บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๕

หน้าที่ ๕๕.

อุปฏฺเปนฺตีติ วิชานนตฺถาย จิตฺตํ น อุปฏฺเปนฺติ, นิทฺทายนฺติ วา อญฺวิหิตา วา โหนฺติ. อุคฺคเหตพฺพํ ปริยาปุณิตพฺพนฺติ อุคฺคเหตพฺเพ จ ปริยาปุณิตพฺเพ จ. กวิกตาติ ^๑- กวีหิ กตา. อิตรํ ตสฺเสว เววจนํ. จิตฺตกฺขราติ วิจิตฺรอกฺขรา. อิตรํ ตสฺเสว เววจนํ. พาหิรกาติ สาสนโต พหิภูตา. สาวกภาสิตาติ เตสํ ^๒- สาวเกหิ ภาสิตา. สุสฺสูสนฺตีติ อกฺขรจิตฺตตาย เจว ปทสมฺปตฺติยา ^๓- จ อตฺตมนา หุตฺวา สุณนฺติ. น เจว อญฺมญฺ ปฏิปุจฺฉนฺตีติ อญฺมญฺ อตฺถํ วา อนุสนฺธึ วา ปุพฺพาปรํ วา เนว ปุจฺฉนฺติ. น ปฏิวิจรนฺตีติ ^๔- ปุจฺฉนตฺถาย จาริกํ น วิจรนฺติ. อิทํ กถนฺติ อิทํ พฺยญฺชนํ กถํ โรเปตพฺพํ กินฺติ โรเปตพฺพํ. อิมสฺส กฺวตฺโถติ อิมสฺส ภาสิตสฺส โก อตฺโถ, กา อนุสนฺธิ, กึ ปุพฺพาปรํ. อวิวฏนฺติ ปฏิจฺฉนฺนํ. น วิวรนฺตีติ น อุคฺฆาเฏนฺติ. อนุตฺตานีกตนฺติ อปากฏํ. น อุตฺตานีกโรนฺตีติ ปากฏํ น กโรนฺติ. กงฺขาานิเยสูติ กงฺขาย การณภูเตสุ. สุกฺกปกฺโข วุตฺตวิปลฺลาเสน เวทิตพฺโพ. [๔๙] สตฺตเม อามิสครูติ จตุปจฺจยครุกา โลกุตฺตรธมฺเม ^๕- ลามกโต คเหตฺวา ิตปริสา. สทฺธมฺมครูติ นวโลกุตฺตรธมฺเม ครุเก กตฺวา จตฺตาโร ปจฺจเย ลามกโต ^๖- คเหตฺวา ิตปริสา. อุภโตภาควิมุตฺโตติ ทฺวีหิ ภาเคหิ วิมุตฺโต. ปญฺาวิมุตฺโตติ ปญฺาย วิมุตฺโต สุกฺขวิปสฺสกขีณาสโว. กายสกฺขีติ กาเยน ฌานผสฺสํ ผุสิตฺวา ปจฺฉา นิโรธํ นิพฺพานํ สจฺฉิกตฺวา ิโต. ทิฏฺิปฺปตฺโตติ ^๗- ทิฏฺนฺตํ ปตฺโต. อิเม เทฺวปิ จตูสุ าเนสุ ลพฺภนฺติ. สทฺธาวิมุตฺโตติ สทฺทหนฺโต วิมุตฺโต. อยํปิ ฉสุ าเนสุ ลพฺภติ. ธมฺมํ อนุสฺสรตีติ ธมฺมานุสารี. สทฺธํ อนุสฺสรตีติ สทฺธานุสารี. อิเม เทฺวปิ ปมมคฺคสมงฺคิโน. กลฺยาณธมฺโมติ สุนฺทรธมฺโม. ทุสฺสีโล ปาปธมฺโมติ ทุสฺสีโล ^๘- ลามกธมฺโม. อิมํ กสฺมา คณฺหนฺติ? สพฺเพสุ หิ เอกสทิเสสุ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. กวิตาติ ^๒ ฉ.ม.,อิ. เตสํ เตสํ ^๓ ฉ.,อิ. สรสมฺปตฺติยา @^๔ ฉ.ม. น จ ปฏิวิจรนฺตีติ, อิ. ปฏิวิจรนฺตีติ ^๕ ฉ.ม.,อิ. โลกุตฺตรธมฺมํ @^๖ สี.,อิ. โอมกโต ^๗ สี. ทิฏฺปฺปตฺโตติ ^๘ ฉ.ม.,อิ. นิสฺสีโล

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๖.

