ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 5 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.2)

page148.

Adhivasetuti ambapaliya nimantitabhavam natvapi kasma nimantentiti? asaddahanataya ceva vattasisena ca. Sa hi dhutta itthi animantetva 1- nimantesinti 2- vadeyyati tesam cittam ahosi, dhammam sutva gamanakale ca nimantetva gamanam nama manussanam vattameva. Veluvagamavassupagamanavannana [163] Veluvagamakoti vesaliya samipe veluvagamo 3- yathamittanti adisu mitta mittava. Sanditthati tattha tattha sangamma ditthamatta sandittha na dalhamitta. 4- Sambhattati sutthu bhatta sinehamitta 5- dalhamitta. Yesam yesam yattha yattha evarupa bhikkhu atthi, te te tattha tattha vassam upethati attho. Kasma evamaha? tesam phasuviharatthaya. Tesam hi veluvagamake senasanam nappahoti, bhikkhapi manda. Samanta vesaliya pana bahuni senasanani, bhikkhapi sulabha, tasma evamaha. Atha kasma "yathasukham gacchatha"ti na visajjesi? tesam anukampaya. Evam kirassa ahosi "aham dasamasamattam thatva parinibbayissami, sace ime duram gacchissanti, mam 6- parinibbanakale datthum na sakkhissanti. Atha nesam `sattha parinibbayanto amhakam satimattampi nadasi, sace janeyyama, na evam dure vaseyyama'ti 7- vipatisaro bhaveyye. Vesaliya samanta pana vasanta masassa attha vare agantva dhammam sunissanti bhagavato vadam labhissanti"ti na visajjesi. [164] Kharoti pharuso. Abadhoti visabhagarogo. Balhati balavatiyo. Maranantikati 8- marananti maranasantikam papanasamattha. Sato sampajano adhivasesiti satim supatthitam katva nanena paricchinditva adhivasesi. Avihannamanoti vedananuvattanavasena aparaparam parivattanam akaronto apiliyamano adukkhiyamanova adhivasesi. Anamantetvati ajanapetva. 9- Anapaloketvati na @Footnote: 1 cha.Ma.,i. animantetvapi 2 cha.Ma. nimantemiti 3 ka. pataligamo, Si., @i. padagamo 4 cha.Ma.,i. natidalhamitta 5 cha.Ma. sinehavanto 6 cha.Ma. mama @7 i. vasissamati 8 cha.Ma. maranantikati 9 i. anavahetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page149.

Aploketva, ovadanusasanim adatvati vuttam hoti. Viriyenati pubbabhagaviriyena ceva phalasamapattiviriyena ca. Patipanametvati vikkhambhetva. Jivitasankharanti ettha jivitampi jivitasankharo. Yena jivitam sankhariyati chijjamanam ghattetva thapiyati, so 1- phalasamapattidhammopi jivitasankharo. So idha adhippeto. Adhitthayati adhitthahitva pavattetva, jivitathapanasamattham phalasamapattim samapajjeyyanti ayamettha sankhepattho. Kim pana bhagava ito pubbe phalasamapattim na samapajjatiti. Samapajjati. Sa pana khanikasamapatti. Khanikasamapatti ca antosamapattiyamyeva vedanam vikkhambheti, samapattito vutthitamattassa katthapatena va kathalapatena va chinnasevalo viya udakam puna sariram vedana ajjhottharati. Ya pana rupasattakanca arupasattakanca niggumbam nijjatam katva mahavipassanavasena samapannasamapatti, sa sutthu vikkhambheti. Yatha nama purisena pokkharanim oggahetva hatthehi ca padehi ca sutthu apabyulho sevalo cirena udakam ottharati, evameva tato vutthitassa cirena vedana uppajjati. Iti bhagava tamdivasam mahabodhipallanke abhinavavipassanam patthapento viya rupasattakam arupasattakam niggumbam nijjatam katva cuddasahakarehi sannetva mahavipassanaya vedanam vikkhambhetva "dasa mase ma uppajjittha"ti samapattim samapajji. Samapattivikkhambhita vedana dasa mase na uppajjiyeva. Gilana vutthitoti gilano hutva puna vutthito. Madhurakajato viyati sanjatagarubhavo sanjatathaddhabhavo sule uttasitapuriso 2- viya. Na pakkhayantiti nappakasanti, nanakarato na upatthahanti. Dhammapi mam nappatibhantiti satipatthanadhammapi 3- mayham pakata na hontiti dipeti. Tantidhamma pana therassa suppaguna. Na udaharatiti pacchimam ovadam na deti. Tam sandhaya vadati. [165] Anantaram abahiranti dhammavasena va puggalavasena va ubhayam akatva. "ettakam dhammam parassa na desessami"ti hi cintento dhammam abbhantaram karoti nama. "ettakam parassa desessami"ti cintento dhammam bahiram karoti nama. "imassa puggalassa desessami"ti cintento pana puggalam abbhantaram @Footnote: 1 i. yo 2 i. uttasitasadiso 3 cha.Ma. satipatthanadidhamma

--------------------------------------------------------------------------------------------- page150.

Karoti nama. "imassa na desessami"ti cintento puggalam bahiram karoti nama. Evam akatva desitoti attho. Acariyamutthiti yatha bahirakanam acariyamutthi nama hoti. Daharakale kassaci akathetva pacchimakale maranamance nipanna piyamanapassa antevasikassa kathenti, evam tathagatassa "idam mahallakakale pacchimakale 1- kathessami"ti mutthim katva pariharitva 2- thapitam kinci natthiti dasseti. Aham bhikkhusamghanti ahameva bhikkhusamgham pariharissamiti va. Mamuddesikoti aham uddisitabbatthena uddeso assati mamuddesiko. Mamyeva uddisitva mamam paccasimsamano bhikkhusamgho hotu, mama accayena ma va ahesum, yam va tam va hotuti iti va pana yassa assati attho. Na evam hotiti bodhipallankeyeva issamacchariyanam vihatatta 3- evam na hoti. Sakinti so kim. Asitikoti 4- asitisamvacchariko. Idam pacchimavayam anuppattabhavadipanattham vuttam. Velumissakenati 5- bahabaddhacakkabaddhadina patisankharanena velumissakena. Manneti jarasakatam 6- viya velumissakena manne yapeti. Arahattaphalabandhanena 7- catuiriyapathakappanam tathagatassa hotiti dasseti. Idani tamattham pakasento yasmim ananda samayeti adimaha. Tattha sabbanimittananti rupanimittadinam kalapanam. 8- Ekaccanam vedanananti lokiyanam vedananam. Tasmatihanandati yasma imina phalasamapattiviharena phasu hoti, tasma tumhepi phasukatthaya 9- evam viharathati dasseti. Attadipati mahasamuddamajjhe dipam 10- viya attanam dipam patittham katva viharatha. Attasaranati attagatikava hotha, ma annagatika. Dhammadipadhammasaranapadesupi eseva nayo. Tamataggeti tamaagge. Majjhe takaro padasandhivasena vutto. Idam vuttam hoti "ime aggatama @Footnote: 1 cha.Ma.,i. pacchimatthane 2 cha.Ma. "pariharissami"ti thapitam 3 i. vigatatta @4 ka. asitikoti 5 cha.Ma. vethamissakenati, Ma. vekhamissakenati, i. veghamissakenati @6 cha.Ma. jinnasakatam 7 cha.Ma. phalavethanena 8 cha.Ma.,i. kalapananti na dissati. @9 cha.Ma.,i. tadatthaya 10 cha.Ma.,i. mahasamuddagatadipam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page151.

Ime aggatamati. 1- Evam sabbam tamayogam chinditva ativiya agge uttamabhave te ananda mama bhikkhu bhavissanti. Tesam 2- atiagge bhavissanti, ye keci sikkhakama, sabbepi te catusatipatthanagocara ca 3- bhikkhu agge bhavissanti. 4- Arahattanikutana desanam sanganhati. Dutiyabhanavaravannana nitthita. ------------- Nimittobhasakathavannana [166] Vesalim pindaya pavisiti kada pavisi? ukkavelato 5- nikkhamitva vesaligatakale. Bhagava kira vutthavasso veluvagamaka nikkhamitva savatthim gamissamiti agatamaggeneva patinivattanto anupubbena savatthim patva jetavanam pavisi, dhammasenapati bhagavato vattam dassetva divatthanam gato. So tattha antevasikesu vattam dassetva patikkantesu divatthanam sammajjitva cammakkhandam pannapetva pade pakkhaletva pallankam abhujitva phalasamapattim pavisi. Athassa yathaparicchedena tato vutthitassa ayam parivitakko udapadi "buddha nu kho pathamam parinibbayanti, aggasavaka nu kho"ti. Tato "aggasavaka pathaman"ti natva attano ayusankharam olokesi. So "sattahameva ayusankhara me pavattissanti"ti natva "kattha parinibbayissami"ti cintesi. Tato "rahulo tavatimse parinibbuto, annakondannatthero 6- chaddantadahe, aham kattha parinibbayissami"ti punappunam 7- cintento mataram arabbha satim uppadesi "mayham mata sattannam arahantanam mata hutvapi buddhadhammasamghesu appasanna, atthi nu kho tassa upanissayo, natthi nu kho"ti avajjetva sotapattimaggassa @Footnote: 1 cha.Ma. "ime aggatamati tamataggati, i. ime aggatama aggatamati 2 i. kesam @3 cha.Ma. va 4 cha.Ma.,i. bhavissantiti. 5 cha.Ma.,i. ukkacelato @6 cha.Ma. annasikondannatthero, i. annatakondannatthero 7 cha.Ma.,i. puna

--------------------------------------------------------------------------------------------- page152.

Upanissayam disva "kassa desanaya abhisamayo bhavissati"ti olokento "mameva dhammadesanaya bhavissati, na annassa, sace kho panaham appossukko bhaveyyam, bhavissanti me vattaro `sariputtatthero avasesajananampi avassayo hoti. Tatha hissa samacittasuttadesanadivase 1- kotisatasahassadevata arahattam patta. Tayo magge patividdhadevatanam ganana natthi. Annesu ca thanesu aneka abhisamaya dissanti. There ca cittam pasadetva sagge nibbattaneva asitikulasahassani. Sodani matu micchadassanamattampi haritum nasakkhi'ti. Tasma mataram micchadassana mocetva jatovarakeyeva parinibbayissami"ti sannitthanam katva "ajjeva bhagavantam anujanapetva nikkhamissami"ti cundattheram amantesi "ayamavuso 2- cunda amhakam pancasataya bhikkhuparisaya sannam dehi `ganhathavuso pattacivarani, dhammasenapati nalakagamam gantukamo"ti. Thero tatha akasi. Bhikkhu senasanam samsametva pattacivaramadaya therassa santikam agamimsu. Thero senasanam samsametva divatthanam sammajjitva divatthanadvare thatva divatthanam olokento "idamdani pacchimadassanam, puna agamanam natthi"ti pancasatabhikkhuparivuto bhagavantam upasankamitva vanditva bhagavantam etadavoca:- chinnodani bhavissami lokanatha mahamuni gamanagamanam natthi pacchima vandana ayam. Jivitam appakam mayham ito sattahamaccaye nikkhipeyyamaham deham bharavoropanam yatha. Anujanatu me bhante (bhagava) anujanatu sugato parinibbanakalo me ossattho ayusankharoti. Buddha pana yasma "parinibbahi"ti vutte maranavannam 3- samvannenti nama "ma parinibbahi"ti vutte vattassa gunam kathentiti 4- micchaditthika dosam aropenti 5- tasma tadubhayampi na vadanti. Tena nam bhagava "kattha parinibbayissasi @Footnote: 1 an.duka. 20/37/62 samacittavagga 2 cha.Ma.,i. avuso 3 cha.Ma. maranasamvannanam, @ i. maranasamvannam 4 i. kathenti nama 5 cha.Ma. aropessanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page153.

Sariputta"ti. "atthi bhante magadhesu nalakagame jatovarako, tatthaham parinibbayissami"ti vutte "yassadani tvam sariputta kalam mannasi, idani pana te jetthakanitthabhatikanam tadisassa bhikkhuno dassanam dullabham bhavissatiti desehi tesam dhamman"ti aha. Thero "sattha mayham iddhivikubbanapubbangamam dhammadesanam paccasimsati"ti natva bhagavantam vanditva talappamanam abbhuggantva puna oruyha bhagavantam vanditva yava 1- sattatalappamane antalikkhe thito idadhivikubbanam dassetva dhammam desesi. Sakalanagaram sannipati. Thero oruyha bhagavantam vanditva "gamanakalo me bhante"ti aha. Bhagava 2- dhammasane nisinno "patipadessami"ti 2- dhammasana utthaya gandhakutiabhimukho gantva maniphalake 3- atthasi. Thero tikkhattum padakkhinam katva catusu thanesu vanditva:- "bhagava ito kappasatasahassadhikassa asankheyyassa upari anomadassisammasambuddhassa padamule nipatitva tumhakam dassanam patthesim, sa me patthana samiddha, dittha tumhe, tam pathamam dassanam, idam pacchimadassanam. Puna tumhakam dassanam natthi"ti vatva dasanakhasamodhanasamujjalam anjalim paggayha yava dassanavisayo, tava abhimukhova patikkamitva "ito patthaya cutipatisandhivasena kisminci thane gamanagamanam nama natthi"ti vanditva pakkami. Udakapariyantam katva mahabhumicalo ahosi. Bhagava parivaretva thitabhikkhu aha "anugacchatha bhikkhave tumhakam jetthabhatikan"ti. Bhikkhu yava dvarakotthaka agamamsu. Thero "titthatha tumhe avuso appamatta hotha"ti nivattapetva attano parisayeva saddhim pakkami. Manussa "pubbe ayyo paccagamanacarikam carati, idamdani gamanam na puna paccagamanaya"ti paridevanta anubandhimsu. Tepi "appamatta hotha, avuso evambhavino nama sankhara"ti nivattapesi. Athakho ayasma sariputto antaramagge sattaham manussanam anuggaham karonto sayam nalakagamam patva gamadvare nigrodharukkhamule atthasi. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. yava na dissati 2-2 cha.Ma.,i. bhagava "dhammasenapatim patipadessami"ti @3 i. manipallanke

--------------------------------------------------------------------------------------------- page154.

Atha uparevato nama therassa bhagineyyo bahigamam gacchanto theram disva upasankamitva vanditva atthasi. Thero tam aha "atthi gehe te ayyika"ti. Ama bhanteti. Gaccha amhakam idhagatabhavam arocehi, "kasma agato"ti ca vutte "ajja kira ekadivasam antogame bhavissati, jatovarakam patijaggatha, pancannanca bhikkhusatanam vasanatthanam janatha"ti. So gantva "ayyike mayham matulo agato"ti aha. Idani kuhinti. Gamadvareti. Ekakova, annopi koci atthiti. Atthi pancasata bhikkhuti. Kimkarana agatoti. So tam pavuttim 1- arocesi. Brahmani "kim nu kho ettakanam vasanatthanam patijaggapeti, daharakale pabbajitva mahallakakale gihi hotukamo"ti cintenti jatovarakam patijaggapetva pancasatanam bhikkhunam vasanatthanam karetva dandadipake 2- jaletva therassa pahesi. Thero bhikkhuhi saddhim pasadam abhiruhi, abhiruhitva ca jatovarakam pavisitva nisidi. Nisajjeva "tumhakam vasanatthanam gacchatha"ti bhikkhu uyyojesi. Tesu gatamattesuyeva therassa kharo abadho uppajji, lohitapakkhandika maranantika 3- vedana vattanti, ekam bhajanam pavisati, ekam nikkhamati. Brahmani "mama puttassa pavatti mayham na ruccati"ti attano vasanagabbhadvaram nissaya atthasi. Cattaro maharajano "dhammasenapati kuhim viharati"ti olokenta "nalakagame jatovarake parinibbanamance nipanno, pacchimadassanam gamissama"ti agamma vanditva atthamsu. Thero ke tumheti pucchi. Amhe 4- maharajano bhanteti. Kasma agatatthati. Gilanupatthaka bhavissamati. Hotu atthi gilanupatthako, gacchatha tumheti uyyojesi. Tesam gatavasane teneva nayena sakko devanamindo. Tasmim gate suyamadayo mahabrahma ca agamimsu. Tepi tatheva thero uyyojesi. Brahmani devatanam agamananca gamananca disva "ke nu kho ete mama puttam vanditva vanditva gacchanti"ti therassa gabbhadvaram gantva "tata @Footnote: 1 cha.Ma. pavattim evamuparipi 2 cha.Ma., i. dandadipikayo @3 cha.Ma. maranantika evamuparipi 4 cha.Ma., i. amheti saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page155.

Cunda ka pavatti"ti pucchi. So tam pavuttim acikkhitva "mahaupasika bhante agata"ti aha. Thero "kasma avelaya agatattha"ti pucchi. Sa "tumhakam tata dassanatthaya"ti vatva "tata ke pathamam agata"ti pucchi. Cattaro maharajano upasiketi. Tata tvam catuhi maharajehi mahantataroti. Aramikasadisa ete upasike, amhakam satthuno patisandhiggahanato patthaya khaggahattha hutva arakkham akamsuti. Tesam tata gatavasane ko agatoti. Sakko devanamindoti. Devarajatopi tvam tata mahantataroti. Bhandaggahakasamanerasadiso esa upasike, amhakam satthuno tavatimsato otaranakale pattacivaram gahetva otinnoti. Tassa tata gatavasane jotamano viya ko agatoti. Upasike tuyham bhagava ca sattha ca suddhavasamahabrahma nama esoti. Mayham bhagavato mahabrahmatopi tvam tata mahantataroti. Ama upasike, ete nama kira amhakam satthuno jatadivase cattaro mahabrahmano mahapurisam suvannajalena patigganhimsuti. Atha brahmaniya "puttassa tava me ayam anubhavo, kidiso vata mayham puttassa bhagavato satthu anubhavo bhavissati"ti cintayantiya sahasa pancavanna piti uppajjitva sakalasariram 1- phari. Thero "uppannam me matu pitisomanassam, ayam idani kalo dhammadesanaya"ti cintetva "kim cintesi mahaupasike"ti aha. Sa "puttassa tava me ayam guno, satthu panassa kidiso guno bhavissatiti idam tata cintemi"ti aha. Mahaupasike mayham satthu jatakkhane mahabhinikkhamane sambodhiyam dhammacakkappavattane ca dasasahassi lokadhatu kampittha, silena samadhina pannaya vimuttiya vimuttinanadassanena samo nama natthi, itipi so bhagavati vittharetva buddhagunapatisamyuttam dhammadesanam kathesi. Brahmani piyaputtassa dhammadesanapariyosane sotapattiphale patitthaya puttam aha "tata upatissa, kasma evamakasi, evarupam nama amatam mayham ettakam kalam na adasi"ti. Thero "dinnamdani me matuya sariya 2- @Footnote: 1 cha.Ma. sakalasarire 2 cha.Ma., i. rupasariya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page156.

Brahmaniya posavanikamulam, ettakena vattissati"ti cintetva "gacchatha 1- mahaupasike"ti brahmanim uyyojetva "cunda ka vela"ti aha. Balavapaccusakalo bhanteti. Tenahi bhikkhusamgham sannipatehiti, sannipatito bhante samghoti. Mam ukkhipitva nisidapehi cundati cundo ukkhipitva nisidapesi. Thero bhikkhu amantesi "avuso catucattalisam vo vassani maya saddhim vasantanam yam me kayikam va vacasikam va na rocetha, khamatha tam avuso"ti. Ettakam bhante amhakam chaya viya tumhe amuncitva vicarantanam aruccanakam nama no natthi, tumhe pana amhakam khamathati. Atha thero arunasikhaya pannayamanaya mahapathavim unnadayanto anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi. Bahu devamanussa therassa parinibbanatthane 2- sakkaram karimsu. Ayasma cundo therassa pattacivaranca dhatuparissavananca gahetva jetavanam gantva anandattheram gahetva bhagavantam upasankami. Bhagava dhatuparissavanam gahetva pancahi gathasatehi therassa gunam kathetva dhatucetiyam karapetva rajagahagamanatthaya anandattherassa sannam adasi. Thero bhikkhunam arocesi. Bhagavapi bhikkhusamghaparivuto rajagaham agamasi. Tattha gatakale mahamoggallanatthero parinibbayi. Bhagava tassapi dhatuyo gahetva cetiyam karetva 3- rajagahato nikkhamitva anupubbena gangabhimukho gantva ukkavelam 4- agamasi. Tattha gangatire bhikkhusamghaparivuto nisiditva tattha sariputtamoggallananam parinibbanapatisamyuttam suttam 5- desetva ukkavelato nikkhamitva vesalim agamasi. Evam gate 6- athakho bhagava pubbanhasamayam nivasetva pattacivaramadaya vesalim pindaya pavisiti ayamettha anupubbikatha. Nisidananti idha cammakkhandam adhippetam. [167] Udenam cetiyanti 7- udenayakkhassa cetiyatthane kataviharo vuccati. Gotamakadisupi eseva nayo. Bhavitati vaddhita. Bahulikatati punappunam @Footnote: 1 cha.Ma.,i. gaccha 2 cha.Ma.,i. parinibbane 3 cha.Ma.,i. karapetva @4 cha.Ma.,i. ukkacelam 5 sam.maha. 19/379/140 cundastata 6 i. gato @7 ka. cha.Ma.,i. udenacetiyanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page157.

