ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๗ ภาษาบาลีอักษรไทย ขุทฺทก.อ. (ปรมตฺถโช.)

หน้าที่ ๑๖๕.

อิทานิ ชหิตธมฺมสฺส ทสฺสนตฺถํ อาห "สกฺกายทิฏฺฐิ วิจิกิจฺฉิตญฺจ, สีลพฺพตํ วาปิ ยทตฺถิ กิญฺจี"ติ. ตตฺถ สติ กาเย วิชฺชมาเน อุปาทานกฺขนฺธ- ปญฺจกาขฺเย กาเย วีสติวตฺถุกา ทิฏฺฐิ สกฺกายทิฏฺฐิ, สติ วา ตตฺถ กาเย ทิฏฺฐีติปิ สกฺกายทิฏฺฐิ, ยถาวุตฺตปฺปกาเร กาเย วิชฺชมานา ทิฏฺฐีติ อตฺโถ. สติเยว วา กาเย ทิฏฺฐีติปิ สกฺกายทิฏฺฐิ, ยถาวุตฺตปฺปาเร กาเย วิชฺชมาเน รูปาทิสงฺขาโต อตฺตาติ เอวมฺปวตฺตา ทิฏฺฐีติ อตฺโถ. ตสฺสา จ ปหีนตฺตา สพฺพทิฏฺฐิคตานิ ปหีนานิเยว โหนฺติ. สาปิ ๑- เนสํ มูลํ. สพฺพกิเลสพฺยาธิวูปสมนโต ปญฺญา "จิกิจฺฉิตนฺ"ติ วุจฺจติ, ตํ ปญฺญาย จิกิจฺฉิตํ อิโต วิคตํ, ตโต วา ปญฺญาจิกิจฺฉิตา อิทํ วิคตนฺติ วิจิกิจฺฉิตํ. "สตฺถริ กงฺขตี"ติอาทินา ๒- นเยน วุตฺตาย อฏฺฐวตฺถุกาย วิมติยา เอตํ อธิวจนํ. ตสฺสา จ ปหีนตฺตา สพฺพานิปิ วิจิกิจฺฉิตานิ ปหีนานิ โหนฺติ. ตญฺหิ เตสํ มูลํ. "อิโต พหิทฺธา สมณพฺราหฺมณานํ `สีเลน สุทฺธิ, วเตน สุทฺธี"ติ เอวมาทีสุ ๓- อาคตํ โคสีลกุกฺกุรสีลาทิกํ นานาวิธํ ๔- สีลํ โควตกุกฺกุรวตาทิกญฺจ วตฺตํ ๕- สีลพฺพตนฺติ วุจฺจติ. ตสฺส ปหีนตฺตา สพฺพมฺปิ ๖- นคฺคิยมุณฺฑิกาทิ- อมรตปํ ๖- ปหีนํ โหติ. ตญฺหิ ตสฺส มูลํ, เตน ๗- สพฺพทาวสาเน ๘- วุตฺตํ "ยทตฺถิ กิญฺจี"ติ. ทุกฺขทสฺสนสมฺปทาย เจตฺถ สกฺกายทิฏฺฐิ ปหียติ, ๙- สมุทย- ทสฺสนสมฺปทาย วิจิกิจฺฉิตํ ปหียติ, ๙- มคฺคทสฺสนนิพฺพานทสฺสนสมฺปทาย สีลพฺพตํ ปหียตีติ วิญฺญาตพฺพํ. จตูหปาเยหีติ คาถาวณฺณนา [๑๑] เอวมสฺส กิเลสวฏฺฏปฺปหานํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ตสฺมึ กิเลสวฏฺเฏ สติ เยน วิปากวฏฺเฏน ภวิตพฺพํ, ตปฺปหานา ตสฺสาปิ ปหานํ ทีเปนฺโต อาห "จตูหปาเยหิ จ วิปฺปมุตฺโต"ติ. ตตฺถ จตฺตาโร อปายา นาม นิรยติรจฺฉานคต- ปิตฺติวิสยอสุรกายา. เตหิ เอส สตฺต ภเว อุปาทิยนฺโตปิ ๑๐- วิปฺปมุตฺโตติ อตฺโถ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สา หิ อภิ. สงฺคณิ. ๓๔/๑๐๐๘/๒๔๒, อภิ. วิภงฺค. ๓๕/๙๑๕/๔๔๖ @ อภิ. สงฺคณิ. ๓๔/๑๒๒๒/๒๘๐, อภิ. วิภงฺค. ๓๕/๙๓๘/๔๕๗ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น @ทิสฺสติ ฉ.ม., อิ. วตํ ฉ.ม. นคฺคิยมุณฺฑิกาอมรตปํ ฉ.ม. เตเนว @ ฉ.ม., อิ. สพฺพาวสาเน ๙-๙ ฉ.ม., อิ. อยํ น ทิสฺสติ ๑๐ ฉ.ม. อาทิยนฺโตปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๖.

