|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
ตตฺถ ยถา อกฺขอพฺภญฺชนเตลํ ๑- น ชานาติ "อหํ อกฺขํ อพฺภญฺชิตฺวา ิตนฺ"ติ, นปิ อกฺโข ชานาติ "มํ เตลํ อพฺภญฺชิตฺวา ิตนฺ"ติ, เอวเมว น ลสิกา ชานาติ "อหํ อสีติสตสนฺธิโย อพฺภญฺชิตฺวา ิตา"ติ, นปิ อสีติสตสนฺธิโย ชานนฺติ "ลสิกา อเมฺห อพฺภญฺชิตฺวา ิตา"ติ. อาโภคปจฺจเวกฺขณวิรหิตา หิ เอเต ธมฺมา ฯเปฯ น ปุคฺคโลติ. ปริจฺเฉทโต ลสิกา ลสิกภาเคน ปริจฺฉินฺนาติ ววตฺถเปติ. อยเมติสฺสา สภาคปริจฺเฉโท, วิสภาคปริจฺเฉโท ปน เกสสทิโส เอวาติ. เอวํ ลสิกํ วณฺณาทิโต ววตฺถเปติ. ตโต ปรํ อนฺโตสรีเร มุตฺตํ วณฺณโต มาสขาโรทกวณฺณนฺติ ววตฺถเปติ. สณฺานโต อุทกํ ปูเรตฺวา อโธมุขปิตอุทกกุมฺภอพฺภนฺตรคตอุทกสณฺานํ. ทิสโต เหฏฺิมาย ทิสาย ชาตํ. โอกาสโต วตฺถิสฺสพฺภนฺตเร ิตนฺติ. วตฺถิ นาม วตฺถิปุโฏ วุจฺจติ, ยตฺถ เสยฺยถาปิ นาม จนฺทนิกาย ปกฺขิตฺเต อโธมุเข ๒- เปลาฆฏเก ๓- จนฺทนิการโส ปวิสติ, น จสฺส ปวิสนมคฺโค ปญฺายติ, เอวเมว สรีรโต มุตฺตํ ปวิสติ, น จสฺส ปวิสนมคฺโค ปญฺายติ นิกฺขมนมคฺโค เอว ตุ ปากโฏ โหติ, ยมฺปิ จ มุตฺตภริเต "ปสฺสาวํ กโรมา"ติ สตฺตานํ อายูหนํ โหติ. ตตฺถ ยถา จนฺทนิกาย ปกฺขิตฺเต อโธมุเข เปลาฆฏเก ิโต จนฺทนิการโส น ชานาติ "อหํ อโธมุเข เปลาฆฏเก ิโต"ติ, นปิ อโธมุโข เปลาฆฏโก ชานาติ "มยิ จนฺทนิการโส ิโต"ติ, เอวเมว น มุตฺตํ ชานาติ "อหํ วตฺถิมฺหิ ิตนฺ"ติ นปิ วตฺถิ ชานาติ "มยิ มุตฺตํ ิตนฺ"ติ. อาโภคปจฺจเวกฺขณวิรหิตา หิ เอเต ธมฺมา ฯเปฯ น ปุคฺคโลติ. ๔- ปริจฺเฉทโต มุตฺตํ มุตฺตภาเคน ๔- ปริจฺฉินฺนนฺติ ววตฺถเปติ. อยเมตสฺส สภาคปริจฺเฉโท, วิสภาคปริจฺเฉโท ปน เกสสทิโส เอวาติ เอวํ มุตฺตํ วณฺณาทิโต ววตฺถเปติ. เอวมยมิมํ ทฺวตฺตึสาการํ วณฺณาทิโต ววตฺถเปติ. ตสฺเสวมิมํ ทฺวตฺตึสาการํ วณฺณาทิวเสน ววตฺถเปนฺตสฺส ตํ ตํ ภาวนานุโยคํ อาคมฺม เกสาทโย ปคุณา โหนฺติ, โกฏฺาสภาเวน อุปฏฺหนฺติ. ยโต ๕- จสฺส เต ปคุณา โหนฺติ, ๕- ตโต ปภุติ เสยฺยถาปิ นาม จกฺขุมโต ปุริสสฺส ทฺวตฺตึสวณฺณานํ ปุปฺผานํ เอกสุตฺตคณฺิตมาลํ โอโลเกนฺตสฺส สพฺพปุปฺผานิ @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. อพฺภนฺชนเตลํ ๒ ฉ.ม. อมุเข เอวมุปริปิ. ๓ ฉ.ม. เปฬาฆเฏ, เอวมุปริปิ @อิ. เปฬาฆฏเก. ๔-๔ ฉ.ม., อิ. ปริจฺเฉทโต วตฺถิอพฺภนฺตเรน เจว มุตฺตภาเคน @๕-๕ ฉ.ม., อิ. ยโต...โหนฺตีติ ปาโ น ทิสฺสติ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๘.
