ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 6 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.3)

page49.

Bhavasannojanam vuccati tanha, sa parikkhina assati parikkhinabhavasannojano. Sammadanna vimuttoti samma hetuna karanena 1- janitva vimutto. Janetasminti jane etasmim, imasmim loketi attho. Ditthe ceva dhamme abhisamparayancati idhattabhave ca parattabhave ca. [117] Anantarati antaravirahita, attano kulena sadisati attho. Anuyantati 2- vasavattino. Nipaccakaranti mahallakatara nipaccakaram dassenti. Daharatara abhivadanadini karonti. Tattha samicikammanti tamtamvattakaranadi anucchavikakammam. [118] Nivitthati abhinivittha acalatthita. Kassa pana evarupa saddha hotiti. Sotapannassa. So hi nivitthasaddho asina sise chijjamanepi 3- buddho abuddhoti va, dhammo adhammoti va, samgho asamghoti va na vadati. Patitthitasaddhova hoti surambattho viya. So kira satthu dhammadesanam sutva sotapanno hutva geham agamasi. Atha maro dvattimsavaralakkhanapatimanditam buddharupam mapetva tassa gharadvare thatva "sattha agato"ti sasanam pahini. Suro cintesi "aham idaneva satthu santike dhammam sutva agato, kim nu kho bhavissati"ti upasankamitva satthu sannaya vanditva atthasi. Maro aha "ambattha yam te maya `rupam aniccam .pe. Vinnanam aniccan'ti kathitam, tam dukkathitam. Anupadharetvava hi maya etam vuttam. Tasma tvam' rupam niccam .pe. Vinnanam niccan'ti ganhahi"ti. Suro 4- cintesi "atthanametam yam buddha anupadharetva apaccakkham katva kinci katheyyum, addhayam mayham vicchindajananattham maro agato"ti. Tato nam "tvam marosi"ti aha. So musavadam katum nasakkhi. "ama marosmi"ti patijanati. "kasma agatosi"ti. Tava saddhacalanatthanti aha. "kanha papima tvam tava eko tittha, tadisanam maranam satampi sahassampi satasahassampi mama saddham @Footnote: 1 Si. hetuna nayena karanena 2 cha.Ma., i. anuytta @3 cha.Ma., i. chejjamanepi 4 cha.Ma. so

--------------------------------------------------------------------------------------------- page50.

Caletum asamattham, maggena agatasaddha nama thira silapathaviyam patitthitasineru viya acala hoti, kim tvam ettha"ti accharam pahari. So thatum asakkonto tattheva antaradhayi. Evarupam saddham sandhayetam vuttam "nivittha"ti. Mulajata patitthitati maggamulassa sanjatatta tena mulena patitthita. Dalhati thiRa. Asamhariyati sunikhataindakhilo viya kenaci caletum asakkuneyya. Tassetam kallam vacanayati tassa ariyasavakassa yuttametam vattum. Kinti? "bhagavatomhi putto oraso"ti evamadi. So hi bhagavantam nissaya Ariyabhumiyam jatoti bhagavato putto. Ure vasitva mukhato nikkhantadhammaghosavasena maggaphalesu patitthitatta oraso mukhato jato. Ariyadhammato jatatta ariyadhammena ca nimmitatta dhammajo dhammanimmito. Navalokuttaradhammadayajjam 1- arahatiti dhammadayado. Tam kissa hetuti yadetam "bhagavatomhi putto"ti vatva "dhammajo dhammanimmito"ti vuttam, tam kasmati ce. Idanissa attham dassento tathagatassa hetanti adimaha. Tattha "dhammakayo itipi"ti kasma tathagato "dhammakayo"ti vutto. Tathagato hi tepitakam buddhavacanam hadayena cintetva vacaya abhinihari. Tenassa kayo dhammamayatta dhammova. Iti dhammo kayo assati dhammakayo. Dhammakayattaeva brahmakayo. Dhammo hi setthatthena brahmati vuccati. Dhammabhutoti dhammasabhavo. Dhammabhutattaeva brahmabhuto. [119] Ettavata bhagava setthacchedakavadam dassetva idani aparenapi nayena setthacchedakavadameva dassetum hoti kho so vasettha samayoti adimaha. Tattha samvattavivattakatha brahmajale vittharitava. Itthattam agacchantiti itthabhavam manussattam agacchanti. Tedha honti manomayati te idha manussaloke nibbattamanapi opapatika hutva maneneva nibbattati manomaya. Brahmaloke viya idhapi tesam pitiyeva aharakiccam sadhetiti pitibhakkha. Eteneva nayena sayampabhadinipi veditabbani. @Footnote: 1 Si.......dayadam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page51.