เอวมสฺส วิปากวฏฺฏปฺปหานํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ยํ อิมสฺส ๑- วิปากวฏฺฏสฺส มูลภูตํ กมฺมวฏฺฏํ, ตสฺสาปิ ปหานํ ทสฺเสนฺโต อาห "ฉจฺจาภิฐานานิ อภพฺโพ ๒- กาตุนฺติ. ตตฺถ อภิฐานานีติ โอฬาริกฏฺฐานานิ, ตานิ เอส ฉ อภพฺโพ กาตุํ. ตานิ จ "อฏฺฐานเมตํ ภิกฺขเว อนวกาโส, ยํ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล มาตรํ ชีวิตา โวโรเปยฺยา"ติ อาทินา ๓- นเยน เอกกนิปาเต วุตฺตานิ มาตุฆาตปิตุฆาต- อรหนฺตฆาตโลหิตุปฺปาทสํฆเภทอญฺญสตฺถารุทฺเทสกมฺมานีติ เวทิตพฺพานิ. ตานิ หิ กิญฺจาปิ ทิฏฺฐิสมฺปสฺโน อริยสาวโก กุณฺฐกิปิลฺลิกมฺปิ ๔- ชีวิตา น โวโรเปติ, อปิจ โข ปน ปุถุชฺชนภาวสฺส วิครหณตฺถํ วุตฺตานิ. ปุถุชฺชโน หิ อทิฏฺฐิสมฺปนฺนตฺตา เอว มหาสาวชฺชานิ ๕- อภิฐานานิปิ กโรติ, ทสฺสนสมฺปนฺโน ปน อภพฺโพ ตานิ กาตุนฺติ. อภพฺพคฺคหณญฺเจตฺถ ภวนฺตเรปิ อกรณทสฺสนตฺถํ. ภวนฺตเรปิ หิ เอส อตฺตโน อริยสาวกภาวํ อชานนฺโตปิ ธมฺมตาย เอว เอตานิ วา ฉ ปาปกานิ ปาณาติปาตาทีนิ ๖- วา ปญฺจ เวรานิ อญฺญสตฺถารุทฺเทเสน สห ฉฏฺฐานานิ น กโรติ, ยานิ สนฺธาย เอกจฺเจ "ฉ จาภิฐานานี"ติปิ ๗- ปฐนฺติ. มตมจฺฉคาหาทโย เจตฺถ อริยสาวิกา คามทาริกา ๘- นิทสฺสนํ. เอวํ ภควา สตฺต ภเว อาทิยโตปิ อริยสาวกสฺส อญฺเญหิ อปฺปหีนภวาทาเนหิ ปุคฺคเลหิ วิสิฏฺฐคุณภาววเสน ๙- สํฆรตนสฺส คุณํ วตฺวา อิทานิ ตเมว คุณํ นิสฺสาย สจฺจวจนํ ปยุญฺชติ "อิทมฺปิ สํเฆ"ติ. ตสฺสตฺโถ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. อิมิสฺสาปิ คาถาย อาณา โกฏิสตสหสฺสจกฺกวาเฬสุ อมนุสฺเสหิ ปฏิคฺคหิตาติ. กิญฺจาปิ โสติ คาถาวณฺณนา [๑๒] เอวํ สตฺต ภเว อาทิยโตปิ อญฺเญหิ อปฺปหีนภวาทาเนหิ ปุคฺคเลหิ วิสิฏฺฐคุเณน สํฆาธิฏฺฐานํ สจฺจํ วตฺวา อิทานิ น เกวลํ ทสฺสนสมฺปนฺโน @เชิงอรรถ: ม. ยมสฺส ฉ.ม. อภพฺพ @ องฺ. เอกก. ๒๐/๒๗๑/๒๘, ม. อุปริ. ๑๔/๑๒๘/๑๑๔, อภิ. วิภงฺค. ๓๕/๘๐๙/๔๐๙-๕๐๐ @ ฉ.ม., อิ. กุนฺถ... ฉ.ม. เอวํมหาสาวชฺชานิ ฉ.ม., อิ. ปกติปาณาติปาตาทีนิ @ ฉ.ม. ฉ ฉาภิฐานานีติปิ. ฉ.ม. อริยสาวกคามทารกานํ, อิ. อริยสาวกทารกา @ ฉ.ม., อิ. วิสิฏฺฐคุณวเสน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๗.

ฉ อภิฐานานิ อภพฺโพ กาตุํ, กินฺตุ อปฺปมตฺตกมฺปิ ปาปกมฺมํ กตฺวา ตสฺส ปฏิจฺฉาทนายปิ อภพฺโพติ ปมาทวิหาริโนปิ ทสฺสนสมฺปนฺนสฺส กตปฏิจฺฉาทนาภาวคุเณน วตฺตุมารทฺโธ "กิญฺจาปิ โส กมฺมํ กโรติ ปาปกนฺ"ติ. ตสฺสตฺโถ:- โส ทสฺสนสมฺปนฺโน กิญฺจาปิ สติสมฺโมเสน ปมาทวิหารํ อาคมฺม ยนฺตํ ภควตา โลกวชฺชํ สญฺจิจฺจาติกฺกมนํ ๑- สนฺธาย วุตฺตํ "ยํ มยา สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ, ตํ มม สาวกา ชีวิตเหตุปิ นาติกฺกมนฺตี"ติ, ๒- ตํ ฐเปตฺวา อญฺญํ กุฏิการสหเสยฺยาทึ วา ปณฺณตฺติวชฺชวีติกฺกมสงฺขาตํ พุทฺธ- ปฏิกุฏฺฐํปิ ๓- กาเยน ปาปกมฺมํ กโรติ, ปทโสธมฺมํ อุตฺตริฉปฺปญจวาจา ธมฺมเทสนํ สมฺผปฺปลาปผรุสวจนาทึ วา วาจาย อุท เจตสา วา กตฺถจิ โลภโทสุปฺปาทนํ ชาตรูปาทิสาทิยนํ จีวราทิปริโภเคสุ อปจฺจเวกฺขณาทึ วา ปาปกมฺมํ กโรติ. อภพฺโพ โส ตสฺส ปฏิจฺฉทาย น โส ตํ "อิทํ อกปฺปิยํ อกรณียนฺ"ติ ชานิตฺวา มุหุตฺตมฺปิ ปฏิจฺฉาเทติ, ตํ ขณํ เอว ปน สตฺถริ วา วิญฺญูสุ วา ชานิตฺวา มุหุตฺตมฺปิ ปฏิจฺฉาเทติ, ตํ ขณํ เอว ปน สตฺถริ วา วิญฺญูสุ วา สพฺรหฺมจารีสุ อาวีกตฺวา ยถาธมฺมํ ปฏิกโรติ, "น ปุน กริสฺสามี"ติ เอวํ สํวริตพฺพํ วา สํวรติ. กสฺมา? ยสฺมา อภพฺพตา ทิฏฺฐปทสฺส วุตฺตา, เอวรูปมฺปิ ปาปกมฺมํ กตฺวา ตสฺส ปฏิจฺฉาทาย ทิฏฺฐนิพฺพานปทสฺส ทสฺสนสมฺปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส อภพฺพตา วุตฺตาติ อตฺโถ. กถํ? "เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ทหโร กุมาโร มนฺโท อุตฺตานเสยฺยโก หตฺเถน วา ปาเทน วา องฺคารํ อกฺกมิตฺวา ขิปฺปเมว ปฏิสํหรติ, เอวเมว โข ภิกฺขเว ธมฺมตา เอสา ทิฏฺฐิสมฺปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส, กิญฺจาปิ ตถารูปึ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, ยถารูปาย อาปตฺติยา วุฏฺฐานํ ปญฺญายติ. อถโข นํ ขิปฺปเมว สตฺถริ วา วิญฺญูสุ วา สพฺรหฺมจารีสุ วา เทเสติ วิวรติ อุตฺตานีกโรติ, เทเสตฺวา วิวริตฺวา อุตฺตานีกริตฺวา ๔- อายตึ สํวรมาปชฺชตี"ติ. ๕- @เชิงอรรถ: ม., สี. สญฺจิจฺจานติกฺกมนํ @ วินย. จูฬ. ๗/๓๘๕/๒๐๘, องฺ. อฏฺฐก. ๒๓/๑๐๙(๑๙)/๒๐๓-๔(สฺยา), @ขุ.อิ. ๒๕/๔๕/๑๖๘ อุโปสถสุตฺต ฉ.ม. พุทฺธปติกุฏฺฐํ ปาลิ. ฉ.ม., @อิ. อุตฺตานีกตฺวา ม.มู. ๑๒/๔๙๖/๔๓๙ โกสมฺพิยสุตฺต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๘.