อปุพฺพาปริยมิว ปากฏานิ โหนฺติ, เอวเมว "อตฺถิ อิมสฺมึ กาเย เกสา"ติ อิมํ กายํ สติยา โอโลเกนฺตสฺส สพฺเพ เต ธมฺมา อปุพฺพาปริยมิว ปากฏา โหนฺติ. เกเสสุ อาวชฺชิเตสุ อสณฺหมานาว ๑- สติ ยาว มุตฺตํ, ตาว ปวตฺตตีติ ๒- เอเก. ๓- ตโต ปภุติ ตสฺส อาหิณฺฑนฺตา มนุสฺสา ติรจฺฉานาทโย จ สตฺตาการํ วิชหิตฺวา โกฏฺาสราสิวเสเนว อุปฏฺหนฺติ, เตหิ จ อชฺโฌหริยมานํ ปานโภชนาทิ โกฏฺาสราสิมฺหิ ปกฺขิปฺปมานมิว อุปฏฺาตีติ. เอตฺถาห "อถาเนน ตโต ปรํ กึ กาตพฺพนฺ"ติ? วุจฺจเต:- ตเทว นิมิตฺตํ อาเสวิตพฺพํ ภาเวตพฺพํ พหุลีกาตพฺพํ สุววตฺถิตํ ววตฺถเปตพฺพํ. กถํ ยนฺตํ ๔- นิมิตฺตํ อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติ สฺวาวฏฺิตํ ววตฺถเปตีติ? อยญฺหิ ตํ เกสาทีนํ โกฏฺาสภาเวน อุปฏฺานนิมิตฺตํ อาเสวติ, สติยา อลฺลียติ ภชติ อุปคจฺฉติ, ภาเวติ, สติคพฺภํ คณฺหาเปติ. ตตฺถ ลทฺธํ วา สตึ วฑฺเฒนฺโต ตํ ภาเวตีติ วุจฺจติ. พหุลีกโรตีติ ปุนปฺปนํ สติสมฺปยุตฺตํ วิตกฺกวิจารพฺภาหตํ กโรติ. สุววตฺถิตํ ววตฺถเปตีติ ยถา สุฏฺุ ววตฺถิตํ โหติ, น ปุน อนฺตรธานํ คจฺฉติ, ตถา ตํ สติยา ววตฺถเปติ, อุปธาเรติ อุปนิพนฺธติ. อถวา ยํ ปุพฺเพ อนุปุพฺพโต นาติสีฆโต นาติสณิกโต วิกฺเขปปฺ- ปฏิพาหนโต ๕- ปณฺณตฺติสมติกฺกมนโต อนุปุพฺพมุญฺจนโต สลฺลกฺขณโต ตโย จ สุตฺตนฺตาติ เอวํ ทสวิธํ มนสิการโกสลฺลํ วุตฺตํ, ตตฺถ อนุปุพฺพโต มนสิกโรนฺโต อาเสวติ, นาติสีฆโต นาติสณิกโต จ มนสิกโรนฺโต ภาเวติ, วิกฺเขปปฺปฏิพาหนโต ๕- มนสิกโรนฺโต พหุลีกโรติ, ปณฺณตฺติสมติกฺกมนาทิโต มนสิกโรนฺโต สุววตฺถิตํ ววตฺถเปตีติ เวทิตพฺโพติ. เอตฺถาห "กถมฺปนายํ อนุปุพฺพาทิวเสน เอเต ธมฺเม มนสิกโรตี"ติ? วุจฺจเต:- อยญฺหิ เกเส มนสิกริตฺวา ตทนนฺตรํ โลเม มนสิกโรติ, น นเข. ตถา โลเม มนสิกริตฺวา ตทนนฺตรํ นเข มนสิกโรติ, น ทนฺเต. เอส นโย สพฺพตฺถ กสฺมา? อุปฺปฏิปาฏิยา หิ มนสิกโรนฺโต เสยฺยถาปิ นาม อกุสโล ปุริโส ทฺวตฺตึสปทํ นิสฺเสณึ อุปฺปฏิปาฏิยา อาโรหนฺโต กิลนฺตกาโย ตโต @เชิงอรรถ: ๑ สี. ตนฺตูสํหนมานาว, อิ. สงฺกุสํหมานาว ๒ ฉ.ม., อิ. ปวตฺตติ. ๓ ฉ.ม., อิ. อยํ @สทฺโท น ทิสฺสติ. ๔ ฉ.ม. ปนายํ ตํ ๕-๕ ฉ.ม., อิ. วิกฺเขปปฺปหานโต--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๙.
