ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 5 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.2)

page1.

Sumangalavilasini dighanikayatthakatha mahavaggavannana --------------- namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa. 1. Mahapadanasutta pubbenivasapatisumyuttakatha [1] Evamme sutam .pe. Karerikutikayanti mahapadanasuttam. Tatrayum anupubbapadavannana:- karerikutikayanti kareriti varunarukkhassa namam, karerimandapo tassa kutikaya dvare thito, tasma "karerikutika"ti vuccati, yatha kosambarukkhassa dvare thitatta "kosambakutika"ti. Antojetavane kira karerikuti kosambakuti gandhakuti salalagharanti 1- cattari mahagehani, ekekum satasahassapariccagena nipphannam. Tesu salalagharum ranna pasenadina karitam, sesani anathapindikena karitani. Iti bhagava anathapindikena gahapatina thambhanum upari karitaya devavimanakappaya karerikutikayam viharati. Pacchabhattanti ekasanikakhalupacchabhattikanam patova 2- bhuttanam antomajjhantikepi 3- pacchabhattameva, idha pana pakatibhattassa pacchato "pacchabhattan"ti adhippetam. Pindapatapatikkantananti pindapatato patikkantanam, bhattakiccam nitthapetva utthitananti attho. Karerimandalamaleti tasseva karerimandapassa avidure kataya nisidanasalaya. So kira karerimandapo gandhakutikaya ca salaya ca antare hoti, tasma gandhakutipi karerikutikapi salapi "karerimandalamalo"ti 4- vuccati. Pubbenivasapatisamyuttati "ekampi jatim dvepi jatiyo"ti evam vibhattena pubbenivutthakkhandhasantanasankhatena pubbenivasena saddhim yojetva pavattita. Dhammiti dhammasamyutta. @Footnote: 1 cha.Ma. salalagaranti 2 i. pato. @3 cha.Ma. antomajjhanhikepi 4 cha.Ma., i..... malotipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page2.

Udapaditi aho acchariyam dasabalassa pubbenivasananam, pubbenivasam nama ke anussaranti, ke nanussarantiti? titthiya anussaranti, savaka ca paccekabuddha ca buddha ca anussaranti. Kataratitthiya anussaranti. Ye aggappatta kammavadino, 1- tepi cattalisamyeva kappe anussaranti, na tato param. 2- Savaka kappasatasahassam anussaranti. Dve aggasavaka asankheyyam 3- ceva kappasatasahassanca. Paccekabuddha dve asankheyyani kappasatasahassanca. Buddhanam pana ettakanti paricchedo natthi, yavatakam akankhanti, tavatakam anussaranti. Titthiya 4- khandhapatipatiya anussaranti, patipatim muncitva na sakkonti. Patipatiya anussarantapi asannabhavam patva khandhappavattim na passanti, jale patita sakuna 5- viya, kupe patita pangala viya ca honti. Te tattha thatva "ettakameva, ito param natthi"ti ditthim ganhanti. Iti titthiyanam pubbenivasanussaranam andhanam yatthikotigamanam viya hoti. Yatha hi andha yatthikotiggahake satiyeva gacchanti, asati tattheva nisidanti, evameva titthiya khandhapatipatiyava anussaritum sakkonti, patipatim visajjetva na sakkonti. Savakapi khandhapatipatiyava anussaranti, asannabhavam patva khandhappavattim na passanti. Evam santepi te vatte samsaranakasattanam khandhanam abhavakalo nama natthi, asannabhave pana panca kappasatani pavattantiti ettakam 6- kalam atikkamitva buddhehi dinnanaye thatva parato anussaranti, seyyathapi ayasma sobhito. Dve aggasavaka pana paccekabuddha ca cutipatisandhim oloketva anussaranti. Buddhanam cutipatisandhikiccam natthi, yam yam 7- thanam passitukama honti, tam tadeva passanti. Titthiya ca pubbenivasam anussaramana attana ditthakatasutameva anussaranti. Tatha savaka ca paccekabuddha ca. Buddha pana attana va parehi va ditthakatasutam sabbameva anussaranti. @Footnote: 1 cha.Ma. aggappattakammavadino. 2 i. na tato paranti natthi. @3 cha.Ma. asankhyeyayanceva. 4 i. ye aggappatta kammavadino titthiya te. @5 cha.Ma. kuntha, Ma. kunda. 6 cha.Ma., i. tattakam. 7 i. pana.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page3.

Titthiyanam pubbenivasananam khajjopanakaobhasasadisam, 1- savakanam padipobhasasadisam, aggasavakanam osadhitarakobhasasadisam, paccekabuddhanam candobhasasadisam, buddhanam sahassasuriyamandalobhasasadisam. 2- Tassa ettakani jatisatani jatisahassani jatisatasahassaniti va ettakani kappasatani kappasahassani kappasatasahassaniti va natthi, yam kinci anussarantassa neva khalitam, na patighato 3- hoti, avajjanapatibaddhameva akankhamanasikaracittuppadapatibaddhameva hoti. Dubbalapattapute 4- vegakkhittanaraco viya sinerukute visatthaindavajiram viya ca asajjamanameva gacchati. "aho mahantam bhagavato pubbenivasananan"ti evam bhagavantamyeva arabbha katha uppanna, jata pavattati attho. Tam sabbampi sankhepato dassetum "itipi pubbenivaso, itipi pubbenivaso"ti ettakameva paliyam vuttam. Tattha itipiti evampi. [2] Assosi kho .pe. Atha bhagava anuppattoti ettha yam vattabbam, tam brahmajalasuttavannanayam vuttameva. Ayameva hi viseso:- tattha sabbannutananena assosi, idha dibbasotena. Tattha ca vannavannakatha vippakata, idha pubbenivasakatha. Tasma bhagava "ime bhikkhu mama pubbenivasananam arabbha gunam thomenti, pubbenivasananassa pana me nipphattim na jananti, handa nesam tassa nipphattim kathetva dassami"ti agantva pakatiyapi buddhanam nisiditva dhammadesanatthameva thapite tamkhanam 5- bhikkhuhi papphotetva dinne varabuddhasane nisiditva "kaya nuttha bhikkhave"ti pucchaya ca "idha bhante"tiadito pativacanassa 6- ca pariyosane tesam pubbenivasapatisamyuttam dhammakatham 7- kathetukamo iccheyyatha notiadimaha. [3] Tattha iccheyyatha noti iccheyyatha nu. Atha nam pahatthamanasa bhikkhu yacamana etassa bhagavatiadimahamsu. Tattha etassati etassa dhammakathakaranassa. @Footnote: 1 cha.Ma. khajjopanakakimiobhasasadisam. 2 cha.Ma. saradasuriYu....sadisam. @3 cha.Ma. patighatam, i. patighato. 4 cha.Ma. dubbalapattaputo. @5 cha.Ma. tamkhane. 6 cha.Ma. adipativacanassa. 7 cha.Ma. dhammim katham.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page4.

Atha bhagava tesam yacanam gahetva kathetukamo "tenahi bhikkhave sunatha"ti te sotavadhanasadhukamanasikaresu 1- niyojetva annesam asadharanam chinnavatumakanussaranam pakasetukamo ito so bhikkhavetiadimaha. [4] Tattha yam vipassiti yasmim kappe vipasSi. Ayanhi "yan"ti saddo "yam me bhante devanam tavatimsanam sammukha sutam sammukha patiggahitam, arocemi tam bhagavato"tiadisu 2- paccattavacane dissati. "yantam apucchimha akittayi no annantam pucchama tadingha bruhi"ti 3- adisu upayogavacane. "atthanametam bhikkhave anavakaso, yam akissa lokadhatuya"tiadisu 4- karanavacane. Idha pana bhummeti 5- datthabbo. Tena vuttam "yasmim kappe"ti. Udapaditi dasasahassilokadhatum unnadento uppajji. Bhaddakappeti pancabuddhuppadapatimanditatta sundarakappe sarakappeti bhagava imam kappam thomento evamaha. Yato patthaya kira amhakam bhagavata abhiniharo kato, etasmim antare ekakappepi panca buddha nibbatta nama natthi. Amhakam bhagavato abhiniharassa purato pana tanhankaro medhankaro saranankaro dipankaroti cattaro buddha ekasmim kappe nibbattimsu. Tesam uparimabhage 6- ekam asankheyyam buddhasunnameva ahosi. Asankheyyakappapariyosane pana kondanno nama buddho ekova ekasmim kappe uppanno. Tatopi asankheyyam buddhasunnameva ahosi. Asankheyya- kappapariyosane sumangalo 7- sumano revato sobhitoti cattaro buddha ekasmim kappe uppanna. Tatopi asankheyyam buddhasunnameva ahosi. Asankheyyakappapariyosane pana ito kappasatasahassadhikassa asankheyyassa upari anomadassi padumo @Footnote: 1 cha.Ma. sotavadharanasadhukamanasikaresu 2 di. maha. 10/293/189/mahagovindasutta @3 khu.su. 25/882/506 kalahavivadasutta, 25/1059/535 mettagumanavakapanha @4 am. ekaka. 20/277/29 atthanapalipathamavagga 5 cha.Ma., i. bhummattheti. @6 cha.Ma., i. orabhage evamuparipi 7 cha.Ma., i. mangalo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page5.

Naradoti tayo buddha ekasmim kappe uppanna. Tatopi asankheyyam buddhasunnameva ahosi. Asankheyyakappapariyosane pana ito kappasatasahassanam upari padumuttaro bhagava ekova ekasmim kappe uppanno. Tassa orato ito timsakappasahassanam upari sumedho sujatoti dve buddha ekasmim kappe uppanna. Tato uparimabhage 1- ito attharasannam kappasahassanam upari piyadassi atthadassi dhammadassiti tayo buddha ekasmim kappe uppanna. Atha ito catunavute kappe 2- siddhattho nama buddho ekova ekasmim kappe uppanno. Ito dvenavute 2- kappe tisso pusso dve buddha ekasmim kappe uppanna. Ito ekanavute 2- kappe vipassi bhagava uppanno. Ito ekatimse kappe sikhi vessabhuti dve buddha uppanna. Imasmim bhaddakappe kakusandho konagamano 3- kassapo gotamo amhakam sammasambuddhoti cattaro buddha uppanna, metteyyo uppajjissati. Evamayam kappo pancabuddhuppadapatimanditatta sundarakappo sarakappoti bhagava imam kappam thomento evamaha. Kim panetam buddhanamyeva pakatam hoti, "imasmim kappe ettaka buddha uppanna 4- va uppajjissantiva"ti, 4- udahu annesampi pakatam hotiti? annesampi pakatam hoti. Kesam? suddhavasabrahmanam. Kappasanthitikalasminhi 5- ekamasankheyyam ekanganam hutva thite lokasannivase lokassa santhanatthaya devo vassitum arabhi. Aditova antaratthake himapato viya hoti. Tato kanamatta tilamatta tandulamatta mugga masa badara amalaka elaluka kumbhanda alabumatta udakadhara hutva anukkamena vaddhitva usabha dveusabha addhagavuta gavuta dvegavuta addhayojana yojana dviyojana tiyojana dasayojana .pe. Satasahassayojanamatta hutva kotisatasahassacakkavalabbhantare yava avinatthabarahamaloka 6- puretva titthanti. @Footnote: 1 cha.Ma., i. orabhage. 2 cha.Ma. catunavutikappe. 3 cha.Ma., i. konagamano @4-4 cha.Ma. uppanna va uppajjissantiti vati, i. uppanna va uppajjis- @santiti va. 5 cha.Ma.,i. kappasanthanakalasminhi 6 Ma. akanitthabarahamaloka.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page6.

Atha tam udakam anupubbena bhassati, bhassante udake pakatidevalokatthanesu devaloka patitthahanti, 1- tesam santhahanavidhanam visuddhimagge pubbenivasakathayam vuttam. 2- Manussalokatthanam 3- pana patte udake dhammakarakassa mukhe 4- pihite viya vatavasena tam udakam santitthati, udakapitthe uppalinipannam viya pathavi santhati 5- mahabodhipallanko vinassamane loke paccha vinassati, santhahamane pathamam santhahati. Tattha pubbanimittam hutva eko paduminigaccho uppajjati, tassa sace tasmim kappe buddho nibbattissati, puppham uppajjati. No ce na uppajjati, uppajjamananca 6- sace eko buddho nibbattissati, ekam uppajjati. Sace dve, tayo, cattaro, panca buddha nibbattissanti, panca uppajjanti. Tani ca kho ekasmimyeva nale kannikabaddhani hutva. Suddhavasabrahmano "ayama marisa pubbanimittam passissama"ti mahabodhipallankatthanam agacchanti. Buddhanam anibbattanakappe puppham na hoti. Te pana apupphitam gaccham disva "andhakaro vata bho loke bhavissati, tamabhibhuta 7- satta apaye puressanti, cha devaloka nava barhmaloka sunna bhavissanti"ti anattamana honti. Pupphitakale pana puppham disva "sabbannubodhisattesu matu kucchim okkamantesu nikkhamantesu sambujjhantesu dhammacakkam pavattentesu yamakapatihariyam karontesu devorohanam karontesu ayusankharam ossajjantesu 8- parinibbayantesu dasasahassacakkavalakampanadini patihariyani dakkhissama"ti ca, 9- "cattaro apaya parihayissanti, cha devaloka nava barahamaloka paripurissanti"ti ca attamana udanam udanenta attano attano brahmalokam gacchanti. Imasmim pana kappe panca padumani uppajjimsu. Tesam nimittanam anubhavena cattaro buddha uppanna, pancamo uppajjissatiti suddhavasabarahamanopi tani padumani disva imamattham janimsu. Tena vuttam "annesampi pakatam hoti"ti. @Footnote: 1 cha.Ma., i. santhahanti. 2 cha.Ma. vuttameva. 3 cha.Ma. manussalokasanthahanatthanam. @4 cha.Ma. dhamakaranamukhe. 5 cha.Ma. santhahati. 6 i. uppajjamana. @7 cha.Ma. mata mata, i. matamata. 8 i. vissajjantesu 9 i. ca saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page7.

Ayuparicchedavannana [5] "itipi bhagava ito so bhikkhave"tiadina nayena kappaparicchedavasena pubbenivasam dassetva idani tesam buddhanam jatiparicchedadivasena dassetum vipassi bhikkhavetiadimaha. Tattha ayuparicchede. Parittam lahukanti ubhayametam appakasseva vevacanam. Yam hi appakam, tam parittam ceva lahukam ca hoti. Appam va bhiyyoti vassasatato va upari appam, annam vassasatam appatva visam va timsam va cattalisam va pannasam va satthim va vassani jivanti, 1- evam dighayuko pana atidullabho, asuko kira evam ciram jivatiti tattha tattha gantvava 2- datthabbo hoti. Tattha visakha upasika visavassasatam jivati, 3- tatha pokkharasati brahmano brahmayu brahmano selo brahmano bavariyabrahmano anandatthero mahakassapattheroti. Anuruddhatthero pana vassasatanceva pannasanca vassani, bakulatthero 4- vassasatanceva satthinca vassani. Ayam sabbadighayuko. Sopi dve vassasatani na jivati. 3- Vipassiadayo pana sabbepi bodhisatta mettapubbabhagena somanassasahagatananasampayuttaasankharikacittena matu kucchismim patisandhim ganhimsu, tena cittena gahitaya patisandhiya asankheyyam ayu, iti sabbabuddha asankheyyayuka. Te kasma asankheyyam na atthamsu? utubhojanavipattiya. Utubhojanavasena hi ayu Hayatipi vaddhatipi. Tattha yada rajano adhammika honti, tada uparaja 5- senapati setthi sakalanagaram sakalarattham adhammikameva hoti. Atha tesam arakkhadevata, tasam devatanam mitta bhumma devata, 6- bhummadevatanam 7- mitta akasatthakadevata, @Footnote: 1 cha.Ma., i. jivati 2 cha.Ma., i. gantva @3 i. jivi. evamuparipi 4 Si. bakkulatthero @5 cha.Ma., i. uparajano, 6 cha.Ma. bhumatthadevata 7 cha.Ma., i. tasam devatanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page8.

Akasatthakadevatanam mitta unhavalahaka devata, tasam mitta abbhavalahaka devata, tasam mitta sitavalahaka devata, tasam mitta vassavalahaka devata, tasam mitta catummaharajika devata, tasam mitta tavatimsa devata, tasam mitta yama devatati evamadi evam yava bhavagga thapetva ariyasavake sabbe deva brahmaparisapi 1- adhammika honti. Tasam adhammikataya visamam candimasuriya pariharanti, vato yathamaggena na vayati, yathamaggena avayanto 2- akasatthakavimanani khobheti, vimanesu khobhitesu devatanam kilanatthaya cittani na namanti, devatanam kilanatthaya cittesu anamantesu situnhabhedo utu yathakalena na sampajjati, tasmim asampajjante na ca samma devo vassati, kadaci vassati, kadaci na vassati, katthaci vassati, katthaci na vassati, vassanto pana 3- vappakale ankurakale nalakale pupphakale khiraggahanadikalesu yatha yatha sassanam upakaro na hoti, tatha tatha vassati 4- ciram vigacchati ca, 4- tena sassani visamapakani honti vigatagandhavannarasadisampattini 5- ekabhajane pakkhittatandulesupi ekasmim padese bhattam uttandulam hoti ekasmim atikilinnam ekasmim sampakam, 6- tam paribhuttam kucchiyampi tihakarehi gacchati. Tena satta bahavabadha ceva honti appayuka ca. Evam tava utubhojanavasena ayu hayati. 7- Yada pana rajano dhammika honti, tada senapatiuparajanopi 8- dhammika hontiti purimanayeneva yava barahamaloka sabbepi dhammika honti, tesam dhammikatta samam candimasuriya pariharanti, yathamaggena vato vayati, 9- akasatthakavimanani na khobheti, tesam asankhobhentanam 10- devatanam kilanatthaya cittani namanti. Evam kalena utu sampajjati, devo samma vassati, vappakalato patthaya sassanam upakaram karonto kale vassati, kale vigacchati. Tena sassani samapakani sugandhani suvannani surasani ojavantani honti, @Footnote: 1 cha.Ma.,i. sabba devabrahmaparisapi. 2 cha.Ma.,i. ayathamaggena vayanto. @3 cha.Ma.,i. vassantopi. 4-4 cha.Ma.,i. vassati ca vigacchati ca. 5 cha.Ma.,i. @... rasadisampannani 6 cha.Ma. samapakam. 7. an. catukka. 21/70/85 adhammikasutta @8 cha.Ma. uparaja nopi. 9 cha.Ma. yathamaggena vayanto. 10 cha.Ma. akhobha, i. asankhobhe.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page9.

