บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๕

หน้าที่ ๓๙๘.

มคฺควชฺฌตณฺหํ สมูลิกํ ฉินฺทิ. วิวฏฺฏยิ ^๑- สํโยชนนฺติ ทสวิธมฺปิ สํโยชนํ วิวฏฺฏยิ อุพฺพฏฺเฏตฺวา ปชหิ. สมฺมามานาภิสยาติ เหตุนา การเณน นววิธสฺส มานสฺส ปหานาภิสมยา. อนฺตมกาสิ ทุกฺขสฺสาติ วฏฺฏทุกฺขํ ปริจฺฉินฺนํ ปริวฏุมํ อกาสิ, กตฺวา ิโตติ อตฺโถ. อิติ สตฺถารา สํยุตฺตมหานิกาเย ราหุโลวาเท ^๒- วิปสฺสนา กถิตา, จูฬราหุโลวาเทปิ ^๓- วิปสฺสนา กถิตา, อมฺพลฏฺิการาเม ราหุโลวาเท ^๔- ทหรสฺส สโต มุสาวาทา เวรมณี กถิตา, มหาราหุโลวาเท ^๕- วิปสฺสนาว กถิตา. อิมสฺมึ องฺคุตฺตรมหานิกาเย อยํ จตุโกฏิกสุญฺตา นาม กถิตาติ. ๘. ชมฺพาลีสุตฺตวณฺณนา [๑๗๘] อฏฺเม สนฺตํ เจโตวิมุตฺตินฺติ อฏฺนฺนํ สมาปตฺตีนํ อญฺตรํ สมาปตฺตึ. สกฺกายนิโรธนฺติ เตภูมิกวฏฺฏสงฺขาตสฺส สกฺกายสฺส นิโรธํ, นิพฺพานนฺติ อตฺโถ. น ปกฺขนฺทตีติ อารมฺมณวเสน น ปกฺขนฺทติ. เสสปเทสุปิ เอเสว นโย. น ปาฏิกงฺโขติ น ปาฏิกงฺขิตพฺโพ. เลปคเตนาติ เลปมกฺขิเตน. อิมสฺมิญฺจ ปนตฺเถ ^๖- นทีปารํ คนฺตุกามปุริโสปมฺมํ อาหริตพฺพํ:- เอโก กิร ปุริโส จณฺฑโสตาย วาฬมจฺฉากุลาย นทิยา ปารํ คนฺตุกาโม "โอริมตีรํ สาสงฺกํ สปฺปฏิภยํ, ปาริมตีรํ เขมํ อปฺปฏิภยํ, กึ นุ โข กตฺวา ปารํ คมิสฺสามี"ติ ปฏิปาฏิยา ิเต อฏฺ กกุธรุกฺเข ทิสฺวา "สกฺกา อิมาย รุกฺขปฏิปาฏิยา คนฺตุนฺ"ติ มนํ กตฺวา "กกุธรุกฺขา นาม มฏฺสาขา โหนฺติ, สาขาย หตฺถา น สณฺเหยฺยุนฺ"ติ นิโคฺรธปิลกฺขรุกฺขาทีนํ อญฺตรสฺส ลาขาย ^๗- หตฺถปาเท มกฺขิตฺวา ทกฺขิณหตฺเถน เอกํ สาขํ คณฺหิ. หตฺโถ ตตฺเถว ลคฺคิ. ปุน วามหตฺเถน ทกฺขิณปาเทน วามปาเทนาติ จตฺตาโรปิ หตฺถปาทา ตตฺเถว ลคฺคึสุ. โส อโธสิโร ลมฺพมาโน อุปรินทิยํ เทเว วุฏฺเ ปุณฺณาย นทิยา โสเต นิมุคฺโค กุมฺภีลาทีนํ ภกฺโข อโหสิ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อาวตฺตยิ, ฉ. วิวตฺตยิ ^๒ สํ.ข. ๑๗/๙๑/๑๐๘ ราหุลสุตฺต @^๓ ม. อุ. ๑๔/๔๑๖/๓๕๖ จูฬราหุโลวาทสุตฺต ^๔ ม.ม. ๑๓/๑๐๗/๘๔ จูฬราหุโลวาทสุตฺต @^๕ ม.ม. ๑๓/๑๑๓/๙๑ มหาราหุโลวาทสุตฺต ^๖ ฉ.ม. ปเนตฺถ ^๗ ม. เลปสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๙๙.