Rasapathavipatubhavavannana [120] Ekodakibhutanti sabbam cakkavalam ekodakameva bhutam. Andhakati tamo. Andhakaratimisati cakkhuvinnanuppattinivaranena andhabhavakaranam bahalatamam. Samantaniti 1- patitthati samantato patthari. Payatattassati tattassa khirassa. Vannasampannati vannena sampanna. Kannikarapupphasadiso hissa vanno ahosi. Gandhasampannati gandhena sampanna dibbagandham vayati. Rasasampannati rasena sampanna pakkhittadibboja viya hoti. Khuddamadhunti khuddakamakkhikahi katamadhum. Anelakanti niddosam makkhikandakavirahitam. Lolajatikoti lolasabhavo. Atitanantarepi kappe loloyeva. Ambhoti acchariyajato aha. Kimevidam bhavissatiti vannopissa manapo gandhopi, raso panassa kidiso bhavissatiti attho. Yo tattha uppannalobho, so rasapathavim anguliya sayi, anguliya gahetva jivhagge thapesi. Acchadesiti jivhagge thapitamatta satta rasaharanisahassani pharitva manapa hutva titthati. Tanha cassa okkamiti tattha cassa rasatanha uppajjati. Candimasuriyadipatubhavavannana [121] Aluppakarakam upakkamimsu paribhunjitunti alopam katva pinde pinde chinditva paribhunjitum arabhimsu. Candimasuriyati candima ca suriyo ca. Paturahesunti patubhavimsu. Ko pana tesam pathamam patubhavi, ko kasmim vasati, kassa kim pamanam, ko upari, ko sigham gacchati, kati nesam vithiyo, katham caranti, kittake thane @Footnote: 1 cha.Ma. samatani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page52.

Alokam karontiti. Na ubho ekato patubhavanti. Suriyo pathamataram pannayati. Tesam hi sattanam sayampabhaya antarahitaya andhakaro ahosi. Te bhitatasita "bhaddakam vatassa sace aloko patubhaveyya"ti cintayimsu. Tato mahajanassa surabhavam janayamanam suriyamandalam utthahi. Tenevassa suriyoti namam ahosi. Tasmim divasam alokam katva atthangate puna andhakaro ahosi. Te "bhaddakam vatassa sace anno aloko uppajjeyya"ti cintayimsu. Atha nesam chandam natvava candamandalam utthahi. Tenevassa candoti namam ahosi. Tesu cando antomanivimane vasati. Tam bahi rajatena parikkhittam. Ubhayampi sitalameva hoti. Suriyo antokanakavimane vasati. Tam bahiram phalikaparikkhittam hoti. Ubhayampi unhameva. Pamanato cando ujukam ekunapannasayojano. Parimandalato tihi yojanehi unadiyaddhasatayojano. Suriyo ujukam pannasayojano, parimandalato diyaddhasatayojano. Cando hettha suriyo upari, antara nesam yojanam hoti. Candassa hetthimantato suriyassa uparimantato yojanasatam hoti. Cando ujukam sanikam gacchati, tiriyam sigham. Dvisu passesu nakkhattataraka gacchanti. Cando dhenu viya vaccham tam tam nakkhattam upasankamati. Nakkhattani pana attano thanam na vijahanti. Suriyassa ujukagamanam sigham, tiriyam gamanam dandham. So kalapakkhauposathato patipadadivase yojananam satasahassam candamandalam ohaya gacchati. Atha cando lekha viya pananayati. Pakkhassa dutiyaya satasahassanti evam yava uposathadivasa satasahassam satasahassam ohaya gacchati. Atha cando anukkamena vaddhitva uposathadivase paripunno hoti. Puna patipadadivase yojananam satasahassam dhavitva ganhati. Dutiyaya satasahassanti evam yava uposathadivasa satasahassam satasahassam dhavitva ganhati. Atha cando anukkamena hayitva uposathadivase sabbaso na pannayati. Candam hettha katva suramyo upari hoti. Mahatiya patiya khuddakabhajanam viya candamandalam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page53.

