ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๑)

หน้าที่ ๓๑๕.

ภควา "กถํสุ ลภเต ปญฺญนฺ"ติ ปุฏฺโฐ อิมานิ จตฺตาริ การณานิ ทสฺเสนฺโต อิมํ คาถมาห:- ๑- สทฺทหาโน ฯเปฯ วิจกฺขโณติ. ๑- อิทานิ ตโต ปเร ตโย ปเญฺห วิสฺสชฺเชนฺโต ปฏิรูปการีติ อิมํ คาถมาห. ตตฺถ เทสกาลาทีนิ อหาเปตฺวา โลกิยสฺส โลกุตฺตรสฺส วา ธนสฺส ปฏิรูปํ อธิคมุปายํ กโรตีติ ปฏิรูปการี. ธุรวาติ เจตสิกวิริยวเสน อนิกฺขิตฺตธุโร. อุฏฺฐาตาติ "โย จ สีตญฺจ อุณฺหญฺจ, ติณา ภิยฺโย น มญฺญตี"ติอาทินา ๒- นเยน กายิกวิริยวเสน อุฏฺฐานสมฺปนฺโน อสิถิลปรกฺกโม. วินฺทเต ธนนฺติ เอกมูสิกาย นจิรสฺเสว จตุสตสหสฺสสงฺขํ จูฬกนฺเตวาสี วิย โลกิยธนญฺจ มหลฺลกมหาติสฺสตฺเถโร ๓- วิย โลกุตฺตรธนญฺจ ลภติ. โส "ตีหิเยว อิริยาปเถหิ วิหริสฺสามี"ติ วตฺตํ กตฺวา ถีนมิทฺธาคมเวลาย ปลาลจุมฺพฏกํ เตเมตฺวา สีเส กตฺวา คลปฺปมาณํ อุทกํ ปวิสิตฺวา ถีนมิทฺธํ ปฏิพาหนฺโต ทสหิ วสฺเสหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ. สจฺเจนาติ วจีสจฺเจนาปิ "สจฺจวาที ภูตวาที"ติ, ปรมตฺถสจฺเจนาปิ "พุทฺโธ ปจฺเจกพุทฺโธ อริยสาวโก"ติ เอวํ กิตฺตึ ปปฺโปติ. ททนฺติ ยงฺกิญฺจิ อิจฺฉิตปตฺถิตํ ททนฺโต มตฺตานิ คนฺถติ, สมฺปาเทติ กโรตีติ อตฺโถ. ทุทฺททํ วา ททํ ตํ คนฺถติ. ทานมุเขน วา จตฺตาริปิ สงฺคหวตฺถูนิ คหิตานีติ เวทิตพฺพานิ, เตหิ มิตฺตานิ กโรตีติ วุตฺตํ โหติ. เอวํ คหฏฺฐปพฺพชิตานํ สาธารเณน โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสเกน นเยน จตฺตาโร ปเญฺห วิสฺสชฺเชตฺวา อิทานิ "กถํ เปจฺจ น โสจตี"ติ อิมํ ปญฺจมํ ปญฺหํ คหฏฺฐวเสน วิสฺสชฺเชนฺโต ยสฺเสเตติอาทิมาห. ตสฺสตฺโถ:- ยสฺส "สทฺทหาโน อรหตนฺ"ติ เอตฺถ วุตฺตาย สพฺพกลฺยาณธมฺมุปฺปาทิกาย สทฺธาย สมนฺนาคตตฺตา สทฺธสฺส, ฆรเมสิโนติ เอตฺถ ๔- ฆราวาสํ ปญฺจ วา กามคุเณ เอสนฺตสฺส คเวสนฺตสฺส กามโภคิโน คหฏฺฐสฺส "สจฺเจน กิตฺตึ ปปฺโปตี"ติ เอตฺถ วุตฺตปฺปการํ สจฺจํ, "สุสฺสูสํ ลภเต ปญฺญนฺ"ติ เอตฺถ สุสฺสูสปญฺญานาเมน วุตฺโตว ธมฺโม, "ธุรวา อุฏฺฐาตา"ติ เอตฺถ ธุรนาเมน อุฏฺฐานนาเมน จ วุตฺตา ธิติ, @เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม., อิ. อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ ขุ. เถร. ๒๖/๒๓๒/๓๐๘ @มาตงฺคปุตฺตตฺเถรคาถา ม. มลฺลกมหาติสฺสตฺเถโร ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑๖.

