บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๕

๒๕. ๕. อาปตฺติภยวคฺค ๑. สํฆเภทกสุตฺตวณฺณนา [๒๔๓] ปญฺจมสฺส ปเม อปิ นุ ตํ อานนฺท อธิกรณนฺติ วิวาทาธิกรณาทีสุ อญฺตรํ อธิกรณํ ภิกฺขุสํฆสฺส อุปฺปชฺชิ, สตฺถา ตสฺส วูปสนฺตภาวํ ปุจฺฉนฺโต เอวมาห. กุโต ตํ ภนฺเตติ ภนฺเต กุโต กินฺติ เกน การเณน ตํ อธิกรณํ วูปสมิสฺสตีติ วทติ. เกวลกปฺปนฺติ สกลํ สมนฺตโต. สํฆเภทาย ิโตติ สํเฆน สทฺธึ วาทตฺถาย ^๑- กถิตํ ปฏิกเถนฺโตว ^๒- ิโต. ตตฺถายสฺมาติ ^๓- ตสฺมึ เอวํ ิเต อายสฺมา อนุรุทฺโธ. น เอกวาจิกํปิ ภณิตพฺพํ มญฺตีติ "มา อาวุโส สํเฆน สทฺธึ เอวํ อวจา"ติ เอกวจนํปิ วตฺตพฺพํ น มญฺติ. โวยุญฺชตีติ อนุยุญฺชติ อนุโยคํ อาปชฺชติ. อตฺถวเสติ การณวเส. นาเสสฺสนฺตีติ อุโปสถปวารณา อุปคนฺตุํ อทตฺวา นิกฺกฑฺฒิสฺสนฺติ. เสสํ ปาลิวเสเนว เวทิตพฺพํ. ๒. อาปตฺติภยสุตฺตวณฺณนา [๒๔๔] ทุติเย ขุรมุณฺฑํ กริตฺวาติ ปญฺจ สิขณฺฑเก เปตฺวา ขุเรน มุณฺฑํ กริตฺวา. ขรสฺสเรนาติ กกฺขฬสทฺเทน. ปณเวนาติ วชฺฌเภริยา. ถลฏฺสฺสาติ เอกมนฺเต @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ตทตฺถาย ^๒ ม. ปฏิกโรนฺโตว ^๓ ฉ.ม. ตตฺรายสฺมาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๔.

ิตสฺส. สีสจฺเฉชฺชนฺติ สีสจฺเฉทารหํ. ^๑- ยตฺร หิ นามาติ ยํ นาม. โส วตสฺสนฺติ โส วต อหํ อสฺสํ, ยํ เอวรูปํ ปาปํ น กเรยฺยนฺติ อตฺโถ. ยถาธมฺมํ ปฏิกริสฺสตีติ ธมฺมานุรูปํ ปฏิกริสฺสติ, สามเณรภูมิยํ สฺสตีติ อตฺโถ. กาฬกํ วตฺถํ ปริธายาติ กาฬปิโลติกํ นิวาเสตฺวา. โมสลฺลนฺติ มุสลาภิปาตารหํ. ยถาธมฺมนฺติ อิธ อาปตฺติโต วุฏฺาย สุทฺธนฺเต ปติฏฺหนฺโต ยถาธมฺมํ ปฏิกโรติ นาม. ภสฺมปุฏนฺติ ฉาริกาภณฺฑิกํ. คารยฺหํ ภสฺมปุฏนฺติ ครหิตพฺพํ ฉาริกาปุเฏน มตฺถเกน อภิฆาตารหํ. ยถาธมฺมนฺติ อิธ อาปตฺตึ เทเสนฺโต ยถาธมฺมํ ปฏิกโรติ นาม. อุปวชฺชนฺติ อุปวาทารหํ. ปาฏิเทสนีเยสูติ ปฏิเทเสตพฺเพสุ. อิมินา สพฺพาปิ เสสา อาปตฺติโย สงฺคหิตา. อิมานิ โข ภิกฺขเว จตฺตาริ อาปตฺติภยานีติ ภิกฺขเว อิมานิ จตฺตาริ อาปตฺตึ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกภยานิ นามาติ. ๓. สิกฺขานิสํสสุตฺตวณฺณนา [๒๔๕] ตติเย สิกฺขา อานิสํสา เอตฺถาติ สิกฺขานิสํสํ. ปญฺา อุตฺตรา เอตฺถาติ ปญฺุตฺตรํ. วิมุตฺติ สาโร เอตฺถาติ วิมุตฺติสารํ. สติ อธิปเตยฺยา เอตฺถาติ สตาธิปเตยฺยํ. เอเตสํ หิ สิกฺขาทิสงฺขาตานํ อานิสํสาทีนํ อตฺถาย วุสฺสตีติ วุตฺตํ โหติ. อภิสมาจาริกาติ อุตฺตมสมาจาริกา. วตฺตวเสน ปญฺตฺตสีลสฺเสตํ อธิวจนํ. ตถา ตถา โส ตสฺสา สิกฺขายาติ ตถา ตถา โส สิกฺขากาโม ภิกฺขุ ตสฺมึ สิกฺขาปเท. อาทิพฺรหฺมจริยกาติ มคฺคพฺรหฺมจริยสฺส อาทิภูตานํ จตุนฺนํ มหาสีลานเมตํ อธิวจนํ. สพฺพโสติ สพฺพากาเรน. ธมฺมาติ จตุสจฺจธมฺมา. ปญฺาย สมเวกฺขิตา โหนฺตีติ สหวิปสฺสนาย มคฺคปญฺาย สุทิฏฺา โหนฺติ. วิมุตฺติยา ผุสิตา โหนฺตีติ อรหตฺตผลวิมุตฺติยา าณผสฺเสน ผุฏฺา โหนฺติ. อชฺฌตฺตํเยว สติ สุปฏฺิตา โหตีติ นิยกชฺฌตฺเตเยว สติ สุฏฺุ อุปฏฺิตา โหติ. ปญฺาย อนุคฺคเหสฺสามีติ วิปสฺสนาปญฺาย อนุคฺคเหสฺสามิ. ปญฺาย สมเวกฺขิสฺสามีติ อิธาปิ วิปสฺสนาปญฺาปิ อธิปฺเปตา. ผุสิตํ วา ธมฺมํ ตตฺถ ตตฺถ ปญฺาย อนุคฺคเหสฺสามีติ เอตฺถ ปน มคฺคปญฺาว อธิปฺเปตา. @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สีสจฺเฉทกรณํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๕.

