ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๓)

                    ๑๐. จตุตฺถอามกธญฺเปยฺยาลวคฺค
                       ๑. เขตฺตวตฺถุสุตฺตวณฺณนา
    [๑๑๖๑] อเชฬกาทีสุ เขตฺตวตฺถุปริโยสาเนสุ กปฺปิยากปฺปิยนโย วินยวเสน
อุปปริกฺขิตพฺโพ. ตตฺถ เขตฺตํ นาม ยสฺมึ ปุพฺพณฺณํ รุหติ. วตฺถุ นาม ยสฺมึ
อปรณฺณํ รุหติ. ยตฺถ วา อุภยํ รุหติ, ตํ เขตฺตํ. ตทตฺถาย อกตภูมิภาโค
วตฺถุ. เขตฺตวตฺถุสีเสน เจตฺถ วาปิตฬากาทีนิปิ สงฺคหิตาเนว.
                      ๒-๓. กยวิกฺกยสุตฺตาทิวณฺณนา
    [๑๑๖๒-๖๓] กยวิกฺกยาติ กยา จ วิกฺกยา จ. ทูเตยฺยํ วุจฺจติ ทูตกมฺมํ
คิหีนํ ปณฺณํ วา สาสนํ วา คเหตฺวา ตตฺถ ตตฺถ คมนํ, ปหิณคมนํ วุจฺจติ
ฆราฆรํ เปสิตสฺส ขุทฺทกคมนํ, อนุโยโค นาม ตทุภยกรณํ. ตสฺมา
ทูเตยฺยปหิณคมนานุโยคาติ เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
                        ๔. ตุลากูฏสุตฺตวณฺณนา
    [๑๑๖๔] ตุลากูฏาทีสุ กูฏนฺติ วญฺจนํ. ตตฺถ ตุลากูฏํ ตาว รูปกูฏํ
องฺคกูฏํ ๑- คหณกูฏํ ปฏิจฺฉนฺนกูฏนฺติ จตุพฺพิธํ โหติ. ตตฺถ รูปกูฏํ นาม เทฺว
ตุลา สมรูปา กตฺวา คณฺหนฺโต มหติยา คณฺหาติ, ททนฺโต ขุทฺทิกาย เทติ.
องฺคกูฏํ ๑- นาม คณฺหนฺโต ปจฺฉาภาเค หตฺเถน ตุลํ อกฺกมติ, ททนฺโต
ปุพฺพภาเค. คหณกูฏํ นาม คณฺหนฺโต มูเล รชฺชุํ คณฺหาติ, ททนฺโต อคฺเค.
@เชิงอรรถ:  สี. กํสกูฏํ
ปฏิจฺฉนฺนกูฏํ นาม ตุลํ สุสิรํ กตฺวา อนฺโต อยจุณฺณํ ปกฺขิปิตฺวา คณฺหนฺโต
ตํ ปจฺฉาภาเค กโรติ, ททนฺโต อคฺคภาเค. ๑-
    กํโส วุจฺจติ สุวณฺณปาติ, ตาย วญฺจนํ กํสกูฏํ. กถํ? เอกํ สุวณฺณปาตึ
กตฺวา อญฺา เทฺว ติสฺโส โลหปาติโย สุวณฺณวณฺณา กโรนฺติ. ตโต ชนปทํ
คนฺตฺวา กิญฺจิเทว อฑฺฒกุลํ ปวิสิตฺวา "สุวณฺณภาชนานิ กิณถา"ติ วตฺวา
อคฺเฆ ปุจฺฉิเต สมคฺฆตรํ ทาตุกามา โหนฺติ, ตโต เตหิ "กถํ อิเมสํ สุวณฺณภาโว
ชานิตพฺโพ"ติ วุตฺเต "วีมํสิตฺวา คณฺหถา"ติ สุวณฺณปาตึ ปาสาเณ ฆํสิตฺวา
สพฺพปาติโย ทตฺวา คจฺฉนฺติ.
    มานกูฏํ หทยเภทสิขาเภทรชฺชุเภทวเสน ติวิธํ โหติ. ตตฺถ หทยเภโท
สปฺปิเตลาทิมินนกาเล ลพฺภติ. ตานิ หิ คณฺหนฺโต เหฏฺา ฉิทฺเทน มาเนน
"สณิกํ อาสิญฺจา"ติ วตฺวา อนฺโตภาชเน พหุํ ปคฺฆราเปตฺวา คณฺหาติ, ททนฺโต
ฉินฺทํ ปิธาย สีฆํ ปูริตฺวา เทติ. สิขาเภโท ติลตณฺฑุลาทิมินนกาเล ลพฺภติ.
