อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๑)

หน้าที่ ๔๑๑.
     {๑๐๓} วิหารฏฺเปิ ฯ จตูหิ าเนหิ นิกฺขิตฺตํ วุตฺตนยเมว ฯ
อภิโยเคปิ เจตฺถ จาตุทฺทิสสงฺฆํ อุทฺทิสฺส ภิกฺขูนํ ทินฺนํ วิหารํ
วา ปริเวณํ วา อาวาสํ วา มหนฺตมฺปิ ขุทฺทกมฺปิ อภิยุญฺชโต
อภิโยโค น รุหติ อจฺฉินฺทิตฺวา คณฺหิตุมฺปิ น สกฺโกติ ฯ
กสฺมา ฯ สพฺเพสํ ธุรนิกฺเขปาภาวโต ฯ น เหตฺถ สพฺเพ จาตุทฺทิสา
ภิกฺขู ธุรนิกฺเขปํ กโรนฺตีติ ฯ ทีฆภาณกาทิเภทสฺส ปน คณสฺส
วา เอกปุคฺคลสฺส วา สนฺตกํ อภิยุญฺชิตฺวา คณฺหนฺโต สกฺโกติ
เต ธุรํ นิกฺขิปาเปตุํ ฯ ตสฺมา ตตฺถ อาราเม วุตฺตนเยเนว
วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ ฯ
                   วิหารฏฺกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๐๔} เขตฺตฏฺเปิ ฯ เขตฺตํ ตาว ทสฺเสนฺโต เขตฺตนฺนาม ยตฺถ
ปุพฺพนฺนํ วา อปรนฺนํ วา ชายตีติ อาห ฯ ตตฺถ ปุพฺพนฺนนฺติ
สาลิอาทีนิ สตฺต ธญฺานิ ฯ อปรนฺนนฺติ มุคฺคมาสาทีนิ ฯ
อุจฺฉุกฺเขตฺตาทิกมฺปิ เอตฺเถว สงฺคหิตํ ฯ อิธาปิ จตูหิ าเนหิ
นิกฺขิตฺตํ วุตฺตนยเมว ฯ ตตฺถ ชาตเก ปน สาลิสีสาทีนิ นิรปฺปิตฺวา
วา เอกเมกํ หตฺเถเนว ฉินฺทิตฺวา วา อสิเตน ลายิตฺวา วา พหูนิ
เอกโต อุปฺปาเฏตฺวา วา คณฺหนฺตสฺส ยสฺมึ พีเช วา สีเส วา
มุฏฺิยํ วา มุคฺคมาสาทิผเล วา วตฺถุ ปูรติ ตสฺมึ พนฺธนา
โมจิตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ อจฺฉิชฺชมาโน ปน ทณฺฑโก วา วาโก
วา ตโจ วา อปฺปมตฺตโกปิ รกฺขติ ฯ วีหินาฬํ ทีฆมฺปิ โหติ
ยาว อนฺโต นาฬโต วีหิสีสทณฺฑโก น นิกฺขมติ ตาว รกฺขติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๒.
เกสคฺคมตฺตมฺปิ นาฬโต ทณฺฑกสฺส เหฏฺิมตเล นิกฺขนฺเต
ภณฺฑคฺฆวเสน กาเรตพฺโพ ฯ อสิเตน ลายิตฺวา คณฺหโต ปน
มุฏฺิคเตสุ เหฏฺา ฉินฺเนสุปิ สเจ สีสานิ ชฏิตานิ รกฺขนฺติ ตาว ฯ
วิชเฏตฺวา ปน เกสคฺคมตฺตมฺปิ อุกฺขิปโต สเจ วตฺถุ ปูรติ
ปาราชิกํ ฯ สามิเกหิ ปน ลายิตฺวา ปิตํ สภุสํ ๑- วา อภุสํ วา
กตฺวา คณฺหโต เยน วตฺถุ ปูรติ ตสฺมึ คหิเต ปาราชิกํ ฯ
สเจ ปริกปฺเปติ อิทํ มทฺทิตฺวา ปปฺโผเฏตฺวา สารเมว คณฺหิสฺสามีติ
รกฺขติ ตาว ฯ มทฺทนปปฺโผฏเนสุ านา จาเวนฺตสฺสาปิ ปาราชิกํ
นตฺถิ  ฯ ปจฺฉา ภาชนคเต กตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ อภิโยโค
ปเนตฺถ วุตฺตนโยเอว ฯ ขีลสงฺกมนาทีสุ ปวี นาม อนคฺฆา
ตสฺมา สเจ เอเกเนว ขีเลน เกสคฺคมตฺตมฺปิ ปวิปฺปเทสํ สามิกานํ
ปสฺสนฺตานํ วา อปสฺสนฺตานํ วา อตฺตโน สนฺตกํ กโรติ ตสฺมึ
ขีเล นามํ ฉินฺทิตฺวา วา อจฺฉินฺทิตฺวา วา สงฺกามิตมตฺเต ตสฺส
จ เย จสฺส เอกจฺฉนฺทา สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ สเจ ปน ทฺวีหิ
ขีเลหิ คเหตพฺพํ โหติ ปเม ขีเล ถุลฺลจฺจยํ ทุติเย ปาราชิกํ ฯ
สเจ ตีหิ คเหตพฺพํ โหติ ปเม ทุกฺกฏํ ทุติเย ถุลฺลจฺจยํ ตติเย
ปาราชิกํ ฯ เอวํ พหุเกสุปิ อวสาเน เทฺว เปตฺวา ปุริเมหิ ทุกฺกฏํ
อวสาเน ทฺวินฺนํ เอเกน ถุลฺลจฺจยํ อิตเรน ปาราชิกํ เวทิตพฺพํ ฯ ตญฺจโข
สามิกานํ ธุรนิกฺเขเปน ฯ เอวํ สพฺพตฺถ ฯ รชฺชุํ วาติ มม
สนฺตกํ อิทนฺติ าเปตุกาโม รชฺชุํ วา ปสาเรติ ยฏฺึ วา ปาเตติ
@เชิงอรรถ: ๑. สกฺกฏํ อุปนิธาย สพุสํ ภเวยฺย ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๓.
ทุกฺกฏํ อิทานิ ทฺวีหิ ปโยเคหิ อตฺตโน สนฺตกํ กริสฺสามีติ เตสํ
ปเม ถุลฺลจฺจยํ ทุติเย ปาราชิกํ ฯ วตึ วาติ ปรสฺส เขตฺตํ
ปริกฺเขปวเสน อตฺตโน กาตุกาโม ทารูนิ นิขนติ ปโยเค ปโยเค
ทุกฺกฏํ เอกสฺมึ อนาคเต ถุลฺลจฺจยํ ตสฺมึ อาคเต ปาราชิกํ ฯ
สเจ ตตฺตเกน อสกฺโกนฺโต สาขาปริวาเรเนว อตฺตโน กาตุํ สกฺโกนฺติ
สาขาปาตเนปิ เอเสว นโย ฯ เอวํ เยน เกนจิ ปริกฺขิปิตฺวา
อตฺตโน กาตุํ สกฺโกติ ตตฺถ ตตฺถ ปมปฺปโยเคหิ ทุกฺกฏํ
อวสาเน ทฺวินฺนํ เอเกน ถุลฺลจฺจยํ อิตเรน ปาราชิกํ เวทิตพฺพํ ฯ
มริยาทํ วาติ ปรสฺส เขตฺตํ มม อิทนฺติ าเปตุกาโม อตฺตโน
เขตฺตมริยาทํ เกทารปาลิ ยถา ปรสฺส เขตฺตํ อติกฺกมติ เอวํ
สงฺกาเมติ ปํสุมตฺติกาทีหิ วา วฑฺเฒตฺวา วิตฺถตํ กโรติ อกฏํ
วา ปน ปติฏฺเปติ ปุริมปฺปโยเคสุ ทุกฺกฏํ ทฺวินฺนํ ปจฺฉิมานํ
เอเกน ถุลฺลจฺจยํ อิตเรน ปาราชิกนฺติ ฯ
                   เขตฺตฏฺกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๐๕} วตฺถุฏฺเปิ ฯ วตฺถุํ ตาว ทสฺเสนฺโต วตฺถุ นาม อารามวตฺถุ
วิหารวตฺถูติ อาห ฯ ตตฺถ พีชํ วา อุปโรปเก วา อปโรเปตฺวาว
เกวลํ ภูมึ โสเธตฺวา ติณฺณํ ปาการานํ เยน เกนจิ ปริกฺขิปิตฺวา
วา ปุปฺผารามาทีนํ อตฺถาย ปิโต ภูมิภาโค อารามวตฺถุ นาม ฯ
เอเตเนว นเยน เอกวิหารปริเวณอาวาสานํ อตฺถาย ปิโต ภูมิภาโค
วิหารวตฺถุ นาม ฯ โยปิ ปุพฺเพ อาราโม จ วิหาโร จ หุตฺวา
ปจฺฉา วินสฺสิตฺวา ภูมิภาคมตฺโต ิโต อารามวิหารกิจฺจํ น กโรติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๔.
โสปิ อารามวตฺถุวิหารวตฺถุสงฺคเหเนว สงฺคหิโต ฯ วินิจฺฉโย ปเนตฺถ
เขตฺเต วุตฺตสทิโสเยวาติ ฯ
                   วตฺถุฏฺกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๐๖} คามฏฺเ ยํ วตฺตพฺพํ ตํ วุตฺตเมว ฯ
     {๑๐๗} อรญฺฏฺเ ฯ อรญฺ ตาว ทสฺเสนฺโต อรญฺ นาม ยํ
มนุสฺสานํ ปริคฺคหิตํ โหติ ตํ อรญฺนฺติ อาห ฯ ตตฺถ ยสฺมา
อรญฺ นาม มนุสฺสานํ ปริคฺคหิตมฺปิ อตฺถิ อปริคฺคหิตมฺปิ อิธ
ปน ยํ ปริคฺคหิตํ สารกฺขํ ยโต น วินา มูเลน กฏฺลตาทีนิ
คเหตุํ ลพฺภนฺติ ตํ อธิปฺเปตํ ตสฺมา ยํ มนุสฺสานํ ปริคฺคหิตํ
โหตีติ วตฺวา ปุน อรญฺนฺติ วุตฺตํ ฯ เตน อิมมตฺถํ ทสฺเสติ
น ปริคฺคหิตภาโว อรญฺสฺส ลกฺขณํ ยํ ปน อตฺตโน
อรญฺลกฺขเณน อรญฺ มนุสฺสานญฺจ ปริคฺคหิตํ ตํ อิมสฺมึ อตฺเถ
อรญฺนฺติ ฯ ตตฺถ วินิจฺฉโย อารามฏฺาทีสุ วุตฺตาสทิโส ฯ ตตฺถ
ชาตเกสุ ปเนตฺถ เอกสฺมึปิ มหคฺฆรุกฺเข ฉินฺนมตฺเต ปาราชิกํ ฯ
ลตํ วาติ เอตฺถ จ เวตฺโตปิ ลตาปิ ลตาเอว ฯ ตตฺถ โย
เวตฺโต วา ลตา วา ทีฆา โหติ มหารุกฺเข จ คจฺเฉ จ
วินิวิชฺฌิตฺวา วา เวเตฺวา วา คตา สา มูเล ฉินฺนาปิ อวหารํ
น ชเนติ อคฺเค ฉินฺนาปิ ฯ ยทา ปน อคฺเคปิ มูเลปิ ฉินฺนา
โหติ ตทา อวหารํ ชเนติ สเจ น เวเตฺวา ิตา โหติ ฯ
เวเตฺวา ิตา ปน รุกฺขโต โมจิตมตฺตา อวหารํ ชเนติ ฯ ติณํ
วาติ เอตฺถ ติณํ วา โหตุ ปณฺณํ วา สพฺพํ ติณคฺคหเณน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๕.
สงฺคหิตํ ฯ ตํ เคหจฺฉทนาทีนมตฺถาย ปเรหิ ฉินฺนํ วา อตฺตนา
ฉินฺทิตฺวา วา คณฺหนฺโต ภณฺทคฺเฆน กาเรตพฺโพ ฯ น เกวลญฺจ
ติณปณฺณเมว อญฺมฺปิ ยงฺกิญฺจิ วากจฺฉลฺลิอาทึ ฯ ยตฺถ
สามิกา สาลยา ตํ คณฺหนฺโต ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺโพ ฯ ตจฺเฉตฺวา
ปิโต อทฺธคโตปิ รุกฺโข น คเหตพฺโพ ฯ โย ปน อคฺเค จ
มูเล จ ฉินฺโน โหติ สาขาปิสฺส ปูติกา ชาตา ฉลฺลิโยปิ
คลิตา อยํ สามิเกหิ ฉฑฺฑิโตติ คเหตุํ วฏฺฏติ ฯ ลกฺขณจฺฉินฺนสฺสาปิ
ยทา ลกฺขณํ ฉลฺลิยา ปริโยนทฺธํ โหติ ตทา คเหตุํ วฏฺฏติ ฯ
เคหาทีนํ อตฺถาย รุกฺเข ฉินฺทิตฺวา ยทา ตานิ กตานิ
อชฺฌาวุฏฺานิ จ โหนฺติ ทารูนิปิ อรญฺเ วสฺเสน จ อาตเปน จ
วินสฺสนฺติ ฯ อีทิสานิปิ ทิสฺวา ฉฑฺฑิตานีติ คเหตุํ วฏฺฏติ ฯ
กสฺมา ฯ ยสฺมา อรญฺสฺสามิกา เอเตสํ อนิสฺสรา ฯ เยหิ
อรญฺสฺสามิกานํ เทยฺยธมฺมํ ทตฺวา ฉินฺนานิ เตเอว อิสฺสรา
เตหิ จ ตานิ ฉฑฺฑิตานิ นิราลยา ตตฺถ ชาตาติ ฯ โยปิ ภิกฺขุ
ปมํเยว อรญฺปาลานํ เทยฺยธมฺมํ ทตฺวา อรญฺ ปวิสิตฺวา
ยถารุจิเต รุกฺเข คาหาเปติ ตสฺส เตสํ อารกฺขฏฺานํ อคนฺตฺวาปิ
ยถารุจิเตน มคฺเคน คนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ อถาปิ ปวิสนฺโต อทตฺวา
นิกฺขมนฺโต ทสฺสามีติ รุกฺเข คาหาเปตฺวา นิกฺขมนฺโต เตสํ ทาตพฺพํ
ทตฺวา คจฺฉติ วฏฺฏติเอว ฯ อถาปิ อาโภคํ กตฺวา คจฺฉติ
เทหีติ วุตฺเต ทสฺสามีติ เทหีติ วุตฺเต ทาตพฺพเมว ฯ สเจ
โกจิ อตฺตโน ธนํ ทตฺวา ภิกฺขุสฺส คนฺตุํ เทถาติ วทติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๖.
