ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลีอักษรไทย วินย.อ. (สมนฺต.๑)

หน้าที่ ๒๐๖.

สามปากปริโมจนญฺจ อาโรเจนฺโต เอตมตฺถํ อาโรเจสีติ วุจฺจติ ฯ สาธุ สาธุ อานนฺทาติ อิทํ ปน ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ สมฺปหํเสนฺโต อาห ฯ สาธุการํ ปน ทตฺวา ทฺวีสุ อากาเรสุ เอกํ คเหตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อาห ตุมฺเหหิ อานนฺท สปฺปุริเสหิ วิชิตํ ปจฺฉิมา ชนตา สาลิมํโสทนํ อติมญฺิสฺสตีติ ฯ ตตฺรายํ อธิปฺปาโย ตุมฺเหหิ อานนฺท สปฺปุริเสหิ เอวํ ทุพฺภิกฺเข ทุลฺลภปิณฺเฑ อิมาย สลฺลหุกวุตฺติตาย อิมินา จ สลฺเลเขน วิชิตํ ฯ กึ วิชิตนฺติ ฯ ทุพฺภิกฺขํ วิชิตํ โลโภ วิชิโต อิจฺฉาจาโร วิชิโต ฯ กถํ ฯ อยํ เวรญฺชา ทุพฺภิกฺขา สมนฺตโต ปน อนนฺตรา คามนิคมา ผลภารนมิตสสฺสา สุภิกฺขา สุลภปิณฺฑา หนฺท มยํ ตตฺถ คนฺตฺวา ปริภุญฺชิสฺสาม เอวํ สนฺเตปิ ภควา อิเธว อมฺเห คณฺหิตฺวา วสตีติ เอกภิกฺขุสฺสาปิ จินฺตา วา วิฆาโต วา นตฺถิ เอวํ ตาว ทุพฺภิกฺขํ วิชิตํ อภิภูตํ อตฺตโน วเส วตฺติตํ ฯ กถํ โลโภ วิชิโต ฯ อยํ เวรญฺชา ทุพฺภิกฺขา สมนฺตโต ปน อนนฺตรา คามนิคมา ผลภารนมิตสสฺสา สุภิกฺขา สุลภปิณฺฑา หนฺท มยํ ตตฺถ คนฺตฺวา ปริภุญฺชิสฺสามาติ โลภวเสน เอกภิกฺขุนาปิ รตฺติจฺเฉโท วา ปจฺฉิมิกาย ตตฺถ วสฺสํ อุปคจฺฉามาติ วสฺสจฺเฉโท วา น กโต เอวํ โลโภ วิชิโต ฯ กถํ อิจฺฉาจาโร วิชิโต ฯ อยํ เวรญฺชา ทุพฺภิกฺขา อิเม จ มนุสฺสา อมฺเห เทฺว ตโย มาเส วสนฺเตปิ น กิสฺมิญฺจิ มญฺนฺติ ยนฺนูน มยํ คุณวณิชฺชํ กตฺวา อสุโก ภิกฺขุ ปมสฺส ฌานสฺส ลาภี ฯเปฯ อสุโก ฉฬภิญฺโติ เอวํ มนุสฺสานํ อญฺมญฺ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๗.

ปกาเสตฺวา กุจฺฉึ ปฏิชคฺคิตฺวา ปจฺฉา สีลํ อธิฏฺเหยฺยามาติ เอกภิกฺขุนาปิ เอวรูปา อิจฺฉา น อุปฺปาทิตา เอวํ อิจฺฉาจาโร วิชิโต อภิภูโต อตฺตโน วเส วตฺติโตติ ฯ อนาคเต ปน ปจฺฉิมา ชนตา วิหาเร นิสินฺนา อปฺปกสิเรเนว ลภิตฺวาปิ กึ อิทํ อุตฺตณฺฑุลํ อติกิลินฺนํ อโลณํ อติโลณํ อนมฺพิลํ อจฺจมฺพิลํ โก อิมินา อตฺโถติอาทินา นเยน สาลิมํโสทนํ อติมญฺิสฺสติ โอาตํ อวญฺาตํ กริสฺสติ ฯ อถวา ชนปโท นาม น สพฺพกาลํ ทุพฺภิกฺโข โหติ เอกทา ทุพฺภิกฺโข โหติ เอกทา สุภิกฺโข โหติ สฺวายํ ยทา สุภิกฺโข ภวิสฺสติ ตทา ตุมฺหากํ สปฺปุริสานํ อิมาย ปฏิปตฺติยา ปสนฺนา มนุสฺสา ภิกฺขูนํ ยาคุขชฺชกาทิปฺปเภเทน อเนกปฺปการํ สาลิวิกตึ มํโสทนญฺจ ทาตพฺพํ มญฺิสฺสนฺติ ตํ ตุมฺเห นิสฺสาย อุปฺปนฺนํ สกฺการํ ตุมฺหากํ สพฺรหฺมจาริสงฺขาตา ปจฺฉิมา ชนตา ตุมฺหากํ อนฺตเร นิสีทิตฺวา อนุภวมานาว อติมญฺิสฺสติ ตปฺปจฺจยํ มานญฺจ กริสฺสติ ฯ กถํ ฯ กสฺมา เอตฺตกํ ปกฺกํ กึ ตุมฺหากํ ภาชนานิ นตฺถิ ยตฺถ อตฺตโน สนฺตกํ ปกฺขิปิตฺวา เปยฺยาถาติ ฯ {๑๗} อถโข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโนติอาทีสุ ฯ อายสฺมาติ ปิยวจนเมตํ ครุคารวสปฺปติสฺสาธิวจนเมตํ ฯ มหาโมคฺคลฺลาโนติ มหา จ โส คุณมหตฺเตน โมคฺคลฺลาโน จ โคตฺเตนาติ มหาโมคฺคลฺลาโน ฯ เอตทโวจาติ เอตํ อโวจ อิทานิ วตฺตพฺพํ เอตรหิ ภนฺเตติอาทิวจนํ ทสฺเสติ ฯ กสฺมา อโวจ ฯ เถโร กิร

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๘.

ปพฺพชิตฺวา สตฺตเม ทิวเส สาวกปารมีาณสฺส มตฺถกํ ปตฺโต สตฺถาราปิ มหิทฺธิกตาย เอตทคฺเค ปิโต ฯ โส ตํ อตฺตโน มหิทฺธิกตํ นิสฺสาย จินฺเตสิ อยํ เวรญฺชา ทุพฺภิกฺขา ภิกฺขู จ กิลมนฺติ ยนฺนูนาหํ ปวึ ปริวตฺเตตฺวา ภิกฺขู ปปฺปฏโกชํ โภเชยฺยนฺติ ฯ อถสฺส เอตทโหสิ สเจ ปนาหํ ภควโต สนฺติเก วิหรนฺโต ภควนฺตํ อยาจิตฺวา เอวํ กเรยฺยํ น เม ตํ อสฺส ปฏิรูปํ ยุคคฺคาโห วิย ภควตา สทฺธึ กโต ภเวยฺยาติ ตสฺมา ยาจิตุกาโม อาคนฺตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ ฯ เหฏฺิมตลํ สมฺปนฺนนฺติ ปวิยา กิร เหฏฺิมตเล ปวีมณโฑ ปโวโช ปวีปปฺปฏโก อตฺถิ ตํ สนฺธาย วทติ ฯ ตตฺถ สมฺปนฺนนฺติ มธุรํ สาธุรสนฺติ อตฺโถ ฯ ยเถว หิ ตตฺรสฺส รุกฺโข สมฺปนฺนผโล จ อุปฺปนฺนผโล จาติ เอตฺถ มธุรผโลติ อตฺโถ เอวมิธาปิ สมฺปนฺนนฺติ มธุรํ สาธุรสนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ เสยฺยถาปิ ขุทฺทกมธุ อนีลกนฺติ อิทํ ปนสฺส มธุรตาย โอปมฺมนิทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ ฯ ขุทฺทกมธูติ ขุทฺทกมกฺขิกาหิ กตมธุ ฯ อนีลกนฺติ นิมฺมกฺขิกํ นิมฺมกฺขิกณฺฑกํ ปริสุทฺธํ ฯ เอตํ กิร มธุ สพฺพมธูหิ อคฺคญฺจ เสฏฺญฺจ สุรสญฺจ โอชวนฺตญฺจ ฯ เตนาห เสยฺยถาปิ ขุทฺทกมธุ อนีลกํ เอวมสฺสาทนฺติ ฯ สาธาหํ ภนฺเตติ สาธุ อหํ ภนฺเต ฯ เอตฺถ จ สาธูติ อายาจนวจนเมตํ ฯ ปวีปริวตฺตนํ อายาจนฺโต หิ เถโร ภควนฺตํ เอวมาห ฯ ปริวตฺเตยฺยนฺติ อุกฺกุชฺเชยฺยํ เหฏฺิมตลํ อุปริมํ กเรยฺยํ ฯ กสฺมา ฯ เอวํ หิ กเต สุเขน ภิกฺขู ปปฺปฏโกชํ ปวีมณฺฑํ ปริภุญฺชิสฺสนฺตีติ ฯ อถ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๙.

