บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๐

หน้าที่ ๒๑๖.

[๓๖๑] ตทนุธมฺมนฺติ เอตฺถ อรูปาวจรชฺฌานํ ธมฺโม นาม, ตํ อนุคตตฺตา รูปาวจรชฺฌานํ อนุธมฺโมติ วุตฺตํ. วิปากชฺฌานํ วา ธมฺโม, กุสลชฺฌานํ อนุธมฺโม. ตทุปาทานาติ ตคฺคหณา. จิรํ ทีฆมทฺธานนฺติ วีสติกปฺปสหสฺสานิ. วิปากวเสน เหตํ วุตฺตํ. อิโต อุตฺตรมฺปิ เอเสว นโย. [๓๖๒] เอวํ จตูหิ วาเรหิ อรูปาวจรชฺฌานสฺส วณฺณํ กเถตฺวา อิทานิ ตสฺเสว อาทีนวํ ทสฺเสนฺโต โส เอวํ ปชานาตีติอาทิมาห. ตตฺถ สงฺขตเมตนฺติ กิญฺจาปิ เอตฺถ วีสติกปฺปสหสฺสานิ อายุ อตฺถิ, เอตํ ปน สงฺขตํ ปกปฺปิตํ อายูหิตํ, กโรนฺเตน กรียติ, อนิจฺจํ อธุวํ อสสฺสตํ ตาวกาลิกํ, จวนปริเภทนวิทฺธํสนธมฺมํ, ชาติยา อนุคตํ, ชราย อนุสฏํ, มรเณน อพฺภาหตํ, ทุกฺเข ปติฏฺิตํ, อตาณํ อเลณํ อสรณํ อสรณีภูตนฺติ. วิญฺาณายตนาทีสุปิ เอเสว นโย. อิทานิ อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ คณฺหนฺโต โส เนว อภิสงฺขโรตีติอาทิมาห. ยถา หิ เฉโก ภิสกฺโก วิสวิการํ ทิสฺวาว มนํ กาเรตฺวา วิสํ านโต จาเวตฺวา อุปริ อาโรเปตฺวา ขนฺธํ วา สีสํ คเหตุํ อทตฺวา วิสํ โอตาเรตฺวา ปวิยํ ปาเตยฺย, เอวเมว ภควา กุลปุตฺตสฺส อรูปาวจรชฺฌาเน วณฺณํ กเถสิ. ตํ สุตฺวา กุลปุตฺโต รูปาวจรชฺฌาเน นิกนฺตึ ปริยาทาย อรูปาวจรชฺฌาเน ปตฺถนํ เปสิ. ภควา ตํ ตฺวา ตํ อสมฺปตฺตสฺส อปฺปฏิลทฺธสฺเสว ภิกฺขุโน "อตฺเถสา อากาสานญฺจายตนาทีสุ สมฺปตฺติ นาม. เตสํ หิ ปมพฺรหฺมโลเก วีสติกปฺปสหสฺสานิ อายุ, ทุติเย จตฺตาลีสํ, ตติเย สฏฺิ, จตุตฺเถ จตุราสีติกปฺปสหสฺสานิ อายุ. ตํ ปน อนิจฺจํ อธุวํ อสสฺสตํ ตาวกาลิกํ, จวนปริเภทนวิทฺธํสนธมฺมํ, ชาติยา อนุคตํ, ชราย อนุสฏํ, มรเณน อพฺภาหตํ, ทุกฺเข ปติฏฺิตํ, อตาณํ อเลณํ อสรณํ อสรณีภูตํ, เอตฺตกํ กาลํ ตตฺถ สมฺปตฺตึ อนุภวิตฺวาปิ ปุถุชฺชนกาลกิริยํ กตฺวา ปุน จตูสุ อปาเยสุ ปติตพฺพนฺ"ติ สพฺพเมตํ อาทีนวํ เอกปเทเนว "สงฺขตเมตนฺ"ติ กเถสิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๗.