๔. เสยฺยาสุตฺตวณฺณนา [๒๔๖] จตุตฺเถ เปตาติ กาลกตา วุจฺจนฺติ. อุตฺตานา เสนฺตีติ เต เยภุยฺเยน อุตฺตานกาว สยนฺติ. อถวา ปิตฺติวิสเย นิพฺพตฺตา เปตา นาม, เต อปฺปมํส- โลหิตตฺตา อฏฺิสงฺฆาตชฏิตา เอเกน ปสฺเสน สยิตุํ น สกฺโกนฺติ, อุตฺตานาว เสนฺติ. อนตฺตมโน โหตีติ เตชุสฺสทตฺตา หิ สีโห มิคราชา เทฺว ปุริมปาเท เอกสฺมึ, ปจฺฉิมปาเท เอกสฺมึ าเน เปตฺวา นงฺคุฏฺ อนฺตรสตฺถิมฺหิ ปกฺขิปิตฺวา ปุริมปาทปจฺฉิมปาทนงฺคุฏฺานํ ิโตกาสํ สลฺลกฺเขตฺวา ทฺวินฺนํ ปุริมปาทานํ มตฺถเก สีสํ เปตฺวา สยติ. ทิวสํปิ สยิตฺวา ปพุชฺฌมาโน น อุตฺตสนฺโต ปพุชฺฌติ, สีสํ ปน อุกฺขิปิตฺวา ปุริมปาทาทีนํ ิโตกาสํ สลฺลกฺเขตฺวา สเจ กิญฺจิ านํ วิชหิตฺวา ิตํ, "นยิทํ ตุยฺหํ ชาติยา, น สูรภาวสฺส อนุรูปนฺ"ติ อนตฺตมโน หุตฺวา ตตฺเถว สยติ, น โคจราย ปกฺกมติ. อิทํ สนฺธาย วุตฺตํ "อนตฺตมโน โหตี"ติ. อวิชหิตฺวา ิเต ปน "ตุยฺหํ ชาติยา จ สูรภาวสฺส จ อนุรูปมิทนฺ"ติ หฏฺตุฏฺโ ตโต อุฏฺาย สีหวิชมฺภนํ วิชมฺภิตฺวา เกสรภารํ วิธุนิตฺวา ติกฺขตฺตุํ สีหนาทํ นทิตฺวา โคจราย ปกฺกมติ. เตน วุตฺตํ "อตฺตมโน โหตี"ติ. ๕. ถูปารหสุตฺตวณฺณนา [๒๔๗] ปญฺจเม ราชา จกฺกวตฺตีติ เอตฺถ กสฺมา ภควา อคารมชฺเฌ วสิตฺวา กาลกตสฺส รญฺโ ถูปกรณํ อนุชานาติ, น สีลวโต ปุถุชฺชนภิกฺขุสฺสาติ? อนจฺฉริยตฺตา ปุถุชฺชนภิกฺขูนํ หิ ถูเป อนุญฺายมาเน ตามฺพปณฺณิทีเป ตาว ถูปานํ โอกาโส โอกาโส น ภเวยฺย, ตถา อญฺเสุ าเนสุ. ตสฺมา อนจฺฉริยา เต ภวิสฺสนฺตี"ติ นานุชานาติ. จกฺกวตฺตี ราชา เอโกว นิพฺพตฺตติ, เตนสฺส ถูโป อจฺฉริโย โหติ. ปุถุชฺชนสีลวโต ปน ปรินิพฺพุตภิกฺขุโน วิย มหนฺตํปิ สกฺการํ กาตุํ วฏฺฏติเยว. ฉฏฺสตฺตมานิ อุตฺตานตฺถาเนว.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๖.

๘. ปมโวหารสุตฺตวณฺณนา [๒๕๐] อฏฺเม อนริยโวหาราติ อนริยานํ กถา. เสเสสุปิ เอเสว นโย. อาปตฺติภยวคฺโค ปญฺจโม. ปญฺจมปณฺณาสโก นิฏฺิโต. -----------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้า ๔๔๓-๔๔๖. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=15&A=10166&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=10166&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=21&i=243 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=21&A=6387 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=21&A=6870 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=21&A=6870 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_21