Tehi sampaditabhojanam paribhuttampi samma paripakam gacchati, tena satta aroga dighayuka honti. Evam utubhojanavasena ayu vaddhati. [7] Tattha vipassi bhagava asitivassasahassayukakale nibbatto, sikhi 1- sattativassasahassayukakaleti idam anupubbena parihinasadisam katam, na pana evam parihinam, vaddhitva vaddhitva parihinanti veditabbam. Katham? imasmim tava bhaddakappe 2- kakusandho bhagava cattalisavassasahassayukakale nibbatto, ayuppamanam panca kotthase katva cattari thatva pancame vijjamaneyeva parinibbuto. Tam ayu parihayamanam dasavassakalam patva puna vaddhamanam asankheyyam hutva tato parihayamanam timsavassasahassakale thitam, tada konagamano bhagava nibbatto. Tasmimpi tatheva parinibbute tam ayu dasavassakalam patva puna vaddhamanam asankheyyam hutva parihayitva visativassasahassakale thitam, tada kassapo bhagava nibbatto. Tasmimpi tatheva parinibbute tam ayu dasavassakalam patva puna vaddhamanam asankheyyam hutva parihayitva vassasatakalam pattam. Atha amhakam sambuddho nibbatto. Evam anupubbena parihayitva parihayitva vaddhitva vaddhitva parihinanti veditabbam. Tattha yam yam ayuvuddhippamanesu 3- manussesu buddha nibbattanti, tesampi tam tadeva 4- ayupparimanam hotiti veditabbam. Ayuparicchedavannana nitthita. Bodhiparicchedavannana [8] Bodhiparicchede pana 5- pataliya muleti patalirukkhassa hettha. Tassa pana pataliya khandho tamdivasam pannasaratano hutva abbhuggato, sakha pannasaratanati ubbedhena ratanasatam ahosi. Tamdivasam ca sa patali kannikabaddhehi viya pupphehi mulato patthaya ekacchanna 6- ahosi, dibbagandham vayati. Na kevalanca tada ayameva pupphita, dasasahassacakkavale sabbapataliyo @Footnote: 1 i. bhagava. 2 cha.Ma., i. kappe, 3 cha.Ma., i. ayuparimanesu. @4 i. tesampi tattheva. 5 i. pana saddo na dissati 6 cha.Ma., i. ekasanchanna.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page10.

Pupphita. Na kevalanca pataliyo, dasasahassacakkavale sabbarukkhanam khandhesu khandhapadumani, sakhasu sakhapadumani, latasu latapadumani, akasesu 1- akasapadumani pupphitani, pathavitalam bhinditvapi mahapadumani utthitani. Mahasamuddopi pancavannehi padumehi niluppalarattuppalehi ca sanchanno ahosi. Sakaladasasahassacakkavalam dhmalakulam tattha tattha nibaddhapupphadamavisatthamalaguna- vippakinnam 2- nanavannakusumasamujjalam nandanavanacittalatavanamissakavanaparusakavanasadisam 3- ahosi. Puratthimacakkavalamukhavattiyam ussitaddhaja pacchimacakkavalamukhavattiyam 4- abhihananti. Pacchimadakkhinauttaracakkavalamukhavattiyam ussitaddhaja dakkhinacakkavalamukhavattim abhihananti. Evam annamannam sirisampannani 5- cakkavalani ahesum. Abhisambuddhoti sakalam buddhagunavibhavasirim pativijjhamano cattari saccani abhisambuddho. "sikhi bhikkhave bhagava araham sammasambuddho pundarikassa mule abhisambuddho"tiadisupi iminava nayena vannana veditabba. Ettha pana pundarikoti setambarukkho. Tassapi tadeva parimanam. Tamdivasanca sopi dibbagandhehi pupphehi susanchanno ahosi. Na kevalanca pupphehi, phalehipi sanchanno ahosi. Tassa ekato tarunani phalani, ekato majjhimani phalani, ekato natipakkani 6- ekato supakkani pakkhittadibbojani viya surasani ojavantani 7- olambanti. Yatha so, evam sakaladasasahassacakkavavale 8- pupphupaga rukkha pupphehi. Phalupaga rukkha phalehi patimandita ahesum. Saloti salarukkho. Tassapi tadeva parimanam, tatheva pupphasirivibhavo veditabbo. Sirisarukkhepi eseva nayo. Udumbararukkhe pupphani nahesum, phalavibhuti panettha ambe vuttanayava. Tatha nigrodheva 9- tatha assatthevati. 10- Iti sabbabuddhanam ekova pallanko, rukkha pana annepi honti. Tesu yassa yassa @Footnote: 1 cha.Ma. akase. 2 cha.Ma.... malagulavippakinnam. 3 cha.Ma., i.... pharusakavanasadisam @4 cha.Ma., i....mukhavatti. 5 cha.Ma. sirisampattani. 6 cha.Ma. phalani. @7 cha.Ma., i. ayam saddo na dissati 8 cha.Ma.... cakkavalesu. @9-9 cha.Ma., i. va saddo na disasati. 10 cha.Ma. savakayugaparicchede.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page11.

Rukkhassa mule catumaggananasankhatam bodhim buddha pativijjhanti, so so bodhiti vuccati. Ayam bodhiparicchedo nama. Savakayugaparicchedavannana [9] Savakayugaparicchede pana khandatissanti khando ca tisso ca. Tesu khando ekapitiko kanitthabhata, tisso purohitaputto. Khando pannaparamiya matthakam patto, tisso samadhiparamiya. Agganti thapetva vipassim bhagavantam avasesehi saddhim asadisagunataya uttamam. Bhaddayuganti aggatayeva bhaddayugam. Abhibhusambhavanti abhibhu ca sambhavo ca. Tesu abhibhu pannaparamiya matthakam patto sikhina bhagavata saddhim arunavatito brahmalokam gantva brahmaparisaya vividhani patihariyani dassento dhammam desetva dasasahassilokadhatum andhakarena pharitva "kim idan"ti sanjatasamveganam obhasam pharitva "sabbe me rupanca passantu saddanca sunantu"ti adhitthahitva "arabhatha"ti 1- gathadvayam 2- bhananto saddam saveti. Sambhavo samadhiparamiya matthakam patto ahosi. Sonuttaranti sono ca uttaro ca. Tesu 3- sono pannaparamim paramim patto, uttaro samadhiparamim patto. 4- Vidhurasanjivanti vidhuro ca sanjivo ca. Tesu vidhuro pannaparamim patto. 4- Sanjivo samadhiparamim patto samapajjanabahulo ratutitthanadivatthanakutilenamandapadisu samapattibalena vayamanto. 5- Ekadivasam aranne nirodham samapajji. Atha nam vanakammikadayo "mato"ti sallakkhetva jhapesum. So yathaparicchedena samapattito vutthaya civarani papphotetva gamam pindaya pavisi. Tadupadayeva nam "sanjivo"ti sanjanimsu. Bhiyyosuttaranti bhiyyoso ca uttaro ca. Tesu bhiyyoso pannaya, uttaro samadhina aggo ahosi. Tissabharadvajanti tisso ca bharadvajo ca. Tesu tisso pannaparamim patto, bharadvajo samadhiparamim patto ahosi. Sariputtamoggallananti sariputto ca @Footnote: 1 cha.Ma. arambhathati 2 sam. saga. 15/185 arunavatisutta 3 cha.Ma. tesupi. @4-4 cha.Ma. patto ahosi. 5 cha.Ma. nayanto, i. vayapento. 6 i. patto ahosi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page12.

Moggallano ca. Tesu sariputto pannavisaye, moggallano samadhivisaye aggo ahosi. Aggasavakayugaparicchedo 1- nama. Savakasannipataparicchedavannana [10] Savakasannipataparicchede vipassissa bhagavato pathamasannipato caturangiko ahosi, sabbe ehibhikkhu, sabbe iddhiya nibbattapattacivara, sabbe anamantitava agata, iti 2- te ca kho pananarase uposathadivase. Atha sattha vijanim gahetva nisinno uposatham osaresi. Dutiye tatiye ca 3- eseva nayo. Tatha sesanam buddhanam sabbasannipatesu. Yasma pana amhakam bhagavato pathamabodhiyava 4- sannipato ahosi, idanca suttam aparabhage vuttam, tasma "mayham bhikkhave etarahi eko savakanam sannipato"ti anitthapetva "ahosi"ti vuttam. Tattha addhaterasani bhikkhusataniti puranajatilanam sahassam, dvinnam aggasavakanam parivarani addhateyyasataniti addhaterasasatani. Tattha dvinnam aggasavakanam abhiniharato patthaya vatthum kathetva pabbajja dipetabba. Pabbajitanam pana tesam mahamoggallano sattame divase arahattam patto. Dhammasenapati pannarasame divase gijjhakutapabbatamajjhe sukarakhatalenapabbhare bhagineyyassa dighanakhaparibbajakassa sajjite dhammayage vedanapariggahasuttante 5- desiyamane desananusarena 6- anubujjhamanananam 6- pesetva savakaparaminanam patto. Bhagava therassa arahattappattim natva vehasam abbhuggantva veluvane 7- paccutthasi. 8- Thero "kuhim nukho bhagava gato"ti avajjento veluvane patitthitabhavam natva sayampi vehasam abbhuggantva veluvaneyeva paccutthasi. Atha bhagava patimokkham osaresi. Tam sannipatam sandhaya bhagava "addhaterasani bhikkhusatani"ti aha. Ayam savakasannipataparicchedo nama. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. savakayugaparicchedo 2 cha.Ma.,i. itisaddo na dissati. 3 cha.Ma.,i. @dutiyatatiyesupi. 4 cha.Ma.,i. pathamabodhiya eko. 5 Ma.Ma. 13/201-206/182 dighanakhasutta @6-6 cha.Ma. desanam anubujjhamanam nanam. i. anubajjhamanam nanam, @7 cha.Ma. veluvaneyeva. 8 cha.Ma., i. patitthasi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page13.

Upatthakaparicchedavannana [11] Upatthakaparicchede pana 1- anandoti nibaddhupatthakabhavam sandhaya vuttam. Bhagavato hi pathamabodhiyam anibaddha 2- upatthaka ahesum. 2- Ekada nagasamalo pattacivaram gahetva vicari, ekada nagito, ekada upavano, ekada sunakkhatto, ekada cundo samanuddeso, ekada sagato, ekada meghiyo. Tattha ekada bhagava nagasamalattherena saddhim addhanamaggapatipanno dvedhapatham patto. Thero magga okkamma "bhagava aham imina maggena gacchami"ti aha. Atha nam bhagava "ehi bhikkhu imina maggena gacchama"ti aha. So "handa bhagava tumhakam pattacivaram ganhatha, aham imina gaggena gacchami"ti vatva pattacivaram bhumiyam 3- thapetum araddho. Atha nam bhagava "ahara bhikkhu"ti vatva pattacivaram gahetva gato. Tassapi bhikkhuno itarena maggena gacchato cora pattacivaranceva harimsu, sisam ca bhindimsu. So "bhagava idani me patisaranam, na anno"ti cintetva lohitena galitena 4- bhagavato santikam agami. 5- "kimidam bhikkhu"ti ca vutte tam pavuttim arocesi. Atha nam bhagava "ma cintayi bhikkhu, etam 6- karanamyeva tam nivarayimha"ti 6- vatva tam samassasesi. Ekada pana bhagava meghiyattherena saddhim pacinavamsamigadaye jantugamam agamasi. Tatrapi meghiyo jantugame pindaya caritva naditire pasadikam ambavanam disva "bhagava tumhakam pattacivaram ganhatha, aham tasmim ambavane samanadhammam karomi"ti vatva bhagavata tikkhattum nivariyamanopi gantva akusalavitakkehi ajjhapanno 7- paccagantva tam pavuttim arocesi. Tampi bhagava "idameva te karanam sallakkhetva nivarayimha"ti vatva anupubbena savatthim @Footnote: 1 cha.Ma., i. panasaddo na dissati. 2-2 i. nibaddha upatthaka nahesum. @3 cha.Ma., i. chamayam. 4 cha.Ma., i. galitena. 5 cha.Ma. agamasi. @6 cha.Ma. etamyeva te karanam sallakkhetva nivarayimha, i. etam karanamyeva te @ nivarayimha. 7 cha.Ma. upadduto, anvasatto. i. anvasanno.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page14.

Agamasi. Tattha gandhakutiparivene pannattapavarabuddhasane 1- nisinno bhikkhusangha- parivuto bhikkhu amantesi "bhikkhave idanimhi mahallako, `ekacce bhikkhu imina maggena gacchama'ti vutte annena gacchanti, ekacce mayham pattacivaram bhumiyam 2- nikkhipanti, mayham nibaddhupatthakam ekam bhikkhum janatha"ti. Bhikkhunam dhammasamvego udapadi. Athayasma sariputto utthayasana bhagavantam vanditva "aham bhante tumheyeva patthayamano satasahassakappadhikam asankheyyam paramiyo purayim, 3- nanu madiso mahapanno upatthako nama vattati, aham upatthahissami"ti aha. Tam bhagava "alam sariputta, yassam disayam tvam viharasi, asunnayeva 4- sa disa, tava ovado buddhanam ovadasadiso, na me taya upatthakakiccam atthi"ti patikkhipi. Etenevupayena mahamoggallanam adim katva asitimahasavaka utthahimsu. Te sabbepi bhagava patikkhipi. Anandatthero pana tunhiyeva nisidi. Atha nam bhikkhu evamahamsu "avuso ananda bhikkhusamgho upatthakatthanam yacati, tavampi yacahi"ti. So aha "yacitva laddhupatthanam nama avuso kidisam hoti, kim mam sattha na passati, sace rocessati, 5- anando mam upatthatuti vakkhati"ti. Atha bhagava "na bhikkhave anando annena ussahetabbo, sayameva janitva mam upatthahissati"ti aha. Tato bhikkhu "utthehi 6- avuso ananda dasabalam upatthakatthanam yacahi"ti ahamsu. Thero utthahitva cattaro patikkhepe, catasso ca ayacanati attha vare yaci. Cattaro patikkhepa nama:- "sace bhante bhagava attana laddham panitam civaram na mayham dassati, pindapatam na dassati, ekagandhakutiyam vasitum na dassati, nimantanam gahetva na gamissati, evaham bhagavantam upatthahissami"ti vatva "kam panettha ananda adinavam addasa"ti 7- vutte "sacaham bhante imani vatthuni labhissami, bhavissanti me vattaro `anando dasabalena laddham panitacivaram paribhunjati, pindapatam paribhunjati, ekagandhakutiyam vasati, ekatova @Footnote: 1 cha.Ma., i. pannattavarabuddhasane. 2 cha.Ma. bhumiyanti na disasati. @3 i. puresim. 4 cha.Ma. asunnayeva me sa disa @5 cha.Ma. rocissati. 6 cha.Ma., i. utthahi 7 cha.Ma. passasiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page15.

Nimantanam gacchati, etam labham labhanto tathagatam upatthati, ko evam upatthahato bharo"ti. Ime cattaro patikkhepe yaci. Catasso ayacana nama:- "sace bhante bhagava maya gahitam nimantanam gamissati, sacaham tirorattha tirojanapada bhagavantam datthum agataparisaya 1- agatakkhaneeva bhagavantam dassetum lacchami, yada me kankha uppajjati, tasmimyeva khane bhagavantam upasankamitum lacchami, yam bhagava mayham parammukha dhammam deseti, tam agantva mayham kathessati, evaham bhagavantam upatthahissami"ti vatva "kam panettha ananda anisamsam passasi"ti vutte "idha bhante saddha kulaputta bhagavato okasam alabhanta mam evam vadanti `sve bhante ananda bhagavata saddhim amhakam ghare bhikkham ganheyyatha'ti, sace bhante bhagava tattha na gamissati, icchitakkhaneyeva parisam dassetum kankhanca vinodetum okasam na lacchami, bhavissanti vattaro `kim anando dasabalam upatthati, ettakampissa anuggaham bhagava na karoti'ti, bhagavato ca parammukha mam pucchissanti `ayam avuso ananda gatha idam suttam idam jatakam kattha desitan'ti, sacaham tam na sampadayissami, bhavissanti vattaro `ettakampi avuso na janasi, kasma tvam chaya viya bhagavantam avijahanto digharattam vicarasi'ti, 2- tenaham parammukha desitassapi dhammassa puna kathanam icchami"ti ima catasso ayacana yaci. Bhagavapi tassa adasi. Evam ime attha vare gahetva nibaddhupatthako ahosi. Tasseva thanantarassatthaya kappasatasahassam puritanam paraminam phalam papuniti. Tam imassa nibaddhupatthakabhavam sandhaya "mayham bhikkhave etarahi anando bhikkhu upatthako aggupatthako"ti aha. Ayam upatthakaparicchedo nama. [12] Pitiparicchedo uttanatthoyeva. Viharam pavisiti kasma viharam pavisi. Bhagava kira ettakam kathetva cintesi "na tava maya sattannam buddhanam vamso nirantaram matthakam papetva @Footnote: 1 cha.Ma. agatam parisam. 2 i. vicari.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page16.

Kathito, mayi 1- pana viharam pavitthe ime bhikkhu bhiyyoso mattaya pubbenivasananam arabbha vannam kathayissanti. Athaham agantva nirantaram buddhavamsam kathetva matthakam papetva dassami"ti bhikkhunam kathavarassa okasam datva utthayasana viharam pavisi. Yancetam bhagava tantim kathesi, tattha kappaparicchedo jatiparicchedo gottaparicchedo ayuparicchedo bodhiparicchedo savakayugaparicchedo savakasannipataparicchedo upatthakaparicchedo pitiparicachedoti navime vara agata, sambahulavaro na agato, anetva pana dipetabbo. Sambahulavara sabbabodhisattanam hi ekasmim kulavamsanurupe putte jate nikkhamitva pabbajitabbanti ayameva vamso ayam paveni. Kasma? sabbannubodhisattananhi matu kucchim okkamanato patthaya pubbe vuttappakarani anekani patihariyani honti, tatra nesam yadi neva jatanagaram na pita na mata 2- na bhariya na putto pannayeyya, "imassa neva jatanagaram na pita .pe. Na putto pannayati, devo va sakko va maro va brahma va esa manne, devananca idisam patihariyam anacchariyan"ti mannamano jano neva sotabbam na saddahitabbam 3- manneyya, tato abhisamayo na bhaveyya, abhisamaye asati niratthako 4- buddhuppado, aniyyanikam sasanam hoti. Tasma sabbabodhisattanam "ekasmim kulavamsanurupe putte jate nikkhamitva pabbajitabban"ti ayameva vamso ayam paveni. Tasma puttadinam vasena sambahulavaro anetva dipetabbo. Sambahulaparicchedavannana tattha:- samavattakkhandho atulo, suppabuddho ca uttaro satathavaho vijitaseno, rahulo bhavati sattamoti ete tava sattannam buddhanam 5- anukmeneva satta putta veditabba. @Footnote: 1 cha.Ma. ajja mayi 2 i. "na mata"ti na dissati. @3 cha.Ma., i. saddhatabbam. 4 cha.Ma. niratthakova 5 cha.Ma. sattannampi bodhisattanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page17.

