บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๗

หน้าที่ ๑๓๑.

"เสกฺขสฺส สิกฺขมานสฺส อุชุมคฺคานุสาริโน ขยสฺมึ ปฐมํ ญาณํ ตโต อญฺญา อนนฺตราติ" ^๑- เอตฺถ อริยมคฺโค อาสวกฺขโยติ วุตฺโต. "อาสวานํ ขยา สมโณ โหตี"ติ ^๒- เอตฺถ ผลํ. "ปรวชฺชานุปสฺสิสฺส นิจฺจํ อุชฺฌานสญฺญิโน อาสวา ตสฺส วฑฺฒนฺติ อารา โส อาสวกฺขยา"ติ ^๓- เอตฺถ นิพฺพานํ. อิธ ปน ผลํ สนฺธาย "อาสวานํ ขยายา"ติ วุตฺตํ, อรหตฺตผลตฺถายาติ อตฺโถ. สํเวชนีเยสุ ฐาเนสูติ สํเวคชนเกสุ ชาติอาทีสุ สํเวควตฺถูสุ. ชาติ ชรา พฺยาธิ มรณํ อปายทุกฺขํ, อตีเต วฏฺฏมูลกํ ทุกฺขํ, อนาคเต วฏฺฏมูลกํ ทุกฺขํ, ปจฺจุปฺปนฺเน อาหารปริเยฏฺฐิมูลกํ ทุกฺขนฺติ อิมานิ หิ สํเวควตฺถูนิ สํเวชนียฏฺฐานานิ นาม. อปิจ "อาทิตฺโต โลกสนฺนิวาโส อุยฺยุตฺโต ปยาโต กุมฺมคฺคปฺปฏิปนฺโน, อุปนียติ โลโก อทฺธุโว, อตาโณ โลโก อนภิสฺสโร, อสฺสโก โลโก, สพฺพํ ปหาย คมนียํ, อูโน โลโก อติตฺโต ตณฺหาทาโส"ติเอวมาทีนิ ^๔- เจตฺถ สํเวชนียฏฺฐานานีติ เวทิตพฺพานิ. สํเวชเนนาติ ชาติอาทิสํเวควตฺถูนิ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนภยสงฺขาเตน สํเวชเนน. อตฺถโต ปน สโหตฺตปฺปญาณํ สํเวโค นาม. สํวิคฺคสฺสาติ คพฺโภกฺกนฺติกาทิวเสน อเนกวิเธหิ ชาติอาทิทุกฺเขหิ สํเวคชาตสฺส. "สํเวชิตฺวา"ติ จ ปฐนฺติ. โยนิโส ปธาเนนาติ อุปายปธาเนน, สมฺมาวายาเมนาติ อตฺโถ. โส หิ ยถา อกุสลา ธมฺมา ปหียนฺติ, กุสลา ธมฺมา ภาวนาปริปูรึ คจฺฉนฺติ, เอวํ ปทหนโต อุตฺตมภาวสาธนโต จ "ปธานนฺ"ติ วุจฺจติ. ตตฺถ สํเวเคน ภวาทีสุ กิญฺจิ ตาณํ เลณํ ปฏิสรณํ อปสฺสนฺโต ตตฺถ @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.อิติ. ๒๕/๖๒/๒๗๙ ^๒ ม.มู. ๑๒/๔๓๘/๓๘๖ @^๓ ขุ.ธ. ๒๕/๒๕๓/๖๐ ^๔ ขุ.ปฏิ. ๓๑/๑๑๗/๑๓๐

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๒.

อโนลียนฺโต อลคฺคมานโส ตปฺปฏิปกฺเขน จ วินิวตฺติตวิสญฺญิโต อญฺญทตฺถุ นิพฺพานนินฺโน โหติ นิพฺพานโปโณ นิพฺพานปพฺภาโร. โส กลฺยาณมิตฺตสนฺนิสฺสเยน โยนิโสมนสิการพหุโล วิสุทฺธาสยปฺปโยโค สมถวิปสฺสนาสุ ยุตฺตปฺปยุตฺโต สพฺพสฺมิมฺปิ สงฺขารคเต นิพฺพินฺทติ วิรชฺชติ, วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปติ. ตตฺถ ยทิทํ โยนิโสมนสิการพหุโล วิสุทฺธาสยปฺปโยโค สมถวิปสฺสนาสุ ยุตฺตปฺปยุตฺโต, เตนสฺส ทิฏฺเฐว ธมฺเม สุขโสมนสฺสพหุลตา เวทิตพฺพา. ยํ ปนายํ สมเถ ปติฏฺฐิโต วิปสฺสนาย ยุตฺตปฺปยุตฺโต สพฺพสฺมิมฺปิ สงฺขารคเต นิพฺพินฺทติ วิรชฺชติ, วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปติ, เตนสฺส โยนิ อารทฺธา อาสวานํ ขยายาติ เวทิตพฺพา. คาถาสุ สํวิชฺเชเถวาติ สํเวเชยฺย เอว สํเวคํ กเรยฺย เอว. "สํวิชฺชิตฺวานา"ติ จ ปฐนฺติ. วุตฺตนเยน สํวิคฺโค หุตฺวาติ อตฺโถ. ปณฺฑิโตติ สปฺปญฺโญ, ติเหตุกปฏิสนฺธีติ วุตฺตํ โหติ. ปญฺญาย สมเวกฺขิยาติ สํเวควตฺถูนิ ^๑- สํวิชฺชนวเสน ปญฺญาย สมฺมา อเวกฺขิย. อถ วา ปญฺญาย สมฺมา อเวกฺขิตฺวาติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมว. ทสมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. อิติ ปรมตฺถทีปนิยา อิติวุตฺตกฏฺฐกถาย ทุกนิปาเต ปฐมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา. --------------- @เชิงอรรถ: ^๑ สี. สํเวควตฺถูหิ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๑๓๑-๑๓๒. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=27&A=2871&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=2871&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=215 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=5074 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5208 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5208 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25