Pithiyati. Majjhantike gehacchaya viya candassa chaya na pannayati. So chayaya apannayamanaya dure thitanam diva padipo viya sayampi na pannayati. Kati nesam vithiyoti ettha pana ajavithi nagavithi govithiti tisso vithiyo honti. Tattha ajanam udakam patikulam hoti, tam hi hatthinaganam manapam. Gunnam situnhasamataya phasu hoti. Tasma yam kalam candimasuriya ajavithim aruhanti, tada devo ekabindumpi na vassati. Yada nagavithim arohanti, tada bhinnam viya nabham paggharati. Yada govithim aruhanti, tada utusamata sampajjati, candimasuriya cha mase sineruto bahi nikkhamanti, cha mase anto vicaranti. Te hi asalhamase sinerusamipena caranti. 1- Tato pare dve mase nikkhamitva bahi caranta 2- pathamakattikamase majjhena gacchanti. Tato cakkavalabhimukha gantva tayo mase cakkavalasamipena caritva puna nikkhamitva citramase majjhena gantva tato apare 3- mase sinerubhimukha pakkhanditva puna asalhe sinerusamipena caranti. Kittake thane alokam karontiti. Ekappaharena tisu dipesu alokam karonti. Katham? imasmim hi dipesuriyuggamanakalo pubbavidehe majjhantiko hoti, uttarakurusu atthangamanakalo, amaragoyane majjhimayamo. Pubbavidehamhi uggamanakalo uttarakurusu majjhantiko hoti, 4- amaragoyane atthangamanakalo, idha majjhimayamo. Uttarakurusu uggamanakalo amaragoyane majjhantiko, idha atthangamanakalo, pubbavidehe majjhimayamo. Amaragoyanadipe uggamanakalo idha majjhantiko, pubbavidehadipe 5- atthangamanakalo, uttarakurusu majjhimayamoti. Nakkhattani tarakarupaniti kattikadinakkhattani ceva sesatarakarupani ca candimasuriyehi saddhimyeva paturahesum. Rattindivati tato suriyatthangamanato yava arunuggamana ratti, arunuggamanato yava suriyatthangamana divati evam rattindiva pannayimsu. Atha pancadasa rattiyo addhamaso, dve addhamasa masoti evam @Footnote: 1 cha.Ma., vicaranti 2 cha.Ma. vicaranta 3 cha.Ma. dve @4 cha.Ma. hotiti saddo na dissati 5 cha.Ma. pubbavidehe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page54.

Masaddhamasa pannayimsu. Atha cattaro masa utu, tayo utu samvacacharoti evam utusamvacchara pannayimsu. [122] Vannavevannata cati vannassa vivannabhavo. Tesam vannatimanapaccayati tesam vannam arabbha uppannaatimanapaccaya. Manatimanajatikananti punappunam uppajjamanamanatimanasabhavanam. Rasapathaviyati 1- sampannarasatta rasati laddhanamaya pathaviya. Anutthunimsuti anubhasimsu. Aho rasanti aho amhakam madhurarasam antarahitam. Aggannam akkharanti lokuppattivamsakatham. Anusarantiti anugacchanti. Bhumipappatakapatubhavadivannana [123] Evameva paturahositi ediso hutva utthahi, antovapiyam udake chinne sukkhakalalapatalam viya ca utthahi. [124] Padalatati eka madhurarasa bhaddalata. 2- Kalambakati nalika. Ahu vata noti madhurarasa vata no padalata ahosi. Ahayi vata noti sa no etarahi antarahitati. Akatthapakasalipatubhavavannana [125] Akatthapakoti akattheyeva bhumibhage uppanno. Akanoti nikkondako. 3- Athusoti nitthuso. Sugandhoti dibbagandham vayati. Tandulapphaloti parisuddham pandaram tandulapphalameva phalati. Pakkam pativirulhanti sayam gahitatthanam pato pakkam hoti, punavirulham pakatikameva 4- gahitatthanam na pannayati. Napadanam pannayatiti alayitam hutva anunameva pannayati. @Footnote: 1 cha.Ma. rasaya pathaviya 2 cha.Ma. bhaddalata 3 cha.Ma., i. nikkundako @4 cha.Ma., i. patipakatikameva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page55.