ตานิ หิ คณฺหนฺโต สณิกํ สิขํ อุสฺสาเปตฺวา คณฺหาติ, ททนฺโต เวเคน สิขํ
ภินฺทนฺโต เทติ. รชฺชุเภโท เขตฺตวตฺถุมินนกาเล ลพฺภติ. ลญฺชํ อลภนฺตา หิ
เขตฺตํ อมหนฺตํ มหนฺตํ กตฺวา มินนฺติ.
                        ๕. อุกฺโกฏนสุตฺตวณฺณนา
    [๑๑๖๕] อุกฺโกฏนาทีสุ อุกฺโกฏนนฺติ สามิเก อสฺสามิเก กาตุํ ลญฺชคฺคหณํ.
วญฺจนนฺติ เตหิ เตหิ อุปาเยหิ ปเรสํ วญฺจนํ. ตตฺริทเมกํ วตฺถุ:- เอโก กิร
ลุทฺทโก มิคญฺจ มิคโปตกญฺจ คเหตฺวา อาคจฺฉติ. ตเมโก ธุตฺโต "กึ โภ มิโค
อคฺฆติ, กึ มิคโปตโก"ติ อาห. "มิโค เทฺว กหาปเณ, มิคโปตโก เอกนฺ"ติ
จ วุตฺเต กหาปณํ ทตฺวา มิคโปตกํ คเหตฺวา โถกํ คนฺตฺวา นิวตฺโต "น เม
โภ มิคโปตเกน อตฺโถ, มิคํ เม เทหี"ติ อาห. เตนหิ เทฺว กหาปเณ เทหีติ.
@เชิงอรรถ:  สี. ปุพฺพภาเค
นนุ โภ มยา ปมํ เอโก กหาปโณ ทินฺโนติ. อาม ทินฺโนติ. อิมมฺปิ มิคโปตกํ
คณฺห, เอวํ โส จ กหาปโณ, อยญฺจ กหาปณคฺฆนโก มิคโปตโกติ เทฺว
กหาปณา ภวิสฺสนฺตีติ. โส "การณํ วทตี"ติ สลฺลกฺเขตฺวา มิคโปตกํ คเหตฺวา
มิคํ อทาสีติ.
    นิกตีติ โยควเสน วา มายาวเสน วา อปามงฺคํ ปามงฺคนฺติ อมณึ มณินฺติ,
อสุวณฺณํ สุวณฺณนฺติ กตฺวา ปติรูปเกน วญฺจนํ. สาจิโยโคติ กุฏิลโยโค,
เอเตสํเยว อุกฺโกฏนาทีนเมตํ นามํ. ตสฺมา อุกฺโกฏนสาจิโยคา วญฺจนสาจิโยคา
นิกติสาจิโยคาติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺพฺโพ. เกจิ อญฺ ทสฺเสตฺวา อญฺสฺส
ปริวตฺตนํ สาจิโยโคติ วทนฺติ, ตํ ปน วญฺจเนเนว สงฺคหิตํ.
                     ๖-๑๑. เฉทนสุตฺตาทิวณฺณนา ๑-
    [๑๑๖๖-๑๑๗๑] เฉทนาทีสุ เฉทนนฺติ หตฺถจฺเฉทนาทิ. วโธติ มารณํ.
พนฺโธติ รชฺชุพนฺธนาทีหิ พนฺธนํ. วิปราโมโสติ หิมวิปราโมโส คุมฺพวิปราโมโสติ
ทุวิโธ. ยํ หิมปาตสมเย หิเมน ปฏิจฺฉนฺนา หุตฺวา มคฺคปฏิปนฺนํ ชนํ มุสนฺติ,
อยํ หิมวิปราโมโส. ยํ คุมฺพาทิปฏิจฺฉนฺนา มุสนฺติ, อยํ คุมฺพวิปราโมโส.
    อาโลโป วุจฺจติ คามนิคมาทีนํ วิโลปกรณํ. สหสากาโรติ สาหสกิริยา,
เคหํ ปวิสิตฺวา มนุสฺสานํ อุเร สตฺถํ เปตฺวา อิจฺฉิตภณฺฑคฺคหณํ. เอวเมว
ตสฺมา เฉทนวธพนฺธนวิปราโมสอาโลปสหสาการา ปฏิวิรตา. เสสํ สพฺพตฺถ
อุตฺตานตฺถเมวาติ.
