ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 53 : PALI ROMAN Sangani.A. (atthasalini)

                         Dukamatikapadavannana
     [1-6] Dukamatikaya pana tikesu anagatapadavannanamyeva karissama. Hetugocchake
tava hetu dhammati mulatthena hetusankhata dhamma, "hetudhamma"tipi patho.
Na hetuti tesamyeva patikkhepavacanam. Sampayogato pavattena saha hetunati sahetuka. Tatheva
pavatto natthi etesam hetuti ahetuka. Ekuppadaditaya hetuna sampayuttati
hetusampayutta. Hetuna vippayuttati hetuvippayutta. Imesam dvinnampi
dukanam kincapi atthato nanattam natthi, desanavilasena pana tathabujjhanakasattanam 1- va
puggalanam ajjhasayavasena vutta. Tato param sakalekadesavasena 2- pathamadukam dutiyatatiyehi
saddhim yojetva tesam "hetu na hetu"tiadinam padanam vasena yathasambhavato aparepi
tayo duka vutta. Tattha yatheva "hetu ceva dhamma sahetuka ca"ti etam sambhavati,
tatha "hetu ceva dhamma ahetuka ca"ti idam dukampi. Yatha ca "sahetuka ceva
dhamma na ca hetu"ti etam sambhavati, tatha "ahetuka ceva dhamma na ca hetu"ti
idampi. Hetusampayuttadukena saddhim yojanayapi eseva nayo.
@Footnote: 1 cha.Ma. tatha bujjhantanam       2 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page95.

Tatra yadetam "na hetu dhamma sahetukapi ahetukapi"ti siddhe "na hetu kho pana dhamma"ti atirittam "kho pana"ti padam vuttam, tassa vasena ayam atirekattho sangahitoti veditabbo. Katham? na kevalam na hetu dhamma, atha kho annepi, sahetukapi ahetukapi iccevam atha kho annathapiti. Idam vuttam hoti "yatheva hi na hetu dhamma sahetukapi ahetukapi, evam hetu dhamma sahetukapi ahetukapi. Yatha ca na hetu dhamma sahetukapi ahetukapi, evam na hetu dhamma hetusampayuttapi hetuvippayuttapi"ti. [7-13] Culantaradukesu attano nipphadakena saha paccayenati sappaccaya. Natthi etesam uppade va thitiyam va paccayoti apaccaya. Paccayehi samagantva katati sankhata. Na sankhatati asankhata. Avinibbhogavasena rupam etesam atthiti rupino. Tathavidham natthi etesam rupanti arupino. Ruppanalakkhanam va rupam, tametesam atthiti rupino. Na rupino arupino. Lokiya dhammati lokoti vuccati lujjanapalujjanatthena vattam, tasmim pariyapannabhavena loke niyuttati lokiya. Tato uttinnati uttaRa. Loke apariyapannabhavena lokato uttarati lokuttaRa. Kenaci vinneyyati cakkhuvinnanadisu kenaci ekena cakkhuvinnanena va sotavinnanena va vijanitabba. Kenaci na vinneyyati eteneva cakkhuvinnanena va sotavinnanena va na vijanitabba. Evam sante dvinnampi padanam atthananattato duko hoti. [14-19] Asavagocchake asavantiti asava, cakkhutopi .pe. Manatopi sandanti, pavattantiti vuttam hoti. Dhammato yava gotrabhum okasato yava bhavaggam savantiti va asava, ete dhamme etanca okasam antokaritva pavattantiti attho. Antokaranattho hi ayam akaro. Cirapparivasiyatthena madiradayo asava, asava viyatipi asava. Lokasmim hi cirapparivasika madiradayo asavati vuccanti. Yadi ca cirapparivasiyatthena asava, eteyeva bhavitumarahanti. Vuttam hetam "purima bhikkhave koti na pannayati avijjaya `ito pubbe avijja nahosi"tiadi. 1- @Footnote: 1 an. dasaka. 24/61/90

--------------------------------------------------------------------------------------------- page96.