Tattha rahulabhadde tava jate pannam aharitva mahapurisassa hatthe thapayimsu. Athassa tavadeva sakalasariram khobhetva puttasineho atthasi. So cintesi "ekasmim tava jate evarupo puttasineho, parosahassam kira me putta bhavissanti, tesu ekekasmim jate imam sinehabandhanam evam vaddhantam dubbhijjam bhavissatiti 1- rahulo jato bandhanam jatan"ti aha. Tamdivasameva ca rajjam pahaya nikkhanto. Esa nayo sabbesam puttuppattiyanti. Ayam puttaparicchedo. Suttana 2- sabbakama ca, sucitta atha rocani 3- ruccatini 4- sunanda ca bimba bhavati sattamati eta tesam sattannampi puttanam mataro ahesum. Bimba devi pana rahulakumare jate rahulamatati pannayittha. Ayam bhariyaparicchedo. Vipassi kakusandhoti ime pana dve bodhisatta payuttaajannaratham aruyha mahabhinikkhamanam nikkhamimsu. Sikhi konagamanoti ime dve hatthikkhandhavaragata hutva nikkhamimsu. Vessabhu bodhisatto 5- suvannasivikaya nisiditva nikkhami. Kassapo uparipasadamahatale nisinnova anapanacatutthajjhanam nibbattetva jhana vutthaya tam jhanam padakam katva "pasado gantva 6- bodhimande otaratu"ti adhitthasi. Pasado akasena gantva bodhimande otari. Mahapurisopi tato otaritva bhumiyam thatva "pasado yathathaneyeva patitthatu"ti cintesi. So yathathane patitthasi. Mahapurisopi satta divasani padhanam anuyunjitva bodhipallanke nisiditva sabbannutananam 7- pativijjhi. Amhakam pana bodhisatto kanthakamaruyha 8- nikkhantoti. Ayam yanaparicchedo. Vipassissa bhagavato yojanappamane padese viharo patitthito, 9- sikhissa tigavute, vessabhussa addhayojane, kakusandhassa gavute, konagamanassa @Footnote: 1 cha.Ma.,i. bhavissati 2 cha.Ma. sutana i. sudhana 3 cha.Ma. rocini 4 cha.Ma. rucaggati. @ i. rucaggatti 5 cha.Ma.,i. bodhisattoti na dissati. 6 cha.Ma. uggantva @7 cha.Ma. sabbannutam 8 cha.Ma. kantakam assavaramaruyha, 9 cha.Ma., i. patitthasi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page18.

Addhagavute, kassapassa visatiusabhe. Amhakam bhagavato pakatimanena solasakarise rajamanena atthakarise padese viharo patitthitoti. Ayam viharaparicchedo nama. Vipassissa bhagavato ekaratanayama vidatthivitthara atthangulubbedha suvannitthaka karetva culamsena chadetva viharatthanam kinimsu. Sikhissa suvannayatthiphalehi chadetva kinimsu. Vessabhussa suvannahatthipadani karetva tesam culamsena chadetva kinimsu. Kakusandhassa vuttanayeneva suvannitthakahi chadetva kinimsu. Konagamanassa vuttanayeneva suvannakacchapehi chadetva kinimsu. Kassapassa suvannakalihiyeva 1- chadetva kinimsu. Amhakanca 2- bhagavato salakkhananam kahapananam culamsena 3- chadetva kinimsu. Ayam viharabhumiggahane 4- paricchedo. 4- Tattha vipassissa bhagavato tatha bhumim kinitva viharam katva dinnaupatthako punabbasumitto nama ahosi, sikhissa bhagavato 5- sirivaddho 6- nama, vessabhussa sotthiyo nama, kakusandhassa accuto nama, konagamanassa uggo nama, kassapassa sumano nama, amhakam pana bhagavato sudatto nama. Sabbecete gahapatimahasala setthino ahesunti. Ayam upatthakaparicchedo nama. Aparani cattari avijahitatthanani nama honti. Sabbabuddhanam hi bodhipallanko avijahito, ekasmimyeva thane hoti. Dhammacakkappavattanam isipatane migadaye avijahitameva hoti. Devorohanakale sankassanagaradvare pathamapadagandita 7- avijahitava hoti. Jetavane gandhakutiya cattari mancapadatthanani avijahitaneva honti, viharo pana khuddakopi mahantopi hoti, viharopi na vijahatiyeva. 8- Nagaram pana vijahati. Yada nagaram pacinato hoti, tada viharo @Footnote: 1 cha.Ma. suvannakattihi, i. suvannakatathihi. 2 cha.Ma. ca saddo na dissati. @3 cha.Ma., i. culamseneva 4-4 cha.Ma. viharabhumiggahanadhanaparicchedo., @ i. viharabhumigahane dhanaparicchedo. 5 cha.Ma., i. bhagavatoti na dissati. @6 cha.Ma. sirivaddhano, i. sirivaddhako. 7 cha.Ma. pathamapadaganthika, i. pathamapadaganthi. @8 cha.Ma. vijahitoyeva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page19.

Pacchimato. Yada nagaram dakkhinato, tada viharo uttarato. Yada nagaram pacchimato tada viharo pacinato, yada nagaram uttarato tada viharo dakkhinatoti 1- idani pana nagaram uttarato, viharo dakkhinato. Sabbabuddhanam ca ayuvemattam pamanavemattam kulavemattam padhanavemattam rasmivemattanti panca vemattani honti. Ayuvemattam nama keci dighayuka honti, keci appayuka. Tada hi dipankarassa vassasatasahassam ayuppamanam ahosi, amhakam bhagavato vassasatam ayuppamanam. Pamanavemattam nama keci digha honti, keci rassa. Tatha hi dipankaro asitihattho ahosi, sumano navutihattho, amhakam pana bhagava attharasahattho. Kulavemattam nama keci khattiyakule nibbattanti, keci brahmanakule. Padhanavemattam nama kesanci padhanam ittarakalameva hoti, yatha kassapassa bhagavato. Kesanci addhaniyam yatha amhakam bhagavato. Rasmivemattam nama sumangalassa 2- bhagavato sarirarasmi dasasahassilokadhatuppamana ahosi. Amhakam bhagavato samanta byamamatta. Tatra rasmivemattam ajjhasayapatibaddham. Yo yattakam icchati, tassa tattakam sarirappabha pharati. Sumangalassa pana niccampi dasasahassilokadhatum phalatuti ajjhasayo ahosi. Patividdhagunesu pana katthaci 3- vemattam nama natthi. Aparam amhakamyeva bhagavato sahajataparicchedanca nakkhattaparicchedanca dipesum. Sabbannubodhisattena kira saddhim rahulamata anandatthero channo kanthako 4- nidhikumbhiyo 5- mahabodhi kaludayiti imani satta sahajatani. Mahapuriso ca uttarasalhanakkhatteyeva 6- matu kucchiyam 7- okkami, mahabhinikkhamanam @Footnote: 1 cha.Ma. itisaddo na dissati. 2 cha.Ma. mangalassa. evamuparipi 3 cha.Ma. kassaci @4 cha.Ma. kantako, i. kanthako 5 cha.Ma. nidhikumbho, i. nidhikumbhi. @6 cha.Ma. uttarasalhanakkhatteneva. 7 cha.Ma., i. matukucchim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page20.

Nikkhami, dhammacakkam pavattesi, yamakapatihariyam akasi. Visakhanakkhattena jato ca abhisambuddho ca parinibbuto ca. Maghanakkhattenassa savakasannipato ca ahosi ayusankharossajjananca. Assayujanakkhattena devorohananti ettakam aharitva dipetabbam. Ayam sambahulavaraparicchedo nama. [13] Idani atha kho tesam bhikkhunantiadisu te bhikkhu "avuso pubbenivasassa nama ayam gati, yam panidam 1- cutito patthaya patisandhiarohanam. Yam pana idam patisandhito patthaya pacchamukham nanam pesetva cutim gantabbam, idam atigarukam. Akase padam dassenato viya bhagava katheti"ti 2- ativimhayajata hutva "acchariyam avuso"tiadini vatva puna aparampi karanam dassenta 3- "yatra hi nama tathagato"tiadimahamsu. Tattha yatra hi namati acchariyatthe nipato, yo nama tathagatoti attho. Chinnapapanceti ettha papanca nama tanha mano ditthiti ime tayo kilesa. Chinnavatumeti ettha vatumanti kusalakusalakammavattam vuccati. Pariyadinnavatteti tasseva vevacanam, pariyadinnasabbakammavatteti attho. Sabbadukkhavitivatteti sabbam vipakavattasankhatam dukkham vitivatte. Anussarissatiti idam yatra hiti nipatavasena anagatavacanam, attho panettha atitavasena veditabbo. Bhagava hi te buddhe anussari, na idani anussarissatiti. Evamsilati maggasilena phalasilena lokiyalokuttarasilena evamsila. Evamdhammati ettha samadhipakkhava dhamma adhippeta, maggasamadhina phalasamadhina lokiyalokuttarasamadhina evamsamadhinoti attho. Evampannati maggapannadivaseneva evampanna. Evamvihariti ettha pana hettha samadhipakkhanam dhammanam gahitatta viharo gahitova, puna kasma gahitameva ganhatiti ce. Na idam gahitameva, idam hi nirodhasamapattiparidipanattham vuttam. Tasma evam nirodhasamapattivihari te bhagavanto ahesunti attho datthabbo. @Footnote: 1 cha.Ma. panasaddo na dissati. 2 cha.Ma. kathesi"ti. 3 cha.Ma., i. dassento.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page21.

Evam vimuttati ettha vikkhambhanavimuttitadangavimuttisamucchedavimuttipatip- passaddhivimuttinissaranavimuttiti pancavidha vimutti. Tattha atthasamapattiyo sayam vikkhambhitehi nivaranadihi vimuttatta vikkhambhanavimutatiti sankhayam 1- gacchanti. Aniccanupassanadika satta anupassana sayam tassa tassa paccanikangavasena paricchinnatta 2- tehi niccasannadihi vimuttatta tadangavimuttiti sankhyam gacchanti. Cattaro ariyamagga sayam samucchinnehi kilesehi vimuttatta samucchedavimtatiti sankhyam gacchanti. Cattari samannaphalani magganubhavena kilesanam patippassaddhante uppannatta patippassaddhivimuttiti sankhyam gacchanti. Nibbanam sabbakilesehi nissaranatta 3- apagatatta dure thitatta nissaranavimuttiti sankhyam gacchatiti 4- imasam pancannam vimuttinam vasena "evam vimutta"ti ettha attho datthabbo. [14] Patisallana vutthitoti ekibhava vutthito. [16] Ito so bhikkhaveti ka 5- anusandhi? idanhi suttam "tathagatassevesa 5- Bhikkhave dhammadhatu supatividdha"ti ca "devatapi tathagatassa etamattham arocesun"ti ca imehi dvihi padehi araddhanti. 6- Tattha devataarocanapadam suttantapariyosane devacarikaya kolahalam dassento vicaressati. Dhammadhatupadanusandhivasena pana ayam desana araddha. Tattha khattiyo jatiyatiadini ekadasa padani nidanakande vuttanayeneva veditabbani. Bodhisattadhammatavannana [17] Athakho bhikkhave vipassi bodhisattotiadisu pana vipassiti. Tassa namam, tam ca kho vividhe atthe passanakusalataya laddham. Bodhisattoti panditasatto bujjhanakasatto. Bodhisankhatesu va catusu maggesu satto asatto laggamanasoti bodhisatto. Sato sampajanoti ettha satoti satiyeva. @Footnote: 1 i., Si. sankham evamuparipi 2 cha.Ma., i. pariccattahi. @3 cha. Ma., i. nissatatta 4 cha.Ma. gacchati. iti imasam.... @5 cha.Ma., i. ko. 6 cha.Ma. abaddham, i. abaddhanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page22.

Sampajanoti nanam. Satim supatthitam katva nanena paricchinditva matu kucchim okkamiti attho. Okkamiti imina cassa okkantabhavova paliyam dassito na okkamanakkamo. So pana yasma atthakatham arulho, tasma evam veditabbo:- sabbabodhisatta hi samatimsa paramiyo puretva panca mahapariccage pariccajitva natatthacariya lokatthacariya buddhacariyanam kotim patva vessantarasadise tatiye attabhave thatva satta mahadanani datva sattakkhattum pathavim kampetva kalam katva dutiyacittavare tusitabhavane nibbattanti. Vipassi bodhisattopi tatheva katva tusitapure nibtatitva satthisatasahassadhika sattapannasavassakotiyo tattha atthasi. Annada pana dighayukadevaloke nibbatta bodhisatta na yavatayukam titthanti. Kasma? tattha paraminam duppuraniyatta. Te adhimuttakalakiriyam 1- katva manussapatheyeva nibbattanti. Paramiyo panassa 2- yatha idani ekenattabhavena sabbannutam uppadetum 3- sakkonti, evam sabbaso puritatta tada vipassi bodhisatto tattha yavatayukam atthasi. Devatanam pana "manussanam gananavasena idani sattahi divasehi cuti bhavissati"ti panca pubbanimittani uppajjanti:- mala milayanti, vatthani kilissanti, kacchehi seda muccanti, kaye dubbanniyam okkamati, devo devasane na santhati. Tattha malati patisandhiggahanadivase pilandhitamala 4- ta kira satthisatasahassadhikasattapannasavassakotiyo amilayitva tada milayanti. Vatthesupi eseva nayo. Ettakam pana kalam devanam neva sitam na unham hoti, tasmim kale sarira bindubinduvasena seda muccanti. Ettakanca kalam tesam sarire khandiccapaliccadivasena vivannata na pannayati, devadhita solasavassuddesika viya khayanti, devaputta visativasasuddesika viya khayanti, maranakale pana tesam kilantarupo attabhavo hoti. Ettakanca tesam kalam devaloke ukkanthika 5- nama natthi, maranakale pana nissasanti vijambhanti, sake asane nabhiramanti. @Footnote: 1 cha.Ma. adhimuttikalakiriyam. 2 cha.Ma. paraminam purento pana. 3 cha.Ma. upanetum. @4 cha.Ma. pilandhanamala 5 cha.Ma. ukkanthita

--------------------------------------------------------------------------------------------- page23.

Imani pana panca 1- pubbanimittani yatha loke mahapunnanam rajarajamahamattadinamyeva ukkapatabhumicalacandaggahadinimittani pannayanti, na sabbesam, evameva 2- mahesakkhanam devatanamyeva pannayanti, na sabbesam. Yatha ca manussesu pubbanimittani nakkhattapathakadayova jananti, na sabbe, evam tanipi na sabbadevata jananti, panditaeva pana jananti. Tattha ye mandena kusalakammena nibbatta devaputta, te tesu uppannesu "idani ko janati `kuhim nibbattissama'ti"bhayanti. Ye mahapunna, te "amhehipi dinnadanam, rakkhitasilam, bhavitabhavanam agamma uparidevalokesu sampattim anubhavissama"ti na bhayanti. Vipassi bodhisattopi tani pubbanimittani disva "idani anantare attabhave buddho bhavissami"ti na 3- bhayi. Athassa tesu nimittesu patubhutesu dasasahassacakkavaladevata sannipatitva "marisa tumhehi dasa paramiyo purentehi na sakkasampattim na marasampattim na brahmasampattim na cakkavattisampattim patthentehi purita, lokanittharanatthaya pana buddhattam patthayamanehi purita. So te 4- idani kalo marisa buddhattaya, samayo marisa buddhattaya"ti yacanti. Atha mahasatto tasam devatanam patinnam adatvava kaladipadesakula- janettiayuparicchedavasena pancamahavilokanam nama vilokesi. Tattha "kalo nukho, na kalo"ti pathamam kalam vilokesi. Tattha vassasatasahassato uddham vaddhitaayukalo kalo nama na hoti. Kasma? tada hi sattanam jatijaramaranani na pannayanti, buddhanam ca dhammadesana nama tilakkhanavinimutta natthi, tesam "dukakhamaniccamanatta"ti kathentanam "kim nametam kathenti"ti neva sotum, na saddahitum mannanti, tato abhisamayo na hoti, tasmim asati aniyyanikam sasanam hoti. Tasma so akalo. Vassasatato patthaya onaayukalopi kalo na hoti. Kasma? tada hi satta ussannakilesa honti, ussanna kilesananca @Footnote: 1 cha.Ma. pancati na dissati. 2 cha.Ma. evam. @3 cha.Ma. na bhayati. 4 cha.Ma., i.vo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page24.

Dinno ovado ovadatthane na titthati, udake dandaraji viya khippam vigacchati. Tasma sopi akalo. 1- Vassasatasahassato patthaya hettha, vassasatato patthaya uddham ayukalo kalo nama, tada ca asitivassasahassayuka manussa. Atha mahasatto "nibbattitabbakalo"ti kalam passi. Tato dipam vilokento saparivare cattaro dipe oloketva "tisu dipesu buddha na nibbattanti, jambudipeyeva nibbattanti"ti dipam passi. Tato "jambudipo nama maha, dasayojanasahassaparimano, katarasmim nukho padese buddha nibbattati"ti desam olokento majjhimadesam passi. Majjhimadeso nama "puratthimaya disaya kajangalam nama nigamo"ti 2- adina nayena vinaye vuttova. So ayamato tini yojanasatani, vittharato addhateyyani parikkhepato nava yojanasataniti. Etasmim hi padese buddha paccekabuddha aggasavaka asitimahasavaka cakkavattirajano anne ca mahesakkha khattiyabrahmanagahapatimahasala uppajjanti. Idam cettha bandhumati nama nagaram, tattha maya nibbattitabbanti nitthamagamasi. Tato kulam anuvilokento 3- "buddha nama lokasammate kule nibbattanti, idani ca khattiyakulam lokasammatam, tattha nibbattissami, bandhuma nama me raja pita bhavissati"ti kulam passi. Tato mataram vilokento "buddhamata nama lola suradhutta na hoti, kappasatasahassapuritaparami jatito patthaya akhandapancasila hoti, ayanca bandhumati nama devi idisa, ayam me mata bhavissati, kittakam panassa ayu"ti avajjanto "dasannam masanam upari satta divasani"ti passi. Iti idam pancamahavilokanam viloketva "kalo me marisa buddhabhavaya"ti devatanam sangaham karonto patinnam datva "gacchatha tumhe"ti @Footnote: 1 cha.Ma. akalova. 2 vi. maha. 5/259/24 mahakaccanassa pancavaraparidassana @3 cha.Ma., i. vilokento

--------------------------------------------------------------------------------------------- page25.