ตตฺถ นทีโสตํ วิย สํสารโสตํ ทฏฺพฺพํ, โสตสฺส ปารํ คนฺตุกามปุริโส วิย โยคาวจโร, โอริมตีรํ วิย สกฺกาโย, ปาริมตีรํ วิย นิพฺพานํ, ปฏิปาฏิยา ิตา อฏฺ กกุธรุกฺขา วิย อฏฺ สมาปตฺติโย, เลปคเตน หตฺเถน สาขาคหณํ วิย ฌานวิปสฺสนานํ ปาริปนฺถิเก อโสเธตฺวา สมาปตฺติสมาปชฺชนํ, จตูหิ หตฺถปาเทหิ สาขาย พทฺธสฺส โอลมฺพนํ วิย ปมชฺฌาเน นิกนฺติยา ลคฺคกาโล, อุปริโสเต วุฏฺิ วิย ฉสุ ทฺวาเรสุ กิเลสานํ อุปฺปนฺนกาโล, นทิยา ปุณฺณาย โสเต นิมุคฺคสฺส กุมฺภีลาทีนํ ภกฺขภูตกาโล วิย สํสารโสเต นิมุคฺคสฺส จตูสุ อปาเยสุ ทุกฺขานุภวนกาโล เวทิตพฺโพ. สุทฺเธน หตฺเถนาติ สุโธเตน ปริสุทฺธหตฺเถน. อิมสฺมึปิ อตฺเถ ตาทิสเมว โอปมฺมํ กตฺตพฺพํ:- ตตฺเถว หิ ปารํ คนฺตุกาโม ปุริโส "กกุธรุกฺขา นาม มฏฺสาขา, กิลิฏฺหตฺเถน คณฺหนฺตสฺส หตฺโถ ปริคเลยฺยา"ติ หตฺถปาเท สุโธเต กตฺวา เอกํ สาขํ คณฺหิตฺวา ปมรุกฺขํ อารุโฬฺห. ตโต โอตริตฺวา ทุติยํ ฯเปฯ ตโต โอตริตฺวา อฏฺมํ, อฏฺมรุกฺขโต ^๑- โอตริตฺวา ปาริมตีเร เขมนฺตภูมึ คโต. ตตฺถ "อิเมหิ รุกฺเขหิ ปาริมตีรํ คมิสฺสามี"ติ ตสฺส ปุริสสฺส จินฺติตกาโล วิย โยคิโน "อฏฺ สมาปตฺติโย สมาปชฺชิตฺวา สมาปตฺติโต วุฏฺาย อรหตฺตํ คณฺหิสฺสามี"ติ ^๒- จินฺติตกาโล, สุทฺเธน หตฺเถน สาขาคหณํ วิย ฌานวิปสฺสนานํ ปาริปนฺถิกธมฺเม โสเธตฺวา สมาปตฺติสมาปชฺชนํ, ตตฺถ ปมรุกฺขาโรหณกาโล วิย ปมชฺฌานสมาปตฺติกาโล, ปมรุกฺขโต โอรุยฺห ทุติยํ อารุฬฺหกาโล วิย ปมชฺฌาเน นิกนฺติยา อพทฺธสฺส ตโต วุฏฺาย ทุติยชฺฌานํ สมาปนฺนกาโล ฯเปฯ สตฺตมรุกฺขโต โอรุยฺห อฏฺมํ อารุฬฺหกาโล วิย อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺติยํ นิกนฺติยา อพทฺธสฺส ตโต วุฏฺาย เนวสญฺานาสญฺายตนสมาปนฺนกาโล. อฏฺมรุกฺขโต โอรุยฺห ปาริมํ ตีรํ เขมนฺตภูมึ คตกาโล วิย เนวสญฺานาสญฺายตเน นิกนฺติยา ^๓- อพทฺธสฺส สมาปตฺติโต วุฏฺาย สงฺขาเร สมฺมสิตฺวา อรหตฺตํ ปตฺตกาโล เวทิตพฺโพ. @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ตโต ^๒ ฉ.ม. คมิสฺสามีติ ^๓ สี. นิยนฺติยา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๐.