เอวํ ภควา ปมาทวิหาริโนปิ ทสฺสนสมฺปนฺนสฺส กตปฏิจฺฉาทนาภาวคุเณน สํฆรตนสฺส คุณํ วตฺวา อิทานิ อายตึ ๑- ตเมว คุณํ นิสฺสาย สจฺจวจนํ ปยุญฺชติ "อิทมฺปิ สํเฆ"ติ. ตสฺสตฺโถ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. อิมิสฺสาปิ คาถาย อาณา โกฏิสตสหสฺสจกฺกวาเฬสุ อมนุสฺเสหิ ปฏิคฺคหิตาติ. วนปฺปคุมฺเพติ คาถาวณฺณนา [๑๓] เอวํ สํฆปริยาปนฺนานํ ปุคฺคลานํ เตน เตน คุณปฺปกาเรน สํฆาธิฏฺฐานํ สจฺจํ วตฺวา อิทานิ ยฺวายํ ภควตา รตนตฺตยคุณํ ทีเปนฺเตน อิธ สงฺเขเปน อญฺญตฺถ จ วิตฺถาเรน ปริยตฺติธมฺโม เทสิโต, เตน ปุน ๒- พุทฺธาธิฏฺฐานํ สจฺจํ วตฺตุมารทฺโธ "วนปฺปคุมฺเพ ยถา ผุสฺสิตคฺเค"ติ. ตตฺถ อาสนฺนสนฺนิเวสววตฺถิตานํ รุกฺขานํ สมูโห วนํ, มูลสารเผคฺคุตจสาขาปลาเสหิ ปพุทฺโธ ๓- คุมฺโพ ปคุมฺโพ, วเน ปคุมฺโพ ๔- วนปฺปคุมฺโพ. สฺวายํ "วนปฺปคุมฺเพ"ติ วุตฺโต, เอวมฺปิ หิ วนสณฺโฑติ ๕- วตฺตุํ ลพฺภติ "อตฺถิ สวิตกฺกสวิจาเรปิ, อตฺถิ อวิตกฺกอวิจารมตฺเตปิ, สุเข ทุกฺเข ชีเว"ติอาทีสุ ๖- วิย. ยถาติ อุปมาวจนํ. ๗- ผุสฺสิตานิ อคฺคานิ อสฺสาติ ผุสฺสิตคฺโค, สพฺพสาขาปสาขาสุ สญฺชาตปุปฺโผติ อตฺโถ. โส ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว "ผุสฺสิตคฺเค"ติ วุตฺโต. คิมฺหานมาเส ปฐมสฺมึ คิมฺเหติ เย จตฺตาโร คิมฺหมาสา, ๘- เตสํ จตุนฺนํ คิมฺหานํ ๙- เอกสฺมึ มาเส. กตมสฺมึ มาเส อิติ เจ? ปฐมสฺมึ คิมฺเห, จิตฺรมาเสติ อตฺโถ. โส หิ "ปฐมคิมฺโห"ติ จ "พาลวสฺสาโน"ติ ปวุจฺจติ. ๑๐- ตโต ปรํ ปทตฺถโต ปากฏเมว. อยมฺปเนตฺถ ปิณฺฑตฺโถ:- ยถา ปฐมคิมฺหนามเก พาลวสฺสาเน ๑๑- นานาวิธรุกฺขคหเณ ๑๒- วเน สุปุปฺผิตคฺคสาโข ๑๓- ตรุณรุกฺขคจฺฉปริยายนาโม ปคุมฺโพ อติวิย สสฺสิรีโก โหติ, เอวเมว ๑๔- ขนฺธายตนาทีหิ สติปฏฺฐานสมฺมปฺปธานาทีหิ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ ฉ.ม., อิ. ตมฺปิ นิสฺสาย ปุน... @ ฉ.ม., อิ. ปวุทฺโธ ฉ.ม. วนสฺส, วเน วา ปคุมฺโพ @ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ ที.สี. ๙/๑๗๔/๕๖, ม.ม. ๑๓/๒๒๘/๒๐๒ @ สี. โอปมฺมวจนํ ฉ.ม. คิมฺหานํ มาสา @ ฉ.ม. คิมฺหมาสานํ ๑๐ พลาวสนฺโตติ จ วุจฺจติ ๑๑ พาลวสนฺเต @๑๒ ม.สี. นานาวิธรุกฺเข คหเน วเน ๑๓ ม. สุผุสฺสิตคฺคสาโข ๑๔ สี. เอวเมตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๙.