"ททํ มิตฺตานิ คนฺถตี"ติ เอตฺถ วุตฺตปฺปกาโร จาโค จาติ เอเต จตุโร ธมฺมา สนฺติ, ส เว เปจฺจ น โสจตีติ อิธโลกา ปรโลกํ คนฺตฺวา ส เว เปจฺจ น โสจตีติ. เอวํ ภควา ปญฺจมํปิ ปญฺหํ วิสฺสชฺเชตฺวา ตํ ยกฺขํ โจเทนฺโต อิงฺฆ อญฺเญปีติอาทิมาห. ตตฺถ อิงฺฆาติ โจทนตฺเถ นิปาโต. อญฺเญปีติ อญฺเญปิ ธมฺเม ปุถู สมณพฺราหฺมเณ ปุจฺฉสฺสุ. อญฺเญปิ วา ปูรณาทโย สพฺพญฺญุปฏิญฺเญ ปุถู สมณพฺราหฺมเณ ปุจฺฉสฺสุ, ยทิ อเมฺหหิ "สจฺเจน กิตฺตึ ปปฺโปตี"ติ เอตฺถ วุตฺตปฺปการา สจฺจา ภิยฺโย กิตฺติปฺปตฺติการณํ วา, "สุสฺสูสํ ลภเต ปญฺญนฺติ เอตฺถ สุสฺสูสาติ ปญฺญาปเทเสน วุตฺตา ทมฺมา ภิยฺโย โลกิยโลกุตฺตรปญฺญาปฏิลาภการณํ วา, "ททํ มิตฺตานิ คนฺถตี"ติ เอตฺถ วุตฺตปฺปการา จาคา ภิยฺโย มิตฺตคนฺถนการณํ วา, "ธุรวา อุฏฺฐาตา"ติ เอตฺถ ตํ ตํ อตฺถวสํ ปฏิจฺจ ธุรนาเมน อุฏฺฐานนาเมน จ วุตฺตาย มหาภารหรณฏฺเฐน ๑- อุสฺโสฬฺหิภาวปฺปตฺตาย วิริยสงฺขาตาย ขนฺตฺยา ภิยฺโย โลกิยโลกุตฺตรธนวินฺทนการณํ วา, "สจฺจํ ธมฺโม ธิติ จาโค"ติ เอวํ วุตฺเตหิ อิเมเหว จตูหิ ธมฺเมหิ ภิยฺโย อสฺมา โลกา ปรโลกํ คนฺตฺวา ๒- เปจฺจ อโสจนการณํ วา อิธ วิชฺชตีติ อยเมตฺถ สทฺธึ สงฺเขปโยชนาย อตฺถวณฺณนา. วิตฺถารโต ปน เอกเมกํ ปทํ อตฺถุทฺธารปทุทฺธารปทวณฺณนานเยหิ วิภชิตฺวา เวทิตพฺพา. เอวํ วุตฺเต ยกฺโข เยน สํสเยน อญฺเญ ปุจฺเฉยฺย, ตสฺส ปหีนตฺตา กถํ นุ ทานิ ปุจฺเฉยฺยํ, ปุถู สมณพฺราหฺมเณติ วตฺวา เยปิสฺส อปุจฺฉนการณํ น ชานนฺติ, เตปิ ชานาเปนฺโต โยหํ ๓- อชฺช ปชานามิ, โย อตฺโถ สมฺปรายิโกติ อาห. ตตฺถ อชฺชาติ อชฺชาทิกํ ๔- กตฺวาติ อธิปฺปาโย. ปชานามีติ ยถาวุตฺเตน ปกาเรน ชานามิ. โย อตฺโถติ เอตฺตาวตา "สุสฺสูสํ ลภเต ปญฺญนฺ"ติอาทินา นเยน วุตฺตํ ทิฏฺฐธมฺมิกํ ทสฺเสติ. สมฺปรายิโกติ อิมินา "ยสฺเสเต จตุโร ธมฺมา"ติ วุตฺตํ เปจฺจ โสกาภาวกรํ ๕- สมฺปรายิกํ. อตฺโถติ จ การณสฺเสตํ @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. มหาภารสหนตฺเถน ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ สี. โสหํ @ ฉ.ม., อิ. อชฺชาทึ ฉ.ม. โสกาภาวการณํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑๗.