Itthipurisalingapatubhavavannana [126] Itthiya cati ya pubbe manussakale itthi, tassa itthilingam patubhavati, pubbe purisassa purisalingam. Matugamo 1- hi purisattabhavam labhanto anupubbena purisattapaccaye dhamme puretva labhati. Puriso itthattabhavam labhanto kamamicchacaram 2- nissaya labhati. Tada pana pakatiya matugamassa itthilingam, purisassa purisalingam paturahosi. Upanijjhayatanti 3- upanijjhayantanam olokentanam. Parilahoti ragaparilaho. Setthinti charikam. Nibbuyhamanayati niyyamanaya. Methunadhammasamacaravannana [127] Adhammasammatanti tam pamsukhipanadikam adhammoti sammatam. Tadetarahi dhammasammatanti tam idani dhammoti sammatam, dhammoti tam gahetva vicaranti. Tatha hi ekaccesu janapadesu kalaham kurumana itthiyo "tvam kasma kathesi, ya gomayapindamattampi nalattha"ti vadanti. Patabyatanti sevitabbatam. Sannidhikarakanti sannidhim katva. Apadanam pannayitthati chinnatthanam onameva hutva pannayittha. Sandasandati ekekasmim thane kalapabandha viya gumbagumba hutva. Salivibhagavannana [128] Mariyadam thapeyyamati simam thapeyyama. [129] Yatra hi namati yo hi nama. Panina paharimsuti tayo vare vacanam agganhantam panina paharimsu. Tadagge kho panati 4- tam aggam katva. @Footnote: 1 cha.Ma., i. matugamo nama 2 cha.Ma. kamesumicchacaram @3 di. pati. 11/76 upanijjhayantanam, cha.Ma. upanijjhayatam 4 cha.Ma. tadagge khoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page56.

Mahasammatarajavannana [130] Khiyitabbam khiyeyyati pakasetabbam pakaseyya, khipitabbam khipeyya, haretabbam hareyyati vuttam hoti. Yonesam sattoti yo etesam satto. Ko pana soti. Amhakam bodhisatto. Salinam bhagam anuppadassamati mayam ekekassa khettato ambanambanam aharitva tuyham salibhagam dassama, taya kinci kammam na katabbam, tvam amhakam jetthakatthane titthati. [131] Akkharam upanibbattanti sankhasamannapannattivoharo uppanno. Khattiyo khattiyotveva dutiyam akkharanti na kevalam akkharameva, te panassa khettasami noti tihi sankhehi abhisekampi akamsu. Ranjetiti sukheti pineti. Aggannenati agaganti natena, agge va natena lokuppattisamaye uppannena abhinibbatti ahositi. Brahmanamandaladivannana [132] Vitangara vitadhumati pacitva khatitabbabhavato vigatadhumangaRa. Pannamusalati kottetva pacitabbabhavato patitamusala. Ghasamesamanati 1- bhikkhacariyavasena yagubhattam pariyesanta. Tamenam manussa disvati te ete manussa passitva. Anabhisambhunamanati asahamana asakkonta. Ganthe karontati tayo vede abhisankharonta ceva vacenta ca. Acchantiti vasanti, "acchenti"tipi patho. Esevattho. Hinasammatanti mante dharenti "mante vacenti"ti kho vasettha idam tena samayena hinasammatam. Tadetarahi setthasammatanti tam idani "ettake mante dharenti ettake mante vacenti"ti setthasammatam jatam. Brahmanamandalassati brahmanaganassa. @Footnote: 1 Si., i., ka. ghasamesana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page57.