Ta devata uyyojetva tusitadevatahi parivuto tusitapure nandavanam 1- pavisi. Sabbadevalokesupi nandavanam atthiyeva. Tatra nam devata ito cuto sugatim gacchati pubbe katakusalakammokasam sarayamana vicaranti. So evam devatahi kusalam sarayamanahi parivuto tattha vicarantoyeva cavi. Evam cuto ca cavamiti janati, cuticittam na janati. Patisandhim gahetvapi janati, patisandhicittameva na janati. Imasmimyeva me thane patisandhi gahitati evam pana janati. Keci pana thera "avajjanapariyayo nama laddhum vattati, dutiyatatiyacittavareeva janissati"ti vadanti. Tipitakamahasivatthero panaha "mahasattanam patisandhi na annesam patisandhisadisa, kotippattam pana tesam satisampajannam. Yasama pana teneva cittena tam cittam katum 2- na sakka, tasma cuticittam na janati. Cutikkhaneyeva 3- pana cavamiti janati. Patisandhicittam na janati. Asukasmim me thane patisandhi gahitati janatiti, 4- tasmim kale dasasahassi lokadhatu sankampati"ti. Evam sato sampajano matu kucchim okkamanto pana ekunavisatiya patisandhicittesu mettapubbabhaga somanassasahagatananasampayutta- asankharikakusalacittasadisamahavipakacittena patisandhim ganhi. Mahasivatthero pana upekkhasahagatenati aha. Yatha ca amhakam bhagava, evam sopi asalhapunnamiyam 5- uttarasalhanakkhatteneva patisandhim aggahesi. Tada kira pure punnamaya sattamadivasato patthaya vigatasurapanam malagandhadivibhusanasampannam nakkhattakilam anubhavamana bodhisattamata sattame divase pato vutthaya gandhodakena nhayitva sabbalankaravibhusita varabhojanam bhunjitva uposathangani adhitthaya sirigabbham pavisitva sirisayane nipanna niddam okkamamana imam supinam addasa:- cattaro kira nam maharajano sayaneneva saddhim ukkhipitva anotattadaham netva nhapetva dibbavatthehi 6- nivasetva dibbagandhehi vilimpetva dibbapupphani pilandhitva tato avidure @Footnote: 1 cha.Ma. nandanavanam evamuparipi 2 cha.Ma.,i. natam. 3 cha.Ma. cutikkhanepi. @4 cha.Ma. itisaddo na dissati 5 cha.Ma. asalhipunnamayam, i. asalhipunnamaYu. @6 cha.Ma. dibbavattham,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page26.

Rajatapabbato tassa anto kanakavimanam atthi, tasmim pacinato sisam katva nipajjapesum. Atha bodhisatto setavaravarano hutva tato avidure eko suvannapabbato, tattha caritva tato oruyha tam 1- rajatapabbatam abhiruhitva kanakavimanam pavisitva mataram padakkhinam katva dakkhinapassam phaletva kucchim pavitthasadiso ahosi. Atha pabuddha devi tam supinam ranno arocesi. Raja vibhataya rattiya catusatthimatte brahmanapamokkhe pakkosapetva haritupalittaya 2- lajadihi katamangalasakkaraya bhumiya maharahani asanani pannapetva tattha nisinnanam brahmananam sappimadhusakkarabhisankhatassa varapayasassa suvannarajatapatiyo puretva suvannarajatapatiheva patikujjitva adasi, annehi ca ahatavatthakapila- gavidanadihi tesam santappesi. Atha nesam sabbakamasantappitanam tam supinam arocetva "kim bhavissati"ti pucchi. Brahmana ahamsu "ma cintayi maharaja, deviya te kucchimhi gabbho patitthito, so ca kho purisagabbho, na itthigabbho, putto te bhavissati. So sace agaram ajjhavasissati, raja bhavissati cakkavatti. Dhammiko 3- dhammaraja sace agara nikkhamma pabbajissati, buddho bhavissati loke vivatacchado"ti ayam tava "matukucchim okkami"ti ettha atthavannanakkamo. Ayamettha dhammatati ayam ettha matukucchim okkamane dhammata, ayam sabhavo ayam niyamoti vuttam hoti. Niyamo ca namesa kammaniyamo utuniyamo bijaniyamo cittaniyamo dhammaniyamoti pancavidho. Tattha kusalassa itthavipakadanam, akusalassa anitthavipakadananti ayam kammaniyamo. Tassa dipanattham "na antalikkhe"ti 4- gathaya vatthuni vattabbani. Apica eka kira itthi samikena saddhim bhanditva ubbandhitva maritukama rajjupase givam pavesesi. Annataro puriso vasim nisedento 5- tam itthikammam disva @Footnote: 1 cha.Ma. tanti na dissati 2 i. haritupattaya 3 cha.Ma.,i. dhammiko dhammarajati @ patho na dissati 4 khu.dha. 25/127 tayojanavatthu 5 cha.Ma., i. nisento.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page27.

Rajjum chinditukamo "ma bhayi ma bhayi"ti tam samassasento upadhavi. Rajju asiviso hutva atthasi. So bhito hutva 1- palayi. Itara tattheva mari. Evamadini cettha vatthuni dassetabbani. Tesu tesu janapadesu tasmim tasmim kale ekappahareneva rukkhanam pupphaphalaggahanadini, vatassa vayanam avayanam, atapassa tikkhata mandata, devassa vassanam avassanam, padumanam diva vikasanam rattim sammilananti 2- evamadi utuniyamo. Yam panetam salibijato saliphalameva, madhurato madhurarasamyeva, tittato tittarasamyeva phalam hoti, ayam bijaniyamo. Purima purima cittacetasika dhamma pacchimanam pacchimanam cittacetasikanam dhammanam upanissayapaccayena pavcayoti evam yadetam cakkhuvinnanadinam anantara sampaticchannadinam 3- nibbattanam, ayam cittaniyamo. Ya panesa bodhisattanam matukucchim okkamanadisu dasasahassi- lokadhatukampanadinam pavatti, ayam dhammaniyamo nama. Tesu idha dhammaniyamo adhippeto. Tasma tamevattham dassento dhammata esa bhikakhaveti adimaha. [18] Tattha kucchim okkamatiti ettha kucchim okkanto hotiti ayamattho. Okkante hi tasmim evam hoti, na okkamamane. Appamanoti vuddhippamano, vipuloti attho. Ularoti tasseva vevacanam. Ularani ularani khadaniyani khadantiti 4- adisu hi madhuram ularanti vuttam. Ularaya khalu bhavam vacchayano samanam gotamam pasamsaya pasamsatiti 5- adisu settham ularanti vuttam. Idha pana vipulam adhippetam. Devanam devanubhavanti ettha devanam ayamanubhavo nivatthavatthassa pabha dvadasa yojanani pharati, tatha sarirassa, tatha alankarassa, tatha vimanassa, tam atikkamitvati attho. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. hutva na dissati. 2 cha.Ma. milayananti. 3 cha.Ma.,i. sampaticchanadinam. @4 Ma.mu. 12/366/329 mahasaccakasutta 5 Ma.mu. 12/288/252 culahatthipadopamasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page28.

Lokantarikati tinnam tinnam cakkavalanam antara ekeka lokantarika 1- hoti tinnam tinnam sakatacakkanam va pattanam va annamannam ahacca thapitanam majjhe okaso viya. So pana lokantarikanirayo parimanato 2- atthayojanasahasso hoti. Aghati niccavivata. Asamvutati hetthapi appatittha. Andhakarati tamabhuta. Andhakaratimisati cakkhuvinnanuppattinivaranato andhabhavakaranatimisena samannagata. Tattha kira cakkhuvinnanam na jayati. Evam mahiddhikati candimasuriya kira ekappahareneva tisu dipesu pannayanti, evam mahiddhika. Ekekaya disaya nava nava yojanasatasahassani andhakaram vidhamitva alokam dassenti, evammahanubhava. Abhaya nanubhontiti attano pabhaya nappahonti. Te kira cakkavalapabbatassa vemajjhena vicaranti, cakkavalapabbatanca atikkamma lokantarikanirayo. Tasma te tattha abhaya nappahonti. Yepi tattha sattati yepi tasmim lokantarikamahaniraye satta uppanna. Kim pana kammam katva tattha uppajjantiti. Bhariyam darunam matapitunam dhammikasamanabrahmanananca upari aparadham annanca divase divase panavadhadisahasikakammam katva tattha uppajjanti tambapannidipe abhayacoranagacoradayo viya. Tesam attabhavo tigavutiko hoti, vaggulinam viya dighanakha honti. Te rukkhe vagguliyo viya nakhehi cakkavalapabbate lagganti. Yada te 3- samsapanta annamannassa hatthapasam gata honti, atha "bhakkho no laddho"ti mannamana tattha dhavanta 4- viparivattitva lokasandharakodake patanti, vate paharantepi madhukaphalani viya chijjitva udake patanti, patitamattava accantakhare udake pitthapindam 5- viya viliyanti. Annepi kira bho santi sattati bho yatha mayam mahadukkham anubhavama, evam annepi kira satta idam dukkham anubhavanatthaya idhupapannati tam divasam passanti. Ayam pana obhaso ekayagupanamattampi na titthati, accharasamghatamattameva @Footnote: 1 cha.Ma. ekeko lokantariko 2 ka. vittharato @3 cha.Ma.,i. teti na dissati 4 cha.Ma. vavata, i. vayavata. 5 cha.Ma. pitthapindi viYu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page29.

Vijjobhasam 1- viya niccharitva "kim idan"ti bhanantanamyeva antaradhayati. Samkampatiti samantato kampati. Itaradvayam purimapadasseva vevacanam. Puna appamano catiadi nigamanattham vuttam. [19] Cattaro nam devaputta catuddisam rakkhaya upagacchantiti ettha cattaroti catunnam maharajanam vasena vuttam, dasasahassacakkavalesu pana cattaro cattaro katva cattalisasahassani honti. Tattha imasmim cakkavale maharajano khaggahattha bodhisattassa arakkhanatthaya upagantva sirigabbham pavisitva itare gabbhadvarato patthaya avaruddhake pamsupisacakadiyakkhagane patikkamapetva yava cakkavala arakkham ganhimsu. Kimatthaya panayam rakkha, nanu patisandhikkhane kalalakalato patthaya sacepi kotisatasahassamara kotisatasahassampi sinerum ukkhipitva bodhisattassa va bodhisattamatu va antarayakaranattham agaccheyyum, sabbe antaraya antaradhayeyyum. Vuttampi cetam bhagavata ruhiruppadavatthusmim:- "atthanametam bhikkhave anavakaso, yo parupakkamena 2- tathagatam jivita voropeyyum. 3- Na parupakkamena bhikkhave tathagata parinibbayanti. Gacchatha tumhe bhikkhave yathaviharam, arakkhiya bhikkhave tathagatati 4- evameva, parupakkamena na tesam jivitantarayo atthi, santi kho pana amanussa virupa duddasika bheravarupa migapakkhino, yesam rupam va disva saddam va sutva bodhisattamatu bhayam va santaso va uppajjeyya, tesam nivaranatthaya arakkham aggahesum. Apica bodhisattassa punnatejena sanjatagarava attano garavacoditapi te evamakamsu. Kim panete antogabbham pavisitva thita cattaro maharajano bodhisattassa matuya attanam dassenti, na dassentiti? nhanamandanabhojanadi- sarirakiccakale na dassenti, sirigabbham pavisitva varasayane nipannakale pana dassenti. Tattha kincapi amanussadassanam nama manussanam sappatibhayam hoti, @Footnote: 1 cha.Ma. vijjobhaso, i, vijjuobhaso 2 cha.Ma., i. anupakkamena @3 cha.Ma., i. voropeyYu. 4 vinaYu. 7/342/134 samghabhedakakkhandhaka.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page30.

Bodhisattassa mata pana attano ceva puttassa ca punnanubhavena te disva na bhayati, pakatiantepurapalakesu viyassa tesu cittam uppajjati. [20] Pakatiya silavatiti sabhaveneva silasampanna. Anuppanne kira buddhe manussa tapasaparibbajakanam santike vanditva ukkutikam nisiditva silam ganhanti. Amhakam bodhisattassa matapi kaladevilassa isino santike silam ganhati. Bodhisatte pana kucchigate annassa padamule nisiditum nama na sakka, samanasane nisiditva gahitasilampi avamannakaranamattam 1- hoti. Tasma sayameva silam aggahesiti vuttam. [21] Purisesuti bodhisattapitaram adim katva kesuci manussesu purisadhippayacittam na uppajjati. Bodhisattamatu rupam pana kusalapi sippika potthakammadisupi katum na sakkonti. Tam disva purisassa rago na uppajjatiti na sakka vattum, sace pana tam rattacitto upasankamitukamo hoti, pada na vahanti dibbasankhalika viya bajjhanti. Tasma "anatikkamaniya"tiadi vuttam. [22] Pancannam kamagunananti pubbe kamagunupasanhitanti imina purisadhippayavasena vatthupatikkhepo kathito, 2- idha arammanapatilabho dassito. Tada kira deviya evarupo putto kucchimhi 3- uppannoti sutva samantato rajano mahagghabharanaturiyadivasena pancadvararammanavatthubhutam pannakaram pesenti. Bodhisattassa ca bodhisattamatu ca katakammassa ussannatta labhasakkarassa pamanaparicchedo nama natthi. [23] Akilantakayati yatha anna itthiyo gabbhabharena kilamanti, hatthapada uddhumatakadini papunanti, na evam tassa koci kilamatho ahosi. Tirokucchigatanti antokucchigatam. Passatiti kalaladikalam atikkamitva sanjataangapaccangaahinindriyabhavam upagatamyeva passati. Kimattham passati? sukhavasattham. 4- Yatheva hi mata puttena saddhim nisinna va nipanna va "hattham vassa padam va olambantam ukkhipitva santhapessami"ti sukhavasattham 4- @Footnote: 1 cha.Ma. avajjanakaranamattam, i, avannakaranamattam, 2 cha.Ma. kato @3 cha.Ma. kucchim 4-4 cha.Ma. sukhavasatthamyeva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page31.

Puttam oloketi, 1- evam bodhisattamatapi yantam matu utthanagamanaparivattana- nisajjadisu unhasitalonakatittakakatukaharajjhoharanakalesu ca gabbhassa dukkham uppajjati. "atthi nukho me tam puttassa"ti sukhavasattham bodhisattam olokayamana pallankam abhujjitva nisinnam bodhisattam passati. Yatha hi anne antokucchigata pakkasayam avattharitva amasayam ukkhipitva udarapatalam pitthito katva pitthikantakam nissaya ukkutikam dvisu mutthisu hanukam thapetva deve vassante rukkhasusire makkata viya nisidanti, na evam bodhisatto, bodhisatto pana pitthikantakam pitthito katva dhammasane dhammakathiko viya pallankam abhujjitva puratthabhimukho nisidati. Pubbe katakammam panassa 2- vatthum sodheti, suddhe vatthumhi sukhumacchavilakkhanam nibbattati. Atha nam kucchitaco paticchadetum na sakkoti, olokentiya bahi thito viya pannayati. Tamattham upamaya vibhavento bhagava seyyathapiti adimaha. Bodhisatto pana anto kucchigato mataram na passati. Na hi antokucchiyam cakkhuvinnanam uppajjati. [24] Kalam karotiti na vijayanabhavapaccaya 3- ayuparikkhayeneva. Bodhisattena vasitatthanamhi cetiyakutisadisam hoti annesam aparibhogaraham, na ca sakka bodhisattamataram apanetva annam aggamahesitthane thapetunti tattakamyeva bodhisattamatu ayuppamanam hoti, tasma tada kalam karoti. Katarasmim pana vaye kalam karotiti. Majjhimavaye. Pathamavayasmim hi sattanam attabhave chandarago balava hoti, tena tada sanjatagabbha itthi gabbham anurakkhitum na sakkoti, gabbho bahvabadho hoti. Majjhimavayassa pana dve kotthase atikkamma tatiye kotthase vatthu visuddham 4- hoti, visuddhe 4- vatthumhi nibbattadaraka aroga honti, tasma bodhisattamata pathamavaye sampattim anubhavitva majjhimavayassa tatiye kotthase vijayitva kalam karotiti ayamettha dhammata. @Footnote: 1 i. oloketu 2 cha.Ma. panassa. @3 cha.Ma. vijatabhavapaccaya. 4 cha.Ma., i. visadam, visade.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page32.

[25] Nava va dasa vati ettha vasaddo vikappanavasena, satta va attha va ekadasa va dvadasa vati evamadinampi sangaho veditabbo. Tattha atthamase 1- jato jivati, situnhakkhamo pana na hoti. Sattamase 2- jato na jivati, sesa jivanti. [27] Deva pathamam patigganhantiti khinasava suddhavasabrahmano patigganhanti. Katham patigganhanti? "sutivesam ganhitva"ti eke. Tam pana patikkhipitva Idam vuttam:- tada bodhisattamata suvannakhacitam vattham nivasetva macchakkhisadisam dukulapatam yava padanta parupitva atthasi. Athassa sallahukam gabbhavutthanam patigganhanti ahosi dhammakarakato 3- udakanikkhamanasadisam. Atha te pakatibarahamaveseneva upasankamitva pathamam suvannajalena patiggahesum. Tesam hatthato cattaro maharajano ajinappaveniya patiggahesum. Tato manussa dukulacumbitakena patiggahesum. Tena vuttam "deva pathamam patigganhanti, paccha manussa"ti. [28] Cattaro nam devaputtati cattaro maharajano. Patiggahetvati ajinappaveniya patiggahetva. Mahesakkhoti mahatejo mahayaso lakkhanasampanno. [29] Visuddhova 4- nikkhamatiti yatha anne satta yonimagge lagganta bhaggavibhagga nikkhamanti, na evam nikkhamati, malaggo hutva nikkhamatiti attho. Uddenati udakena. Kenaci asucinati yatha anne satta kammajavatehi uddhampada 5- adhosira yonimagge pakkhitta sataporisanarakapapatam patanta viya, talacchiddena nikkaddhiyamana hatthi viya mahadukkham anubhavanta nanaasucihi sammakkhitava nikkhamanti, na evam bodhisatto. Bodhisattanhi kammajavata uddhampadam adhosiram katum na sakkonti. So dhammasanato otaranto dhammakathiko viya, nissenito otaranto puriso viya ca dve hatthe ca dve pade ca pasaretva thitakova matukucchisambhavena kenaci asucina amakkhito nikkhamati. @Footnote: 1 cha.Ma., i. sattamasajato. 2 cha.Ma., i. atthasattamasajato. 3 cha.Ma. dhamakaranato. @4 cha.Ma., i. visadova. 5 i. uddhapada.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page33.

[30] Udakassa dharati udakavattiyo. Tasu sita suvannakatahe patati, unha rajatakatahe. Idanca pathavitale kenaci asucina asammissam tesam paniyaparibhojaniyaudakam ceva annehi asadharanam kilanaudakavattinca 1- dassetum vuttam, annassa pana suvannartaghatehi ahariyamanaudakassa ceva hamsavatakadipokkharanigatassa 2- ca udakassa paricchedo natthi. [31] Sampatijatoti muhuttajato. Paliyam pana matukucchito nikkhantamatto viya dassito, na kho panevam datthabbo. 3- Nikkhantamattanhi 4- nam pathamam brahmano suvannajalena patigganhimsu, tesam hatthato cattaro maharajano ajinappaveniya, tesam hatthato manussa dukulacumbitakena. Manussanam hatthato muncitva pathaviyam patitthito. Setamhi chatte anudhariyamaneti dibbasetacchatte dhariyamanamhi. Ettha ca chattassa parivarani khaggadini panca rajakakudhabhandanipi agataneva. Paliyam pana rajagamane raja viya chattameva vuttam. Tesu chattameva pannayati, na chattaggahako. Tatha khaggatalavantamorahatthakavalavijaniunhisapatayeva 5- pannayanti na tesam gahaka. Sabbani kira tani adissamanarupa devata ganhimsuti. Vuttampi cetam:- anekasakhanca sahassamandalam, chattam maru dharayumantalikkhe. 6- Suvannadanda vivattanti 7- camara, na dissare camarachattagahakati. 8- Sabba ca disati idam sattapadavitiharuparitthitassa viya sabbadisanuvilokanam vuttam, na kho panevam datthabbam. Mahasatto hi manussanam hatthato muncitva pathaviyam patitthito puratthimadisam olokesi. Anekani cakkavalasahassani ekanganani ahesum. Tattha devamanussa gandhamaladihi pujayamana "mahapurisa idha tumhehi @Footnote: 1 cha.Ma.,i. kilaudakanca. 2 cha.Ma. hamsavattakadi... 3 cha.Ma.,i. na evam datthabbam. @4 cha.Ma.,i. nibbattamattam. 5 cha.Ma..... unahisamattayeva, i....unhisapatta @6 pali. dhareyyamantalikkhe 7 cha.Ma. vipatanti. i. vitipatanti. @8 khu.su. 25/694/470 nalakasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page34.