อธิวจนํ. อยญฺหิ อตฺถสทฺโท "สาตฺถํ สพฺยญฺชนนฺ"ติ ๑- เอวมาทีสุ ปาฐตฺเถ ๒- วตฺตติ. "อตฺโถ เม คหปติ หิรญฺญสุวณฺเณนา"ติอาทีสุ ๓- วิกฺขเณ. ๔- "โหติ สีลวตํ อตฺโถ"ติอาทีสุ ๕- วุฑฺฒิมฺหิ. "พหุชโน ภชเต อตฺถเหตู"ติอาทีสุ ธเน. "อุภินฺนมตฺถํ จรตี"ติอาทิสุ ๖- หิเต. "อตฺเถ ชาเต จ ปณฺฑิตนฺ"ติอาทีสุ ๗- การเณ. อิธ ปน การเณ. ตสฺมา ยํ ปญฺญาทิลาภาทีนํ ๘- การณํ ทิฏฺฐธมฺมิกํ, ยญฺจ เปจฺจ โสกาภาวสฺส การณํ สมฺปรายิกํ, ตํ โยหํ อชฺช ภควตา วุตฺตนเยน สามํเยว ปชานามิ, โส กถํ ๙- นุ ทานิ ปุจฺเฉยฺยํ ปุถู สมณพฺราหฺมเณติ เอวเมตฺถ สงฺเขปโต อตฺโถ เวทิตพฺโพ. เอวํ ยกฺโข "ปชานามิ โย อตฺโถ สมฺปรายิโก"ติ วตฺวา ตสฺส ญาณสฺส ภควํมูลกตฺตํ ทสฺเสนฺโต อตฺถาย วต เม พุทฺโธติ อาห. ตตฺถ อตฺถายาติ หิตาย วุฑฺฒิยา วา. ๑๐- ยตฺถ ทินฺนํ มทปฺผลนฺติ "ยสฺเสเต จตุโร ธมฺมา"ติ เอตฺถ วุตฺตจาเคน ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ, ตํ อคฺคทกฺขิเณยฺยํ พุทฺธํ ปชานามีติ อตฺโถ. เกจิ ปน "สํฆํ สนฺธาย เอวมาหา"ติ ภณนฺติ. เอวํ อิมาย คาถาย อตฺตโน หิตาธิคมํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ สหิตปฏิปตฺตึ ทีเปนฺโต โส อหํ วิจริสฺสามี"ติอาทิมาห. ตตฺถ คามา คามนฺติ เทวคามา เทวคามํ. ปุรา ปุรนฺติ เทวนครโต เทวนครํ. นมสฺสมาโน สมฺพุทฺธํ, ธมฺมสฺส จ สุธมฺมตนฺติ "สมฺมาสมฺพุทฺโธ วต ภควา, สฺวากฺขาโต วต ภควตา ธมฺโม"ติอาทินา นเยน พุทฺธสุโพธิตญฺจ, ธมฺมสุธมฺมตญฺจ, จสทฺเทน "สุปฏิปนฺโน วต ภควโต สาวกสํโฆ"ติอาทินา สํฆสุปฺปฏิปตฺติญฺจ ๑๑- อภิตฺถวิตฺวา นมสฺสมาโน ธมฺมโฆสโก หุตฺวา วิจริสฺสามีติ วุตฺตํ โหติ. @เชิงอรรถ: วินย. มหาวิ. ๑/๑/๑ เวรญฺชกณฺฑ, ที.สีล. ๙/๒๕๕/๓๗ อมฺพฏฺฐสุตฺต สี. ปทตฺเถ @ ที. มหา. ๑๐/๒๕๐/๑๕๓ คหปติรตน, ม. อุปริ. ๑๔/๒๕๘/๒๒๗ พาลปณฺฑิตสุตฺต @ อิ. อาจิกฺขเณ ขุ. ชา. เอกก. ๒๗/๑๑/๔ ลกฺขณชาตก (สฺยา) @ ขุ. ชา. สตฺตก. ๒๗/๑๐๓๓/๒๒๑ กปิชาตก, สํ. สคา. ๑๕/๒๕๐/๒๖๗ เวปจิตฺติสุตฺต, @ขุ.เถร. ๒๖/๔๔๓/๓๓๗ พฺรหฺมทตฺตตฺเถรคาถา ขุ. ชา. เอกก. ๒๗/๙๒/๓๐ @มทาสารชาตก (สฺยา) ม. ปญฺญาย ลาภาทีนํ, อิ. ปญฺญาทิลาภการณํ @ อิ. โส อหํ กถํ ๑๐ สี. สํฆสุปฺปนฺนตญฺจ ๑๑ ฉ.ม., อิ. จ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑๘.