Kata. Yanikatati yuttayanam viya kata. Vatthukatati patitthanatthena vatthu viya kata. Anutthitati adhitthita. Paricitati samantato cita suvaddhita. Susamaraddhati suttha samaraddha. Iti aniyamena kathetva puna niyametva dassento tathagatassa khotiadimaha. Ettha ca kappanti ayukappam. Tasmim tasmim kale yam manussanam ayuppamanam hoti, tam paripunnam karonto tittheyya. Kappavasesam vati "appam va bhiyyo"ti 1- vuttavassasatato atirekam va. Mahasivatthero panaha "buddhanam atthane gajjitam nama natthi. Yatheva hi veluvagamake uppannam maranantikam vedanam dasa mase vikkhambheti, evam punappnam tam samapattim samapajjitva dasa 2- mase 2- vikkhambhento imam bhaddakappameva tittheyyati. 3- Kasma pana na thitoti. Upadinnakasariram nama khandiccadihi abhibhuyyati, buddha ca khandiccadibhavam appatva pancame ayukotthase bahujanassa piyamanapakaleyeva parinibbayanti. Buddhanubuddhesu ca mahasavakesu parinibbutesu ekakeneva khanukena viya thatabbam hoti, daharasamaneraparivarena 4- pana gato `aho buddhanam parisa'ti 4- hiletabbatam apajjeyya. Tasma na thito"ti. Evam vuttepi so pana 5- ruccati, "ayukappo"ti idameva atthakathayam niyamitam. Yatha tam marena pariyutthitacittoti ettha tanti nipatamattam, yatha marena pariyutthitacitto ajjhotthatacitto annopi koci puthujjano pativijjhitum na sakkuneyya, evameva nasakkhi pativijjhitunti attho. Kimkarana? maro hi yassa sabbena sabbam cattaro 6- vipallasa appahina, tassa cittam pariyutthati. Therassa cattaro vipallasa appahina, tenassa maro cittam pariyutthati. So pana cittapariyutthanam karonto kim karotiti. Bheravam ruparammanam va dasseti, saddarammanam va saveti, tato satta tam disva va tam sutva va satim visajjetva vivatamukha honti. Tesam mukhena hattham pavesetva hadayam maddati. @Footnote: 1 di.maha 10/7/3 mahapadanasutta, an. sattaka. 23/71/141 arakasutta 2-2 cha.Ma. dasa dasa @ mase 3 cha.Ma. iti saddo na dissati 4-4 cha.Ma. daharasamaneraparivaritena va tato @ `aho...parisa'ti 5 cha.Ma. na 6 cha.Ma., i. dvadasa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page158.

Tatopi visanniva 1- hutva titthanti, therassa panesa mukhena hattham pavesetum kim sakkhissati. Bheravarammanam pana dasseti. Tam disva thero nimittobhasam na pativijjhi. Bhagava janantoyeva kimattham yavatatiyam amantesiti parato "titthatu bhante bhagava"ti yacite "tuyhevetam dukkatam, tuyhevetam aparaddhan"ti dosaropanena sokatankaranattham. Marayacanakathavannana [168] Maro papimati ettha maroti satte anatthe niyojento maretiti maro. Papimati tasseva vevacanam. So hi papadhammasamannagatatta "papima"ti vuccati. Kanho, antako namuci, pamattabandhutipi tasseva namani. Bhasita kho panesati ayanhi bhagavato sambodhipattiya atthame sattahe bodhimandeyeva agantva "bhagava yadattham tumhehi paramiyo purita, so te 2- attho anuppatto, patividdham sabbannutananam, kim te lokavicaranena"ti vatva, yatha ajja, evameva "parinibbatudani bhante bhagava"ti yaci. Bhagava cassa "na tavahan"ti adini vatva patikkhipi. Tam sandhaya "bhasita kho panesa bhante"ti adimaha. Tattha viyattati maggavasena viyatta. Tatheva vinita tatha visarada. Bahussutati tepitakavasena bahu sutametesanti bahussuta. Tameva dhammam dharentiti dhammadhaRa. Athava pariyattibahussuta ceva pativedhabahussuta ca. Pariyatti- pativedhadhammanamyeva dharanato dhammadharati evamettha attho datthabbo. Dhammanudhamma- patipannati ariyadhammassa anudhammabhutam vipassanadhammam patipanna. Samicipatipannati anucchavikam patipadam patipanna. Anudhammacarinoti anudhammacaranasila. Sakam acariyakanti attano acariyavadam. Acikkhissantiti adini sabbani annamannassa vevacanani. Saha dhammenati sahetukena sakaranena vacanena. Sappatihariyanti yava niyyanikam katva 3- dhammam desessanti. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. tato visannava 2 cha.Ma.,i. vo 3 cha.Ma. yava na niyayanikam katva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page159.

Brahmacariyanti sikkhattayasangahitam sakalam sasanabrahmacariyam. Iddhanti samiddham jhanadivasena. 1- Phitanti vudtippattam sabbaphaliphullam viya abhinnaya sampattivasena. Vittharikanti vitthatam tasmim tasmim disabhage patitthitavasena. Bahujannanti bahujanehi natam patividdham mahajanabhisamayavasena. Puthubhutanti sabbakaravasena puthulabhavappattam. Katham? yava devamanussehi suppakasitanti yattaka vinnujatika deva ceva manussa ca atthi, sabbehi sutthu pakasitanti attho. Appossukkoti niralayo. Tvam hi papima atthamasattahato patthaya "parinibbatudani bhante bhagava parinibbatu sugato"ti viravanto ahindittha. Ajjadani patthaya vigatussaho hohi, ma mayham parinibbanattham vayamam karohiti vadati. Ayusankharaossajjanavannana [169] Sato sampajano ayusankharam ossajjiti 2- satim supatthitam katva nanena paricchinditva ayusankharam visajji pajahi. Tattha na bhagava hatthena leddum viya ayusankharam ossajji, temasamattameva pana nirantaram 3- samapattim samapajjitva tato param na samapajjissamiti cittam uppadesi, tam sandhaya vuttam "ossajji"ti. "ussajji"tipi patho. Mahabhumicaloti mahanto pathavikamPo. Tada kira dasasahassi lokadhatu kampittha. Bhimsanakoti bhayajanako. Devadundubhiyo ca 4- phalimsuti devabheriyo phalimsu, devo sukkhagajjitam gajji, akalavijjulata niccharimsu, khanikavassam vassiti vuttam hoti. Udanam udanesiti kasma udanesi. Koci nama vadeyya "bhagava pacchato pacchato anubandhitva `parinibbayatha bhante, parinibbayatha bhante'ti upadduto bhayena ayusankharam visajjesi"ti. "tassokaso ma hotuti 5- bhitassa udanam nama natthi"ti etassa dipanattham pitivegavisattham udanam udanesi. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. nanassadavasena 2 cha.Ma. ossajiti evamuparipi 3 cha.Ma.,i. nirantaranti @ na dissati 4 ka. devadundabhiyova 5 cha.Ma.,i. itisaddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page160.

Tattha sabbesam sonasigaladinam 1- paccakkhabhavato tulitam paricchinnanti tulam. Kintam? kamavacarakammam. Na tulam, na va tulam sadisamassa annam lokiyakammam atthiti atulam. Kintam? mahaggatakammam. Athava kamavacaram rupavacaram tulam, arupavacaram atulam. Appavipakam va tulam, bahuvipakam atulam. Sambhavanti sambhavahetubhutam, pindakaraka rasikarakanti attho. Bhavasankharanti punabbhavasankharanakam. Avassajiti 2- visajjesi. Muniti buddhamuni. Ajjhattaratoti niyakajjhattarato. Samahitoti upacarappana- samadhivasena samahito. Abhindi kavacamivati kavacam viya abhindi. Attasambhavanti attani sanjatam kisesam. Idam vuttam hoti "savipakatthena sambhavam, bhavabhisankharanatthena bhavasankharanti ca laddhanamam tulatulasankhatam lokiyakammanca ossaji. Sangamasise mahayodho kavacam viya attasambhavam kilesanca ajjhattarato samahito hutva abhindi"ti. Athava tulanti tulento tirento. Atulanca sambhavanti nibbananceva bhavanca. 3- Bhavasankharanti bhavagamikammam. Avassaji 2- muniti "pancakkhandha anicca, pancannam khandhanam nirodho nibbanam niccan"ti adina 4- nayena tulayanto buddhamuni bhave adinavam, nibbane ca anisamsam disva tam khandhanam mulabhutam bhavasankharakammam "kammakkhayaya samvattati"ti 5- evam vuttena kammakkhayassa karena ariyamaggena avassaji. Katham? ajjhattarato samahito abhindi kavacamiva attasambhavam. So hi vipassanavasena ajjhattarato samathavasena samahitoti evam pubbabhagato patathaya samathavipassanabalena kavacamiva attabhavam pariyonaddhitva 6- thitam, attani sambhavatta "attasambhavan"ti laddhanamam sabbam kilesajalam abhindi. Kilesabhavena ca katakammam apatisandhikatta avasatthannama hotiti evam kilesappahanena kammam pajahi, pahinakilesassa ca bhayam nama natthi, tasma abhitova ayusankharam ossajiti 7- abhitabhavam napanatthanca udanam udanesiti veditabbo. @Footnote: 1 cha.Ma. sonasingaladinampi 2-2 ka. avassajjiti, avassajji 3 cha.Ma. sambhavanca @4 khu. pati. 31/735/630 vipassanakatha 5 Ma.Ma. 13/81/57 an. catukka. 21/232/258 @6 cha.Ma., i. pariyonandhitva 7 cha.Ma., i. itisaddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page161.

Atthamahabhumicalahetuvannana [171] Yam mahavatati yena samayena yasmim va samaye mahavata vayanti. Mahavata vayantati 1- ukkhepakavata nama utthahanti, te vayanta satthisahassadhikanavayojanasatasahassabahalam udakasandharakavatam upacchindanti, tato akase udakam bhassati, tasmim udake bhassante pathavi bhassati. Puna vato attano balena antodhammakarake 2- viya udakam abandhitva ganhati, tato udakam uggacchati, tasmim uggacchante pathavi uggacchati. Evam udakam kampitam pathavim kampeti. Evanaca 3- kampanam yava ajjakalapi hotiyeva, balahabhavena 4- pana oggacchanuggacchanam na pannayati. Mahiddhiko mahanubhavoti ijjhanassa mahantataya mahiddhiko anubhavitabbassa mahantataya mahanubhavo. Parittati dubbala. Appamanati balava. So imam pathavim kampetiti so iddhim nibbattetva samvejento va mahamoggallano viya, vimamsanto va mahanagattherassa bhagineyyo samgharakkhitasamanero viya pathavim kampeti. So kirayasma khuraggeyeva arahattam patto 5- cintesi "atthi nukho kenaci bhikkhuna 6- pabbajitadivaseyeva arahattam patva vejayanto pasado kampitapubbo"ti. Tato "natthi koci"ti natva "aham kampessami"ti abhinnabalena vejayantamatthake thatva padena paharitva kampetum nasakkhi. Atha nam sakkassa natakitthiyo ahamsu "putta samgharakkhita tvam putigandheneva sisena vejayantam kampetum icchasi, supatitthitokaso 7- tata pasado, katham kampetum sakkhissasi"ti. Samanero "ima devata maya saddhim kelim karonti, aham kho pana acariyam nalattham, kaham nu kho me acariyo samuddikamahanagatthero"ti avajjento mahasamudde udakalenam mapetva divaviharam nisinnoti natva tattha gantva theram vanditva atthasi. Tato nam thero "kintata samgharakkhita @Footnote: 1 cha.Ma. vayantapi 2 cha.Ma. antodhamakarane 3 cha.Ma.,i. etanca @4 Ma. bahulabhavena 5 cha.Ma. i. patva 6 cha.Ma.,i. koci bhikkhu, yena @7 cha.Ma., i. supatitthito

--------------------------------------------------------------------------------------------- page162.

Asikkhitvava yuddham pavitthosi"ti vatva "nasakkhi tata vejayantam kampetun"ti pucchi. Acariyam bhante nalatthanti. Atha nam thero "tata tumhadise akampente ko anno kampessati, ditthapubbante tata udakapitthe gomayapindam pallavatanti 1- vatva tata kapallapuvam 2- pacanta ante 3- na 3- paricchindanti, imina opammena janahi"ti aha. So "vattissati bhante ettakena"ti vatva pasadena patitthitokasam udakam hotuti adhitthaya vejayantabhimukho agamasi. Devadhitaro tam disva "ekavaram lajjitva gato, punapi samanero eti, punapi eti"ti vadimsu. Sakko devaraja "ma mayham puttena saddhim kathayittha, idani tena acariyo laddho, khanena pasadam kampessati"ti aha. Samanero 4- padangutthena pasadathupikampahari. Pasado catuhi disahi onamati. Devata "dehi tata pasadassa patitthatum, dehi tata pasadassa patitthatun"ti viravimsu. Samanero pasadam yathathane thapetva pasadamatthake thatva udanam udanesi:- ajjevaham pabbajito ajjapattasavakkhayam ajja kampemi pasadam aho buddhassularata. Ajjevaham pabbajito ajja pattasavakkhayam ajja kampemi pasadam aho dhammassularata. Ajjevaham pabbajito ajja pattasavakkhayam ajja kampemi pabbajito aho samghassularatati. Ito paresu chasu pathavikampesu yam vattabbam, tam mahapadane vuttameva. Iti imesu atthasu pathavikampesu pathamo dhatukopena, 5- dutiyo iddhanubhavena, tatiyacatuttha punnatejena, pancamo nanatejena, chattho sadhukaradanavasena, sattamo karunnabhavena, atthamo arodanena. Matu kucchim ca okkamante ca tato nikkhamante ca mahasatte tassa punnatejena pathavi akampittha. Abhisambodhiyam nanatejena abhihata hutva akampittha. Dhammacakkappavattane @Footnote: 1 cha.Ma. pilavantam, i. pilavantanti 2 cha.Ma. kapallakapuvam 3-3 cha.Ma., i. antantena @4 cha.Ma. samaneropi 5 Ma. i. dhatukkhobhena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page163.

Sadhukarabhavasanthita sadhukaram dadamana akampittha. Ayusankharossajjane karunnabhavasanthita cittasankhobham asahamana akampittha. Parinibbane arodanavegatunna hutva akampittha. Ayam panattho pathavidevataya vasena veditabbo, mahabhutapathaviya panetam natthi acetanattati. Ime kho ananda attha hetuti ettha imeti nidditthanidassanam. Ettavata ca panayasma anando "addha ajja bhagavata ayusankharo ossattho"ti sallakkhesi. Bhagava pana sallakkhitabhavam janantopi okasam adatvava annanipi atthakani sampindanto "attha kho ima"ti adimaha. Atthaparisavannana [172] Tattha anekasatam khattiyaparisanti bimbisarasamagamanati- samagamalicchavisamagamadisadisam, sa pana annesu cakkavalesupi labbhatiyeva. Sallapitapubbanti alallapasallapo 1- katapubbo. Sakacchati dhammasakacchapi samapajjitapubba. Yadisako tesam vannoti te odatapi honti kalapi manguracchavipi, sattha suvannavannova. Idam pana santhanam paticca kathitam. Santhanampi ca kevalam tesam pannayatiyeva, na pana bhagava milakkhasadiso 2- hoti napi amuttamanikundalo, buddhaveseneva nisidati. Te pana attana 3- samanasanthanameva passanti. Yadisako tesam saroti te chinnassarapi honti gaggarassarapi kakassarapi honti, sattha brahmassarova. Idam pana bhasantaram sandhaya kathitam. Sacepi hi tattha sattha rajasane nisinno katheti, "ajja raja madhurena sarena katheti"ti tesam hoti. Kathetva pakkante pana bhagavati puna rajanam agatam disva "ko nukho ayan"ti vimamsa uppajjati. Tattha "ko nu kho ayan"ti imasmim thane idaneva magadhabhasaya 4- sihalabhasaya madhurenakarena kathento ko nu kho ayam antarahito, kim devo, udahu manussoti evam vimamsantapi na janantiti attho. @Footnote: 1 cha.Ma. alapasallapo evamuparipi 2 cha.Ma. milakkhusadiso @3 cha.Ma., i. attano 4 cha.Ma. magadhabhasaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page164.

Kimattham panevam ajanantanam dhammam desetiti. Vasanatthaya. Evam sutopi hi dhammo anagate paccayo hotiyevati anagatam paticca deseti. Anekasatam brahmanaparisanti adinampi sonadandakutadantasamagamadivasena 1- ceva annacakkavalavasena ca sambhavo veditabbo. Ima pana attha parisa bhagava kimattham ahari? abhitabhavadassanatthameva. Ima kira aharitva evamaha "ananda imapi attha parisa upasankamitva dhammam desentassa tathagatassa bhayam va sarajjam va natthi, maram pana ekakam disva tathagato bhayeyyati ko evam sannam uppadetum arahati. Abhito ananda tathagato acchambhi sato sampajano ayusankharam ossaji"ti. Atthabhibhayatanavannana [173] Abhibhayatananiti abhibhavanakaranani. Kim abhibhavanti? paccanikadhammepi arammananipi. Tani hi patipakkhabhavena paccanikadhamme abhibhavanti puggalassa nanuttariyataya arammanani. Ajjhattam rupasanniti adisu pana ajjhattarupe parikammavasena ajjhattam rupasanni nama hoti. Ajjhattam hi nilaparikammam karonto kese va pitte va akkhitarakaya va karoti. Pitaparikammam karonto mede va chaviya va hatthapadapitthesu va akkhinam pitakatthane va karoti. Lohitaparikammam karonto mamse va lohite va jivhaya va akkhinam rattatthane va karoti. Odataparikammam karonto atthimhi va dante va nakhe va akkhinam setatthane va karoti. Tam pana sunilam supitam sulohitam suodatakam na hoti, avisuddhameva hoti. Eko bahiddha rupani passatiti yassetam 2- parikammam ajjhattam uppannam hoti, nimittam pana bahiddha, so evam ajjhattam parikammassa bahiddha ca appanaya vasena "ajjhattam rupasanni eko bahiddha rupani passati"ti vuccati. @Footnote: 1 cha.Ma. sonadandakutadandasamagamadivasena 2 cha.Ma. yassevam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page165.

Parittaniti avaddhitani. Suvannadubbannaniti suvannani va honti dubbannani va, parittavaseneva idam abhibhayatanam vuttanti veditabbam. Tani abhibhuyyati yatha nama sampannagahaniko katacchumattam bhattam labhitva "kim ettha bhunjitabbam atthi"ti sankaddhitava ekam kabalameva karoti, evameva nanuttariko puggalo visadanano "kim ettha parittake arammane samapajjitabbam atthi, nayam mama bharo"ti tani rupani abhibhavitva samapajjati. Saha nimittuppadenevettha appanam papetiti attho. Janami passamiti imina panassa abhogo kathito. So ca kho samapattito vutthitassa, na anto samapattiyam. Evamsanni hotiti abhogasannayapi jhanasannayapi evam sanni hoti. Abhibhavanasanna hissa anto samapattiyampi atthi, abhogasanna pana samapattito vutthitasseva. Appamananiti vaddhitappamanani, mahantaniti attho. Abhibhuyyati ettha pana yatha mahagghaso puriso ekam bhattavaddhitakam labhitva "annampi hotu, kim etam mayham karissati"ti tam na mahantato passati. Evameva nanuttaro puggalo visadanano "kim ettha samapajjitabbam, nayidam appamananti 1- na mayham cittekaggatakarane bharo atthi"ti tani abhibhavitva samapajjati, saha cittuppadenevettha 2- appanam papetiti attho. Ajjhattam arupasanniti alabhitaya va anatthikataya va ajjhattarupe parikammasannavirahito. Eko bahiddha rupani passatiti yassa parikammampi nimittampi bahiddhava uppannam, so evam bahiddha parikammassa ceva appanaya ca vasena "ajjhattam arupasanni eko bahiddha rupani passatiti vuccati. Sesamettha catutthabhibhayatane vuttanayameva. Imesu pana catusu parittam vitakkacaritavasena agatam, appamanam mohacaritavasena, suvannam dosacaritavasena, dubbannam ragacaritavasena. Etesanhi @Footnote: 1 cha.Ma., i. itisaddo na dissati 2 cha.Ma., i. nimittuppadenevettha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page166.

Etani sappayani, sapi nesam sappayata vittharato visuddhimagge caritaniddese vutta. Pancamaabhibhayatanadisu nilaniti sabbasangahikavasena 1- vuttam. Nilavannaniti vannavasena. Nilanidassananiti nidassanavasena, apannayamanavivarani asambhinnavannani ekanilaneva hutva dissantiti vuttam hoti. Nilanibhasaniti idam pana obhasavasena vuttam, nilobhasani nilappabhayuttaniti attho. Etena tesam visuddhattam 2- dasseti. Visuddhavannavaseneva hi imani cattari abhibhayatanani vuttani. Umapupphanti 3- etam hi puppham siniddham mudu, dissamanampi nilameva hoti, girikannikapupphadini pana dissamanani setadhatukani honti, tasma idameva gahitam, 4- na tani. Baranaseyyakanti baranasiyam sambhavam. Tattha kira kappasopi mudu, suttakantikayopi tantavayapi cheka, udakampi suci siniddham. Tasma tam vattham ubhatobhagavimattham hoti, dvisupi passesu mattham mudu siniddham khayati. Pitaniti adisupi iminava nayena attho veditabbo. "nilakasinam ugganhanto nilasmim nimittam ganhati pupphasmim va vatthasmim va vannadhatuya va"ti adikam panettha kasinakarananca parikammanca appanavidhananca sabbam visuddhimagge vittharato vuttanayameva. Imanipi attha abhibhayatanani abhitabhavadassanatthameva anitani. Imanipi kira vatva evamaha "ananda evarupapi samapattiyo samapajjantassa ca vutthahantassa ca tathagatassa bhayam va sarajjam va natthi, maram pana ekakam disva tathagato bhayeyyati ko evam sannam uppadetum arahati, abhito ananda tathagato acchambhi sato sampajano ayusankharam ossajji"ti. Atthavimokkhavannana [174] Vimokkhakatha uttanatthayeva. Imepi attha vimokkha abhitabhavadassanatthameva anita. Imepi kira vatva evamaha "ananda etapi @Footnote: 1 cha.Ma., sabbasangahakavasena 2 i. suvisuddhatam 3 ka.,i. ummapupphanti @4 i. vihitam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page167.