Sadisopi natthi, kuto uttaritaro"ti ahamsu. Evam catasso disa, catasso anudisa, hettha, upari 1- disa anuviloketva attana sadisampi adisva "ayam uttara disa"ti uttarabhimukho sattapadavitiharena agamasi 2- evamettha attho veditabbo. Asabhinti uttamam. Aggoti gunehi sabbapathamo. Itarani dve padani etasseva vevacanani. Ayamantima jati, natthidani punabbhavoti padadvayena imasmim attabhave pattabbam arahattam byakasi. Ettha ca samehi padehi pathaviya patitthanam catuiddhipadapatilabhassa pubbanimittam, uttarabhimukhabhavo mahajanam ajjhottharitva abhibhavitva gamanassa pubbanimittam, sattapadagamanam sattabojjhangaratanapatilabhassa pubbanimittam, dibbasetacchattadharanam vimuttivarachattapatilabhassa 3- pubbanimittam, pancarajakakudha- bhandanam patilabho pancahi vimuttihi vimuccanassa pubbanimittam, disavilokanam 4- anavaranananapatilabhassa pubbanimittam, asabhivacabhasanam appativattiyadhamma- cakkappavattanassa pubbanimittam, "ayamantima jati"ti sihanado anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbanassa pubbanimittanti veditabbam. Ime vara paliyam agata, sambahulavaro pana nagato, aharitva dipetabbo. Mahapurisassa hi jatadivase dasasahassilokadhatu kampi. Dasasahassilokadhatumhi devata ekacakkavale sannipatimsu. Pathamam deva patigganhimsu, paccha manussa. Tantibaddha vina cammabaddha bheriyo ca kenaci avadita sayameva vajjimsu. Manussanam attabandhanadini 5- khandakhandam 6- chijjimsu. Sabbaroga vupasamimsu, ambilena dhotatambamalam 7- viya vigacchimsu. Jaccandha rupani passimsu. Jaccabadhira saddam sunimsu. Pithasappi javasampanna ahesum. Jatijalanampi elamuganam sati patitathasi. Videsam pakkhandanava 8- supattanam papunimsu. Akasatthakabhumatthakaratanani sakatejabhavobhasitani 9- ahesum. Verino mettacittam patilabhimsu. @Footnote: 1 cha.Ma. upariti dasa disa, i. upariti dasapi disa 2 cha.Ma. agamasiti. @3 cha.Ma., i. vimutticchattapatilabhassa. 4 cha.Ma. sabbadisanuvilokanam. @5 cha.Ma., i. andubandhanadini. 6 i. khandakhandani. 7 i. dhotatambalohamalam. @8 i. pakkhanta nava. 9 cha.Ma. sakatejobhasitani, i. sakatejobhasabhasitani.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page35.

Avicimhi aggi nibbayi. Lokantaresu aloko udapadi. Nadijalam 1- nappavatti. Mahasamudde madhuram 2- udakam ahosi. Vato na vayi. Akasagata 3- pabbatarukkhagata sakuna bhassitva pathavigata ahesum. Cando ativirocati. 4- Suriyo na unho, na sitalo, nimmalo utusampanno ahosi. Devata attano attano vimanadvare thatva apphotanaselanacelukkhepadihi mahakilanam 5- kilimsu. Catuddisikamahameghopi 6- vassi. Mahajanam neva khuda na pipasa pilesi. Dvarakavatani sayameva vivarimsu. Pupphupagaphalupagarukkha pupphaphalani ganhimsu. Dasasahassilokadhatu ekadhajamala ahosi. Tatrapissa dasasahassilokadhatukampo sabbannutananapatilabhassa pubbanimittam. Devatanam ekacakkavale sannipato dhammacakkappavattanakale ekappahareneva sannipatitva dhammapatiggahanassa pubbanimittam. Pathamam devatanam patiggahanam catunnam rupavacarajjhananam patilabhassa pubbanimittam. Paccha manussanam patiggahanam catunnam arupajjhananam 7- patilabhassa pubbanimittam. Tantibaddhavinanam sayam vajjanam anupubbaviharapatilabhassa pubbanimittam. Cammabaddhabherinam vajjanam mahatiya dhammabheriya anusavanassa pubbanimittam. Attabandhanadinam 8- chedo asmimanasamucchedassa pubbanimittam. Mahajanassa rogavigamo catusaccapatilabhassa pubbanimittam. Jaccandhanam rupadassanam dibbacakkhupatilabhassa pubbanimittam. Badhiranam saddasavanam dibbasotadhatupatilabhassa pubbanimittam. Pithasappinam javasampada catuiddhipadapatilabhassa pubbanimittam. Jatijalanam 9- samalapanam catunnam satipatthananam patilabhassa 9- pubbanimittam. Videsapakkhandanavanam supattanasampapunanam catupatisambhidadhigamassa pubbanimittam. Ratananam sakatejabhavobhasitattam 10- yam lokassa dhammobhasam dassessati, tassa pubbanimittam. @Footnote: 1 cha.Ma., i. nadisu jalam. 2 cha.Ma. madhurasam, i. madhurarasam. @3 cha.Ma., i. akasapabbatarukkhagata. 4 cha.Ma. ativiroci, i. ativiya viroci. @5 cha.Ma. mahakilakam, i. mahakilam 6 cha.Ma. catuddipikamahamegho @7 cha.Ma. arupavacarajjhananam. 8 cha.Ma., i. andubandhanadinam. @9-9 cha.Ma., i. jalanam satipatitthanam catusatipatthanapatilabhassa. @10 cha.Ma. sakatejo bhasitattam, i. sakatejobhasitattam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page36.

Verinam mettacittapatilabho catubrahmaviharapatilabhassa pubbanimittam. Avicimhi agginibbapanam 1- ekadasaagginibbapanassa pubbanimittam. Lokantarikaloko avijjandhakaram vidhamitva nanalokadassanassa pubbanimittam. Nadisu 2- toyassa appavattanam catuvesarajjapatilabhassa pubbanimittam. 2- Mahasamuddassa madhurata nibbanarasena ekarasabhavassa pubbanimittam. Vatassa avayanam dvasatthiditthigatabhindanassa pubbanimittam. Sakunanam pathavigamanam mahajanassa ovadam sutva panehi saranagamanassa pubbanimittam. Candassa ativirocanam bahujanakantataya pubbanimittam. Suriyassa unhasitavivajjanam utusukhataya 3- kayikacetasika- sukhuppattiya 4- pubbanimittam. Devatanam vimanadvaresu thatva apphotanadihi kilanam buddhabhavam patva udanam udanassa pubbanimittam. Catuddisikamahameghavassanam mahato dhammameghavassanassa pubbanimittam. Khudapilanassa abhavo kayagatasatiamatapatilabhassa pubbanimittam. Pipasapilanassa abhavo vimuttisukhena sukhitabhavassa pubbanimittam. Rukkhanam dvarakavatanam sayameva vivaranam atthangikamaggadvaravivaranassa pubbanimittam. Rukkhanam pupphaphalaggahanam vimuttipupaphehi pupphitassa ca samannaphalabharabharitabhavassa ca pubbanimittam. Dasasahassilokadhatuya ekaddhajamalita ariyaddhajamalitaya 5- pubbanimittanti veditabbam. Ayam sambahulavaro nama. Ettha panham pucchanti "yada mahapuriso pathaviyam patitthahitva uttarabhimukho padasa gantva asabhivacam abhasi, tada kim pathaviya gato, udahu akasena, dissamano gato, udahu adissamano, acelako gato, udahu alankatapatiyatto, daharo hutva gato, udahu mahallako, pacchapi kim tadisova ahosi, udahu puna baladarako"ti. Ayam pana panho hetthalohapasade samutthito tipitakaculabhayattherena visajjitova. Thero kira ettha niyatipubbekatakammaissaranimmanavadavasena tam tam bahum vatva avasane evam byakari "mahapuriso pathaviya gato, mahajanassa @Footnote: 1 cha.Ma. agginibbayanam, i. agginibbanam. @2-2 cha.Ma. "nadisu .pe. pubbanimittan"ti na dissati. 3 cha.Ma....utusukhata. @4 cha.Ma....sukhappattiya. 5 cha.Ma. ariyaddhajamalamalitaya, i. ariyaddhajamalamalitaYu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page37.

Pana akasena gacchanto viya ahosi. Dissamano gato, mahajanassa pana adissamano viya ahosi. Acelako gato, mahajanassa pana alankatapatiyatto viya upatthasi. Daharova gato, mahajanassa pana solasavassuddesiko viya ahosi. Paccha pana baladarakova ahosi, na tadiso"ti. Parisa cassa "buddhena viya hutva sundaro 1- therena panho kathito"ti attamana ahosi. Lokantarikavaro vuttanayoeva. Ima ca pana adito patthaya kathita. Sabbadhammata sabbabodhisattanam hontiti veditabba. Davattimsamahapurisalakkhanavannana [33] Addasa khoti dukulacumbitake 2- nipajjapetva anitam addasa. Mahapurisassati jatigottakuladesadivasena mahantassa purisassa. Dve gatiyoti dve nittha dve nipphattiyo. Ayanhi gatisaddo "panca kho ima sariputta gatiyo"ti 3- ettha nirayadibhedaya sattehi gantabbagatiyam vattati. "imesam kho aham bhikkhunam silavantanam kalyanadhammanam neva pajanami agatim va gatim va"ti 4- ettha ajjhasaye vattati. "nibbanam arahato gati"ti 5- ettha patisarane. "apica tyaham brahme gatinca pajanami, jutinca pajanami `evam mahiddhiko bako brahma"ti 6- ettha nipphattiyam vattati. Svayamidhapi nipphattiyam vattatiti veditabbo. Anannati anna gatinipphatti nama natthi. Dhammikoti dasakusaladhammasamannagato agatigamanavirahito. Dhammarajati idam purimapadasseva vevacanam. Dhammena va laddharajjatta dhammaraja. Caturantoti puratthimasamuddadinam catunnam samuddanam vasena caturantaya pathaviya issaro. Vijitaviti vijitasangamo. Janapado assa 7- thavariyam thirabhavam pattoti janapadatthavariyappatto. Candassa hi ranno balidandadihi lokam pilayato manussa @Footnote: 1 cha.Ma., i. bho. 2 cha.Ma. i. dukulacumbatake. @3 Ma.mu. 12/153/113 mahasihanadasutta 4 Ma.mu. 12/508/452 maratajjaniyasutta @5 vinaYu. pari. 8/339/315 6 Ma.mu. 12/503/445 brahmanimantanikasutta. @7 cha.Ma., i. asmim.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page38.

Majjhimam janapadam chaddetva pabbatasamuddatiradini nissaya paccante vasam kappenti. Atimudukassa 1- corasahasikajanavilopapilita manussa paccantam pahaya janapadamajjhe vasam kappenti, iti evarupe rajini janapado thirabhavam na papunati, imasmim pana kumare rajjam karayamane etassa janapado pasanapitthiyam pasanam 2- thapetva ayopatena parikkhitto viya thiro bhavissatiti dassenta "janapadatthavariyappatto"ti ahamsu. Sattaratanasamannagatoti ettha ratijananatthena ratanam. Apica:- cittikatam mahagghanca atulam dullabhadassanam. Anomasattaparibhogam, ratanam tena vuccati. Cakkaratanassa ca nibbattakalato patthaya annam devatthanam nama nama na hoti, sabbe gandhapupphadihi tasseva pujanca abhivadanadini ca karontiti cittikatatthena ratanam. Cakkaratanasseva 3- ettakam nama dhanam agghatiti aggho natthi, iti mahagghatthenapi ratanam. Cakkaratananca annehi loke vijjamanaratanehi asadisanti atulatthenapi ratanam. Yasma pana yasmim kappe buddha uppajjanti, tasminneva cakkavattino uppajjanti, budadha ca pana kadaci karahaci uppajjanti, tasma dullabhadassanatthenapi ratanam. Tadetam jatirupakulaissariyadihi anomassa ularassa sattasseva uppajjati na annassati anomasattaparibhogatthenapi ratanam. Yatha ca cakkaratanam, evam sesanipiti imehi sattahi ratanehi parivarabhavena ceva sabbabhogupakaranabhavena ca samannagatoti sattaratanasamannagato. Idani tesam sarupato dassanattham tassimanitiadi vuttam. Tattha cakkaratanantiadisu ayam sankhepadhippayo, dvisahassadipaparivaranam catunnam mahadipanam sirivibhavam gahetva datum samattham cakkaratanam patubhavati. Tatha purebhattameva sagarapariyantam pathavim anupariyayanasamattham 4- vehasangamam hatthiratanam, @Footnote: 1 cha.Ma. atimudukassa ranno 2 cha.Ma., i. pasananti na dissati. @3 cha.Ma., i. cakkaratanassa ca 4 cha.Ma., i. anusamyayanasamattham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page39.

Tadisameva assaratanam, caturangasamannagate andhakare yojanappamanam andhakaram vidhamitva alokadassanasamattham maniratanam, chabbidhadosavivajjitam manapacari itthiratanam, yojanappamane antopathavigatanidhim dassanasamattham gahapatiratanam, aggamahesiya kucchimhi nibbattitva sakalarajjamanusasanasamattham jetthaputtasankhatam parinayakaratanam patubhavati. Parosahassanti atirekasahassam. Surati abhiruka. Virangarupati viranam angam virangam, viriyassetam namam, virangam rupametesanti virangarupa, viriyajatika viriyasabhava viriyamaya akilasuno ahesum, divasampi yujjhanta na kilamantiti vuttam hoti. Sagarapariyantanti cakkavalapabbatam simam katva thitasamuddapariyantam. Adandenati ye kataparadhe satte satampi sahassampi ganhanti, te dhanadandena rajjam karenti nama. 1- Ye chejjabhejjam anusasanti, te satthadanadena. Ayam pana duvidhampi tam 2- dandam pahaya adandena ajjhavasati. Asatthenati ye ekato dharadina satthena param vihesanti, te satthena rajjam karenti nama. Ayam pana satthena khuddakamakkhikaya 3- pivanamattam 4- lohitam kassaci anuppadetva dhammeneva "ehi kho maharaja"ti evam patirajuhi sampaticchitagamano vuttappakaram pathavim abhivijinitva ajjhavasati, abhibhavitva sami hutva vasatiti attho. Evam ekam nipphattim kathetva dutiyam kathetum sace kho panatiadi vuttam. Tattha ragadosamohamanaditthikilesatanhasankhatam chadanam avaranam vivatam viddhamsitam vivatitam 5- etenati vivatacchado. "vivattacchado"tipi patho, ayameva attho. [35] Evam dutiyanipphattim kathetva tasam nimittabhutani lakkhanani dassetum ayanhi deva kumarotiadi vuttam. Tattha supatitthitapadoti yatha annesam bhumiyam padam thapentanam aggatalam 6- va panhi va passam va pathamam phusati, vemajjhe @Footnote: 1 cha.Ma.,i. namasaddo na dissati. 2 cha.Ma. tanti na dissati. 3 cha.Ma. khuddamakkhikayapi @4 i. pivanamattampi. 5 cha.Ma. vivatakam, i. ayam saddo na dissati. 6 cha.Ma. aggapadatalam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page40.

Va pana chiddam hoti, ukkhipantanampi aggataladisu ekakotthasova pathamam utthahati, na evamassa. Assa pana suvannapadukatalamiva 1- ekappahareneva sakalam padatalam bhumim phusati, ekappahareneva bhumito utthahati. Tasma ayam supatitthitapado. Cakkaniti dvisu padatalesu dve cakkani, tesam ara 2- ca nemi ca nabhi ca paliyam vuttava. Sabbakaraparipuraniti imina pana ayam viseso veditabbo, tesam kira cakkanam padatalassa majjhe nabhi dissati, nabhiparicchinna vattalekha dissati, nabhimukhaparikkhepavatto dissati, panalimukham dissati, ara dissanti, aresu vattalekha dissanti, nemi dissati, 3- nemimanika dissanti. Idam tava paliyam agatameva. Sambahulavaro pana anagato, so evam datthabbo:- satti sirivaccho nandi sovatthiko vatamsako vaddhamanakam macchayugalam bhaddapitham ankusako pasado toranam setacchattam khaggo talavantam 4- morahatthako valavijani unhisam mani patto sumanadamam niluppalam rattuppalam setuppalam padumam pundarikam punnaghato punnapati samuddo cakkavalo himava sineru candimasuriya nakkhattani 5- cattaro mahadipa dve parittadipasahassani, antamaso cakkavattiranno parisam upadaya sabbo cakkalakkhanasseva parivaro. Ayatapanhiti dighapanhi, paripunnapanhiti attho. Yatha hi annesam aggapado digho hoti, panhimatthake jangha patitthati, panhim tacchetva thapita viya hoti, na evam mahapurisassa. Mahapurisassa pana catusu kotthasesu dve kotthasa aggapada honti, tatiye kotthase jangha patitthati, catutthe kotthase araggena vattetva thapita viya rattakambalagendukasadisa panhi hoti. Dighanguliti yatha annesam kaci anguliyo digha honti, kaci rassa, na evam mahapurisassa. Mahapurisassa pana makkatasseva digha hatthapadanguliyo mule @Footnote: 1 cha.Ma. suvannapadukatalamiva, i. suvannapanikatalamiva, 2 cha.Ma., i. ara evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page41.