เอวมิมาย คาถาย ปริโยสานํ จ รตฺติวิภาวนํ จ สาธุการสทฺทุฏฺฐานญฺจ อาฬวกกุมารสฺส ยกฺขภวนํ อานยนญฺจ เอกกฺขเณเยว อโหสิ. ราชปุริสา สาธุการสทฺทํ สุตฺวา "เอวรูโป สาธุการสทฺโท ฐเปตฺวา พุทฺเธ น อญฺเญสํ อพฺภุคฺคจฺฉติ, อาคโต นุ โข ภควา"ติ อาวชฺเชนฺตา ภควโต สรีรปฺปภํ ทิสฺวา ปุพฺเพ วิย พหิ อฐตฺวา นิพฺพิสงฺกา ๑- อนฺโตเยว ปวิสิตฺวา อทฺทสํสุ ภควนฺตํ ยกฺขสฺส ภวเน นิสินฺนํ, ยกฺขํ จ อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวา ฐิตํ. ทิสฺวาน ยกฺขํ อาหํสุ "อยํ เต มหายกฺข ราชกุมาโร พลิกมฺมาย อานีโต, หนฺท นํ ขาท วา ภุญฺช วา, ยถาปจฺจยํ วา กโรหี"ติ. โส โสตาปนฺนตาย ๒- ลชฺชิโต วิเสเสน จ ภควโต ปุรโต เอวํ วุจฺจมาโน อถ ตํ กุมารํ อุโภหิ หตฺเถหิ ปฏิคฺคเหตฺวา ภควโต อุปนาเมสิ "อยํ ภนฺเต กุมาโร มยฺหํ เปสิโต, อิมาหํ ภควโต ทมฺมิ, หิตานุกมฺปกา พุทฺธา, ปฏิคฺคณฺหาตุ ภนฺเต ภควา อิมํ ทารกํ อิมสฺส หิตตฺถาย สุขตฺถายา"ติ. อิมญฺจ คาถมาห:- "อิมํ กุมารํ สตปุญฺญลกฺขณํ สพฺพงฺคุเปตํ ปริปุณฺณพฺยญฺชนํ อุทคฺคจิตฺโต สุมโน ททามิ เต ปฏิคฺคห โลกหิตาย จกฺขุมา"ติ. ปฏิคฺคเหสิ ภควา กุมารํ. ปฏิคฺคณฺหนฺโต จ ยกฺขสฺส จ กุมารสฺส จ มงฺคลกรณตฺถํ ปาทูนคาถํ อภาสิ. ตํ ยกฺโข กุมารํ สรณํ คเมนฺโน ติกฺขตฺตุํ จตุตฺถปาเทน ปูเรสิ. เสยฺยถีทํ:- "ทีฆายุโก โหตุ อยํ กุมาโร ตุวญฺจ ยกฺข สุขิโต ภวาหิ อพฺยาธิตา โลกหิตาย ติฏฺฐถ อยํ กุมาโร สรณมุเปติ พุทฺธํ. @เชิงอรรถ: ม.นิราสงฺกา ฉ.ม., อิ. โสตาปนฺนตฺตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑๙.