กุลปุตฺโต ตํ สุตฺวา อรูปาวจรชฺฌาเน นิกนฺตึ ปริยาทิยิ. ภควา ตสฺส รูปาวจรารูปาวจเรสุ นิกนฺติยา ปริยาทินฺนภาวํ ตฺวา อรหตฺตนิกูฏํ "โส เนว ตํ อภิสงฺขโรตี"ติอาทิมาห. ยถา วา ปเนโก มหาโยโธ เอกํ ราชานํ อาราเธตฺวา สตสหสฺสุฏฺานกํ คามวรํ ลเภยฺย, ปุน ราชา ตสฺสานุภาวํ สริตฺวา "มหานุภาโว โยโธ, อปฺปกํ เตน ลทฺธนฺ"ติ "นายํ ตาต คาโม ตุยฺหํ อนุจฺฉวิโก, อญฺ จตุสต- สหสฺสุฏฺานกํ คณฺหาหี"ติ ทเทยฺย. โส สาธุ เทวาติ ตํ วิสฺสชฺเชตฺวา อิตรํ คามํ คเณฺหยฺย. ราชา อสมฺปตฺตเมว จ นํ ปกฺโกสาเปตฺวา "กินฺเต เตน, อหิวาตกโรโค เอตฺถ อุปฺปชฺชติ, อสุกสฺมึ ปน าเน มหนฺตํ นครํ อตฺถิ, ตตฺถ ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา รชฺชํ กาเรหี"ติ ปหิเณยฺย, โส ตถา กาเรยฺย. ตตฺถ ราชา วิย สมฺมาสมฺพุทฺโธ ทฏฺพฺโพ, มหาโยโธ วิย ปุกฺกุสาติ กุลปุตฺโต. ปมลทฺธคาโม วิย อานาปานจตุตฺถชฺฌานํ, ตํ วิสฺสชฺเชตฺวา อิตรํ คามํ คณฺหาหีติ วุตฺตกาโล วิย อานาปานชฺฌาเน นิกนฺติปริยาทานํ กาเรตฺวา อารุปฺปกถนํ, ตํ คามํ อสมฺปตฺตเมว ปกฺโกสาเปตฺวา "กึ เต เตน, อหิวาตกโรโค เอตฺถ อุปฺปชฺชติ, อสุกสฺมึ าเน นครํ อตฺถิ, ตตฺถ ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา รชฺชํ กาเรหี"ติ วุตฺตกาโล วิย อารุปฺเป สงฺขตเมตนฺติ อาทีนวกถเนน เตน อปฺปตฺตาสุเยว ตาสุ สมาปตฺตีสุ ปตฺถนํ นิวตฺตาเปตฺวา อุปริ อรหตฺตนิกูเฏน เทสนาคหณํ. ตตฺถ เนว อภิสงฺขโรตีติ น อายูหติ น ราสึ กโรติ. น อภิสญฺเจตยตีติ น กปฺเปติ. ภวาย วา วิภวาย วาติ วุฑฺฒิยา วา ปริหานิยา วา. สสฺสตุจฺเฉทวเสนปิ โยเชตพฺพํ. น กิญฺจิ โลเก อุปาทิยตีติ โลเก รูปาทีสุ กิญฺจิ เอกธมฺมมฺปิ ตณฺหาย น คณฺหาติ, น ปรามสติ. นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ภควา อตฺตโน พุทฺธวิสเย ตฺวา เทสนาย อรหตฺตนิกูฏํ คณฺหิ. กุลปุตฺโต ปน อตฺตโน ยโถปนิสฺสเยน ตีณิ สามญฺผลานิ ปฏิวิชฺฌิ. ยถา นาม ราชา สุวณฺณภาชเนน นานารสโภชนํ ภุญฺชนฺโต อตฺตโน ปมาเณน ปิณฺฑํ วฏฺเฏตฺวา องฺเก นิสินฺเนน ราชกุมาเรน ปิณฺฑมฺหิ อาลเย ทสฺสิเต ตํ ปิณฺฑํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๘.