นิสฺเสณิโต ปปตติ, น อาโรหนํ สมฺปาเทติ, เอวเมว ภาวนาสมฺปตฺติวเสน อธิคนฺตพฺพสฺส อสฺสาทสฺส อนธิคมนโต กิลนฺตจิตฺโต ทฺวตฺตึสาการภาวนาโต ปปตติ, น ภาวนํ สมฺปาเทตีติ. อนุปุพฺพโต มนสิกโรนฺโตปิจ เกสา โลมาติ นาติสีฆโต มนสิกโรติ. อติสีฆโต หิ มนสิกโรนฺโต เสยฺยาถาปิ นาม อทฺธานํ คจฺฉนฺโต ปุริโส สมวิสมรุกฺขถลนินฺนฏฺานปฺปถาทีนิ ๑- มคฺคนิมิตฺตานิ อุปลกฺเขตุํ น สกฺโกติ, ตโต น มคฺคกุสโล โหติ, อทฺธานญฺจ ปริกฺขยํ เนติ, เอวเมว วณฺณสณฺานาทีนิ ทฺวตฺตึสาการนิมิตฺตานิ อุปลกฺเขตุํ น สกฺโกติ, ตโต น ทฺวตฺตึสากาเร กุสโล โหติ, กมฺมฏฺานญฺจ ปริกฺขยํ เนติ. ยถา จ นาติสีฆโต, เอวํ นาติสณิกโตปิ มนสิกโรติ. อติสณิกโต หิ มนสิกโรนฺโต เสยฺยถาปิ นาม ปุริโส ทีฆมทฺธานมคฺคปฏิปนฺโน อนฺตรามคฺเค รุกฺขปพฺพตตฬากาทีสุ วิลมฺพมาโน อิจฺฉิตปฺปเทสํ อปาปุณนฺโต อนฺตรามคฺเคเยว สีหพฺยคฺฆาทีหิ อนยพฺยสนํ ปาปุณาติ, เอวเมว ทฺวตฺตึสาการภาวนาสมฺปทํ อปาปุณนฺโต ภาวนาวิจฺเฉเทน อนฺตราเยว กามวิตกฺกาทีหิ อนยพฺยสนํ ปาปุณาติ. นาติสณิกโต มนสิกโรนฺโตปิ จ วิกฺเขปปฺปหานโตปิ มนสิกโรติ. วิกฺเขปปฺปหานโต หิ ๒- ยถา อญฺเสุ นวกมฺมาทีสุ จิตฺตํ น วิกฺขิปติ, ตถา มนสิกโรติ. พหิทฺธา วิกฺขิปฺปมานจิตฺโต หิ เกสาทีสฺเวว อสมาหิตเจโตวิตกฺโก ภาวนาสมฺปทํ อปาปุณิตฺวา อนฺตราว อนยพฺยสนํ อาปชฺชติ ตกฺกสิลาคมเน โพธิสตฺตสฺส สหายกา วิย. อวิกฺขิปฺปมานจิตฺโต ปน เกสาทีสฺเวว สมาหิตเจโตวิตกฺโก ภาวนาสมฺปทํ ปาปุณาติ โพธิสตฺโต วิย ตกฺกสิลารชฺชสมฺปทนฺติ. ตสฺเสวํ วิกฺเขปปฺปหานโต มนสิกโรโต อธิการจริยาธิมุตฺตีนํ วเสน เต ธมฺมา อสุภโต วา วณฺณโต วา สุญฺโต วา อุปฏฺหนฺติ. อถ ปณฺณตฺติสมติกฺกมนโต เต ธมฺเม มนสิกโรติ. ปณฺณตฺติสมติกฺกมนโต ๓- หิ เกสา โลมาติ เอวมาทิโวหารํ สมตกฺกมิตฺวา วิสฺสชฺเชตฺวา ยถูปฏฺิตานํ อสุภาทีนํเยว วเสน มนสิกโรติ. กถํ? ยถา อรญฺนิวาสูปคตา มนุสฺสา อปริจิตภูมิภาคตฺตา อุทกฏฺานสญฺชานนตฺถํ สาขาภงฺคาทีหิ นิมิตฺตํ กตฺวา @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ....นินฺนเทฺวธาปถาทีนิ. ๒ ฉ.ม., อิ. นาม ๓ ฉ.ม., @อิ. ปณฺณตฺติสมติกฺกมนโตติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๐.