อวิชฺชาปฺปเภทํ มนสิกโรตีติ อฏฺสุ าเนสุ อญฺาณภูตาย ฆนพหลมหาอวิชฺชาย ปเภทสงฺขาตํ อรหตฺตํ มนสิกโรติ. น ปกฺขนฺทตีติ อารมฺมณวเสเนว น ปกฺขนฺทติ. ชมฺพาลีติ คามโต นิกฺขนฺตสฺส มหาอุทกสฺส ปติฏฺานภูโต มหาอาวาโฏ. อเนกวสฺสคณิกาติ คามสฺส วา นครสฺส วา อุปฺปนฺนกาเลเยว อุปฺปนฺนตฺตา อเนกานิ วสฺสคณานิ ^๑- อุปฺปนฺนาย เอติสฺสาติ อเนกวสฺสคณิกา. อายมุขานีติ จตสฺโส ปวิสนกนฺทรา. อปายมุขานีติ อปายวาหนกจฺฉิทฺทานิ. ^๒- น อาฬิปฺปเภโท ปาฏิกงฺโขติ น ปาฬิปฺปเภโท ปาฏิกงฺขิตพฺโพ. น หิ ตโต อุทกํ อุฏฺาย ปาฬึ ภินฺทิตฺวา กจวรํ คเหตฺวา มหาสมุทฺทํ สมฺปาปุณาติ. อิมสฺส ปนตฺถสฺส อาวิภาวนตฺถํ อุยฺยานคเวสกโอปมฺมํ อาหริตพฺพํ. เอโก กิร นครวาสี ^๓- กุลปุตฺโต อุยฺยานํ คเวสนฺโต นครโต นาติทูเร นาจฺจาสนฺเน มหนฺตํ ชมฺพาลึ อทฺทส, โส "อิมสฺมึ าเน รมณียํ อุยฺยานํ ภวิสฺสตี"ติ สลฺลกฺเขตฺวา กุทฺทาลํ อาทาย จตฺตาริปิ กนฺทรานิ ปิธาย อปวาหนกจฺฉิทฺทานิ วิวริตฺวา อฏฺาสิ. เทโว น สมฺมาวสฺสิ, อวเสสอุทกํ อปวาหนกจฺฉิทฺเทน ปริสฺสวิตฺวา คตํ. จมฺมขณฺฑปิโลติกาทีนิ ตตฺเถว ปูติกานิ ชาตานิ, ปาณกา สณฺิตา, สมนฺตา อนูปคมนียา ชาตา. อุปคตานมฺปิ นาสาปุเฏ ปิธาย ปกฺกมิตพฺพํ โหติ. โส กติปาเหน อาคนฺตฺวา ปฏิกฺกมฺม ิโต โอโลเกตฺวา "น สกฺกา อุปคนฺตุนฺ"ติ ปกฺกามิ. ตตฺถ นครวาสี กุลปุตฺโต วิย โยคาวจโร ทฏฺพฺโพ, อุยฺยานํ คเวสนฺเตน คามทฺวาเร ชมฺพาลิยา ทิฏฺกาโล วิย จาตุมฺมหาภูติกกาโย, อายมุขานํ ปิหิตกาโล วิย ธมฺมสฺสวโนทกสฺส อลทฺธกาโล, อปายมุขานํ วิวฏฺกาโล วิย ฉทฺวาริกสํวรสฺส วิสฺสฏฺกาโล, เทวสฺส สมฺมา อวุฏฺกาโล วิย สปฺปายกมฺมฏฺานสฺส อลทฺธกาโล, อวเสสอุทกสฺส อปายมุเขหิ ปริสฺสวิตฺวา คตกาโล วิย อพฺภนฺตเร คุณานํ ปริหีนกาโล, อุทกสฺส อุฏฺาย ปาฬึ ภินฺทิตฺวา กจวรํ อาทาย มหาสมุทฺทํ ปาปุณิตุํ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. วสฺสคณนานิ ^๒ อปวาหนจฺฉิทฺทานิ. เอวมุปริปิ ^๓ ฉ.ม. นครวาสิโก

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๑.

