ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๙. ปฐมทพฺพสุตฺตวณฺณนา
    [๗๙] นวเม อายสฺมาติ ปิยวจนํ. ทพฺโพติ ตสฺส เถรสฺส นามํ.
มลฺลปุตฺโตติ มลฺลราชสฺส ปุตฺโต. โส หิ อายสฺมา ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต
ปาทมูเล กตาภินีหาโร กปฺปสตสหสฺสํ อุปจิตปุญฺญสญฺจโย อมฺหากํ ภควโต
กาเล มลฺลราชสฺส เทวิยา กุจฺฉิยํ นิพฺพตฺโต กตาธิการตฺตา ชาติยา
สตฺตวสฺสิกกาเลเยว มาตาปิตโร อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิ. เต จ "ปพฺพชิตฺวาปิ
อาจารํ ตาว สิกฺขตุ, สเจ ตํ นาภิรมิสฺสติ, อิเธว อาคมิสฺสตี"ติ อนุชานึสุ.
โส สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิ. สตฺถาปิสฺส อุปนิสฺสยสมฺปตฺตึ
โอโลเกตฺวา ปพฺพชฺชํ อนุชานิ. ตสฺส ปพฺพชฺชาสมเย ทินฺนโอวาเทน ภวตฺตยํ
อาทิตฺตํ วิย อุปฏฺฐาสิ. โส วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา ขุรคฺเคเยว อรหตฺตํ ปาปุณิ.
ยงฺกิญฺจิ สาวเกน ปตฺตพฺพํ, "ติสฺโส วิชฺชา จตสฺโส ปฏิสมฺภิทา ฉ อภิญฺญา
นว โลกุตฺตรธมฺมา"ติ เอวมาทิกํ สพฺพํ อธิคนฺตฺวา อสีติยา มหาสาวเกสุ
อพฺภนฺตโร อโหสิ. วุตฺตเญฺหตํ เตน อายสฺมตา:-
           "มยา โข ชาติยา สตฺตวสฺเสน อรหตฺตํ สจฺฉิกตํ ยงฺกิญฺจิ
        สาวเกน ปตฺตพฺพํ สพฺพนฺตํ อนุปฺปตฺตํ มยา"ติอาทิ. ๒-
@เชิงอรรถ:  ม.มู. ๑๒/๒๔๐/๒๐๓   วิ. มหาวิ. ๑/๓๘๐/๒๘๕
    เยน ภควา เตนุปสงฺกมีติ โส กิรายสฺมา เอกทิวสํ ราชคเห ปิณฺฑาย
จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต ภควโต วตฺตํ ทสฺเสตฺวา ทิวาฏฺฐานํ
คนฺตฺวา อุทกกุมฺภโต อุทกํ คเหตฺวา ปาเท ปกฺขาเลตฺวา คตฺตานิ สีตึ กตฺวา
จมฺมขณฺฑํ ปญฺญาเปตฺวา นิสินฺโน กาลปริจฺเฉทํ กตฺวา สมาปตฺตึ สมาปชฺชิ.
อถายสฺมา ยถากาลปริจฺเฉทํ สมาปตฺติโต วุฏฺฐหิตฺวา อตฺตโน อายุสงฺขาเร
โอโลเกสิ. ตสฺส ๑- เต ปริกฺขีณา กติปยมุหุตฺติกา อุปฏฺฐหึสุ, โส จินฺเตสิ "น
โข เมตํ ปฏิรูปํ, ยมหํ สตฺถุ อนาโรเจตฺวา สพฺรหฺมจารีหิ จ อวิทิโต อิธ
ยถานิสินฺโนว ปรินิพฺพายิสฺสามิ. ยนฺนูนาหํ สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ปรินิพฺพานํ
อนุชานาเปตฺวา สตฺถุ วตฺตํ ทสฺเสตฺวา สาสนสฺส นิยฺยานิกภาวทสฺสนตฺถํ มยฺหํ
อิทฺธานุภาวํ วิภาเวนฺโต อากาเส นิสีทิตฺวา เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา
ปรินิพฺพาเยยฺยํ. เอวํ สนฺเต เย มยิ อสฺสทฺธา อปฺปสนฺนา, เตสมฺปิ ปสาโท
อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตทสฺส เตสํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายา"ติ. เอวญฺจ โส อายสฺมา
จินฺเตตฺวา ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา สพฺพนฺตํ ตเถว อกาสิ. เตน วุตฺตํ "อถ
โข อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมี"ติอาทิ.
    ตตฺถ ปรินิพฺพานกาโล เมติ "ภควา มยฺหํ อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา
ปรินิพฺพานกาโล อุปฏฺฐิโต, ตมหํ ภควโต อาโรเจตฺวา ปรินิพฺพายิตุกาโมมฺหี"ติ
ทสฺเสติ. เกจิ ปนาหุ "น ตาว เถโร ชิณฺโณ, น จ คิลาโน, ปรินิพฺพานาย
จ สตฺถารํ อาปุจฺฉติ, กึ ตตฺถ ๑- การณํ? `เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู ปุพฺเพ มํ
อมูลเกน ปาราชิเกน อนุทฺธํเสสุํ, ตสฺมึ อธิกรเณ วูปสนฺเตปิ อกฺโกสนฺติเยว.