ภควา อนนุญฺาตุกาโมปิ เถรํ สีหนาทํ นทาเปตุํ ปุจฺฉิ เย ปน เต โมคฺคลฺลาน ปวีนิสฺสิตา ปาณา เต กถํ กริสฺสสีติ ฯ เย ปวีนิสฺสิตา คามนิคมาทีสุ ปาณา เต ปวิยา ปริวตฺติยมานาย อากาเส สณฺาตุํ อสกฺโกนฺเต กถํ กริสฺสสิ กตฺถ เปสฺสสีติ ฯ อถ เถโร ภควตา เอตทคฺเค ปิตภาวานุรูปํ อตฺตโน อิทฺธานุภาวํ ปกาเสนฺโต เอกาหํ ภนฺเตติอาทิมาห ฯ ตสฺสตฺโถ เอกํ อหํ ภนฺเต หตฺถํ ยถา อยํ มหาปวี เอวํ อภินิมฺมิสฺสามิ ปวีสทิสํ กริสฺสามิ เอวํ กตฺวา เย ปวีนิสฺสิตา ปาณา เต เอกสฺมึ หตฺถตเล ิเต ปาเณ ทุติยหตฺถตเล สงฺกาเมนฺโต วิย ตตฺถ สงฺกาเมสฺสามีติ ฯ อถสฺส ภควา อายาจนํ ปฏิกฺขิปนฺโต อลํ โมคฺคลฺลานาติอาทิมาห ฯ ตตฺถ อลนฺติ ปฏิกฺเขปวจนํ ฯ วิปลฺลาสมฺปิ สตฺตา ปฏิลเภยฺยุนฺติ วิปรีตคฺคาหมฺปิ สตฺตา สมฺปาปุเณยฺยุํ ฯ กถํ ฯ อยนฺนุ โข ปวี อุทาหุ น อยนฺติ ฯ อถวา อมฺหากํ นุโข อยํ คาโม อุทาหุ อญฺเสนฺติ ฯ เอวํ นิคมชนปทกฺเขตฺตารามาทีสุ ฯ น วา เอส วิปลฺลาโส ฯ อจินฺเตยฺโย หิ อิทฺธิมโต อิทฺธิวิสโย ฯ เอวํ ปน วิปลฺลาสํ ปฏิลเภยฺยุํ อิทํ ทุพฺภิกฺขํ นาม น อิทาเนว โหติ อนาคเตปิ ภวิสฺสติ ตทา ภิกฺขู ตาทิสํ อิทฺธิมนฺตํ สพฺรหฺมจารึ กุโต ลภิสฺสนฺติ เต โสตาปนฺนสกทาคามิอนาคามิสุกฺขวิปสฺสกชฺฌานลาภี ปฏิสมฺภิทปฺปตฺตา ขีณาสวาปิ สมานา อิทฺธิพลาภาวา ปรกุลานิ ปิณฺฑาย อุปสงฺกมิสฺสนฺติ ตตฺร มนุสฺสานํ เอวํ ภวิสฺสติ พุทฺธกาเล ภิกฺขู

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๐.

สิกฺขาสุ ปริปูรีการิโน อเหสุํ เต คุเณ นิพฺพตฺเตตฺวา ทุพฺภิกฺขกาเล ปวึ ปริวตฺเตตฺวา ปปฺปฏโกชํ ปริภุญฺชึสุ อิทานิ ปน สิกฺขาย ปริปูรีการิโน นตฺถิ ยทิ สิยุํ ตเถว กเรยฺยุํ น อมฺหากํ ยงฺกิญฺจิ ปกฺกํ วา อามํ วา ขาทิตุํ ทเทยฺยุนฺติ เอวํ เต สนฺเตสุเยว อริยปุคฺคเลสุ นตฺถิ อริยปุคฺคลาติ อิมํ วิปลฺลาสํ ปฏิลเภยฺยุํ ฯ วิปลฺลาสวเสน จ อริเย ครหนฺตา อุปวทนฺตา อปายูปคา ภเวยฺยุํ ตสฺมา มา เต รุจฺจิ ปวึ ปริวตฺเตตุนฺติ ฯ อถ เถโร อิมํ อายาจนํ อลภมาโน อญฺ ยาจนฺโต สาธุ ภนฺเตติอาทิมาห ฯ ตมฺปิสฺส ภควา ปฏิกฺขิปนฺโต อลํ โมคฺคลฺลานาติอาทิมาห ฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ น วุตฺตํ วิปลฺลาสมฺปิ สตฺตา ปฏิลเภยฺยุนฺติ อถ โข ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว คเหตพฺพํ ฯ อตฺโถปิ จสฺส วุตฺตสทิโสเยว เวทิตพฺโพ ฯ ยทิ ปน ภควา อนุชาเนยฺย เถโร กึ กเรยฺยาติ ฯ มหาสมุทฺทํ เอเกน ปทวีติหาเรน อติกฺกมิตพฺพํ มาติกามตฺตํ อธิฏฺหิตฺวา นเฬรุปุจิมนฺทโต อุตฺตรกุรุํ อภิมุขํ มคฺคํ นีหริตฺวา อุตฺตรกุรุํ คมนาคมนสมฺปนฺเน าเน กตฺวา ทสฺเสยฺย ยถา ภิกฺขู โคจรคามํ วิย ยถาสุขํ ปิณฺฑาย ปวิสิตฺวา นิกฺขเมยฺยุนฺติ ฯ นิฏฺิตา มหาโมคฺคลฺลานสฺส สีหนาทกถา ฯ {๑๘} อิทานิ อายสฺมา อุปาลิ วินยปฺปญฺตฺติยา มูลโต ปภูติ นิทานํ ทสฺเสตุํ สารีปุตฺตตฺเถรสฺส สิกฺขาปทปฏิสํยุตฺตํ วิตกฺกุปฺปาทํ ทสฺเสนฺโต อถ โข อายสฺมโต สารีปุตฺตสฺสาติอาทิมาห ฯ ตตฺถ รโห คตสฺสาติ รหสิ คตสฺส ฯ ปฏิสลฺลีนสฺสาติ ปฏิสลฺลีนสฺส เอกีภาวํ คตสฺส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๑.

กตเมสานนฺติ อตีเตสุ วิปสฺสิอาทีสุ พุทฺเธสุ กตเมสํ ฯ จิรํ อสฺส ิติ จิรา วา อสฺส ิตีติ จิรฏฺิติกํ ฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานปทตฺถเมว ฯ กึ ปน เถโร อิมํ อตฺตปริวิตกฺกํ สยํ วินิจฺฉินิตุํ น สกฺโกตีติ ฯ วุจฺจเต ฯ สกฺโกติ จ น สกฺโกติ จ ฯ อยํ หิ อิเมสํ นาม พุทฺธานํ สาสนํ น จิรฏฺิติกํ อโหสิ อิเมสํ จิรฏฺิติกนฺติ เอตฺตกํ สกฺโกติ วินิจฺฉินิตุํ อิมินา ปน การเณน น จิรฏฺิติกํ อโหสิ อิมินา จิรฏฺิติกนฺติ เอตํ น สกฺโกติ ฯ มหาปทุมตฺเถโร ปนาห เอตมฺปิ โสฬสวิธาย ปญฺาย มตฺถกปฺปตฺตสฺส อคฺคสาวกสฺส น ภาริยํ สมฺมาสมฺพุทฺเธน ปน สทฺธึ เอกฏฺาเน วสนฺตสฺส สยํ วินิจฺฉยกรณํ ตุลํ ฉฑฺเฑตฺวา หตฺเถน ตุลนสทิสํ โหตีติ ภควนฺตํเยว อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิ ฯ อถสฺส ภควา ปุจฺฉํ วิสชฺเชนฺโต ภควโต จ สารีปุตฺต วิปสฺสิสฺสาติอาทิมาห ฯ ตํ อุตฺตานตฺถเมว ฯ {๑๙} ปุน เถโร การณํ ปุจฺฉนฺโต โก นุโข ภนฺเต เหตูติอาทิมาห ฯ ตตฺถ โก นุโข ภนฺเตติ การณปุจฺฉา ฯ ตสฺส กตโม นุโข ภนฺเตติ อตฺโถ ฯ เหตุ ปจฺจโยติ อุภยเมตํ การณาธิวจนํ ฯ การณํ หิ ยสฺมา เตน ตสฺส ผลํ หิโนติ ปวตฺตติ ตสฺมา เหตูติ วุจฺจติ ฯ ยสฺมา ตํ ปฏิจฺจ เอติ ปวตฺตติ ตสฺมา ปจฺจโยติ วุจฺจติ ฯ เอวํ อตฺถโต เอกมฺปิ โวหารวเสน วจนสิลิฏฺตาย จ ตตฺร ตตฺร เอตํ อุภยมฺปิ วุจฺจติ ฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมว ฯ อิทานิ ตํ เหตุญฺจ ปจฺจยญฺจ ทสฺเสตุํ ภควา จ สารีปุตฺต วิปสฺสีติอาทิมาห ฯ ตตฺถ กิลาสุโน อเหสุนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๒.

น อาลสิยกิลาสุโน ฯ น หิ พุทฺธานํ อาลสิยํ วา โอสนฺนวิริยตา วา อตฺถิ ฯ พุทฺธา หิ เอกสฺส วา ทฺวินฺนํ วา สกลจกฺกวาฬสฺส วา ธมฺมํ เทเสนฺตา สมเกเนว อุสฺสาเหน เทเสนฺติ น ปริสาย อปฺปภาวํ ทิสฺวา โอสนฺนวิริยา โหนฺติ นาปิ มหนฺตภาวํ ทิสฺวา อุสฺสนฺนวิริยา ฯ ยถา หิ สีโห มิคราชา สตฺตนฺนํ ทิวสานํ อจฺจเยน โคจราย ปกฺกมนฺโต ขุทฺทเก วา มหนฺเต วา ปาเณ ทิสฺวา เอกสทิเสเนว เวเคน ปตติ ตํ กิสฺส เหตุ มา เม ชโว ปริหายีติ เอวํ พุทฺธา อปฺปกาย วา มหติยา วา ปริสาย สมเกเนว อุสฺสาเหน ธมฺมํ เทเสนฺติ ตํ กิสฺส เหตุ มา โน ธมฺมครุกา ๑- ปริหายีติ ฯ ธมฺมครุโน หิ พุทฺธา ธมฺมคารวาติ ฯ ยถา ปน อมฺหากํ ภควา มหาสมุทฺทํ ปูรยมาโน วิย วิตฺถาเรน ธมฺมํ เทเสสิ เอวํ เต น เทเสสุํ ฯ กสฺมา ฯ สตฺตานํ อปฺปรชกฺขตาย ฯ เตสํ กิร กาเล ทีฆายุกา สตฺตา อปฺปรชกฺขา อเหสุํ ฯ เต จตุสฺสจฺจปฏิสํยุตฺตํ เอกคาถมฺปิ สุตฺวา ธมฺมํ อภิสเมนฺติ ตสฺมา น วิตฺถาเรน ธมฺมํ เทเสสุํ ฯ เตเนว การเณน อปฺปกญฺจ เนสํ อโหสิ สุตฺตํ ฯเปฯ เวทลฺลนฺติ ฯ ตตฺถ สุตฺตาทีนํ นานตฺตํ ปมสงฺคีติวณฺณนายํ วุตฺตเมว ฯ อปฺปญฺตฺตํ สาวกานํ สิกฺขาปทนฺติ สาวกานํ นิทฺโทสตาย โทสานุรูปตาย ปญฺาเปตพฺพํ สตฺตาปตฺติกฺขนฺธวเสน อาณาสิกฺขาปทํ อปฺปญฺตฺตํ ฯ อนุทฺทิฏฺ ปาฏิโมกฺขนฺติ ๒- @เชิงอรรถ: ๑. ธมฺมครุตาติ ภเวยฺย ฯ ๒. อาทิเมตํ มุขเมตํ ปมุขเมตํ กุสลานํ ธมฺมานนฺติ @ตสฺส ปทภาชเน วุตฺตตฺตา ปาติโมกฺขนฺติปิ มติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๓.