อุปนาเมยฺย, กุมาโร อตฺตโน มุขปฺปมาเณน กพฬํ กเรยฺย, เสสํ ราชา สยํ วา ภุญฺเชยฺย, ปาติยํ วา ปกฺขิเปยฺย, เอวํ ธมฺมราชา ตถาคโต อตฺตโน ปมาเณน อรหตฺตนิกูฏํ คณฺหนฺโต เทสนํ เทเสสิ, กุลปุตฺโต อตฺตโน ยโถปนิสฺสเยน ตีณิ สามญฺผลานิ ปฏิวิชฺฌิ. อิโต ปุพฺเพ ปนสฺส ขนฺธา ธาตุโย อายตนานีติ เอวรูปํ อจฺจนฺตสุญฺตํ ติลกฺขณาหตํ กถํ กเถนฺตสฺส เนว กงฺขา, น วิมติ, นาปิ "เอวํ กิร ตํ เอวํ เม อาจริเยน วุตฺตนฺ"ติ อิติ กิร น ทนฺธายิตตฺตํ วิตฺถายิตตฺตํ อตฺถิ. เอกจฺเจสุ จ กิร าเนสุ พุทฺธา อญฺาตกเวเสน วิจรนฺติ, สมฺมาสมฺพุทฺโธ นุ โข เอโสติ อหุเทว สํสโย, อหุ วิมติ. ยโต อเนน อนาคามิผลํ ปฏิวิทฺธํ, อถ อยํ เม สตฺถาติ นิฏฺ คโต. ยทิ เอวํ กสฺมา อจฺจยํ น เทเสสีติ. โอกาสาภาวโต. ภควา หิ ยถานิกฺขิตฺตาย มาติกาย อจฺฉินฺนธารํ กตฺวา อากาสคงฺคํ โอตาเรนฺโต วิย เทสนํ เทเสสิเยว. [๓๖๓] โสติ อรหา. อนชฺโฌสิตาติ คิลิตฺวา ปรินิฏฺาเปตฺวา คเหตุํ น ยุตฺตาติ ปชานาติ. อนภินนฺทิตาติ ตณฺหาทิฏฺิวเสน อภินนฺทิตุํ น ยุตฺตาติ ปชานาติ. [๓๖๔] วิสํยุตฺโต นํ เวเทตีติ สเจ หิสฺส สุขเวทนํ อารพฺภ ราคานุสโย, ทุกฺขเวทนํ อารพฺภ ปฏิฆานุสโย, อิตรํ อารพฺภ อวิชฺชานุสโย อุปฺปชฺเชยฺย, สํยุตฺโต เวทิเยยฺย นาม. อนุปฺปชฺชนโต ปน วิสํยุตฺโต นํ เวเทติ นิสฺสโฏ ^๑- วิปฺปมุตฺโต. กายปริยนฺติกนฺติ กายโกฏิกํ. ยาว กายปฺปวตฺตา อุปฺปชฺชิตฺวา ตโต ปรํ อนุปฺปชฺชนเวทนนฺติ อตฺโถ. ทุติยปเทปิ เอเสว นโย. อนภินนฺทิตานิ สีตีภวิสฺสนฺตีติ ทฺวาทสสุ อายตเนสุ กิเลสานํ วิเสวนสฺส ^๒- นตฺถิตาย อนภินนฺทิตานิ หุตฺวา อิธ ทฺวาทสสุเยว อายตเนสุ นิรุชฺฌิสฺสนฺติ. กิเลสา หิ นิพฺพานํ อาคมฺม นิรุทฺธาปิ ยตฺถ นตฺถิ, ตตฺถ นิรุทฺธาติปิ วุจฺจนฺติ. สฺวายมตฺโถ "เอตฺเถสา ตณฺหา นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌตี"ติ สมุทยปเญฺหน ทีเปตพฺโพ. ตสฺมา ภควา นิพฺพานํ อาคมฺม สีติภูตานิปิ อิเธว สีตีภวิสฺสนฺตีติ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. นิยุตฺโต ^๒ ม. วิเสสนสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๙.