Vessamandalavannana [133] Methunam dhammam samadayati methunadhammam samadiyitva. Visu kammante 1- payojesunti gopakakammavanijakammadike 2- vissute uggate kammante payojesum. Suddamandalavannana [134] Sudda suddati tena luddacarakammakhuddacarakammuna suddam suddanti 3- lahum lahum kucchitam gacchanti, vinassantiti attho. [135] Ahu khoti hoti kho. Sakam dhammam garahamanoti na setacchattam ussapanamattena sujjhitum sakkati evam attano khattiyadhammam nindamano. Esa nayo sabbattha. "imehi kho vasettha catuhi mandalehi"ti imina idam dasseti "samanamandalam nama visum natathi, yasma 4- pana na sakka jatiya sujjhitum attano attano sammapatipattiyava suddhi hoti, tasma imehi catuhi mandalehi samanamandalassa abhinibbatti hoti. Imani mandalani samanamandalam anuvattanti, anuvattantani ca dhammeneva anuvattananti, no adhammena. Samanamandalam hi agamma sammapatipattim puretva suddhim papunanti"ti. Duccaritadikathavannana [136] Idani yathajatiya na sakka sujjhitum, sammapatipattiyava sujjhanti, tamattham pakatam karonto khattiyopi kho vasetthati desanam arabhi. Tattha micchaditthikammasamadanahetuti micchaditthivasena samadinnakammahetu, micchaditthikammassa va samadanahetu. [137] Dvayakariti kalena kusalam karoti, kalena akusalanti evam ubhayakari. Sukhadukkhapatisamvedi hotiti ekakkhane ubhayavipakadanatthanam nama natthi. @Footnote: 1 Si. vissutakammante 2 cha.Ma. gorakkha... 3 cha.Ma. iti saddo na disusati @4 Si. samma

--------------------------------------------------------------------------------------------- page58.

Yena pana akusalam bahum katam hoti, kusalam mandam, so tam kusalam nissaya khattiyakule va brahmanakule va nibbatti. Atha nam akusalakammam kanampi karoti khujjampi pithasappimpi karoti. 1- So rajjassa va anaraho hoti, abhisittakale va evambhuto bhoge paribhunjitum na sakkoti. Aparassa maranakale dve balavamalla viya te dvepi kusalakusalakammani upatthahanti. Tesu akusalance balavataram hoti. Tam kusalam patibahitva tiracchanayoniyam nibbattapeti. Kusalakammampi pavattivedaniyam hoti. Tamenam mangalahatthim va karoti mangalassam va mangalaasubham va. So tam sampattim anubhavati. Idam sandhaya vuttam "sukhadukkhapatisamvedi hoti"ti. Bodhipakkhiyadhammabhavanavannana [138] Sattannam bodhipakkhiyananti "cattaro satipatthana"ti adikotthasavasena sattannam, patipatiya pana sattatimsaya bodhipakkhiyadhammanam. Bhavanamanvayati bhavanam anugantva, patipajjitvati attho. Parinibbayatiti kilesaparinibbanena parinibbati. 2- Iti bhagava cattaro vanne dassetva vinivattetva patividdhacatusaccam khinasavameva devamanussesu settham katva dasseti. 3- [140] Idani tamevattham lokasammatassa brahmunopi vacanadassananusarena dalham katva dassento imesam hi vasettha catunnam vannananti adimaha. "brahmuna cesa"ti 4- adi ambatthasutte vittharitam. Iti bhagava ettakena imina kathamaggena setthacchedakavadameva dassetva suttantam vinivattetva arahattanikutena desanam nitthapesi. Attamana vasetthabharadvajati vasetthabharadvajasamanerapi hi attamana 5- tutthamana "sadhu sadhu"ti bhagavato bhasitam abhinandimsu. Idameva suttantam avajjanta anumajjanta saha patisambhidahi arahattam papunimsuti. Aggannasuttavannana nitthita ----------- @Footnote: 1 cha.Ma., i. karotiti saddo na dissati 2 cha.Ma. parinibbayati @3 cha.Ma., i. dassesi 4 cha.Ma., i. brahmunapesa 5 cha.Ma., i. sakamana


             The Pali Atthakatha in Roman Book 6 page 49-58. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=6&A=1218&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=6&A=1218&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=51              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=1703              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=1803              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=1803              Contents of The Tipitaka Volume 11 http://84000.org/tipitaka/read/?index_11

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]