อนฺวฑฺฒมาสํ อาณาปาฏิโมกฺขํ อนุทฺทิฏฺ อโหสิ ฯ โอวาทปาฏิโมกฺขเมว เต อุทฺทิสึสุ ฯ ตมฺปิ จ โน อนฺวฑฺฒมาสํ ฯ ตถา หิ วิปสฺสี ภควา ฉนฺนํ ฉนฺนํ วสฺสานํ สกึ สกึ โอวาทปาฏิโมกฺขํ อุทฺทิสิ ฯ ตญฺจโข สามํเยว ฯ สาวกา ปนสฺส อตฺตโน อตฺตโน วสนฏฺาเนสุ น อุทฺทิสึสุ ฯ สกลชมฺพุทีเป เอกสฺมึเยว าเน พนฺธุมติยา ราชธานิยา เขเม มิคทาเย วิปสฺสิสฺส ภควโต วสนฏฺาเน สพฺโพปิ ภิกฺขุสงฺโฆ อุโปสถํ อกาสิ ฯ ตญฺจโข สงฺฆูโปสถเมว น คณูโปสถํ น ปุคฺคลูโปสถํ น ปาริสุทฺธิอุโปสถํ น อธิฏฺานูโปสถํ ฯ ตทา กิร ชมฺพุทีเป จตุราสีติวิหารสหสฺสานิ โหนฺติ ฯ เอกเมกสฺมึ ๑- วิหาเร อพฺโพกิณฺณานิ ทสํปิ วีสํปิ ตึสํปิ ภิกฺขุสหสฺสานิ วสนฺติ ภิยฺโยปิ วสนฺติ ฯ อุโปสถาโรจิตกา เทวตา ตตฺถ ตตฺถ คนฺตฺวา อาโรเจนฺติ มาริสา เอกํ วสฺสํ อติกฺกนฺตํ เทฺว ตีณิ จตฺตาริ ปญฺจ วสฺสานิ อติกฺกนฺตานิ อิทํ ฉฏฺ วสฺสํ อาคมินิยา ปุณฺณมาสินิยา พุทฺธทสฺสนตฺถํ อุโปสถกรณตฺถญฺจ คนฺตพฺพํ สมฺปตฺโต โว สนฺนิปาตกาโลติ ฯ ตโต สานุภาวา ภิกฺขู อตฺตโน อานุภาเวน คจฺฉนฺติ ฯ อิตเร เทวตานุภาเวน ฯ กถํ ฯ เต กิร ภิกฺขู ปาจีนสมุทฺทนฺเต ปจฺฉิมอุตฺตรทกฺขิณสมุทฺทนฺเต วา ิตา คมิยวตฺตํ ปูเรตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย คจฺฉามาติ จิตฺตํ อุปฺปาเทนฺติ ฯ สห จิตฺตุปฺปาทา อุโปสถคฺคํ คตาว โหนฺติ ฯ เต วิปสฺสิสมฺมาสมฺพุทฺธํ อภิวาเทตฺวา นิสีทนฺติ ฯ ภควาปิ สนฺนิสินฺนาย @เชิงอรรถ: ๑. เอเกกสฺมึ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๔.

ปริสาย อิมํ โอวาทปาฏิโมกฺขํ อุทฺทิสติ ขนฺตี ปรมํ ตโป ตีติกฺขา นิพฺพานํ ปรมํ วทนฺติ พุทฺธา น หิ ปพฺพชิโต ปรูปฆาตี สมโณ โหติ ปรํ วิเหยนฺโต สพฺพปาปสฺส อกรณํ กุสลสฺสูปสมฺปทา สจิตฺตปริโยทปนํ เอตํ พุทฺธาน สาสนํ อนุปวาโท อนุปฆาโต ปาฏิโมกฺเข จ สํวโร มตฺตญฺุตา จ ภตฺตสฺมึ ปนฺตญฺจ สยนาสนํ อธิจิตฺเต จ อาโยโค เอตํ พุทฺธาน สาสนนฺติ ๑- ฯ เอเตเนว อุปาเยน อิตเรสมฺปิ พุทฺธานํ ปาฏิโมกฺขุทฺเทโส เวทิตพฺโพ ฯ สพฺพพุทฺธานํ หิ อิมา ติสฺโสว โอวาทปาฏิโมกฺขคาถาโย โหนฺติ ฯ ตา ทีฆายุกพุทฺธานํ ยาว สาสนปริยนฺตา อุทฺเทสมาคจฺฉนฺติ ฯ อปฺปายุกพุทฺธานํ ปน ปมโพธิยํเยว ฯ สิกฺขาปทปฺปญฺตฺติกาลโต ปน ปภูติ อาณาปาฏิโมกฺขเมว อุทฺทิสิยติ ฯ ตญฺจโข ภิกฺขูเยว อุทฺทิสนฺติ น พุทฺธา ฯ ตสฺมา อมฺหากมฺปิ ภควา ปมโพธิยํ วีสติวสฺสมตฺตเมว อิทํ โอวาทปาฏิโมกฺขํ อุทฺทิสิ ฯ อเถกทิวสํ ปุพฺพาราเม มิคารมาตุปาสาเท นิสินฺโน ภิกฺขู อามนฺเตสิ น ทานาหํ ภิกฺขเว อิโต ปรํ อุโปสถํ กริสฺสามิ ปาฏิโมกฺขํ อุทฺทิสิสฺสามิ ตุมฺเหว ทานิ ภิกฺขเว อิโต ปรํ อุโปสถํ กเรยฺยาถ ปาฏิโมกฺขํ @เชิงอรรถ: ๑. ที. มหา. ๑๐/๕๗.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๕.

อุทฺทิเสยฺยาถ อฏฺานเมตํ ภิกฺขเว อนวกาโส ยํ ตถาคโต อปริสุทฺธาย ปริสาย อุโปสถํ กเรยฺย ปาฏิโมกฺขํ อุทฺทิเสยฺยาติ ๑- ฯ ตโต ปฏฺาย ภิกฺขู อาณาปาฏิโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ ฯ อิทํ อาณาปาฏิโมกฺขํ เตสํ อนุทฺทิฏฺ อโหสิ ฯ เตน วุตฺตํ อนุทฺทิฏฺ ปาฏิโมกฺขนฺติ ฯ เตสํ พุทฺธานนฺติ เตสํ วิปสฺสิอาทีนํ ติณฺณํ พุทฺธานํ ฯ อนฺตรธาเนนาติ ขนฺธนฺตรธาเนน ฯ ปรินิพฺพาเนนาติ วุตฺตํ โหติ ฯ พุทฺธานุพุทฺธานนฺติ เย เตสํ พุทฺธานํ อนุพุทฺธา สมฺมุขสาวกา เตสญฺจ ขนฺธนฺตรธาเนน ฯ เย เต ปจฺฉิมา สาวกาติ เย เต สมฺมุขสาวกานํ สนฺติเก ปพฺพชิตา ปจฺฉิมา สาวกา ฯ นานานามาติ พุทฺธรกฺขิโต ธมฺมรกฺขิโต สงฺฆรกฺขิโตติ- อาทินามวเสน วิวิธนามา ฯ นานาโคตฺตาติ โคตโม โมคฺคลฺลาโนติ- อาทิโคตฺตวเสน วิวิธโคตฺตา ฯ นานาชจฺจาติ ขตฺติโย พฺราหฺมโณติ- อาทิชาติวเสน นานาชจฺจา ฯ นานากุลา ปพฺพชิตาติ ขตฺติยกุลาทิวเสน วา อุจฺจนีจอุฬารานุฬารโภคาทิกุลวเสน วา วิวิธกุลา นิกฺขมฺม ปพฺพชิตา ฯ เต ตํ พฺรหฺมจริยนฺติ เต ปจฺฉิมา สาวกา ยสฺมา เอกนามา เอกโคตฺตา เอกชาติยา เอกกุลา ปพฺพชิตา อมฺหากํ สาสนํ ตนฺติ ปเวณีติ อตฺตโน ภารํ กตฺวา พฺรหฺมจริยํ รกฺขนฺติ จิรํ ปริยตฺติธมฺมํ ปริหรนฺติ อิเม จ ตาทิสา น โหนฺติ ตสฺมา อญฺมญฺ วิเหเนฺตา วิโลมํ คณฺหนฺตา อสุโก เถโร ชานิสฺสติ อสฺโก เถโร ชานิสฺสตีติ สิถิลํ กโรนฺตา ตํ พฺรหฺมจริยํ ขิปฺปญฺเ@เชิงอรรถ: ๑. วิ. จุลฺลวคฺค. ๗/๒๙๒.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๖.