อาห. นนุ จ อิธ เวทยิตานิ วุตฺตานิ, น กิเลสาติ. เวทยิตานิปิ กิเลสาภาเวเนว สีตีภวนฺติ. อิตรถา เนสํ สีติภาโว นาม นตฺถีติ สุวุตฺตเมตํ. [๓๖๕] เอวเมว โขติ เอตฺถ อิทํ โอปมฺมสํสนฺทนํ:- ยถา หิ เอโก ปุริโส เตลปฺปทีปสฺส ฌายโต เตเล ขีเณ เตลํ อาสิญฺจติ, วฏฺฏิยา ขีณาย วฏฺฏึ ปกฺขิปติ, เอวํ ทีปสิขาย อนุปจฺเฉโทว โหติ, เอวเมว ปุถุชฺชโน เอกสฺมึ ภเว ิโต กุสลากุสลํ กโรติ, โส เตน สุคติยญฺจ อปาเยสุ จ นิพฺพตฺตติเยว, เอวํ เวทนานํ อนุปจฺเฉโทว โหติ. ยถา ปเนโก ทีปสิขาย อุกฺกณฺิโต "อิมํ ปุริสํ อาคมฺม ทีปสิขา น อุปจฺฉิชฺชตี"ติ นิลีโน ตสฺส สีสํ ฉินฺเทยฺย, เอวํ วฏฺฏิยา จ เตลสฺส จ อนุปหารา ทีปสิขา อนาหารา นิพฺพายติ, เอวเมว ปวตฺเต อุกฺกณฺิโต โยคาวจโร อรหตฺตมคฺเคน กุสลากุสลํ สมุจฺฉินฺทติ, ตสฺส สมุจฺฉินฺนตฺตา ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน กายสฺส เภทา ปุน เวทยิตานิ น อุปฺปชฺชนฺตีติ. ตสฺมาติ ยสฺมา อาทิมฺหิ สมาธิวิปสฺสนาปญฺาหิ อรหตฺตผลปญฺา อุตฺตริตรา, ตสฺมา. เอวํ สมนฺนาคโตติ อิมินา อุตฺตเมน อรหตฺตผลปญฺาธิฏฺาเนน สมนฺนาคโต. สพฺพทุกฺขกฺขเย าณํ นาม อรหตฺตมคฺเค าณํ, อิมสฺมึ ปน สุตฺเต อรหตฺตผเล าณํ อธิปฺเปตํ. เตเนวาห ตสฺส สา วิมุตฺติสจฺเจ ิตา อกุปฺปา โหตีติ. [๓๖๖] เอตฺถ หิ วิมุตฺตีติ อรหตฺตผลวิมุตฺติ. สจฺจนฺติ ปรมตฺถสจฺจํ นิพฺพานํ. อิติ อกุปฺปารมฺมณกรเณน อกุปฺปาติ วุตฺตา. มุสาติ วิตถํ. โมสธมฺมนฺติ นสฺสนสภาวํ. ตํ สจฺจนฺติ ตํ อวิตถํ สภาโว. อโมสธมฺมนฺติ อนสฺสนสภาวํ. ตสฺมาติ ยสฺมา อาทิโต สมถวิปสฺสนาวเสน วจีสจฺจโต ทุกฺขสจฺจสมุทยสจฺเจหิปิ ปรมตฺถสจฺจํ นิพฺพานเมว อุตฺตริตรํ, ตสฺมา. เอวํ สมนฺนาคโตติ อิมินา อุตฺตเมน ปรมตฺถสจฺจาธิฏฺาเนน สมนฺนาคโต. [๓๖๗] ปุพฺเพติ ปุถุชฺชนกาเล. อุปธี โหนฺตีติ ขนฺธูปธิ กิเลสูปธิ อภิสงฺขารูปธิ ปญฺจกามคุณูปธีติ อิเม อุปธโย โหนฺติ. สมตฺตา สมาทินฺนาติ ปริปูรา คหิตา ปรามฏฺา. ตสฺมาติ ยสฺมา อาทิโต สมถวิปสฺสนาวเสน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๐.