สีลสมาธิกฺขนฺธาทีหิ วา นานปฺปกาเรหิ อตฺถปฺปเภทสุปุปฺเผหิ ๑- อติวิย สสฺสิรีกตฺตา ตถูปมํ นิพฺพานคามิมคฺคทีปนโต นิพฺพานคามึ ปริยตฺติธมฺมวรํ เนว ลาภเหตุ น สกฺการาทิเหตุ, เกวลนฺตุ มหากรุณาย อพฺภุสฺสาหิตมานโส ๒- สตฺตานํ ปรมํ หิตาย อเทสยีติ. ปรมํ หิตายาติ เอตฺถ จ คาถาพนฺธสุขตฺถํ อนุนาสิโก. อยํ ปนตฺโถ:- ปรมหิตาย นิพฺพานาย อเทสยีติ. เอวํ ภควา อิมํ สุปุปฺผิตคฺควนปฺปคุมฺพสทิสํ ปริยตฺติธมฺมํ วตฺวา อิทานิ ตเมว คุณํ ๓- นิสฺสาย พุทฺธาธิฏฺฐานํ สจฺจวจนํ ปยุญฺชติ "อิทมฺปิ พุทฺเธ"ติ. ตสฺสตฺโถ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. เกวลนฺตุ ๔- อิทมฺปิ ยถาวุตฺตปฺปการ- ปริยตฺติธมฺมสงฺขาตํ พุทฺธรตนํ ๕- ปณีตนฺติ ๕- เอวํ โยเชตพฺพํ. อิมิสฺสาปิ คาถาย อาณา โกฏิสตสหสฺสจกฺกวาเฬสุ อมนุสฺเสหิ ปฏิคฺคหิตาติ. วโร วรญฺญูติ คาถาวณฺณนา [๑๔] เอวํ ภควา ปริยตฺติธมฺเมน พุทฺธาธิฏฺฐานํ สจฺจํ วตฺวา อิทานิ โลกุตฺตรธมฺเมน วตฺตุมารทฺโธ "วโร วรญฺญู"ติ. ตตฺถ วโรติ ปณีตาธิมุตฺติเกหิ อิจฺฉิโต ๖- "อโห วต มยมฺปิ เอวรูปา อสฺสามา"ติ, วรคุณโยคโต วา วโร อุตฺตโม เสฏฺโฐติ อตฺโถ. วรญฺญูติ นิพฺพานญฺญู. นิพฺพานญฺหิ สพฺพธมฺมานํ อุตฺตมฏฺเฐน วรํ, ตญฺเจส โพธิมูเล สยํ ปฏิวิชฺฌิตฺวา อญฺญาสิ. วรโทติ ปญฺจวคฺคิยภทฺทวคฺคิยชฏิลาทีนํ อญฺเญสญฺจ เทวมนุสฺสานํ นิพฺเพธภาคิยํ วา วาสนาภาคิยํ วา วรธมฺมมทาสีติ ๗- อตฺโถ. วราหโรติ วรสฺส มคฺคสฺส อาหรตฺตา ๘- วราหโรติ วุจฺจติ. โส หิ ภควา ทีปงฺกรโตปฺปภูติ สมตึส ปารมิโย ปูเรนฺโต ปุพฺพเกหิ สมฺมาสมฺพุทฺเธหิ อนุยาตํ ปุราณํ มคฺควรมาหริ, เตน "วราหโร"ติ วุจฺจติ. อปิจ สพฺพญฺญุตญาณปฏิลาเภน วโร, นิพฺพานสจฺฉิกิริยาย วรญฺญู, สตฺตานํ วิมุตฺติสุขทาเนน วรโท, อุตฺตมปฏิปทาหรเณน วราหโร, เอเตหิ โลกุตฺตรคุเณหิ อธิกสฺส กสฺสจิ คุณสฺส อภาวโต อนุตฺตโร. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อตฺถปฺปเภทปฺปฺเผหิ ฉ.ม. อพฺภุสฺสาหิตหทโย @ ฉ.ม., อิ. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ ฉ.ม., อิ. เกวลํ ปน ๕-๕ ฉ.ม. พุทฺเธ รตนํ @ปณีตนฺติ ม. อิจฺฉิตพฺพโต ฉ.ม., อิ. นิพฺเพธภาคิยวาสนาภาคิยวรธมฺมทายีติ @ ฉ.ม., อิ. อาหฏตฺตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๐.

อปโร นโย:- วโร อุปสมาธิฏฺฐานปริปูรเณน, วรญฺญู ปญฺญาธิฏฺฐานปริปูรเณน, วรโท จาคาธิฏฺฐานปริปูรเณน, วราหโร สจฺจาธิฏฺฐานปริปูรเณน, วรํ มคฺคสจฺจมาหรีติ. ตถา วโร ปุญฺญุสฺสเยน, วรญฺญู ปญฺญุสฺสเยน, วรโท พุทฺธภาวตฺถิกานํ ตทุปายสมฺปทาเนน, วราหโร ปจฺเจกพุทฺธภาวตฺถิกานํ ตทุปายาหรเณน, อนุตฺตโร ตตฺถ ตตฺถ อสทิสตาย, อตฺตนา วา อนาจริยโก หุตฺวา ปเรสํ วา ๑- อาจริยภาเวน, ธมฺมวรํ อเทสยิ สาวกาภาวตฺถิกานํ ตทตฺถาย สฺวากฺขาตตาทิคุณยุตฺตสฺส ธมฺมวรสฺส เทสนโต. เสสํ วุตฺตนยเมวาติ. เอวํ ภควา นววิเธน โลกุตฺตรธมฺเมน อตฺตโน คุณํ วตฺวา อิทานิ ตเมว คุณํ นิสฺสาย พุทฺธาธิฏฺฐานํ สจฺจวจนํ ปยุญฺชติ "อิทมฺปิ พุทฺเธ"ติ. ตสฺสตฺโถ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. เกวลนฺตํ ยํ ๒- วรํ โลกุตฺตรธมฺมํ เอส อญฺญาสิ, ยญฺจ อทาสิ, ยญฺจ อาหริ, ยญฺจ อเทเสสิ, ๓- อิทมฺปิ พุทฺเธ รตนํ ปณีตนฺติ เอวํ โยเชตพฺพํ. อิมิสฺสาปิ คาถาย อาณา โกฏิสตสหสฺสจกฺกวาเฬสุ อมนุสฺเสหิ ปฏิคฺคหิตาติ. ขีณนฺติ คาถาวณฺณนา [๑๕] เอวํ ภควา ปริยตฺติธมฺมญฺจ นวโลกุตฺตรธมฺมญฺจ นิสฺสาย ทฺวีหิ คาถาหิ พุทฺธาธิฏฺฐานํ สจฺจํ วตฺวา อิทานิ เย ตํ ปริยตฺติธมฺมํ อสฺโสสุํ, สุตฺตานุสาเรเนว ๔- ปฏิปชฺชิตฺวา นวปฺปการมฺปิ โลกุตฺตรธมฺมํ อธิคมึสุ, เตสํ อนุปาทิเสสนิพฺพานปฺปตฺติคุณํ นิสฺสาย ปุน สํฆาธิฏฺฐานํ สจฺจํ วตฺตุมารทฺโธ "ขีณํ ปุราณนฺ"ติ. ตตฺถ ขีณนฺติ ปริกฺขีณํ สมุจฺฉินฺนํ วา. ๕- ปุราณนฺติ ปุราตนํ. นวนฺติ สมฺปตฺติ ๖- วตฺตมานํ. นตฺถิ สมฺภวนฺติ อวิชฺชมานปาตุภาวํ. วิรตฺตจิตฺตาติ วีตราคจิตฺตา. อายติเก ภวสฺมินฺติ อนาคตมทฺธานํ ปุนพฺภเว. เตติ เยสํ ขีณํ ปุราณํ นวํ นตฺถิ สมฺภวํ, เย จ อายติเก ภวสฺมึ วิรตฺตจิตฺตา, เต ขีณาสวา ภิกฺขู เอว. ๗- ขีณพีชาติ อุจฺฉินฺนพีชา. อวิรุฬฺหิฉนฺทาติ วิรุฬฺหิยา ฉนฺทวิรหิตา. นิพฺพนฺตีติ วิชฺฌายนฺติ. ธีราติ ธิติสมฺปนฺนา. ยถายมฺปทีโปติ อยํ ปทีโป วิย. @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. วา-สทฺโท น ทิสฺสติ ฉ.ม. เกวลํ ปน ยํ ฉ.ม. เทเสสิ @ ฉ.ม. สุตานุสาเรน จ ฉ.ม. ขีณนฺติ สมุจฺฉินฺนํ. ฉ.ม. สมฺปติ @ ฉ.ม. เอว-สทฺโท น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๑.