ตทนุสาเรน อาคนฺตฺวา ๑- อุทกํ ปริภุญฺชนฺนิ, ยถา ๒- ปน ปริจิตภูมิภาคา โหนฺติ, อถ ตํ นิมิตฺตํ วิสฺสชฺเชตฺวาว มนสิกริตฺวาว ๓- อุทกฏฺานํ อุปสงฺกมิตฺวา อุทกํ ปริภุญฺชนฺติ, เอวเมว เกสา โลมาติ อาทินา ตํตํโวหารสฺส วเสน ปมํ เต ธมฺเม มนสากาสิ, เตสุ ธมฺเมสุ อสุภาทีนํ อญฺตรวเสน อุปฏฺหนฺเตสุ ตํตํโวหารํ สมฺติกฺกมิตฺวา วิสฺสชฺเชตฺวา อสุภาทิโตว มนสิกโรติ. เอตฺถาห "กถมฺปนสฺส เอเต ธมฺมา อสุภาทิโต อุปฏฺหนฺติ, กถํ วณฺณโต, กถํสุญฺโต วา, กถญฺจายเมเต อสุภโต มนสิกโรติ, กถํ วณฺณโต, กถํ สุญฺโต วา"ติ? วุจฺจเต ๔- เกสา ตาวสฺส วณฺณสณฺานคนฺธาสโยกาสวเสน ปญฺจธา อสุภโต อุปฏฺหนฺติ, ปญฺจธา เอว จายเมเต ๕- อสุภโต มนสิกโรติ. เสยฺยถีทํ? เกสา นาเมเต วณฺณโต อสุภา ปรมปฏิกฺกูลเชคุจฺฉา. ตถา หิ มนุสฺสา ทิวา ปานโภชเน ปติตํ เกสวณฺณํ วากํ วา สุตฺตํ วา ทิสฺวา เกสสญฺาย มโนรมมฺปิ ปานโภชนํ ฉฑฺเฑนฺติ วา ชิคุจฺฉนฺติ วา. สณฺานโตปิ อสุภา. ตถา หิ รตฺตึ ปานโภชเน ปติตํ เกสสณฺานํ วากํ วา สุตฺตํ วา ฉุปิตฺวา ๖- เกสสญฺาย มโนรมมฺปิ ปานโภชนํ ฉฑฺเฑนฺติ วา ชิคุจฺฉนฺติ วา. คนฺธโตปิ อสุภา. ตถา หิ เตลมกฺขนปุปฺผธูมาทิอภิสงฺขาเรหิ วิรหานํ ๗- เกสานํ คนฺโธ ปรมเชคุจฺโฉ โหติ, อคฺคิมฺหิ ปกฺขิตฺตสฺส เกสสฺส คนฺธํ ฆายิตฺวา สตฺตา นาสิกํ ปิเธนฺติ, มุขมฺปิ วิกุชฺเชนฺติ. อาสยโตปิ อสุภา. ตถา หิ นานาวิเธน มนุสฺสา สุจินิสฺสนฺเทน สงฺการฏฺาเน ตณฺฑุเลยฺยกาทีนิ วิย ปิตฺตเสมฺหปุพฺพโลหิต- นิสฺสนฺทนโต ๘- อาจิตา วุฑฺฒึ วิรุฬฺหึ เวปุลุลํ คมิตาติ. โอกาสโตปิ อสุภา. ตถา หิ สงฺการฏฺาเน วิย ตณฺฑุเลยฺยกาทีนิ ปรมเชคุจฺเฉ โลมาทิเอกตฺตึสกุณปราสิมตฺถเก มนุสฺสานํ สีสปลิเวเก อลฺลจมฺเม ชานาติ. เอเสว นโย โลมาทีสุ. เอวนฺตาว อยเมเต ธมฺเม อสุภโต อุปฏฺหนฺเต อสุภโต มนสิกโรติ. ยทิ ปนสฺส วณฺณโต อุปฏฺหนฺติ อถ เกสา นีลกสิณวเสน อุปฏฺหนฺติ. ตถา โลมา นขา ๙- ทนฺตา โอทาตกสิณวเสนาติ. เอส นโย สพฺพตฺถ. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. คนฺตฺวา ๒ ฉ.ม., อิ. ยทา ๓ ฉ.ม. อมนสิกริตฺวาว @๔ ฉ.ม., อิ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ. ๕ ฉ.ม. อยเมเต. ๖ ฉ.ม. ผุสิตฺวา @๗ ฉ.ม., อิ. วิรหิตานํ ๘ ฉ.ม....นิสฺสนฺเทน เต @๙ ฉ.ม., อิ. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑.