Samapattiyo samapajjantassa ca vutthahantassa ca tathagatassa bhayam va sarajjam va natthi .pe. Ossajji"ti. [175] Idanipi bhagava anandattherassa okasam adatvava ekamidahanti adina nayena aparampi desanam arabhi. Tattha pathamabhisambuddhoti abhisambuddho hutva pathamameva atthame sattahe. [177] Ossatthoti visajjito pariccatto, 1- evam kira vatva "tenayam dasasahassilokadhatu kampittha"ti aha. Anandayacanakathavannana [178] Alanti patikkhepavacanametam. Bodhinti catumaggananapativedham. Saddahasi tvanti evam vuttabhavam tathagatassa saddahasiti vadati. Tasmatihanandati yasma idam vacanam saddahasi, tasma tuyhevetam dukkatanti dasseti. [179] Ekamidahanti idam bhagava "na kevalam aham idheva tam amantesim, annadapi amantetva olarikam nimittam akasim, tampi taya na patividdham, tavevayam aparadho"ti evam sokavinodanatthaya nanappakarato therasseva dosaropanattham arabhi. [183] Piyehi manapehiti matupitubhatubhaginiadikehi jatiya nanabhavo, maranena vinabhavo, bhavena annathabhavo. Tam kutettha labbhati tanti tasma, yasma sabbeheva piyehi manapehi nanabhavo, tasma dasa paramiyo puretvapi, sambodhim patvapi, dhammacakkam pavattetvapi, yamakapatihariyam dassetvapi devorohanam katvapi yantam jatam bhutam sankhatam palokadhammam, tam vata tathagatassapi sariram ma palujjiti netam thanam vijjati, rodantenapi kandantenapi na sakka tam karanam laddhunti. Puna paccagamissatiti 2- yam cattam vantam, tam vata puna patidissatiti 3- attho. @Footnote: 1 cha.Ma. paricchinno 2 cha.Ma.,i. paccavamissatiti 3 cha.Ma. patikhadissatiti, @i. patisankharissatiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page168.

[184] Yathayidam brahmacariyanti yatha idam sikkhattayasangaham sasanabrahmacariyam. Addhaniyanti addhanakkhamam. Ciratthitikanti cirappavattivasena ciratthitikam. Cattaro satipatthanati adi sabbam lokiyalokuttaravaseneva kathitam. Etesam pana bodhipakkhiyanam dhammanam vinicchayo sabbakarena visuddhimagge patipadananadassana- visuddhiniddese vutto. Sesamettha uttanamevati. Tatiyabhanavaravannana nitthita. -------- Nagapalokitavannana [186] Nagapalokitanti yatha hi mahajanassa atthini kotiya kotim ahacca thitani paccekabuddhanam, ankusakalaggani viya, na evam buddhanam. Buddhanam pana suvannakkhandham 1- viya ekabaddhani hutva thitani, tasma pacchato apalokanakale na sakka hoti givam parivattetum. Yatha pana hatthinago pacchabhagam apaloketukamo sakalasarireneva parivattati, evam parivattetabbam hoti. Bhagavato pana nagaradvare thatva "vesalim apalokessami"ti citte uppannamatte "bhagava anekani kappakotisatasahassani 2- paramiyo purentehi tumhehi na givam parivattetva apalokanakammam katan"ti ayam mahapathavi 3- kulalacakkam viya parivattetva bhagavantam vesalinagarabhimukham akasi. Tam sandhayetam vuttam. Nanu ca na kevalam vesaliyava, savatthirajagahanalandapataligamakoti- gamanadikagamakesupi tato tato nikkhantakale tantam sabbam pacchimadassanameva, tattha tattha kasma nagapalokitam napalokesiti. Anacchariyatta. Tattha tattha hi nivattetva apalokentassetam na acchariyam hoti, tasma napalokesi. Apica vesalirajano asannavinasa, tinnam vassanam upari vinassissantiti. 4- Te tam @Footnote: 1 cha.Ma. sankhalikani, i. sankhalika 2 cha.Ma. kappakotisahassani @3 cha.Ma. pathavi 4 cha.Ma., i. itisaddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page169.

Nagaradvare nagapalokitam nama cetiyam katva gandhamaladihi pujessanti, tam nesam digharattam hitaya sukhaya bhavissatiti tesam anukampaya apalokesi. Dukkhassantankaroti vattadukkhassa antakaro. Cakkhumati pancahi cakkhuhi cakkhuma. Parinibbutoti kilesaparinibbanena parinibbuto. Catumahapadesakathavannana [187] Mahapadeseti mahaokase, mahaapadese va, buddhadayo mahante mahante apadisitva vuttani mahakarananiti attho. [188] Neva 1- abhinanditabbanti hatthatutthehi sadhukaram datva pubbeva na sotabbam, evam kate hi paccha "idam na sameti"ti vuccamanopi "kim pubbeva ayam dhammo, idani na dhammo"ti vatva laddhim na visajjeti. Nappatikkositabbanti "kim esa balo vadati"ti evam pubbeva na vattabbam, evam vutte hi vattum yuttampi na vakkhati. Tenaha "anabhinanditva appatikkositva"ti. Padabayanjananiti padasankhatani bayanjanani. Sadhukam uggahetvati imasmim thane pali vutta, imasmim thane attho vutto, imasmim thane anusandhi kathita 2- imasmim thane pubbaparam kathitanti sutthu gahetva. Sutte otaretabbaniti. 3- Sutte otaretabbani. Vinaye sandassetabbaniti vinayena samsandetabbani. 4- Ettha ca suttanti vinayo. Yathaha "kattha patikkhittam, savatthiya suttavibhange"ti. 5- Vinayoti khandhako. Yathaha "kosambiyam 6- vinayatisare"ti. Evam vinayapitakampi na pariyadiyati. Ubhatovibhanga pana suttam, khandhakaparivara vinayoti evam vinayapitakam pariyadiyati. Athava suttantapitakam suttam vinayapitakam vinayoti evam dveyeva pitakani pariyadiyanti. Suttantabhidhammapitakakani va suttam, vinayapitakam vinayoti evampi tini pitakani na tava pariyadiyanti. @Footnote: 1 ka. nevati saddo na dissati 2 cha.Ma. kathito 3 cha.Ma. osaretabbaniti @4 i. sandassetabbani 5 vinaYu. 7/457/301 sattasatikkhandhaka @6 cha.Ma. kosambiyanti ayam na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page170.

Asuttanamakam 1- kinci buddhavacanam nama atthi. Seyyathidam:- jatakam patisambhida niddeso suttanipato dhammapadam udanam itivuttakam vimanavatthu petavatthu theragatha therigatha apadananti. Sudinnatthero pana "asuttakam nama kim buddhavacanam atthi"ti tam sabbam patikkhipitva "tini pitakani suttam, vinayo pana karanan"ti aha. Tato tam karanam dassento idam suttamahari:- ye kho tvam gotami dhamme janeyyasi, ime dhamma saragaya samvattanti no viragaya, sannogaya samvattanti no visannogaya, acayaya samvattanti no apacayaya, mahicchataya samvattanti no appicchataya, asantutthiya samvattanti no santutthiya, sanganikaya samvattanti no pavivekaya, kosajjaya samvattanti no viriyarambhaya, dubbharataya samvattanti no subharataya, ekamsena gotami dhareyyasi "neso dhammo, neso vinayo, netam satthusasanan"ti. Ye ca kho tvam gotami dhamme janeyyasi ime dhamma viragaya samvattanti no saragaya, visannogaya samvattanti no sannogaya, apacayaya samvattanti no acayaya, appicchataya samvattanti no mahicchataya, santutthiya samvattanti no asantutthiya, pavivekaya samvattanti no sanganikaya, viriyarambhaya samvattanti no kosajjaya, subharataya samvattanti no dubbharataya, ekamsena gotami dhareyyasi "eso dhammo, eso vinayo, etam satthusasanan"ti. 2- Tasma sutteti tepitake buddhavacane otaretabbani. Vinayeti etasmim ragadivinayakarane samsandetabbaniti ayamettha attho. Na ceva sutte otarantiti 3- suttapatipatiya katthaci anagantva challim utthapetva gulhavessantaragulha- ummaggagulhavinayavedallapitakanam annatarato agatani pannayantiti attho. Evam agatani hi ragadivinaye pana na pannayamanani chaddetabbani honti. Tena vuttam "iti hetam bhikkhave chaddeyyatha"ti. Etenupayena sabbattha attho veditabbo. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. asukanamakanhi 2 vinaYu. 7/406/239 bhikkhunikkhandhaka, an.atthaka. @ 23/143/288 (saya) 3 cha.Ma. osarantiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page171.

Idam bhikkhave catuttham mahapadesam dhareyyathati idam catutthadhammassa patitthanokasam dhareyyatha. Imasmim pana thane imam pakinnakam veditabbam:- sutte cattaro mahapadesa, khandhake cattaro mahapadesa, cattari panhabyakaranani, suttam, suttanulomam, acariyavado, attano mati, tisso sangitiyoti. Tattha "ayam dhammo, ayam vinayo"ti dhammavinicchaye patte ime cattaro mahapadesa pamanam. Yam ettha sameti tadeva gahetabbam, itaram virujjhantassapi 1- na gahetabbam. "idam kappati, idam na kappati"ti kappiyakappiyavinicchaye patte "yam bhikkhave maya "idam na kappati"ti appatikkhittam, tance akappiyam anulometi, kappiyam patibahati, tam vo na kappati"tiadima 2- nayena khandhake vutta cattaro mahapadesa pamanam. Tesam vinicchayakatha samantapasadikaya vutta. Tattha vuttanayena yam kappiyam anulometi, tadeva kappiyam, itaram akappiyanti evam sannitthanam katabbam. Ekamsabyakaraniyo panho, vibhajjabyakaraniyo panho, patipucchabyakaraniyo panho, thapaniyo panhoti imani cattari panhabyakaranani nama. Tattha "cakkhum aniccan"ti putthena "ama aniccan"ti ekamseneva byakatabbam. Esa nayo sotadisu. Ayam ekamsabyakaraniyo panho. "aniccam nama cakkhun"ti putthena pana "na cakkhumeva, sotampi aniccam ghanampi aniccan"ti evam vibhajitva byakatabbam. Ayam vibhajjabyakaraniyo panho. "yatha cakkhum tatha sotam, yatha sotam tatha cakkhun"tiadini putthena "kenatthena pucchasi"ti patipucchitva "dassanatthena pucchami"ti vutte "na hi"ti byakatabbam, "aniccatathena pucchami"ti vutte amati byakatabbam. Ayam patipucchabyakaraniyo panho. "tam jivam tam sariran"tiadini putthena pana "abyakatametam bhagavata"ti thapetabbo, @Footnote: 1 cha.Ma., i. viravantassapi 2 vinaYu. 5/305/90 bhesajjakkhandhaka

--------------------------------------------------------------------------------------------- page172.

Esa panoha. Na byakatabbo. Ayam thapaniyo panho. Iti tenakarena panhe sampatte imani cattari panhabyakaranani pamanam. Imesam vasena so panho byakatabbo. Suttadisu pana suttam nama tisso sangitiyo arulhani tini pitakani. Suttanulomam nama anulomakappiyam. Acariyavado nama atthakatha. Attano mati nama nayaggahena anubuddhiya attano patibhanam. Tattha suttam apatibahiyam, tam patibahantena buddhova patibahito hoti. Anulomakappiyam pana suttena samentameva gahetabbam, na itaram. Acariyavadopi suttena samentoyeva gahetabbo, na itaro. Attano mati pana sabbadubbala, sapi suttena samentayeva gahetabba, na itaRa. Pancasatika, sattasatika, sahassikati ima pana tisso sangitiyo. Suttampi tasu agatameva pamanam, itaram garayhasuttam na gahetabbam. Tattha otarantanipi hi padabyanjanani na ceva sutte otaranti, na ca vinaye sandissantiti veditabbani. Kammaraputtacundavatthuvannana [189] Kammaraputtassati suvannakaraputtassa. So kira addho mahakutumbiko bhagavato pathamadassaneneva sotapanno hutva attano ambavane viharam karapetva niyyadesi. Tam sandhaya vuttam "ambavane"ti sukaramaddavanti natitarunassa natijinnassa ekajetthakasukarassa pavattamamsam. Tam kira mudunceva siniddhanca hoti, tam patiyadapetva sadhukam pacapetvati attho. Eke 1- bhananti "sukaramaddavanti pana muduodanassa pancagorasayusapacanavidhanassa nametam, yatha gavapanam nama pakanaman"ti. Keci bhananti "sukaramaddavam nama rasayanavidhi, tam pana rasayanasatthe agacchati, tam cundena `bhagavato parinibbanam na bhaveyya'ti rasayanam patiyattan"ti. 1- Tattha pana dvisahassadipaparivaresu catusu mahadipesu devata ojam patikkhipimsu. 2- @Footnote: 1-1 i.eke bhananti .pe. patiyattanti ime patha na dissanati 2 cha.Ma.,i. pakkhipimsu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page173.

Nahantanti idam sihanadam kimattham nadati? parupavadamocanattham. Attana paribhuttavasesam neva bhikkhunam, na manussanam datum adasi, avate nikkhanapetva vinasesiti hi vattukamanam idam sutva vacanokaso na bhavissatiti paresam upavadamocanattham sihanadam nadati. [190] Bhuttassa ca sukaramaddavenati bhuttassa udapadi, na pana bhuttapaccaya. Yadi hi abhuttassa uppajjissati, 1- atikharo abadho 2- bhavissati. 3- Siniddhabhojanam bhuttatta panassa tanuvedana ahosi. Teneva padasa gantum asakkhi. Virecamanoti 4- abhinham pavattalohitavirecamanova samano. Avocati attana gathayoti veditabba. Patthitatthane parinibbanatthaya evamaha. Ima pana dhammasangahakattherehi thapita paniyaharanavannana [191] Inghati codanatthe nipato. Acchodakati pasannodaka. Satodakati madhurodaka. Sitodakati sitalasalila. 5- Setodakati 6- nikkaddama. Suppatitthati sundaratittha. 7- Pukkusamallaputtavatthuvannana [192] Pukkusoti tassa namam. Mallaputtoti mallarajaputto. Malla kira varena rajjam karenti. Yava yesam 8- varo na papunati, tava vanijjam 9- karonti. Ayampi vanijjameva karonto panca sakatasatani yojetva 10- purato vate 11- vayante purato gacchati, paccha vate vayante satthavaham purato pesetva sayam paccha gacchati. Tada pana paccha vato vayi, tasma esa purato satthavaham pesetva sabbaratanayane nisiditva kusinarato 12- nikkhamitva @Footnote: 1 cha.Ma.,i. uppajjissatha 2 cha.Ma.,i. abadhoti ayam na dissati 3 i. abhavissa @4 Si. viriccamano 5 cha.Ma. tanusitalasalila, i. anusitalasalila 6 cha.Ma. Si.,i. setakati @7 ka. supatitthati sundaratittha 8 cha.Ma. nesam, i. tesam 9 cha.Ma. vanijjam evamuparipi @10 cha.Ma.,i. yojapetva 11 cha.Ma.,i. dhuravate 12 cha.Ma. kusinarato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page174.

"pavam gamissami"ti maggam patipajji. Tena vuttam "kusinaraya pavam addhanamaggapatipanno hoti"ti. Alaroti tassa namam. Dighapingalo kireso, tenassa alaroti namam ahosi. Kalamoti gottam. Yatra hi namati yo hi nama. Neva dakkhatiti na addasa. Yatrasaddayuttatta panetam anagatavasena vuttam. Evarupam hi idisesu thanesu saddalakkhanam. [193] Niccharantisuti viravantisu. 1- Asaniya phalantiyati navavidhaya asaniya bhijjamanaya viya maharavam viravantiya. Navavidha hi asani asanna vicakka satera gaggara kapisisa macchavilolika kukkutaka dandamanika sukkhasaniti. Tattha asanna asannam karoti. Vicakka ekacakkam karoti. Satera lakarasadisa 2- hutva patati. Gaggara gaggarayamana patati. Kapisisa bhamukam ukkhipanto makkato viya hoti. Macchavilolika vilulitamaccho 3- viya hoti. Kukkutaka kukkutasadisa hutva patati. Dandamanika nangalasadisa hutva patati. Sukkhasani patitatthanam samugghateti. Deve vassanteti sukkhagajjitam gajjitva antarantara vassante. Atumayanti atumam nissaya viharami. Bhusagareti khalasalayam. Etthesoti 4- etasmim karane eso mahajanakayo sannipatito. Kva ahositi kuhim ahosi. So tam bhanteti so tvam bhante. [194] Singivannanti singisuvannavannam. Yugamatthanti matthayugam, sanham satakayugalanti attho. Dharaniyanti antarantara maya dharetabbam, paridahitabbanti attho. Tam kira so tatharupe chanadivaseyeva dharetva sesakale nikkhipati. Evam uttamam mangalavatthayugam sandhayaha. Anukampam upadayati mayi anukampam paticca. Acchadehiti upacaravacanametam, ekam mayham dehi, ekam anandassati attho. Kim pana thero tam ganhiti. Ama ganhiti. Kasma? matthakap- pattakiccatta. Kinacapi hesa evarupam labham patikkhipitva upatthakatthanam patipanno, @Footnote: 1 cha.Ma., i. vicarantisu 2 cha.Ma., i. saterasadisa, Ma. sankarasadisa @3 cha.Ma. vilolitamaccho 4 ka. ettha soti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page175.

Tam panassa upatthakakiccam matthakam pattam, tasma aggahesi. Ye 1- va pana evam vadeyyum "anaradhako manne anando, pancavisati vassani upatthahantena na kinci bhagavato santika tena laddhapubban"ti tesam vacanokasacchedanatthampi aggahesi. Apica janati bhagava "anando gahetvapi attana na dharessati, mayhamyeva pujam karissati. Mallaputtena pana anandam pujantena samghopi pujito bhavissati, evamassa mahapunnarasi bhavissati"ti therassa ekam dapesi. Theropi teneva karanena aggahesiti. Dhammiya kathayati vatthanumodanakathaya. [195] Bhagavato kayam upanamitanti nivasanaparupanavasena alliyapitam. Bhagavapi tato ekam nivasesi, ekam parupi. Hataccikam viyati 2- yatha hatacciko angaro antanteneva jotati, bahi panassa pabha natthi, evam bahi pacchinnappabham 3- hutva khayatiti attho. Imesu kho annada dvisu kalesuti kasma imesu dvisu kalesu evam hoti? aharavisesena ceva balavasomanassena ca. Etesu dvisu kalesu sakalacakkavaladevata ahare ojam pakkhipanti, tam pana bhojanam 4- kucchim pavisitva pasannarupam samutthapeti. Aharasamutthanarupassa pasannatta manacchatthani indriyani ativiya virocanti. Sambodhidivase cassa "anekakappakotisatasahassasancito vata me kilesarasi ajja pahino"ti avajjentassa 5- balavasomanassam uppajjati, cittam pasidati, citte pasanne lohitam pasidati, lohite pasanne manacchatthani indriyani ativiya virocanti. Parinibbanadivase "ajjadanaham anekehi buddhasatasahassehi pavittham amatamahanibbananagaram 6- pavisissami"ti avajjentassa balavasomanassam uppajjati, cittam pasidati, citte pasanne lohitam pasidati, lohite pasanne manacchatthani indriyani ativiya virocanti. Iti aharavasena 7- ceva balavasomanassena ca imesu dvisu kalesu evam hotiti veditabbam. Upavattaneti pacinato nivattanasalavane. Antare 8- yamakasalananti yamakasalarukkhanam majjhe. @Footnote: 1 cha.Ma. i. ye capi 2 Si.,i. vitaccikam viyati 3 cha.Ma. paticchannappabham, @i. pacchinnapabha 4 cha.Ma.,i. panitabhojanam 5 cha.Ma. avajjantassa evamuparipi @6 cha.Ma.,i. amatamahanibbanam nama nagaram 7 cha.Ma.,i. aharaviseseneva @8 cha.Ma.,i. antarena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page176.

Singivannanti gatha sangitikale thapita. [196] Nhatva ca pivitva cati ettha tada kira bhagavati nhayante antonadiyam macchakacchapa ca ubhato tiresu vanasando ca sabbam suvannavannameva ahosi. 1- Ambavananti tassayeva nadiya tire ambavanam. Ayasmantam cundakanti tasmim kira khane anandatthero udakasatakam pilento ohiyi, cundatthero samipe ahosi. Tam bhagava amantesi. Gantvana buddho nadikam kakudhanti imapi gatha sangitikaleyeva thapita. Tattha pavatta bhagava idha dhammeti bhagava idha sasane dhamme pavatta, catura- sitidhammakkhandhasahassani pavattaniti attho. Pamukhe 2- nisiditi satthu purato nisidi. Ettavata ca thero anuppatto. Evam anuppattam athakho bhagava ayasmantam anandam amantesi. [197] Te alabhati ye annesam dananisamsasankhata labha honti, te alabha. Dulladdhanti punanavisesenapi laddhampi manussattam dulladdham. Yassa teti yassa tava. Uttandulam va atikilinnam va ko janati, kidisampi pacchimam pindapatam paribhunjitva tathagato parinibbuto, addha te yam va tam va dinnam bhavissatiti. Labhati ditthadhammikasamparayikadananisamsasankhata labha. Suladdhanti tuyham manussattam suladdham. Samasamaphalati sabbakarena samasamaphala. 3- Nanu ca yam sujataya dinnam pindapatam bhunjitva tathagato abhisambuddho, so saragasadosasamohakale paribhutto, ayam pana cundena dinno vitaragavitadosavitamohakale paribhutto, kasma ete samasamaphalati. 4- Parinibbana- samataya ca samapattisamataya ca anussaranasamataya ca. Bhagava hi sujataya dinnam pindapatam paribhunjitva saupadisesaya nibbanadhatuya parinibbuto, cundena dinnam paribhunjitva anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbutoti evam parinibbana- samatayapi samaphala. Abhisambujjhanadivase ca catuvisatikotisatasahassasankhya samapattiyo samapajji, parinibbanadivasepi sabba ta samapajjiti evam @Footnote: 1 cha.Ma. hoti 2 Ma. sammukhe 3 cha.Ma. samanaphala 4 cha.Ma. samaphalati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page177.