กึ วุตฺตํ โหติ? ยนฺตํ สตฺตานํ อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺธมฺปิ ปุราณํ อตีตกาลิกํ กมฺมํ ตณฺหาสิเนหสฺส อปฺปหีนตฺตา ปฏิสนฺธิอาหรณสมตฺถตาย ๑- อขีณํเยว โหติ, ตํ ปุราณํ กมฺมํ เนสํ ๒- อรหตฺตมคฺเคน ตณฺหาสิเนหสฺส โสสิตตฺตา อคฺคินา ทฑฺฒพีชมิว อายตึ วิปากทานาสมตฺถตาย ขีณํ. ยญฺจ เนสํ พุทฺธปูชาทิวเสน อิทานิ ปวตฺตมานํ กมฺมํ นวนฺติ วุจฺจติ, ตญฺจ ตญฺหาปหาเนเนว ฉินฺนมูลปาทปปุปฺผมิว อายตึ ผลทานาสมตฺถตาย เยสํ นตฺถิ สมฺภวํ, เย จ ตณฺหปฺปหาเนเนว อายติเก ภวสฺมึ วิรตฺตจิตฺตา, เต ขีณาสวา ภิกฺขู "กมฺมํ เขตฺตํ วิญฺญาณํ พีชนฺ"ติ ๓- เอตฺถ วุตฺตปฏิสนฺธิวิญฺญาณสฺส กมฺมกฺขเยเนว ขีณตฺตา ขีณพีชา. โยปิ ปุพฺเพ ปุนพฺภวสงฺขาตาย วิรุฬฺหยา ฉนฺโท อโหสิ, ตสฺสาปิ สมุทยปฺปหาเนเนว ปหีนตฺตา ปุพฺเพ วิย จุติกาเล อสมฺภเวน อวิรุฬฺหิฉนฺทา ธิติสมฺปนฺนตฺตา ธีรา ปุริมวิญฺญาณนิโรเธน ๔- ยถายมฺปทีโป นิพฺพุโต, เอวํ นิพฺพนฺติ, ปุน "รูปิโน วา อรูปิโน วา"ติ เอวมาทิปญฺญตฺติปถํ อจฺเจนฺตีติ. ตสฺมึ กิร สมเย นครเทวตานํ ปูชนตฺถาย ชลิเตสุ ๕- ปทีเปสุ เอโก ปทีโป วิชฺฌายิ, ตํ ทสฺเสนฺโต อาห "ยถายมฺปทีโป"ติ. เอวํ ภควา เย ตํ ปุริมาหิ ทฺวีหิ คาถาหิ วุตฺตํ ปริยตฺติธมฺมํ อสฺโสสุํ, สุตฺตานุสาเรเนว ๖- ปฏิปชฺชิตฺวา นวปฺปการมฺปิ โลกุตฺตรธมฺมํ อธิคมึสุ, เตสํ อนุปาทิเสสนิพฺพานปฺปตฺติคุณํ วตฺตา อิทานิ ตเมว คุณํ นิสฺสาย สํฆาธิฏฺฐานํ สจฺจวจนํ ปยุญฺชนฺโต เทสนํ สมาเปสิ "อิทมฺปิ สํเฆ"ติ. ตสฺสตฺโถ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. เกวลนฺตุ ๗- อิทํปิ ยถาวุตฺตปฺปกาเรน ขีณาสวภิกฺขูนํ นิพฺพานสงฺขาตํ สํเฆ รตนํ ปณีตนฺติ เอวํ โยเชตพฺพํ. อิมิสฺสาปิ คาถาย อาณา โกฏิสตสหสฺสจกฺกวาเฬสุ อมนุสฺเสหิ ปฏิคฺคหิตาติ. เทสนาปริโยสาเน ราชกุลสฺส โสตฺถิ อโหสิ, สพฺพูปทฺทวา วูปสมึสุ, จตุราสีติยา ปานสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ. @เชิงอรรถ: ม. ปฏิสนฺธิอาโรหนสมตฺถตาย ฉ.ม. เยสํ @ องฺ. ติก. ๒๐/๗๗/๒๑๗ ปฐมภวสุตฺต ฉ.ม., อิ. จริมวิญฺญาณนิโรเธน @ ฉ.ม. ชาลิเตสุ ฉ.ม. สุตานุสาเรน จ ฉ.ม., อิ. เกวลํ ปน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๒.