อสมตฺถกาโล วิย อรหตฺตมคฺเคน อวิชฺชาปาลึ ภินฺทิตฺวา กิเลสราสึ วิธมิตฺวา นิพฺพานํ สจฺฉิกาตุํ อสมตฺถกาโล, จมฺมขณฺฑปิโลติกาทีนํ ตตฺเถว ปูติภาโว วิย อพฺภนฺตเร ราคาทิกิเลเสหิ ปริปูริตกาโล, ตสฺส อาคนฺตฺวา ทิสฺวา วิปฺปฏิสาริโน คตกาโล วิย วฏฺฏสมงฺคิปุคฺคลสฺส วฏฺเฏ อภิรติกาโล เวทิตพฺโพ. อาลิปฺปเภโท ปาฏิกงฺโขติ ปาลิเภโท ปฏิกงฺขิตพฺโพ. ตโต หิ อุทกํ อุฏฺาย ปาลึ ภินฺทิตฺวา กจวรํ อาทาย มหาสมุทฺทํ ปาปุณิตุํ สกฺขิสฺสตีติ อตฺโถ. อิธาปิ ตเทว โอปมฺมํ อาหริตพฺพํ. ^๑- ตตฺถ อายมุขานํ วิวฏกาโล วิย สปฺปายธมฺมสฺสวนสฺส ลทฺธกาโล, อปายมุขานํ ปิหิตกาโล วิย ฉสุ ทฺวาเรสุ สํวรสฺส ปจฺจุปฏฺิตกาโล, ^๒- เทวสฺส สมฺมา วุฏฺกาโล วิย สปฺปายกมฺมฏฺานสฺส ลทฺธกาโล, อุทกวาหกสฺส ^๓- อุฏฺาย ปาลึ ภินฺทิตฺวา กจวรํ อาทาย มหาสมุทฺทํ ปตฺตกาโล วิย อรหตฺตมคฺเคน อวิชฺชํ ภินฺทิตฺวา อกุสลราสึ วิธมิตฺวา อรหตฺตํ สจฺฉิกตกาโล, อายมุเขหิ ปวิฏฺเน อุทเกน สรสฺส ปริปุณฺณกาโล วิย อพฺภนฺตเร โลกุตฺตรธมฺเมหิ ปริปุณฺณกาโล, สมนฺตโต วตึ กตฺวา รุกฺเข โรเปตฺวา อุยฺยานมชฺเฌ ปาสาทํ มาเปตฺวา นาฏกานิ ปจฺจุปฏฺเปตฺวา สุโภชนํ ภุญฺชนฺตสฺส นิสินฺนกาโล วิย ธมฺมปาสาทํ อารุยฺห นิพฺพานารมฺมณํ ผลสมาปตฺตึ อปฺเปตฺวา นิสินฺนกาโล เวทิตพฺโพ. เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมว. เทสนา ปน โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสิกา กถิตา. ๙. นิพฺพานสุตฺตวณฺณนา [๑๗๙] นวเม หานภาคิยา สญฺาติอาทีสุ "ปมสฺส ฌานสฺส ลาภึ กามสหคตา สญฺามนสิการา สมุทาจรนฺติ, หานภาคินี ปญฺา"ติ ^๔- เอวํ อภิธมฺเม วุตฺตนเยเนว อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ยถาภูตํ นปฺปชานนฺตีติ ยถาสภาวโต มคฺคาเณน น ชานนฺติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อาหริตฺวา กตา ^๒ ม. ปฏิสณฺิตกาโล @^๓ ฉ.ม. อุทกสฺส ^๔ อภิ. วิ. ๓๕/๗๙๙/๔๐๒ จตุกฺกนิทฺเทส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๒.