เตสํ  สทฺทหิตฺวา อญฺเญปิ ปุถุชฺชนา มยิ อคารวํ ปริภวญฺจ กโรนฺติ. อิมญฺจ
ทุกฺขภารํ นิรตฺถกํ วหิตฺวา กึ ปโยชนํ, ตสฺมาหํ อิทานิเยว ปรินิพฺพายิสฺสามี'ติ
สนฺนิฏฺฐานํ กตฺวา สตฺถารํ อาปุจฺฉี"ติ. ตํ อการณํ. น หิ ขีณาสวา อปริกฺขีเณ
@เชิงอรรถ:  สี.,ก. ตตฺถิทํ   สี. ตตฺถิทํ
อายุสงฺขาเร ปเรสํ อุปวาทาทิภเยน ปรินิพฺพานาย เจเตนฺติ ฆฏยนฺติ วายมนฺติ,
น จ ปเรสํ ปสํสาทิเหตุ จิรํ ติฏฺฐนฺติ, อถ โข สรเสเนว อตฺตโน
อายุสงฺขารสฺส ปริกฺขยํ อาคเมนฺติ. ยถาห:-
               "นาภิกงฺขามิ มรณํ         นาภิกงฺขามิ ชีวิตํ
                กาลญฺจ ปฏิกงฺขามิ        นิพฺพิสํ ภตโก ยถา"ติ. ๑-
ภควาปิสฺส อายุสงฺขารํ โอโลเกตฺวา ปริกฺขีณภาวํ ญตฺวา "ยสฺสทานิ ตฺวํ ทพฺพ
กาลํ มญฺญสี"ติ อาห.
    เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวาติ อากาสํ อภิอุคฺคนฺตฺวา, เวหาสํ คนฺตฺวาติ อตฺโถ.
อภิสทฺทโยเคน หิ อิทํ อุปโยควจนํ, อตฺโถ ปน ภุมฺมวเสน เวทิตพฺโพ. เวหาสํ
อพฺภุคฺคนฺตฺวา กึ อกาสีติ อาห "อากาเส อนฺตลิกฺเข ปลฺลงฺเกน นิสีทิตฺวา"ติอาทิ.
๑- ตตฺถ เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวาติ เตโชกสิณจตุตฺถชฺฌานสมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา.
เถโร หิ ตทา ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา ติกฺขตฺตุํ ปทกฺขิณํ กตฺวา เอกมนฺตํ ฐิโต
"ภควา กปฺปสตสหสฺสํ ตุเมฺหปิ สทฺธึ ตตฺถ ตตฺถ วสนฺโต ปุญฺญานิ กโรนฺโต
อิมเมวตฺถํ สนฺธาย อกาสึ, สฺวายมตฺโถ อชฺช มตฺถกํ ปตฺโต, อิทํ ปจฺฉิมทสฺสนนฺ"ติ
อาห. เย ตตฺถ ปุถุชฺชนภิกฺขู โสตาปนฺนสกทาคามิโน จ, เตสุ เอกจฺจานํ
มหนฺตํ การุญฺญํ อโหสิ, เอกจฺเจ อาโรทนปฺปตฺตา อเหสุํ. อถสฺส ภควา
จิตฺตวารํ ๒- ญตฺวา "เตนหิ ทพฺพ มยฺหํ ภิกฺขุสํฆสฺส จ อิทฺธิปาฏิหาริยํ
ทสฺเสหี"ติ อาห. ตาวเทว สพฺโพ ภิกฺขุสํโฆ สนฺนิปติ. อถายสฺมา ทพฺโพ
"เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหตี"ติอาทินา ๓- นเยน อาคตานิ สาวกสาธารณานิ
สพฺพานิ ปาฏิหาริยานิ ทสฺเสตฺวา ปุน จ ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา อากาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา
อากาเส ปฐวึ นิมฺมินิตฺวา ตตฺถ ปลฺลงฺเกน นิสินฺโน เตโชกสิณสมาปตฺติยา
@เชิงอรรถ:  ขุ.เถร. ๒๖/๑๙๖/๓๐๒ ขุ.เถร. ๒๖/๖๐๖/๓๕๖
@ ฉ.ม. จิตฺตาจารํ   ที.สี. ๙/๔๘๔/๒๑๖, ขุ.ปฏิ. ๓๑/๑๐๒/๑๑๕
ปริกมฺมํ กตฺวา สมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา วุฏฺฐาย สรีรํ อาวชฺชิตฺวา ปุน สมาปตฺตึ
สมาปชฺชิตฺวา สรีรชฺฌาปนเตโชธาตุํ อธิฏฺฐหิตฺวา ปรินิพฺพายิ. สห อธิฏฺฐาเนน
สพฺโพ กาโย อคฺคินา อาทิตฺโต อโหสิ. ขเณเนว จ โส อคฺคิ กปฺปวุฏฺฐานคฺคิ
วิย อณุมตฺตมฺปิ สงฺขารคตํ มสิมตฺตมฺปิ ตตฺถ กิญฺจิ อนวเสเสนฺโต อธิฏฺฐานพเลน
ฌาเปตฺวา นิพฺพายิ. เตน วุตฺตํ "อถ โข อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต"ติอาทิ.