Samapattisamatayapi samaphala. Sujata ca aparabhage assosi "na hi kira sa 1- rukkhadevata, bodhisatto so, 2- tam kira pindapatam paribhunjitva anuttaram sammasambodhim abhisambuddho, sattasattaham kirassa tena yapanam ahosi"ti. Tassa idam sutva "labha vata me"ti anussarantiya balavapitisomanassam udapadi. Cundassapi aparabhage "avasanapindapato kira maya dinno, dhammasisam kira me gahitam, mayham kira pindapatam paribhunjitva sattha anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbuto"ti sutva "labha vata me"ti anussarato balavasomanassam udapaditi evam anussaranasamatayapi samaphalati veditabba. Yasasamvattanikanti parivarasamvattanikam. Adhipateyyasamvattanikanti 3- jetthakabhavasamvattanikam. Samyamatoti silasamyamena samyamantassa, 4- samvare thitassati attho. Veram na ciyatiti pancavidham veram na vaddhati. Kusalo ca jahati papakanti kusalo pana nanasampanno ariyamaggena anavasesam papakam lamakam akusalam jahati. Ragadosa- mohakkhaya sa nibbutoti so imam papakam jahitva ragadinam khaya kilesanibbanena nibbutoti. Iti cundassa ca dakkhinam, attano ca dakkhineyyasampattim sampassamano udanam udanesiti. Catutthabhanavaravannana nitthita. ------------- Yamakasalavannana [198] Mahata bhikkhusamghena saddhinti idha bhikkhunam gananaparicchedo natthi. Veluvagame vedanavikkhambhanato patthaya hi "na cirena bhagava parinibbayissati"ti sutva tato tato agatesu bhikkhusu ekabhikkhupi pakkanto nama natthi. Tasma gananavitivatto samgho ahosi. @Footnote: 1 cha.Ma., i. na kiresa 2 cha.Ma., i. bodhisatto kiresa @3 cha.Ma. adhipateyyasamvattanikanti 4 ka. silasannamena sannamantassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page178.

Upavattanam mallanam salavananti yatheva hi kalambanaditirato rajamatuviharadvarena thuparamam gantabbam hoti, evam hirannavatiya parimatirato salavanam uyyanam, yatha anuradhapurassa thuparamo, evam tam kusinaraya hoti. Yatha thuparamato dakkhinadvarena nagaram pavisanamaggo pacinamukho gantva uttarena nivatto, evam uyyanato salavanam pacinamukham gantva uttarena nivattam. Tasma tam "upavattanan"ti vuccati. Antarena yamakasalanam uttarasisakanti tassa kira mancakassa eka salapanti sisabhage hoti, eka padabhage. Tatrapi eko tarunasalo sisabhagassa asanno hoti, eko padabhagassa. Apica yamakasala nama mulakhandhavitapapattehi annamannam samsibbitva thita salati vuttam. Mancakam pannapehiti tasmim kira uyyane rajakulassa sayanamanco atthi, tam sandhaya pannapehiti aha. Theropi tamyeva pannapetva adasi. Kilantosmi ananda, nipajjissamiti tathagatassa hi:- gocari kalapo gangeyyo pingalo pabbateyyako. Hemavato ca tambo ca mandakini uposatho. Chaddantoyeva dasamo ete naganamuttamati. Ettha yam dasannam gocarisankhatanam pakatihatthinam balam, tam ekassa kalapassati evam dasagunavaddhitaya gananaya pakatihatthinam kotisahassabalappamanam balam, tam sabbampi cundassa pindapatam paribhuttakalato patthaya pankavare 1- pakkhittam udakam viya parikkhayam gatam. Pavanagarato tini gavutani kusinaranagaram, etasmim antare pancavisatiya thanesu nisiditva mahata ussahena agacchantopi suriyatthangatavelayam 2- sayanhasamaye 3- bhagava salavanam pavittho. Evam rogo sabbam arogyam maddanto agacchati. Etamattham dassento viya sabbalokassa samvegakaram vacam bhasanto "kilantosmi ananda, nipajjissami"ti aha. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. cangavare, Ma. cankavare 2 cha.Ma. suriyassa atthangamitavelayam @3 cha.Ma. sanjasamaye

--------------------------------------------------------------------------------------------- page179.

Kasma pana bhagava evam mahantena ussahena idhagato, kim annattha na sakka parinibbayitunti? parinibbayitum nama na katthaci na sakka, tihi pana karanehi idhagato, idam hi bhagava evam passati "mayi annattha parinibbayante mahasudassanasuttassa atthuppatti na bhavissati, kusinarayam pana parinibbayante yamaham devaloke anubhavitabbam sampattim manussalokeyeva anubhavim, tam dvihi bhanavarehi mandetva desessami, tam me sutva bahujana kusalam kattabbam mannissanti"ti. Aparampi passati "mam annattha parinibbayantam subhaddo na passissati, so ca buddhaveneyyo na savakaneyyo, na tam savaka vinetum sakkonti, kusinarayam parinibbayantam pana mam so upasankamitva panham pucchissati, panhavisajjanapariyosane ca saranesu patitthaya mama santike pabbajjanca upasampadanca labhitva kammatthanam gahetva mayi dharamaneyeva arahattam patva pacchimasavako bhavissati"ti. Aparampi passati "mayi annattha parinibbayante dhatubhajaniye mahakalaho bhavissati, lohitanadi 1- sandissati. Kusinarayam pana 2- parinibbute donabrahmano tam vivadam vupasametva dhatuyo vibhajissati"ti. Imehi tihi karanehi bhagava evam mahantena ussahena idhagatoti veditabbo. Sihaseyyanti ettha petaseyya, kamabhogiseyya, sihaseyya, tathagataseyyati 3- catasso seyya. Tattha "yebhuyyena bhikkhave kamabhogi satta vamena passena senti"ti 3- ayam kamabhogiseyya. Te 4- hi yebhuyyena dakkhinapassena sayanta nama natthi. "yebhuyyena bhikkhave peta uttana senti"ti 3- ayam petaseyya. Appamamsalohitatta hi peta atthisanghatajatita ekena passena sayitum na sakkonti, uttanava senti. @Footnote: 1 cha.Ma. lohitam nadi viya, i. lohitam nadi viya 2 cha.Ma. panasaddo na dissati @3-3 an. catukka. 21/246/272 seyyasutta 4 cha.Ma. tesu, i. tattha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page180.

"siho bhikkhave migaraja dakkhinena passena seyyam kappeti .pe. Attamano hoti"ti 1- ayam sihaseyya. Tejussadatta hi siho migaraja dve purimapade ekasmim thane thapetva pacchimapade ekasmim thane thapetva nanguttham antarasatthimhi pakkhipitva purimapadapacchimapadanangutthanam thitokasam sallakkhetva dvinnam purimapadanam matthake sisam thapetva sayati. Divasam sayitvapi pabujjhamano na utrasanto pabujjhati, sisam pana ukkhipitva purimapadadinam thitokasam sallakkheti. Sace kinci thanam vijahitva thitam hoti, "nayidam tuyham jatiya ca surabhavassa ca anurupan"ti anattamano hutva tattheva sayati, na gocaraya pakkamati. Avijahitva thite pana "tuyham jatiya ca surabhavassa ca anurupamidan"ti hatthatuttho utthaya sihavijambhitam vijambhitva kesarabharam vidhunitva tikkhattum sihanadam naditva gocaraya pakkamati. Catutthajjhanaseyya pana tathagataseyyati 1- vuccati. Tasu idha sihaseyya agata, ayanhi tejussadairiyapathatta uttamaseyya nama. Pade padanti dakkhinapade vamapadam. Accadhayati atiadhaya, isakam atikkamma thapetva. Gopphakena hi gopphake 2- januna va janumhi sanghattiyamane abhinham vedana uppajjati, cittam ekaggam na hoti, seyya aphasuka hoti. Yatha pana na sanghatteti evam atikkamma thapite na vedana uppajjati, cittam ekaggam hoti, seyya phasuka hoti. Tasma evam nipajji. Anutthanaseyyam upagatatta panettha "utthanasannam manasikaritva"ti na vuttam. Kayavasena cettha anutthanam veditabbam, niddavasena pana tam rattim bhagavato bhavangassa okasoyeva nahosi. Pathamayamasminhi mallanam dhammadesana ahosi, majjhimayame subhaddassa, pacchimayame bhikkhusamgham ovadi, balavapaccuse parinibbayi. Sabbaphaliphullati 3- sabbe samantato pupphita mulato patthaya yava agga ekacchanna ahesum, na kevalanca yamakasalayeva, sabbepi rukkha @Footnote: 1-1 an. catukka. 21/246/272 seyyasutta 2 ka. goppakena goppakamhi @3 cha.Ma. sabbapaliphullati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page181.

Sabbaphaliphullava ahesum. Na kevalam hi tasmimyeva uyyane, sakalepi 1- dasasahassacakkavale pupphupaga puppham ganhimsu, phalupaga phalam ganhimsu. Sabbarukkhanam khandhesu khandhapadumani, sakhasu sakhapadumani, vallisu vallipadumani, akasesu akasapadumani pathavitalam bhinditva dandapadumani pupphimsu. Sabbo mahasamuddo pancavannapadumasanchanno ahosi, tiyojanasahassavitthato himava ghanabaddhamorapinjakalapo 2- viya, nirantaram maladamagavacchiko viya, sutthu piletva abaddhapupphavatamsako viya, supuritam pupphacankotakam viya ca atiramaniyo ahosi. Te tathagatassa sariram okirantiti te yamakasala bhummadevatahi sancalitakhandhasakhavitapa tathagatassa sariram avakiranti, sarirassa upari pupphani vikirantiti attho. Ajjhokirantiti ajjhottharanta viya kiranti. Abhippakirantiti abhinham punappunam pakirantiyeva. Dibbaniti devaloke nandapokkharanisambhavani, tani honti suvannavannani pannacchattappamanapattani, mahatumbamattam renum ganhanti. Na kevalanca mandaravapupphaneva, 3- annanipi dibbani 4- paricchattakovilarapupphadini 5- suvannacankotakani puretva cakkavalamukhavattiyampi tidasapurepi brahmalokepi thitahi devatahi pavitthani antalikkha papatanti. 6- Tathagatassa sariranti antara avikinnaneva agantva pattakinjakkharenucunnehi tathagatassa sarirameva okiranti. Dibbanipi candanacunnaniti devatanam upakappanacandanacunnani. Na kevalanca devatanamyeva, nagasupannamanussanampi upakappanacandanacunnani. Na kevalanca candanacunnaneva, kalanusarikalohitacandanadisabbadibbagandhajatacunnani, 7- haritalaanjanarajatasuvannacunnani sabbadibbagandhavasavikatiyo suvannarajatadisamugge puretva cakkavalamukhavattiadisu thitahi devatahi pavitthani antara avippakiritva tathagatasseva sariram okiranti. @Footnote: 1 cha.Ma. sakalamhipi 2 cha.Ma......morapincha... 3 i. mandarapupphaneva 4 i. sabbani @5 cha.Ma.,i. paricchattakakovilarapupphadini 6 cha.Ma. patanti 7 cha.Ma....dibbagandhajala..

--------------------------------------------------------------------------------------------- page182.

Dibbanipi turiyaniti devatanam upakappanaturiyani. Na kevalanca taniyeva, sabbanipi tantibaddhacammapariyonaddhaghanasusirabhedani dasasahassacakkavala- devatanagasupannamanussanam turiyani ekacakkavale sannipatitva antalikkhe vajjantiti veditabbani. Dibbanipi sangitaniti varunavarunadevata 1- kira nameta dighayuka devata "mahapuriso manussapathe nibbattitva buddho bhavissati"ti sutva "patisandhidivase 2- nam gahetva gamissama"ti malam ganthitum arabhimsu. Ta ganthamana ca 3- "mahapuriso matu kucchiyam nibbatto"ti sutva "tumhe kassa ganthatha"ti vutta na tava nitthanti 4- "kucchito nikkhamanadivase ganthitva gamissama"ti ahamsu. "punapi nikkhanto"ti sutva "mahabhinikkhamanadivase gamissama"ti. Ekunatimsa vassani ghare vasitva "ajja mahabhinikkhamanam nikkhamanto"tipi 5- sutva "abhisambodhidivase gamissama"ti chabbassani mahapadhanam 6- katva "ajja abhisambuddho"tipi sutva "dhammacakkappavattanadivase gamissama"ti. "sattasattahani bodhimande vitinametva isipatanam gantva dhammacakkam pavattitan"tipi sutva "yamakapatihariyadivase gamissama"ti. "ajja yamakapatihariyam kari"tipi sutva "devorohanadivase gamissama"ti. "ajja devorohanam kari"tipi sutva "ayusankharossajjane gamissama"ti. "ajja ayusankharam ossaji"tipi sutva "na tava nitthanti parinibbanadivase gamissama"ti. "ajja bhagava yamakasalanamantare dakkhinena passena sato sampajano sihaseyyam upagato balavapaccusasamaye parinibbayissati. Tumhe kassa ganthatha"ti sutva pana "kim nametam, `ajjeva matu kucchiyam patisandhim ganhi, ajjeva matu kucchito nikkhami, ajjeva mahabhinikkhamanam nikkhami, ajjeva buddho ahosi, ajjeva dhammacakkam pavattayi, ajjeva yamakapatihariyam akasi, ajjeva devaloka otinno, ajjeva ayusankharam ossaji, ajjeva kira parinibbayissa"titi. 7- Nanu nama dutiyadivase yagupanakalamattampi thatabbam assa. Dasa paramiyo puretva buddhattam pattassa nama @Footnote: 1 cha.Ma.,i. varunavaranadevata 2 cha.Ma. patisandhiggahanadivase 3 cha.Ma.,i. va @4 cha.Ma.,i. nitthati evamuparipi 5 cha.Ma.,i. nikkhanto"tipi 6 cha.Ma.,i. padhanam @7 i. parinibbuto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page183.

Ananucchavikametan"ti aparinitthitava malayo gahetva agamma antocakkavale okasam alabhamana cakkavalamukhavattiyam lambitva cakkavalamukhavattiyava adhavantiyo hatthena hattham givaya givam gahetva tini ratanani arabbha dvattimsamahapurisalakkhanani chabbannarasmiyo dasaparamiyo addhachatthani jatakasatani cuddasa buddhananani 1- arabbha gayitva tassa tassa avasane "pahayamhe pahayamhe"ti 2- vadanti. Idametam paticca vuttam "dibbanipi sangitani antalikkhe vajjanti 3- tathagatassa pujaya"ti. [199] Bhagava pana yamakasalanam antare 4- dakkhinena passena nipannoyeva pathavitalato yava cakkavalamukhavattiya, cakkavalamukhavattito ca yava brahmaloka sannipatitaya parisaya mahantam ussaham 5- disva ayasmato anandassa arocesi. Tena vuttam "athakho bhagava ayasmantam anandam .pe. Tathagatassa pujaya"ti. Evam mahasakkaram dassetva tenapi attano asakkatabhavameva dassento na kho ananda ettavatati adimaha. Idam vuttam hoti:- "ananda maya dipankarapadamule nipannena attha dhamme samodhanetva abhiniharam karontena na malagandhaturiyasangitanam atthaya abhiniharo kato, na etadatthaya paramiyo purita. Tasma na kho aham etaya pujaya pujito 6- nama homi"ti. Kasma pana bhagava annattha ekam ummapupphamattampi 7- gahetva buddhagune avajjitva kataya pujaya buddhananenapi aparicchinnam vipakam van- netva idha evam mahatim pujam patikkhipatiti. Parisanuggahena ceva sasanassa ca ciratthitikamataya. Sace hi bhagava evam na patikkhipeyya, anagate silassa agatat- thane silam na paripuressanti, samadhissa agatatthane samadhim na paripuressanti, vipassanaya agatatthane vipassanam gabbham na gahapessanti. Upatthake samada- petva samadapetva pujamyeva karonta viharissanti. Amisapuja ca namesa sasanam ekadivasampi ekayagupanakalamattampi sandharetum na sakkoti. @Footnote: 1 Ma. buddhagunani 2 cha.Ma. mahayaso mahayasoti, i. sahaya he sahaya heti @3 cha.Ma.,i. vattanti 4 cha.Ma.,i. antara 5 i. ussavam 6 i. purito @7 cha.Ma. umapupphamattampi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page184.

Mahaviharasadisanhi viharasahassam mahacetiyasadisanca cetiyasahassampi sanam dharetum na sakkonti. Yena katam, 1- tasseva hoti. Sammapatipatti pana tathagatassa anucchavika puja. Sa hi tena patthita ceva, sakkoti sasanam ca sandharetum, tasma tam dassento yo kho anandati adimaha. Tattha dhammanudhammapatipannoti navavidhassa lokuttaradhammassa anudhammam pubbabhagapatipadam patipanno. Sayeva pana patipada anucchavikatta "samici"ti vuccati, tam samicim patipannoti samicipatipanno. Tameva pubbabhagapatipadasankhatam anudhammam carati puretiti anudhammacari. Pubbabhagapatipadati ca silam acarapannatti dhutangasamadanam yava gotrabhuto sammapatipada veditabba. Tasma yo bhikkhu chasu agaravesu patitthaya pannattim atikkamati, anesanaya jivitam 2- kappeti, ayam na dhammanudhammapatipanno. 3- Yo pana sabbam attano pannattasikkhapadam jinavelam jinamariyadam jinakalasuttam anumattampi na vitikkamati, ayam dhammanudhammapatipanno nama. Bhikkhuniyapi eseva nayo. Yo pana upasako panca verani dasa akusalakammapathe samadaya vattati appeti, 4- ayam na dhammanudhammapatipanno. Yo pana tisu saranesu pancasu silesu dasasu silesu paripurikari 5- hoti, masassa attha uposathe karoti, danam deti, gandhapujam malapujam karoti, mataram upatthati, pitaram upatthati, dhammike samanabrahmane upatthati, ayam dhammanudhammapatipanno nama hoti. Upasikayapi eseva nayo. Paramaya pujayati uttamaya pujaya, ayam hi niramisapuja nama sakkoti mama sasanam sandharetum. Yava hi ima catasso parisa mam imaya pujaya pujessanti, tava mama sasanam majjhe nabhassa punnacando viya virocissatiti dasseti. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. yena kammam katam 2 cha.Ma.,i. jivikam 3 i. dhammanudhammapatipadam patipanno @4 i. appetiti ayam na dissati 5 cha.Ma. paripurakari

--------------------------------------------------------------------------------------------- page185.

Upavanattheravannana [200] Apasadetiti apaneti. 1- Apehiti apagaccha. Thero ekavacaneneva talapannam 2- nikkhipitva ekamantam atthasi. Upatthakoti adi pathamabodhiyam anibaddhupatthakabhavam 3- sandhayaha. Ayam bhante ayasma upavanoti evam therena vutte anando upavanassa sadosabhavam sallakkheti, handassa niddosabhavam kathessamiti bhagava yebhuyyena anandati adimaha. Tattha yebhuyyenati idam asannasattananceva arupadevatananca ohinabhavam 4- sandhaya vuttam. Apphutoti 5- apphuttho 6- abharito 7- va. Bhagavato kira asannappadese valaggamatte okase sukhumattabhavam mapetva dasa dasa mahesakkha devata atthamsu. Tasam parato visati visati. Tasam parato timsam timsam. Tasam parato cattalisam cattalisam. Tasam parato pannasam pannasam. Tasam parato satthi satthi devata atthamsu. Ta annamannam hatthena va padena va vatthena va na byabadhenti. "apehi, ma mam ghattehi"ti vattabbakaranam 8- nama natthi. "ta kho pana sariputta 9- devatayo dasapi hutva visatipi hutva timsampi hutva cattalisampi hutva pannasampi hutva satthimpi 10- hutva araggakotinitudanamattepi titthanti, na ca annamannam byabadhenti"ti 11- vuttasadisava ahesum. Ovarentoti avadharento. 12- Thero kira pakatiyapi mahasariro hatthipotakasadiso pamsukulacivaram parupitva atimaha viya ahosi. Tathagatam dassanayati bhagavato mukham datthum alabhamana evam ujjhayimsu. Kim pana ta theram vinivijjha passitum na sakkontiti. Ama na sakkonti. Devata hi puthujjane vinivijjha passitum sakkonti, na khinasave. Therassa ca mahesakkhataya tejussadataya upagantumpi na sakkonti. Kasma pana therova tejussado, na anne arahantoti? yasma kassapabuddhassa cetiye arakkhadevata ahosi. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. apasaresiti apanesi 2 cha.Ma.,i. talavantam 3 i. adibuddhupatthayakabhavam @4 i. ohitabhavam 5 i. apphutthoti 6 cha.Ma. asamphuttho 7 i. aharito @8 i. kim vattabbakaranam, cha.Ma. vattabbakaram 9 cha.Ma. sariputtati ayam na dissati @10 cha.Ma.,i. satthimpi hutvati ayam na dissati 11 an.duka. 20/37/63 samacittavagga @12 cha.Ma.,i. avarento

--------------------------------------------------------------------------------------------- page186.