Thula, anupubbena gantva agge tanuka, niyyasatelena madditva vattitaharitalavattisadisa honti. Tena vuttam "dighanguli"ti. Mudutalunahatthapadoti sappimande osaretva thapitam satavaravihatakappasapatalam viya mudu. Yatha ca idani jatamattassa, evam vuddhikalepi 1- mudutalunayeva bhavissanti, mudutaluna hatthapada etassati mudutalunahatthapado. Jalahatthapadoti na cammena patibaddhaangulantaro. Ediso hi phanahatthako purisadosena 2- upahato 3- pabbajjampi na labhati. 4- Mahapurisassa pana catasso hatthanguliyo pancapi padanguliyo ekappamana honti, tasam 5- pana ekappamanatta yavalakkhanam annamannam pativijjhitva titthanti. 5- Athassa hatthapada sukusalena vaddhakina yojitajalavatapanasadisa honti. Tena vuttam "jalahatthapado"ti. Uddham patitthitagoppakatta ussankha pada assati ussankhapado. Annesam hi pitthipade goppaka honti, tena tesam pada anibaddha viya baddha honti, na yathasukham parivattanti, gacchantanam padatalani 6- na dissanti. Mahapurisassa pana aruhitva upari goppaka patitthahanti, tenassa nabhito patthaya uparimakayo navaya thapitasuvannapatima viya niccalova hoti, adharakayova 7- injati, sukhena pada parivattanti, puratopi pacchatopi ubhayapassesupi thatva passantanam padatalani pannayanti, na hatthinam viya pacchatoyeva. Enijanghoti enimigasadisajangho mamsussadena paripunnajangho, na ekato baddhapindikamamso, samantato samasanthitena mamsena parikkhittahi suvattitahi saligabbhayavagabbhasadisahi janghahi samannagatoti attho. Anonamantoti anamanto, etenasseva akhujjaavamanabhavo dipito. Avasesajana hi khujja va honti vamana va. Khujjanam uparimakayo aparipunno @Footnote: 1 cha.Ma.,i. vuddhakalepi. 2 cha.Ma. parisadosena. 3 i. upagato. 4 cha.Ma. pabbajjam @ na patilabhati. 5-5 cha.Ma. tasam ekappamanataya yavalakkhanam annamannam pativijjhitva @ titthati, ma,i. tasam ekappamanataya jalalakkhanam annamananam pativijjhitva titthati. @6 cha.Ma. padatalanipi. 7 cha.Ma. adhokayova.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page42.

Hoti, vamananam hetthimakayo. Te aparipunnakayatta na sakkonti anonamanta jannukani parimajjitum. Mahapuriso pana paripunnobhayakayatta sakkoti. Kosohitavatthaguyhoti usabhavaranadinam viya suvannapadumakannikasadisehi kosehi ohitam paticchannam vatthaguyham assati kosohitavatthaguyoha. Vatthaguyhanti vatthena guyhitabbam angajatam vuccati. Suvannavannoti jatihingulakena majjitva dipidathaya ghamsitva gerukaparikammam katva thapitaghanakasuvannarupasadisoti attho. Etenassa ghanasiniddhasanhasarirattam dassetva chavivannadassanattham kancanasannibhatacoti 1- vuttam. Purimassa va vevacanametam. Rajojallanti rajo va malam va. Na upalimpatiti na laggati padumapalasato udakabindu viya vivattati. Hatthadhovanadini pana utuggahanatthaya ceva dayakanam punnaphalatthaya ca sabbabuddha karonti, vattasisenapi ca karontiyeva. Senasanam pavisantena hi bhikkhuna pade dhovitva pavisitabbanti vuttametam. Uddhaggalomoti avattapariyosane uddhaggani hutva mukhasobham ullokayamanani viya thitani lomani assati uddaggalomo. Barahamujugattoti brahma viya ujugatto, ujumeva uggatadighasariro bhavissati. Yebhuyyena hi satta khandhe katiyam janusuti tisu thanesu namanti, te katiyam namanta pacchato namanti, itaresu dvisu thanesu purato. Dighasarira pana eke passavanka honti, eke mukham unnametva 2- nakkhattani ganayanta viya caranti, eke appamamsalohita sulasadisa honti, eke purato pabbhara honti, pavedhamana gacchanti. Ayam pana ujumeva uggantva dighappamano devanagare ussitasuvannatoranam viya bhavissatiti dipenti. Yatha cetam, evam yam yam jatamattassa sabbaso aparipunnam mahapurisalakkhanam hoti, tam tam ayatim tatha bhavitam sandhaya vuttanti veditabbam. @Footnote: 1 cha.Ma., i. kancanasannibhattacoti. 2 cha.Ma. unnametva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page43.

Sattussadoti dve hatthapitthiyo dve padapitthiyo dve amsakutani khandhoti imesu sattasu thanesu suparipunno mamsussado assati sattussado. Annesam pana hatthapadapitthadisu sirajalam pannayati, amsakutakhandhesu atthikotiyo. Te manussa peta viya khayanti. Na tatha mahapuriso, mahapuriso pana sattasu thanesu paripunnamamsussadatta nigulhasirajalehi hatthapitthadihi vattetva thapitasuvannalingasadisena 1- khandhena silarupakam viya khayati, cittakammarupakam viya ca khayati. Sihapubbaddhakayoti 2- sihassa pubbaddham viya kayo assati sihapubbaddhakayo. Sihassa hi purimakayova paripunno hoti, pacchimakayo aparipunno. Mahapurisassa pana sihassa pubbaddhakayo viya sabbo kayo paripunno. Sopi sihasseva tattha tattha unnataninnatadivasena 3- dussanthitavisanthito na hoti, dighayuttatthane pana digho, rassathulakisaputhulaanuvattitayuttatthanesu tathavidhova hoti. Vuttanhetam bhagavata:- manapiyeva 4- kho bhikkhave kammavipake paccupatthite yehi angehi dighehi sobhati, tani angani dighani santhahanti. Yehi angehi rassehi sobhati, tani angani rassani santhahanti. Yehi angehi thulehi sobhati, tani angani thulani santhahanti. Yehi angehi kisehi sobhati, tani angani kisani santhahanti. Yehi angehi puthulehi sobhati, tani angani puthulani santhahanti. Yehi angehi vattehi sobhati, tani angani vattani santhahantiti. Iti danacittena 5- punnacittena citito 6- dasahi paramihi sajjito mahapurisassa attabhavo, loke sababasippino va sabbaiddhimanto va patirupakam katum na sakkonti. @Footnote: 1 cha.Ma. sutthapitasuvannalingasadisena, i. suvannalingasadisena. @2 cha.Ma.,i. sihapubbaddhakayoti na dissati. 3 cha.Ma.,i. vinatunnatadivasena. @4 cha.Ma. manapiyeva kho, i. manapiye ca. 5 cha.Ma. nanacittena 6 cha.Ma. cittito

--------------------------------------------------------------------------------------------- page44.

Pitantaramsoti 1- antaramso 2- vuccati dvinnam kotthanamantaram, 3- tam pitam 4- paripunnamassati pitantaramso. 5- Annesam hi tam thanam ninnam hoti, dve pitthikottha 6- patiyekkam 7- pannayanti. Mahapurisassa pana katito patthaya mamsapatalam yava khandha uggamma samussitasuvannaphalakam viya pitthim chadetva patitthitam. Nigrodhaparimandaloti nigrodho viya parimandalo. Yatha pannasahatthataya va satahatthataya va samakhandhasakho nigrodho dighatopi vittharatopi ekappamanova hoti, evam kayatopi byamatopi ekappamano. Yatha annesam kayo va digho hoti byamo va, na evam visamappamanoti attho. Teneva yavatakvassa kayotiadi vuttam. Tattha yavatako assati yavatakvassa. Samavattakkhandhoti samavattitakkhandho. Yatha eke konca viya ca baka viya ca varaha viya ca dighagala vankagala puthulagala ca honti, kathanakale sirajalam pannayati, mando saro nikkhamati, na evam mahapurisassa. Mahapurisassa pana suvattitasuvannalingasadiso khandho hoti, kathanakale sirajalam na pannayati, meghassa viya gajjito saro maha hoti. Rasaggasaggiti ettha rasam gasantiti 8- rasaggasa, rasaharaninametam adhivacanam, ta agga assati rasaggasaggi. Mahapurisassa kira sattarasaharanisahassani uddhaggani hutva givayameva patimukkani. Tilaphalamattopi aharo jivahagge thapito sabbam kayamanupharati. Teneva mahapadhanam padahantassa ekatanduladihipi kalayayusapasatamattenapi 9- kayassa yapanam ahosi. Annesam pana tatha abhava na sakalam kayam oja pharati. Tena te bahavabadha honti. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. citantaramsoti 2 cha.Ma.i. antaramsam. 3 cha.Ma. kottanam antaram, @ i. kotthasanam antaram. 4 cha.Ma., i. citam. 5 cha.Ma. paripunnam antaramsam @ assati citantaramso 6 cha.Ma. pitthikotta, i. pitthikotthasa. @7 cha.Ma. patiyekka 8 cha.Ma. gasanti harantiti rasaggasa 9 cha.Ma., i. kala....

--------------------------------------------------------------------------------------------- page45.

Sihahanuti sihasseva hanu assati sihahanu. Tattha sihassa hetthimahanumeva paripunnam hoti, na uparimam. Mahapurisassa pana sihassa hetthimam viya dvepi paripunnani dvadasiya pakkhassa candasadisani honti. Atha nemittaka hanupariyantam olokentava imesu hanukesu hetthime visati uparime visatiti cattalisa danta sama avirala patitthahissantiti sallakkhetva ayam hi deva kumaro cattalisadanto hotitiadimahamsu. Tatrayamattho, annesam hi paripunnadantanampi dvattimsa danta honti. Imassa pana cattalisam bhavissanti. Annesanca keci danta ucca keci nica keci visama honti, imassa pana ayapatakena 1- chinnasankhapatlam viya sama bhavissanti. Annesam kumbhiranam viya danta virala honti, macchamamsani khadantanam dantantaram purati 2-. Imassa pana kanakaphalakaya samussitavajirapanti viya avirala 3- tulikaya dassitapariccheda viya danta bhavissanti. Annesanca putidanta utthahanti. Tena kaci datha kalapi vivannapi honti. Ayam pana sutthu sukkadatho osadhitarakampi atikkamma virocamanaya pabhaya samannagatadatho bhavissati. Pahutajivhoti puthulajivho. Annesam jivha thulapi honti kisapi rassapi thaddhapi visamapi, mahapurisassa pana jivha mudu digha puthula vannasampanna hoti. So hi tam lakkhanam pariyesitum agatanam kankhavinodanattham mudukatta tam jivham kathinasucim viya vattetva ubho nasikasotani parimasati, 4- dighatta ubho kannasotani parimasati, 4- puthulatta kesantapariyosanam kevalampi nalatam paticchadeti. Evantassa mududighaputhulabhavam pakasento tesam kankham vinodeti. Evam tilakkhanasampannam jivham sandhaya "pahutajivho"ti vuttam. Barahamassaroti annepi chinnassarapi bhinnassarapi kakassarapi honti, ayam pana mahabrahamuno sarassa sadisena sarena samannagato bhavissati, @Footnote: 1 cha.Ma. ayapattakena chinnasankhapatalam, i. ayopattacchinnam sankhapatalam @2 cha.Ma.,i. purenti 3 i. avirata 4-4 cha.Ma. paramasati evamuparipi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page46.

Mahabaramamuno hi pittasemhehi apalibuddhatta saro visuddho 1- hoti. Mahapurisenapi katakammam tassa vatthum sodheti. Vatthuno suddhatta nabhito patthaya samutthahanto saro visuddho atthangasamannagatova samutthati. Karaviko viya bhanatiti karavikabhani, mattakaravikamanjughosoti 2- attho. Abhinilanettoti na sakalanilanettova, nilayuttatthane panassa ummapupphasadisena 3- ativisuddhena nilavannena samannagatani nettani honti, pitayuttatthane kannikarapupphasadisena 4- pitavannena, lohitayuttatthane bandhujivakapupphasadisena lohitavannena, setayuttatthane osadhitarakasadisena setavannena, kalayuttatthane addaritthasadisena kalavannena samannagatani. Suvannavimane ugghatitamanisihapanajarasadisani khayanti. Gopakhumoti ettha pakhumanti sakalacakkhugendam 5- adhippetam, tam kalavacchakassa bahaladhatukam hoti, rattavacchakassa vippasannam, tammuhuttajatatarunarattavacchakasadisacakkhu- gendoti attho. Annesanhi akkhigenda 6- aparipunna honti, hatthimusikadinam akkhisadisehi viniggatehipi gambhirehipi akkhihi samannagata honti. Mahapurisassa pana dhovitva majjitva thapitamanigulika viya mudusiniddhanilasukhumapakhumacitani akkhini. Unnati unnalomam. Bhamukantareti dvinnam bhamukanam vemajjhe nasikamatthakeyeva jata, uggantva pana nalatavemajjhe jata. Odatati parisuddha osadhitarakasamavanna. Muduti sappimande osaretva thapitasatavara- vihatakappasapatalasadisa. Tulasannibhati simbalitulalatatulasamana ayamassapi odatataya upama. Sapanesa kotiyam gahetva akaddhiyamana upaddhabahuppamana hoti, vissattha dakkhinavattavasena avattitva uddhagga hutva santitthati. Suvannaphalakamajjhe thapitarajatapubbulakam viya, suvannaghatato nikkhamamana khiradhara @Footnote: 1 cha.Ma. visado evamuparipi 2 cha.Ma.,i. mattakaravikarutamanjughosoti @3 cha.Ma. umapupphasadisena 4 cha.Ma.,i. kanikara... @5 cha.Ma. sakalacakkhubhandam, i. sakalacakkhugandam evamuparipi 6 cha.Ma. cakkhubhanda

--------------------------------------------------------------------------------------------- page47.

Viya, arunappabharanjite gaganappadese osadhitaraka viya ca atimanoharaya siriya virocati. Unhisasisoti idam paripunnanalatatanceva paripunnasisatam cati dve atthavase paticca vuttam. Mahapurisassa hi dakkhinakannaculikato patthaya mamsapatalam utthahitva sakalanalatam chadayamanam purayamanam gantva vamakannaculikaya patitthitam, tam ranno 1- bandhaunhisapato 2- viya virocati. Mahapurisassa kira imam lakkhanam disva rajunam unhisapatam akamsu. Ayantava eko attho. Anne pana jana aparipunnasisa honti, keci kapisisa, 3- keci phalasisa, keci atthisisa, keci hatthisisa keci kumbhasisa, 4- keci pabbharasisa. Mahapurisassa pana araggena vattetva thapitam viya suparipannam udakapubbulasadisam sisam hoti. Tattha purimanaye unhisavetthitasiso viyati unhisasiso. Dutiyanaye unhisam viya sabbattha parimandalasisoti unhisasiso. Vipassisamannavannana [37] Sabbakamehiti idam lakkhanani patigganhapetva paccha katam viya vuttam, na panevam datthabbam. Pathamanhi nemittake santappetva paccha lakkhanapatiggahanam 5- katanti veditabbam. Tassa vittharo gabbhokkantiyam vuttoyeva. Payentiti thannam payenti. Bodhisattassa kira niddosena madhurena khirena samannagata satthi dhatiyo upatthapesi, tatha sesapi tesu tesu kammesu kusala satthi satthiyeva. Tasam pesanakarake satthi purise, tassa tassa katakatabhavasallakkhake 6- satthi amacce upatthapesi. Evam cattari satthiyo itthinam, dve satthiyo purisananti cha satthiyo upatthakanamyeva ahesum. Setacchattanti dibbasetacchattam. Kuladattiyam pana sirigabbheyeva titthati. Ma nam sitam vatiadisu ma abhibhaviti attho veditabbo. Svassu sudanti so assu sudam. Ankeneva @Footnote: 1 cha.Ma.,i. ranna 2 cha.Ma. bandhaunhisapatto evamuparipi 3 i. kappasisa @4 cha.Ma.,i. tumbasisa 5 cha.Ma.,i. lakkhanapatigganhanam 6 cha.Ma. katakatabhavasallakkhane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page48.

Ankanti 1- annassa bahunava annassa bahum. Annassa ca amsakuteneva annassa amsakutam. Parihariyatiti niyati, 2- sampapiyatiti attho. [38] Manjussaroti akharassaro. Vaggussaroti chekaparipunnassaro. Madhurassaroti satassaro. Pemaniyassaroti pemajanakassaro. Tatridam karavikanam madhurassarataya:- karavikasakune kira madhurarasam ambapakkam mukhatundakena paharitva paggharitarasam pivitva pakkhena talam datva vikujjhamane 3- catuppada matta viya lalitum arabhanti. Gocarapasutapi catuppada mukhagatani tinani chaddetva tam saddam sunanti. Valamiga khuddakamige anubandhamana ukkhittam padam anikkhipitvava titthanti. Anubandhamiga ca maranabhayam jahitva titthanti. Akase pakkhanta pakkhinopi pakkhe pasaretva tam saddam sunamanava titthanti. Udake macchapi kannapatalam apphotetva tam saddam sunamanava titthanti. Evam madhurassara karavika. Asandhimittapi dhammasokassa devi "atthi nu kho bhante buddhasaddena sadiso kassaci saddo"ti samgham pucchi. Atthi karavikasakunassati. Kuhim bhante te sakunati? himavanteti. Sa rajanam aha "deva karavikasakunam passitukamamhi"ti. Raja imasmim "panjare nisiditva karaviko agacchatu"ti suvannapanjaram vissajjesi. Panjaro gantva ekassa karavikassa purato atthasi. So "rajanaya agato panjaro, na sakka agantun"ti tattha nisidi. Panjaro agantva ranno puratova atthasi. Karavikam saddam karapetum na sakkonti. Atha raja "katham bhane ime saddam karonti"ti aha. Natake disva devati. Atha nam raja adasehi parikkhipapesi. So attano chayam disva "nataka me agata"ti mannamano pakkhena talam datva madhurassarena 4- manivamsam dhamamano viya viravi. Sakalanagare manussa matta viya lalimsu. 5- Asandhimitta cintesi "imassa tava tiracchanagatassa evam madhuro saddo, kidiso nu kho @Footnote: 1 Ma. angeneva anganti 2 i. niyyati 3 cha.Ma., i. vikujamane @4 cha.Ma. ka. mandassarena 5 i. palalimsu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page49.

Sabbannutananasirippattassa bhagavato saro 1- ahosi"ti pitim uppadetva tam pitim avijahitva sattahi janghasatehi saddhim sotapattiphale patitthasi. Evam madhuro kira karavikasaddoti. Tato pana satabhagena sahassabhagena ca madhurataro vipassissa kumarassa saddo ahositi veditabbo. [39] Kammavipakajanti na bhavanamayam, kammavipakavasena pana devatanam cakkhusadisameva mamsacakkhu ahosi, yena nimittam katva tilavahe pakkhittam ekatilampi ayam soti uddharitva datum sakkoti. [40] Vipassiti ettha ayam vacanattho, antarantara nimmisasanjanitandhakara- virahena 2- visuddham passati, vivatehi ca akkhihi passatiti vipassi, dutiyavare viceyya viceyya passatiti vipassi, vicinitva vicinitva passatiti attho. [41] Atte 3- panayatiti atthe janati passati, nayati, va pavattetiti attho. Ekadivasam kira vinicchayatthane nisiditva attam anusasantassa ranno alankatapatiyattam mahapurisam aharitva hatthe thapayimsu. Tassa tam anke katva upalalayamanasseva amacca samikam assamikam akamsu. Bodhisatto anattamanasaddam niccharesi. Raja "kimetam, upadharetha"ti aha. Upadharayamana annam adisva "attassa dubbinicchitatta evam katam bhavissati"ti puna samikamyeva samikam katva "natva nu kho kumaro evam karoti"ti vimamsanta puna samikam assamikam akamsu. Punapi bodhisatto tatheva tam saddam niccharesi. Atha raja "janati mahapuriso"ti tato patthaya appamatto ahosi. Idam sandhaya vuttam "viceyya viceyya kumaro atte 4- panayati"ti. [42] Vassikantiadisu yattha sukham hoti vassakale vasitum, ayam vassiko. Itaresupi eseva nayo. Ayam panettha vacanattho, vassavaso vassam, tam arahatiti vassiko. Itaresupi eseva nayo. @Footnote: 1 cha.Ma., i. saddo 2 cha.Ma. nimilajanitandhakaravirahena, i. meghajanitandhakaravirahena @3 cha.Ma., i. atthe evamuparipi 4 cha.Ma. atthe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page50.