๑๐. มหาปเทสสุตฺตวณฺณนา [๑๘๐] ทสเม โภคนคเร วิหรตีติ ปรินิพฺพานสมเย จาริกํ จรนฺโต ตํ นครํ ปตฺวา ตตฺถ วิหรติ. อานนฺทเจติเยติ อานนฺทยกฺขสฺส ภวนฏฺาเน ปติฏฺิตวิหาเร. มหาปเทเสติ มหาโอกาเส มหาอปเทเส วา, พุทฺธาทโย มหนฺเต มหนฺเต อปทิสิตฺวา วุตฺตานิ มหาการณานีติ อตฺโถ. เนว อภินนฺทิตพฺพนฺติ หฏฺตุฏฺเหิ สาธุการํ ทตฺวา ปุพฺเพว น โสตพฺพํ. ^๑- เอวํ กเต หิ ปจฺฉา "อิทํ น สเมตี"ติ วุจฺจมาโนปิ "กึ ปุพฺเพว อยํ ธมฺโม, อิทานิ น ธมฺโม"ติ วตฺวา ลทฺธึ น วิสฺสชฺเชสิ. นปฺปฏิกฺโกสิตพฺพนฺติ "กึ เอส พาโล วทตี"ติ เอวํ ปุพฺเพว น วตฺตพฺพํ. เอวํ วุตฺเต หิ วตฺตุํ ยุตฺตายุตฺตมฺปิ น วกฺขติ. เตนาห อนภินนฺทิตฺวา อปฺปฏิกฺโกสิตฺวาติ. ปทพฺยญฺชนานีติ ปทสงฺขาตานิ พฺยญฺชนานิ. สาธุกํ อุคฺคเหตฺวาติ "อิมสฺมึ าเน ปาลิ วุตฺตา, อิมสฺมึ าเน อตฺโถ วุตฺโต, อิมสฺมึ าเน อนุสนฺธิ กถิตา, อิมสฺมึ าเน ปุพฺพาปรํ กถิตนฺ"ติ สุฏฺุ คเหตฺวา. สุตฺเต โอตาเรตพฺพานีติ สุตฺเต โอตริตพฺพานิ. วินเย สนฺทสฺเสตพฺพานีติ วินเย สํสนฺเทตพฺพานิ. เอตฺถ จ สุตฺตนฺติ วินโย วุตฺโต. ยถาห "กตฺถ ปฏิกฺขิตฺตํ, สาวตฺถิยํ ปฏิกฺขิตฺตํ, สุตฺตวิภงฺเค"ติ. ^๒- วินโยติ ขนฺธโก. ยถาห "โกสมฺพิยา ^๓- วินยาติสาเร"ติ. เอวํ วินยปิ ฏกมฺปิ น ปริยาทิยติ. อุภโตวิภงฺคํ ปน สุตฺตํ ขนฺธกปริวารา วินโยติ เอวํ วินยปิฏกํ ปริยาทิยติ. อถวา สุตฺตนฺตปิฏกํ สุตฺตํ, วินยปิฏกํ วินโยติ เอวํ เทฺวเยว ปิฏกานิ ปริยาทิยนฺติ. สุตฺตนฺตาภิธมฺมปิฏกานิ วา สุตฺตํ, วินยปิฏกํ วินโยติ เอวมฺปิ ตีณิ ปิฏกานิ น ตาว ปริยาทิยนฺติ. อสุตฺตนามกญฺหิ พุทฺธวจนํ นาม อตฺถิ. เสยฺยถีทํ? ชาตกํ ปฏิสมฺภิทา นิทฺเทโส สุตฺตนิปาโต ธมฺมปทํ อุทานํ อิติวุตฺตกํ วิมานวตฺถุ เปตวตฺถุ เถรคาถา เถรีคาถา อปทานนฺติ. สุทินฺนตฺเถโร ปน "อสุตฺตนามกํ พุทฺธวจนํ นตฺถี"ติ ตํ สพฺพํ ปฏิกฺขิปิตฺวา "ตีณิ ปิฏกานิ สุตฺตํ, วินโย ปน การณนฺ"ติ อาห. ตโต ตํ การณํ ทสฺเสนฺโต อิทํ สุตฺตมาหริ:- @เชิงอรรถ: ^๑ ม. น คเหตพฺพํ ^๒ วิ.จุ. ๗/๔๕๗/๓๐๑ สตฺตสติกกฺขนฺธก ^๓ ฉ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๓.