กิเลสปริจฺจาคโต, โสตาปตฺติมคฺคาทีหิ จ กิเลสปริจฺจาคโต อรหตฺตมคฺเคเนว กิเลสปริจฺจาโค อุตฺตริตโร, ตสฺมา. เอวํ สมนฺนาคโตติ อิมินา อุตฺตเมน จาคาธิฏฺาเนน สมนฺนาคโต. [๓๖๘] อาฆาโตติอาทีสุ อาฆาตกรณวเสน อาฆาโต, พฺยาปชฺฌนวเสน พฺยาปาโท, สมฺปทุสฺสนวเสน สมฺปโทโสติ ตีหิ ปเทหิ โทสากุสลมูลเมว วุตฺตํ. ตสฺมาติ ยสฺมา อาทิโต สมถวิปสฺสนาวเสน กิเลสวูปสมโต, โสตาปตฺติมคฺคาทีหิ จ กิเลสวูปสมโต อรหตฺตมคฺเคเนว กิเลสวูปสโม อุตฺตริตโร, ตสฺมา. เอวํ สมนฺนาคโตติ อิมินา อุตฺตเมน อุปสมาธิฏฺาเนน สมนฺนาคโต. [๓๖๙] มญฺิตเมตนฺติ ตณฺหามญฺิตํ มานมญฺิตํ ทิฏฺิมญฺิตนฺติ ติวิธมฺปิ วฏฺฏติ. อยมหมสฺมีติ เอตฺถ ปน อยมหนฺติ เอกํ ตณฺหามญฺิตเมว วฏฺฏติ. โรโคติอาทีสุ อาพาธฏฺเน โรโค, อนฺโตโทสฏฺเน คณฺโฑ, อนุปวิสนฏฺเน สลฺลํ. มุนิ สนฺโตติ วุจฺจตีติ ขีณาสวมุนิ สนฺโต นิพฺพุโตติ วุจฺจติ. ยตฺถ ิตนฺติ ยสฺมึ าเน ิตํ. สงฺขิตฺเตนาติ พุทฺธานํ กิร สพฺพาปิ ธมฺมเทสนา สงฺขิตฺตาว, วิตฺถารเทสนา นาม นตฺถิ, สมนฺตปฏฺานกถาปิ สงฺขิตฺตาเยว. อิติ ภควา เทสนํ ยถานุสนฺธึ ปาเปสิ. อุคฺฆฏิตญฺูติอาทีสุ ปน จตูสุ ปุคฺคเลสุ ปุกฺกุสาติ กุลปุตฺโต วิปญฺจิตญฺู, อิติ วิปญฺจิตญฺุวเสน ภควา อิมํ ธาตุวิภงฺคสุตฺตํ กเถสิ. [๓๗๐] น โข เม ภนฺเต ปริปุณฺณํ ปตฺตจีวรนฺติ กสฺมา กุลปุตฺตสฺส อิทฺธิมยปตฺตจีวรํ น นิพฺพตฺตนฺติ. ปุพฺเพ อฏฺนฺนํ ปริกฺขารานํ อทินฺนตฺตา. กุลปุตฺโต หิ ทินฺนทาโน กตาภินีหาโร, น ทินฺนตฺตาติ น วตฺตพฺพํ. อิทฺธิมยปตฺตจีวรํ ปน ปจฺฉิมภวิกานํเยว นิพฺพตฺตติ, อยญฺจ ปุน ปฏิสนฺธิโก ตสฺมา น นิพฺพตฺตนฺติ. อถ ภควา สยํ ปริเยเสตฺวา กสฺมา น อุปสมฺปาเทสีติ. โอกาสาภาวโต. กุลปุตฺตสฺส อายุ ปริกฺขีณํ, สุทฺธาวาสิโก อนาคามี มหาพฺรหฺมา กุมฺภการสาลํ อาคนฺตฺวา นิสินฺโน วิย อโหสิ. ตสฺมา สยํ น ปริเยเสสิ. ปตฺตจีวรปริเยสนํ ปกฺกามีติ ตาย เวลาย ปกฺกามิ? อุฏฺิเต อรุเณ. ภควโต กิร ธมฺมเทสนาปรินิฏฺานญฺจ อรุณุฏฺานญฺจ รสฺมิวิสฺสชฺชนญฺจ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๑.