ยานีธาติ คาถาตฺตยวณฺณนา [๑๖] อถ สกฺโก เทวานมินฺโท "ภควตา รตนตฺตยคุณํ นิสฺสาย สจฺจวจนํ ปยุญฺชมาเนน นาครสฺส โสตฺถิ กตา, มยาปิ นาครสฺส โสตฺถิตฺถํ ๑- รตนตฺตยคุณํ นิสฺสาย ยงฺกิญฺจิ ๒- วตฺตพฺพนฺ"ติ จินฺเตตฺวา อวสาเน คาถาตฺตยํ อภาสิ "ยานีธ ภูตานี"ติ. ตตฺถ ยสฺมา พุทฺโธ ยถา โลกหิตตฺถาย อุสฺสุกฺกํ อาปนฺเนหิ อาคนฺตพฺพํ, ตถา อาคตโต, ยถา จ เตหิ ๓- คนฺตพฺพํ, ตถา คตโต, ยถา จ เตหิ อาชานิตพฺพํ. ตถา อาชานนโต, ยถา จ ชานิตพฺพํ, ตถา ชานนโต, ยญฺจ ตเถว โหติ, ตสฺส คมนโต ๔- "ตถาคโต"ติ วุจฺจติ. ยสฺมา จ โส เทวมนุสฺเสหิ ปุปฺผคนฺธาทินาปิ ๕- พหิ นิพฺพตฺเตน อุปกรเณน, ๖- ธมฺมานุธมฺมปฏิปตฺตาทินา จ อตฺตนิ นิพฺพตฺเตน อติวิย ปูชิโต, ตสฺมา สกฺโก เทวานมินฺโท สพฺพํ เทวปริสํ อตฺตนา สทฺธึ สมฺปิณฺฑิตฺวา อาห "ตถาคตํ เทวมนุสฺสปูชิตํ, พุทฺธํ นมสฺสาม สุวตฺถิ โหตู"ติ. [๑๗] ยสฺมา ปน ธมฺเม มคฺคธมฺโม ยถา ยุคนทฺธสมถวิปสฺสนาพเลน ๗- คนฺตพฺพํ กิเลสปกฺขสมุจฺฉินฺทเนน, ๘- ตถา คโต. ๙- นิพฺพานธมฺโมปิ ยถา คโต ๑๐- ปญฺญาย ปฏิวิทฺโธ สพฺพทุกฺขวิฆาตาย สมฺปชฺชติ, พุทฺธาทีหิ ตถา คโต, ๑๑- ตสฺมา "ตถาคโต"ติ ๑๒- วุจฺจติ. ยสฺมา จ สํโฆปิ ยถา อตฺตหิตาย ปฏิปนฺเนหิ คนฺตพฺพํ เตน เตน มคฺเคน, ตถา คตโต ๑๓- "ตถาคโต "เตฺวว วุจฺจติ. ตสฺมา อวเสสคาถาทฺวเยปิ ตถาคตํ ธมฺมํ นมสฺสาม สุวตฺถิ โหตุ, ตถาคตํ สํฆํ นมสฺสาม สุวตฺถิ โหตูติ วุตฺตํ. เสสํ วุตฺตนยเมวาติ. เอวํ สกฺโก เทวานมินฺโท อิมํ คาถาตฺตยํ ภาสิตฺวา ภควนฺตํ ปทกฺขิณํ กตฺวา เทวปุรเมว ตโต สทฺธึ เทวปริสาย. ภควา ปน ตเทว รตนสุตฺตํ ทุติยทิวเสปิ เทเสสิ, ปุน จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ, เอวํ ยาว สตฺตมทิวเส เทเสสิ, ทิวเส ทิวเส ตเถว ธมฺมาภิสมโย อโหสิ. ภควา @เชิงอรรถ: สี., อิ., ม. โสตฺถตฺถํ ฉ.ม. กิญฺจิ อิ. ยถา เอเตหิ @ ฉ.ม. คทนโต จ, อิ. คทนโต ฉ.ม. ปุปฺผคนฺธาทินา ฉ.ม. อุปการเกน @ ฉ.ม. ยุคนนฺธ... ฉ.ม. สมุจฺฉินฺทนฺเตน ฉ.ม. ตถา คโตติ ตถาคโต @๑๐ สี.,ม. ยาถาวโต ๑๑ ฉ.ม. อวคโต ๑๒ ฉ.ม. "ตถาคโต"เตฺวว, อิ. ตถา คโต ตถาคโตติ @๑๓ ฉ.ม. คโตติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๓.

อฑฺฒมาสเมว เวสาลิยํ วิหริตฺวา ราชูนํ "คจฺฉามา"ติ ปฏิเวเทสิ, ตโต ราชาโน ทิคุเณน สกฺกาเรน ปุน ตีหิ ทิวเสหิ ภควนฺตํ คงฺคาตีรํ นยึสุ. คงฺคาย นิพฺพตฺตา นาคราชาโน จินฺเตสุํ "มนุสฺสา ตถาคตสฺส สกฺการํ กโรนฺติ, มยํ กึ น กริสฺสามา"ติ สุวณฺณรชตมณิมยา นาวาโย มาเปตฺวา สุวณฺณรชตมณิมเย เอว ปลฺลงฺเก ปญฺญาเปตฺวา ปญฺจวณฺณปทุมสญฺฉนฺนํ อุทกํ กริตฺวา "อมฺหากํ อนุคฺคหํ กโรถา"ติ ภควนฺตํ ยาจึสุ. ภควา อธิวาเสสิ. ๑- อธิวาเสตฺวา รตนนาวมารูฬฺโห, ปญฺจ ๒- ภิกฺขุสตานิ สกํ สกํ นาวํ อารุยฺหนฺติ. ๒- นาคราชาโน ภควนฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสํเฆน นาคภวนํ ปเวเสสุํ. ตตฺร สุทํ ภควา สพฺพรตฺตึ นาคปริสาย ธมฺมํ เทเสสิ, ทุติยทิวเส ทิพฺเพหิ ขาทนียโภชนีเยหิ มหาทานํ อกํสุ, ภควา อนุโมทิตฺวา นาคภวนา นิกฺขมิ. ภุมฺมฏฺฐเทวา "มนุสฺสา จ นาคา จ ตถาคตสฺส สกฺการํ กโรนฺติ, มยํ กึ น กริสฺสามา"ติ จินฺเตตฺวา วนปฺปคุมฺพรุกฺขปพฺพตาทีสุ ฉตฺตาติฉตฺตานิ อุกฺขิปึสุ. เอเตเนว อุปาเยน ยาว อกนิฏฺฐพฺรหฺมภวนํ, ตาว มหาสกฺการวิเสโส นิพฺพตฺติ. พิมฺพิสาโรปิ ลิจฺฉวีหิ อาคตกาเล กตสกฺการโต ทฺวิคุณมกาสิ, ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว ปญฺจหิ ทิวเสหิ ภควนฺตํ ราชคหํ อาเนสิ. ราชคหมนุปฺปตฺเต ภควติ ปจฺฉาภตฺตํ มณฺฑลมาเฬ สนฺนิปติตานํ ภิกฺขูนํ อยมนฺตรา กถา อุทปาทิ "อโห พุทฺธสฺส ภควโต อานุภาโว, ยํ อุทฺทิสฺส คงฺคาย โอรโต จ ปารโต จ อฏฺฐโยชโน ภูมิภาโค นินฺนญฺจ ถลญฺจ สมํ กตฺวา วาลิกาย โอกิริตฺวา ปุปฺเผหิ สญฺฉนฺโน, โยชนปฺปมาณํ คงฺคาย อุทกํ นานาวณฺเณหิ ปทุเมหิ สญฺฉนฺนํ, ยาว อกนิฏฺฐภวนํ, ตาว ฉตฺตาติฉตฺตานิ อุสฺสิตานี"ติ. ภควา ตํ ปวตฺตึ ญตฺวา คนฺธกุฏิโต นิกฺขมิตฺวา ตํขณานุรูเปน ปาฏิหาริเยน มณฺฑลมาฬํ คนฺตฺวา ปญฺญตฺเต ปวรพุทฺธาสเน นิสีทิ. นิสชฺช โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ "กายนุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา"ติ. ภิกฺขู สพฺพํ อาโรเจสุํ. ภควา เอตทโวจ "น ภิกฺขเว อยํ ปูชาวิเสโส มยฺหํ พูทฺธานุภาเวน นิพฺพตฺโต, นาปิ ๓- นาคเทวพฺรหฺมานุภาเวน, อปิจ โข ปุพฺเพ @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. อธิวาเสสิ-สทฺโท น ทิสฺสติ @๒-๒ ฉ.ม. ปญฺจ จ ภิกฺขุสตานิ ปญฺจสตํ นาวาโย อภิรุฬฺหา. ฉ.ม., อิ. น

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๔.