"เย โข ตฺวํ โคตมิ ธมฺเม ชาเนยฺยาสิ, อิเม ธมฺมา สราคาย สํวตฺตนฺติ โน วิราคาย, สํโยคาย สํวตฺตนฺติ โน วิสํโยคาย, สอุปาทานาย สํวตฺตนฺติ โน อนุปาทานาย, มหิจฺฉตาย สํวตฺตนฺติ โน อปฺปิจฺฉตาย, อสนฺตุฏฺิยา สํวตฺตนฺติ โน สนฺตุฏฺิยา, โกสชฺชาย สํวตฺตนฺติ โน วิริยารมฺภาย, สงฺคณิกาย สํวตฺตนฺติ โน ปวิเวกาย, อาจยาย สํวตฺตนฺติ โน อปจยาย. เอกํเสน โคตมิ ชาเยฺยาสิ `เนโส ธมฺโม เนโส วินโย เนตํ สตฺถุสาสนนฺ'ติ. ^๑- เย จ โข ตฺวํ โคตมิ ธมฺเม ชาเนยฺยาสิ, อิเม ธมฺมา วิราคาย สํวตฺตนฺติ โน สราคาย, วิสํโยคาย สํวตฺตนฺติ โน สํโยคาย. อนุปาทานาย สํวตฺตนฺติ โน สอุปาทานาย, อปฺปิจฺฉตาย สํวตฺตนฺติ โน มหิจฺฉตาย, สนฺตุฏฺิยา สํวตฺตนฺติ โน อสนฺตุฏฺิยา, วิริยารมฺภาย สํวตฺตนฺติ โน โกสชฺชาย, ปวิเวกาย สํวตฺตนฺติ โน สงฺคณิกาย, อปจยาย สํวตฺตนฺติ โน อาจยาย. เอกํเสน โคตมิ ชาเนยฺยาสิ `เอโส ธมฺโม เอโส วินโย เอตํ สตฺถุสาสนนฺ"ติ. ^๑- ตสฺมา สุตฺเตติ เตปิฏเก พุทฺธวจเน โอตาเรตพฺพานิ. วินเยติ เอกสฺมึ ราคาทิวินยการเณ สํสนฺเทตพฺพานีติ อยเมตฺถ อตฺโถ. น เจว สุตฺเต โอตรนฺตีติ สุตฺเต ปฏิปาฏิยา กตฺถจิ อนาคนฺตฺวา ชลฺลึ ^๒- อุฏฺาเปตฺวา คุฬฺหเวสฺสนฺตรคุฬฺห- อุมฺมคฺคคุฬฺหวินยเวทลฺลปิฏกานํ อญฺตรโต อาคตานิ ปญฺายนฺตีติ อตฺโถ. เอวํ อาคตานิ หิ ราคาทิวินเย จ อปญฺายมานานิ ฉฑฺเฑตพฺพานิ โหนฺตีติ. เตน วุตฺตํ "อิติ หิทํ ภิกฺขเว ฉฑฺเฑยฺยาถา"ติ. เอเตนฺปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. อิทํ ภิกฺขเว จตุตฺถํ มหาปเทสํ ธาเรยฺยาถาติ อิทํ ภิกฺขเว จตุตฺถํ ธมฺมสฺส ปติฏฺาโนกาสํ ธาเรยฺยาถาติ. สญฺเจตนิยวคฺโค ตติโย. @เชิงอรรถ: ^๑ วิ.จุ. ๗/๔๐๖/๒๓๙ ภิกฺขุนิกฺขนฺธก ^๒ ฉ.ม. ฉลฺลึ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้า ๓๙๘-๔๐๓. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=15&A=9136&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=9136&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=21&i=171 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=21&A=4300 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=21&A=4533 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=21&A=4533 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_21