Vipassimhi kira sammasambuddhe parinibbute ekaghanasuvannakkhandhasadisassa dhatusarirassa ekameva cetiyam akamsu, dighayukabuddhananhi ekameva cetiyam hoti. Tam manussa ratanayamahi vidatthivitthatahi atthangulabahalahi 1- suvannitthakahi haritalena ca manosilaya ca mattikakiccam tilateleneva udakakiccam sadhetva yojanappamanam atthapesum. Tato bhumma devata yojanappamanam, tato akasatthakadevata, tato unhavalahakadevata, tato abbhavalahakadevata, tato catummaharajika devata, tato tavatimsa devata yojanappamanam utthapesunti evam sattayojanikam cetiyam ahosi. Manussesu malagandhavatthadini gahetva agatesu arakkhadevata gahetva tesam passantanamyeva cetiyam pujenti. Tada ayam thero brahmanamahasalo hutva ekam pitavattham adaya gato. Devata tassa hatthato vattham gahetva cetiyam pujesum. Brahmano tam disva pasannacitto hutva "ahampi anagate evarupassa buddhassa cetiye arakkhadevata homi"ti patthanam katva tato cuto devaloke nibbatti. Tassa devaloke ca manussaloke ca samsarantasseva kassapo bhagava loke uppajjitva parinibbayi. Tassapi ekameva dhatusariram ahosi. Tam gahetva yojanikam cetiyam karesum. So tattha arakkhadevata hutva sasane antarahite sagge nibbattitva amhakam bhagavato kale tato cuto mahakule patisandhim gahetva nikkhamma pabbajitva arahattam patto. Iti cetiye arakkhadevata hutva agatatta thero tejussadoti veditabbo. Devata ananda ujjhayantiti iti ananda devata ujjhayanti, na mayham puttassa anno koci doso atthiti dasseti. [201] Katham bhuta pana bhanteti kasma aha. Bhagava "tumhe `devata ujjhayanti'ti vadatha, katham bhuta pana tumhe manasikarotha, 2- kim tumhakam parinibbanam adhivasenti"ti pucchati. Atha bhagava "naham adhivasanakaranam vadami"ti tasam anadhivasanabhavam dassento santanandati adimaha. @Footnote: 1 cha.Ma. dvangulabahalahi, i. caturangulabahalahi 2 bha. manasikaronti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page187.

Tattha akase pathavisanniniyoti akase pathavim mapetva tattha pathavisanniniyo. Kandantiti rodanti. Chinnapadam 1- viya papatantiti majjhe chinna viya hutva yato va tato va patanti. Avattantiti avattantiyo 2- patitatthanameva agacchanti. Vivattntiti patitatthanato parabhagam vattamana gacchanti. Apica dve pade pasaretva sakim purato sakim pacchato sakim vamato sakim dakkhinato samparivattamanapi "avattanti vivattanti"ti vuccanti. Santananda devata pathaviya pathavisanniniyoti pakatipathaviyam 3- kira devata dharetum na sakkonti, 4- tattha hatthakabrahma viya devata osidanti. Tenaha bhagava "olarikam hatthaka attabhavam abhinimminahi"ti. 5- Tasma ya devata pathaviyam pathavim mapesum, ta sandhaya vuttam "pathaviyam pathavisanniniyo"ti. Vitaragati pahinadomanassa silathambhasadisa anagamikhinasavadevata. Catusamvejaniyatthanavannana [202] Vassam vutthati buddhakale kira dvisu kalesu bhikkhu sannipatanti upakatthaya vassupanayikaya kammatthanagahanattham, vutthavassa ca gahitakammatthananuyogena nibbattitavisesarocanattham. Yatha ca buddhakale, evam tambapannidipepi aparagangaya 6- bhikkhu lohapasade sannipatimsu, paragangaya bhikkhu tissamahavihare evameva karonti. 7- Tesu aparagangaya bhikkhu sankarachaddanasammajjaniyo gahetva mahavihare sannipatitva cetiye sudhakammam katva vutthavassa agantva lohapasade sannipatitva 8- vattam katva phasukatthanesu vasitva vutthavassa agantva lohapasade pancanikayamandale, yesam pali paguna, te palim sajjhayanti. Yesam atthakatha paguna, te atthakatham sajjhayanti. @Footnote: 1 cha.Ma. chinnapatam 2 ka. vattantiyo 3 cha.Ma.,i. pakatipathavi 4 cha.Ma.,i. sakkoti @5 an.tika. 20/128/272 hatthakasutta 6 cha.Ma. paragangaya evamuparipi @7 cha.Ma.,i. evameva karontiti ayam na dissati 8 cha.Ma.,i. sannipatathati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page188.

Yo palim va atthakatham va viradheti, tam "kassa santike taya gahitan"ti vicaretva ujum katva gahapenti. Paragangavasinopi tissamahavihare evameva karonti. Evam dvisu kalesu sannipatitesu bhikkhusu ye pure vassupanayikaya kammatthanam gahetva gata visesarocanattham agacchanti, evarupe sandhaya "pubbe bhante vassam vuttha"ti adimaha. Manobhavaniyeti manasa bhavite sambhavite. Ye va mano manam bhaventi vaddhenti ragarajadini pavahenti, evarupeti attho. Thero kira vattasampanno mahallakabhikkhu disva thaddho hutva na nisidati, paccuggamanam katva hatthato chattanca pattacivaranca gahetva pitham papphotetva deti, tattha nisinnassa vattam katva senasanam patijaggitva deti. Navakam bhikkhum disva tunhibhuto na nisidati, samipe thatva vattam karoti. 1- So taya vattapatipattiya aparihanim patthayamano evamaha. Atha bhagava "anando manobhavaniyanam dassanam na labhissamiti cinteti, handassa manobhavaniyanam dassanatthanam acikkhissami, yattha vasanto itocitoca anahinditvava lacchati manobhavaniye bhikkhu dassanaya"ti cintetva cattarimaniti adimaha. Tattha saddhassati buddhadisu pasannacittassa vattasampannassa, yassa pato patthaya cetiyanganavattadini sabbavattani kataneva pannayanti. Dassaniyaniti dassanarahani dassanatthaya gantabbani. Samvejaniyaniti samvegajanakani. Thananiti karanani, padesatthanani va. Ye hi keciti idam cetiyacarikaya satthakabhavadassanattham vuttam. Tattha cetiyacarikam ahindantati ye ca tava tattha tattha cetiyanganam sammajjitva 2- asanani dhovanta 3- bodhimhi udakam asincanta ahindanti, tesu vattabbameva natthi. Asukavihare "cetiyam vandissama"ti nikkhamitva pasannacitta antara kalam karontapi anantarayena sagge patitthahissantiyevati dasseti. @Footnote: 1 i. kareti 2 cha.Ma., i. sammajjanta 3 Ma. dhovanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page189.

Anandapucchakathavannana [203] Adassanam anandati yadetam matugamassa adassanam, ayamettha anudhammapatipattiti 1- dasseti. Dvaram pidahitva senasane nisinno hi bhikkhu agantva dvare thitampi matugamam yava na passati, tavassa ekamseneva lobho na uppajjati, na cittam calati. Dassane pana satiyeva tadubhayampi assa. Tenaha "adassanam ananda"ti. Dassane bhagava sati kathanti bhikkham gahetva upagatatthanadisu dassane sati katham patipajjitabbanti pucchati. Atha bhagava yasma khaggam gahetva "sace maya saddhim alapasi, ettheva te sisam patessami"ti thitapurisena va, "sace maya saddhim alapasi, ettheva te mamsam vadhapetva 2- khadissami"ti thitaya va yakkhiniya alapitum varam. Ekasseva hi attabhavassa tappaccaya vinaso hoti, na apayesu aparicchinnadukkhanubhavanam. Matugamena pana allapasallape sati vissaso hoti, vissase sati otaro hoti, otinnacitto silabyasanam patva apayapurako hoti, tasma analapoti aha. Vuttampi cetam:- sallape asihatthena pisacenapi sallape asivisampi aside yena dattho na jivati natveva eko ekaya matugamena sallapeti. 3- Alapanteti 4- sace matugamo divasam va pucchati, silam va yacati, dhammam va sotukamo hoti, panham va pucchati, tatharupam va panassa pabbajitehi kattabbakammam hoti, evarupe kale analapantam "mugo ayam, badhiro ayam, bhutvava thaddhamukho nisidati"ti vadati, tasma avassam alapitabbam hoti. Evam alapantena pana bhante 5- katham patipajjitabbanti pucchati. Atha bhagava "etha tumhe bhikkhave @Footnote: 1 cha.Ma.,i. uttama patipattiti 2 cha.Ma. murumurapetva, i. patapatapetva khadamiti @3 an.pancaka. 22/55/78 matuputtasutta (sya) 4 cha.Ma.,i. alapantena panati @5 cha.Ma.,i. bhanteti ayam na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page190.

Matumattisu matucittam upatthapetha, bhaginimattisu bhaginicittam upatthapetha, dhitumattisu dhitucittam utthapetha"ti 1- idam ovadam sandhaya sati ananda upatthapetabbati aha. [204] Abyavatati atantibaddha nirussukka hotha. Sadatthe 2- ghatathati uttamatthe arahatte ghatatha. Anuyunjathati tadadhigamaya anuyogam karotha. Appamattati tattha avippavutthasati. 3- Viriyatapayogena atapino. Kaye ca jivite ca nirapekkhataya pahitatta pesitacitta viharatha. [205] Katham pana bhanteti tehi khattiyapanditadihi katham pana patipajjitabbam. Addha mam te patipucchissanti "katham bhante ananda tathagatassa sarire patipajjitabban"ti, "tesaham katham pativacanam demi"ti pucchati. Ahatena vatthenati navena kasikavatthena. Vihatena kappasenati supothitena kappasena. Kasikavattham hi sukhumatta telam na ganhati, kappaso pana ganhati. Tasma "vihatena kappasena"ti aha. Ayasayati 4- sovannaya. Sovannam hi idha "ayasan"ti adhippetam. Thuparahapuggalavannana [206] Raja cakkavattiti ettha kasma bhagava agaramajjhe vasitva kalakatassa ranno thupakaranam 5- anujanati, na silavato puthujjanabhikkhussati. Anacchariyatta. Puthujjanabhikkhunanhi thupe anunnayamane tambapannidipe tava thupanam okaso na bhaveyya, tatha annesu thanesu. Tasma "anacchariya te bhavissanti"ti nanujanati. Raja cakkavatti 6- ekova nibbattati, tenassa thupo acchariyo hoti. Puthujjanasilavato pana parinibbutabhikkhuno viya mahantampi sakkaram katum vattatiyeva. @Footnote: 1 sam. sala. 18/195/140 bharadvajasutta (sya) 2 cha.Ma. saratthe 3 cha.Ma. @avipamutthisati 4 cha.Ma. ayasayati 5 cha.Ma. thuparahatam 6 i. cakkavattiti ayam na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page191.

Anandaacchariyadhammavannana [207] Viharanti idha mandalamalo viharoti adhippeto, tam pavisitva. Kapisisanti dvarabahakotiyam thitam aggalarukkham. Rodamano atthasiti so kira ayasma cintesi "satthara mama samvegajanakam vasanatthanam kathitam, cetiya- carikaya satthakabhavo kathito, matugame patipajjitabbapanho visajjito, attano sarire patipatti akkhata, cattaro thuparaha kathita, dhuvam ajja bhagava parinibbayissati"ti, tassevam cintayato balavadomanassam uppajji. Athassa etadahosi "bhagavato santike rodanam nama aphasukam, ekamantam gantva sokam tanukam karissami"ti, so tatha akasi. Tena vuttam "rodamano atthasi"ti. Ahanca vatamhiti ahanca vata amhi. Aham vatamhitipi patho. Yo mama anukampakoti yo mam anukampati anusasati, svedani patthaya kassa mukhadhovanam dassami, kassa pade dhovissami, kassa senasanam patijaggissami, kassa pattacivaram gahetva vicarissamiti bahulam 1- vilapi. Amantesiti bhikkhusamghassa antare theram adisva amantesi. Mettena kayakammenati mettacittavasena pavattitena mukhadhovanadanadikayakammena. Hitenati hitavuddhiya katena. Sukhenati sukhasomanassavasena 2- katena, na dukkhina dummanena hutvati attho. Advayenati dve kotathase katva akatena. Yatha hi eko sammukhava karoti na parammukha, eko parammukhava karoti na sammukha, evam vibhagam akatva katenati vuttam hoti. Appamanenati pamanavirahitena. Cakkavalampi hi atisambadham, bhavaggampi atinicam, taya katakayakammameva bahunti dasseti. Mettena vacikammenati mettacittavasena pavattitena mukhadhovana- kalarocanadina vacikammena. Apica ovadam sutva "sadhu bhante"ti vacanampi mettam vacikammameva, mettena manokammenati kalasseva sarirapatijagganam katva vivittasane nisiditva "sattha arogo hotu, abyapajjho sukhi"ti evam pavattitena @Footnote: 1 cha.Ma., i. bahum 2 cha.Ma. sukhasomanasseneva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page192.

Manokammena. Katapunnositi kappasatasahassam abhiniharasampannositi dasseti. Katapunnomhiti 1- ca ettavata ma visattho pamadamapajji, athakho padhanamanuyunja. Evam hi anuyutto khippam hohisi anasavo, dhammasangitikale arahattam papunissasi. Na hi madisassa kataparicariya nipphala nama hotiti dasseti. [208] Evanca pana vatva mahapathavim pattharanto viya akasam vittharento viya cakkavalagirim ussadento 2- viya sinerum ukkhipento viya mahajambum khandhe gahetva calento viya ayasmato anandassa gunakatham arabhanto athakho bhagava bhikkhu amantesi. Tattha "yepi te bhikkhave etarahi"ti kasma na vuttam. Annassa buddhassa natthitaya. Eteneva cetam veditabbam "yatha cakkavalantarepi anno buddho natthiti. Panditoti viyatto. 3- Medhaviti khandhadhatuayatanadisu kusalo. [209] Bhikkhuparisa anandam dassanayati ye bhagavantam passitukama theram upasankamanti, ye ca "ayasma kira anando samantapasadiko abhirupo dassaniyo bahussuto samghasobhano"ti therassa gune sutvava agacchanti, te sandhaya "bhikkhuparisa anandam dassanaya upasankamanti"ti vuttam. Esa nayo sabbattha. Attamanati savanena no dassanam sametiti sakamana tutthacitta. Dhammanti "kacci avuso khamaniyam, kacci yapaniyam, kacci yonisomanasikare 4- kammam karotha, acariyupajjhayavattam puretha"ti evarupam patisantharadhammam. Tattha bhikkhunisu "kacci bhaginiyo attha garudhamme samadaya vattatha"ti idampi nanakaranam hoti. Upasakesu agatesu "upasaka na te kacci sisam va angam va rujjati, aroga te puttabhataro"ti na evam patisantharam karoti, evam pana karoti "katham pana upasaka tini saranani panca silani rakkhatha, masassa attha uposathangani 5- karotha, matapitunam upatthanavattam karotha, 6- dhammikasamanabrahmane patijaggatha"ti upasikasupi eseva nayo. @Footnote: 1 cha.Ma. katapunnositi 2 cha.Ma. osarento, i. ubbadento, Ma. otarento @3 cha.Ma. byatto, i. vayatto 4 cha.Ma.,i. yoni somanasikarena @5 cha.Ma.,i. uposathe 6 cha.Ma.,i. puretha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page193.

Idani anandattherassa cakkavattina saddhim opammam karonto cattarome bhikkhaveti adimaha. Tattha khattiyati abhisitta ca anabhisitta ca khattiyajatika. Te kira "raja cakkavatti nama abhirupo dassaniyo pasadiko akasena vicaranto rajjam anusasati dhammiko dhammaraja"ti tassa gunakatham sutva savanena dassanamhi samente 1- attamana honti. Bhasatiti kathento "katham tata rajadhammam puretha, pavenim rakkhatha"ti patisantharam karoti. Brahmanesu pana "katham acariya mante vacetha, katham antevasika mante ganhanti, dakkhinam va vatthani va kapilakam va labhatha"ti 2- evam patisantharam karoti. Gahapatisu "katham tata na vo rajakulato dandena va balina va pila atthi, samma devo dharam anupavecchati, sassani sampajjanti"ti evam patisantharam karoti. Samanesu "katham bhante kacci 3- pabbajitaparikkhara sulabha, samanadhamme na pamajjatha"ti evam patisantharam karoti. Mahasudassanasuttadesanavannana [210] Khuddakanagaraketi nagarapatirupake sambadhe khuddakanagarake. Ujjangalanagaraketi visamanagarake. Sakhanagaraketi yatha rukkhanam sakha nama khuddaka honti, evameva annesam mahanagaranam sakhasadise khuddakanagarake. Khattiyamahasalati khattiyamahasarappatta mahakhattiya. Esa nayo sabbattha. Tesu khattiyamahasala nama yesam kotisatampi kotisahassampi dhanam nikkhanitva thapitam, divasaparibbayo ekam kahapanasakatam niggacchati, sayam dve pavisanti. Brahmanamahasala nama yesam asitikotidhanam nihitam hoti, divasaparibbayo ekam kahapanakumbham 4- niggacchati, sayam ekasakatam pavisati. Gahapatimahasala nama yesam cattalisakotidhanam nihitam hoti, divasaparibbayo panca kahapanambanani niggacchati, sayam kumbho pavisati. @Footnote: 1 cha.Ma. samanti, i. sametiti 2 cha.Ma. alatthati @3 cha.Ma. kaccisaddo na dissati 4 cha.Ma. eko kahapanakumbho, i. eko kahapanatumbo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page194.

Ma hevam ananda avacati ananda ma evam avaca, "na idam khuddakanagarakan"ti vattabbam. Aham hi imasseva nagarassa sampattim kathetum "anekavaram tittham nisidam mahantenussahena mahantena parakkamena idhagato"ti vatva bhutapbbanti adimaha. Subhikkhati khajjabhojjasampanna. Hatthisaddenati ekasmim hatthimhi saddam karonte caturasitihatthisahassani saddam karonti, iti hatthisaddena avivitta hoti. Tatha assasaddena. Punnavanto panettha satta catusindhavayuttehi rathehi annamannam anubandhamana antaravithisu vicaranti, rathasa ddena avivitta hoti. Niccappayojitaneva panettha bheriadini turiyani, iti bherisaddadihipi avivattava hoti. Tattha sammasaddoti kamsatalasaddo. Talasaddoti 1- panitalacaturassaambanatalasaddo. 2- "kutabherisaddo"tipi vadanti. Asatha pivatha khadathati asnatha pivatha khadatha. Ayam panettha sankhepo, bhunjatha bhoti imina dasamena saddena avivitta hoti anupacchinnasadda. Yatha panannesu nagaresu "kacavaram chaddetha, kuddalam ganhatha, pacchim ganhatha, pavasam gamissama, tandulaputam ganhatha, bhattaputam ganhatha, phalakavudhani sajjapetha"ti 3- evarupa sadda honti, na idha evam ahositi dasseti. "dasamena saddena"ti ca vatva "kusavati ananda rajadhani sattahi pakarehi parikkhitta ahosi"ti sabbam mahasudassanasuttam nitthapetva gaccha tvam anandati adimaha. Tattha abhikkamathati abhimukha kamatha, agacchathati attho. Kim pana te bhagavato agatabhavam na janantiti? jananti. Buddhanam gatagatatthane 4- nama mahantam kolahalam hoti, kenacideva karaniyena nisinnatta nagata. "te agantva bhikkhusamghassa thananisajjokasam samvidahitva dassanti"ti tesam santike avelayampi bhagava pesesi. @Footnote: 1 cha.Ma., i. panitalasaddoti 2 cha.Ma. panina caturassaambna.... @3 cha.Ma., i. sajjani karothati 4 cha.Ma. gatagatatthanam, i. gatatthane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page195.

Mallanam vandanavannana [211] Amhakam ca noti ettha nokaro nipatamatto. Aghavinoti uppannadukkha. Dummanati anattamana. Cetodukkhasamappitati domanassasamappita. Kulaparivattaso kulaparivattaso thapetvati ekekam kulaparivattam kulasamkhepam vithisabhagena ceva racchasabhagena ca visum visum thapetva. Subhaddaparibbajakavatthuvannana [212] Subhaddo nama paribbajakoti udiccabrahmanamahasalakula pabbajito channaparibbajako. Kankhadhammoti vimatidhammoti vimatidhammo. Kasma panassa ajja evam ahositi? tathavidhaupanissayatta. Pubbe kira punnakaranakale dve bhataro ahesum. Te ekatova sassam akamsu. Tattha jetthakassa "ekasmim sasse nava vare aggasassadanam maya kattabban"ti 1- ahosi. So vappakale vijaggam nama datva gabbhakale kanitthena saddhim mantesi "gabbhakale gabbham phalitva dassama"ti. Kanittho "tarunasassam nasetukamosi"ti aha. Jettho kanitthassa ananuvattanabhavam natva khettam vibhajitva attano kotthasato gabbham phalitva khiram niharitva sappiphanitena 2- samyojetva adasi, puthukakale puthukam karetva adasi, layanakale layanaggam adasi, venikaranakale veniggam 3- adasi, kalapadisu kalapaggam, khalaggam, maddagagam, 4- kotthagganti evam ekasasse nava vare aggadanam adasi. Kanittho pana uddharitva adasi. Tesu jetthako annakondannatthero 5- jato, bhagava "kassa nukho aham pathamam dhammam deseyyan"ti olokento "annakondanno 5- ekasmim sasse nava vare 6- aggadanani adasi, imam aggadhammam tassa desessami"ti sabbapathamam dhammam desesi. So attharasahi brahmakotihi saddhim sotapattiphale patitthasi. Kanittho pana ohiyitva paccha danassa dinnatta satthu parinibbanakale evam cintetva sattharam datthukamo ahosi. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. databbanti 2 cha.Ma. sappinavanitena 3 cha.Ma. venikarane venaggam @4 cha.Ma. khalabhandaggam, i. bhandaggam 5-5 cha.Ma. annasikondannatthero, annasi... @6 cha.Ma.,i. vareti dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page196.