ลทฺธกปฺปเมว คนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ สเจ ปน โกจิ อิสฺสรชาติโก
ธนํ อทตฺวาว ภิกฺขูนํ ภาคํ มา คณฺหาถาติ วาเรติ ฯ
อรญฺปาลา จ มยํ ภิกฺขูนํ ตาปสานญฺจ อคฺคณฺหนฺตา กุโต
ลจฺฉาม เทถ ภนฺเตติ วทนฺติ ทาตพฺพเมว ฯ โย ปน
อรญฺปาเลสุ นิทฺทายนฺเตสุ วา กีฬาปสุเตสุ วา กตฺถจิ ปกฺกนฺเตสุ
วา อาคนฺตฺวา กุหึ อรญฺปาลาติ ปกฺโกสิตฺวาปิ อทิสฺวา คจฺฉติ
ภณฺฑเทยฺยํ ฯ โยปิ อารกฺขฏฺานํ ปตฺวา กมฺมฏฺานาทีนิ
มนสิกโรนฺโต วา อญฺาวิหิโต วา อสติยา อติกฺกมติ ภณฺฑเทยฺยเมว ฯ
ยสฺสาปิ ตํ านํ ปตฺตสฺส โจโร วา หตฺถี วา วาฬมิโค
วา มหาเมโฆ วา อุฏฺหติ โส ตมฺหา อุปทฺทวา มุจฺจิตุกามตาย
สหสา ตํ านํ อติกฺกมติ รกฺขติ ตาว ภณฺฑเทยฺยํ ปน
โหติ ฯ อิทํ ปน อรญฺเ อารกฺขฏฺานํ นาม สุงฺกฆาฏโตปิ
ครุกตรํ ฯ สุงฺกฆาฏกสฺส หิ ปริจฺเฉทํ อโนกฺกมิตฺวา ทูรโต
ปริหรนฺโต ทุกฺกฏเมว อาปชฺชติ ฯ อิทํ ปน เถยฺยจิตฺเตน
ปริหรนฺตสฺส อากาเสน คจฺฉโตปิ ปาราชิกเมว ฯ ตสฺมา เอตฺถ
อปฺปมตฺเตน ภวิตพฺพนฺติ ฯ
                   อรญฺฏฺกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๐๘} อุทเก ปน ฯ ภาชนคตนฺติ อุทกํ ทุลฺลภกาเล
อุทกมณิกาทีสุ ภาชเนสุ สงฺโคปิตฺวา ปิตํ ฯ ตํ ยสฺมึ ภาชเน
ปิตํ โหติ ตํ ภาชนํ อาวิชฺฌิตฺวา วา ฉิทฺทํ วา กตฺวา ตตฺถ
โปกฺขรณีตฬาเกสุ จ อตฺตโน ภาชนํ ปเวเสตฺวา วา คณฺหนฺตสฺส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๗.
สปฺปิเตเลสุ วุตฺตนเยเนว วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ ฯ มริยาทจฺเฉทเน
ปน ตตฺถ ชาตภูตคาเมน สทฺธิมฺปิ มริยาทํ ฉินฺทนฺตสฺส
อทินฺนาทานปฺปโยคตฺตา ทุกฺกฏํ ฯ ตญฺจ ปน ปหาเร ปหาเร โหติ ฯ
อนฺโต ตฺวา พหิมุโข ฉินฺทนฺโต พหิอนฺเตน กาเรตพฺโพ ฯ
พหิ ตฺวา อนฺโตมุโข ฉินฺทนฺโต อนฺโตอนฺเตน กาเรตพฺโพ ฯ
อนฺโต จ พหิ จ มุโข ฉินฺทนฺโต มชฺเฌ ตฺวา ตํ ภินฺทนฺโต
มชฺเฌน กาเรตพฺโพ ฯ มริยาทํ ทุพฺพลํ กตฺวา คาโว ปกฺโกสติ
คามทารเกหิ วา ปกฺโกสาเปติ ฯ เต อาคนฺตฺวา ขุเรหิ มริยาทํ
ฉินฺทนฺติ ฯ เตเนว ฉินฺนา โหติ ฯ มริยาทํ ทุพฺพลํ กตฺวา คาโว
อุทเก ปเวเสติ คามทารเกหิ วา ปเวสาเปติ ฯ เตหิ อุฏฺาปิตวีจิโย
มริยาทํ ภินฺทิตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ คามทารเก วา อุทเก กีฬถาติ
วทติ กีฬนฺเต วา อุตฺตาเสติ ฯ เตหิ อุฏฺาปิตวีจิโย มริยาทํ
ภินฺทิตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ อนฺโตอุทเก ชาตรุกฺขํ ฉินฺทติ อญฺเน วา
ฉินฺทาเปติ ฯ เตนปิ ปตนฺเตน อุฏฺาปิตวีจิโย มริยาทํ ภินฺทิตฺวา
คจฺฉนฺติ ฯ เตเนว ฉินฺนา โหติ ฯ มริยาทํ ทุพฺพลํ กตฺวา
ตฬากรกฺขณตฺถาย ตฬากโต นิพฺพหนอุทกํ วา นิทฺธมนตุมฺพํ วา
ปิทหติ อญฺโต คจฺฉนฺตํ อุทกํ ยถา เอตฺถ ปวิสติ เอวํ
ปาลึ วา พนฺธติ มาติกํ วา อุชุกํ กโรติ ตสฺส อุปริภาเค ิตํ
อตฺตโน ตฬากํ วา ภินฺทติ ฯ อุสฺสนฺนํ อุทกํ มริยาทํ คเหตฺวา
คจฺฉติ เตเนว ฉินฺนา โหติ ฯ สพฺพตฺถ นิกฺขนฺตอุทกคฺฆานุรูเปน
อวหาเรน กาเรตพฺโพ ฯ นิทฺธมนนาฬึ อุคฺฆาเฏตฺวา นีหรนฺตสฺสาปิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๘.
เอเสว นโย ฯ สเจ ปน เตน มริยาทาย ทุพฺพลาย กตาย
อตฺตโนเยว ธมฺมตาย อาคนฺตฺวา วา อนาณตฺเตหิ คามทารเกหิ
อาโรปิตา วา คาวิโย ขุเรหิ มริยาทํ ฉินฺทนฺติ อตฺตโนเยว
ธมฺมตาย อนาณตฺเตหิ วา คามทารเกหิ อุทเก ปเวสิตา วีจิโย
อุฏฺาเปนฺติ คามทารกา วา สยเมว ปวิสิตฺวา กีฬนฺตา อุฏฺาเปนฺติ
อนฺโตอุทเก วา รุกฺโข อญฺเหิ ฉิชฺชมาโน ปติตฺวา อุฏฺาเปติ
ตา วีจิโย มริยาทํ ฉินฺทนฺติ ฯ สเจปิ มริยาทํ ทุพฺพลํ กตฺวา
สุกฺขตฬากสฺส อุทกนิพฺพหนฏฺานํ อุทกนิทฺธมนตุมฺพํ วา ปิทหติ
อญฺโต คมนมคฺเค วา ปาลึ พนฺธติ สุกฺขมาติกํ วา อุชุกํ กโรติ
ปจฺฉา เทเว วุฏฺเ อุทกํ อาคนฺตฺวา มริยาทํ ภินฺทติ สพฺพตฺถ
ภณฺฑเทยฺยํ ฯ โย ปน นิทาเฆ สุกฺขวาปิยา มริยาทํ ยาวตลํ
ปาเปตฺวา ภินฺทติ ปจฺฉา เทเว วุฏฺเ อาคตาคตํ อุทกํ ปลายติ
ภณฺฑเทยฺยํ ฯ ยตฺตกํ ตปฺปจฺจยา สสฺสํ อุปฺปชฺชติ ตโต
ปาทมตฺตคฺฆนกํปิ อเทนฺโต สามิกานํ ธุรนิกฺเขเปน อสฺสมโณ
โหติ ฯ ยํ ๑- ปน สพฺพสาธารณํ ตฬากํ โหติ ตฬาเก อุทกสฺส
สพฺเพปิ มนุสฺสา อิสฺสรา ฯ เหฏฺโต ปนสฺส สสฺสานิ กโรนฺติ ฯ
สสฺสปาลนตฺถํ ตฬากโต มหามาติกา นิกฺขมิตฺวา เขตฺตมชฺเฌน
ยาติ ฯ สาปิ สทา สนฺทนกาเล สพฺพสาธารณา ฯ ตโต ปน
ขุทฺทกมาติกา นีหริตฺวา อตฺตโน อตฺตโน เกทาเรสุ อุทกํ ปเวเสนฺติ ฯ
ตํ อญฺเสํ คเหตุํ น เทนฺติ ฯ นิทาฆสมเยว อุทเก มนฺทภูเต
@เชิงอรรถ: ๑. อิทํ ปทํ นิรตฺถกํ ขายติ ฯ สาธารณํ ปน ตฬากํ โหตีติ วตฺตพฺพํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑๙.
วาเรน อุทกํ เทนฺติ ฯ โย อุทกวาเร สมฺปตฺเต น ลภติ ตสฺส
สสฺสานิ มิลายนฺติ ฯ ตสฺมา อญฺเสํ วาเร อญฺโ คเหตุํ น
ลภติ ฯ ตตฺถ โย ภิกฺขุ ปเรสํ ขุทฺทกมาติกโต วา เกทารโต วา
อุทกํ เถยฺยจิตฺเตน อตฺตโน วา ปรสฺส วา มาติกํ วา เกทารํ
วา ปเวเสติ อฏวีมุขํ วา วาเหติ อวหาโรวสฺส โหติ ฯ โยปิ
จิเรน เม อุทกวาโร ภวิสฺสติ อิทญฺจ สสฺสํ มิลายตีติ ปเรสํ
เกทาเร ปวิสนฺตสฺส อุทกสฺส ปวิสนมคฺคํ ปิทหิตฺวา อตฺตโน
เกทารํ ปเวเสติ อวหาโรเอว ฯ สเจ ปน ตฬากโต อนิคฺคเต
ปเรสํ มาติกามุขํ อสมฺปตฺเต วา อุทเก สุกฺขมาติกํเยว ยถา
อาคจฺฉนฺตํ อุทกํ อญฺเสํ เกทาเร อปฺปวิสิตฺวา อตฺตโนเยว
เกทาเร ปวิสติ เอวํ ตตฺถ ตตฺถ พนฺธติ อนิกฺขนฺเต พทฺธา
สุพทฺธา นิกฺขนฺเต พทฺธา ภณฺฑเทยฺยํ ฯ ตฬากํ คนฺตฺวา
สยเมว นิทฺธมนนาฬึ อุคฺฆาเฏตฺวา อตฺตโน เกทารํ ปเวเสนฺตสฺสาปิ
นตฺถิ อวหาโร ฯ กสฺมา ฯ ตฬากํ นิสฺสาย เขตฺตสฺส กตตฺตา ฯ
กุรุนฺทิอาทีสุ ปน อวหาโรติ วุตฺตํ ฯ ตํ วตฺถุ กาลญฺจ
เทสญฺจาติ อิมินา ลกฺขเณน น สเมติ ฯ ตสฺมา มหาอฏฺกถายํ
วุตฺตเมว ยุตฺตนฺติ ฯ
                    อุทกกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๐๙} ทนฺตโปนํ อารามฏฺกวินิจฺฉเยน วินิจฺฉินิตพฺพํ ฯ อยํ ปเนตฺถ
วิเสโส ฯ โย สงฺฆสฺส เวตฺตนภโฏ หุตฺวา เทวสิกํ วา
ปกฺขมาสวาเรน วา ทนฺตกฏฺ อาหรติ โส ตํ อาหริตฺวา ฉินฺทิตฺวาปิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๐.
ยาว ภิกฺขุสงฺฆํ น ปฏิจฺฉาเปติ ตาว ตสฺเสว โหติ ฯ ตสฺมา
ตํ เถยฺยจิตฺเตน คณฺหนฺโต ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺโพ ฯ ตตฺถ
ชาตกํ ปน ครุภณฺฑํ ตมฺปิ ภิกฺขุสงฺเฆน รกฺขิตํ โคปิตํ คณฺหนฺโต
ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺโพ ฯ เอเสว นโย คณปุคฺคลคิหิมนุสฺสสนฺตเกปิ
ฉินฺนเก อจฺฉินฺนเก จ เตสํ อารามุยฺยานภูมีสุ ชาเต ฯ สามเณรา
วาเรน ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทนฺตกฏฺ อาหรนฺตา อาจริยอุปชฺฌายานมฺปิ
อาหรนฺติ ฯ ตํ ยาว ฉินฺทิตฺวา สงฺฆํ น ปฏิจฺฉาเปนฺติ ตาว
สพฺพํ เตสํเยว โหติ ฯ ตสฺมา ตมฺปิ เถยฺยจิตฺเตน คณฺหนฺโต
ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺโพ ฯ ยทา ปน เต ฉินฺทิตฺวา สงฺฆสฺส
ปฏิจฺฉาเปตฺวา ทนฺตกฏฺมาลเก นิกฺขิปนฺติ ยถาสุขํ ภิกฺขุสงฺโฆ
ปริภุญฺชตูติ ตโต ปฏฺาย อวหาโร นตฺถิ ฯ วตฺตํ ปน
ชานิตพฺพํ ฯ โย หิ เทวสิกํ สงฺฆมชฺเฌ โอสรติ เตน ทิวเส
ทิวเส เอกเมว ทนฺตกฏฺ คเหตพฺพํ ฯ โย ปน เทวสิกํ น โอสรติ
ปธานฆเร วสิตฺวา ธมฺมสฺสวเน วา อุโปสถคฺเค วา ทิสฺสติ เตน
ปมาณํ สลฺลกฺเขตฺวา จตฺตาริ ปญฺจ ทนฺตกฏฺานิ อตฺตโน วสนฏฺาเน
เปตฺวา ขาทิตพฺพานิ ฯ เตสุ ขีเณสุ สเจ ปน ทนฺตกฏฺมาลเก
พหูนิ โหนฺติเยว ปุน อาหริตฺวา ขาทิตพฺพานิ ฯ ยทิ ปมาณํ
อสลฺลกฺเขตฺวา อาหรติ เตสุ อกฺขีเณสุเยว มาลเก ขียติ ตโต
เกจิ เถรา เยหิ คหิตานิ เต ปฏิอาหรนฺตูติ วเทยฺยุํ เกจิ
ขาทนฺตุ ปุน สามเณรา อาหริสฺสนฺตีติ ฯ ตสฺมา วิวาทปริหารตฺถํ
ปมาณํ สลฺลกฺเขตพฺพํ ฯ คหเณ ปน โทโส นตฺถิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๑.