อนฺตรธาเปสุํ สงฺคหํ อาโรเปตฺวา น รกฺขึสุ ฯ เสยฺยถาปีติ ตสฺสตฺถสฺส โอปมฺมนิทสฺสนํ ฯ วิกีรตีติ วิกฺขิปติ ฯ วิธมตีติ านนฺตรํ เนติ ฯ วิทฺธํเสตีติ ิตฏฺานโต อปเนติ ฯ ยถาตํ สุตฺเตน อสงฺคหิตตฺตาติ ยถา สุตฺเตน อคณฺิตตฺตา อพทฺธตฺตา เอวํ วิกีรติ ฯ ยถา สุตฺเตน อสงฺคหิตานิ วิกีริยนฺติ เอวํ วิกีรตีติ วุตฺตํ โหติ ฯ เอวเมว โขติ โอปมฺมสมฺปฏิปาทนํ ฯ อนฺตรธาเปสุนฺติ วคฺคสงฺคหปณฺณาสสงฺคหาทีหิ อสงฺคณฺหนฺตา ยํ ยํ อตฺตโน รุจฺจติ ตํ ตเทว คเหตฺวา เสสํ วินาเสสุํ อทสฺสนํ นยึสุ ฯ กิลาสุโน จ เต ภควนฺโต อเหสุํ สาวกานํ เจตสา เจโต ปริจฺจ โอวทิตุนฺติ อปิจ สารีปุตฺต เต พุทฺธา อตฺตโน เจตสา สาวกานํ เจโต ปริจฺจ ปริจฺฉินฺทิตฺวา โอวทิตุํ กิลาสุโน อเหสุํ ปรจิตฺตํ ตฺวา อนุสาสนํ น ภาริยโต น ปปญฺจโต อทฺทสึสุ ฯ ภูตปุพฺพํ สารีปุตฺตาติอาทิ เตสํ กิลาสุภาวปฺปกาสนตฺถํ วุตฺตํ ฯ ภึสนเกติ ภยานเก ภยชนเก ฯ เอวํ วิตกฺเกถาติ เนกฺขมฺมวิตกฺกาทโย ตโย กุสลวิตกฺเก วิตกฺเกถ ฯ มา เอวํ วิตกฺกยิตฺถาติ กามวิตกฺกาทโย ตโย อกุสลวิตกฺเก มา วิตกฺกยิตฺถ ฯ เอวํ มนสิ กโรถาติ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา อสุภนฺติ มนสิ กโรถ ฯ มา เอวํ มนสากตฺถาติ นิจฺจํ สุขํ อตฺตา สุภนฺติ มา มนสิ อกตฺถ ฯ อิทํ ปชหถาติ อกุสลํ ปชหถ ฯ อิทํ อุปสมฺปชฺช วิหรถาติ กุสลํ อุปสมฺปชฺช ปฏิลภิตฺวา นิปฺผาเทตฺวา วิหรถ ฯ อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตานิ วิมุจฺจึสูติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๗.

อคฺคเหตฺวา วิมุจฺจึสุ ฯ เตสํ หิ จิตฺตานิ เยหิ อาสเวหิ วิมุจฺจึสุ น เต ตานิ คเหตฺวา วิมุจฺจึสุ ฯ อนุปฺปาทนิโรเธน ปน นิรุชฺฌมานา ๑- อคฺคเหตฺวา วิมุจฺจึสุ ฯ เตน วุตฺตํ อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตานิ วิมุจฺจึสูติ ฯ สพฺเพปิ เต อรหตฺตํ ปตฺตา สุริยรํสิสมฺผุฏฺมิว ปทุมวนํ วิกสิตจิตฺตา อเหสุํ ฯ ตตฺร สุทํ สาริปุตฺต ภึสนกสฺส วนสณฺฑสฺส ภึสนกตสฺมึ โหตีติ ตตฺราติ ปุริมวจนาเปกฺขนํ ฯ สุทนฺติ ปทปูรณมตฺเต นิปาโต ฯ สารีปุตฺตาติ อาลปนํ ฯ อยํ ปเนตฺถ อตฺถโยชนา ฯ ตตฺราติ ยํ วุตฺตํ อญฺตรสฺมึ ภึสนเก วนสณฺเฑติ ตตฺร โย โส ภึสนโกติ วนสณฺโฑ วุตฺโต ตสฺส ภึสนกสฺส วนสณฺฑสฺส ภึสนกภาโว ภึสนกตา ภึสนกตสฺมึ ภึสนกกิริยาย โหตีติ อตฺโถ ฯ กึ โหติ ฯ อิทํ โหติ โยโกจิ อวีตราโค ฯเปฯ โลมานิ หํสนฺตีติ ฯ อถวา ตตฺราติ สามิอตฺเถ ภุมฺมํ ฯ สุ อิติ นิปาโต กึสุ นาม เต โภนฺโต สมณพฺราหฺมณาติอาทีสุ วิย ฯ อิทนฺติ อธิปฺเปตมตฺถํ ปจฺจกฺขํ วิย กตฺวา ทสฺสนวจนํ ฯ สุ อิทนฺติ สุทํ ฯ สนฺธิวเสน อิการโลโป เวทิตพฺโพ จกฺขุนฺทฺริยํ อิตฺถินฺทฺรยํ อนญฺาตญฺสฺสามีตินฺทฺริยํ กึสูธ วิตฺตนฺติอาทีสุ วิย ฯ อยํ ปเนตฺถ อตฺถโยชนา ฯ ตสฺส สารีปุตฺต ภึสนกสฺส วนสณฺฑสฺส ภึสนกตสฺมึ อิทํ สุ โหติ ฯ ภึสนกตสฺมินฺติภึสนกภาเวติ อตฺโถ ฯ เอกสฺส ตการสฺส โลโป ทฏฺพฺโพ ฯ ภึสนกตฺตสฺมินฺติเยว วา ปาโ ฯ ภึสนกตาย อิติ วา วตฺตพฺเพ ลิงฺควิปลฺลาโส กโต ฯ นิมิตฺตตฺเถ เจตฺถ ภุมฺมวจนํ ฯ ตสฺมา @เชิงอรรถ: ๑. นิรุชฺฌมาเนติ โยชนาปาโ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๘.

เอวํ สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพ ภึสนกภาเว อิทํ สุ โหติ ภึสนกภาวนิมิตฺตํ ภึสนกภาวเหตุ ภึสนกภาวปจฺจยา อิทํ สุ โหติ โยโกจิ อวีตราโค ตํ วนสณฺฑํ ปวิสติ เยภุยฺเยน โลมานิ หํสนฺตีติ พหุตรานิ โลมานิ หํสนฺติ อุทฺธมุขานิ สูจิสทิสานิ กณฺฏกสทิสานิ จ หุตฺวา ติฏฺนฺติ อปฺปานิ น หํสนฺติ พหุตรานํ วา สตฺตานํ หํสนฺติ อปฺปกานํ อติสูรปุริสานํ น หํสนฺติ ฯ อิทานิ อยํ โข สารีปุตฺต เหตูติอาทิ นิคมนํ ฯ ยญฺเจตฺถ อนฺตรนฺตรา น วุตฺตํ ตํ อุตฺตานตฺถเมว ตสฺมา ปาลิกฺกเมเนว เวทิตพฺพํ ฯ ยํ ปน วุตฺตํ น จิรฏฺิติกํ อโหสีติ ตํ ปุริสยุควเสน วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ วสฺสคณนาย หิ วิปสฺสิสฺส ภควโต อสีติวสฺสสหสฺสานิ อายุ สมฺมุขสาวกานมฺปิสฺส ตตฺตกเมว ฯ เอวํ ยฺวาสฺส สพฺพปจฺฉิมโก สาวโก เตน สห ฆเฏตฺวา สตสหสฺสํ สฏฺิมตฺตานิ จ วสฺสสหสฺสานิ พฺรหฺมจริยํ อฏฺาสิ ฯ ปุริสยุควเสน ปน ยุคปรมฺปราย อาคนฺตฺวา เทฺวเยว ปุริสยุคานิ อฏฺาสิ ฯ ตสฺมา น จิรฏฺิติกนฺติ วุตฺตํ ฯ สิขิสฺส ปน ภควโต สตฺตติวสฺสสหสฺสานิ อายุ สมฺมุขสาวกานมฺปิสฺส ตตฺตกเมว ฯ เวสฺสภุสฺส ภควโต สฏฺิวสฺสสหสสานิ อายุ สมฺมุขสาวกานมฺปิสฺส ตตฺตกเมว ฯ เอวํ เตสมฺปิ เย สพฺพปจฺฉิมสาวกา เตหิ สห ฆเฏตฺวา สตสหสฺสโต อุทฺธํ จตฺตาฬีสมตฺตานิ วีสติมตฺตานิ จ วสฺสสหสฺสานิ พฺรหฺมจริยํ อฏฺาสิ ฯ ปุริสยุควเสน ปน ยุคปรมฺปราย อาคนฺตฺวา เทฺว เทฺวเยว ปุริสยุคานิ อฏฺาสิ ฯ ตสฺมา น จิรฏฺิติกนฺติ วุตฺตํ ฯ {๒๐} เอวํ อายสฺมา สารีปุตฺโต ติณฺณํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๙.

พุทฺธานํ พฺรหฺมจริยสฺส น จิรฏฺิติการณํ สุตฺวา อิตเรสํ ติณฺณํ พฺรหฺมจริยสฺส จิรฏฺิติการณํ โสตุกาโม ปุน ภควนฺตํ โก ปน ภนฺเต เหตูติอาทินา นเยน ปุจฺฉิ ฯ ภควาปิสฺส พฺยากาสิ ฯ ตํ สพฺพํ วุตฺตปฏิปกฺขวเสน เวทิตพฺพํ ฯ จิรฏฺิติกภาเวปิ เจตฺถ เตสํ พุทฺธานํ อายุปริมาณโตปิ ปุริสยุคโตปิ อุภยถา จิรฏฺิติกตา เวทิตพฺพา ฯ กกุสนฺธสฺส หิ ภควโต จตฺตาฬีสวสฺสสหสฺสานิ อายุ โกนาคมนสฺส ภควโต ตึสวสฺสสหสฺสานิ กสฺสปสฺส ภควโต วีสติวสฺสสหสฺสานิ สมฺมุขสาวกานมฺปิ เตสํ ตตฺตกเมว ฯ พหูนิ จ เนสํ สาวกยุคานิ ปรมฺปราย พฺรหฺมจริยํ ปวตฺเตสุํ ฯ เอวํ เตสํ อายุปริมาณโตปิ สาวกยุคโตปิ อุภยถา พฺรหฺมจริยํ จิรฏฺิติกํ อโหสิ ฯ อมฺหากํ ปน ภควโต กสฺสปสฺส ภควโต อุปฑฺฒายุปฺปมาเณ ทสวสฺสสหสฺสายุกกาเล อุปฺปชฺชิตพฺพํ สิยา ตํ อสมฺภุณนฺเตน ปญฺจวสฺสสหสฺสายุกกาเล เอกวสฺสสหสฺสายุกกาเล ปญฺจวสฺสสตายุกกาเลปิ วา อุปฺปชฺชิตพฺพํ สิยา ยสฺมา ปนสฺส พุทฺธตฺตการเก ธมฺเม เอสนฺตสฺส ปริเยสนฺตสฺส าณํ ปริปาเจนฺตสฺส คพฺภํ คณฺหาเปนฺตสฺส วสฺสสตายุกกาเล าณํ ปริปากมคมาสิ ตสฺมา อติปริตฺตายุกกาเล อุปฺปนฺโน เตนสฺส สาวกปรมฺปราวเสน จิรฏฺิติกมฺปิ พฺรหฺมจริยํ อายุปริมาณวเสน วสฺสคณนาย อจิรฏฺิติกเมวาติ วตฺตํ วฏฺฏติ ฯ {๒๑} อถโข อายสฺมา สารีปุตฺโตติ โก อนุสนฺธิ ฯ เอวํ ติณฺณํ พุทฺธานํ พฺรหฺมจริยสฺส จิรฏฺิติการณํ สุตฺวา สิกฺขาปทปฺปญฺตฺติเยว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๐.