Ma tathagatam vihethesiti thero kira "ete annatitthiya nama attaggahanameva ganhanti, tassa visajjapanatthaya bhagavato bahum bhasamanassa kayikavacasikavihesa bhavissati, pakatiyapi ca kilantoyeva bhagava"ti mannamano evamaha. Paribbajako "na me ayam bhikkhu okasam karoti, atthikena pana anuvattitva karetabbo"ti theram anuvattento dutiyampi tatiyampi aha. [213] Assosi khoti sanidvare thitassa bhasato pakatisoteneva assosi, sutva ca pana subhaddasseva atthaya mahata ussahena agatatta alam anandati adimaha. Tattha alanti patikkhepatthe nipato. Annapekkho vati natukamova 1- hutva. Abbhannimsuti yatha tesam patinna, tatheva janimsu. Idam vuttam hoti:- sace nesam sa patinna niyyanika, sabbe abbhannimsu, no ce, na abbhannimsu. Tasma kim tesam patinna niyyanika, na niyyanikati ayameva tassa panhassa attho. Atha bhagava tesam aniyyanikabhavakathanena atthanabhavato 2- ceva okasabhavato ca "alan"ti patikkhipitva dhammameva desesi. Pathamayamamhi mallanam dhammam desetva majjhimayame subhaddassa, pacchimayame bhikkhusamgham ovaditva balavapaccusasamaye parinibbayissamiti 3- bhagava agato. [214] Samanopi tattha na upalabbhatiti pathamo sotapannasamanopi tattha natthi, dutiyo sakadagamisamanopi, tatiyo anagamisamanopi, catuttho arahantasamanopi tattha natthiti attho. "imasmim kho"ti purimadesanaya aniyamato vatva idani attano sasanam niyamento aha. Sunna parappavada samanebhiti catunnam magganam atthaya araddhavipassakehi catuhi, maggatthehi catuhi, phalatthehi catuhiti dvadasahi samanehi parappavada sunna tuccha rittaka. Ime ca subhaddati ime dvadasa bhikkhu. Samma vihareyyuynati ettha sotapanno attana 4- adhigatatthanam annassa kathetva tam sotapannam karonto samma viharati nama. Esa nayo sakadagamiadisu. Sotapattimaggattho annampi sotapattimaggattham @Footnote: 1 cha.Ma. annatukamova 2 cha.Ma. atthabhavato, i. abhavato @3 cha.Ma., i. parinibbayissamicceva 4 cha.Ma. attano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page197.

Karonto samma viharati nama. Esa nayo sesamaggatthesu. Sotapattimaggatthaya araddhavipassako attana pagunam kammatthanam gahetva annampi sotapattimaggatthaya araddhavipassakam karonto samma viharati nama. Esa nayo sesamaggatthaya araddhavipassakesu. Idam sandhayaha "samma vihareyyun"ti. Asunno loko arahantehi assati nalavanam saravanam viya nirantaro assa. Ekunatimso vayasati vayena ekunatimsavasso hutva. Yam pabbajinti ettha yanti nipatamattam. Kimkusalanuesiti "kimkusalan"ti anuesanto pariyesanto. Tattha "kimkusalan"ti sabbannutananam adhippetam, tam gavesantoti attho. Yato ahanti yato patthaya aham pabbajito, etthantare samadhikani pannasa vassani hontiti dasseti. Nayassa dhammassati ariyamaggadhammassa. Padesavattiti padese vipassanamaggepi vattento. Ito bahiddhati mama sasanato bahiddha. Samanopi natthiti padesavattivipassakopi natthi, pathamasamano sotapannopi natthiti vuttam hoti. [215] Ye etthati ye tumhe ettha sasane satthara sammukha antevasikabhisekena abhisitta, tesam te labha tesam te suladdhanti. Bahirasamaye kira yam antevasikam acariyo "imam pabbajehi, imam ovada, imam anusasa"ti vadati, so tena attano thane thapito hoti, tasma tassa "imam pabbajehi, imam ovada, imam anusasa"ti ime labha honti. Therampi subhaddo tameva bahirasamayam gahetva evamaha. Alattha khoti katham alattha? thero kira tam ekamantam netva udakatumbato Paniyena sisam temetva tacapancakakammatthanam kathetva kesamassum oharetva kasayani vatthani acchadapetva saranani datva bhagavato santikam anesi. Bhagava upasampadetva kammatthanam acikkhi. So tam gahetva uyyanassa ekamante cankamam adhitthaya ghatento vayamanto vipassanam sodhento 1- saha patisambhidahi @Footnote: 1 cha.Ma. vaddhento, i. maram nisedhento

--------------------------------------------------------------------------------------------- page198.

Arahattam patva agamma bhagavantam vanditva nisidi. Tam sandhaya "acirupasampanno kho pana"ti adi vuttam. So ca bhagavato pacchimo sakkhisavako ahositi sangitikarakanam vacanam. Tattha yo bhagavati dharamane pabbajitva aparabhage upasampadam labhitva kammatthanam gahetva arahattam papunati, upasampadampi va bhagavati dharamaneyeva labhitva aparabhage kammatthanam gahetva arahattam papunati, kammatthanampi va dharamaneyeva gahetva aparabhage arahattameva papunati, sabbopi so pacchimo sakkhisavako. Ayam pana dharamane bhagavati pabbajito ca upasampanno ca kammatthanam ca gahetva arahattam pattoti. Pancamabhanavaravannana nitthita. ------------ Tathagatapacchimavacavannana [216] Idani bhikkhusamghassa ovadadanam 1- araddham, tam dassetum athakho bhagavati adi vuttam. Tattha desito pannattoti dhammopi desito ceva pannatto ca, vinayopi desito ceva pannatto ca. Pannatto nama thapito patthapitoti attho. So vo mamaccayenati so dhammavinayo tumhakam mamaccayena sattha. Maya hi vo thiteneva "idam lahukam, idam garukam, idam satekiccham, idam atekiccham, idam lokavajjam, idam pannattivajjam, ayam apatti puggalassa santike vutthati, ayam apatti ganassa santike vutthati, ayam apatti samghassa santike vutthati"ti sattapattikkhandhavasena otinne vatthusmim sakhandhakaparivaro ubhatovibhango vinayo nama desito, tam sakalampi vinayapitakam mayi parinibbute tumhakam satthu kiccam sadhessati. Thiteneva ca maya "ime cattaro satipatthana, cattaro sammappadhana, cattaro iddhipada, pancindriyani, panca balani, satta bojjhanga, ariyo @Footnote: 1 cha.Ma., i. ovadam arabhi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page199.

Atthangiko maggo"ti tena tenakarena ime dhamme vibhajitva vibhajitva suttantapitakam desitam. Tam sakalampi suttantapitakam mayi parinibbute tumhakam satthu kiccam sadhessati. Thiteneva ca maya "ime pancakkhandha, dvadasayatanani, attharasa dhatuyo, cattari saccani, bavisatindriyani, nava hetu, cattaro ahara, satta phassa, satta vedana, satta sanna, satta sancetana, satta cittani. Tatrapi `ettaka dhamma kamavacara, ettaka rupavacara, ettaka arupavacara, ettaka pariyapanna, ettaka apariyapanna, ettaka lokiya, ettaka lokuttara"ti ime dhamme vibhajitva vibhajitva catuvisatisamantapatthanam anantanayamahapatthanapatimanditam abhidhammapitakam desitam, tam sakalampi abhidhammapitakam mayi parinibbute tumhakam satthu kiccam sadhessatiti. Iti sabbam cetam abhisambodhito patthaya yava parinibbana pancacattalisavassani bhasitam lapitam "tini pitakani panca nikaya navangani caturasitidhammakkhandhasahassani"ti evam mahappabhedam hoti. Iti imani caturasitidhammakkhandhasahassani titthanti, aham ekakova parinibbayissami. 1- Ahanca kho panidani ekakova ovadami anusasami, mayi parinibbute imani caturasitidhammakkhandhasahassani tumhe ovadissanti anusasissantiti evam bhagava bahuni karanani dassento "so vo mamaccayena sattha"ti ovaditva puna anagate carittam dassento yatha kho panati adimaha. Tattha samudacarantiti kathenti voharanti. Namena va gottena vati "navaka"ti avatva "tissa, naga"ti evam namena va, "kassapa, gotta"ti 2- evam gottena va, "avuso tissa, avuso kassapa"ti evam avuso vadena va samudacaritabbo. Bhanteti va ayasmati vati bhante tissa, ayasma tissati evam samudacaritabbo. Samuhanatuti akankhamano samuhanatu, yadi icchati samuhaneyyati attho. Kasma pana samuhanathati ekamseneva avatva vikappavacanena thapesiti. @Footnote: 1 cha.Ma., i. parinibbayami 2 cha.Ma., i. gotamati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page200.

Mahakassapassa balam ditthatta. Passati hi bhagava "samuhanathati vuttepi sangitikale kassapo na samuhanissati"ti. Tasma vikappeneva thapesi. Tattha "ekacce thera evamahamsu cattari parajikani thapetva avasesani khuddanukhuddakani"ti adina nayena pancasatikasangitiyam khuddanukhuddakakatha agatava. Vinicchayo cettha samantapasadikaya vutto. Keci panahu:- "bhante nagasena katamam khuddakam, katamam anukhuddakan"ti milindena ranna pucchitena 1- "dukkatam maharaja khuddakam, dubbhasitam anukhuddakan"ti vuttatta nagasenatthero khuddanukhuddakam janati. Mahakassapatthero pana tam ajananto:- sunatu me avuso samgho, santamhakam sikkhapadani gihigatani, gihinopi jananti "idam vo samananam sakyaputtiyanam kappati, idam vo na kappati"ti. Sace mayam khuddanukhuddakani sikkhapadani samuhanissama, bhavissanti vattaro "dhumakalikam samanena gotamena savakanam sikkhapadam pannattam, yavimesam sattha atthasi, tavime sikkhapadesu sikkhimsu, yato 2- imesam sattha parinibbuto, nadanime 3- sikkhapadesu sikkhanti"ti. Yadi samghassa pattakallam, samgho apannattam na pannapeyya, pannattam na samucchindeyya, yathapannattesu sikkhapadesu samadaya vatteyya, esa nattiti kammavacam savesiti. Na tam evam gahetabbam. Nagasenatthero hi "paravadino okaso ma ahosi"ti evamaha. Mahakassapatthero "khuddakanukhuddakapattim na samuhanissami"ti kammavacam savesiti. Brahmadandakathapi sangitiyam agatatta samantapasadikayam vinicchita. [217] Kankhati dvelhakam. Vimatiti vinicchitum asamatthata, buddho nukho, na buddho nukho, dhammo nukho, na dhammo nukho, samgho nukho, na samgho nukho, maggo nukho, na maggo nukho, patipada nukho, na patipada nukhoti yassa samsayo uppajjeyya, tam vo vadami "pucchatha bhikkhave"ti ayamettha samkhepattho. @Footnote: 1 cha.Ma., i. pucchito 2 i. yada 3 i. nadanimesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page201.

Satthugaravenapi na puccheyyathati mayam satthu santike pabbajimha, 1- cattaro paccayapi no satthu santakava, te mayam ettakam kalam kankham akatva na arahama ajja pacchimakale kankham katunti sace evam satthari garavena na pucchatha. Sahayakopi bhikkhave sahayakassa arocetuti tumhakam yo yassa bhikkhuno sandittho sambhatto, so tassa arocetu, aham ekabhikkhussa 2- kathessami, tassa katham sutva sabbe nikkankha bhavissathati dasseti. Evam pasannoti evam saddahami ahanti attho. Nanamevati nikakankhabhavam paccakkhakaranam nanameva, ettha tathagatassa na saddhamattanti attho. Imesam hi annadati imesam antosaniyam nisinnanam pancannam bhikkhusatanam. Yo pacchimakoti yo gunavasena pacchimako. Anandattheramyeva sandhayaha. [218] Appamadena sampadethati satiavippavasena sabbakiccani sampadeyyatha. Iti bhagava parinibbanamance nipanno pancacattalisavassani dinnam ovadam sabbam ekasmim appamadapadeyeva pakkhipitva adasi. Ayam tathatatassa pacchima vacati idam pana sangitikarakanam vacanam. Parinibbutakathavannana [219] Ito param yam parinibbanaparikammam katva bhagava parinibbuto, tam dassetum athakho bhagava pathamajjhananti adi vuttam. Tattha parinibbuto bhanteti nirodham samapannassa bhagavato assasapassasanam abhavam disva pucchati. Na avusoti thero katham janati? thero kira satthara saddhimyeva tam tam samapattim samapajjanto yava nevasannanasannayatana vutthanam, tava gantva idani bhagava nirodhasamapattim samapanno, anto nirodhe 3- ca kalakiriya nama natthiti janati. @Footnote: 1 cha.Ma. pabbajimha 2 cha.Ma. etassa bhikkhussa 3 i. anto nirodho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page202.

Akakho bhagava sannavedayitanirodhasamapattiya vutthahitva nevasannanasannayatanam samapajji .pe. Tatiyajjhana vutthahitva catuttham jhanam samapajjiti ettha bhagava catuvisatiya thanesu pathamam jhanam samapajjati, 1- terasasu thanesu dutiyam, tatha tatiyam, pannarasasu thanesu catuttham jhanam samapajji. Katham? dasasu asubhesu, dvattimsakare, atthasu kasinesu, mettakarunamuditasu, anapane, paricchedakaseti imesu tava catuvisatiya thanesu pathamam jhanam samapajji. Thapetva pana dvattimsakaranca dasa asubhani ca sesesu terasasu dutiyam jhanam, tesuyeva ca tatiyam jhanam samapajji. Atthasu pana kasinesu, upekkhabrahmavihare, anapane, paricchedakase, catusu aruppesuti imesu pannarasasu thanesu catuttham jhanam samapajji. Ayampi ca sankhepakathava. Nibbanapuram pavisanto pana bhagava dhammassami sabbapi catuvisatikotisatasahassasankhata samapattiyo pavisitva videsam gacchanto natijanam alingitva viya sabbam samapattisukham anubhavitva pavittho. Catutthajjhana vutthahitva samanantara bhagava parinibbayiti ettha jhanasamanantaram, paccavekkhana samanantaranti dve samanantarani. Tattha jhana 2- vutthaya bhavangam otinnassa tattheva parinibbanam jhanasamanantaram nama. Jhana vutthahitva puna jhanangani paccavekkhitva bhavangam otinnassa tattheva parinibbanam paccavekkhanasamanantaram nama. Imani dvepi samanantaraneva. Bhagava pana jhanam samapajjitva jhana vutthaya jhanangani paccavekkhitva bhavangacittena abyakatena dukkhasaccena parinibbayi. Ye hi keci buddha va savaka 3- va antamaso kunthakipilikam 4- upadaya sabbe bhavangacitteneva abyakatena dukkhasaccena kalam karontiti. [220] Mahabhumicaladini vuttanayanevati. Bhutati satta. Appatipuggaloti patibhagapuggalavirahito. Balappattoti dasavidhananabalappatto. [221] Uppadavayadhamminoti uppadavayasabhava. Tesam vupasamoti tesam sankharanam vupasamo, asankhatam nibbanameva sukhanti attho. @Footnote: 1 cha.Ma. samapajji 2 i. catutthajjhana 3 cha.Ma., i. paccekabuddha va @ ariyasavaka va 4 cha.Ma. kunthakipillikam,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page203.

[222] Nahu assasapassasoti na jato assasapassaso. Anejoti tanhasankhaya ejaya abhavena anejo. Santimarabbhati anupadisesanibbanam arabbha paticca sandhaya. Yam kalamakariti yo kalam akari. Idam vuttam hoti "avuso yo mama sattha buddhamuni santim gamissamiti santim arabbha kalamakari, tassa thitacittassa tadino idani assasapassaso na jato natthi nappavattati"ti. Asallinenati alinena asankutitena suvikasiteneva cittena. Vedanam ajjhavasayiti vedanam adhivasesi, na vedananuvatti hutva itocitoca samparivattayi. 1- Vimokkhoti kenaci dhammena anavaranavimokkho sabbaso apannattibhavupagamo pajjotanibbanasadiso jatoti. 2- [223] Tadasiti "saha parinibbana mahabhumicalo"ti evam hettha vuttabhumicalameva sandhayaha. Tanhi lomahamsananca bhimsanakanca asi. Sabbakaravarupeteti sabbavarakaranupete. [224] Avitaragati puthujjana ceva sotapannasakadagamino ca. Tesam hi domanassam appahinam. Tasma tepi baha paggayha kandanti. Ubhopi hatthe sise thapetva rodantiti sabbam purimanayeneva veditabbam. [225] Ujjhayantiti "ayya attanapi adhivasetum na sakkonti, sesajanam katham samassasessanti"ti vadantiyo ujjhayanti. Katham bhuta pana bhante anuraddhati 3- devata bhante katham bhuta ayasma anuruddho sallakkheti, kim ta satthu parinibbanam adhivasenti. Atha tasam pavuttim 4- dassanattham thero santavusoti adimaha. Tam vuttatthameva. Rattavasesanti balavapaccuse parinibbutatta rattiyavasesam cullakaddhanam. Dhammiya kathayati anna patiyekka dhammakatha nama natthi, "avuso sadevake nama loke apatipuggalassa satthuno ayam maccuraja na lajjati, kimangam pana @Footnote: 1 cha.Ma. samparivatti. 2 cha.Ma. itisaddo na dissati 3 cha.Ma. katham bhuta pana bhante @ayasma anuruddho devata manasikarotiti, i. katham bhuta pana bhante ayasma anuruddho @sallakkhetiti 4 cha.Ma. pavattim evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page204.

Lokiyamahajanassa lajjissati"ti evarupaya pana maranapatisamyuttaya kathaya vitinamesum. Tesanhi tam katham kathentanam muhutteneva arunam uggacchi. [226] Athakhoti arunuggamhi 1- thero theram etadavoca. Teneva karaniyenati kidisena nukho parinibbanatthane malagandhadisakkarena bhavitabbam, kidisena bhikkhusamghassa nisajjanatthanena bhavitabbam, kidisena khadaniyabhojaniyena bhavitabbanti evam yam bhagavato parinibbutabhavam sutva kattabbam, teneva karaniyena. Buddhasarirapujavannana [227] Sabbanca talavacaranti sabbam turiyabhandam. Sannipatethati bherincarapetva samaharatha. Te tatheva akamsu. Mandalamaleti dussamandalamale. Patiyadentati sajjenta. Dakkhinena dakkhinanti nagarassa dakkhinadisabhageneva dakkhinadisabhagam. Bahirena bahiranti antonagaram appavesetva bahireneva nagarassa bahirapassam haritva. Dakkhinato nagarassati anuradhapurassa dakkhinadvarasadise thane thapetva sakkarasammanam katva jetavanasadise thane jhapessamati attho. [228] Attha mallapamokkhati majjhimavaya thamasampanna attha mallarajano. Sisam nhatati sisam dhovitva nhata. Ayasmantam anuruddhanti therova dibbacakkhukoti pakato, tasma te santesupi annesu mahatheresu "ayam no pakatam katva kathessati"ti theram pucchimsu. Katham pana bhante devatanam adhippayoti bhante amhakam tava adhippayam janama, devatanam katham adhippayoti pucchanti. Thero pathamam tesam adhippayam dassento tumhakam khoti adimaha. Makutabandhanam nama mallanam cetiyanti mallarajunam pasadhanamangalasalaya etam namam. Cittikatatthena panesa "cetiyan"ti vuccati. [229] Yava sandhisamalasankatirati ettha sandhi nama gharasandhi. Samalam nama gutharasiniddhamanapanali. Sankatiram nama sankaratthanam. Dibbehi ca @Footnote: 1 cha.Ma., i. arunuggam disvava

--------------------------------------------------------------------------------------------- page205.

Manussakehi ca naccehiti upari devatanam naccani honti, hettha manussanam. Esa nayo gitadisu. Apica devatanam antare manussa, manussanam antare devatati evampi sakkaronta pujenta agamamsu. Majjhena majjham nagarassa haritvati evam hariyamane bhagavato sarire bandhulamallasenapatibhariya mallika nama. "bhagavato sariram aharanti"ti sutva attano samikassa kalakiriyato patthaya aparibhunjitva thapitam visakhapasadhanasadisam mahalatapasadhanam niharapetva "imina sattharam pujessami"ti tam majjapetva gandhodakena dhovitva dvare thita. Tam kira pasadhanam tasam ca dvinnam itthinam, devadaniyacorassa geheti tisuyeva thanesu ahosi. Sa ca satthu sarire dvaram sampatte "otaretha tata satthu sariran"ti vatva tam pasadhanam satthu sarire patimunci. Tam sisato patthaya patimukkam yava padatala gatam. Suvannavannam bhagavato sariram sattaratanamayena mahalatapasadhanena 1- pasadhitam ativiya virocittha. Tam sa disva pasannacitta patthanam akasi "bhagava yava vatte sandhavissami, 2- tava me patiyekkam pasadhanakiccam ma hotu, niccam patimukkapasadhanasadisameva sariram hotu"ti. Atha bhagavantam sattaratanamayena mahapasadhanena ukkhipitva puratthimena dvarena niharitva puratthimena nagarassa makutabandhanam mallanam cetiyam, ettha bhagavato sariram nikkhipimsu. Mahakassapattheravatthuvannana [231] Pavaya kusinaranti pavanagare pindaya caritva "kusinaram gamissami"ti addhanamaggapatipanno hoti. Rukkhamule nisiditi ettha kasma divaviharanti na vuttam? divaviharatthaya anisinnatta. Therassa hi parivara bhikkhu sabbe sukhasamvaddhita mahapunna. Te majjhantikasamaye 3- tattapasanasadisaya bhumiya padasa gacchanta kilamimsu. Thero te bhikkhu disva "bhikkhu kilamanti @Footnote: 1 cha.Ma. mahapasadhanena, i. pasadhanena 2 cha.Ma.,i. samsarissami @3 cha.Ma. majjhanhikasamaye

--------------------------------------------------------------------------------------------- page206.