มคฺคํ คจฺฉนฺเตนปิ เอกํ วา เทฺว วา ถวิกาย ปกฺขิปิตฺวา
คนฺตพฺพนฺติ ฯ
                   ทนฺตกฏฺกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๑๐} วนปฺปตีติ วนสฺส ปติ วนปฺปติ ฯ วนเชฏฺกรุกฺขสฺเสตํ
อธิวจนํ ฯ อิธ ปน สพฺโพปิ มนุสฺเสหิ ปริคฺคหิตรุกฺโข อธิปฺเปโต
อมฺพลพุชปนสาทิโก ฯ ยตฺถ วา ปน มริจวลฺลิอาทีนิ อาโรเปนฺติ
โส ฉิชฺชมาโน สเจ เอกายปิ ฉลฺลิยา วา วาเกน วา สกลิกาย
วา เผคฺคุนา วา สมฺพทฺโธว หุตฺวา ภูมิยํ ปตติ รกฺขติ ตาว ฯ
โย ปน ฉินฺโนปิ วลฺลีหิ วา สามนฺตรุกฺขสาขาหิ วา สนฺธาริตตฺตา
อุชุกเมว ติฏฺติ ปตนฺโต วา ภูมึ น ปาปุณาติ นตฺถิ ตตฺถ
ปริหาโร อวหาโรเอว โหติ ฯ โยปิ กกเจน ฉินฺโน อจฺฉินฺโน
วิย หุตฺวา ตตฺเถว ติฏฺติ ตสฺมิมฺปิ เอเสว นโย ฯ โย ปน
รุกฺขํ ทุพฺพลํ กตฺวา ปจฺฉา จาเลตฺวา ปาเตติ อญฺเน วา
จาลาเปติ อญฺ วาสฺส สนฺติเก รุกฺขํ ฉินฺทิตฺวา อชฺโฌตฺถรติ
ปเรน วา อชฺโฌตฺถราเปติ มกฺกเฏ วา ปริปาเปตฺวา ตตฺถ
อาโรเปติ อญฺเน วา อาโรปาเปติ วคฺคุลิโย วา ตตฺถ
อาโรเปติ ปเรน วา อาโรปาเปติ ตา ตํ รุกฺขํ ปาเตนฺติ
ตสฺเสว อวหาโร ฯ สเจ ปน เตน รุกฺเข ทุพฺพเล กเต อญฺโ
อนาณตฺโตเอว ตํ จาเลตฺวา ปาเตติ รุกฺเขน วา อชฺโฌตฺถรติ
อตฺตโน ธมฺมตาย มกฺกฏา วา วคฺคุลิโย วา อาโรหนฺติ ปโร
วา อนาณตฺโต อาโรเปติ สยํ วา เอส วาตมุขํ โสเธติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๒.
พลววาโต อาคนฺตฺวา รุกฺขํ ปาเตติ สพฺพตฺถ ภณฺฑเทยฺยํ ฯ
วาตมุขโสธนํ ปเนตฺถ อสมฺปตฺเต วาเต สุกฺขมาติกาย อุชุกรณาทีหิ
สเมติ โน อญฺถา ฯ รุกฺขํ อาวิชฺฌิตฺวา สตฺเถน วา
อาโกฏฺเฏติ อคฺคึ วา เทติ มณฺฑุกณฺฏกํ วา วิสํ อาโกฏฺเฏติ
เยน โส มรติ สพฺพตฺถ ภณฺฑเทยฺยเมวาติ ฯ
                   วนปฺปติกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๑๑} หรณเก ฯ อญฺสฺส หรณกํ ภณฺฑํ ฯ เถยฺยจิตฺโต
อามสตีติ ปรํ สีสภาราทีหิ ภณฺฑํ อาทาย คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา
เอตํ หริสฺสามีติ เวเคน คนฺตฺวา อามสติ เอตฺตาวตาสฺส ทุกฺกฏํ ฯ
ผนฺทาเปตีติ อากฑฺฒนวิกฑฺฒนํ กโรติ สามิโก น มุญฺจติ
เตนสฺส ถุลฺลจฺจยํ ฯ านา จาเวตีติ อากฑฺฒิตฺวา สามิกสฺส
หตฺถโต โมเจติ เตนสฺส ปาราชิกํ ฯ สเจ ปน ตํ ภณฺฑสามิโก
อุฏฺหิตฺวา โปเถตฺวา ปุน นํ ภณฺฑํ โมจาเปตฺวา คณฺเหยฺย
ภิกฺขุ ปมคหเณเนว ปาราชิโก ฯ สีสโต วา กณฺณโต วา
คีวโต วา หตฺถโต วา อลงฺการํ ฉินฺทิตฺวา วา โมเจตฺวา วา
คณฺหนฺตสฺส สีสาทีหิ โมจิตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ หตฺเถ ปน วลยํ
วา กฏกํ วา อนีหริตฺวา อคฺคพาหํ ฆํสนฺโตว อปราปรํ วา
สาเรติ อากาสคตํ วา กโรติ รกฺขติ ตาว ฯ รุกฺขมูลจีวรวํเสสุ
วลยมิว น ปาราชิกํ ชเนติ ฯ กสฺมา ฯ สวิญฺาณกตฺตา ฯ
สวิญฺาณกโกฏฺาสคตํ หิ ยาว ตโต น นีหฏํ ตาว ตตฺเถว
โหติ ฯ เอเสว นโย องฺคุลีมุทฺทิเก ปาทูปคกฏูปคปิลนฺธเนสุ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๓.
โย ปน ปรสฺส นิวตฺถสาฏกํ อจฺฉินฺทติ ปโร จ สลชฺชตาย
สหสา น มุญฺจติ เอเกนนฺเตน โจโร กฑฺฒติ เอเกนนฺเตน
ปโร รกฺขติ ตาว ฯ ปรสฺส หตฺถโต มุตฺตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ
อถาปิ อากฑฺฒนฺตสฺส ฉิชฺชิตฺวา เอกเทโส หตฺถคโต โหติ โส
จ ปาทํ อคฺฆติ ปาราชิกเมว ฯ สหภณฺฑหารกนฺติ
สหภณฺฑหารกํ ภณฺฑํ เนสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อิโต ยาหีติ ภณฺฑ
หารกํ ตชฺเชติ ฯ โส ภีโต โจเรน อธิปฺเปตทิสาภิมุโข หุตฺวา
เอกํ ปาทํ สงฺกาเมติ โจรสฺส ถุลฺลจฺจยํ ทุติเย ปาราชิกํ ฯ
ปาตาเปตีติ อถาปิ โจโร ภณฺฑหารกสฺส หตฺเถ อาวุธํ ทิสฺวา
สาสงฺโก หุตฺวา ปาตาเปตฺวา ตํ คเหตุกาโม เอกมนฺตํ ปฏิกฺกมฺม
สนฺตชฺเชตฺวา ปาตาเปติ ปรสฺส หตฺถโต มุตฺตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ
ปาตาเปติ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติอาทิ ปน ปริกปฺปวเสน วุตฺตํ ฯ
โย หิ ภณฺฑํ ปาตาเปตฺวา ยํ มม รุจฺจติ ตํ คเหสฺสามีติ
ปริกปฺเปตฺวา ปาตาเปติ ตสฺส ปาตาปเน จ อามสเน จ ทุกฺกฏํ
ผนฺทาปเน ถุลฺลจฺจยํ ปาทคฺฆนกสฺส านา จาวเน ปาราชิกํ ฯ
ตํ ปจฺฉา ปริปาติยมานสฺส มุญฺจโตปิ นตฺถิเยว สมณภาโว ฯ
โยปิ ภณฺฑหารกํ อติกฺกมนฺตํ ทิสฺวา อนุพนฺธนฺโต ติฏฺ ติฏฺ
ภณฺฑํ ปาเตหีติ วตฺวา ปาตาเปติ ตสฺสาปิ เตน หตฺถโต
มุตฺตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ โย ปน ติฏฺ ติฏฺาติ วทติ ปาเตหีติ
น วทติ อิตโร จ นํ โอโลเกตฺวา สเจ เอส มํ ปาปุเณยฺย
ฆาเตยฺยาปิ มนฺติ สาลโยว หุตฺวา ตํ ภณฺฑํ คหนฏฺาเน ปกฺขิปิตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๔.
ปุน นิวตฺติตฺวา คเหสฺสามีติ ปกฺกมติ ปาตนปจฺจยา ปาราชิกํ
นตฺถิ ฯ อาคนฺตฺวา ปน เถยฺยจิตฺเตน คณฺหโต อุทฺธาเร ปาราชิกํ ฯ
อถ ปนสฺส เอวํ โหติ มยา ปาตาเปนฺเตเนว อิทํ มม สนฺตกํ
กตนฺติ ตโต นํ สกสญฺาย คณฺหาติ คหเณ รกฺขติ ภณฺฑเทยฺยํ
ปน โหติ ฯ เทหีติ วุตฺเต อเทนฺตสฺส สามิกานํ ธุรนิกฺเขเป
ปาราชิกํ ฯ โส อิมํ ฉฑฺเฑตฺวา คโต อนชฺฌาวุฏฺกํ ทานิ อิทนฺติ
ปํสุกูลสญฺาย คณฺหโตปิ เอเสว นโย ฯ อถ ปน สามิโก
ติฏฺ ติฏฺาติ วุตฺตมตฺเตเนว โอโลเกนฺโต ตํ ทิสฺวา น ทานิ
อิทํ มยฺหนฺติ ธุรนิกฺเขปํ กตฺวา นิราลโย ฉฑฺเฑตฺวา ปลายติ ตํ
เถยฺยจิตฺเตน คณฺหโต อุทฺธาเร ทุกฺกฏํ อาหราเปนฺเต ทาตพฺพํ
อเทนฺตสฺส ปาราชิกํ ฯ กสฺมา ฯ ตสฺส ปโยเคน ฉฑฺฑิตตฺตาติ
มหาอฏฺกถายํ วุตฺตํ ฯ อญฺเสุ ปน วิจรณาเอว นตฺถิ ฯ
ปุริมนเยเนว สกสญฺาย วา ปํสุกูลสญฺาย วา คณฺหนฺเตปิ
อยเมว วินิจฺฉโยติ ฯ
                    หรณกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๑๒} อุปนิธิมฺหิ ฯ นาหํ คณฺหามีติ สมฺปชานมุสาวาเทปิ
อทินฺนาทานสฺส ปุพฺพปฺปโยคตฺตา ทุกฺกฏํ ฯ กึ ตุมฺเห ภณถ เนวิทํ
มยฺหํ อนุรูปํ น ตุมฺหากนฺติอาทีนิ วทนฺตสฺสาปิ ทุกฺกฏเมว ฯ
รโห มยา เอตสฺส หตฺเถ ปิตํ น อญฺโ โกจิ ชานาติ
ทสฺสติ นุ โข เม โนติ สามิโก วิมตึ อุปฺปาเทติ ภิกฺขุสฺส
ถุลฺลจฺจยํ ฯ ตสฺส ผรุสาทิภาวํ ทิสฺวา สามิโก น มยฺหํ ทสฺสตีติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๕.
ธุรํ นิกฺขิปติ ฯ ตตฺถ สจายํ ภิกฺขุ กิลเมตฺวา นํ ทสฺสามีติ
ทาเน สอุสฺสาโห รกฺขติ ตาว ฯ สเจปิ โส ทาเน นิรุสฺสาโห
ภณฺฑสามิโก ปน คหเณ สอุสฺสาโห รกฺขเตว ฯ ยทิ ปน
ตสฺมึ ทาเน นิรุสฺสาโห ภณฺฑสามิโก น มยฺหํ ทสฺสตีติ ธุรํ
นิกฺขิปติ เอวํ อุภินฺนํ ธุรนิกฺเขเปน ภิกฺขุโน ปาราชิกํ ฯ ยทิปิ
มุเขน ทสฺสามีติ วทติ จิตฺเตน ปน อทาตุกาโม เอวมฺปิ
สามิกสฺส ธุรนิกฺเขเป ปาราชิกํ ฯ ตํ ปน อุปนิธึ นาม สงฺโคปนตฺถาย
อตฺตโน หตฺเถ ปเรหิ ปิตํ ภณฺฑํ อคุตฺตเทสโต านา จาเวตฺวา
คุตฺเต าเน ปนตฺถาย หรโต อนาปตฺติ ฯ เถยฺยจิตฺเตนปิ านา
จาเวนฺตสฺส อวหาโร นตฺถิ ฯ กสฺมา ฯ อตฺตโน หตฺเถ นิกฺขิตฺตตฺตา
ภณฺฑเทยฺยํ ปน โหติ ฯ เถยฺยจิตฺเตน ปริภุญฺชโตปิ เอเสว นโย ฯ
ตาวกาลิกคฺคหเณปิ ตเถว ฯ ธมฺมํ จรนฺโตติปิอาทิ วุตฺตนยเมว ฯ
อยํ ตาว ปาลิวณฺณนา ฯ
     ปาลิมุตฺตกวินิจฺฉโย ปเนตฺถ ปตฺตจตุกฺกาทิวเสน เอวํ วุตฺโต ฯ
เอโก กิร ภิกฺขุ ปรสฺส มหคฺเฆ ปตฺเต โลภํ อุปฺปาเทตฺวา ตํ
หริตุกาโม ปิตฏฺานมสฺส สุฏฺุ สลฺลกฺเขตฺวา อตฺตโนปิ ปตฺตํ
ตสฺเสว สนฺติเก เปสิ ฯ โสปิ ปจฺจูสสมเย อาคนฺตฺวา ธมฺมํ
วาจาเปตฺวา นิทฺทายมานํ มหาเถรํ เอวมาห วนฺทามิ ภนฺเตติ ฯ
โก เอโสติ ฯ อหํ ภนฺเต อาคนฺตุกภิกฺขุ กาลสฺเสวมฺหิ คนฺตุกาโม
อสุกสฺมิญฺจ เม าเน อีทิเสน นาม อํสวทฺธเกน อีทิสาย
ปตฺตตฺถวิกาย ปตฺโต ปิโต สาธาหํ ภนฺเต ตํ ลเภยฺยนฺติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๖.