จิรฏฺิติกภาวเหตูติ นิฏฺ คนฺตฺวา ภควโตปิ พฺรหฺมจริยสฺส จิรฏฺิติกภาวํ อิจฺฉนฺโต อายสฺมา สารีปุตฺโต ภควนฺตํ สิกฺขาปทปฺปญฺตฺตึ ยาจิ ฯ ตสฺสา ยาจนวิธิทสฺสนตฺถเมตํ วุตฺตํ อถโข อายสฺมา สารีปุตฺโต อุฏฺายาสนา ฯเปฯ จิรฏฺิติกนฺติ ฯ ตตฺถ อทฺธนิยนฺติ อทฺธานกฺขมํ ฯ ทีฆกาลิกนฺติ วุตฺตํ โหติ ฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมว ฯ อถสฺส ภควา น ตาวายํ สิกฺขาปทปฺปญฺตฺติกาโลติ ปกาเสนฺโต อาคเมหิ ตฺวํ สารีปุตฺตาติอาทิมาห ฯ ตตฺถ อาคเมหิ ตฺวนฺติ ติฏฺ ตาว ตฺวํ ฯ อธิวาเสหิ ตาว ตฺวนฺติ วุตฺตํ โหติ ฯ อาทรวเสน เจตํ ทฺวิกฺขตฺตุํ วุตฺตํ ฯ เอเตน ภควา สิกฺขาปทปฺปญฺตฺติยา สาวกานํ วิสยภาวํ ปฏิกฺขิปิตฺวา พุทฺธวิสโย สิกฺขาปทปฺปญฺตฺตีติ อาวิกโรนฺโต ตถาคโตวาติอาทิมาห ฯ เอตฺถ จ ตตฺถาติ สิกฺขาปทปฺปญฺตฺติยาจนาเปกฺขํ ภุมฺมวจนํ ฯ ตตฺรายํ โยชนา ยํ วุตฺตํ ตยา สิกฺขาปทํ ปญฺาเปยฺยาติ ตตฺถ ตสฺสา สิกฺขาปทปฺปญฺตฺติยา ตถาคโตเยว กาลํ ชานิสฺสตีติ ฯ เอวํ วตฺวา อกาลํ ตาว ทสฺเสตุํ น ตาว สารีปุตฺตาติอาทิมาห ฯ ตตฺถ อาสวา ติฏฺนฺติ เอเตสูติ อาสเวหิ าตพฺพา น โวกฺกมิตพฺพาติ วา อาสวฏฺานิยา ฯ เยสุ ทิฏฺธมฺมิกสมฺปรายิกา ทุกฺขาสวา จ กิเลสาสวา จ ปรูปวาทวิปฺปฏิสารวธพนฺธนาทโย เจว อปายทุกฺขวิเสสภูตา จ อาสวา ติฏฺนฺติเยว ยสฺมา เนสํ เต การณํ โหนฺตีติ อตฺโถ ฯ เต อาสวฏฺานิยา วีติกฺกมธมฺมา ยาว น สงฺเฆ ปาตุภวนฺติ น ตาว สตฺถา สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺาเปตีติ อยเมตฺถ โยชนา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๑.

ยทิ หิ ปญฺาเปยฺย ปรูปวาทา ปรูปารมฺภา ครหโทสา น ปริมุจฺเจยฺย ฯ กถํ ฯ ปญฺาเปนฺเตน หิ โย ปน ภิกฺขุ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสเวยฺยาติอาทิ สพฺพํ ปญฺาเปตพฺพํ ภเวยฺย ฯ อทิสฺวา จ วีติกฺกมโทสํ อิมํ ปญฺตฺตึ ตฺวา ปเร เอวํ อุปวาทญฺจ อุปารมฺภญฺจ ครหญฺจ ปวตฺเตยฺยุํ กถํ หิ นาม สมโณ โคตโม ภิกฺขุสงฺโฆ เม อนฺวายิโก วจนกโรติ เอตฺตาวตา สิกฺขาปเทหิ ปลิเวเสฺสติ ปาราชิกํ ปญฺาเปสฺสติ นนุ อิเม กุลปุตฺตา มหนฺตญฺจ โภคกฺขนฺธํ มหนฺตญฺจ าติปริวฏฺฏํ หตฺถคตานิ จ รชฺชานิปิ ปหาย ปพฺพชิตา ฆาสจฺฉาทนปรมตาย สนฺตุฏฺา สิกฺขาย ติพฺพคารวา กาเย จ ชีวิเต จ นิรเปกฺขา วิหรนฺติ เตสุ นาม โก โลกามิสภูตํ เมถุนํ วา ปฏิเสวิสฺสติ ปรภณฺฑํ วา หริสฺสติ ปรสฺส วา อิฏฺ กนฺตํ อติมธุรํ ชีวิตํ อุปจฺฉินฺทิสฺสติ อภูตคุณกถาย วา ชีวิตํ กปฺเปสฺสติ นนุ ปาราชิเก อปฺปญฺตฺเตปิ ปพฺพชฺชาสงฺเขเปเนเวตํ ปากฏํ กตนฺติ ฯ ตถาคตสฺสปิ ถามญฺจ พลญฺจ สตฺตา น ชาเนยฺยุํ ปญฺตฺตมฺปิ สิกฺขาปทํ กุปฺเปยฺย น ยถาาเน ติฏฺเยฺย ฯ เสยฺยถาปิ นาม อกุสโล เวชฺโช กญฺจิ อนุปฺปนฺนคณฺฑํ ปุริสํ ปกฺโกสิตฺวา เอหมฺโภ ปุริส อิมสฺมึ เต สรีรปฺปเทเส มหาคณฺโฑ อุปฺปชฺชิตฺวา อนยพฺยสนํ ปาเปสฺสติ ปฏิกจฺเจว นํ ติกิจฺฉาเปหีติ วตฺวา สาธาจริย ตฺวํเยว นํ ติกิจฺฉสฺสูติ วุตฺโต ตสฺส อโรคํ สรีรปฺปเทสํ ผาเลตฺวา โลหิตํ นีหริตฺวา อาเลปนพนฺธนโธวนาทีหิ ตํ ปเทสํ สญฺฉวึ กตฺวา ตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๒.

ปุริสํ วเทยฺย มหาโรโค เต มยา ติกิจฺฉิโต เทหิ เม เทยฺยธมฺมนฺติ ฯ โส ตํ กิมยํ พาลเวชฺโช วทติ กตโร กิร เม อิมินา โรโค ติกิจฺฉิโต นนุ เม อยํ ทุกฺขญฺจ ชเนสิ โลหิตกฺขยญฺจ มํ ปาเปสีติ เอวํ อุปวเทยฺย เจว อุปารมฺเภยฺย จ ครเหยฺย จ น จาสฺส คุณํ ชาเนยฺย เอวเมว ยทิ อนุปฺปนฺเน วีติกฺกมโทเส สตฺถา สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺาเปยฺย ปรูปวาทาทีหิ จ น ปริมุจฺเจยฺย น จาสฺส ถามํ วา พลํ วา สตฺตา ชาเนยฺยุํ ปญฺตฺตมฺปิ สิกฺขาปทํ กุปฺเปยฺย น ยถาาเน ติฏฺเยฺย ฯ ตสฺมา วุตฺตํ น ตาว สารีปุตฺต สตฺถา สาวกานํ ฯเปฯ ปาตุภวนฺตีติ ฯ เอวํ อกาลํ ทสฺเสตฺวา ปุน กาลํ ทสฺเสตุํ ยโต จ โข สารีปุตฺตาติอาทิมาห ฯ ตตฺถ ยโตติ ยทา ฯ ยสฺมึ กาเลติ วุตฺตํ โหติ ฯ เสสํ วุตฺตานุสาเรเนว เวทิตพฺพํ ฯ อยํ วา เอตฺถ สงฺเขปตฺโถ ฯ ยสฺมึ นาม กาเล อาสวฏฺานิยา ธมฺมาติ สงฺขํ คตา วีติกฺกมโทสา สงฺเฆ ปาตุภวนฺติ ตทา สตฺถา สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปญฺาเปติ อุทฺทิสติ ปาฏิโมกฺขํ กสฺมา เตสํเยว อาสวฏฺานิยา ธมฺมาติ สงฺขํ คตานํ วีติกฺกมโทสานํ ปฏิฆาตาย ฯ เอวํ ปญฺาเปนฺโต ยถา นาม กุสโล เวชฺโช อุปฺปนฺนํ คณฺฑํ ผาลนาเลปนพนฺธนโธวนาทีหิ ติกิจฺฉนฺโต โรเปตฺวา สญฺฉวึ กตฺวา น เตฺวว อุปวาทาทิรโห โหติ สเก จ อาจริยเก วิทิตานุภาโว หุตฺวา สกฺการํ ปาปุณาติ เอวํ น จ อุปวาทาทิรโห โหติ สเก จ สพฺพญฺุวิสเย วิทิตานุภาโว หุตฺวา สกฺการํ ปาปุณาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๓.