Ayatam va samsaradukkham savanti pasavantitipi asava. Tato anne no asava nama. Attanam arammanam katva pavattehi saha asavehiti sasava. Evam pavattamana natthi etesam asavati anasava. Sesam hetugocchake vuttanayeneva veditabbam. Ayam pana viseso, yatha tattha "na hetu kho pana dhamma sahetukapi ahetukapi"ti ayam osanaduko pathamadukassa dutiyapadam adimhi thapetva vutto, evam idha "no asava kho pana dhamma sasavapi anasavapi"ti na vutto. Kincapi na vutto, atha kho ayanca anno ca bhedo tattha vuttanayeneva veditabbo. [20-25] Sannojanagocchake yassa samvijjanti, tam puggalam vattasmim samyojenti bandhentiti sannojana. Tato anne no sannojana nama. Arammanabhavam upagantva sannojanasambandhena 1- sannojananam hitati sannojaniya, sannojanassa arammanapaccayabhutanam etam adhivacanam. Na sannojaniya asannojaniya. Sesam hetugocchake vuttanayeneva yojetabbam. [26-31] Ganthagocchake yassa samvijjanti, tam cutipatisandhivasena vattasmim ganthenti ghatentiti gantha. Tato anane no gantha. Arammanakaranavasena ganthehi ganthitabbati ganthaniya. Sesam hetugocchake vuttanayeneva yojetabbam. Yatha ca idha, evam ito paresupi vuttavasesam tattha tattha vuttanayeneva veditabbam. [32-37] Oghagocchake yassa samvijjanti, tam vattasmim oghananti 2- osidapentiti ogha. Arammanam katva atikkamaniyato oghehi atikkamitabbati oghaniya. Oghanam arammanadhammaeva veditabba. [38-43] Yogagocchake 3- yassa samvijjanti, tam 3- vattasmim yojentiti yoga. Yoganiya oghaniya viya veditabba. [44-49] Nivaranagocchake cittam nivaranti pariyonaddhantiti 4- nivarana. Nivaraniya sannojaniya viya veditabba. @Footnote: 1 cha.Ma. samyojanasambandhanena, Si. samyojanasamvaddhanena 2 cha.Ma. ohananti @3-3 cha.Ma. ime patha na dissanti 4 cha.Ma. pariyonandhantiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page97.

[50-54] Paramasagocchake dhammanam yathabhutam aniccadiakaram atikkamitva niccanti adivasena pavattamana parato amasantiti paramasa. Paramasehi arammanakaranavasena paramatthatta paramattha. [55-68] Mahantaradukesu arammanam aggahetva appavattito saha arammanenati sarammana. Natthi etesam arammananti anarammana. Cintanatthena citta, vicittatthena va citta. Avippayogavasena cetasi niyuttati cetasika. Nirantarabhavupagamanataya uppadato yava bhanga cittena samsatthati cittasamsattha. Ekato vattamanapi nirantarabhavam anupagamanataya cittena visamsatthati cittavisamsattha. Samutthahanti etenati samutthanam, cittam samutthanam etesanti cittasamutthana. Saha bhavantiti sahabhuno, cittena sahabhuno cittasahabhuno. Anuparivattantiti anuparivattino. Kim anuparivattanti? cittam. Cittassa anuparivattino cittanuparivattino. Cittasamsattha ca te cittasamutthana cati cittasamsatthasamutthana. Cittasamsattha ca te cittasamutthana ca cittasahabhunoeva cati cittasamsatthasamutthanasahabhuno. Cittasamsattha ca te cittasamutthana ca cittanuparivattinoeva cati cittasamsatthasamutthananu- parivattino. Sesani sabbapadani vuttapadanam patikkhepavasena veditabbani. Ajjhattajjhattam sandhaya ajjhattattike vuttavasena ajjhattava ajjhattika. Tato bahibhutati bahiRa. Upadiyanteva bhutani, na bhutani viya upadiyantiti upada. Na upadiyantevati noupada. [69-74] Upadanagocchake bhusam adiyantiti upadana, dalhaggaham ganhantiti attho. Tato anne no upadana. [75-82] Kilesagocchake sankilitthattike vuttanayeneva attho veditabbo. [83-100] Pitthidukesu kame avacarantiti kamavacaRa. Rupe avacarantiti rupavacaRa. Arupe avacarantiti arupavacaRa. Ayamettha sankhepo, vittharo pana parato avibhavissati. Tebhumikavatte pariyapanna antogadhati pariyapanna. Tasmim na

--------------------------------------------------------------------------------------------- page98.