Tattha vassiko pasado natiucco hoti natinico, dvaravatapananipissa natibahuni natitanukani, 1- bhummattharanapaccattharanajajjabhojanani cettha missakaneva vattanti. Hemantike thambhapi bhittiyopi nica honti, dvaravata- pananipi tanukani sukhumacchiddani, unhappavesanatthaya bhittiniyuhani nihariyanti, bhummattharanapaccattharananivasanaparupanani panettha unhaviriyani 2- kambaladini vattanti. Khajjabhojanam siniddham katukasannissitam nirudakasannissitanca. Gimhike thambhapi bhittiyopi ucca honti, dvaravatapanani panettha bahuni vipulajalani 3- honti, bhummattharanadini dukulamayadini 4- vattanti. Khajjabhojanani madhurarasasitaviriyani. 5- Vatapanasamipesu cettha navacatiyo thapetva udakassa puretva niluppaladihi sanchadenti. Tesu tesu padesesu udakayantani karonti, yehi deve vassante viya udakadhara nikkhamanti. Nippurisehiti purisavirahitehi. Na kevalancettha turiyaneva nippurisani, sabbatthananipi nippurisaneva, dovarikapi itthiyova, nhapanadiparikammakarapi atthiyova. Raja kira "tatharupam issariyasukhasampattim anubhavamanassa purisam disva purisasanka uppajjati, sa me puttassa ma ahosi"ti sabbakiccesu itthiyova thapesiti. Pathamabhanavaravannana nitthita. Jinnapurisavannana [43] Dutiyabhanavare gopanasivankanti gopanasi viya vankam. Bhagganti 6- khandhe, katiyam, jajanusuti tisu thanesu bhaggavankam. 7- Dandaparayananti dandagatikam dandapatisaranam. Aturanti jaraturam. Gatayobbanti atikkantayobbanam pacchimavaye thitam disvati addhayojanappamanena balakayena parivuto susamvihitarakkhopi gacchanto yada ratho purato hoti, pacchato 8- balakayo, tadise okase @Footnote: 1 cha.Ma., i. natitanuni 2 Ma. unahabharitani 3 cha.Ma. vipulajatani @4 cha.Ma., i. dukulamayani 5 cha.Ma. madhurasasannissitabharitani 6 cha.Ma. bhogganati @7 cha.Ma. bhoggavankam 8 cha.Ma., i. paccha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page51.

Suddhavasakhinasavabrahmehi attano anubhavena rathassa puratova dassitam, tam purisam passitva. Suddhavasa kira "mahapuriso panke gajo viya pancasu kamagunesu laggo, satimassa uppadessama"ti tam dassesum. Evam dassitam ca tam bodhisatto ceva passati sarathi ca. Brahmanopi hi bodhisattassa appamadattham sarathissa ca kathasallapanattham 1- tam dassesum. Kim panesoti eso jinnoti. Kim vuttam hoti, naham bho ito pubbe evarupam addasanti pucchi. Tenahiti yadi mayhampi evarupehi kesehi evarupena ca kayena veditabbam, tenahi samma sarathi. Alandanajjauyyanabhumiyati "ajja yam 2- uyyanabhumim passissama"ti gacchama, alam taya uyyanabhumiyati samviggahadayo samveganurupam aha. Antepuram gatoti itthijanam visajjetva sirigabbhe ekakova nisinno. Yatra hi namati yaya jatiya sati jara pannayati, sa jati dhiratthu dhikkata atthu, jiguccha namesa jatiti 3- jatiya mulam khananto nisidi pathamena sallena hadaye viddho viya. [45] Sarathim amantapetvati raja kira nemittakehi kathitakalato patthaya ohitasoto vicarati, raja so "kumaro uyyanam gacchanto antaramagge nivatto"ti sutva sarathim amantapesi. Byadhitapurisavannana [46] Ma heva khotiadisu rajjam karetu, ma pabbajatu, brahmananam vacanam ma saccam hotuti evam cintesiti attho. [47] Addasa 4- khoti pubbe vuttanayeneva suddhavasehi dassitam addasa. Abadhikanti iriyapathabhanjanakena visabhagabadhena abadhikam. Dukkhitanti rogadukkhena dukkhitam. Balhagilananti adhimattagilanam. Palipannanti nimuggam. Jara @Footnote: 1 cha.Ma., i. kathasallapattham 2 cha.Ma. yanti na dissati @3 cha.Ma., i. jiguccha metam jatinti 4 cha.Ma. addasa kho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page52.

Pannayissati byadhi pannayissatiti idhapi yaya jatiya sati idam dvayam pannayati, dhiratthu 1- jati, ajatam khemanti jatiya mulam khananto nisidi dutiyena sallena viddho viya. Kalakatapurisavannana [50] Vilatanti sivikam. Petanti ito patigatam. Kalakatanti 2- katakalam, yattakam tena kalam jivitabbam, tam sabbam katva nitthapetva matanti attho. Imampissa purimanayeneva brahmano dassesum. Yatra hi namati idhapi yaya jatiya sati idam tayam 3- pannayati, dhiratthu jati ajatam khemanti jatiya mulam khananto nisidi tatiyena sallena viddho viya. Pabbajitavannana [53] Bhandunti mundam. Imampissa purimanayeneva brahmano dassesum. Sadhu dhammacariyatiadisu ayam deva dhammacaranabhavo sadhuti cintetva pabbajitoti evam ekamekassa padassa yojana veditabba. Sabbani cetani dasakusalakamma- pathavevacananeva. Avasane pana avihimsati karunaya pubbabhago. Anukampati mettaya pubbabhago. Tenahiti uyyojanatthe nipato. Pabbajitanhissa disva cittam pabbajjaya ninnam jatam, atha tena saddhim kathetukamo hutva sarathim uyyojento tenahitiadimaha. Bodhisattapabbajjavannana [54] Athakho bhikkhaveti "pabbajitassa sadhu dhammacariya"tiadini ca annanca bahum mahajanakayena rakkhiyamanassa puttadarasambadhe ghare vasato adinavapatisamyuttanceva migabhutena cetasa yathasukham vane vasato pabbajitassa vivekanisamsapatisamyuttanca dhammakatham sutva pabbajitukamo hutva athakho bhikkhave vipassi kumaro sarathim amantesi. @Footnote: 1 cha.Ma. dhikkata sa jati, i. dhiratthu tam jatim evamuparipi, Ma. dhikkatam @2 cha.Ma. kalankatanti 3 i. dvayam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page53.

Imani cattari disva pabbajitam nama sabbabodhisattanam vamsova tantiyeva paveniyeva. Annepi ca bodhisatta yatha ayam vipassi kumaro, cirassam passi evam cirassam passanti. 1- Amhakam pana bodhisatto cattaripi ekadivasanneva disva mahabhinikkhamanam nikkhamitva anomanaditire 2- pabbajito. Teneva rajagaham patva tattha ranna bimbisarena "kimattham pandita pabbajitosi"ti puttho aha:- jinnanca disva dukkhitanca byadhitam matanca disva gatamayusamkhayam. Kasayavattham pabbajitanca disva tasma aham pabbajitomhi rajati. Mahajanakayaanupabbajjavannana [55] Sutvana tesanti tesam caturasitiya panasahassanam sutva etadahosi. Orakoti onako 3- lamako. Anupabbajimsuti anupabbajitani. Kasma panettha yatha parato khandatissanam anupabbajjaya "bandhumatiya rajadhaniya nikkhamitva"ti vuttam, evam na vuttam 4- nikkhamitva sutatta. Ete kira sabbepi vipassissa kumarassa upatthakapurisava, te patova upatthanam agantva kumaram adisva patarasatthaya gantva bhuttapatarasa agamma "kuhim kumaro"ti pucchitva "uyyanabhumim gato"ti sutva "tattheva nam dakkhissama"ti nikkhanta nivattamanam sarathim disva "kumaro pabbajito"ti cassa vacanam sutva sutatthaneyeva sabbabharanani omuncitva antarapanato kasayapitani 5- vatthani aharapetva kesamassum oharetva pabbajimsu. Iti nagarato nikkhamitva bahinagare sutatta ettha "bandhumatiya rajadhaniya nikkhamitva"ti na vuttam. @Footnote: 1 cha.Ma., i. evam cirassam cirassam passanti 2 cha.Ma., i. anomanaditire @3 cha.Ma. i. unako 4 cha.Ma., i. vuttanti 5 cha.Ma., i. kasavapitani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page54.

Carikam caratiti gatagatatthane mahamandapam katva danam sajjetva agamma svatanaya nimantito mahajanassa 1- ayacitabhikkhameva patigganhanto cattaro mase carikam cari. [56] Akinnoti ganena parivuto. Ayam pana vitakko bodhisattassa kada uppannoti. Sve visakhapunnama bhavissatiti catuddasidivase. Tada kira so "yatheva mam ime pubbe gihibhutam parivaretva caranti, idanipi tatheva, kim imina ganena"ti ganasamganikaya ukkanthitva "ajjeva gacchami"ti cintetva puna "ajja avela, sace idani gamissami, sabbeva ime janissanti, sve gamissami"ti cintesi. Tamdivasanca uruvelagamasadise game gamavasino svatanaya nimantayimsu, te caturasitisahassanampi tesam pabbajitanam mahapurisassa ca payasameva patiyadayimsu. Atha mahapuriso punadivase tasmim 2- game tehi pabbajitehi saddhim bhattakiccam katva vasanatthanameva agamasi. Tattha te pabbajita mahapurisassa vattam dassetva attano attano rattitthanadivatthanani pavittha. Bodhisattopi pannasalam pavisitva nisinno. Thite majjhantike 3- kale sannisinnesu pakkhisu sanateva braharannam tam bhayam patibhati manti 4- evarupe pavivekaramanam 5- bhayakale sabbasattanam sadarathakaleyeva "ayam kalo"ti nikkhamitva pannasaladvaram pidahitva bodhimandabhimukho payasi. Annadapi ca tasmim thane vicaranto bodhimandam passati, nisiditum panassa cittam na namitapubbam. 6- Tamdivasam panassa nanam paripakagatam hoti, 7- tasma alankatam bodhimandam disva arohanatthaya cittam uppannam. So dakkhinadisabhagena upagamma padakkhinam katva puratthimadisabhage cuddasahattham pallankam pannapetva caturangikam viriyam adhitthahitva "yava buddho na homi, na tava ito vutthahami"ti 8- patinnam @Footnote: 1 cha.Ma. i. janassa 2 cha.Ma. tasmimyeva 3 cha.Ma. majjhanhike @4 sam.sa. 15/15/8 khattiyasutta 5 cha.Ma. avivekaramanam 6 Ma. bhutapubbam, i. pubbam @7 cha.Ma., i. hotiti na dissati 8 Ma. vutthahissamiti, i. utthahamiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page55.

Katva nisidi. Imamassa vupakasam sandhaya "eko 1- ganasma vupakattho vihasi"ti vuttam. Anneneva taniti te kira sayam bodhisattassa upatthanam agantva pannasalam parivaretva nisinna "ativikalo jato, upadharetha"ti vatva pannasalam vivaritva tam apassantapi "kuhim gato kuhim gato"ti nanubandhimsu, "ganavase nibbinno eko viharitukamo manne mahapuriso, buddhabhutamyeva nam passissama"ti antojambudipabhimukha carikam pakkanta. Bodhisattaabhinivesavannana [57] Vasupagatassati bodhimande ekarattivasam upagatassa. Rahogatassati rahasi gatassa. Patisallinassati ekibhavavasena nilinassa. Kicchanti dukkham. Cavati ca upapajjati cati idam dvayam pana aparaparam cutipatisandhim sandhaya vuttam. Jaramaranassati ettha yasma pabbajanto jinnabyadhimateyeva disva pabbajito, tasmassa jaramaranameva upatthati. Tenaha "jaramaranassa"ti. Iti jaramaranam mulam katva abhinivitthassa bhavaggato otarantassa viya athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi. Yonisomanasikarati upayamanasikara pathamanasikaRa. Aniccadini hi aniccaditova manasikaronto 2- yonisomanasikaro nama hoti. Ayanca "kismim nu kho sati jatiadini honti, kismim asati jatiadini na honti"ti udayabbayanupassanavasena pavattatta tesam annataro, tasmassa ito yonisomanasikara imina upayamanasikarena ahu pannaya abhisamayoti, bodhisattassa pannaya yasmim sati jaramaranam hoti, tena jaramaranakaranena saddhim samagamo ahosi. Kim pana tanti? jati. Tenaha "jatiyakho sati jaramaranam hoti"ti. Ya cayam jaramaranassa karanapariggahika panna, taya saddhim bodhisattassa samagamo ahositi ayam panettha 3- attho. Etenupayena sabbapadani veditabbani. @Footnote: 1 cha.Ma. ekova 2 cha.Ma. manasikaroto, i. manasikaroto 3 cha.Ma., i. panasaddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page56.

Namarupe kho sati vinnananti ettha pana sankharesu sati vinnananti ca, avijjaya sati sankharati ca vattabbam bhaveyya, tadubhayampi na gahitam. Kasma? avijjasankhara hi atito bhavo, tehi saddhim ayam vipassana na Ghatiyati. Mahapuriso hi paccuppannavasena abhinivitthoti. Nanu ca avijjasankharehi aditthehi na sakka buddhena bhavitunti. Saccam na sakka, imina pana te bhavaupadanatanhavaseneva ditthati. Imasmim pana 1- thane vittharato paticcasamuppadakatha kathetabba bhaveyya. 2- Sa panesa visuddhimagge kathitava. [58] Paccudavattatiti patinivattati. Katamam panettha vinnanam paccudavattatiti. Tam 3- patisandhivinnanampi vipassanavinnanampi. Tattha patisandhivinnanam paccayato patinivattati, vipassanavinnanam arammanato, ubhayampi namarupam natikkamati, namarupato param na gacchati. Ettavata jayetha vatiadisu vinnane namarupassa paccaye honte, namarupe ca vinnanassa paccaye honte, dvisupi annamannapaccayesu hontesu ettakena jayetha va .pe. Upapajjetha va. Ito hi param kim annam jayeyya va .pe. Upapajjetha va. Nanu etadeva jayati ca .pe. Upapajjati cati. Evam saddhim aparaparam cutipatisandhihi panca padani dassetva puna tam ettavatati vuttamattham niyyatento 4- "yadidam namarupapaccaya vinnanam, vinnanapaccaya namarupan"ti vatva tato param anulomapaccayakaravasena vinnanapaccaya namarupamulakam ayatimpi jatijaramaranam dassetum namarupapaccaya salayatanantiadimaha. Tattha kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti tisakalassa jatijaramaranasokaparidevadukkhadomanassaupayasadibhedassa dukkharasissa nibbatti hoti. Iti mahapuriso sakalassa vattadukkhassa nibbattim addasa. [59] Samudayo samudayoti khoti nibbatti nibbattiti kho. Pubbe ananussutesuti na anussutesu asutapubbesu. Cakkhum udapaditi adisu udayadassanapanna cesa dassanatthena cakkhum, natakaranatthena nanam, pajananatthena panna, @Footnote: 1 cha.Ma., i. panasaddo na dissati 2 cha.Ma., i. bhaveyyati na dissati @3 cha.Ma., i. tanti na dissati 4 i. niyyadento

--------------------------------------------------------------------------------------------- page57.

Vinibbijjhitva 1- pativijjhitva uppannatthena vijja, obhasatthena 2- alokoti ca vutta. Yathaha "cakkhum udapaditi dassanatthena. Nanam udapaditi natatthena. Panna udapaditi pajananatthena. Vijja udapaditi pativedhatthena. Aloko udapaditi obhasatthena. Cakkhum dhammo dassanattho attho. Nanam dhammo natattho attho. Panna dhammo pajananattho attho. Vijja dhammo pativedhattho attho. Aloko dhammo obhasattho attho"ti. 3- Ettakehi padehi kim kathitanti. Imasmim sati idam hotiti paccayasanjananamattam kathitam. Athava vithipatipanna tarunavipassana kathitati. [61] Adhigato kho myayanti adhigato kho me ayam. Maggoti vipassanamaggo. Sambodhayati catusaccabujjhanatthaya, nibbanabujjhanatthayaeva va. Apica bujjhatiti bodhi, ariyamaggassetam namam, tadatthayatipi vuttam hoti. Vipassanamaggamulako hi ariyamaggoti. Idani tam maggam niyyatento "yadidam namarupanirodha"ti adimaha. Ettha ca vinnananirodhotiadihi paccattapadehi nibbanameva kathitam. Iti mahapuriso sakalassa vattadukkhassa anibbattinirodham addasa. [62] Nirodho nirodhoti khoti anibbatti anibbattiti kho. Cakkhuntiadini vuttatthaneva. Idha pana sabbeheva etehi padehi "imasmim asati idam na hoti"ti nirodhasanjananamattameva kathitam, athava vutthanagamini balavavipassana kathitati. [63] Aparena samayenati evam paccayam ca paccayanirodham ca viditva tato aparabhage. Upadanakkhandhesuti upadanassa paccayabhutesu khandhesu. Udayabbayanupassiti tameva pathamam dittham udayanca vayanca anupassamano. Vihasiti sikhappattam 4- vutthanagaminivipassanam vaddhento vihari. Idam kasma vuttam? sabbeyeva hi puritaparamino bodhisatta pacchimabhave puttassa jatadivase @Footnote: 1 cha.Ma., i. nibbijjhitva 2 i. obhasanatthena @3 khu. pati. 31/614/525 dhammacakkakatha (saya) 4 cha.Ma. sikhapattam, i. sikhappattam,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page58.