เถโร ปวิสิตฺวา ตํ คณฺหิ ฯ อุทฺธาเรเยว โจรสฺส ปาราชิกํ ฯ
สเจ อาคนฺตฺวา โกสิ ตฺวํ อเวลายํ อาคโตติ วุตฺเต ภีโต ปลายติ
ปาราชิกํ ปตฺวาว ปลายติ ฯ เถรสฺส ปน สุทฺธจิตฺตตฺตา อนาปตฺติ ฯ
เถโร ตํ คณฺหิสฺสามีติ อญฺ คณฺหิ ตตฺถาปิ เอเสว นโย ฯ
อยํ ปน อญฺ ตาทิสเมว คณฺหนฺเต ยุชฺชติ มนุสฺสวิคฺคเห
อาณตฺตสทิสวตฺถุ วิย ฯ กุรุนฺทิยํ ปน ปทวาเรน กาเรตพฺโพติ
วุตฺตํ ฯ ตํ อตาทิสเมว คณฺหนฺเต ยุชฺชติ ฯ ตํ มญฺมาโน
อตฺตโน ปตฺตํ คณฺหิตฺวา อทาสิ ฯ โจรสฺส สามิเกน ทินฺนตฺตา
ปาราชิกํ นตฺถิ ฯ อสุทฺธจิตฺเตน คหิตตฺตา ทุกฺกฏํ ฯ ตํ มญฺมาโน
โจรสฺเสว ปตฺตํ คณฺหิตฺวา อทาสิ ฯ อิธาปิ โจรสฺส อตฺตโน
สนฺตกตฺตา ปาราชิกํ นตฺถิ ฯ อสุทฺธจิตฺเตน ปน คหิตตฺตา
ทุกฺกฏเมว ฯ สพฺพตฺถ เถรสฺส อนาปตฺติ ฯ อปโร ปตฺตํ
โจเรสฺสามีติ ตเถว นิทฺทายมานํ เถรํ วนฺทิ ฯ โก อยนฺติ จ
วุตฺโต อหํ ภนฺเต คิลานภิกฺขุ เอกํ ตาว เม ปตฺตํ เทถ
คามทฺวารํ คนฺตฺวา เภสชฺชํ อาหริสฺสามีติ ฯ เถโร อิธ คิลาโน
นตฺถิ โจโร อยํ ภวิสฺสตีติ สลฺลกฺเขตฺวา อิมํ หรตูติ อตฺตโน
เวริภิกฺขุสฺส ปตฺตํ นีหริตฺวา อทาสิ ฯ ทฺวินฺนมฺปิ อุทฺธาเรเยว
ปาราชิกํ ฯ เวริภิกฺขุสฺส ปตฺโตติ สญฺาย อญฺสฺส ปตฺตํ
อุทฺธรนฺเตปิ เอเสว นโย ฯ สเจ ปน เวริสฺสายนฺติ สญฺาย
โจรสฺเสว ปตฺตํ อุทฺธริตฺวา เทติ วุตฺตนเยเนว เถรสฺส ปาราชิกํ
โจรสฺส ทุกฺกฏํ ฯ อถสฺส เวริสฺสายนฺติ มญฺฌมาโน อตฺตโน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๗.
ปตฺตํ เทติ วุตฺตนเยเนว อุภินฺนมฺปิ ทุกฺกฏํ ฯ เอโก มหาเถโร
อุปฏฺากํ ทหรภิกฺขุํ ปตฺตจีวรํ คณฺห อสุกนฺนาม คามํ
คนฺตฺวา ปิณฺฑาย จริสฺสามาติ อาห ฯ ทหโร คเหตฺวา เถรสฺส
ปจฺฉโต คจฺฉนฺโต เถยฺยจิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา สเจ สีเส ภารํ
ขนฺเธ กโรติ ปาราชิกํ นตฺถิ ฯ กสฺมา ฯ อาณตฺติยา
คหิตตฺตา ฯ สเจ ปน มคฺคโต โอกฺกมฺม อฏวึ ปวิสติ ปทวาเรน
กาเรตพฺโพ ฯ อถ นิวตฺติตฺวา วิหาราภิมุโข ปลายิตฺวา วิหารํ
ปวิสิตฺวา คจฺฉติ อุปจาราติกฺกเม ปาราชิกํ ฯ อถาปิ มหาเถรสฺส
นิวาสนปริวตฺตนฏฺานโต คามาภิมุโข ปลายติ คามูปจาราติกฺกเม
ปาราชิกํ ฯ ยทิ ปน อุโภปิ ปิณฺฑาย จริตฺวา ภุตฺวา วา
คเหตฺวา วา นิกฺขมนฺติ เถโร จ ปุนปิ ตํ วเทติ ปตฺตจีวรํ
คณฺห วิหารํ คมิสฺสามาติ ตตฺถ เจโส ปุริมนเยเนว สีเส ภารํ
ขนฺเธ กโรติ รกฺขติ ตาว ฯ อฏวึ ปวิสติ ปทวาเรน
กาเรตพฺโพ ฯ นิวตฺติตฺวา คามาภิมุโขเยว ปลายติ คามูปจาราติกฺกเม
ปาราชิกํ ฯ ปุรโต วิหาราภิมุโข ปลายิตฺวา วิหาเร อฏฺตฺวา
อนิสีทิตฺวา อวูปสนฺเตเนว เถยฺยจิตฺเตน คจฺฉติ อุปจาราติกฺกเม
ปาราชิกํ ฯ โย ปน อนาณตฺโต คณฺหาติ ตสฺส สีเส ภารํ
ขนฺเธ กรณาทีสุ ปาราชิกํ ฯ เสสํ ปุริมสทิสเมว ฯ โย
ปน อสุกนฺนาม วิหารํ คนฺตฺวา จีวรํ โธวิตฺวา รชิตฺวา วา
เอหีติ วุตฺโต สาธูติ คเหตฺวา คจฺฉติ ตสฺสปิ อนฺตรามคฺเค
เถยฺยจิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา สีเส ภารํ ขนฺเธ กรณาทีสุ ปาราชิกํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๘.
นตฺถิ ฯ มคฺคา โอกฺกมเน ปทวาเรน กาเรตพฺโพ ฯ ตํ วิหารํ
คนฺตฺวา ตตฺเถว วสนฺโต เถยฺยจิตฺเตน ปริภุญฺชนฺโต ชิราเปติ ฯ
โจรา วาสฺส ตํ หรนฺติ ฯ อวหาโร นตฺถิ ภณฺฑเทยฺยํ ปน โหติ ฯ
ตโต นิกฺขมิตฺวา อาคจฺฉนฺโตปิ เอเสว นโย ฯ โย ปน อนาณตฺโต
เถเรน นิมิตฺเต วา กเต สยเมว วา กิลิฏฺ สลฺลกฺเขตฺวา เทถ
ภนฺเต จีวรํ อมุกนฺนาม คามํ คนฺตฺวา รชิตฺวา อาหริสฺสามีติ
คเหตฺวา คจฺฉติ ตสฺส อนฺตรามคฺเค เถยฺยจิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา
สีเส ภารํ ขนฺเธ กรณาทีสุ ปาราชิกํ ฯ กสฺมา ฯ อนาณตฺติยา
คหิตตฺตา ฯ มคฺคา โอกฺกมโตปิ ปฏินิวตฺติตฺวา ตเมว วิหารํ
อาคนฺตฺวา วิหารสีมํ อติกฺกมโตปิ วุตฺตนยเมว ปาราชิกํ ฯ ตตฺถ
คนฺตฺวา รชิตฺวา ปจฺจาคจฺฉโตปิ เถยฺยจิตฺเต อุปฺปนฺเน เอเสว
นโย ฯ สเจ ปน ยตฺถ คโต ตตฺถ วา อนฺตรามคฺเค วิหาเร
วา ตเมว วิหารํ ปจฺจาคนฺตฺวา ตสฺส เอกปสฺเส วา อุปจารสีมํ
อนติกฺกมิตฺวา วสนฺโต เถยฺยจิตฺเตน ปริภุญฺชนฺโต ชิราเปติ โจรา
วาสฺส ตํ หรนฺติ ยถา วา ตถา วา นสฺสติ ภณฺฑเทยฺยํ ฯ
อุปจารสีมํ อติกฺกมโต ปน ปาราชิกํ ฯ โย ปน เถเรน นิมิตฺเต
กริยมาเน เทถ ภนฺเต อหํ รชิตฺวา อาหริสฺสามีติ วตฺวา
กตฺถ คนฺตฺวา ๑- ภนฺเต รชามีติ ปุจฺฉติ ฯ เถโร ปน นํ ยตฺถ
อิจฺฉสิ ตตฺถ คนฺตฺวา รชาติ วทติ ฯ อยํ วิสฏฺทูโต นาม ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. อิทํ ปทํ อติเรกํ ขายติ ฯ ตสฺมึ อสนฺเต ภนฺเตติ ปทํ ยุตฺตฏฺาเน ลิขิตํ
@โหติ ฯ อยุตฺตฏฺาเน วา ฯ ตถาหิ กตฺถ ภนฺเต คนฺตฺวา รชามีติ ลิขิตพฺพํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๒๙.
เถยฺยจิตฺเตน ปลายนฺโตปิ น อวหาเรน กาเรตพฺโพ ฯ เถยฺยจิตฺเตน
ปน ปลายโตปิ ปริโภเคน วา อญฺถา วา นาสยโตปิ
ภณฺฑเทยฺยเมว โหติ ฯ ภิกฺขุ ภิกฺขุสฺส หตฺเถ กญฺจิ ปริกฺขารํ ปหิณาติ
อสุกวิหาเร อสุกภิกฺขุสฺส เทหีติ ฯ ตสฺส เถยฺยจิตฺเต อุปฺปนฺเน
สพฺพฏฺาเนสุ อสุกนฺนาม วิหารํ คนฺตฺวา จีวรํ โธวิตฺวา รชิตฺวา
วา เอหีติ เอตฺถ วุตฺตสทิโส วินิจฺฉโย ฯ อปโร ภิกฺขุ
ปหิณิตุกาโม นิมิตฺตํ กโรติ โก นุ โข คเหตฺวา คมิสฺสตีติ ฯ ตตฺร
เจโก เทถ ภนฺเต อหํ คเหตฺวา คมิสฺสามีติ คเหตฺวา คจฺฉติ ฯ
ตสฺส เถยฺยจิตฺเต อุปฺปนฺเน สพฺพฏฺาเนสุ เทถ ภนฺเต จีวรํ
อสุกนฺนาม คามํ คนฺตฺวา รชิตฺวา อาหริสฺสามีติ เอตฺถ วุตฺตสทิโส
วินิจฺฉโย ฯ เถเรน จีวรตฺถาย วตฺถํ ลภิตฺวา อุปฏฺากกุเล ปิตํ
โหติ ฯ อถสฺส อนฺเตวาสิโก วตฺถํ หริตุกาโม ตตฺถ คนฺตฺวา
ตํ กิร วตฺถํ เทถาติ เถเรน เปสิโต วิย วทติ ฯ ตสฺส วจนํ
สทฺทหิตฺวา อุปาสเกน ปิตํ อุปาสิกา วา อุปาสิกาย ปิตํ
อุปาสโก วา อญฺโ วา โกจิ นีหริตฺวา เทติ ฯ อุทฺธาเรเยวสฺส
ปาราชิกํ ฯ สเจ ปน เถรสฺส อุปฏฺาเกหิ อิมํ เถรสฺส ทสฺสามาติ
อตฺตโน วตฺถํ ปิตํ โหติ ฯ อถสฺส อนฺเตวาสิโก ตํ หริตุกาโม
ตตฺถ คนฺตฺวา เถรสฺส กิร วตฺถํ ทาตุกามตฺถ นํ เทถาติ
วทติ ฯ เต จสฺส สทฺทหิตฺวา มยํ ภนฺเต โภเชตฺวา ทสฺสามาติ
ปยิมฺหา หนฺท คณฺหาหีติ เทนฺติ ฯ สามิเกหิ ทินฺนตฺตา ปาราชิกํ
นตฺถิ ฯ อสุทฺธจิตฺเตน ปน คหิตตฺตา ทุกฺกฏํ ภณฺฑเทยฺยญฺจ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๐.