Pariyapannati apariyapanna. Vattamulam chinditva 1- nibbanam arammanam katva vattato niyyantiti niyyanika. Imina lakkhanena na niyyantiti aniyyanika. Cutiya va attano va pavattiya anantaram phaladanena 2- niyatatta niyata. Tatha aniyatatta aniyata. Anne dhamme uttaranti pajahantiti uttara, attanam uttaritum samatthehi saha uttarehiti sauttaRa. Natthi etesam uttarati anuttaRa. Rananti etehiti rana, yehi abhibhuta satta nanappakarena kandanti paridevanti, tesam ragadinam etam adhivacanam. Sampayogavasena pahanekatthatavasena ca saha ranehiti sarana. Tenakarena natthi etesam ranati arana. --------------- Suttantikadukamatikapadavannana [101-108] Suttantikadukesu sampayogavasena vijjam bhajantiti vijjabhagino, vijjabhage vijjakotthase vattantitipi vijjabhagino. Tattha vipassanananam manomayiddhi cha abhinnati attha vijja. Purimena atthena tahi sampayuttadhammapi vijjabhagino, pacchimena atthena tasu ya kaci eka vijja vijja. 3- Sesa vijjabhaginoti evam vijjapi vijjaya sampayuttadhammapi vijjabhaginotveva veditabba. Idha pana sampayuttadhammava adhippeta. Sampayogavasena avijjam bhajantiti avijjabhagino, avijjabhage avijjakotthase vattantitipi avijjabhagino. Tattha dukkhapaticchadakam tamo samudayadipaticchadakanti catasso avijja. Purimanayeneva tahi sampayuttadhammapi avijjabhagino. Tasu 4- ya kaci eka avijja avijja, sesa avijjabhaginoti evam avijjapi avijjaya sampayuttadhammapi avijjabhaginotveva veditabba. Idha pana sampayuttadhammava adhippeta. Puna anajjhottharanabhavena kilesandhakaram viddhamsetum asamatthataya vijju upama etesanti vijjupama. Nissesam viddhamsanasamatthataya vajiram upama etesanti vajirupama. Balesu thitatta yattha thita tadupacarena bala. Panditesu thitatta pandita. Balakaranatta 5- va bala. Panditakaranatta pandita. Kanhati kalaka, cittassa @Footnote: 1 cha.Ma. chindanta 2 cha.Ma. phaladane 3 Ma. eka vijja @4 Si. pacchimena atthena tasu 5 cha.Ma. balakaratta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page99.

Apabhassarabhavakarana. Sukkati odata. Cittassa pabhassarabhavakarana. Kanhabhijatihetuto va kanha. Sukkabhijatihetuto sukka. Idha ceva samparaye ca tapantiti 1- tapaniya. Na tapaniya atapaniya. Adhivacanadukadayo tayo atthato ninnanakarana, byanjanamevettha nanam. Sirivaddhako dhanavaddhakoti adayo hi vacanamattameva adhikaram katva pavatta adhivacana nama. Adhivacananam patha adhivacanapatha. "abhisankharontiti kho bhikkhave tasma sankharati vuccati"ti 2- evam vittharetva 3- sahetukam katva vuccamana abhilapa nirutti nama, niruttinam patha niruttipatha. "takko vitakko sankappo"ti 4- evam tena tena pakarena napanato pannatti nama, pannattinam patha pannattipatha. Ettha ca ekam dukam vatvapi itaresam vacane payojanam hetugocchake vuttanayeneva veditabbam. [109-118] Namarupaduke namakaranatthena namanatthena namanatthena ca namam. Ruppanatthena rupam. Ayamettha sankhePo. Vittharo pana nikkhepakande avibhavissati. Avijjati dukkhadisu annanam. Bhavatanhati bhavapatthana. Bhavaditthiti bhavo vuccati sassatam, sassatavasena uppajjanaditthi. Vibhavaditthiti vibhavo vuccati ucchedam, 5- ucchedavasena uppajjanaditthi. "sassato atta ca loko ca"ti pavatta ditthi sassataditthi. "ucchijjissati"ti pavatta ditthi ucchedaditthi. "antava"ti pavatta ditthi antavaditthi. "anantava"ti pavatta ditthi anantavaditthi. Pubbantam anugata ditthi pubbantanuditthi. Aparantam anugata ditthi aparantanuditthi. Ahirikanti "yam na hiriyati hiriyitabbena"ti 6- evam vittharita nillajjata. Anottappanti "yam na ottappati ottappitabbena"ti 7- evam vittharito abhayanakaakaro. Hiriyana hiri. Ottappana 8- ottappam. Dovacassatadisu dukkham vaco etasmim vippatikulagahimhi vipaccanikasate anadare puggaleti dubbaco, tassa kammam dovacassam, tassa bhavo dovacassata. Papa assaddhadayo puggala etassa mittati @Footnote: 1 cha.Ma. tapentiti 2 sam. kha. 17/79/71 3 cha.Ma. niddharetva @4 abhi. 34/7/22 5 ka. ucchedo 6 abhi. 34/1328/299 @7 abhi. 34/1329/299 8 Si. ottapana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page100.

