อรรถกถาเล่มที่ ๑๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๒)

โทณคชฺชิตํ นาม วณฺณํ วณฺเณตฺวา ๑- มยิ ปรินิพฺพุเต สกลชมฺพูทีเป
อุปฺปนฺนํ มหากลหํ วูปสเมตฺวา ธาตุโย ภาเชสฺสตี"ติ. อิมินา การเณน
ปฏิปนฺโน. โทโณปิ สุทํ พฺราหฺมโณติ โทณพฺราหฺมโณปิ ตโย เวเท ปคุเณ
กตฺวา ปญฺจสเต มาณวเก สิปฺปํ วาเจนฺโต ตํทิวสํ ปาโตว วุฏฺาย สรีรปฏิชคฺคนํ
กตฺวา สตคฺฆนิกํ ๒- นิวาเสตฺวา ปญฺจสตคฺฆนิกํ เอกํสวรคตํ ๓- กตฺวา
อามุตฺตยญฺสุตฺโต รตฺตวฏฺฏิกา ๔- อุปาหนา อาโรหิตฺวา ปญฺจสตมาณวกปริวาโร
ตเมว มคฺคํ ปฏิปชฺชิ. ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ.
     ปาเทสูติ ปาเทหิ อกฺกนฺตฏฺาเนสุ. จกฺกานีติ ลกฺขณจกฺกานิ. กึ ปน
ภควโต คจฺฉนฺตสฺส อกฺกนฺตฏฺาเน ปทํ ปญฺายตีติ? น ปญฺายติ. กสฺมา?
สุขุมตฺตา มหาพลวตฺตา มหาชนานุคฺคเหน จ. พุทฺธานญฺหิ สุขุมจฺฉวิตาย
อกฺกนฺตฏฺานํ ตูลปิจุนา ๕- ปติฏฺิตฏฺานํ วิย โหติ, ปทวลญฺโช น ปญฺายติ.
ยถา จ พลวโต วาตชสินฺธวสฺส ปทุมินิปตฺเตปิ อกฺกนฺตมตฺตเมว โหติ, เอวํ มหา-
พลวตาย ตถาคเตน อกฺกนฺตฏฺานํ อกฺกนฺตมตฺตเมว โหติ, น ตตฺถ ปทวลญฺโช
ปญฺายติ. พุทฺธานญฺจ อนุปทํ มหาชนกาโย คจฺฉติ, ตสฺส ๖- สตฺถุ ปทวลญฺชํ
ทิสฺวา มทฺทิตุํ อวิสหนฺตสฺส คมนวิจฺเฉโท ภเวยฺย. ตสฺมา อกฺกนฺตอกฺกนฺตฏฺาเน
โยปิ ปทวลญฺโช ภเวยฺย, โส อนฺตรธายเตว. โทโณ ปน พฺราหฺมโณ ตถาคตสฺส
อธิฏฺานวเสน ปสฺสิ. ภควาปิ ยสฺส ปทเจติยํ ทสฺเสตุกาโม โหติ, ตํ อารพฺภ
"อสุโก นาม ปสฺสตู"ติ อธิฏฺาติ. ตสฺมา มาคณฺฑิยพฺราหฺมโณ วิย อยมฺปิ
พฺราหฺมโณ ตถาคตสฺส อธิฏฺานวเสน อทฺทส.
     ปาสาทิกนฺติ ปสาทชนกํ. อิตรํ ตสฺเสว เววจนํ. อุตฺตมทมถสมถมนุปฺปตฺตนฺติ
เอตฺถ อุตฺตมทมโถ นาม อรหตฺตมคฺโค, อุตฺตมสมโถ นาม อรหตฺตมคฺคสมาธิ,
@เชิงอรรถ: ๑ สี. คชฺชิตฺวา, ฉ.ม.วตฺวา       ๒ ฉ.ม. สตคฺฆนกํ       ๓ ม. เอกํสํ
@๔ ม. อามุตฺตยญฺมุตฺโต สนฺตปฺปีติกา    ๕ ฉ.ม. ตูลปิจุโน    ๖ ม. ตตฺถสฺส
ตทุภยํ ปตฺตนฺติ อตฺโถ. ทนฺตนฺติ นิพฺพิเสวนํ. คุตฺตนฺติ โคปิตํ.
สนฺตินฺทฺริยนฺติ ๑- รกฺขิตินฺทริยํ. นาคนฺติ ฉนฺทาทีหิ อคจฺฉนโต, ปหีนกิเลเส ปุน
อนาคจฺฉนโต, อาคุํ อกรณโต, พลวนฺตฏฺเนาติ จตูหิ การเณหิ นาคํ.
     เทโว โน ภวํ ภวิสฺสตีติ เอตฺถ "เทโว โน ภวนฺ"ติ เอตฺตาวตาปิ ปุจฺฉา
นิฏฺิตา ภเวยฺย, อยํ ปน พฺราหฺมโณ "อนาคเต มเหสกฺโข เอโก เทวราชา
ภวํ ๒- ภวิสฺสตี"ติ  อนาคตวเสน ปุจฺฉํ ๓- กโรนฺโต ๔- เอวมาห. ภควาปิสฺส
ปุจฺฉาสภาเคเนว กเถนฺโต น โข อหํ พฺราหฺมณ เทโว ภวิสฺสามีติ อาห. เอส
นโย สพฺพตฺถ. อาสวานนฺติ กามาสวาทีนํ จตุนฺนํ. ปหีนาติ โพธิปลฺลงฺเก
สพฺพญฺุตาณาธิคเมเนว ปหีนา. อนูปลิตฺโต โลเกนาติ ตณฺหาทิฏฺิเลปานํ
ปหีนตฺตา สงฺขารโลกสงฺขาเตน โลเกน อนูปลิตฺโต. พุทฺโธติ จตุนฺนํ สจฺจานํ
พุทฺธตฺตา พุทฺโธ อิติ มํ ธาเรหิ.
     เยนาติ เยน อาสเวน. เทวูปปตฺยสฺสาติ เทวูปปตฺติ อสฺส มยฺหํ ภเวยฺย.
วิหงฺคโมติ อากาสจาโร คนฺธพฺพกายิกเทโว. วิทฺธสฺตาติ วิธมิตา. วินฬีกตาติ
วิคตนฬา วิคตพนฺธนา กตา. อุคฺคนฺติ ๕- สุนฺทรํ. โตเยน น อุปลิปฺปตีติ อุทกโต
รตนมตฺตํ อจฺจุคฺคมฺม ิตํ สรํ โสภยมานํ ภมรคณํ หาสยมานํ โตเยน น ลิปฺปติ.
ตสฺมา พุทฺโธสฺมิ พฺราหฺมณาติ เทสนาปริโยสาเน ตีณิ มคฺคผลานิ ปาปุณิตฺวา
ทฺวาทสหิ ปทสหสฺเสหิ โทณคชฺชิตํ นาม วณฺณํ กเถสิ, ตถาคเต จ ปรินิพฺพุเต
ชมฺพูทีปตเล อุปฺปนฺนํ มหากลหํ วูปสเมตฺวา ธาตุโย ภาเชสีติ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้า ๓๓๗-๓๓๘.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=15&A=7801&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=7801&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=21&i=36
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=21&A=1009
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=21&A=1005
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=21&A=1005
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐
http://84000.org/tipitaka/read/?index_21