ทีฆายุโก โหตุ อยํ กุมาโร ตุวญฺจ ยกฺข สุขิโต ภวาหิ อพฺยาธิตา โลกหิตาย ติฏฺฐถ อยํ กุมาโร สรณมุเปติ ธมฺมํ. ทีฆายุโก โหติ อยํ กุมาโร ตุวญฺจ ยกฺข สุขิโต ภวาหิ อพฺยาธิตา โลกหิตาย ติฏฺฐถ อยํ กุมาโร สรณมุเปติ สํฆนฺ"ติ. อถ ภควา กุมารํ ราชปุริสานํ อทาสิ "อิมํ วฑฺเฒตฺวา ปุน มเมว เทถา"ติ. เอวํ โส กุมาโร ราชปุริสานํ หตฺถโต ยกฺขสฺส หตฺถํ, ยกฺขสฺส หตฺถโต ภควโต หตฺถํ, ภควโต หตฺถโต ปุน ราชปุริสานํ หตฺถํ คตตฺตา นามโต "หตฺถโก อาฬวโก"ติ ชาโต. ตํ อาทาย ปฏินิวตฺเต ราชปุริเส ทิสฺวา กสฺสกวนกมฺมิกาทโย "กึ ยกฺโข กุมารํ อติทหรตฺตา น อิจฺฉี"ติ ภีตา ปุจฺฉึสุ. ราชปุริสา "มา ภายถ, เขมํ กตญฺจ ๑- ภควตา"ติ สพฺพมาโรเจสุํ. ตโต "สาธุ สาธู"ติ สกลํ อาฬวินครํ เอกโกลาหเลน ยกฺขาภิมุขํ อโหสิ. ยกฺโขปิ ภควโต ภิกฺขาจารกาเล อนุปฺปตฺเต ปตฺตจีวรํ คเหตฺวา อุปฑฺฒมคฺคํ อาคนฺตฺวา ๒- นิวตฺติ. อถ ภควา นคเร ปิณฺฑาย จริตฺวา กตภตฺตกิจฺโจ นครทฺวาเร อญฺญตรสฺมึ วิวิตฺเต รุกฺขมูเล ปญฺญตฺตปวรพุทฺธาสเน ๓- นิสีทิ. ตโต มหาชนกาเยน สทฺธึ ราชา จ นาครา จ เอกโต สมฺปิณฺฑิตฺวา ภควนฺตํ อุปสงฺกมฺม วนฺทิตฺวา ปริวาเรตฺวา นิสินฺนา "กถํ ภนฺเต เอวํ ทารุณํ ยกฺขํ ทมยิตฺถา"ติ ปุจฺฉึสุ. เตสํ ภควา ยุทฺธมาทึ กตฺวา "เอวํ นววิธํ วสฺสํ วสฺสิตฺวา ๔- เอวํ วิภึสนกํ อกาสิ, เอวํ ปญฺหํ ปุจฺฉิ, ตสฺสาหํ เอวํ วิสฺสชฺเชสินฺ"ติ ตเมวาฬวกสุตฺตํ กเถสิ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. ปตํ ฉ.ม. อนุคนฺตฺวา, อิ. คนฺตฺวา @ ฉ.ม. ปญฺญตฺตวร..., อิ. ปญฺญตฺตพุทฺธาสเน ฉ.ม. วสฺเสตฺวา, อิ. วสฺสิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๐.

กถาปริโยสาเน ๑- จตุราสีติปาณสหสฺสานิ ธมฺมาภิสมโย อโหสีติ. ๒- ตโต ราชา เจว นาครา จ เวสฺสวณฺณมหาราชสฺส ภวนสมีเป ยกฺขสฺส ภวนํ กตฺวา ปุปฺผคนฺธาทิสกฺการุเปตํ นิจฺจพลึ ปวตฺเตสุํ. ตญฺจ กุมารํ วิญฺญุตํ ปตฺตํ "ตฺวํ ภควนฺตํ นิสฺสาย ชีวตํ ลภิ, คจฺฉ ภควนฺตํเยว ปยิรุปาสสฺสุ ภิกฺขุสํฆญฺจา"ติ วิสฺสชฺเชสุํ. โส ภควนฺตญฺจ ภิกฺขุสํฆญฺจ ปยิรุปาสมาโน นจิรสฺเสว อนาคามิผเล ปติฏฺฐาย สพฺพํ พุทฺธวจนํ อุคฺคเหตฺวา ปญฺจสตอุปาสกปริวาโร อโหสิ. ภควา จ นํ เอตทคฺเค นิทฺทิสิ "เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ อุปาสกานํ จตูหิ สงฺคหวตฺถูหิ ๓- ปริสํ สงฺคณฺหนฺตานํ ยทิทํ หตฺถโก อาฬวโก"ติ. ๔- ทฺวาทสม. อิติ ยกฺขสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ------------- @เชิงอรรถ: อิ. สุตฺตปริโยสาเน ฉ.ม., อิ. อโหสิ ก. วตฺถูหิ @ องฺ. เอกก. ๒๐/๒๕๑/๒๗ เอตทคฺค...ฉฏฺฐวคฺค

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๓๑๕-๓๒๐. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=11&A=8141&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=8141&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=838              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=6878              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=6146              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=6146              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_15

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]