Papamitto, tassa bhavo papamittata. Sovacassata ca kalyanamittata ca vuttapatipakkhanayeneva veditabba. [119-123] "pancapi apattikkhandha apattiyo, sattapi apattikkhandha apattiyo"ti 1- evam vuttasu apattisu kusalabhavo apattikusalata. Tahi apattihi vutthane kusalabhavo apattivutthanakusalata. Samapattisu kusalabhavo samapattikusalata, samapattinam appanaparicchedapannayetam adhivacanam. Samapattihi vutthane kusalabhavo samapattivutthanakusalata. Attharasasu dhatusu kusalabhavo dhatukusalata. Tasamyeva dhatunam manasikare kusalabhavo manasikarakusalata. Cakkhayatanadisu kusalabhavo ayatanakusalata. Dvadasange paticcasamuppade kusalabhavo paticcasamuppadakusalata. Tasmim tasmim thane kusalabhavo thanakusalata, thananti karanam vuccati. Tasmim hi tadayattavuttitaya phalam titthati nama, tasma "thanan"ti vuttam. Atthane kusalabhavo atthanakusalata. [124-134] Ujuno bhavo ajjavo. Mduno bhavo maddavo. Adhivasanasankhato khamanabhavo khanti. Suratassa bhavo soraccam. Sammodakamudubhavasankhato sakhilabhavo sakhalyam. Yatha parehi saddhim attano chiddam na hoti, evam dhammamisehi patisantharanam patisantharo. 2- Indriyasamvarabhedasankhato manacchatthesu indriyesu aguttadvarabhavo indriyesu aguttadvarata. Patiggahanaparibhogavasena bhojane mattam ajananabhavo bhojane amattannuta. Anantaraduko vuttapatipakkhavasena 3- veditabbo. Sativippavasasankhato mutthassatissa bhavo mutthassaccam. Asampajanabhavo asampajannam. Saratiti sati. Sampajanatiti sampajannam. Appatisankhane akampanatthena patisankhanasankhatam balam patisankhanabalam. Viriyasisena sattabojjhange bhaventassa uppannabalam bhavanabalam. Paccanikadhamme sametiti samatho. Aniccadivasena vividhena akarena passatiti vipassana. Samathova tam akaram gahetva puna pavattetabbassa samathassa nimittavasena samathanimittam. Paggahanimittepi eseva nayo. Sampayuttadhamme pagganhatiti paggaho. Na vikkhipatiti avikkhePo. @Footnote: 1 abhi. 34/1336/300 2 Ma. patisandharanam patisandharo 3 cha.Ma....nayena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page101.

[135-142] Silavinasika 1- asamvarasankhata silassa vipatti silavipatti. Sammaditthivinasika micchaditthisankhata ditthiya vipatti ditthivipatti. Soraccameva silassa sampadanato silassa paripuranato silassa sampadati silasampada. Ditthiparipuribhutam nanam ditthiya sampadati ditthisampada. Visuddhibhavappatta 2- silasankhata silassa visuddhi silavisuddhi. Nibbanasankhatam visuddhim papetum samattha dassanasankhata ditthiya visuddhiti ditthivisuddhi. Ditthivisuddhi kho pana yathaditthissa ca padhananti kammassakatananadisankhata ditthivisuddhi ceva yathaditthissa ca anurupaditthissa kalyanaditthissa tamsampayuttameva padhanam. Samvegoti jatiadini paticca uppannabhayasankhatam samvejanam. 3- Samvejaniyatthananti samvegajanakam jatiadikaranam. Samviggassa ca yonisopadhananti evam samvegajatassa upayappadhanam. Asantutthita ca kusalesu dhammesuti kusaladhammapurane asantutthibhavo. Appativanita ca padhanasminti arahattam apatva padhanasmim anivattanata ca anossakkanata. Vijjananato vijja. Vimuccanato vimutti. Khaye nananti kilesakkhayakare ariyamagge nanam. Anuppade nananti patisandhivasena anuppadabhute tamtammaggavajjhakilesanam anuppadapariyosane uppanne ariyaphale nanam. Ayam matikaya anupubbapadavannana. Dukamatikapadavannana nitthita. -------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 53 page 94-101. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=53&A=2307&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=53&A=2307&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=2              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=104              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=31              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=31              Contents of The Tipitaka Volume 34 http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]