ตํตํกสิณวเสเนว จายเมเต มนสิกโรติ, เอวํ วณฺณโต อุปฏฺหนฺเต วณฺณโต มนสิกโรติ. ยทิ ปนสฺส สุญฺโต อุปฏฺหนฺติ, อถ เกสา ฆนวินิพฺโภคววตฺถาเนน โอชฏฺมกสมูหวเสน อุปฏฺหนฺติ. ตถา โลมาทโย, ยถา อุปฏฺหนฺเต ๑- จายเมเต ตเถว มนสิกโรติ. เอวํ สุญฺโต อุปฏฺหนฺเต สุญฺโต มนสิกโรติ. เอวํ มนสิกโรนฺโต จายเมเต ธมฺเม อนุปุพฺพมุญฺจนโต มนสิกโรติ. อนุปุพฺพมุญฺจนโต ๒- หิ อสุภาทีนํ อญฺตรวเสน อุปฏฺิเต เกเส มุญฺจิตฺวา โลเม มนสิกโรนฺโต เสยฺยถาปิ นาม ชลูกา นงฺคุฏฺเน คหิตปฺปเทเส สาเปกฺขาว หุตฺวา ตุณฺเฑน อญฺ ปเทสํ คณฺหาติ, คหิเต จ ตสฺมึ อิตรํ มุญฺจติ, เอวเมว เกเสสุ สาเปกฺโขว หุตฺวา โลเม มนสิกโรติ, โลเมสุ ๓- จ อุปฏฺิเตสุ เต มนสิกโรติ เกเส มุญฺจติ. ๓- เอส นโย สพฺพตฺถ. เอวญฺหิสฺส อนุปุพฺพมุญฺจนโต มนสิกโรโต อสุภาทีสุ อญฺตรวเสน เต ธมฺมา อุปฏฺหนฺตา อนวเสสโต อุปฏฺหนฺติ, ปากฏตรุปฏฺานา จ โหนฺติ อถ ยสฺส เต ธมฺมา อสุภโต อุปฏฺหนฺติ, ปากฏตรุปฏฺานา จ โหนฺติ, ตสฺส เสยฺยถาปิ นาม มกฺกโฏ ทฺวตฺตึสตาลเก ตาลวเน พฺยาเมน ๔- ปริปาติยมาโน เอกรุกฺเขปิ อสณฺหนฺโต ปริธาวิตฺวา ยทา นิชฺฌตฺโต ๕- โหติ กิลนฺโต, อถ เอกเมว ฆนตาลปณฺณปริเวิตํ ตาลสูจึ นิสฺสาย ติฏฺติ, เอวเมว จิตฺตมกฺกโฏ ทฺวตฺตึสโกฏฺาสเก อิมสฺมึ กาเย เตเนว โยคินา ปริปาติยมาโน เอกโกฏฺาสเกปิ อสณฺหนฺโต ปริธาวิตฺวา ยทา อเนการมฺมณวิธาวเน อภิลาสาภาเวน นิชฺฌตฺโต ๕- โหติ กิลนฺโต. อถ ยฺวาสฺส เกสาทีสุ ธมฺโม ปคุณตโร จริตานุรูปตโร วา, ยตฺถ วา ปุพฺเพ กตาธิกาโร โหติ, ตํ นิสฺสาย อุปจารวเสน ติฏฺติ. อถ ตเมว นิมิตฺตํ ปุนปฺปุนํ ตกฺกาหตํ วิตกฺกาหตํ กริตฺวา ยถากฺกมํ ปมชฺฌานํ อุปฺปาเทติ, ตตฺถ ปติฏฺาย วิปสฺสนํ อารภิตฺวา อริยภูมึ ปาปุณาติ. ยสฺส ปน เต ธมฺมา วณฺณโต อุปฏฺหนฺติ, ตสฺสาปิ เสยฺยถาปิ นาม มกฺกโฏ ฯเปฯ อถ ยฺวาสฺส เกสาทีสุ ธมฺโม ปคุณตโร จริตานุรูปตโร วา, ยตฺถ วา ปุพฺเพ กตาธิกาโร โหติ, ตํ นิสฺสาย อุปจารวเสน ติฏฺติ. อถ ตเมว @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. อุปฏหนฺติ. ๒ ฉ.ม., อิ. อนุปุพฺพมุญฺจนโตติ @๓-๓ ฉ.ม., อิ. โลเมสุ จปติฏฺิเต มนสิกาเร เกเส มุญฺจติ ๔ ฉ.ม., อิ. พฺยาเธน @๕-๕ ฉ.ม., อิ. นิวตฺโต--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒.