อปฺปมตฺตกปริจฺจาคานุภาเวน นิพฺพตฺโต"ติ. ภิกฺขู อาหํสุ "น มยํ ภนฺเต ตํ อปฺปมตฺตกํ ปริจฺจาคํ ชานาม, สาธุ โน ภควา ตถา กเถตุ, ยถา มยํ ตํ ชาเนยฺยามา"ติ. ภควา อาห:- ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเว ตกฺกสิลายํ สงฺโข นาม พฺราหฺมโณ อโหสิ, ตสฺส ปุตฺโต สุสิโม ๑- นาม มาณโว. โส โสฬสวสฺสุทฺเทสิโก วเยน, เอกทิวสํ ปิตรํ อุปสงฺกมิตฺวา อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ, อถ ตํ ปิตา อาห "กึ ตาต สุสิมา"ติ. โส อาห "อิจฺฉามหํ ตาต พาราณสึ คนฺตฺวา สิปฺปํ อุคฺคเหตุนฺ"ติ. "เตนหิ ตาต สุสิม อสุโก นาม พฺราหฺมโณ มม สหายโก, ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา อุคฺคณฺหาหี"ติ กหาปณสหสฺสํ อทาสิ. โส ตํ คเหตฺวา มาตาปิตโร อภิวาเทตฺวา อนุปุพฺเพน พาราณสึ คนฺตฺวา อุปจารยุตฺเตน วิธินา อาจริยํ อุปสงฺกมิตฺวา อภิวาเทตฺวา อตฺตานํ นิเวเทสิ. อาจริโย "มม สหายกสฺส ปุตฺโต"ติ มาณวํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สพฺพํ ปาหุเนยฺยมกาสิ. ๒- โส อทฺธานกิลมถํ ปฏิวิโนเทตฺวา ๓- ตํ กหาปณสหสฺสํ อาจริยสฺส ปาทมูเล ฐเปตฺวา สิปฺปํ อุคฺคเหตุํ โอกาสํ ยาจิ, อาจริโย โอกาสํ กตฺวา อุคฺคณฺหาเปสิ. โส ลหุญฺจ คณฺหนฺโต พหุญฺจ คนฺหนฺโต คหิตคหิตญฺจ สุวณฺณภาชเน ปกฺขิตฺตเตลมิว อวินสฺสมานํ ธาเรนฺโต ทฺวาทสวสฺสิกํ สิปฺปํ กติปยมาเสเนว ปริโยสาเปสิ. โส สชฺฌายํ กโรนฺโต อาทิมชฺฌํเยว ปสฺสติ, โน ปริโยสานํ. อถ อาจริยํ อุปสงฺกมิตฺวา อาห "อิมสฺส สิปฺปสฺส อาทิมชฺฌเมว ปสฺสามิ, ปริโยสานํ น ปสฺสามี"ติ. อาจริโย อาห "อหํปิ ตาต เอวเมวา"ติ. อถ โก อาจริย อิมสฺส สิปฺปสฺส ปริโยสานํ ชานาตีติ. อิสิปตเน ตาต อิสโย อตฺถิ, เต ชาเนยฺยุนฺติ. เต อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉามิ อาจริยาติ. ปุจฺฉ ตาต ยถาสุขนฺติ. โส อิสิปตนํ คนฺตฺวา ปจฺเจกพุทฺเธ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิ "อปิ ภนฺเต ปริโยสานํ ชานาถา"ติ. อาม อาวุโส ชานามาติ. ตํ มมฺปิ สิกฺขาเปถาติ. เตน หาวุโส ปพฺพชฺชาหิ, น สกฺกา อปพฺพชิเตน สิกฺขิตุนฺติ. ๔- สาธุ ภนฺเต ปพฺพาเชถ มํ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สุสีโม เอวมุปริปิ ฉ.ม. ปาหุเนยฺยวตฺตมกาสิ ฉ.ม. วิโนเทตฺวา @ ฉ.ม. สิกฺขาเปตุนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๕.