Gantabbatthanam ca 1- duram thokam vissamitva daratham patippassambhetva sayanhasamaye kusinaram gantva dasabalam passissami"ti magga okkamma annatarasmim rukkhamule sanghatim pannapetva udakatumbato udakena hatthapade sitale katva nisidi. Parivarabhikkhupissa rukkhamule nisiditva yonisomanasikarena kammatthanam kurumana tinnam ratananam vannam bhanamana nisidimsu. Iti darathapativinodanatthaya 2- nisinnatta "diva viharan"ti na vuttam. Mandaravapuppham gahetvati mahapatippamanam puppham agantukadandake thapetva chattam viya gahetva. Addasa khoti agacchantam duratova addasa. Disva ca pana cintesi:- "etam ajivakassa hatthe mandaravapuppham pannayati, etanca na sabbada manussapathe pannayati, yada pana koci iddhima iddhim vikubbati, tada sabbannubodhisattassa ca matu kucchiokkamanadisu hoti. Na kho panajja kenaci iddhivikubbanam katam, na me sattha matu kucchim okkanto, na kucchito nikkhamanam, 3- napissa ajja abhisambodhi, na dhammacakkappavattanam, na yamakapatihariyam, na devorohanam, na ayusankharossajjanam. Mahallako pana me sattha dhuvam parinibbuto bhavissati"ti. Tato "pucchami nan"ti cittam uppadetva "sace kho pana nisinnakova pucchami, satthari agaravo kato bhavissati"ti utthahitva thitatthanato apakkamma chandanto nagaraja manicammam viya dasabaladattiyamegha- vannapamsukulacivaram parupitva dasanakhasamodhanasamujjalam anjalim sirasmim patitthapetva satthari katena garavena ajivakassa abhimukho hutva "apavuso 4- amhakam sattharam janasi"ti aha. @Footnote: 1 cha.Ma. na duram 2 cha.Ma. darathavinodanatthaya, i. atapavinodanatthaya @3 cha.Ma., i. nikkhamanto 4 cha.ma, avuso.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page207.

Kim pana satthu parinibbanam jananto pucchi ajanantoti. Avajjanapatibaddham khinasavanam jananam. Anavajjitatta panesa ajananto pucchiti eke. Thero samapattibahulo, rattitthanadivatthanalenamandapadisu niccam samapattibahullena 1- yapeti, kulasantakam gamam pavisitva dvare 2- dvare samapattim samapajjitva samapattito vutthitova bhikkham ganhati. Thero kira imina pacchimena attabhavena mahajananuggaham karissami "ye mayham bhikkham va denti gandhamaladihi va sakkaram karonti, tesantam mahapphalam hotu"ti evam karoti. Tasma samapattibahulataya na janati. Iti ajanantova pucchiti vadanti, tam na gahetabbam. Na hettha ajananakaranam atthi, abhisallakkhitam satthu parinibbanam ahosi. Dasasahassilokadhatukampanadihi nimittehi. Therassa pana parisaya kehici bhikkhuhi bhagava ditthapubbo, kehici na ditthapubbo, tattha yehipi ditthapubbo, tepi passitukamava, yehipi aditthapubbo, tepi passitukamava. Tattha yehi na ditthapubbo, te atidassanakamataya gantva "kuhim bhagava"ti pucchanta "parinibbuto"ti sutva santharetum 3- nasakkhissanti. Civaranca pattanca chaddetva ekavattha va dunnivattha va dupparuta va urani patipimsayanta 4- parodissanti. Tattha manussa "mahakassapattherena saddhim agata pamsukulika sayampi itthiyo viya rodanti, 5- te kim amhe samassasessanti"ti mayham dosam dassanti. Imam pana sunnam mahaarannam, idha yatha tatha rodantesu doso nama natthi. Purimataram sutva nama sokopi tanuko hotiti bhikkhunam satuppadanattham janantova pucchi. Ajja sattaham parinibbuto samano gotamoti ajja samano gotamo sattaham parinibbuto. Tato me idanti tato samanassa gotamassa parinibbutatthanato. [232] Subhaddo nama vuddhapabbajitoti "subhaddo"ti tassa namam. Vuddhakale pana pabbajitatta "vuddhapabbajito"ti vuccati, kasma pana so @Footnote: 1 cha.Ma.,i. samapattibaleneva. 2 cha.Ma.,i. dvare saddo eko dissati @3 cha.Ma.,i. sandharetum. 4 cha.Ma. patipisanta, i. patipimsanta. 5 cha.Ma. parodanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page208.

Evamaha. Bhagavati aghatena. Ayam kira so khandhake agate atumavatthusmim nhapitapubbako vuddhapabbajito bhagavati kusinarato nikkhamitva addhaterasehi bhikkhusatehi saddhim atumam gacchante bhagava agacchatiti sutva "agatakale yagudanam 1- karissami"ti samanerabhumiyam thite dve putte etadavoca "bhagava kira tata atumam agacchati mahata bhikkhusamghena saddhim addhaterasehi bhikkhusatehi, gacchatha tumhe tata khurabhandam adaya naliya vapakena anugharakam anugharakam ahindatha, lonampi telampi tandulampi khadaniyampi samharatha, bhagavato agatassa yagudanam karissama"ti. 2- Te tatha akamsu. Manussa te darake manjuke patibhaneyyake disva karetukamapi akaretukamapi karentiyeva. Katakale ca "patigganhissatha 3- tata"ti pucchanti. Te vadanti "na amhanam annena kenaci attho, pita pana no bhagavato agatakale yagudanam datukamo"ti. Tam sutva manussa apariganetvava yam te sakkonti haritum, 4- sabbam denti. Yampi na sakkonti, manussehi pesenti. Atha bhagavati atumam agantva bhusagarakam pavitthe subhaddo sayanhasamaye gamadvaram gantva manusse amantesi "upasaka naham tumhakam santika annam kinci ganhissami, 5- mayham darakehi abhatani tanduladiniyeva 6- samghassa pahonti. Hatthakammamattameva 7- detha"ti. "kim bhante karomati. 8- "idam ca idam ca ganhatha"ti sabbupakaranani gahapetva vihare uddhanani karetva ekam kalakam kasavam nivasetva tadisameva parupitva "idam karotha idam karotha"ti sabbarattim vicarento satasahassam visajjetva bhojjayagunca madhugolakanca patiyadapesi. Bhojjayagu nama bhunjitva patabbayagu, tattha sappimadhuphanitamacchamamsapupphaphalarasadi yam kinci khadaniyam nama sabbam pakkhipati, kilitukamanam sisamakkhanayogga hoti sugandhagandha. @Footnote: 1 cha.Ma. yagupanam 2 vinaYu. 5/303/88 bhesajjakkhandhaka 3 cha.Ma. katakale "kim ganhissatha @tata"ti 4 cha.Ma. aharitum 5 cha.Ma.,i. paccasisami. 6 Ma. abhatateladini. @7 cha.Ma. yam hatthakammam, tam me dethati 8 cha.Ma. ayam patho na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page209.

Atha bhagava kalasseva sarirapatijagganam katva bhikkhusamghaparivuto pindaya caritum atumanagarabhimukho payasi. Manussa tassa arocesum "bhagava gamam pindaya pavisati, taya kassa yagu patiyadita"ti. So yathanivatthaparuteheva tehi kalakakasavehi ekena hatthena dabbinca katacchunca gahetva brahma viya dakkhinajanumandalam bhumiyam patitthapetva vanditva "patigganhatu me bhante bhagava yagun"ti aha. Tato "janantapi tathagata pucchanti"ti khandhake agatanayena bhagava pucchitva ca tam 1- sutva ca tam vuddhapabbajitam vigarahitva tasmim vatthusmim akappiyasamadapanasikkhapadanca, khurabhandapariharanasikkhapadancati dve sikkhapadani pannapetva "bhikkhave anekakappakotiyo bhojanam pariyesanteheva vitinamita, idam pana tumhakam akappiyam adhammena uppannam bhojanam, imam paribhuttanam anekani attabhavasatasahassani 2- apayesveva nibbattissanti, apetha ma ganhittha"ti 3- bhikkhacarabhimukho agamasi. Ekabhikkhunapi na kinci gahitam. Subhaddo anattamano hutva ayam "sabbam janami"ti ahindati, sace na gahetukamo pesetva arocetabbam. Ayam pakkaharo nama sabbaciram titthanto sattahamattam tittheyya. Idanhi mama yavajivam pariyattam assa sabbam tena nasitam, ahitakamo ayam mayhanti bhagavati aghatam bandhitva dasabale dharante kinci vattum nasakkhi. Evam kirassa ahosi "ayam uccakula pabbajito mahapuriso, sace kinci vakkhami, mamamyeva 4- santajjessati"ti. Svayam ajja "parinibbuto bhagava"ti sutva laddhaassaso viya hatthatuttho evamaha. Thero tam sutva hadaye paharadanam viya matthake patitasukkasani 5- viya amanni, dhammasamvego cassa uppajji. "sattahamattam parinibbuto bhagava, ajjapi hissa. Suvannavannam sariram dharatiyeva, dukkhena bhagavata aharitasasane 6- @Footnote: 1 cha.Ma., i. tam saddo na dissati. 2 cha.Ma. attabhavasahassani 3 cha.Ma., i. ganhathati @4 cha.Ma. mamyeva. 5 cha.Ma. patitasukkhasani 6 cha.Ma., i. aradhitasasane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page210.

Nama evam lahum 1- mahantam papakasatam kantako uppanno, ayam 2- kho panesa papo vaddhamano annepi evarupe sahaye labhitva sakka sasanam osakkapetun"ti. Tato thero cintesi:- "sace kho panaham imam mahallakam idheva pilotikam nivasapetva charikaya sisam okirapetvapi niharapessami, manussa `samanassa gotamassa sarire dharamaneyeva savaka vivadanti"ti amhakam dosam dassessantiti adhivasemi tava. Bhagavata hi desito dhammo asangahitapuppharasisadiso. Tattha yatha vatena pahatapupphani yato va tato va gacchanti, evameva evarupanam papapuggalanam vasena gacchante gacchante kale vinaye ekam dve sikkhapadani nassissanti, sutte eko dve panhavara nassissanti, abhidhamme ekam dve bhumantarani nassissanti, evam anukkamena mule natthe pisacasadisa bhavissama, tasma dhammavinayasangaham karissama. Evanhi sati dalhena 3- sangahitapupphani viya ayam dhammo ayam vinayo niccalo bhavissati. Etadattham hi bhagava mayham tini gavutani paccuggamanam akasi, tihi ovadehi upasampadam adasi, kayato apanetva kaye civaraparivattanam akasi, akase panim caletva candupamapatipadam kathento mam kayasakkhim katva kathesi, tikkhattum sakalasasanadayajjam paticchapesi. Madise bhikkhumhi titthamane ayam papo sasane vuddhim ma alattha. Yava adhammo na dippati, dhammo na patibahiyati. Avinayo na dippati, vinayo na patibahiyati. Adhammavadino na balavanto honti, dhammavadino na dubbala honti. Avinayavadino na balavanto honti, vinayavadino na dubbala honti. Tava dhammanca vinayanca sangayissami, tato bhikkhu attano attano pahonakam gahetva kappiyakappiyam kathessanti. Athayam papo sayameva niggaham papunissati, puna sisam ukkhipitum na sakkhissati, sasanam iddhanceva phitanca bhavissati"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. lahu 2 cha.Ma. alam 3 cha.Ma. dalham, i. dalhasuttena.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page211.

So evam nama mayham cittam uppannanti kassaci anarocetva bhikkhusamgham samassasesi. Tena vuttam "athakho ayasma mahakassapo .pe. Netam thanam vijjati"ti. [233] Citakanti visaratanasatikam candanacitakam. Alimpessamati aggim gahapessama. Na sakkonti alimpetunti atthapi solasapi davattimsapi jana jalatthaya yamakayamakaukkayo gahetva talapannehi 1- vijanta bhastahi dhamanta tani tani karanani karontapi na sakkontiyeva aggim gahapetum. Devatanam adhippayoti ettha ta kira devata therassa upatthakadevatava. Asitimahasavakesu hi cittani pasadetva tesam upatthakani asitikulasahassani sagge nibbattani. Atha 2- there cittam pasadetva sagge nibbatta devata tasmim samagame theram adisva "kuhim nukho amhakam kulupakatthero"ti antaramagge patipannam disva "amhakam kulupakattherena avandite citako ma pajjalittha"ti adhitthahimsu. Manussa tam sutva "mahakassapo kira nama bho bhikakhu pancahi bhikkhusatehi saddhim `dasabalassa pade vandissami'ti agacchati. Tasmim kira anagate citako na pajjalissati. Kidiso bho so bhikkhu kalo odato digho rasso, evarupe nama bho bhikkhumhi thite kim dasabalassa parinibbanam nama"ti keci gandhamaladihattha patipatham gacchimsu. Keci vithiyo vicitta katva agamanamaggam olokayamana atthamsu. [234] Athakho ayasma mahakassapo, yena kusinarayam .pe. Sirasa vanditi thero kira citakam padakkhinam katva avajjentova sallakkhesi "imasmim thane sisam, imasmim thane pada"ti. Tato padanam samipe thatva abhinnapadakam catutthajjhanam samapajjitva vutthaya 3- "arasahassapatimanditacakkalakkhanapatitthita dasabalassa pada saddhim kappasapatalehi panca dussayugasatani suvannadonim candanacitakanca dvedha katva mayham uttamange sirasmim patitthahantu"ti adhitthasi. @Footnote: 1 cha.Ma., i. talavantehi. 2 cha.Ma. tattha, i. tatha 3 cha.Ma. arasahassa..,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page212.

Saha adhitthanacittena tani pancadussayugasatadini 1- dvedha katva balahakantara punnacando viya pada nikkhamimsu. Thero vikasitarattapadumasadise hatthe pasaretva suvannavanne satthu pade yava gopphaka dalham gahetva attano siravare patitthapesi. Tena vuttam "padato vivaritva 2- bhagavato pade sirasa vandi"ti. Mahajano tam acchariyam disva ekappahareneva mahanadam nadi, gandhamaladihi pujetva yatharucim vandi. Evam pana therena ca mahajanena ca tehi ca pancahi bhikkhusatehi vanditamatte puna adhitthanakiccam natthi. Pakatiadhitthanavaseneva therassa hatthato muncitva alattakavannani bhagavato padatalani candanadaruadisu kinci acaletvava yathathane patitthahimsu, yathathitaneva 3- ahesum. Bhagavato hi padesu nikkhamantesu va pavisantesu va kappasaamsu va dussatantam 4- va telabindu va darukkhandham va thana calitam nama nahosi. Sabbam yathathane thitameva ahosi. Utthahitva pana atthangato cando viya suriyo viya 5- ca tathagatassa padesu antarahitesu mahajano mahakanditam kandi. Parinibbanakalato adhikataram karunnamahosi. Sayameva bhagavato citako pajjaliti idam pana kassaci pajjalapetum vayamantassa adassanavasena vuttam. Devatanubhavena panesa samantato ekappahareneva pajjali. [235] Sariraneva avasissimsuti pubbe ekasanghatena 6- thitatta sariram nama ahosi. Idani vippakinnatta sariraniti vuttam. Sumanamakulasadisa ca dhotamuttasadisa ca suvannacunnasadisa 7- ca dhatuyo avasissimsuti attho. Dighayukabuddhananhi sariram suvannakkhandhasadisam ekaghanameva 8- hoti. Bhagava pana "aham aciram thatva parinibbayami, mayham sasanam na tava sabbattha vittharitam, tasma @Footnote: 1 cha.Ma.,i. pancadussayugasatani. 2 cha.Ma.,i. padato vivaritvati patho na dissati. @3 cha.Ma. yathathane thitaneva. 4 cha.Ma. dasikatantam, i. dasatantu @5 cha.Ma.,i. atthangate cande viya suriye viya 6 cha.Ma. ekagghanena @7 cha.Ma.,i. suvannasadisa 8 cha.Ma. ekameva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page213.

Parinibbutassapi me sasapamattampi dhatum gahetva attano attano vasanatthane cetiyam katva paricaranto mahajano saggaparayano hotu"ti dhatunam vikiranam adhitthasi. Kati panassa dhatuyo vippakinna, kati na vippakinnati. Catasso datha, 1- dve akkhaka, unhisanti ima satta dhatuyo na vippakirimsu, sesa vippakirimsuti. Tattha sabbakhuddaka dhatu sasapavijamatta ahosi, mahadhatu majjhe bhinanatandulamatta, atimahati majjhe bhinnamuggamattati. 2- Udakadharati aggabahumattapi janghamattapi talakkhandhamattapi udakadhara akasato patitva nibbapesi. Udakam salatopiti parivaretva thitasalarukkhe sandhayetam vuttam, tesampi hi khandhantaravitapantarehi udakadhara nikkhamitva nibbapesum. Bhagavato citako mahanto. Samanta pathavim bhinditvapi nangalasisamatta udakavatti phalikavatamsakasadisa uggantva citakameva ganhati. 3- Gandhodakenati suvannaghate rajataghate ca puretva puretva abhatananagandhodakena. Nibbapesunti suvannamayarajatamayehi atthadandakehi vikiritva candanacitakam nibbapesum. Ettha ca citake jhayamane parivaretva thitasalarukkhanam sakhantarehi vitapantarehi pattantarehi ca jala uggacchanti, patta 4- va sakha va puppha va daddha nama natthi, kipilikapi makkatakapi panakapi jalanam antareneva vicaranti. Akasato patitaudakadharasupi salarukkhehi nikkhantaudakadharasupi pathavim bhinditva nikkhantaudakadharasupi dhammatava 5- pamanam. Evam citakam nibbapetva pana mallarajano santhagare catujatiyagandhaparibhandam karetva lajapancamani pupphani vikiritva upari celavitanam bandhitva suvannatarakadihi khacitva tattha gandhadamamaladamaratanadamani olambetva santhagarato yava makutabandhanasankhata sisapasadhanamangalasala, tava ubhohi passehi sanikilanjaparikkhepam karetva upari celavitanam bandhitva 6- suvannatarakadihi khacitva tatthapi gandhadamamaladamaratanadamani olambetva manidandavannehi 7- ca veluhi 8- ca @Footnote: 1 ka. dadha 2 i. bhinnamuggabijati, khu. buddha. 33/28/548 dhatubhajaniyakatha (saya) @3 cha.Ma. ganhanti 4 cha.Ma., i. pattam 5 cha.Ma., i. dhammakathava @6 cha.Ma., i. bandhapetva 7 i. manidandehi 8 cha.Ma. venuhi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page214.

Pancavannadhaje ussapetva samanta dhajapataka 1- parikkhipitva sittasamatthasu 2- vithisu kadaliyo punnaghate ca thapetva dandadipika jaletva alankatahatthikkhandhe saha dhatuhi suvannadonim thapetva malagandhadihi pujenta sadhukilikam kilanta antonagaram pavesetva santhagare sattaratanamayapallanke 3- thapetva upari setacchattam dharesum. Evam katva "athakho kosinaraka malla bhagavato sarirani sattaham santhagare sattipanjaram karitva"ti sabbam veditabbam. Tattha sattipanjaram karitvati sattihatthehi purisehi parikkhipapetva. Dhanupakaranti pathamantava hatthi kumbhena kumbham paharante parikkhipapesum, tato asse givaya givam paharante. Tato rathe anikotiya anikotim paharante. Tato yodhe bahuna bahum paharante. Tesam pariyante kotiya kotim paharamanani dhanuni parikkhipapesum. Iti samanta yojanappamanam thanam sattaham sannahagavacchikam viya katva arakkham samvidahimsu. Tam sandhaya vuttam "dhanupakaram parikkhipapetva"ti. Kasma pana te evamakamsuti. Ito purimesu hi dvisu sattahesu te bhikkhusamghassa thananisajjokasam karonta khadaniyabhojaniyam samvidahanta sadhukilikaya okasam na labhimsuti. Tato nesam ahosi "imam sattaham sadhukilikam kilissama, thanam kho panetam vijjati yam amhakam pamattabhavam natva kocideva agantvava dhatuyo ganheyya, tasma arakkham thapetva kilissama"ti. Tena te evamakamsu. Buddhasariradhatuvibhajanavannana [236] Assosi kho rajati katham assosi. Pathamamyeva kirassa amacca sutva cintayimsu "sattha nama parinibbuto, na so sakka puna aharitum. Pothujjanikasaddhaya pana amhakam ranna sadiso natthi, sace esa iminava niyamena sunissati, hadayamassa phalissati. Raja kho pana amhehi @Footnote: 1 cha.Ma. vatapataka 2 cha.Ma. susammatthasu 3 cha.Ma., i. sarabhamayapallanke

--------------------------------------------------------------------------------------------- page215.