นิมิตฺตํ ปุนปฺปุนํ ตกฺกาหตํ วิตกฺกาหตํ กริตฺวา ยถากฺกมํ นีลกสิณวเสน วา ปีตกสิณวเสน วา ปญฺจปิ รูปาวจรชฺฌานานิ อุปฺปาเทติ, เตสญฺจ ยตฺถ กตฺถจิ ปติฏฺาย วิปสฺสนํ อารภิตฺวา อริยภูมึ ปาปุณาติ. ยสฺส ปน เต ธมฺมา สุญฺโต อุปฏฺหนฺติ, โส ลกฺขณโต มนสิกโรติ, ลกฺขณโต มนสิกโรโต ๑- ตตฺถ จตุธาตุววตฺถานวเสน อุปจารชฺฌานํ ปาปุณาติ. อถ มนสิกโรนฺโต เต ธมฺเม อนิจฺจทุกฺขานตฺตสุตฺตนฺตนยวเสน ๒- มนสิกโรติ. อยมสฺส วิปสฺสนานโย. โส อิมํ วิปสฺสนํ อารภิตฺวา ยถากฺกมญฺจ ปฏิปชฺชิตฺวา อริยภูมึ ปาปุณาตีติ. เอตฺตาวตา จ ยํ วุตฺตํ "กถมฺปนายํ อนุปุพฺพาทิวเสน เอเต ธมฺเม มนสิกโรตี"ติ, ตํ พฺยากตํ โหติ. ยญฺจาปิ วุตฺตํ "ภาวนาวเสน ปนสฺส เอวํ วณฺณนา เวทิตพฺพา"ติ ตสฺสตฺโถ ปกาสิโต โหตีติ. --------- ปกิณฺณกนโย อิทานิ อิมสฺมึเยว ทฺวตฺตึสากาเร วณฺณนาปริจยปาฏวตฺถํ อยํ ปกิณฺณกนโย เวทิตพฺโพ:- นิมิตฺตโต ลกฺขณโต ธาตุโต สุญฺโตปิจ ขนฺธาทิโต จ วิญฺเยฺโย ทฺวตฺตึสาการนิจฺฉโยติ. ตตฺถ นิมิตฺตโตติ เอวํ วุตฺตปฺปกาเร อิมสฺมึ ทฺวตฺตึสากาเร สฏฺีสตนิมิตฺตานิ โหนฺติ, เยสํ วเสน โยคาวจโร ทฺวตฺตึสาการํ โกฏฺาสโต ปริคฺคณฺหาติ. เสยฺยถีทํ? เกสสฺส วณฺณนิมิตฺตํ สณฺานนิมิตฺตํ ทิสานิมิตฺตํ โอกาสนิมิตฺตํ ปริจฺเฉทนิมิตฺตนฺติ ปญฺจนิมิตฺตานิ โหนฺติ. เอวํ โลมาทีสุ. ลกฺขณโตติ ทฺวตฺตึสากาเร อฏฺวีสติสตลกฺขณานิ โหนฺติ, เยสํ วเสน โยคาวจโร ทฺวตฺตึสาการํ ลกฺขณโต มนสิกโรติ. เสยฺยถีทํ? เกเสสุ ๓- ถทฺธลกฺขณํ อาพนฺธตฺตลกฺขณํ ๔- อุณฺหตฺตลกฺขณํ สมุทีรณลกฺขณนฺติ จตฺตาริ ลกฺขณานิ โหนฺติ. เอวํ โลมาทีสุ. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. มนสิกโรนฺโต ๒ ฉ.ม., อิ....สุตฺตตฺตยวเสน @๓ ฉ.ม., อิ. เกสสฺส ๔ ฉ.ม., อิ. อาพนฺธน...--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๓.