ตถา อิจฺฉถ, ๑- ตํ กตฺวา ปริโยสานํ ชานาเปถาติ. เต ตํ ปพฺพาเชตฺวา กมฺมฏฺฐาเน นิโยเชตุํ อสมตฺถา "เอวนฺเต นิวาเสตพฺพํ, เอวนฺเต ๒- ปารุปิตพฺพนฺ"ติ- อาทินา นเยน อภิสมาจาริกํ สิกฺขาเปสุํ. โส ตตฺถ สิกฺขนฺโต อุปนิสฺสยสมฺปนฺนตฺตา นจิเรเนว ปจฺเจกโพธึ อภิสมฺพุชฺฌิ. สกลพาราณสิยํ "สุสิโม ปจฺเจกพุทฺโธ ชาโต"ติ ๓- ปากโฏ อโหสิ ลาภคฺคยสคฺคปฺปตฺโต สมฺปนฺนปริวาโร. โส อปฺปายุกสํวตฺตนิกสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา นจิเรเนว ปรินิพฺพายิ, ตสฺส ปจฺเจกพุทฺธา จ มหาชนกาโย จ สรีรกิจฺจํ กตฺวา ธาตุโย คเหตฺวา นครทฺวาเร ถูปํ ปติฏฺฐาเปสุํ. อถ โข สงฺโข พฺราหฺมโณ "ปุตฺโต เม จิรํ คโต, ตสฺส ๔- ปวตฺตึ น ชานามี"ติ ปุตฺตํ ทฏฺฐุกาโม ตกฺกสิลาย นิกฺขมิตฺวา อนุปุพฺเพน พาราณสึ ปตฺวา ๕- มหาชนกายํ สนฺนิปติตํ ทิสฺวา "อทฺธา พหูสุ ชนกาเยสุ ๖- เอโกปิ เม ปุตฺตสฺส ปวตฺตึ ชานิสฺสตีติ จินฺเตนฺโต ตตฺถ ๗- อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิ "สุสิโม นาม มาณโว อิธ อาคโต อตฺถิ, อปิ นุ ตสฺส ปวตฺตึ ชานาถา"ติ. เต "อาม พฺราหฺมณ ชานาม, อิมสฺมึ นคเร พฺราหฺมณสฺส สนฺติเก ติณฺณํ เวทานํ ปารคู หุตฺวา ปจฺเจกพุทฺธานํ สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ปจฺเจกพุทฺโธ หุตฺวา อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายิ, อยมสฺส ถูโป ปติฏฺฐาปิโต"ติ อาหํสุ. โส ภูมึ หตฺเถน ปหริตฺวา โรทิตฺวา จ ปริเทวิตฺวา จ ตํ เจติยงฺคณํ คนฺตฺวา ติณานิ อุทฺธริตฺวา อุตฺตรสาฏเกน วาลิกํ ๘- อาเนตฺวา ปจฺเจกพุทฺธเจติยงฺคเณ อากิริตฺวา ๙- กมณฺฑลุโตทเกน สมนฺตโต ภูมึ ปริปฺโผเสตฺวา ๑๐- วนปุปฺเผหิ ปูชํ กตฺวา อุตฺตรสาฏเกน ปฏากํ อาโรเปตฺวา ถูปสฺส อุปริ อตฺตโน ฉตฺตํ พนฺธิตฺวา ปกฺกามีติ. เอวํ อตีตํ เทเสตฺวา ตํ ชาตกํ ปจฺจุปฺปนฺเนน อนุสํสนฺเธนฺโต ๑๑- ภิกฺขูนํ ธมฺมํ ๑๒- กเถสิ "สิยา โข ปน โว ภิกฺขเว เอวมสฺส `อญฺโญ นูน เตน สมเยน สงฺโข พฺราหฺมโณ อโหสี'ติ, น โข ปเนตํ เอวํ ทฏฺฐพฺพํ, @เชิงอรรถ: ฉ.ม. วา มํ, ยํ วา อิจฺฉถ ฉ.ม. เอวํ ฉ.ม. "สุสีมปจฺเจกพุทฺโธ"ติ @ ฉ.ม. จสฺส ฉ.ม. คนฺตฺวา ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ @ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ ฉ.ม. วาลุกํ ฉ.ม. โอกิริตฺวา @๑๐ ฉ.ม., อิ. ปริปฺโผสิตฺวา ๑๑ ฉ.ม., อิ. อนุสนฺเธนฺโต ๑๒ ฉ.ม., อิ. ธมฺมกถํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๖.

อหนฺเตน สมเยน สงฺโข พฺราหฺมโณ อโหสึ. มยา สุสิมสฺส ปจฺเจกพุทฺธสฺส เจติยงฺคเณ ติณานิ อุทฺธริตานิ, ๑- ตสฺส เม กมฺมสฺส นิสฺสนฺเทน อฏฺฐโยชนมคฺคํ วิหตขาณุกณฺฏกํ ๒- กตฺวา สมํ สุทฺธมกํสุ. มยา ตตฺถ วาลิกา ๓- โอกิณฺณา, ตสฺส เม นิสฺสนฺเทน อฏฺฐโยชเน มคฺเค วาลิกํ ๔- โอกิรึสุ. มยา ตตฺถ วนกุสุเมหิ ปูชา กตา, ตสฺส เม นิสฺสนฺเทน นวโยชเน มคฺเค ถเล จ อุทเก จ นานาปุปฺเผหิ ปุปฺผสนฺถรํ อกํสุ. มยา ตตฺถ กมณฺฑลุทเกน ภูมิ ปริปฺโผสิตา, ตสฺส เม นิสฺสนฺเทน เวสาลิยํ โปกฺขรวสฺสํ วสฺสิ. มยา ตสฺมึ เจติเย ปฏากา อาโรปิตา, ฉตฺตญฺจ พนฺธํ, ๕- ตสฺส เม นิสฺสนฺเทน ยาว อกนิฏฺฐภวนา ปฏากา จ อาโรปิตา, ฉตฺตาติฉตฺตานิ จ อุสฺสิตานิ. อิติ โข ภิกฺขเว อยํ มยฺหํ ปูชาวิเสโส เนว พุทฺธานุภาเวน นิพฺพตฺโต, น นาคเทวพฺรหฺมานุภาเวน, อปิจ โข อปฺปมตฺตกปริจฺจาคานุภาเวน นิพฺพตฺโต"ติ ธมฺมกถาย ปริโยสาเน อิมํ คาถํ อภาสิ:- "มตฺตาสุขปริจฺจาคา ปสฺเส เจ วิปุลํ สุขํ. จเช มตฺตาสุขํ ธีโร สมฺปสฺสํ วิปุลํ สุขนฺ"ติ. ๖- ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกปาฐฏฺฐกถาย รตนสุตฺตวณฺณนา. นิฏฺฐิตา. ---------- @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. อุทฺธฏานิ ฉ.ม., อิ. วิคตขาณุกณฺฏกํ ฉ.ม. วาลุกา @ ฉ.ม. วาลุกํ ฉ.ม. พทฺธํ ขุ. ธมฺม. ๒๕/๒๙๐/๖๗ อตฺตโน ปุพฺพกมฺมวตฺถุ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๗ หน้า ๑๖๕-๑๗๖. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=17&A=4367&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=17&A=4367&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=7              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=73              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=78              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=78              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]