โหติ ฯ ภิกฺขุ ภิกฺขุสฺส วตฺวา คามํ คจฺฉติ อิตฺถนฺนาโม มม
วสฺสาวาสิกํ ทสฺสติ ตํ คเหตฺวา เปยฺยาสีติ ฯ สาธูติ โส ภิกฺขุ
เตน ทินฺนํ มหคฺฆสาฏกํ อตฺตนา ลทฺเธน อปฺปคฺฆสาฏเกน สทฺธึ
เปตฺวา เตน อาคเตน อตฺตโน มหคฺฆสาฏกสฺส ลทฺธภาวํ ตฺวา
วา อตฺวา วา เทหิ เม วสฺสาวาสิกนฺติ วุตฺโต ตว ถูลสาฏโก
ลทฺโธ มยฺหํ ปน สาฏโก มหคฺโฆ เทฺวปิ อสุกสฺมึ นาม
โอกาเส ปิตา ปวิสิตฺวา คณฺหาหีติ วทติ ฯ เตน ปวิสิตฺวา
ถูลสาฏเก คหิเต อิตรสฺส อิตรํ คณฺหโต อุทฺธาเร ปาราชิกํ ฯ
อถาปิ ตสฺส สาฏเก อตฺตโน นามํ อตฺตโน จ สาฏเก ตสฺส
นามํ ลิขิตฺวา คจฺฉ นามํ วาเจตฺวา คณฺหาหีติ วทติ ฯ ตตฺราปิ
เอเสว นโย ฯ โย ปน อตฺตนา จ เตน จ ลทฺธสาฏเก เอกโต
เปตฺวา ตํ เอวํ วทติ ตยา จ มยา จ ลทฺธสาฏกา เทฺวปิ
อนฺโตคพฺเภ ปิตา คจฺฉ ยํ อิจฺฉสิ ตํ วิจินิตฺวา คณฺหาหีติ ฯ
โส จ ลชฺชาย อาวาสิเกน ลทฺธํ ถูลสาฏกเมว คณฺเหยฺย ฯ
ตตฺราวาสิกสฺส วิจินิตฺวา คหิตาวเสสํ อิตรํ คณฺหโต อนาปตฺติ ฯ
อาคนฺตุโก ภิกฺขุ อาวาสิกานํ จีวรกมฺมํ กโรนฺตานํ สมีเป ปตฺตจีวรํ
เปตฺวา เอเต สงฺโคปิสฺสนฺตีติ มญฺมาโน นหายิตุํ วา อญฺตฺร
วา คจฺฉติ ฯ สเจ นํ อาวาสิกา สงฺโคเปนฺติ อิจฺเจตํ กุสลํ
โน เจ นฏฺเ คีวา น โหติ ฯ สเจปิ โส อิทํ ภนฺเต
เปถาติ วตฺวา คจฺฉติ อิตเร จ กิจฺจปฺปสุตตฺตา น ชานนฺติ
เอเสว นโย ฯ อถาปิ เต อิทํ ภนฺเต เปถาติ วุตฺตา มยํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๑.
พฺยาวฏาติ ปฏิกฺขิปนฺติ อิตโร จ อวสฺสํ เปสฺสนฺตีติ อนาทิยิตฺวา
คจฺฉติ เอเสว นโย ฯ สเจ ปน เตน ยาจิตา วา อยาจิตา
วา มยํ เปสฺสาม ตฺวํ คจฺฉาติ วทนฺติ ตํ สงฺโคปิตพฺพํ ฯ
โน เจ สงฺโคเปนฺติ นฏฺเ คีวา ฯ กสฺมา ฯ สมฺปฏิจฺฉิตตฺตา ฯ
โย ภิกฺขุ ภณฺฑาคาริโก หุตฺวา ปจฺจูสสมเยว ภิกฺขูนํ ปตฺตจีวรานิ
เหฏฺาปาสาทํ โอโรเปตฺวา ทฺวารํ อปิทหิตฺวา เตสํปิ อนาโรเจตฺวา
ทูเร ภิกฺขาจารํ คจฺฉติ ตานิ เจ โจรา หรนฺติ ตสฺเสว
คีวา ฯ โย ปน ภิกฺขูหิ โอโรเปถ ภนฺเต ปตฺตจีวรานิ กาโล
สลากคฺคหณสฺสาติ วุตฺโต สมาคตตฺถาติ ปุจฺฉิตฺวา อาม
สมาคตมฺหาติ วุตฺเต ปตฺตจีวรานิ นีหริตฺวา นิกฺขิปิตฺวา
ภณฺฑาคารทฺวารํ พนฺธิตฺวา ตุมฺเห ปตฺตจีวรานิ คเหตฺวา
เหฏฺาปาสาททฺวารํ ปฏิชคฺคิตฺวา คจฺเฉยฺยาถาติ วตฺวา คจฺฉติ ตตฺร
เจโก อลสชาติโก ภิกฺขุ ภิกฺขูสุ คเตสุ ปจฺฉา อกฺขีนิ ปุญฺฉนฺโต
อุฏฺหิตฺวา อุทกฏฺานํ วา มุขโธวนฏฺานํ วา คจฺฉติ ฯ ตํขณํ
ทิสฺวา โจรา ตสฺส ปตฺตจีวรํ หรนฺติ สุหฏํ ฯ ภณฺฑาคาริกสฺส
คีวา น โหติ ฯ สเจปิ โกจิ ภณฺฑาคาริกสฺส อนาโรเจตฺวาว
ภณฺฑาคาเร อตฺตโน ปริกฺขารํ เปติ ฯ ตสฺมิมฺปิ นฏฺเ
ภณฺฑาคาริกสฺส คีวา น โหติ ฯ สเจ ปน ภณฺฑาคาริโก ตํ ทิสฺวา
อฏฺาเน ปิตนฺติ คเหตฺวา เปติ นฏฺเ ตสฺส คีวา ฯ สเจ
ปิตภิกฺขุนา ๑- มยา ภนฺเต อีทิโส นาม ปริกฺขาโร ปิโต
@เชิงอรรถ: ๑. ปนกภิกฺขุนา ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๒.
อุปธาเรยฺยาถาติ วุตฺโต สาธูติ สมฺปฏิจฺฉติ ทุนฺนิกฺขิตฺตํ วา
มญฺมาโน อญฺสฺมึ าเน เปติ ตสฺเสว คีวา ฯ นาหํ
ชานามีติ ปฏิกฺขิปนฺตสฺส ปน นตฺถิ คีวา ฯ โยปิ ตสฺส ปสฺสนฺตสฺเสว
เปติ ภณฺฑาคาริกญฺจ น สมฺปฏิจฺฉาเปติ นฏฺ สุนฏฺเมว ฯ
สเจ ตํ ภณฺฑาคาริโก อญฺตฺร เปติ นฏฺเ คีวา ฯ สเจ
ภณฺฑาคารํ สุคุตฺตํ สพฺโพ  สงฺฆสฺส จ เจติยสฺส จ ปริกฺขาโร
ตตฺเถว ปิยติ ภณฺฑาคาริโก จ พาโล อพฺยตฺโต ทฺวารํ
วิวริตฺวา ธมฺมกถํ วา โสตุํ อญฺ วา กิจิ กาตุํ กตฺถจิ
คจฺฉติ ตํขณํ ทิสฺวา ยตฺตกํ โจรา หรนฺติ สพฺพนฺตสฺส
คีวา ฯ ภณฺฑาคารโต นิกฺขมิตฺวา พหิ จงฺกมนฺตสฺส วา ทฺวารํ
วิวริตฺวา สรีรํ อุตุํ คาหาเปนฺตสฺส วา ตตฺเถว สมณธมฺมานุโยเคน
นิสินฺนสฺส วา ตตฺเถว นิสีทิตฺวา เกนจิ กมฺเมน พฺยาวฏสฺส วา
อุจฺจารปสฺสาวปีฬิตสฺสาปิ สโต ตตฺเถว อุปจาเร วิชฺชมาเน พหิ
คจฺฉโต วา อญฺเน วา เกนจิ อากาเรน ปมตฺตสฺส สโต ทฺวารํ
วิวริตฺวา วา วิวฏเมว ปวิสิตฺวา วา สนฺธึ ฉินฺทิตฺวา วา ยตฺตกํ
ตสฺส ปมาทปจฺจยา โจรา หรนฺติ สพฺพํ ตสฺเสว คีวา ฯ
อุณฺหสมเย ปน วาตปานํ วิวริตฺวา นิปชฺชิตุํ วฏฺฏตีติ วทนฺติ ฯ
อุจฺจารปสฺสาวปีฬิตสฺส ปน ตสฺมึ อุปจาเร อสติ อญฺตฺถ คจฺฉนฺตสฺส
คิลานปกฺเข ิตตฺตา อวิสโย ตสฺมา คีวา น โหติ ฯ โย ปน
อนฺโต อุณุหปีฬิโต ทฺวารํ สุคุตฺตํ กตฺวา พหิ นิกฺขมติ ฯ โจรา
จ นํ คเหตฺวา ทฺวารํ วิวราติ วทนฺติ ฯ ยาวตติยํ น วิวริตพฺพํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๓.
ยทิ ปน เต โจรา สเจ น วิวรสิ ตญฺจ มาเรสฺสาม
ทฺวารญฺจ ภินฺทิตฺวา ปริกฺขารํ หริสฺสามาติ ผรสุอาทีนิ อุกฺขิปนฺติ ฯ
มยิ จ มเต สงฺฆสฺส จ เสนาสเน วินฏฺเ คุโณ นตฺถีติ วิวริตุํ
วฏฺฏติ ฯ อิธาปิ อวิสยตฺตา คีวา นตฺถีติ วทนฺติ ฯ สเจ โกจิ
อาคนฺตุโก กุญฺจิกํ วา เทติ ทฺวารํ วา วิวรติ ยตฺตกํ โจรา
หรนฺติ สพฺพํ ตสฺส คีวา ฯ สงฺเฆน ภณฺฑาคารคุตฺตตฺถาย
สูจิยนฺตกํ จ กุญฺจิกมุทฺทิกา จ โยเชตฺวา ทินฺนา โหติ ฯ
ภณฺฑาคาริโก ฆฏิกมตฺตํ ทตฺวา นิปชฺชติ ฯ โจรา วิวริตฺวา
ปริกฺขารํ หรนฺติ ฯ ตสฺเสว คีวา ฯ สูจิยนฺตกญฺจ กุญฺจิกมุทฺทิกญฺจ
โยเชตฺวา นิปนฺนํ ปเนตํ สเจ โจรา อาคนฺตฺวา วิวราติ วทนฺติ
ตตฺถ ปุริมนเยเนว ปฏิปชฺชิตพฺพํ ฯ เอวํ คุตฺตึ กตฺวา นิปนฺเน
ปน สเจ ภิตฺตึ วา ฉทนํ วา ภินฺทิตฺวา อุมฺมงฺเคน วา ปวิสิตฺวา
หรนฺติ น ตสฺส คีวา ฯ สเจ ภณฺฑาคาเร อญฺเปิ เถรา
วสนฺติ วิวเฏ ทฺวาเร อตฺตโน ปริกฺขารํ คเหตฺวา คจฺฉนฺติ
ภณฺฑาคาริโก เตสุ คเตสุ ทฺวารํ น ชคฺคติ สเจ ตตฺถ กิญฺจิ
อวหริยติ ภณฺฑาคาริกสฺส อิสฺสรตาย ภณฺฑาคาริกสฺเสว คีวา ฯ
เถเรหิ ปน สหาเยหิ ภวิตพฺพํ ฯ อยํ ตตฺถ สามีจิ ฯ ยทิ ปน
ภณฺฑาคาริโก ตุมฺเห พหิ ตฺวาว ตุมฺหากํ ปริกฺขารํ คณฺหาถ
มา ปวิสถาติ วทติ เตสญฺจ เอโก โลลมหาเถโร สามเณเรหิ
เจว อุปฏฺาเกหิ จ สทฺธึ ภณฺฑาคารํ ปวิสิตฺวา นิสีทติ เจว
นิปชฺชติ จ ยตฺตกํ ภณฺฑํ นสฺสติ สพฺพนฺตสฺส คีวา ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๔.
ภณฑาคาริเกน ปน อวเสสตฺเถเรหิ จ สหาเยหิ ภวิตพฺพํ ฯ
อถ ภณฺฑาคาริโกว โลลสามเณเร จ อุปฏฺาเก จ คเหตฺวา
ภณฺฑาคาเร นิสีทติ เจว นิปชฺชติ จ ยํ ตตฺถ นสฺสติ สพฺพนฺตสฺเสว
คีวา ฯ ตสฺมา ภณฺฑาคาริเกเนว ตตฺถ วสิตพฺพํ ฯ อวเสเสหิ
มณฺฑเป จ รุกฺขมูเล จ วสิตพฺพํ น จ ภณฺฑาคาเรติ ฯ เย
ปน อตฺตโน อตฺตโน สภาคภิกฺขูนํ วสนคพฺเภสุ ปริกฺขารํ เปนฺติ
ปริกฺขาเร นฏฺเ เยหิ ปิโต เตสํเยว คีวา ฯ อิตเรหิ ปน
สหาเยหิ ภวิตพฺพํ ฯ ยทิ ปน สงฺโฆ ภณฺฑาคาริกสฺส วิหาเรเยว
ยาคุภตฺตํ ทาเปติ โส จ ภิกฺขาจารตฺถาย คามํ คจฺฉติ นฏฺนฺตสฺเสว
คีวา ฯ ภิกฺขาจารํ ปวิสนฺเตหิ อติเรกจีวรํ รกฺขณตฺถาย
ปิตวิหารวาริกสฺสาปิ ยาคุภตฺตํ วา นิวาปํ วา ลภมานสฺเสว ภิกฺขาจารํ
คจฺฉโต ยํ ตตฺถ นสฺสติ สพฺพํ คีวา ฯ น เกวลญฺจ เอตเมว
ภณฺฑาคาริกสฺส วิย ยํ ตสฺส จ ปมาทปจฺจยา นสฺสติ สพฺพํ
คีวา ฯ สเจ วิหาโร มหา โหติ อญฺ ปเทสํ รกฺขิตุํ คจฺฉนฺตสฺส
อญฺสฺมึ ปเทเส นิกฺขิตฺตํ หรนฺติ อวิสยตฺตา คีวา น โหติ ฯ
อีทิเส ปน วิหารเวมชฺเฌ สพฺเพสํ โอสรณฏฺาเน ปริกฺขาเร
เปตฺวา นิสีทิตพฺพํ ฯ วิหารวาริกา วา เทฺว ตโย เปตพฺพา ฯ
สเจ เตสมฺปิ อปฺปมตฺตานํ อิโตจีโตจ รกฺขตํเยว กิญฺจิ นสฺสติ
คีวา น โหติ ฯ วิหารวาริเก พนฺธิตฺวา หริตภณฺฑํปิ โจรานํ
ปฏิปถํ คเตสุ อญฺเน มคฺเคน หริตภณฺฑมฺปิ น เตสํ คีวา ฯ
สเจ วิหารวาริกานํ วิหาเร ทาตพฺพํ ยาคุภตฺตํ วา นิวาโป วา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๕.