ชาเตสุ สีลวนฺเตสุ พลวคารวํ น โหติ, เอกจฺเจสุ ปน ทุสฺสีเลสุ สติ สีลวนฺตานํ อุปริ พลวคารวํ ^๑- โหตีติ มญฺนฺตา คณฺหนฺติ. เต เตน ลาภํ ลภนฺตีติ เต ภิกฺขู เอกจฺจานํ วณฺณํ เอกจฺจานํ อวณฺณํ ^๒- กเถตฺวา จตฺตาโร ปจฺจเย ลภนฺติ. คธิตาติ ตณฺหาย คธิตา. มุจฺฉิตาติ ตณฺหาวเสน มุจฺฉิตา. อชฺโฌปนฺนาติ อชฺโฌสาย คิลิตฺวา ปรินิฏฺเปตฺวา ิตา. อนาทีนวทสฺสาวิโนติ อปจฺจเวกฺขิตปริโภเค อาทีนวํ อปสฺสนฺตา. อนิสฺสรณปญฺาติ จตูสุ ปจฺจเยสุ ฉนฺทราคอปกฑฺฒนาย นิสฺสรณปญฺาย วิรหิตา อิทมตฺถํ เอตนฺติ อชานนฺตา. ปริภุญฺชนฺตีติ สจฺฉนฺทราคา หุตฺวา ปริภุญฺชนฺติ. สุกฺกปกฺเข อุภโตภาควิมุตฺโตติอาทีสุ อยํ สตฺตนฺนํ อริยปุคฺคลานํ สงฺเขปปฺปกาสนา:- เอโก ภิกฺขุ ปญฺาธุเรน อภินิวิฏฺโ อฏฺ สมาปตฺติโย นิพฺพตฺเตตฺวา โสตาปตฺติมคฺคํ ปาปุณาติ. โส ตสฺมึ ขเณ ธมฺมานุสารี นาม โหติ, โสตาปตฺติผลาทีสุ ฉสุ าเนสุ กายสกฺขี นาม, อรหตฺตผลกฺขเณ อุภโตภาควิมุตฺโต นาม โหติ. สมาปตฺตีหิ วิกฺขมฺภนวิมุตฺติยา มคฺเคน สมุจฺเฉทวิมุตฺติยาติ ทฺวิกฺขตฺตุํ วา ทฺวีหิ วา ภาเคหิ วิมุตฺโตติ อตฺโถ. อปโร ปญฺาธุเรน อภินิวิฏฺโ สมาปตฺติโย นิพฺพตฺเตตุํ อสกฺโกนฺโต สุกฺขวิปสฺสโกว หุตฺวา โสตาปตฺติมคฺคํ ปาปุณาติ. โส ตสฺมึ ขเณ ธมฺมานุสารี นาม โหติ, โสตาปตฺติผลาทีสุ ฉสุ าเนสุ ทิฏฺิปฺปตฺโต นาม โหติ, อรหตฺตผลกฺขเณ ปญฺาวิมุตฺโต นาม. อปโร สทฺธาธุเรน อภินิวิฏฺโ อฏฺ สมาปตฺติโย นิพฺพตฺเตตฺวา โสตาปตฺติมคฺคํ ปาปุณาติ. โส ตสฺมึ ขเณ สทฺธานุสารี นาม โหติ, โสตาปตฺติผลาทีสุ ฉสุ าเนสุ กายสกฺขี นาม, อรหตฺต- ผลกฺขเณ อุภโตภาควิมุตฺโต นาม. อปโร สทฺธาธุเรน อภินิวิฏฺโ สมาปตฺติโย นิพฺพตฺเตตุํ อสกฺโกนฺโต สุกฺขวิปสฺสโกว หุตฺวา โสตาปตฺติมคฺคํ ปาปุณาติ. โส ตสฺมึ ขเณ สทฺธานุสารี นาม โหติ, โสตาปตฺติผลาทีสุ ฉสุ าเนสุ สทฺธาวิมุตฺโต @เชิงอรรถ: ^๑ ม. พลวภาวํ ^๒ ม. วณฺณํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๗.

นาม, อรหตฺตผลกฺขเณ ปญฺาวิมุตฺโต นาม. [๕๐] อฏฺเม วิสมาติ ปกฺขลนฏฺเน ^๑- วิสมา. สมาติ นิปฺปกฺขลนฏฺเน ^๒- สมา. อธมฺมกมฺมานีติ อุทฺธมฺมานิ กมฺมานิ. อวินยกมฺมานีติ อุพฺพินยานิ กมฺมานิ. [๕๑] นวเม อธมฺมิกาติ นิทฺธมฺมา. ^๓- ธมฺมิกาติ ธมฺมยุตฺตา. [๕๒] ทสเม อธิกรณนฺติ วิวาทาธิกรณาทิ จตุพฺพิธํ อธิกรณํ. อาทิยนฺตีติ คณฺหนฺติ. สญฺาเปนฺตีติ ชานาเปนฺติ. น จ สญฺตฺตึ อุปคจฺฉนฺตีติ สญฺาปนตฺถํปิ น สนฺนิปตนฺติ. น จ นิชฺฌาเปนฺตีติ น เปกฺขาเปนฺติ. น จ นิชฺฌตฺตึ อุปคจฺฉนฺตีติ อญฺมญฺ นิชฺฌาปนตฺถาย น สนฺนิปตนฺติ. อสญฺตฺติพลาติ อสญฺตฺติเยว พลํ เอเตสนฺติ อสญฺตฺติพลา. อปฺปฏินิสฺสคฺคมนฺติโนติ เยสญฺหิ เอวํ โหติ "สเจ อเมฺห หิ คหิตํ อธิกรณํ ธมฺมิกํ ภวิสฺสติ, คณฺหิสฺสาม. สเจ อธมฺมิกํ, วิสฺสชฺเชสฺสามา"ติ, เต ปฏินิสฺสคฺคมนฺติโน นาม โหนฺติ. อิเม ปน น ตถา มนฺเตตีติ อปฺปฏินิสฺสคฺคมนฺติโน. ถามสา ปรามาสา อภินิวิสฺสาติ ทิฏฺิถาเมน จ ทิฏฺิปรามาเสน จ อภินิวิสิตฺวา. อิทเมว สจฺจนฺติ อิทํ อมฺหากํ วจนเมว สจฺจํ. โมฆมญฺนฺติ อวเสสานํ วจนํ โมฆํ ตุจฺฉํ. สุกฺกปกฺโข อุตฺตานตฺโถเยวาติ. ปริสวคฺโค ปญฺจโม. ปมปณฺณาสโก นิฏฺิโต. ------------ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม.,อิ. สปกฺขลนฏฺเน ^๒ สี.,อิ. วินิปกฺขลนฏฺเน ^๓ ม. อธมฺมยุตฺตา

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้า ๕๕-๕๗. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=15&A=1251&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=1251&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=287 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=1841 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=1820 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=1820 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_20