ตญฺจสฺส สิกฺขาปทํ อกุปฺปํ โหติ ยถาาเน ติฏฺตีติ ฯ เอวํ อาสวฏฺานิยานํ ธมฺมานํ อนุปฺปตฺตึ สิกฺขาปทปฺปญฺตฺติยา อกาลํ อุปฺปตฺติญฺจ กาลนฺติ วตฺวา อิทานิ เตสํ ธมฺมานํ อนุปฺปตฺติกาลญฺจ ทสฺเสตุํ น ตาว สารีปุตฺต อิเธกจฺเจติอาทิมาห ฯ ตตฺถ อุตฺตานตฺถานิ ปทานิ ปาลิวเสเนว เวทิตพฺพานิ ฯ อยํ ปน อนุตฺตานปทวณฺณนา ฯ รตฺติโย ชานนฺตีติ รตฺตญฺู ฯ อตฺตโน ปพฺพชิตทิวสโต ปฏฺาย ปหุตา รตฺติโย ชานนฺติ จิรปพฺพชิตาติ วุตฺตํ โหติ ฯ รตฺตญฺูภิ มหตฺตํ รตฺตญฺุมหตฺตํ ฯ จิรปพฺพชิเตหิ มหนฺตภาวนฺติ อตฺโถ ฯ ตตฺร รตฺตญฺุมหตฺตํ ปตฺเต สงฺเฆ อุปเสนํ วงฺคนฺตปุตฺตํ อารพฺภ สิกฺขาปทํ ปญฺตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ โส หายสฺมา อูนทสวสฺเส ภิกฺขู อุปสมฺปาเทนฺเต ทิสฺวา เอกวสฺโส สทฺธิวิหาริยํ อุปสมฺปาเทสิ ฯ อถโข ภควา สิกฺขาปทํ ปญฺาเปสิ น ภิกฺขเว อูนทสวสฺเสน อุปสมฺปาเทตพฺโพ โย อุปสมฺปาเทยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ๑- ฯ เอวํ ปญฺตฺเต สิกฺขาปเท ปุน ภิกฺขู ทสวสฺสมฺหา ทสวสฺสมฺหาติ พาลา อพฺยตฺตา อุปสมฺปาเทนฺติ ฯ อถ ภควา อปรมฺปิ สิกฺขาปทํ ปญฺาเปสิ น ภิกฺขเว พาเลน อพฺยตฺเตน ทสวสฺเสน อุปสมฺปาเทตพฺโพ โย อุปสมฺปาเทยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส อนุชานามิ ภิกฺขเว พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน ทสวสฺเสน วา อติเรกทสวสฺเสน วา อุปสมฺปาเทตุนฺติ ๒- ฯ รตฺตญฺุมหตฺตํ ปตฺตกาเล เทฺว สิกฺขาปทานิ ปญฺตฺตานิ ฯ เวปุลฺลมหตฺตนฺติ @เชิงอรรถ: ๑. วิ. มหาวคฺค. ๔/๑๐๙. ๒. วิ. มหาวคฺค. ๔/๑๑๐.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๔.

วิปุลภาเวน มหตฺตํ ฯ สงฺโฆ หิ ยาว น เถรนวมชฺฌิมานํ วเสน เวปุลฺลมหตฺตํ ปตฺโต โหติ ตาว เสนาสนานิ ปโหนฺติ สาสเน เอกจฺเจ อาสวฏฺานิยา ธมฺมา น อุปฺปชฺชนฺติ เวปุลฺลมหตฺตํ ปตฺเต ปน เต อุปฺปชฺชนฺติ ฯ อถ สตฺถา สิกฺขาปทํ ปญฺาเปติ ฯ ตตฺถ เวปุลฺลมหตฺตํ ปตฺเต สงฺเฆ ปญฺตฺตสิกฺขาปทานิ โย ปน ภิกฺขุ อนุปสมฺปนฺเนน อุตฺตริทฺวิรตฺตติรตฺตํ สหเสยฺยํ กปฺเปยฺย ปาจิตฺติยํ ยา ปน ภิกฺขุนี อนุวสฺสํ วุฏฺาเปยฺย ปาจิตฺติยํ ยา ปน ภิกฺขุนี เอกํ วสฺสํ เทฺว วุฏฺาเปยฺย ปาจิตฺติยนฺติ อิมินา นเยน เวทิตพฺพานิ ฯ ลาภคฺคมหตฺตนฺติ ลาภสฺส อคฺคมหตฺตํ ฯ โย ลาภสฺส อคฺโค อุตฺตโม มหนฺตภาโว ตํ ปตฺโต โหตีติ อตฺโถ ฯ ลาเภน วา อคฺคมหตฺตมฺปิ ลาเภน เสฏฺตฺตญฺจ มหนฺตตฺตญฺจ ปตฺโตติ อตฺโถ ฯ สงฺโฆ หิ ยาว น ลาภคฺคมหตฺตํ ปตฺโต โหติ ตาว น ลาภํ ปฏิจฺจ อาสวฏฺานิยา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ ปตฺเต ปน อุปฺปชฺชนฺติ ฯ อถ สตฺถา สิกฺขาปทํ ปญฺาเปติ โย ปน ภิกฺขุ อเจลกสฺส วา ปริพฺพาชกสฺส วา ปริพฺพาชิกาย วา สหตฺถา ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ทเทยฺย ปาจิตฺติยนฺติ ฯ อิทํ หิ ลาภคฺคมหตฺตํ ปตฺเต สงฺเฆ สิกฺขาปทํ ปญฺตฺตํ ฯ พาหุสจฺจมหตฺตนฺติ พาหุสจฺจสฺส มหนฺตภาวํ ฯ สงฺโฆ หิ ยาว น พาหุสจฺจมหตฺตํ ปตฺโต โหติ ตาว น อาสวฏฺานิยา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ ฯ พาหุสจฺจมหตฺตํ ปตฺเต ปน ยสฺมา เอกมฺปิ นิกายํ เทฺวปิ ฯเปฯ ปญฺจปิ นิกาเย อุคฺคเหตฺวา อโยนิโส อุมฺมุชฺชมานา ปุคฺคลา รเสน รสํ สํสนฺเทตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๕.

อุทฺธมฺมํ อุพฺพินยํ สตฺถุสาสนํ ทีเปนฺติ ฯ อถ สตฺถา โย ปน ภิกฺขุ เอวํ วเทยฺย ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ฯเปฯ สมณุทฺเทโสปิ เจ เอวํ วเทยฺยาติอาทินา นเยน สิกฺขาปทํ ปญฺาเปตีติ ฯ เอวํ ภควา อาสวฏฺานิยานํ ธมฺมานํ อนุปฺปตฺติกาลญฺจ อุปฺปตฺติกาลญฺจ ทสฺเสตฺวา ตสฺมึ สมเย สพฺพโสปิ เตสํ อภาวํ ทสฺเสนฺโต นิรพฺพุโท หิ สารีปุตฺตาติอาทิมาห ฯ ตตฺถ นิรพฺพุโทติ อพฺพุทวิรหิโต ฯ อพฺพุทาติ วุจฺจนฺติ โจรา ฯ นิจฺโจโรติ อตฺโถ ฯ โจโรติ จ อิมสฺมึ อตฺเถ ทุสฺสีลา อธิปฺเปตา ฯ เต หิ อสฺสมณา หุตฺวา สมณปฏิญฺตาย ปเรสํ ปจฺจเย โจเรนฺติ ตสฺมา นิรพฺพุโท นิจฺโจโร นิทฺทุสฺสีโลติ วุตฺตํ โหติ ฯ นิราทีนโวติ นิรุปทฺทโว นิรุปสคฺโค ฯ ทุสฺสีลาทีนววิรหิโตเยวาติ วุตฺตํ โหติ ฯ อปคตกาฬโกติ กาฬกา วุจฺจนฺติ ทุสฺสีลาเยว ฯ เต หิ สุวณฺณวณฺณาปิ สมานา กาฬกธมฺมสมาโยคา กาฬกาเตฺวว เวทิตพฺพา ฯ เตสํ อภาวา อปคตกาฬโก ฯ อปหตกาฬโกติปิ ปาโ ฯ สุทฺโธติ อปคตกาฬกตฺตาเยว สุทฺโธ ฯ ปริโยทาโตติ ปภสฺสโร ฯ สาเร ปติฏฺิโตติ สาโรติ วุจฺจนฺติ สีลสมาธิปญฺาวิมุตฺติวิมุตฺติาณทสฺสนคุณา ฯ ตสฺมึ สาเร ปติฏฺิตตฺตา สาเร ปติฏฺิโต ฯ เอวํ สาเร ปติฏฺิตภาวํ วตฺวา ปุน โส จสฺส สาเร ปติฏฺิตภาโว เอวํ เวทิตพฺโพติ ทสฺเสนฺโต อิเมสํ หิ สารีปุตฺตาติอาทิมาห ฯ ตตฺรายํ สงฺเขปวณฺณนา ยานีมานิ เวรญฺชายํ วสฺสาวาสํ อุปคตานิ ปญฺจ ภิกฺขุสตานิ อิเมสํ โย คุณวเสน ปจฺฉิมโก สพฺพปริตฺตคุโณ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๖.

ภิกฺขุ โส โสตาปนฺโนติ ฯ โสตาปนฺโนติ โสตํ อาปนฺโน ฯ โสโตติ จ มคฺคสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ โสตาปนฺโนติ เตน สมนฺนาคตสฺส ปุคฺคลสฺส ฯ ยถาห ฯ โสโต โสโตติ หีทํ สารีปุตฺต วุจฺจติ กตโม นุโข สารีปุตฺต โสโตติ ฯ อยเมว หิ ภนฺเต อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค เสยฺยถีทํ สมฺมาทิฏฺิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธีติ ฯ โสตาปนฺโน โสตาปนฺโนติ หีทํ สารีปุตฺต วุจฺจติ กตโม นุโข สารีปุตฺต โสตาปนฺโนติ ฯ โย หิ ภนฺเต อิมินา อริเยน อฏฺงฺคิเกน มคฺเคน สมนฺนาคโต อยํ วุจฺจติ โสตาปนฺโน โสยมายสฺมา เอวนฺนาโม เอวํโคตฺโตติ ฯ อิธ ปน มคฺเคน ผลสฺส นามํ ทินฺนํ ตสฺมา ผลฏฺโ โสตาปนฺโนติ เวทิตพฺโพ ฯ อวินิปาตธมฺโมติ วินิปาเตตีติ วินิปาโต ฯ นาสฺส วินิปาโต ธมฺโมติ อวินิปาตธมฺโม ฯ น อตฺตานํ อปาเยสุ วินิปาตนสภาโวติ วุตฺตํ โหติ ฯ กสฺมา ฯ เย ธมฺมา อปายคมนิยา เตสํ ปริกฺขยา ฯ วินิปาตนํ วา วินิปาโต ฯ นาสฺส วินิปาโต ธมฺโมติ อวินิปาตธมฺโม ฯ อปาเยสุ วินิปาตนสภาโว อสฺส นตฺถีติ วุตฺตํ โหติ ฯ สมฺมตฺตนิยาเมน มคฺเคน นิยตตฺตา นิยโต ฯ สมฺโพธิ ปรํ อยนํ ปรา คติ อสฺสาติ สมฺโพธิปรายโน ฯ อุปริมคฺคตฺตยํ อวสฺสํ สมฺปาปโกติ อตฺโถ ฯ กสฺมา ฯ ปฏิลทฺธปมมคฺคตฺตาติ ฯ {๒๒} เอวํ ธมฺมเสนาปตึ สญฺาเปตฺวา เวรญฺชายํ ตํ วสฺสาวาสํ วีตินาเมตฺวา วุฏฺวสฺโส มหาปวารณาย ปวาเรตฺวา อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ ฯ อามนฺเตสีติ อาลปิ อภาสิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๗.