ตตฺถ วุฏฺฐหิตฺวา ปรินิพฺพายีติ อิทฺธิจิตฺตโต วุฏฺฐหิตฺวา ภวงฺคจิตฺเตน
ปรินิพฺพายิ.
    ฌายมานสฺสาติ ชาลิยมานสฺส. ฑยฺหมานสฺสาติ ตสฺเสว เววจนํ. อถ วา
ฌายมานสฺสาติ ชาลาปวตฺติกฺขณํ สนฺธาย วุตฺตํ. ฑยฺหมานสฺสาติ วีตจฺจิตงฺคารกฺขณํ.
ฉาริกาติ ภสฺมํ. มสีติ กชฺชลํ. ๑- น ปญฺญายิตฺถาติ น ปสฺสิตฺถ, อธิฏฺฐานพเลน
สพฺพํ ขเณเนว อนฺตรธายิตฺถาติ อตฺโถ. กสฺมา ปน เถโร อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ
อิทฺธิปาฏิหาริยํ ทสฺเสสิ, นนุ ภควตา อิทฺธิปาฏิหาริยกรณํ ปฏิกฺขิตฺตนฺติ? น
โจเทตพฺพเมตํ คิหีนํ สมฺมุขา ปฏิหาริยกรณสฺส ปฏิกฺขิตตฺตา. ตญฺจ โข
วิกุพฺพนวเสน, น ปเนวํ อธิฏฺฐานวเสน. อยํ ปนายสฺมา ธมฺมสามินา
อาณตฺโตว ปาฏิหาริยํ ทสฺเสสิ.
    เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส อนุปาทาปรินิพฺพานํ
สพฺพาการโต วิทิตวา ตทตฺถปริทีปนํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ.
    ตตฺถ อเภทิ กาโยติ สพฺโพ ภูตุปาทายปฺปเภโท จตุสนฺติตรูปกาโย
ภิชฺชิ, อนวเสสโต ฑยฺหิ, ๒- อนฺตรธายิ, อนุปฺปตฺติธมฺมตํ อาปชฺชิ. นิโรธิ สญฺญาติ
รูปายตนาทิโคจรตาย รูปสญฺญาทิเภทา สพฺพาปิ สญฺญา อปฺปฏิสนฺธิเกน
นิโรเธน นิรุชฺฌิ. เวทนา สีติภวึสุ สพฺพาติ วิปากเวทนา กิริยเวทนาติ
สพฺพาปิ เวทนาอปฺปฏิสนฺธิกนิโรเธน นิรุทฺธตฺตา อณุมตฺตมฺปิ เวทนาทรถสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. มสีติ อาฌามํ กชฺชลํ   ก. นสฺสิ
อภาวโต สีติภูตา อเหสุํ, กุสลากุสลเวทนา ปน อรหตฺตผลกฺขเณเยว นิโรธํ
คตา. "สีติรหึสู"ติปิ ปฐนฺติ. สนฺตา ๑- นิรุทฺธา อเหสุนฺติ อตฺโถ. วูปสมึสุ
สงฺขาราติ วิปากกิริยปฺปเภทา สพฺเพปิ ผสฺสาทโย สงฺขารกฺขนฺธธมฺมา
อปฺปฏิสนฺธิกนิโรเธเนว นิรุทฺธตฺตา วิเสเสน อุปสมึสุ. วิญฺญาณํ อตฺถมาคมาติ
วิญฺญาณมฺปิ วิปากกิริยปฺปเภทํ สพฺพํ อปฺปฏิสนฺธิกนิโรเธเนว อตฺถํ วินาสํ
อุปจฺเฉทํ อคมา อคจฺฉิ.
    อิติ ภควา อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส ปญฺจนฺนมฺปิ ขนฺธานํ
ปุพฺเพเยว กิเลสาภิสงฺขารุปาทานสฺส อนวเสสโต นิรุทฺธตฺตา อนุปาทาโน วิย
ชาตเวโท อปฺปฏิสนฺธิกนิโรเธน นิรุทฺธภาวํ นิสฺสาย ปีติเวควิสฺสฏฺฐํ อุทานํ
อุทาเนสีติ.
                       นวมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๔๕๘-๔๖๒. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=26&A=10254&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=10254&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=177              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=4353              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=4667              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=4667              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]