น โหติ เตหิ ปตฺตพฺพลาภโต อติเรกา เทฺว ติสฺโส ยาคุสลากา
เตสํ ปโหนกภตฺตสลากา จ เปตุํ วฏฺฏติ ฯ นิพทฺธํ กตฺวา ปน
น เปตพฺพา ฯ มนุสฺสา หิ วิปฏิสาริโน โหนฺติ วิหารวาริกาเยว
อมฺหากํ ภตฺตํ ภุญฺชนฺตีติ ฯ ตสฺมา ปริวตฺเตตฺวา ปริวตฺเตตฺวา
เปตพฺพา ฯ สเจ เตสํ สภาคา สลากภตฺตานิ อาหริตฺวา เทนฺติ
อิจฺเจตํ กุสลํ โน เจ เทนฺติ วารํ คาหาเปตฺวา นีหราเปตพฺพานิ ฯ
สเจ วิหารวาริโก เทฺว ติสฺโส ยาคุสลากา จตฺตาริ ปญฺจ
สลากภตฺตานิ จ ลภมาโนว ภิกฺขาจารํ คจฺฉติ ภณฺฑาคาริกสฺส วิย
สพฺพํ นฏฺ คีวา โหติ ฯ สเจ สงฺฆสฺส วิหารปาลานํ ทาตพฺพํ
ภตฺตํ วา นิวาโป วา นตฺถิ ภิกฺขุ วิหารวารํ คเหตฺวา อตฺตโน
อตฺตโน นิสฺสิตเก ชคฺคนฺติ ๑- สมฺปตฺตํ วารํ อคฺคเหตุํ น ลภนฺติ
ยถา อญฺเ ภิกฺขู กโรนฺติ ตเถว กาตพฺพํ ฯ ภิกฺขูหิ ปน
อสหายสฺส วา อตฺตทุติยสฺส วา ยสฺส สภาโค ภิกฺขุ ภตฺตํ
อาเนตฺวา ทาตา นตฺถิ เอวรูปสฺส วาโร น ปาเปตพฺโพ ฯ
ยมฺปิ ปากวฏฺฏตฺถาย วิหาเร เปนฺติ ตํ คเหตฺวา อุปชีวนฺเตน
าตพฺพํ ฯ โย ตํ น อุปชีวติ วารํ น คาหาเปตพฺโพ ฯ
ผลาผลตฺถายปิ วิหาเร ภิกฺขุํ เปนฺติ ชคฺคิตฺวา โคเปตฺวา ผลวาเรน
ภาเชตฺวา ขาทนฺติ ฯ โย ตานิ ขาทติ เตน าตพฺพํ ฯ อนุปชีวนฺโต
น คาหาเปตพฺโพ ฯ เสนาสนมญฺจปีปจฺจตฺถรณรกฺขณตฺถายปิ
เปนฺติ ฯ อาวาเส วสนฺเตน าตพฺพํ ฯ อพฺโภกาสิโก ปน
@เชิงอรรถ: ๑. ชคฺคาเปนฺติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๖.
รุกฺขมูลิโก วา น คาหาเปตพฺโพ ฯ เอโก นวโก โหติ พหุสฺสุโต
ปน พหูนํ ธมฺมํ วาเจติ ปริปุจฺฉํ เทติ ปาลึ วณฺเณติ ธมฺมกถํ
กเถติ สงฺฆสฺส ภารํ นิตฺถรติ อยํ ลาภํ ปริภุญฺชนฺโตปิ อาวาเส
วสนฺโตปิ วารํ น คาเหตพฺโพ ปุริสวิเสโส นาม าตพฺโพติ
วทนฺติ ฯ อุโปสถาคารปฏิมาฆรชคฺคกสฺส ปน เทฺวคุณํ ยาคุภตฺตํ
เทวสิกํ ตณฺฑุลนาฬี สํวจฺฉเร ติจีวรํ ทสวีสคฺฆนกํ กปฺปิยภณฺฑญฺจ
ทาตพฺพํ ฯ สเจ ปน ตํ ลภมานสฺเสว ปมาเทน ตตฺถ กิญฺจิ
นสฺสติ สพฺพํ คีวา ฯ พนฺธิตฺวา พลกฺกาเรน อจฺฉินฺนํ ปน น
คีวา ตสฺส ฯ ตตฺถ เจติยสฺส วา สงฺฆสฺส วา สนฺตเกน เจติยสฺส
สนฺตกํ รกฺขาเปตุํ วฏฺฏติ ฯ เจติยสฺส สนฺตเกน สงฺฆสฺส สนฺตกํ
รกฺขาเปตุํ น วฏฺฏติ ฯ ยํ ปน เจติยสฺส สนฺตเกน สทฺธึ สงฺฆสฺส
สนฺตกํ ปิตํ โหติ ตํ เจติยสฺส สนฺตเก รกฺขาปิเต รกฺขิตเมว
โหตีติ เอวํ วฏฺฏติ ฯ ปกฺขวาเรน อุโปสถาคาราทีนิ รกฺขโตปิ
ปมาทวเสน นฏฺ คีวาเยวาติ ฯ
                    อุปนิธิกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๑๓} สุงฺกํ ตโต หนนฺตีติ ๑- สุงฺกฆาฏํ ฯ สุงฺกฏฺานสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ
ตํ หิ ยสฺมา ตโต สุงฺการหํ ภณฺฑํ สุงฺกํ อทตฺวา นีหรนฺตา
รญฺโ สุงฺกํ หนนฺติ วินาเสนฺติ ตสฺมา สุงฺกฆาฏนฺติ วุตฺตํ ฯ
ตตฺร ปวิสิตฺวาติ ตตฺร ปพฺพตขณฺฑาทีสุ รญฺา ปริจฺเฉทํ กตฺวา
ปิเต สุงฺกฏฺาเน ปวิสิตฺวา ฯ ราชคฺฆํ ภณฺฑนฺติ ราชารหํ
@เชิงอรรถ: ๑. สุงฺกํ ฆฏฺเฏนฺติ อาหจฺจ คณฺหนฺติ เอตฺถาตีติ อมฺหากํ มติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๗.
ภณฺฑํ ฯ ยโต รญฺโ ปญฺจมาสกํ วา อติเรกปญฺจมาสกํ วา
อคฺฆนกํ สุงฺกํ ทาตพฺพํ โหติ ตํ ภณฺฑนฺติ อตฺโถ ฯ ราชกนฺติปิ
ปาโ ฯ อยเมวตฺโถ ฯ เถยฺยจิตฺโต อิโต รญฺโ สุงฺกํ น
ทสฺสามีติ เถยฺยจิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา ตํ ภณฺฑํ อามสติ ทุกฺกฏํ ฯ
ปิตฏฺานโต คเหตฺวา ถวิกาย วา ปกฺขิปติ ปฏิจฺฉนฺนฏฺาเน วา
อูรุนา สทฺธึ พนฺธติ ถุลฺลจฺจยํ ฯ สุงฺกฏฺาเนน ปริจฺฉินฺนตฺตา
านา จาวนํ น โหติ ฯ สุงฺกฏฺานปริจฺเฉทํ ทุติยํ ปาทํ อติกฺกาเมติ
ปาราชิกํ ฯ พหิ สุงฺกฆาฏํ ปาเตตีติ ราชปุริสานํ อญฺาวิหิตภาวํ
ปสฺสิตฺวา อนฺโต ิโตว พหิ ปาตนตฺถาย ขิปติ ตญฺเจ อวสฺสํ
ปตนกํ หตฺถโต มุตฺตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ ตญฺจ รุกฺเข วา
ขาณุมฺหิ วา ปฏิหตํ พลววาตเวคุกฺขิตฺตํ วา หุตฺวา ปุน อนฺโตเยว
ปตติ รกฺขติ ฯ ปุน คณฺหิตฺวา ขิปติ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว
ปาราชิกํ ฯ ภูมิยํ ปติตฺวา วฏฺฏนฺตํ ปุน อนฺโต ปวิสติ
ปาราชิกเมว ฯ กุรุนฺทีสงฺเขปฏฺกถาสุ ปน สเจ พหิ ปติตํ
ตฺวา วฏฺฏนฺตํ ปวิสติ ปาราชิกํ สเจ อติฏฺมานํเยว วฏฺฏิตฺวา
ปวิสติ รกฺขตีติ วุตฺตํ ฯ อนฺโต ตฺวา หตฺเถน วา ปาเทน
วา ยฏฺิยา วา วฏฺเฏติ อญฺเน วา วฏฺฏาเปติ สเจ อฏฺตฺวา
วฏฺฏมานํ คตํ ปาราชิกํ ฯ อนฺโต ตฺวา พหิ คจฺฉนฺตํ รกฺขติ ฯ
วฏฺฏิตฺวา คมิสฺสตีติ วา อญฺโ นํ วฏฺเฏสฺสตีติ วา อนฺโต ปิตํ
ปจฺฉา สยํ วา วฏฺฏมานํ อญฺเน วา วฏฺฏิตํ พหิ คจฺฉติ
รกฺขติเยว ฯ สุทฺธจิตฺเตน ปิเต ปน ตถา คจฺฉนฺเต วตฺตพฺพเมว
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๘.
นตฺถิ ฯ เทฺว ปุฏเก เอกาพทฺเธ กตฺวา สุงฺกฏฺานสีมนฺตเร
เปติ ฯ กิญฺจาปิ พหิปุฏเก สุงฺกํ ปาทํ อคฺฆติ เตน สทฺธึ
เอกาพทฺธตาย อนฺโต ปุฏโก รกฺขติ ฯ สเจ ปน ปริวตฺเตตฺวา
อพฺภนฺตริมํ พหิ เปติ ปาราชิกํ ฯ กาเชปิ เอกาพทฺธํ กตฺวา
ปิเต เอเสว นโย ฯ สเจ ปน อพนฺธิตฺวา กาชโกฏิยํ
ปิตมตฺตเมว โหติ ปาราชิกํ ฯ คจฺฉนฺเต ยาเน วา อสฺสปิฏฺิอาทีสุ
วา เปติ พหิ นีหรียิสฺสตีติ นีหเฏปิ อวหาโร นตฺถิ
ภณฺฑเทยฺยมฺปิ น โหติ ฯ กสฺมา ฯ อตฺร ปวิฏฺสฺส สุงฺกํ คณฺหนฺตูติ
วุตฺตตฺตา อิทญฺจ สุงฺกฏฺานสฺส พหิ ิตํ ๑- น จ เตน นีตํ
ตสฺมา เนว ภณฺฑเทยฺยํ น ปาราชิกํ ฯ ิตยานาทีสุ ปิเตปิ เตสุ
วินา ตสฺส ปโยคํ คเตสุ เถยฺยจิตฺเตปิ สติ เนวตฺถิ อวหาโร ฯ
ยทิ ปน เปตฺวา ยานาทีนิ ปาเชนฺโต อติกฺกาเมติ หตฺถิสุตฺตาทีสุ
วา กตปริจยตฺตา ปุรโต ตฺวา เอหิ เรติ ปกฺโกสติ สีมาติกฺกเม
ปาราชิกํ ฯ เอฬกโลมสิกฺขาปเท อิมสฺมึ าเน อญฺ หราเปตีติ
อนาปตฺติ อิธ ปาราชิกํ ฯ ตตฺร อญฺสฺส ยาเน วา ภณฺเฑ
วา อชานนฺตสฺส ปกฺขิปิตฺวา ติโยชนํ อติกฺกาเมติ นิสฺสคฺคิยานิ
โหนฺตีติ ปาจิตฺติยํ อิธ อนาปตฺติ ฯ สุงฺกฏฺาเน สุงฺกํ ทตฺวาว
คนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ เอโก อาโภคํ กตฺวา คจฺฉติ สเจ สุงฺกํ เทหีติ
วกฺขนฺติ ทสฺสามิ โน เจ วกฺขนฺติ คมิสฺสามีติ ฯ ตํ ทิสฺวา
เอโก สุงฺกิโก เอโส ภิกฺขุ คจฺฉติ คณฺหาถ นํ สุงฺกนฺติ ๒- วทติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. ปิตํ ฯ   ๒. คณฺหาถ นนฺติ วา คณฺหาถ สุงฺกนฺติ วา วตฺตพฺพํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๙.
อปโร กุโต ปพฺพชิตสฺส สุงฺกํ คจฺฉตูติ วทติ ลทฺธกปฺปํ โหติ
คนฺตพฺพํ ฯ ภิกฺขูนํ สุงฺกํ อทตฺวา คนฺตุํ น วฏฺฏตีติ คณฺหาถ
อุปาสกาติ วุตฺเต ปน ภิกฺขุสฺส สุงฺกํ คณฺหนฺเตหิ ปตฺตจีวรํ
คเหตพฺพํ ภวิสฺสติ กินฺเตน คจฺฉตูติ วุตฺเตปิ ลทฺธกปฺปเมว ฯ
สเจ สุงฺกิกา นิทฺทายนฺติ วา ชูตํ วา กีฬนฺติ กตฺถจิ วา คตา
อยญฺจ กุหึ สุงฺกิกาติ ปกฺโกสิตฺวาปิ น ปสฺสติ ลทฺธกปฺปเมว ฯ
สเจปิ สุงฺกฏฺานํ ปตฺวา อญฺาวิหิโต กิญฺจิ จินฺเตนฺโต วา
สชฺฌายนฺโต วา มนสิการํ อนุยุญฺชนฺโต วา โจรหตฺถิสีหพฺยคฺฆาทีหิ
สหสา วุฏฺาย สมนุพทฺโธ วา มหาเมฆํ อุฏฺิตํ ทิสฺวา ปุรโต
สาลํ ปวิสิตุกาโม วา หุตฺวา ตํ านํ อติกฺกมติ ลทฺธกปฺปเมว ฯ
สุงฺกํ ปริหรตีติ เอตฺถ อุปจารํ โอกฺกมิตฺวา กิญฺจาปิ ปริหรติ
อวหาโรเยวาติ กุรุนฺทฏฺกถายํ วุตฺตํ ฯ มหาอฏฺกถายํ ปน
ปริหรนฺตํ ราชปุริสา วิเหเนฺตีติ เกวลํ อาทีนวํ ทสฺเสตฺวา อุปจารํ
โอกฺกมิตฺวา ปริหรโต ทุกฺกฏํ อโนกฺกมิตฺวา ปริหรโต
อนาปตฺตีติ วุตฺตํ ฯ อิทํ ปาลิยา สเมติ ฯ เอตฺถ ทฺวีหิ เลฑฺฑุปาเตหิ
อุปจาโร ปริจฺฉินฺทิตพฺโพติ ฯ
                   สุงฺกฆาฏกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๑๔} อิโต ปรสฺมึ เอกํเสน อวหารปโหนกํ ปาณํ ทสฺเสนฺโต
มนุสฺสปาโณติ อาห ฯ ตมฺปิ ภุชิสฺสํ หรนฺตสฺส อวหาโร นตฺถิ ฯ
โยปิ ภุชิสฺโส มาตรา วา ปิตรา วา อาปิโต โหติ อตฺตนา
วา อตฺตโน อุปริ กตฺวา ปญฺาสํ วา สฏฺึ วา อคฺคเหสิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๐.