สมฺโพเธสิ ฯ กินฺติ ฯ อาจิณฺณํ โข ปเนตนฺติเอวมาทึ ฯ อาจิณฺณนฺติ จริตํ วตฺตมนุธมฺมตา ฯ ตํ โข ปเนตํ อาจิณฺณํ ทุวิธํ โหติ พุทฺธาจิณฺณํ สาวกาจิณฺณนฺติ ฯ กตมํ พุทฺธาจิณฺณํ ฯ อิทนฺตาว เอกํ เยหิ นิมนฺติตา วสฺสํ วสนฺติ น เต อนปโลเกตฺวา อนาปุจฺฉิตฺวา ชนปทจาริกํ ปกฺกมนฺติ ฯ สาวกา ปน อปโลเกตฺวา วา อนปโลเกตฺวา วา ยถาสุขํ ปกฺกมนฺติ ฯ อปรมฺปิ พุทฺธาจิณฺณํ วุฏฺวสฺสา ปวาเรตฺวา ชนสงฺคหตฺถาย ชนปทจาริกํ ปกฺกมนฺติเยว ฯ ชนปทจาริกํ จรนฺตา จ มหามณฺฑลํ มชฺฌิมมณฺฑลํ อนฺติมมณฺฑลนฺติ อิเมสํ ติณฺณํ มณฺฑลานํ อญฺตรสฺมึ มณฺฑเล จรนฺติ ฯ ตตฺถ มหามณฺฑลํ นวโยชนสติกํ ฯ มชฺฌิมมณฺฑลํ ฉโยชนสติกํ ฯ อนฺติมมณฺฑลํ ติโยชนสติกํ ฯ ยทา มหามณฺฑเล จาริกํ จริตุกามา โหนฺติ มหาปวารณาย ปวาเรตฺวา ปาฏิปททิวเส มหาภิกฺขุสงฺฆปริวารา นิกฺขมิตฺวา คามนิคมาทีสุ มหาชนํ อามิสปฏิคฺคเหน อนุคฺคหนฺตา ธมฺมทาเนน จสฺส วิวฏฺฏูปนิสฺสิตํ กุสลํ วฑฺเฒนฺตา นวหิ มาเสหิ ชนปทจาริกํ ปริโยสาเปนฺติ ฯ สเจ ปน อนฺโตวสฺเส ภิกฺขูนํ สมถวิปสฺสนา ตรุณา โหนฺติ มหาปวารณาย อปฺปวาเรตฺวา ปวารณาสงฺคหํ ทตฺวา กตฺติกปุณฺณมาย ปวาเรตฺวา มิคสิรสฺส ปมทิวเส มหาภิกฺขุสงฺฆปริวารา นิกฺขมิตฺวา วุตฺตนเยเนว มชฺฌิมมณฺฑเล อฏฺหิ มาเสหิ จาริกํ ปริโยสาเปนฺติ ฯ สเจ ปน เนสํ วุฏฺวสฺสานํ อปริปกฺกินฺทฺริยา เวเนยฺยสตฺตา โหนฺติ ฯ เตสํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๘.

อินฺทฺริยปริปากํ อาคเมนฺตา มิคสิรมาสมฺปิ ตตฺเถว วสิตฺวา ปุสฺสมาสสฺส ปมทิวเส มหาภิกฺขุสงฺฆปริวารา นิกฺขมิตฺวา วุตฺตนเยเนว อนฺติมมณฺฑเล สตฺตหิ มาเสหิ จาริกํ ปริโยสาเปนฺติ ฯ เตสุ จ มณฺฑเลสุ ยตฺถ กตฺถจิ จรนฺตาปิ เต เต สตฺเต กิเลเสหิ วิโยเชนฺตา โสตาปตฺติผลาทีหิ สํโยเชนฺตา เวเนยฺยวเสเนว นานาวณฺณานิ ปุปฺผานิ โอจินนฺตา วิย วิจรนฺติ ฯ อปรมฺปิ พุทฺธานํ อาจิณฺณํ เทวสิกํ ปจฺจูสสมเย สนฺตํ สุขํ นิพฺพานํ อารมฺมณํ กตฺวา ผลสมาปตฺติสมาปชฺชนํ ผลสมาปตฺติยา วุฏฺหิตฺวา มหากรุณาสมาปตฺติยา สมาปชฺชนํ ตโต ทสสหสฺสจกฺกวาเฬ โพธเนยฺยสตฺตสโมโลกนํ ฯ อปรมฺปิ พุทฺธานํ อาจิณฺณํ อาคนฺตุเกหิ สทฺธึ ปมตรํ ปฏิสนฺถารกรณํ อตฺถุปฺปตฺติวเสน ธมฺมเทสนา โอติณฺเณ โทเส สิกฺขาปทปฺปญฺาปนนฺติ ฯ อิทํ พุทฺธาจิณฺณํ ฯ กตมํ สาวกาจิณฺณํ ฯ พุทฺธสฺส ภควโต กาเล ทฺวิกฺขตฺตุํ สนฺนิปาโต ปุเร วสฺสูปนายิกาย จ กมฺมฏฺานคหณตฺถํ วุฏฺวสฺสานญฺจ อธิคตคุณาโรจนตฺถํ อุปริกมฺมฏฺานคหณตฺถญฺจ ฯ อิทํ สาวกาจิณฺณํ ฯ อิธ ปน พุทฺธาจิณฺณํ ทสฺเสนฺโต อาห อาจิณฺณํ โข ปเนตํ อานนฺท ตถาคตานนฺติ ฯ อายามาติ อาคจฺฉยาม ฯ อปโลเกสฺสามาติ จาริกญฺจรณตฺถาย อาปุจฺฉิสฺสาม ฯ เอวนฺติ สมฺปฏิจฺฉนตฺเถ นิปาโต ฯ ภนฺเตติ คารวาธิวจนเมตํ ฯ สตฺถุโน ปฏิวจนทานนฺติปิ วฏฺฏติ ฯ ภควโต ปจฺจสฺโสสีติ ภควโต วจนํ ปฏิอสฺโสสิ อภิมุโข หุตฺวา สุณิ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ เอวนฺติ อิมินา วจเนน ปฏิคฺคเหสีติ วุตฺตํ โหติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๙.

อถโข ภควา นิวาเสตฺวาติ อิธ ปุพฺพณฺหสมยนฺติ วา สายณฺหสมยนฺติ วา น วุตฺตํ ฯ เอวํ สนฺเตปิ ภควา กตภตฺตกิจฺโจ มชฺฌนฺติกํ วีตินาเมตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ ปจฺฉาสมณํ กตวา นครทฺวารโต ปฏฺาย นครวีถิโย สุวณฺณรสปิญฺชราหิ พุทฺธรํสีหิ สมุชฺโชตยมาโน เยน เวรญฺชสฺส พฺราหฺมณสฺส นิเวสนํ เตนูปสงฺกมิ ฯ ฆรทฺวาเร ิตมตฺตเมว จสฺส ภควนฺตํ ทิสฺวา ปริชโน อาโรเจสิ ฯ พฺราหฺมโณ สตึ ปฏิลภิตฺวา สํเวคชาโต สหสา วุฏฺาย มหารหํ อาสนํ ปญฺาเปตฺวา ภควนฺตํ ปจฺจุคฺคมฺม อิโต ภควา อุปสงฺกมตูติ อาห ฯ ภควา อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ อถโข เวรญฺโช พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ อุปนิสีทิตุกาโม อตฺตนา ิตปฺปเทสโต เยน ภควา เตนูปสงฺกมิ ฯ อิโต ปรํ อุตฺตานตฺถเมว ฯ ยํ ปน พฺราหฺมโณ อาห อปิจ โย เทยฺยธมฺโม โส น ทินฺโนติ ตตฺรายมธิปฺปาโย มยา นิมนฺติตานํ วสฺสํ วุฏฺานํ ตุมฺหากํ เตมาสํ ทิวเส ทิวเส ปาโต ยาคุขชฺชกํ มชฺฌนฺติเก ขาทนียํ โภชนียํ สายณฺหกาเล อเนกวิธปานวิกติคนฺธปุปฺผาทีหิ ปูชาสกฺกาโรติ เอวมาทิโก โย เทยฺยธมฺโม ทาตพฺโพ อสฺส โส น ทินฺโนติ ฯ ตญฺจ โข โน อสนฺตนฺติ เอตฺถ ปน ลิงฺควิปลฺลาโส เวทิตพฺโพ ฯ โส จ โข เทยฺยธมฺโม อมฺหากํ โน อสนฺโตติ อยํ เหตฺถ อตฺโถ ฯ อถวา ยํยํ มยํ ตุมฺหากํ ทเทยฺยาม ตญฺจ โข โน อสนฺตนฺติ เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ โนปิ อทาตุกมฺยตาติ อทาตุกามตาปิ โน นตฺถิ ยถา ปหุตวิตฺตูปกรณานํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๐.