ธาตุโตติ ทฺวตฺตึสากาเร "จตุธาตุโร ๑- ภิกฺขเว อยํ ปุริสปุคฺคโล"ติ ๒- เอตฺถ วุตฺตาสุ ธาตูสุ อฏฺวีสติสตธาตุโย โหนฺติ, ยาสํ วเสน โยคาวจโร ทฺวตฺตึสาการํ ธาตุโต ๓- ปริคฺคณฺหาติ. เสยฺยถึทํ? ยา เกเสสุ ๔- ถทฺธตา, สา ปวีธาตุ. ยา อาพนฺธนตา, สา อาโปธาตุ. ยา ปริปาจนตา, สา เตโชธาตุ. ยา วิตฺถมฺภนตา, สา วาโยธาตูติ จตสฺโส ธาตุโย โหนฺติ. เอวํ โลมาทีสุ สุญฺโตติ ทฺวตฺตึสากาเร อฏฺวีสติสตสุญฺตา โหนฺติ, ยาสํ วเสน โยคาวจโร ทฺวตฺตึสาการํ สุญฺโต วิปสฺสติ. เสยฺยถีทํ? เกเสสุ ๔- ตาว ปวีธาตุ อาโปธาตฺวาทีหิ สุญฺตา, ตถา อาโปธาตฺวาทโย ปวีธาตฺวาทีหีติ จตสฺโส สุญฺตา โหนฺติ. เอวํ โลมาทีสุ. ขนฺธาทิโตติ ทฺวตฺตึสากาเร เกสาทีสุ ขนฺธาทิวเสน สงฺคยฺหมาเนสุ "เกสา กติ ขนฺธา โหนฺติ, กติ อายตนานิ, กติ ธาตุโย, กติ สจฺจานิ, กติ สติปฏฺานานี"ติ เอวมาทินา นเยน วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ. เอวญฺจสฺส วิชานโต ติณกฏฺสมูโห วิย กาโย ขายติ. ยถาห:- นตฺถิ สตฺโต นโร โปโส ปุคฺคโล นูปลพฺภติ สุญฺภูโต อยํ กาโย ติณกฏฺสมูปโมติ. อถสฺส ยา สา:- สุญฺาคารํ ปวิฏฺสฺส สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน ๕- อมานุสี รตี โหติ สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโตติ ๖- เอวํ อมานุสี รติ วุตฺตา, สา อทูรตรา โหติ. ตโต ยนฺตํ:- ยโต ยโต สมฺมสติ ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ ลภตี ปีติปาโมชฺชํ อมตนฺตํ วิชานตนฺติ ๖- เอวํ วิปสฺสนามยปีติปาโมชฺชามตํ วุตฺตํ, ตํ อนุภวมาโน นจิเรเนว อริยชนเสวิตํ อชรามรณํ นิพฺพานามตํ สจฺฉิกโรตีติ. อิติ ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺกถาย ทฺวตฺตึสาการวณฺณนา นิฏฺิตา. ------------- @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. ฉ ธาตุโร ๒ ม. อุปริ. ๑๔/๓๔๓/๓๐๖ ๓ สี. ธาตุโส ๔-๔ ฉ.ม., @อิ. เกเส ๕ ฉ.ม., อิ. ตาทิโน ๖-๖ ขุ. ธมฺมปท. ๒๕/๓๗๔/๘๒ สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๗ หน้า ๕๗-๖๓. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=17&A=1471&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=17&A=1471&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=3 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=27 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=26 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=26 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25
![อ่านหน้า[ต่าง] แรก](go1.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้ว](go2.gif)   ![อ่านหน้า[ต่าง] ถัดไป](go3.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย](go4.gif)   |
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]