Anurakkhitabbo"ti. Te tisso suvannadoniyo aharitva catumadhurassa puretva ranno santikam gantva etadavocum "deva amhehi supinako dittho, tassa patighatattham tumhehi dukuladupatam nivasetva yatha nasaputamattam pannayati, evam catumadhuradoniya nipajjitum vattati"ti. Raja atthacaranam amaccanam vacanam sutva "evam hotu tata"ti sampaticchitva tatha akasi. Atheko amacco alankaram omuncitva kese pakiriya yaya disaya sattha parinibbuto, tadabhimukho hutva anjalim paggayha rajanam aha "deva maranato muccanakasatto nama natthi, amhakam ayuvaddhano cetiyatthanam punnakkhettam abhisekapithako 1- so bhagava sattha kusinarayam parinibbuto"ti. Raja sutvava visanni jato catumadhuradoniya usumam munci. Atha nam tato ukakhipitva dutiyaya doniya nipajjapesum. So puna sannam labhitva "tata kim vadetha"ti pucchi. "sattha maharaja parinibbuto"ti. Raja punapi visanni jato catumadhuradoniya usumam munci. Atha nam tatopi ukkhipitva tatiyaya doniya nipajjapesum. So puna sannam labhitva "tata kim vadetha"ti pucchi. "sattha maharaja parinibbuto"ti. Raja punapi visanni jato, atha nam ukkhipitva nhapetva matthake ghatehi udakam asincimsu. Raja sannam labhitva asana vutthaya gandhaparibhavite manivanne kese vikiritva suvannaphalakavannayam pitthiyam pakiritva panina uram paharitva pavalankuravannahi suvattitangulihi suvannabimbisakavannam uram samsibbanto 2- viya gahetva paridevamano ummattakavesena antaravithiyam otinno, so alankata- natakaparivuto nagarato nikkhamma jivakambavanam gantva yasmim thane nisinnena bhagavata dhammo desito, tam oloketva "bhagava sabbannu nanu imasmim thane nisiditva dhammam desayittha, sokasallam me vinodayittha, tumhe mayham sokasallam niharittha, aham tumhakam 3- santikam agato 3- idani pana me pativacanam pi na detha @Footnote: 1 cha.Ma. abhisekasincako, i. abhisekapithika 2 cha.Ma. sibbanto, i. samsinbento @3-3 cha.Ma., i. tumhakam saranam gato.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page216.

Bhagava"ti punappunam paridevitva "nanu bhagava aham annada evarupe kale `tumhe mahabhikkhusamghaparivara jambudipatale carikam caratha'ti sunomi, idani panaham tumhakam ananurupam ayuttam pavuttim sunomi"ti evamadini ca vatva satthimattahi gathahi bhagavato gunam anussaritva cintesi "mama paridevena 1- na sijjhati, dasabalassa dhatuyo aharapessami"ti. Evam assosi. Sutva ca imissa visannibhavadippavattiya avasane dutam pahesi. Tam sandhaya athakho rajati adi vuttam. Tattha dutam pahesiti dutam ca pannam ca pesesi. Pesetva ca pana "sace dassanti, sundaram. No ce dassanti, aharanupayena aharissami"ti caturanginisenam sannayhitva sayampi nikkhantoyeva. Yatha ca ajatasattu evam licchaviadayopi dutam pesetva sayampi caturanginiya senaya nikkhamimsuyeva. Tattha paveyyaka sabbehipi asannatara kusinarato tigavutantare nagare vasanti, bhagavapi pavam pavisitva kusinaram gato. Atha kasma pathamataram na agatati ce. Mahaparivara pana te rajano mahaparivaram karontava pacchato jata. Te samghe gane etadavocunti sabbepi te sattanagaravasike agantva "amhakam dhatuyo va dentu, yuddham va"ti kusinaranagaram parivaretva thite "etam bhagava amhakam gamakkhette"ti pativacanamavocum. Te rajano 2- kira evamahamsu "na mayam satthu sasanam pahinimha, napi gantva anayimha. Sattha pana sayameva agantva sasanam pesetva amhe pakkosapesi. Tumhepi kho pana yam tumhakam gamakkhette ratanam uppajjati, na tam amhakam detha. Sadevake ca loke buddharatanasamam ratanam nama natthi, evarupam uttamaratanam labhitva mayam na dassama. Na kho pana tumhehiyeva matu thanato khiram pitam, amhehipi matu thanato khiram pitam. Na tumheyeva purisa, amhepi purisa. Hotu"ti annamannam ahamkaram katva sasanapatisasanam pesenti, annamannam managajjitam gajjanti. Yuddhe pana sati kosinarakanamyeva jayo abhavissa kasma? yasma dhatupujanattham 3- agata devata @Footnote: 1 cha.Ma., i. parideviteneva 2 cha.Ma., i. ayam patho na dissati @3 cha.Ma. dhatupasanattham, i. dhatubosanattham.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page217.

Nesam pakkha ahesum. Paliyam pana "bhagava amhakam gamakkhette parinibbuto, na mayam dassama bhagavato sariranam bhagan"ti ettakameva agatam. [237] Evam vutte, dono brahmanoti donabrahmano imam tesam vivadam sutva "ete rajano bhagavato parinibbutatthane vivadam karonti, na kho panetam patirupam, alam imina kalahena, vupasamessami nan"ti. So gantva te samghe gane etadavoca. Kim avoca? unnatappadese thatva dvibhanavaraparimanam donagajjitam nama avoca. Tattha pathamabhanavare tava ekapadampi te na janimsu. Dutiyabhanavarapariyosane "acariyassa viya bho saddo, acariyassa viya bho saddo"ti sabbe nirava ahesum. Jambudipatale kira kulaghare jato 1- yebhuyyena tassa na antevasiko nama natthi. Atha dono te attano vacanam sutva nirave tunhibhute viditva puna etadavoca "sunantu bhonto"ti etam gathadvayam avoca. Tattha amhaka buddhoti amhakam buddho. Ahu khantivadoti buddhabhumim appatvapi paramiyo purento khantivaditapasakale dhammapalakumarakale chaddanta- hatthirajakale bhuridattanagarajakale campeyyanagarajakale sankhapalanagaraja- kale mahakapikale annesu ca bahusu jatakesu paresu kopam akatva khantimeva akasi. Khantimeva vannayi. Kimangam pana etarahi itthanitathesu tadilakkhanam patto, sabbathapi amhakam buddho khantivado ahosi, tassa evamvidhassa. Na hi sadhu, yam uttamapuggalassa sarirabhage siya sampaharoti na hi sadhu, yanti na hi sadhu ayam. Sarirabhageti sarirabhaganimittam, dhatukotthasahetuti attho. Siya sampaharoti avudhasampaharo na sadhu siyati vuttam hoti. Sabbeva bhonto sahitati sabbeva bhavanto sahita hotha, ma bhijjittha. Samaggati kayena ca vacaya ca ekasannipata ekavacana samagga hotha. Sammodamanati cittenapi annamannam sammodamana hotha. Karomatthabhageti bhagavato sarirani attha bhage karoma. Cakkhumatoti pancahi cakkhuhi cakkhumato @Footnote: 1 cha.Ma. jata

--------------------------------------------------------------------------------------------- page218.

Buddhassa. Na kevalam tumheyeva, pasanna bahujanopi pasanno, tesu ekopi laddhum ayutto nama natthiti bahum karanam vatva sannapesi. [238] Tesam samghanam gananam patissunitvati tesam tato tato samagatasamghanam samagatagananam patissunitva. Bhagavato sarirani atthadha samam suvibhattam vibhajitvati ettha ayamanukkamo:- dono kira tesam patissunitva suvannadonim vivarapesi, rajano agantva doniyamyeva thita suvannavanna dhatuyo disva "bhagava sabbannu pubbe mayam tumhakam dvattimsamahapurisalakkhana- patimanditam chabbannabuddharasmi khacitam asitianubyanjanasamujjalitasobham suvannavannam sariram addasama, idani pana suvannavanna dhatuyova avasittha jata, na yuttamidam bhagava tumhakan"ti paridevimsu. Brahmanopi tasmim samaye tesam pamattabhavam natva dakkhinadatham 1- gahetva vethanantare 2- thapesi, atha paccha atthadha samam suvibhattam vibhaji, sabbapi dhatuyo pakatinaliya solasa naliyo ahesum, ekekanagaravasino dve dve naliyo labhimsu. Brahmanassa pana dhatuyo vibhajantasseva sakko devanamindo "kena nu kho sadevakassa lokassa kankhachedanatthaya catusaccakathaya paccayabhuta bhagavato dakkhinadatha gahita"ti olokento "brahmanena gahita"ti disva "brahmanopi dathaya anucchavikam sakkaram katum na sakkhissati, ganhami nan"ti vethanantarato gahetva suvannacankotake thapetva devalokam netva culamanicetiye patitthapesi. Brahmanopi dhatuyo vibhajitva datham apassanto corikaya gahitatta "kena me datha gahita"ti pucchitumpi nasakkhi. "nanu tayava dhatuyo bhajita, kim tvam pathamamyeva attano dhatuya atthibhavam na annasi"ti attani dosaropanam sampassanto "mayhampi kotthasam detha"ti vattum nasakkhi. Tato "ayampi suvannatumbo dhatugatikova, yena tathagatassa dhatuyo mita, imassaham thupam karissami"ti cintetva imam me bhonto tumbam dentuti 3- aha. Pipphalivaniya moriyapi ajatasattuadayo viya dutam pesetva yuddhasajjava nikkhamimsu. @Footnote: 1 ka. dakkhinadadham evamuparipi 2 cha.Ma.,i. vethantare evamuparipi @3 cha.Ma.,i. dadantuti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page219.

Dhatuthupapujavannana [239] Rajagahe bhagavato sariranam thupanca mahanca akasiti katham akasi. Kusinarato yava rajagaham pancavisatiyojanani, etthantare atthausabhavitthatam maggam samatalam karetva yadisam mallarajano makutabandhanassa ca santhagarassa ca antare pujam karesum. Tadisam pancavisatiyojanepi magge pujam karetva lokassa anukkanthanattham sabbattha antarapane pasaretva suvannadoniyam pakkhittadhatuyo sattipanjarena parikkhipapetva attano vijite pancayojanasataparimandale manusse sannipatesi. 1- Te dhatuyo gahetva kusinarato sadhukilikam kilanta nikkhamitva yattha yattha suvannavannani pupphani passanti, tattha 2- tattha sattiantare dhatuyo tani gahetva pujenti. 2- Tesam pupphanam khinakale gacchanti, rathassa dhuratthanam pacchimatthane sampatte satta satta divase sadhukilikam kilanti. Evam dhatuyo gahetva agacchantanam satta vassani satta masani satta divasani vitivattani. Micchaditthika "samanassa gotamassa parinibbutakalato patthaya balakkarena sadhukilikaya 3- upaddutamha, 4- sabbe no kammanta nattha"ti ujjhayanta manam padosetva chalasitisahassamatta apaye nibbatta. Khinasava avajjitva "mahajana manam padosetva apaye nibbatta"ti disva "sakkam devarajanam dhatuaharanupayam karessama"ti tassa santikam gantva tamattham arocetva "dhatuaharanupayam karohi maharaja"ti ahamsu. Sakko aha "bhante puthujjano nama ajatasattuna samo saddho natthi, na so mama vacanam karissati, apica kho marabhimsakasadisam 5- vibhimsanakam dassayissami, 5- mahasaddam savessami, yakkhaggahakhipanakaabadhike 6- karissami, tumhe `amanussa maharaja kupita khippam dhatuyo aharapetha'ti vadeyyatha, evam so aharapessati"ti. Atha kho sakko tam sabbam akasi. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. sannipatapesi 2-2 cha.Ma. tattha tattha dhatuyo sattiantare thapetva @ pujam akamsu. 3 cha.Ma. sadhukilitaya 4 cha.Ma. upaddutamha @5-5 cha.Ma. maravibhimsakasadisam vibhimsakam dassessami 6 cha.Ma. yakkhagahakakhipitakaarocake.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page220.

Therapi rajanam upasankamitva "maharaja amanussa kupita, dhatuyo aharapehi"ti bhanimsu. Raja "na tava bhante mayham cittam tusati, evam santepi aharantu"ti aha. Sattame divase dhatuyo aharimsu. Evam agata 1- dhatuyo gahetva rajagahe thupanca mahanca akasi. Itarepi attano attano balanurupena haritva sakasakatthanesu thupanca mahanca akamsu. [240] Evametam bhutapubbanti evametam dhatuvibhajanam ceva dasathupa- karananca jambudipe bhutapubbanti. Paccha sangitikaraka ahamsu. Evam patitthitesu pana thupesu mahakassapatthero dhatunam antarayam disva rajanam ajatasattum upasankamitva "maharaja evam 2- dhatunidhanam katum vattati"ti aha. Sadhu bhante nidhanakammam tava mama hotu, sesadhatuyo pana katham aharamiti. Na maharaja dhatuaharanam tuyham bharo, amhakam bharoti, sadhu bhante tumhe dhatuyo aharatha, aham nidhanam 3- karissamiti. Thero tesam tesam rajakulanam paticaranamattameva thapetva sesadhatuyo ahari. Ramagame pana dhatuyo naga parigganhimsu, tasam antarayo natthi. "anagate kale lankadipe mahavihare mahacetiyamhi nidahissanti"ti ta anaharitva sesehi sattahi nagarehi aharitva rajagahassa pacinadakkhinadisabhage thapetva "imasmim thane yo pasano atthi, so antaradhayatu, pamsu suvisuddha hotu, udakam ma utathahatu"ti adhitthasi. Raja tam thanam khanapetva tato uddhatapamsuna itthaka karetva asitimahasavakanam cetiyani kareti. "idha raja kim kareti"ti pucchantanampi "mahasavakanam cetiyani"ti vadanti, na koci dhatunidhanabhavam janati. Asitihatthagambhire pana tasmim padese jate hettha lohasantharam santharapetva tattha thuparame cetiyagharappamanam tambalohamayam geham karapetva attha attha haricandanadimaye karande ca thupe ca karapesi. Atha bhagavato dhatuyo haricandanakarande pakkhipitva tam haricandanakarandampi annasmim haricandanakarande pakkhipitva 4- @Footnote: 1 cha.Ma., i. ahata. 2 cha.Ma., i. ekam. @3 cha.Ma. dhatunidhanam. 4 cha.Ma., i. ayam patho na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page221.

Tampi annasminti evam attha haricandanakarande ekato katva eteneva upayena te attha karande atthasu haricandanathupesu, attha haricandanthupe atthasu lohitacandanakarandesu, attha lohitacandanakarande atthasu lohitacandanathupesu, attha lohitacandanathupe atthasu dantakarandesu, attha dantakarande atthasu dantathupesu, attha dantathupe atthasu sabbaratanakarandesu, attha sabbaratanakarande atthasu sabbaratanathupesu, attha sabbaratanathupe atthasu suvannakarandesu, attha suvannakarande atthasu suvannathupesu, attha suvannathupe atthasu rajatakarandesu, attha rajatakarande atthasu rajatathupesu, attha rajatathupe atthasu manikarandesu, attha manikarande atthasu manithupesu, attha manithupe atthasu lohitangakarandesu, 1- attha lohitangakarande atthasu lohitangathupesu, attha lohitangathupe atthasu masaragallakarandesu, attha masaragallakarande atthasu masaragallathupesu, attha masaragallathupe atthasu phalikamayakarandesu, attha phalikamayakarande atthasu phalikamayathupesu pakkhipi. Sabbesam uparimam phalikacetiyam thuparame cetiyappamanam ahosi, tassa upari sabbaratanamayam geham karesi, tassa upari suvannamayam, tassa upari rajatamayam, tassa upari tambalohamayam geham ahosi. 2- Tattha sabbaratanamayam valikam okiritva jalajathalajapupphanam sahassani vippakiritva addhacchatthani jatakasatani asitimahathere suddhodanamaharajanam mahamayadevim satta sahajateti sabbani tani suvannamayaneva karesi. Pancapancasate suvannarajatamaye punnaghate thapapesi, panca suvannadhajasate ussapesi. Pancasate suvannadipe pancasate rajatadipe karetva sugandhatelassa puretva tesu dukulavattiyo thapesi. Athayasma mahakassapo "mala ma milayantu. Gandha ma vinassantu, dipa ma vijjhayantu"ti adhitthahitva suvannapate akkharani chindapesi:- "anagatepi 3- yada asoko nama kumaro chattam ussapetva asoko dhammaraja bhavissati, so ima dhatuyo vittharika karissati"ti. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. lohitankakarandesu. evamuparipi. 2 cha.Ma. ayam patho na dissati, @ i. akasi. 3 cha.Ma.,i. anagate piyadaso.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page222.

Raja sabbapasadhanehi pujetva adito patthaya dvaram pidahanto nikkhami, so tambalohadvaram pidahitva avinjanarajjuyam kuncikamuddikam bandhitva tattheva mahantam manikhandam thapesi "anagate daliddaraja imam manim gahetva dhatunam sakkaram karotu"ti akkharam chindapesi. Sakko devaraja vissakammam 1- amantetva "tata ajatasattuna dhatunidhanam katam, tattha 2- arakkham patthapehi"ti pahini, so agantva valasanghatayantam yojesi, kattharupakani tasmim dhatugabbhe phalikavannakhagge gahetva vatasadisena vegena anupariyayanti 3- yantam yojetva ekayaeva aniya bandhitva samantato ginjakavasathakarena silaparikkhepam katva upari ekaya pidahitva pamsum pakkhipitva bhumim samam katva tassa upari pasanathupam patitthapesi. Evam parinitthite 4- dhatunidhane yavatayukam thatva theropi parinibbuto, rajapi yathakammam gato, tepi manussa kalakata. Aparabhagepi yada asokakumaro chattam ussapetva asoko nama dhammaraja hutva ta dhatuyo gahetva jambudipe vittharika akasi. Katham? so nigrodhasamaneram nissaya sasane laddhappasado caturasiti viharasahassani karetva bhikkhusamgham pucchi "bhante maya caturasiti viharasahassani karitani. Dhatuyo kuto labhissami"ti. "maharaja `dhatunidhanam nama atthi'ti sunoma, na pana pannayati asukasmim thane"ti. Raja rajagahe cetiyam bhindapetva dhatum apassanto puna patipakatikam karetva bhikkhu bhikkhuniyo upasake upasikayoti catasso parisa gahetva vesalim gato. Tatrapi alabhitva kapilavatthum. Tatrapi alabhitva ramagamam gato. Ramagame naga cetiyam bhinditum na adamsu. Cetiye nipatitakuddalo khandakhandam hoti. Evam tatrapi alabhitva allakappam vetthadipam pavam kusinaranti sabbattha cetiyani bhinditva dhatum alabhitvava patipakatikani @Footnote: 1 Ma. visukammam. 2 cha.Ma.,i. ettha. 3 cha.Ma.,i. anupariyayantam. @4 cha.Ma.,i. nitthite.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page223.

Katva puna rajagaham gantva catasso parisa sannipatetva "atthi kenaci sutapubbam `asukatthane nama dhatunidhanan"ti pucchi. Tatreko visavassasatiko thero "asukatthane dhatunidhanan"ti na janami, mayham pana pita mahathero mam sattavassakale malacankotakam gahapetva "ehi samanera asukagacchantare pasanathupo atthi, tattha gacchama"ti gantva pujetva "imam thanam upadharetum vattati samanera"ti aha. Aham ettakam janami maharaja"ti aha. Raja "etadeva thanan"ti vatva gacche haretva pasanathupanca pamsum ca apanetva hettha sudhabhumim addasa. Tato sudha 1- ca itthakayo ca haretva anupupbena parivenam oruyha sattaratanavalikam asihatthani ca kattharupakani samparivattantani addasa. So yakkhadasake pakkosapetva balikammam karetvapi neva antam na kotim passanto devatayo 2- namassamano "aham ima dhatuyo gahetva caturasitiya viharasahassesu nidahitva sakkaram karomi, ma me devata antarayam karontu"ti aha. Sakko devaraja carikam caranto tam disva vissakammam amantesi "tata asoko dhammaraja `dhatuyo niharissami"ti parivenam otinno, gantva kattharupakani harehi"ti. So pancaculagamadarakavesena gantva ranno purato dhanuhattho thatva "harami maharaja"ti aha. "hara tata"ti saram gahetva sandhimhiyeva vijjhi, sabbam vippakiriyittha. Atha raja avinjane bandham kuncikamuddikam ganhitva 3- manikhandam 4- passi. "anagate daliddaraja imam manim gahetva dhatunam sakkaram karotu"ti puna akkharani disva kujjhitva "madisam nama rajanam daliddarajati vattum ayuttan"ti punappunam ghatetva dvaram vivarapetva antogeham pavittho. Attharasavassadhikanam dvinnam vassasatanam upari aropitadipa tatheva jalanti, niluppalapupphani tamkhanam aharitva aropitani viya, pupphasantharo tamkhanam santhato viya, gandha tam muhuttam pisetva thapita viya. Raja suvannapatam @Footnote: 1 cha.Ma. sudham. 2 cha.Ma. devatanam, i. devata 3 cha.Ma.,i. ganhi, @4 cha.Ma. manikkhandham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page224.

Gahetva "anagatepi yada asoko nama kumaro chattam ussapetva asoko nama dhammaraja bhavissati, so ima dhatuyo vittharika karissati"ti vacetva "dittho bho aham ayyena mahakassapattherena"ti vatva vamahattham abhujitva dakkhinahatthena apphotesi. So tasmim thane paricaranadhatumattameva thapetva sesa dhatuyo sabba 1- gahetva dhatugeham pubbe pidahitanayeneva pidahitva sabbam yathapatikameva katva upari pasanacetiyam patitthapetva caturasitiya viharasahassesu dhatuyo patitthapetva mahathere vanditva pucchi "dayadomhi bhante buddhasasane"ti. Kissa dayado tvam maharaja, bahirako tvam sasanassati. Bhante channavutikotidhanam visajjetva caturasiti viharasahassani karetva aham na dayado, anno ko dayadoti, paccayadayako nama tvam maharaja. Yo pana attano puttanca dhitaranca pabbajeti, ayam sasanassa 2- dayado namati. So puttanca dhitaranca pabbajesi. Atha nam thera ahamsu "idani maharaja sasane dayadosi"ti. Evametam bhutapubbanti evam etam atite dhatunidhanampi jambudipatale bhutapubbanti tatiyasangitikarakapi imam padam thapayimsu. [240] Atthadonam cakkhumato sariranti adigathayo pana tambapannidipatherehi vuttati. Mahaparinibbanasuttavannana nitthita. --------------- @Footnote: 1 cha.Ma., i. ayam patho na dissati. 2 cha.Ma., i. sasane.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 5 page 148-224. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=5&A=3828&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=3828&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=67              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=10&A=1888              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=10&A=1767              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=10&A=1767              Contents of The Tipitaka Volume 10 http://84000.org/tipitaka/read/?index_10

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]