บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๐

หน้าที่ ๕๒.

อถ นิสินฺนาว ปุจฺฉิสฺสนฺติ, อาจริเย อคารโว กโต ภวิสฺสติ, เอกคฺคา หุตฺวา ธมฺมเทสนํ ปฏิจฺฉิตุํ น สกฺกุณิสฺสนฺติ. อาจริเย ปน นิสินฺเน เตปิ นิสีทิสฺสนฺติ. ตโต เอกคฺคา ธมฺมเทสนํ ปฏิจฺฉิตุํ สกฺกุณิสฺสนฺตี"ติ. อิมินา การเณน ภควา ฐิตกสฺส อกเถตฺวา นิสีทาเปตีติ. อิเม นุ โข ภนฺเตติ วิมติปุจฺฉา วิย กถิตา. เถโร ปน ปญฺจกฺขนฺธานํ อุทยพฺพยํ ปริคฺคณฺหิตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโต มหาขีณาสโว, นตฺถิ เอตสฺส วิมติ. ชานนฺเตนปิ ปน อชานนฺเตน วิย หุตฺวา ปุจฺฉิตุํ วฏฺฏติ. สเจ หิ ชานนฺโต วิย ปุจฺฉติ, "ชานาติ อยนฺ"ติ ตสฺส ตสฺส วิสฺสชฺเชนฺโต เอกเทสเมว กเถติ. อชานนฺเตน วิย ปุจฺฉิเต ปน กเถนฺโต อิโต จ เอตฺโต จ การณํ อาหริตฺวา ปากฏํ กตฺวา กเถติ. โกจิ ปน อชานนฺโตปิ ชานนฺโต วิย ปุจฺฉติ. เถโร เอวรูปํ วจนํ กึ กริสฺสติ, ชานนฺโตเยว ปน อชานนฺโต วิย ปุจฺฉตีติ เวทิตพฺโพ. ฉนฺทมูลกาติ ตณฺหามูลกา. เอวํรูโป สิยนฺติ สเจ โอทาโต โหตุกาโม, หริตาลวณฺโณ วา มโนสิลาวณฺโณ วา สิยนฺติ ปตฺเถติ. สเจ กาโฬ โหตุกาโม, นีลุปฺปลวณฺโณ วา อญฺชนวณฺโณ วา อตสีปุปฺผวณฺโณ ^๑- วา สิยนฺติ ปตฺเถติ. เอวํเวทโนติ กุสลเวทโน วา สุขเวทโน วา สิยนฺติ ปตฺเถติ. สญฺญาทีสุปิ เอเสว นโย. ยสฺมา ปน อตีเต ปตฺถนา นาม นตฺถิ, ปตฺเถนฺเตนาปิ จ น สกฺกา ตํ ลทฺธุํ, ปจฺจุปฺปนฺเนปิ น โหติ, น หิ โอทาโต กาฬภาวํ ปตฺเถตฺวา ปจฺจุปฺปนฺเน กาโฬ โหติ, น กาโฬ วา โอทาโต, ทีโฆ วา รสฺโส, รสฺโส วา ทีโฆ, ทานํ ปน ทตฺวา สีลํ วา สมาทิยิตฺวา "อนาคเต ขตฺติโย วา โหมิ พฺราหฺมโณ วา"ติ ปตฺเถนฺตสฺส ปตฺถนา สมิชฺฌติ. ตสฺมา อนาคตเมว คหิตํ. ขนฺธาธิวจนนฺติ ขนฺธานํ ขนฺธปณฺณตฺติ กิตฺตเกน โหตีติ ปุจฺฉติ. มหาภูตเหตูติ "ตโย กุสลเหตู"ติอาทีสุ ^๒- หิ เหตุเหตุ วุตฺโต. อวิชฺชา ปุญฺญาภิสงฺขาราทีนํ สาธารณตฺตา สาธารณเหตุ. กุสลากุสลํ อตฺตโน อตฺตโน วิปากทาเน อุตฺตมเหตุ. อิธ ปจฺจยเหตุ อธิปฺเปโต. ตตฺถ ปฐวีธาตุ มหาภูตํ @เชิงอรรถ: ^๑ สี., อนสิปุปฺผวณฺโณ, ม. อปีตปุปฺผวณฺโณ ^๒ อภิ. สงฺ. ๓๔/๑๔๔๑/๓๑๘

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๓.