ตมฺปิ หรนฺตสฺส อวหาโร นตฺถิ ฯ ธนํ ปน คตฏฺาเน วฑฺฒติ ฯ
อนฺโตชาตกธนกฺกีตกกรมรานีตกปฺปเภทํ ปน ทาสํเยว หรนฺตสฺส
อวหาโร โหติ ฯ ตเมว หิ สนฺธาย อิทํ วุตฺตํ ปาโณ นาม
มนุสฺสปาโณ วุจฺจตีติ ฯ เอตฺถ จ เคหทาสิยา กุจฺฉิมฺหิ ชาโต
อนฺโตชาตโก ธเนน กีโต ธนกฺกีตโก ปรเทสโต อาหริตฺวา อาเนตฺวา
ทาสพฺยํ อุปคมิโต กรมรานีโตติ เวทิตพฺโพ ฯ เอวรูปํ ปาณํ
หริสฺสามีติ อามสติ ทุกฺกฏํ ฯ หตฺเถ วา ปาเท วา คเหตฺวา
อุกฺขิปนฺโต ผนฺทาเปติ ถุลฺลจฺจยํ ฯ อุกฺขิปิตฺวา ปลายิตุกาโม
เกสคฺคมตฺตมฺปิ ิตฏฺานโต อติกฺกาเมติ ปาราชิกํ ฯ เกเสสุ
วา หตฺเถสุ วา คเหตฺวา กฑฺฒติ ปทวาเรน กาเรตพฺโพ ฯ ปทสา
เนสฺสามีติ ตชฺเชนฺโต วา ปหรนฺโต วา อิโต คจฺฉาหีติ วทติ ฯ
เตน วุตฺตํ ทิสาภาคํ คจฺฉนฺตสฺส ทุติยปทวาเร ปาราชิกํ ฯ เยปิ
เตน สทฺธึ เอกจฺฉนฺทา โหนฺติ สพฺเพสํ เอกกฺขเณ ปาราชิกํ ฯ
ภิกฺขุ ทาสํ ทิสฺวา สุขทุกฺขํ ปุจฺฉิตฺวา วา อปุจฺฉิตฺวา วา คจฺฉ
ปลายิตฺวา สุขํ ชีวาติ วทติ ฯ โส เจ ปลายติ ทุติยปทวาเร
ปาราชิกํ ฯ ตํ อตฺตโน สมีปํ อาคตํ อญฺโ ปลาหีติ วทติ ฯ
สเจ ภิกฺขุสตํ ปฏิปาฏิยา อตฺตโน อตฺตโน สมีปาคตํ วทติ
สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ โย ปน เวคสา ปลายนฺตํเยว ปลาย ยาว
ตํ สามิกา น คณฺหนฺตีติ ภณติ อนาปตฺติ ปาราชิกสฺส ฯ
สเจ ปน สณิกํ คจฺฉนฺตํ ภณติ โส จ ตสฺส วจเนน สีฆํ
คจฺฉติ ปาราชิกํ ฯ ปลายิตฺวา อญฺ คามํ วา เทสํ วา คตํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๑.
ทิสฺวา ตโตปิ ปลาเปนฺตสฺส ปาราชิกเมว ฯ อทินฺนาทานนฺนาม
ปริยาเยน มุจฺจติ ฯ โย หิ เอวํ วเทติ ตฺวํ อิธ กึ กโรสิ
กินฺเต ปลายิตุํ น วฏฺฏตีติ วา กึ กตฺถจิ คนฺตฺวา สุขํ ชีวิตุํ
น วฏฺฏตีติ วา ทาสาทาสิโย ปลายิตฺวา อมุกนฺนาม ปเทสํ
คนฺตฺวา สุขํ ชีวนฺตีติ วา โส จ ตสฺส วจนํ สุตฺวา ปลายติ
อวหาโร นตฺถิ ฯ โยปิ มยํ อสุกนฺนาม เทสํ คจฺฉาม ตตฺร
คตา สุขํ ชีวนฺติ อมฺเหหิ จ สทฺธึ คจฺฉนฺตานํ อนฺตรามคฺเคปิ
ปาเถยฺยาทีหิ กิลมโถ นตฺถีติ วตฺวา อตฺตนา สทฺธึ อาคจฺฉนฺตํ
คเหตฺวา คจฺฉติ มคฺคคมนวเสน น เถยฺยจิตฺเตน เนวตฺถิ
อวหาโร ฯ อนฺตรามคฺเค จ โจเรสุ อุฏฺิเตสุ อเร โจรา
อุฏฺิตา เวเคน ปลาหิ เอหิ ยาหีติ วทนฺตสฺสาปิ
โจรนฺตรายโมจนตฺถาย วุตฺตตฺตา อวหารํ น วทนฺตีติ ฯ
                    ปาณกถา นิฏฺิตา ฯ
     อปเทสุ อหิ นาม สสฺสามิโก อหิตุณฺฑิกาทีหิ ๑- คหิตสปฺโป
ยํ กีฬาเปนฺตา อฑฺฒมฺปิ ปาทมฺปิ กหาปณมฺปิ ลภนฺติ มุญฺจนฺตาปิ
หิรญฺ วา สุวณฺณํ วา คเหตฺวาว มุญฺจนฺติ ฯ เต กสฺสจิ ภิกฺขุโน
นิสินฺโนกาสํ คนฺตฺวา สปฺปกรณฺฑกํ เปตฺวา นิทฺทายนฺติ วา กตฺถจิ
วา คจฺฉนฺติ ฯ ตตฺร เจ โส ภิกฺขุ เถยฺยจิตฺเตน ตํ กรณฺฑํ อามสติ
ทุกฺกฏํ ผนฺทาเปติ ถุลฺลจฺจยํ านา จาเวติ ปาราชิกํ ฯ สเจ
ปน กรณฺฑํ อุคฺฆาเฏตฺวา สปฺปํ คีวายํ คณฺหาติ ทุกฺกฏํ อุทฺธรติ
ถุลฺลจฺจยํ อุชุํ กตฺวา อุทฺธรนฺตสฺส กรณฺฑตลโต สปฺปสฺส นงฺคุฏฺเ
@เชิงอรรถ: ๑. อหิตุณฺฑิโก อหิคุณฺโกติ เทฺว ปาา เยภุยฺเยน วลญฺชียติ ฯ อหิกุณฺฑิโกติปิ
@ทิสฺสติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๒.
เกสคฺคมตฺตํ มุตฺเต ปาราชิกํ ฯ ฆํสิตฺวา กฑฺฒนฺตสฺส นงฺคุฏฺเ
มุขวฏฺฏิโต มุตฺตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ กรณฺฑมุขํ อีสกํ วิวริตฺวา
ปหารํ วา ทตฺวา เอหิ เรติ นาเมน ปกฺโกสิตฺวา วา นิกฺขาเมติ
ปาราชิกํ ฯ ตเถว วิวริตฺวา มณฺฑูกสทฺทํ วา มูสิกสทฺทํ วา ลาชวิกีรณํ
วา กตฺวา นาเมน ปกฺโกสติ วา อจฺฉรํ วา ปหรติ เอวํ นิกฺขนฺเตปิ
ปาราชิกํ ฯ มุขํ อวิวริตฺวา เอวํ กเต ฉาโต สปฺโป สีเสน
กรณฺฑปุฏํ อาหจฺจ โอกาสํ กตฺวา ปลายติ ปาราชิกเมว ฯ
สเจ ปน มุเข วิวริเต สยเมว สปฺโป นิกฺขมิตฺวา ปลายติ
ภณฺฑเทยฺยํ ฯ อถาปิ มุขํ วิวริตฺวา วา อวิวริตฺวา วา เกวลํ
มณฺฑูกมูสิกสทฺทํ ลาชวิกีรณเมว วา กโรติ น นามํ คเหตฺวา
ปกฺโกสติ น อจฺฉรํ วา ปหรติ สปฺโป ฉาตตฺตา มณฺฑูกาทีนิ
ขาทิสฺสามีติ นิกฺขมิตฺวา ปลายติ ภณฺฑเทยฺยเมว ฯ มจฺโฉ เกวลํ
อิธ อปทคฺคหเณน อาคโต ฯ ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ ตํ อุทกฏฺเ
วุตฺตเมวาติ ฯ
                    อปทกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๑๕} ทฺวิปเทสุ เย อวหริตุํ สกฺกา เต ทสฺเสนฺโต มนุสฺสา
ปกฺขชาตาติ อาห ฯ เทวตา ปน อวหริตุํ น สกฺกา ฯ ปกฺขา ชาตา
เอเตสนฺติ ปกฺขชาตา ฯ เต โลมปกฺขา จมฺมปกฺขา อฏฺิปกฺขาติ
ติวิธา ฯ ตตฺถ โมรกุกฺกุฏาทโย โลมปกฺขา วคฺคุลิอาทโย จมฺมปกฺขา
ภมราทโย ๑- อฏฺิปกฺขาติ เวทิตพฺพา ฯ เต สพฺเพ มนุสฺสา จ
@เชิงอรรถ: ๑. กิญฺจาปิ ปกฺขชาตา น ปน ทฺวิปทา โหนฺติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๓.
ปกฺขชาตา จ เกวลํ อิธ ทฺวิปทคฺคหเณน อาคตา ฯ ยํ ปเนตฺถ
วตฺตพฺพํ ตํ อากาสฏฺเ จ ปาเณ จ วุตฺตเมวาติ ฯ
                    ทฺวิปทกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๑๖} จตุปฺปเทสุ ปสุกาติ ปาลิยํ อาคตาวเสสา สพฺพา จตุปฺปทชาติ
เวทิตพฺพา ฯ หตฺถิอาทโย ปากฏาเยว ฯ ตตฺถ เถยฺยจิตฺเตน หตฺถึ
อามสนฺตสฺส ทุกฺกฏํ ผนฺทาเปนฺตสฺส ถุลฺลจฺจยํ ฯ โย ปน มหาพโล
พลมเทน ตรุณํ ภิกจฺฉาปํ นาภิมูเล สีเสน อุจฺจาเรตฺวา คณฺหนฺโต
จตฺตาโร ปาเท โสณฺฑญฺจ ภูมิโต เกสคฺคมตฺตมฺปิ โมเจติ ปาราชิกํ ฯ
หตฺถี ปน โกจิ หตฺถิสาลายํ พนฺธิตฺวา ปิโต โหติ โกจิ
อพทฺโธว ติฏฺติ โกจิ อนฺโตวตฺถุมฺหิ ติฏฺติ โกจิ ราชงฺคเณ ฯ
ตตฺถ หตฺถิสาลายํ คีวายํ พนฺธิตฺวา ปิตสฺส คีวาพนฺธนญฺจ
จตฺตาโร ปาทา จาติ ปญฺจฏฺานานิ โหนฺติ ฯ คีวาย จ เอกสฺมิญฺจ
ปาเท อยสงฺขลิกาย พทฺธสฺส ฉฏฺานานิ ฯ คีวายญฺจ ทฺวีสุ จ
ปาเทสุ พทฺธสฺส สตฺตฏฺานานิ ฯ เตสํ วเสน ผนฺทาปนฏฺานาจาวนานิ ๑-
เวทิตพฺพานิ ฯ อพทฺธสฺส สกลหตฺถิสาลา านํ ฯ ตโต อติกฺกมเน
ปาราชิกํ ฯ อนฺโตวตฺถุมฺหิ ิตสฺส สกลํ อนฺโตวตฺถุเอว านํ ฯ
ตสฺส วตฺถุทฺวาราติกฺกมเน ปาราชิกํ ฯ ราชงฺคเณ ิตสฺส สกลนครํ
านํ ฯ ตสฺส นครทฺวาราติกฺกมเน ปาราชิกํ ฯ พหินคเร ิตสฺส
ิตฏฺานเมว านํ ฯ ตํ หรนฺโต ปทวาเรน กาเรตพฺโพ ฯ
นิปนฺนสฺส เอกเมว านํ ฯ เถยฺยจิตฺเตน อุฏฺาเปนฺตสฺส
@เชิงอรรถ: ๑. อิทํ สมาสลกฺขณโต วิรุชฺฌติ ฯ านาติ หิ วิภตฺติปทํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๔.