เอกกฺขเณ อโหสิ, ภควา กิร เทสนํ นิฏฺเปตฺวาว ฉพฺพณฺณา รสฺมิโย วิสฺสชฺชิ, สกลกุมฺภการนิเวสนํ เอกปฺปชฺโชตํ อโหสิ, ฉพฺพณฺณรสฺมิโย ชาลชาลา ปุญฺชปุญฺชา หุตฺวา วิธาวนฺติโย สพฺพทิสาภาเค สุวณฺณปฏิปริโยนทฺเธ วิย นานาวณฺณกุสุมรตนวิสลสมุชฺชเล วิย จ อกํสุ. ภควา "นครวาสิโน มํ ปสฺสนฺตู"ติ อธิฏฺาสิ. นครวาสิโน ภควนฺตํ ทิสฺวาว "สตฺถา กิร อาคโต, กุมฺภการสาลาย กิร นิสินฺโน"ติ อญฺมญฺสฺส อาโรเจตฺวา รญฺโ อาโรเจสุํ. ราชา อาคนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา "ภนฺเต กาย เวลาย อาคตตฺถา"ติ ปุจฺฉิ. หิยฺโย สูริยตฺถงฺคมนเวลาย มหาราชาติ. เกน กมฺเมน ภควาติ. ตุมฺหากํ สหาโย ปุกฺกุสาติ ราชา ตุเมฺหหิ ปหิตสาสนํ สุตฺวา นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิตฺวา มํ อุทฺทิสฺส อาคจฺฉนฺโต สาวตฺถึ อติกฺกมฺม ปญฺจจตฺตาลีส โยชนานิ อาคนฺตฺวา อิมํ กุมฺภการสาลํ ปวิสิตฺวา นิสีทิ, อหํ ตสฺส สงฺคหตฺถํ อาคนฺตฺวา ธมฺมกถํ กเถสึ, กุลปุตฺโต ตีณิ ผลานิ ปฏิวิชฺฌิ มหาราชาติ. อิทานิ กหํ ภนฺเตติ. อุปสมฺปทํ ยาจิตฺวา อปริปุณฺณปตฺตจีวรตาย ปตฺตจีวรํ ปริเยสนตฺถํ คโต มหาราชาติ อาห. ราชา กุลปุตฺตสฺส คตทิสาภาเคน อคมาสิ. ภควาปิ อากาเสนาคนฺตฺวา เชตวนคนฺธกุฏิมฺหิเยว ปาตุรโหสิ. กุลปุตฺโตปิ ปตฺตจีวรํ ปริเยสมาโน เนว พิมฺพิสารรญฺโ น ตกฺกสีลกานํ ชงฺฆวาณิชานํ สนฺติกํ อคมาสิ. เอวํ กิรสฺส อโหสิ "น โข เม กุกฺกุฏสฺส วิย ตตฺถ ตตฺถ มนาปามนาปเมว วิจินิตฺวา ปตฺตจีวรํ ปริเยสิตุํ ยุตฺตํ, มหนฺตํ นครํ วชฺชิตฺวา อุทกติตฺถสุสานสงฺการฏฺานอนฺตรวีถีสุ ปริเยสิสฺสามี"ติ อนฺตรวีถิยํ สงฺการกูเฏสุ ตาว ปิโลติกํ ปริเยสิตุํ อารทฺโธ. ชีวิตา โวโรเปสีติ เอกสฺมึ สงฺการกูเฏ ปิโลติกํ โอโลเกนฺตํ วิพฺภนฺตา ตรุณวจฺฉา คาวี อุปธาวิตฺวา อุปธาวิตฺวา สิงฺเคน วิชฺฌิตฺวา ฆาเตสิ, ฉาตกชฺฌตฺโต กุลปุตฺโต อากาเสเยว อายุกฺขยํ ปตฺวา ปติโต, สงฺการฏฺาเน อโธมุขฏฺปิโต สุวณฺณปฏิมา วิย อโหสิ, กาลกโต จ ปน อวิหาพฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺติ, นิพฺพตฺตมตฺโตว อรหตฺตํ ปาปุณิ. อวิหาพฺรหฺมโลเก กิร นิพฺพตฺตมตฺตาว สตฺต ชนา อรหตฺตํ ปาปุณึสุ. วุตฺตํ เหตํ;-

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๒.