มจฺฉรีนํ ฯ ตํ กุเตตฺถ ลพฺภา พหุกิจฺจา ฆราวาสาติ ฯ ตฺตรายํ โยชนา ฯ ยสฺมา พหุกิจฺจา ฆราวาสา ตสฺมา เอตฺถ สนฺเตปิ เทยฺยธมฺเม ทาตุกมฺยตาย จ ตํ กุโต ลพฺภา กุโต ตํ สกฺกา ลทฺธุํ ยํ มยํ ตุมฺหากํ เทยฺยธมฺมํ ทเทยฺยามาติ ฆราวาสํ ครหนฺโต อาห ฯ โส กิร มาเรน อาวฏฺฏิตภาวํ น ชานาติ ฆราวาสปลิโพเธน เม สติสมฺโมโส ชาโตติ มญฺิ ฯ ตสฺมา เอวมาห ฯ อปิจ ตํ กุเตตฺถ ลพฺภาติ อิมสฺมึ เตมาสพฺภนฺตเร ยมหํ ตุมฺหากํ ทเทยฺยํ ตํ กุโต ลพฺภา พหุกิจฺจา หิ ฆราวาสาติ เอวเมตฺถ โยชนา เวทิตพฺพา ฯ อถ พฺราหฺมโณ ยนฺนูนาหํ ยํ เม ตีหิ มาเสหิ ทาตพฺพํ สิยา ตํ สพฺพํ เอกทิวเสเนว ทเทยฺยนฺติ จินฺเตตฺวา อธิวาเสตุ เม ภวํ โคตโมติอาทิมาห ฯ ตตฺถ สฺวาตนายาติ ยํ เม ตุมฺเหสุ สกฺกาเร กเต เสฺว ภวิสฺสติ ปุญฺญฺเจว ปีติปามุชฺชญฺจ ตทตฺถาย ฯ อถ ตถาคโต สเจ อหํ นาธิวาเสยฺยํ อยํ เตมาสํ กิญฺจิ อลทฺธา กุปิโต มญฺเ เตน เม ยาจิยมาโน เอกภตฺตมฺปิ น ปฏิคฺคณฺหาติ นตฺถิ อิมสฺมึ อธิวาสนกฺขนฺติ อสพฺพญฺู อยนฺติ เอวํ พฺราหฺมโณ จ เวรญฺชาวาสิโน จ ครหิตฺวา พหุํ อปุญฺ ปสเวยฺยุํ ตํ เตสํ มา อโหสีติ เตสํ อนุกมฺปาย อธิวาเสสิ ภควา ๑- ตุณฺหีภาเวน ฯ อธิวาเสตฺวา จ อถโข ภควา เวรญฺชํ พฺราหฺมณํ อลํ ฆราวาสปลิโพธจินฺตายาติ สญฺาเปตฺวา ตํ ขณานุรูปาย ธมฺมิยา กถาย ทิฏฺธมฺมิกสมฺปรายิกํ อตฺถํ @เชิงอรรถ: ๑. ตถาคโตติ ปทํ ภควาติ ปทสฺส วิเสสนนฺติ โยชนา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๑.

สนฺทสฺเสตฺวา กุสเล ธมฺเม สมาทเปตฺวา คณฺหาเปตฺวา ตตฺถ จ นํ สมุตฺเตเชตฺวา สอุสฺสาหํ กตฺวา ตาย สอุสฺสาหตาย อญฺเหิ จ วิชฺชมานคุเณหิ สมฺปหํเสตฺวา ธมฺมรตนวสฺสํ วสฺสิตฺวา อุฏฺายาสนา ปกฺกามิ ฯ ปกฺกนฺเต จ ปน ภควติ เวรญฺโช พฺราหฺมโณ ปุตฺตทารํ อามนฺเตสิ มยํ ภเณ ภควนฺตํ เตมาสํ นิมนฺเตตฺวา เอกทิวสํ เอกภตฺตมฺปิ นาทมฺหา หนฺท ทานิ ตถา ทานํ ปฏิยาเทถ ยถา เตมาสิโกปิ เทยฺยธมฺโม เสฺว เอกทิวเสเนว ทาตุํ สกฺกา โหตีติ ฯ ตโต ปณีตทานํ ปฏิยาทาเปตฺวา ยํ ทิวสํ ภควา นิมนฺติโต ตสฺสา ๑- รตฺติยา อจฺจเยน อาสนฏฺานํ อลงฺการาเปตฺวา มหารหานิ อาสนานิ ปญฺาเปตฺวา คนฺธธูปวาสกุสุมวิจิตฺรํ มหาปูชํ สชฺชิตฺวา ภควโต กาลํ อาโรจาเปสิ ฯ เตน วุตฺตํ อถโข เวรญฺโช พฺราหฺมโณ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ฯเปฯ นิฏฺิตํ ภตฺตนฺติ ฯ {๒๓} ภควา ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต ตตฺถ อคมาสิ ฯ เตน วุตฺตํ อถโข ภควา ฯเปฯ นิสีทิ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺฆนฺติ ฯ อถโข เวรญฺโช พฺราหฺมโณ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆนฺติ พุทฺธปฺปมุขนฺติ พุทฺธปริณายกํ ฯ พุทฺธํ สงฺฆตฺเถรํ กตฺวา นิสินฺนนฺติ วุตฺตํ โหติ ฯ ปณีเตนาติ อุตฺตเมน ฯ สหตฺถาติ สหตฺเถน ฯ สนฺตปฺเปตฺวาติ สุฏฺุ ตปฺเปตฺวา ปริปุณฺณํ สุหิตํ ยาวทตฺถํ กตฺวา ฯ สมฺปวาเรตฺวาติ สุฏฺุ ปวาเรตฺวา อลํ อลนฺติ หตฺถสญฺาย จ มุขสญฺาย จ วจีเภเทน จ ปฏิกฺขิปาเปตฺวา ฯ ภุตฺตาวินฺติ ภุตฺตวนฺตํ ฯ @เชิงอรรถ: ๑. ตสฺส อิติ ภเวยฺย ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๒.

โอนีตปตฺตปาณินฺติ ปตฺตโต โอนีตปาณึ อปนีตหตฺถนฺติ วุตฺตํ โหติ ฯ ติจีวเรน อจฺฉาเทสีติ ติจีวรํ ภควโต อทาสิ ฯ อิทํ ปน โวหารวจนมตฺตํ โหติ ติจีวเรน อจฺฉาเทสีติ ฯ ตสฺมึ จ ติจีวเร เอกเมโก สาฏโก สหสฺสํ อคฺฆติ ฯ อิติ พฺราหฺมโณ ภควโต ติสหสฺสคฺฆนกํ ติจีวรมทาสิ อุตฺตมํ กาสิยวตฺถสทิสํ ฯ เอกเมกญฺจ ภิกฺขุํ เอกเมเกน ทุสฺสยุเคนาติ เอกเมเกน ทุสฺสยุคเลน ฯ ตตฺร เอกสาฏโก ปญฺจ สตานิ อคฺฆติ ฯ เอวํ ปญฺจนฺนํ ภิกฺขุสตานํ ปญฺจสตสหสฺสคฺฆนกานิ ทุสฺสานิ อทาสิ ฯ พฺราหฺมโณ เอตฺตกมฺปิ ทตฺวา อตุฏฺโ ปุน สตฺตฏฺสหสฺสคฺฆนเก อเนเก รตฺตกมฺพเล จ ปตฺตุณฺณปฏปเฏ ๑- จ ผาเลตฺวา ผาเลตฺวา อาโยคอํสวทฺธกกายพนฺธน- ปริสฺสาวนาทีนํ อตฺถาย อทาสิ ฯ สตปากสหสฺสปากานจ เภสชฺชเตลานํ ตุมฺพานิ ปูเรตฺวา เอกเมกสฺส ภิกฺขุโน อพฺภญฺชนตฺถาย สหสฺสคฺฆนกํ เตลมทาสิ ฯ กึ พหุนา จตุปฺปจฺจเยสุ ฯ น โกจิ ปริกฺขาโร สมณปริโภโค อทินฺโน นาม อโหสิ ฯ ปาลิยํ ปน จีวรมตฺตเมว วุตฺตํ ฯ เอวํ มหายาคํ ยชิตฺวา สปุตฺตทารํ วนฺทิตฺวา นิสินฺนํ อถโข ภควา เวรญฺชํ พฺราหฺมณํ เตมาสํ มาราวฏฺฏเนน ธมฺมสฺสวนามตรสปริโภคปริหีนํ เอกทิวเสเนว ธมฺมามตวสฺสํ วสฺสิตฺวา ปริปุณฺณสงฺกปฺปํ กุรุมาโน ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา ฯเปฯ อุฏฺายาสนา ปกฺกามิ ฯ พฺราหฺมโณปิ สปุตฺตทาโร ภควนฺตญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ วนฺทิตฺวา ปุนปิ ภนฺเต อมฺหากํ อนุคฺคหํ กเรยฺยาถาติ @เชิงอรรถ: ๑. ปตฺตุณฺณปฏฺฏปเฏ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๓.

เอวมาทีนิ วทนฺโต อนุวชิตฺวา อสฺสูนิ ปวตฺตยมาโน นิวตฺติ ฯ อถโข ภควา เวรญฺชายํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวาติ ยถาอชฺฌาสยํ ยถารุจิตํ วาสํ วสิตฺวา เวรญฺชาย นิกฺขมิตฺวา มหามณฺฑลจาริก- จรณกาเล คนฺตพฺพํ พุทฺธวีถึ ปหาย ทุพฺภิกฺขโทเสน กิลนฺตํ ภิกฺขุสงฺฆํ อุชุนา มคฺเคน คเหตฺวา คนฺตุกาโม โสเรยฺยาทีนิ อนุปคมฺม ปยาคปติฏฺานํ คนฺตฺวา ตตฺถ คงฺคํ นทึ อุตฺตริตฺวา เยน พาราณสี ตทวสริ ฯ เตน อวสรีติ ตทวสริ ฯ ตตฺราปิ ยถาอชฺฌาสยํ วิหริตฺวา เวสาลึ อคมาสิ ฯ เตน วุตฺตํ อนุปคมฺม โสเรยฺยํ ฯเปฯ เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายนฺติ ฯ สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย เวรญฺชกณฺฑวณฺณนา นิฏฺิตา ฯ ตตฺรีทํ สมนฺตปาสาทิกาย สมนฺตปาสาทิกตฺตสฺมึ อาจริยปรมฺปรโต นิทานวตฺถุปฺปเภททีปนโต ปรสมยวิวชฺชนโต สกสมยวิสุทฺธิโต เจว พฺยญฺชนปริโสธนโต ปทตฺถโต ปาลิโยชนากฺกมโต สิกฺขาปทวินิจฺฉยโต วิภงฺคนยเภททสฺสนโต สมฺปสฺสตํ น ทิสฺสติ กิญฺจิ อปาสาทิกํ ยโต เอตฺถ วิญฺูนมยํ ตสฺมา สมนฺตปาสาทิกาเตฺวว สํวณฺณนา ปวตฺตา วินยสฺส เวเนยฺยทมนกุสเลน วุตฺตสฺส โลกนาเถน โลกมนุกมฺปมาเนนาติ ฯ ---------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้า ๒๐๖-๒๓๓. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=1&A=4324&modeTY=1&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=1&A=4324&modeTY=1&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=1              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_1

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]