อุฏฺิตมตฺเต ปาราชิกํ ฯ อสฺเสปิ อยเมว วินิจฺฉโย ฯ สเจ ปน
โส จตูสุ ปาเทสุ พทฺโธว โหติ อฏฺฏฺานานิ เวทิตพฺพานิ ฯ
เอส นโย โอฏฺเปิ ฯ โคโณปิ โกจิ เคเห พนฺธิตฺวา ปิโต
โหติ โกจิ อพทฺโธว ติฏฺติ โกจิ ปน วเช พนฺธิตฺวา ปิโต
โหติ โกจิ อพทฺโธว ติฏฺติ ฯ ตตฺถ เคเห พนฺธิตฺวา ปิตสฺส
จตฺตาโร ปาทา พนฺธนญฺจาติ ปญฺจฏฺานานิ ฯ อพทฺธสฺส สกลํ
เคหํ ฯ วเชปิ พทฺธสฺส ปญฺจฏฺานานิ ฯ อพทฺธสฺส สกโล
วโช ฯ ตํ วชทฺวารํ อติกฺกาเมติ ปาราชิกํ ฯ วชํ ภินฺทิตฺวา
หรนฺโต ขนฺธทฺวารํ อติกฺกาเมติ ปาราชิกํ ฯ ทฺวารํ วา วิวริตฺวา
วชํ ภินฺทิตฺวา วา พหิ ิโต นาเมน ปกฺโกสิตฺวา นิกฺขาเมติ
ปาราชิกํ ฯ สาขาภงฺคํ ทสฺเสตฺวา ปกฺโกสนฺตสฺสาปิ เอเสว นโย ฯ
ทฺวารํ อวิวริตฺวา วชํ อภินฺทิตฺวา สาขาภงฺคํ จาเลตฺวา ปกฺโกสติ ฯ
โคโณ ฉาตตาย ลงฺเฆตฺวา นิกฺขมติ ปาราชิกเมว ฯ สเจ ปน
ทฺวาเร วิวริเต วเช วา ภินฺเน สยเมว นิกฺขมติ ภณฺฑเทยฺยํ ฯ
ทฺวารํ วิวริตฺวา วา อวิวริตฺวา วา วชํ ภินฺทิตฺวา วา อภินฺทิตฺวา
วา เกวลํ สาขาภงฺคํ จาเลติ น ปกฺโกสติ ฯ โคโณ ฉาตตาย
ปทสา วา ลงฺเฆตฺวา วา นิกฺขมติ ภณฺฑเทยฺยเมว ฯ เอโก
มชฺเฌคาเม ๑- พทฺโธ ิโต เอโก นิปนฺโน ฯ ิตโคณสฺส
ปญฺจฏฺานานิ โหนฺติ ฯ นิปนฺนสฺส เทฺว ฯ เตสํ วเสน
ผนฺทาปนฏฺานาจาวนานิ เวทิตพฺพานิ ฯ โย ปน นิปนฺนํ อนุฏฺาเปตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑. คามมชฺเฌ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๕.
ตตฺเถว ฆาเตติ ภณฺฑเทยฺยํ ฯ สุปริกฺขิตฺเต ปน ทฺวารยุตฺเต
คาเม ิตโคณสฺส สกลคาโม านํ ฯ อปริกฺขิตฺเต ิตสฺส วา จรนฺตสฺส
วา ปาเทหิ อกฺกนฺตากฺกนฺตฏฺานเมว านํ ฯ คทฺรภปสุกาทีสุปิ
อยเมว วินิจฺฉโยติ ฯ
                   จตุปฺปทกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๑๗} พหุปเทสุ ฯ สเจ เอกาย สตปทิยา วตฺถุ ปูรติ ตํ ปทสา
เนนฺตสฺส นวนวุติ ถุลฺลจฺจยานิ เอกํ ปาราชิกํ ฯ เสสํ วุตฺตนยเมวาติ ฯ
                    พหุปทกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๑๘} โอจรตีติ โอจรโก ฯ ตตฺถ ตตฺถ อนฺโต อนุปวิสตีติ วุตฺตํ
โหติ ฯ โอจริตฺวาติ สลฺลกฺเขตฺวา อุปธาเรตฺวาติ อตฺโถ ฯ
อาจิกฺขตีติ ปรกุเลสุ วา วิหาราทีสุ วา ทุฏฺปิตํ อสํวิหิตารกฺขํ
ภณฺฑํ อญฺสฺส โจรกมฺมํ กาตุํ ปฏิพลสฺส อาโรเจติ ฯ อาปตฺติ
อุภินฺนํ ปาราชิกสฺสาติ อวสฺสํ หาริเย ภณฺเฑ โอจรกสฺส
อาณตฺติกฺขเณ อิตรสฺส านา จาวเนติ เอวํ อาปตฺติ อุภินฺนํ
ปาราชิกสฺส ฯ โย ปน ภิกฺขุ ปุริโส เคเห นตฺถิ ภณฺฑํ
อมุกนฺนาม ปเทเส ปิตํ อสํวิหิตารกฺขํ ทฺวารํ อสํวุตํ คตมคฺเคเนว
สกฺกา หริตุํ นตฺถิ นาม โกจิ ปุริสการุปชีวี โย ตํ คนฺตฺวา
หเรยฺยาติอาทินา นเยน ปริยายํ กโรติ ฯ ตญฺจ สุตฺวา อญฺโ
อหํ ทานิ หริสฺสามีติ คนฺตฺวา หรติ ฯ ตสฺส านา จาวเน ปาราชิกํ ฯ
อิตรสฺส ปน อนาปตฺติ ฯ ปริยาเยน หิ อทินฺนาทานโต มุจฺจตีติ ฯ
                   โอจรกกถา นิฏฺิตา ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๖.
     โอณึ รกฺขตีติ โอณิรกฺโข ฯ โย ปเรน อตฺตโน วสนฏฺาเน
อาภฏํ ภณฺฑํ อิทํ ตาว ภนฺเต มุหุตฺตํ โอโลเกถ ยาว อหํ
อิทนฺนาม กิจฺจํ กตฺวา อาคจฺฉามีติ วุตฺโต รกฺขติ ตสฺเสตํ
อธิวจนํ ฯ เตเนวาห โอณิรกฺโข นาม อาหฏํ ภณฺฑํ โคเปนฺโตติ ฯ
ตตฺถ โอณิรกฺโข เยภุยฺเยน พนฺธิตฺวา ลญฺเจตฺวา ปิตภณฺฑํ
อโมเจตฺวาว เหฏฺา ปสิพฺพกํ วา ปุฏกํ วา ฉินฺทิตฺวา กิญฺจิมตฺตํ
คเหตฺวา สิพฺพนาทึ ปุน ปากติกํ กโรติ ฯ เอวํ คณฺหิสฺสามีติ
อามสนาทีนิ กโรนฺตสฺส อนุรูปา อาปตฺติโย เวทิตพฺพาติ ฯ
                   โอณิรกฺขกถา นิฏฺิตา ฯ
     สํวิธาย อวหาโร สํวิธาวหาโร ฯ อญฺมญฺ สญฺตฺติยา
กตาวหาโรติ วุตฺตํ โหติ ฯ สํวิทหิตฺวาติ เอกจฺฉนฺทตาย
เอกชฺฌาสยตาย สมฺมนฺตยิตฺวาติ อตฺโถ ฯ ตตฺรายํ วินิจฺฉโย ฯ สมฺพหุลา
ภิกฺขู อสุกนฺนาม เคหํ คนฺตฺวา ฉทนํ วา ภิตฺตึ วา ภินฺทิตฺวา
สนฺธึ วา ฉินฺทิตฺวา ภณฺฑํ หริสฺสามาติ สํวิทหิตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ
เตสุ เอโก ภณฺฑํ อวหรติ ฯ ตสฺสุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ
ปริวาเรปิ เจตํ วุตฺตํ
            จตุโร ชนา สํวิธาย    ครุภณฺฑํ อวหรุํ
                ตโย ปาราชิกา เอโก น ปาราชิโก
                ปญฺหา เมสา กุสเลหิ จินฺติตาติ
ตสฺสายํ อตฺโถ จตฺตาโร ชนา อาจริยนฺเตวาสิกา ฉมฺมาสกํ ครุภณฺฑํ
อวหริตุกามา ชาตา ฯ ตตฺถ อาจริโย ตฺวํ เอกํ มาสกํ หร
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๗.
ตฺวํ เอกํ ตฺวํ เอกํ อหํ ตโย หริสฺสามีติ อาห ฯ อนฺเตวาสิเกสุ
ปน ปโม ตุมฺเห ภนฺเต ตโย หรถ ตฺวํ เอกํ หร ตฺวํ
เอกํ หร อหํ เอกํ หริสฺสามีติ อาห ฯ อิตเรปิ เทฺว เอวเมว
อาหํสุ ฯ ตตฺถ อนฺเตวาสิเกสุ เอกเมกสฺส เอโก มาสโก สาหตฺถิโก
โหติ ฯ เตน เตสํ ทุกฺกฏาปตฺติโย ฯ ปญฺจ อาณตฺติกา ฯ เตหิ
ติณฺณมฺปิ ปาราชิกํ ฯ อาจริยสฺส ปน ตโย สาหตฺถิกา ฯ
เตหิสฺส ถุลฺลจฺจยํ ฯ ตโย อาณตฺติกา ฯ เตหิปิ ถุลฺลจฺจยเมว ฯ
อิมสฺมึ หิ อทินฺนาทานสิกฺขาปเท สาหตฺถิกํ วา อาณตฺติยสฺส
อาณตฺติยํ วา สาหตฺถิกสฺส องฺคํ น โหติ ฯ สาหตฺถิยมฺปน
สาหตฺถิเยเนว กาเรตพฺพํ ฯ อาณตฺติยํ อาณตฺติเยเนว ฯ เตเนว
วุตฺตํ จตุโร ชนา สํวิธาย ฯเปฯ ปญฺหา เมสา กุสเลหิ
จินฺติตาติ ฯ อปิจ สํวิธาวหาเร อสมฺโมหตฺถํ เอกภณฺฑํ เอกฏฺานํ
เอกภณฺฑํ นานาานํ นานาภณฺฑํ เอกฏฺานํ นานาภณฺฑํ
นานาานนฺติ อิทํปิ จตุกฺกํ อตฺถโต สลฺลกฺเขตพฺพํ ฯ ตตฺถ เอกภณฺฑํ
เอกฏฺานนฺติ เอกกุลสฺส อาปณผลเก ปญฺจมาสกํ ภณฺฑํ ทุฏฺปิตํ
ทิสฺวา สมฺพหุลา เอกํ อาณาเปนฺติ คจฺเฉตํ อาหราติ ฯ ตสฺสุทฺธาเร
สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ เอกภณฺฑํ นานาานนฺติ เอกกุลสฺส ปญฺจสุ
อาปณผลเกสุ เอเกกํ มาสกํ ทุฏฺปิตํ ทิสฺวา สมฺพหุลา เอกํ
อาณาเปนฺติ คจฺเฉเต อาหราติ ฯ ปญฺจมสฺส มาสกสฺส อุทฺธาเร
สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ นานาภณฺฑํ เอกฏฺานนฺติ พหูนํ สนฺตกํ
ปญฺจมาสกํ วา อติเรกปญฺจมาสกํ วา อคฺฆนกํ ภณฺฑํ เอกสฺมึ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๘.
าเน ทุฏฺปิตํ ทิสฺวา สมฺพหุลา เอกํ อาณาเปนฺติ คจฺเฉตํ
อาหราติ ฯ ตสฺสุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ นานาภณฺฑํ
นานาานนฺติ ปญฺจนฺนํ กุลานํ ปญฺจสุ อาปณผลเกสุ เอเกกํ มาสกํ
ทุฏฺปิตํ ทิสฺวา  สมฺพหุลา เอกํ อาณาเปนฺติ คจฺเฉเต อาหราติ ฯ
ปญฺจมสฺส มาสกสฺส อุทฺธาเร สพฺเพสํ ปาราชิกนฺติ ฯ
                  สํวิธาวหารกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๑๙} สงฺเกตกมฺมนฺติ สญฺชานนกมฺมํ ฯ กาลปริจฺเฉทวเสน
สญฺาณกรณนฺติ อตฺโถ ฯ เอตฺถ จ ปุเรภตฺตํ อวหราติ วุตฺเต อชฺช
วา ปุเรภตฺตํ อวหรตุ เสฺว วา อนาคเต วา สํวจฺฉเร นตฺถิ
วิสงฺเกโต อุภินฺนมฺปิ โอจรเก วุตฺตนเยเนว ปาราชิกํ ฯ สเจ
ปน อชฺช ปุเรภตฺตํ อวหราติ วุตฺเต เสฺว หรติ อชฺชาติ นิยามิตํ
ตํ สงฺเกตํ อติกฺกมฺม ปจฺฉา อวหฏํ โหติ ฯ สเจ เสฺว ปุเรภตฺตํ
อวหราติ วุตฺเต อชฺช ปุเรภตฺตํ หรติ เสฺวติ นิยามิตํ ตํ สงฺเกตํ
อปฺปตฺวา ปุเร อวหฏํ โหติ ฯ เอวํ อวหรนฺตสฺส อวหารกสฺเสว
ปาราชิกํ มูลฏฺสฺส อนาปตฺติ ฯ เสฺว ปุเรภตฺตนฺติ วุตฺเต ตทเหว
วา เสฺว ปจฺฉาภตฺตํ วา หรนฺโตปิ ตํ สงฺเกตํ ปุเร จ ปจฺฉา จ
หรตีติ เวทิตพฺโพ ฯ เอเสว นโย ปจฺฉาภตฺตรตฺตินฺทิเวสุปิ ฯ
ปุริมยามมชฺฌิมยามปจฺฉิมยามกาลชุณฺหมาสอุตุสํวจฺฉราทิวเสนาปิ
เจตฺถ สงฺเกตวิสงฺเกตตา เวทิตพฺพา ฯ ปุเรภตฺตํ หราติ วุตฺเต
ปุเรภตฺตเมว หริสฺสามีติ วายมนฺตสฺส ปจฺฉา ภตฺตํ โหติ เอตฺถ
กถนฺติ ฯ มหาสุมตฺเถโร ตาว อาห ปุเรภตฺตปฺปโยโคว เอโส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๔๙.
ตสฺมา มูลฏฺโ น มุจฺจตีติ ฯ มหาปทุมตฺเถโร ปนาห
กาลปริจฺเฉทํ อติกฺกนฺตตฺตา วิสงฺเกตํ ตสฺมา มูลฏฺโ มุจฺจตีติ ฯ
                  สงฺเกตกมฺมกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๒๐} นิมิตฺตกมฺมนฺติ สญฺุปฺปาทนตฺถํ กสฺสจิ นิมิตฺตสฺส กรณํ ฯ
ตํ อกฺขึ วา นิกฺขนิสฺสามีติอาทินา นเยน ติธา วุตฺตํ ฯ
อญฺมฺปิ ปเนตฺถ หตฺถลงฺฆนปาณิปฺปหารองฺคุลิโปถนคีวูปนามน-
ขิปิตอุกฺกาสนาทิมเนกปฺปการํ สงฺคเหตพฺพํ ฯ เสสเมตฺถ สงฺเกตกมฺเม
วุตฺตนยเมวาติ ฯ
                  นิมิตฺตกมฺมกถา นิฏฺิตา ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้า ๔๑๑-๔๔๙.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=1&A=8633&modeTY=1&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=1&A=8633&modeTY=1&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=90
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=6336
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=1672
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=1672
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_1