                    อามกธญฺเปยฺยาลวณฺณนา นิฏฺิตา.
                 อิติ สารตฺถปฺปกาสินิยา สํยุตฺตนิกายฏฺกถาย
                      มหาวารวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.
                         ---------------
@เชิงอรรถ:  ปาฬิ. เฉทนาทิสุตฺต...
                             นิคมนกถา
เอตฺตาวตา หิ:-
              พหุการสฺส ยตีนํ วิปสฺสนาจารนิปุณพุทฺธีนํ
              สํยุตฺตวรนิกายสฺส อตฺถสํวณฺณนํ กาตุํ.
              สทฺธมฺมสฺส จิรฏฺิติ มาสิสมาเนน ยา มยา
              นิปุณา อฏฺกถา อารทฺธา สารตฺถปกาสินี นาม.
              สา หิ มหาอฏฺกถาย สารมาทาย นิฏฺิตา เอสา
              อฏฺสตฺตติมตฺตาย ปาฬิยา ภาณวาเรหิ.
              เอกูนสฏฺิมตฺโต วิสุทฺธิมคฺโคปิ ภาณวาเรหิ
              อตฺถปฺปกาสนตฺถาย อาคมานํ กโต ยสฺมา.
              ตสฺมา เตน สหายํ อฏฺกถา ภาณวารคณนาย
              โถเกน อปริปูรํ สตฺตตึสสตํ โหติ.
              สตฺตตึสาธิกสตปริมาณํ ภาณวารโต เอวํ
              สมยํ ปกาสยนฺตึ มหาวิหาราธิวาสีนํ.
              มูลฏฺกถาสารํ อาทาย มยา อิมํ กโรนฺเตส
              ยํ ปุญฺมุปจิตํ เตน โหตุ สพฺโพ สุขี โลโก.
              เอติสฺสา กรณตฺถํ เถเรน ภทนฺตโชติปาเลน
              สุจิสีเลน สุภาสิตสฺส ปกาสยนฺตาเณน.
              สาสนวิภูติกาเมน ยาจมาเนน มํ สุภคุเณน
              ยํ สมธิคตํ ปุญฺ เตนาปิ ชโน สุขี ภวตูติ.
    ปรมวิสุทฺธิสทฺธาพุทฺธิวีริยปฺปฏิมณฺฑิเตน สีลาจารชฺชวมทฺทวาทิคุณ-
สมุทยสมุทิเตน สกสมยสมยนฺตรคหนชฺโฌคาหณสมตฺเถน ปญฺาเวยฺยตฺติยสมนฺนาคเตน
ติปิฏกปริยตฺติปฺปเภเท สาฏฺกเถ สตฺถุสาสเน อปฺปฏิหตาณปฺปภาเวน
มหาเวยฺยากรเณน กรณสมฺปตฺติชนิตสุขวินิคฺคตมธุโรทารวจนลาวณฺณยุตฺเตน
ยุตฺตมุตฺตวาทินา วาทีวเรน มหากวินา ปภินฺนปฏิสมฺภิทาปริวาเร
ฉฬภิญฺาทิปฺปเภทคุณปฺปฏิมณฺฑิเต อุตฺตริมนุสฺสธมฺเม สุปติฏฺิตพุทฺธีนํ
เถรวํสปฺปทีปานํ เถรานํ มหาวิหารวาสีนํ วํสาลงฺการภูเตน วิปุลวิสุทฺธพุทฺธินา
พุทฺธโฆโสติ ครูหิ คหิตนามเธยฺเยน เถเรน กตา อยํ สารตฺถปฺปกาสินี
นาม สํยุตฺตนิกายฏฺกถา:-
              ตาว ติฏฺตุ โลกสฺมึ     โลกนิตฺถรเณสินํ
              ทสฺเสนฺตี กุลปุตฺตานํ     นยํ สีลวิสุทฺธิยา.
              ยาว พุทฺโธติ นามมฺปิ    สุทฺธจิตฺตสฺส ตาทิโน
              โลกมฺหิ โลกเชฏฺสฺส    ปวตฺตติ มเหสิโนติ.
                  มหาวารวคฺคสํยุตฺตนิกายฏฺกถา นิฏฺิตา.
                         สารตฺถปฺปกาสินี นาม
                 สํยุตฺตนิกายฏฺกถา สพฺพากาเรน นิฏฺิตา.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๓๙๐-๓๙๔. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=13&A=8478&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=8478&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=19&i=1786              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=19&A=11105              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=19&A=11397              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=19&A=11397              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_19

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]