"อวิหํ อุปปนฺนาเส วิมุตฺตา สตฺต ภิกฺขโว ราคโทสปริกฺขีณา ติณฺณา โลเก วิสตฺติกํ. เก จ เต อตรุํ ปงฺกํ มจฺจุเธยฺยํ สุทุตฺตรํ เก หิตฺวา มานุสํ เทหํ ทิพฺพโยคํ อุปชฺฌคุํ. อุปโก ปลคณฺโฑ จ ปุกฺกุสาติ จ เต ตโย ภทฺทิโย ขณฺฑเทโว จ พาหุรคฺคิ จ ปิงฺคิโย เต หิตฺวา มานุสํ เทหํ ทิพฺพโยคํ อุปจฺจคุนฺ"ติ. ^๑- พิมฺพิสาโรปิ "มยฺหํ สหาโย มยา เปสิตสาสนมตฺตํ วาเจตฺวา หตฺถคตํ รชฺชํ ปหาย เอตฺตกํ อทฺธานํ อาคโต, ทุกฺกรํ กตํ กุลปุตฺเตน, ปพฺพชิตสกฺกาเรน ตํ สกฺกริสฺสามี"ติ "ปริเยสถ เม สหายกนฺ"ติ ตตฺถ ตตฺถ เปเสสิ. เปสิตา ตํ อทฺทสํสุ สงฺการฏฺาเน ปติตํ, ทิสฺวา อาคมฺม รญฺโ อาโรเจสุํ. ราชา คนฺตฺวา กุลปุตฺตํ ทิสฺวา "น วต โภ ลภิมฺหา สหายสฺส สกฺการํ กาตุํ, อนาโถ เม ชาโต สหายโก"ติ ปริเทวิตฺวา กุลปุตฺตํ มญฺจเกน คณฺหาเปตฺวา ยุตฺโตกาเส เปตฺวา อนุปสมฺปนฺนสฺส สกฺการํ กาตุํ ชานนภาเวน นฺหาปกกปฺปกาทโย ปกฺโกสาเปตฺวา กุลปุตฺตํ สีสํ นฺหาเปตฺวา สุทฺธวตฺถาทีนิ ^๒- นิวาสาเปตฺวา ราชเวเสน อลงฺการาเปตฺวา โสวณฺณสิวิกํ อาโรเปตฺวา สพฺพตาฬาวจรคนฺธมาลาทีหิ ปูชํ กโรนฺโต นครา นีหริตฺวา พหูหิ คนฺธกฏฺเหิ มหาจิตกํ กาเรตฺวา กุลปุตฺตสฺส สรีรกิจฺจํ กตฺวา ธาตุโย อาทาย เจติยํ ปติฏฺเปสิ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺกถาย ธาตุวิภงฺคสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา. ---------------- @เชิงอรรถ: ^๑ สํ.ส. ๑๕/๑๐๕/๗๑ ^๒ ฉ.ม. สุทฺธวตฺถานิ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้า ๒๑๖-๒๒๒. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=10&A=5493&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=5493&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=673 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=8748 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=8655 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=8655 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_14