อิตเรสํ ติณฺณํ ภูตานํ อุปาทารูปสฺส จ ปญฺญาปนาย ทสฺสนตฺถาย เหตุ เจว ปจฺจโย จ. เอวํ เสเสสุปิ โยชนา เวทิตพฺพา. ผสฺโสติ "ผุฏฺโฐ ภิกฺขเว เวเทติ, ผุฏฺโฐ สญฺชานาติ, ตุฏฺโฐ เจเตตี"ติ ^๑- วจนโต ผสฺโส ติณฺณํ ขนฺธานํ ปญฺญาปนาย เหตุ เจว ปจฺจโย จ. วิญฺญาณกฺขนฺธสฺสาติ เอตฺถ ปฏิสนฺธิวิญฺญาเณน จ ตาว สทฺธึ คพฺภเสยฺยกานํ อุปริมปริจฺเฉเทน สมตึสรูปานิ สมฺปยุตฺตา จ ตโย จ ขนฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, ตํ นามรูปํ ปฏิสนฺธิวิญฺญาณสฺส ปญฺญาปนาย เหตุ เจว ปจฺจเย จ. จกฺขุทฺวาเร จกฺขุปสาโท เจว รูปารมฺมณญฺจ รูปํ, สมฺปยุตฺตา ตโย ขนฺธา นามํ. ตํ นามรูปํ จกฺขุวิญฺญาณสฺส ปญฺญาปนาย เหตุ เจว ปจฺจโย จ. เอเสว นโย เสสวิญฺญาเณสุ. [๘๗] กถํ ปน ภนฺเตติ อิทํ กิตฺตเกน น โขติ วฏฺฏํ ปุจฺฉนฺโต เอวมาห. สกฺกายทิฏฺฐิ น โหตีติ อิทํ วิวฏฺฏํ ปุจฺฉนฺโต เอวมาห. [๘๘] อยํ รูเป อสฺสาโทติ อิมินา ปริญฺญาปฏิเวโธ เจว ทุกฺขสจฺจํ จ กถิตํ. อยํ รูเป อาทีนโวติ อิมินา ปหานปฏเวโธ เจว สมุทยสจฺจํ จ. อิทํ รูเป นิสฺสรณนฺติ อิมินา สจฺฉิกิริยาปฏิเวโธ เจว นิโรธสจฺจํ จ. เย อิเมสุ ตีสุ ฐาเนสุ สมฺมาทิฏฺฐิอาทโย ธมฺมา, อยํ ภาวนาปฏิเวโธ มคฺคสจฺจํ. เสสปเทสุปิ เอเสว นโย. [๘๙] พหิทฺธาติ ปรสฺส สวิญฺญาณเก กาเย. สพฺพนิมิตฺเตสูติ อิมินา ปน อนินฺทฺริยพทฺธมฺปิ สงฺคณฺหาติ. "สวิญฺญาณเก กาเย"ติ วจเนน วา อตฺตโน จ ปรสฺส จ กาโย คหิโตว, พหิทฺธา จ สพฺพนิมิตฺตคฺคหเณน อนินฺทฺริยพทฺธํ คณฺหาติ. [๙๐] อนตฺตกตานีติ อนตฺตนิ ฐตฺวา กตานิ. กมตฺตานํ ผุสิสฺสนฺตีติ กตรสฺมึ อตฺตนิ ฐตฺวา วิปากํ ทสฺเสนฺตีติ สสฺสตทสฺสนํ โอกฺกมนฺโต เอวมาห. ตณฺหาธิปเตยฺเยนาติ ตณฺหาเชฏฺฐเกน. ตตฺร ตตฺราติ เตสุ เตสุ ธมฺเมสุ. สฏฺฐิมตฺตานนฺติ อิเม ภิกฺขู ปกติกมฺมฏฺฐานํ ปชหิตฺวา อญฺญํ นวกมฺมฏฺฐานํ @เชิงอรรถ: ^๑ ผุฏฺโฐ เจเตติ ผุฏฺโฐ สญฺชานาติ, สํ. สฬา. ๑๗/๑๒๗/๘๗ (สฺยา)

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๔.

สมฺมสนฺตา ปลฺลงฺกํ อภินฺทิตฺวา ตสฺมึเยว อาสเน อรหตฺตํ ปาปุณึสุ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย มหาปุณฺณมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -------------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้า ๕๒-๕๔. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=10&A=1319&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=1319&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=120 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=1980 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=2018 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=2018 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_14