Mahabhinikkhamanam nikkhamitva pabbajitva padhanamanuyunjitva bodhipallankam aruyha marabalam vidhamitva pathame yame pubbenivasam anussaranti, dutiye yame dibbacakkhum visodhenti, tatiye yame paccayakaram sammasitva anapanacatutthajjhanato vutthaya pancasu khandhesu abhinivisitva udayabbayavasena samapannasalakkhanani disva yava gotarabhunana vipassanam vaddhetva ariyamaggena sakale buddhagune pativijjhanti. Ayampi ca mahapuriso puritaparami, so yathavuttameva sabbam anukkamam katva pacchimayame anapanacatutthajjhanato vutthaya pancasu khandhesu abhinivisitva vuttappakaram udayabbayavipassanam arabhi, tam dassetum idam vuttam. Tattha iti rupanti idam rupam, ettakam rupam, ito uddham rupam natthiti ruppanasabhavanceva bhutupadayabhedanca adim katva lakkhanarasapaccupatthanapadatthanavasena anavasesarupapariggaho vutto. Iti rupassa samudayoti imina evam pariggahitassa rupassa samudayadassanam vuttam. Tattha ititi evam samudayo hotiti attho. Tassa vittharo "avijjasamudaya rupasamudayo, tanhasamudaya rupasamudayo, kammasamudaya rupasamudayo, aharasamudaya rupasamudayoti, nibbattilakkhanam passantopi rupakkhandhassa samudayam passati"ti 1- evam veditabbo. Atthangamepi "avijjanirodha rupanirodho .pe. Viparinamalakkhanam passantopi rupakkhandhassa nirodham passati"ti ayam assa vittharo. Iti vedanatiadisupi ayam vedana, ettaka vedana, ito uddham vedana natthi. Ayam sanna. Ime sankhaRa. Idam vinnanam, ettakam vinnanam, ito uddham vinnanam natthiti vedayitasanjananaabhisankharanavijanana- sabhavanceva sukhadirupasannadiphassadicakkhuvinnanadibhedanca adim katva lakkhanarasapaccupatthanapadatthanavasena anavasesavedanasannasankharavinnanapariggaho vutto. Iti vedanaya samudayotiadihi pana evam pariggahitanam vedanasanna- sankharavinnananam samudayadassanam vuttam. Tatrapi ititi evam samudayo hotiti attho. Tesampi vittharo "avijjasamudaya vedanasamudayo"ti 2- rupe vuttanayeneva veditabbo. Ayam pana viseso, tisu khandhesu "aharasamudaya"ti avatva @Footnote: 1 khu. pati. 31/106/80 udayabbayanananiddesa @2 khu. pati. 31/108/80 udayabbayanananiddesa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page59.

"phassasamudaya"ti vattabbam. Vinnanakkhandhe "namarupasamudaya"ti. Atthangamapadampi tesamyeva vasena yojetabbam. Ayamettha sankhepo, vittharo pana udayabbayavinicchayo sabbakaraparipurova visuddhimagge vutto. Tassa pancasu upadanakkhandhesu udayabbayanupassino viharatoti tassa vipassissa bodhisattassa imesu rupadisu pancasu upadanakkhandhesu samapannasalakkhanavasena udayabbayanupassino viharato yathanukkamena vaddhite vipassananane anuppadanirodhena nirujjhamanehi asavasankhatehi kilesehi anupadaya aggahetvava cittam vimuccati, tadetam maggakkhane vimuccati nama, phalakkhane vimuttam nama. Maggakkhane va vimuttanceva vimuccati ca, phalakkhane vimuttameva. Ettavatava mahapuriso sabbabandhana vimutto 1- suriyarasmisamphutthamiva padumam suvikasitacittasantano cattari maggananani, cattari phalananani, catasso patisambhida, catuyoniparicchedakananam, pancagatiparicchedakananam cha asadharanananani sakale ca buddhagune hatthagate katva paripunnasankappo bodhipallanke nisinnova:- anekajatisamsaram, sandhavissam anibbisam. Gahakaram gavesanto, dukkha jati punappunam. Gahakaraka ditthosi, puna geham na kahasi. Sabba te phasuka bhagga, gahakutam visankhatam. Visankharagatam cittam tanhanam khayamajjhagati. 2- Ayoghanahatasseva, jalato jatavedassa. 3- Anupubbupasantassa, yatha na nayate gati. Evam samma vimuttanam, kamabandhoghatarinam. Pannapetum gati natthi, pattanam acalam sukhanti. 4- Evam manasikaronto saradasuriyo viya, punnacando viya ca virocitthati. Dutiyabhanavarakatha nitthita. @Footnote: 1 cha.Ma. vippamutto, i. sabbabandhanavippamutto 2 khu.dha. 25/153-154 pathamabodhivatthu @3 ka. cha.Ma. jatavedaso 4 khu. u. 25/80/230 dutiyadabbasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page60.

Brahmayacanakathavannana [64] Tatiyabhanavare yannunaham dhammam deseyyanti yadi panaham dhammam deseyyam. Ayam pana vitakko kada uppannoti. Buddhabhutassa atthame sattahe. So kira buddho hutva sattaham bodhipallanke nisidi, sattaham bodhipallankam olokento atthasi, sattaham ratanacankame cankami, sattaham ratanagabbhe dhammam vicinanto nisidi, sattaham ajapalanigrodhe nisidi, sattaham muccalinde 1- nisidi, sattaham rajayatane nisidi. Tato vutthaya atthame sattahe puna agantva ajapalanigrodhe nisinnamattasseva sabbabuddhanam acinnasamacinno ayanceva vitakko ito anantaro ca vitakko upapanno. Tattha adhigatoti patividdho. Dhammoti catusaccadhammo. Gambhiroti uttanabhavapatikkhepavacanametam. Duddasoti gambhirattava duddaso dukkhena datthabbo, na sakka sukhena datthum. Duddasattava duranubodho dukkhena avabujjhitabbo, na sakka sukhena avabujjhitum. Santoti nibbuto. Panitoti atappako. Idam dvayam lokuttarameva sandhaya vuttam. Atakkavacaroti takkena avacaritabbo ogalhitabbo 2- na hoti, naneneva avacaritabbo. Nipunoti sanho. Panditavedaniyoti sammapatipadam patipannehi panditehi veditabbo. Alayaramati satta pancasu kamagunesu alayanti, 3- tasma te alayati vuccanti. Atthasatatanhaviparitani 4- alayanti, tasma alayati vuccanti. Tehi alayehi ramantiti alayarama. Alayesu ratati alayarata. Alayesu suttha muditati alayasammudita. Yatheva hi susajjitam pupphaphalabharitarukkhadisampannam uyyanam pavittho raja taya taya sampattiya ramati, sammudito amodito pamodito 5- hoti na ukkanthati, sayampi nikkhamitum na icchati, evamimehipi kamalayatanhalayehi satta ramanti, samsaravatte sammudita anukkanthita vasanti. Tena tesam bhagava duvidhampi alayam uyyanabhumim viya dassento "alayarama"tiadimaha. @Footnote: 1 cha.Ma., i. mucalinde 2 cha.Ma., i. ogahitabbo 3 cha.Ma., i. alliyanti @4 cha.Ma., i. tanhavicaritani 5 cha.Ma. ayam na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page61.

Yadidanti nipato, tassa thanam sandhaya "yam idan"ti, paticcasamuppadam sandhaya yo ayan"ti evamattho datthabbo. Idappaccayata paticcasamuppadoti imesam paccaya idappaccaya, idappaccayaeva idappaccayata, idappaccayata ca sa paticcasamuppado cati idappacyatapaticcasamuppado. Sankharadipaccayanam avijjadinam etam adhivacanam. Sababasankharasamathotiadi sabbam nibbanameva. Yasma hi tam agamma sabbasankharavipphanditani sammanti vupasammanti, tasma "sabbasankharasamatho"ti vuccati. Yasma ca tam agamma sabbe upadhayo patinissattha honti, sabbatanha khiyanti, sabbe kilesaraga virajjanti, sabbam dukkham nirujjhati, tasma "sabbupadhipatinissaggo tanhakkhayo 1- virago nirodho"ti vuccati. Sa panesa tanha bhavena bhavam phalena va saddhim kammam vinati samsibbatiti katva vananti vuccati. Tato nikkhantanti 2- nibbanam. So mamassa kilamathoti ya ajanantanam desana nama, so mama kilamatho assa, sa mama vihesa assati attho. Kayakilamatho ceva kayavihesa ca assati vuttam hoti, citte pana ubhayampetam buddhanam natthi. [65] Apissuti anubaruhanatthe nipato, so "na kevalam etadahosi, imapi gatha patibhamsu"ti dipeti. Vipassintiadisu vipassissa bhagavato arahato sammasambuddhassati attho. Anacchariyati anuacchariya. Patibhamsuti patibhanasankhatassa nanassa gocara ahesum, parivitakkayitabbatam papunimsu. Kicchenati dukkhena, na dukkhaya patipadaya. Buddhanam hi cattaropi magga sukha patipadava honti. Paramipuranakale pana saragasadosasamohasseva sato agatagatanam yacakanam alankatapatiyattam sisam kantitva 3- galalohitam niharitva suanjitani akkhini uppatetva kulavamsappatitthapakam 4- puttam manapacarinim bhariyanti evamadini dentassa annani ca khantivadisadisesu attabhavesu chejjabhejjadini papunantassa agamaniyapatipadam sandhayetam vuttam. Halanti ettha hakaro nipatamatto, alanti attho. Pakasitunti desitum, evam kicchena adhigatassa @Footnote: 1 cha.Ma. tanhakkhayo 2 cha.Ma. tato vanato nikkhantanti nibbanam, @ i. tato nikkhantam vanatoti nibbanam. 3 cha.Ma. chinditva @4 cha.Ma. kulavamsapadipakam, i. kulavamsapadipam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page62.

Dhammassa alam desitum, paribyattam desitum 1- ko attho desitenati vuttam hoti. Ragadosaparetehiti ragadosadutthehi 2- ragadosanugatehi va. Patisotagaminti niccadinam patisotam aniccam dukkhamanatta asubhanti evam gatam catusaccadhammam. Ragarattati kamaragena bhavaragena ditthiragena ca ratta. Na dakkhantiti aniccam dukkhamanatta asubhanti imina sabhavena na passissanti, te apassante ko sakkhissati evam gahapetum. Tamokkhandhena avutati avijjarasina ajjhotthata. Appossukkatayati nirussukkabhavena, adesetukamatayati attho. Kasma panassa evam cittam nami, nanu esa "mutto mocessami, tinno tarayissami, 3- kim me annatavesena dhammam sacchikatenidha sabbannutam papunitva santaressam sadevakanti 4- patthanam katva paramiyo puretva sabbannutam pattoti. Saccametam, paccavekkhananubhavena panassa evam cittam nami. Tassa hi sabbannutam patva sattanam kilesaggahanatam dhammassa ca gambhiratam paccavekkhantassa sattanam kilesaggahanata ca dhammassa gambhirata ca sabbakarena pakata jata. Athassa "ime sattava kanjikapunnalavu 5- viya takkabharitacati 6- viya vasatelatemitapatapilotika 7- viya anjanamakkhitahattho viya kilesabharita atisankilittha ragaratta dosaduttha mohamulha te kim nama pativijjhissanti"ti cintayato kilesaggahanapaccavekkhananubhavenapi evam cittam nami. "ayanca dhammo pathavisandharakaudakakkhandho viya gambhiro, pabbatena paticchadetva thapito sasapo viya duddaso, satadha bhinnassa valassa kotiya @Footnote: 1 cha.Ma. paribyattam desitunti na dissati 2 cha.Ma.,i. ragadosaphutthehi @3 cha.Ma., taressami, i. tareyyami 4 i. tarayissam sadevaketi @5 cha.Ma. kanjikapunnalabu, i. kanjiyapunnalabu 6 Ma. takkapuritacati, @i. takkaharitacati 7 cha.Ma. i. vasatelapitapilotika

--------------------------------------------------------------------------------------------- page63.

Kotipatipadanam viya 1- ca duranubodho, nanu maya hi imam dhammam pativijjhitum vayamantena adinnam danam nama natthi, arakkhitam silam nama natthi, apurita kaci parami nama natthi, tassa me nirussaham viya marabalam vidhamantassapi pathavi na kampittha, pathamayame pubbenivasam anussarantassapi na kampittha, majjhimayame dibbacakkhum visodhentassapi na kampittha. Pacchimayame pana paticcasamuppadam pativijjhantasseva medani 2- dasasahassilokadhatum 3- kampittha. Iti madisenapi tikkhananena kicchenevayam dhammo patividdho, tam lokiyamahajana katham pativijjhissanti"ti dhammagambhirata paccavekkhananubhavenapi evam cittam namiti veditabbam. Apica brahmuna yacite desetukamatayapissa evam cittam nami. Janati hi bhagava "mama appossukkataya citte namamane mam mahabrahma dhammadesanaya 4- yacissati, ime ca satta brahmagaruka, te `sattha kira dhammam na desetukamo ahosi, atha nam mahabrahma yacitva desapesi, santo vata bho dhammo, panito vata bho'ti mannamana sussulissanti"ti. Imampissa karanam paticca appossukkataya cittam nami, no dhammadesanayati veditabbam. [66] Annatarassati ettha kincapi "annataro"ti vuttam, atha kho imasmim cakkavale jetthakamahabrahma esoti veditabbo. Nassati vata bho lokoti so kira imam saddam tatha niccharesi, yatha dasasahassilokadhatubrahmano sutva sabbe sannipatimsu. Yatra hi namati yasmim nama loke. Purato paturahositi tehi dasahi brahmasahassahei saddhim paturahosi. Apparajakkhajatikati pannamaye akkhimhi appam parittam ragadosamoharajam etesam, evam sabhavati apparajakkhajatika. Assavanatati assavanataya. Bhavissantiti purimabuddhesu dasapunnakiriyavatthuvasena katadhikara paripakagata padumani viya suriyarasmisamphassam, dhammadesanamyeva akankhamana catuppadikagathavasane ariyabhumim okkamanaraha na eko, na dve, anekasatasahassa dhammassa annataro bhavissantiti dasseti. @Footnote: 1 cha.Ma. valassa kotiya kotim patipadanam viya, i. valassa koti viya anu 2 cha.Ma. me @3 cha.Ma. dasasahassilokadhatu, i. dasasahassilokadhatu 4 cha.Ma., i. dhammadesanam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page64.

[69] Ajjhesananti evam tikkhattum yacanam. Buddhacakkhunati indriyaparopariyattananena ca asayanusayananena ca. Imesam hi dvinnam nananam "buddhacakkhu"ti namam, sabbannutananassa "samantacakkhu"ti, tinnam magganananam dhammacakkhu"ti. Apparajakkheti adisu yesam vuttanayeneva pannacakkhumhi ragadirajam appam, te apparajakkha. Yesam tam mahantam, te maharajakkha. Yesam saddhadini indriyani tikkhani, te tikkhindriya. Yesam tani muduni, te mudindriya. Yesam teyeva saddhadayo akara sundara, te svakaRa. Ye kathitakaranam sallakkhenti, sukhena sakka honti vinnapetum, te suvinnapaya. Ye paralokanceva vajjanca bhayato passanti, te paralokavajjabhayadassavino nama. Ayam panettha pali:- "saddho puggalo apparajakkho, assaddho puggalo maharajakkho. Araddhaviriyo .pe. Kusito. Upatthitasati, mutthassati, samahito, asamahito. Pannava, duppanno puggalo maharajakkho. Tatha saddho puggalo tikkhindriyo .pe. Pannava puggalo paralokavajjabhayadassavi, duppanno puggalo na paralokavajjabhayadassavi. Lokoti ca khandhaloko dhatuloko ayatanaloko sampattibhavaloko vipattibhavaloko sampattivipattibhavaloko vipattisampattibhavaloko. Eko loko sabbe satta aharatthitika. Dve loka namanca rupanca. Tayo loka tisso vedana. Cattaro loka cattaro ahaRa. Panca loka pancupadanakkhandha. Cha loka cha ajjhattikani ayatanani. Satta loka satta vinnanatthitiyo. Attha loka attha lokadhamma. Nava loka nava sattavasa. Dasa loka dasayatanani. Dvadasa loka dvadasayatanani. Attharasa loka attharasa dhatuyo. Vajjanti sabbe kilesa vajjam, 1- sabbe duccarita vajjam, sabbe abhisankhara vajjam, sabbe 2- bhavagamikamma 2- vajjam. Iti imasmim ca loke imasmim ca vajje tibba bhayasanna paccupatthita hoti, seyyathapi ukkhittasike vadhake. Imehi pannasaya akarehi imani pancindriyani janati passati annati pativijjhati, idam tathagatassa indriyanam paropariyatte nananti. 3- @Footnote: 1 i. vajja, evamuparipi 2-2 Ma. sabbam bhavagamikammam. @3 khu. pati. 31/276/179 indriyaparopariyattanananiddesa (saya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page65.

Uppaliniyanti uppalavane. Itaresupi eseva nayo. Antonimuggaposiniti yani annanipi padumani anto nimugganeva posiyanti. Udakam accuggamma titthantiti udakam atikkamitva titthanti. Tattha yani accuggamma thitani, tani suriyarasmisamphassam agamayamanani thitani, tani ajja pupphanakani. Yani samodakam thitani, tani sve pupphanakani. Yani udaka anugatani 1- antonimuggaposini, 2- tani tatiyadivase pupphanakani. Udaka pana anugatani annanipi sarogani 3- uppaladini 3- nama atthi, yani neva pupphissanti, macchakacchapabhakkhaneva bhavissanti, tani palim anarulhani. Aharitva pana dipetabbaniti sudipitani. Yatheva hi tani catubbidhani pupphani, evameva ugghatitannu vipacitannu neyyo padaparamoti cattaro puggala. Tattha yassa puggalassa saha udahatavelayam dhammabhisamayo hoti, ayam vuccati puggalo ugghatitannu. Yassa puggalassa sankhittena bhasitassa vittharena atthe vibhajiyamane dhammabhisamayo hoti, ayam vuccati puggalo vipacitannu. Yassa puggalassa uddesato paripucchato yoniso manasikaroto kalyanamitte sevato bhajato payirupasato anupubbena dhammabhisamayo hoti, ayam vuccati puggalo neyyo. Yassa puggalassa bahumpi sunato bahumpi bhanato bahumpi ganhato bahumpi dharayato bahumpi vacayato na taya jatiya dhammabhisamayo hoti, ayam vuccati puggalo padaparamo. 4- Tattha bhagava uppalavanadisadisam dasasahassilokadhatum olokento "ajja pupphanakani viya ugghatitannu, sve pupphanakani viya vipacitannu, tatiyadivase pupphanakani viya neyyo, macchakacchapabhakkhani pupphani viya padaparamo"ti addasa. Passanto ca "ettaka apparajakkha, ettaka maharajakkha, tatrapi ettaka ugghatitannu"ti evam sabbakarato addasa. Tattha tinnam puggalanam @Footnote: 1 i. antonimuggatani. 2 cha.Ma. antoudakaposini. @3-3 cha.Ma. sarojauppaladini. 4 abhi. pu. 36/108/185 catukkapggalapannatti. (saya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page66.

Imasmimyeva attabhave bhagavato dhammadesana attham sadheti, padaparamanam anagatatthaya vasana 1- hoti. Atha bhagava imesam catunnam puggalanam atthavaham dhammadesanam viditva desetukamyatam uppadetva puna te sabbesupi tasu bhavesu sabbe satte bhabbabhabbavasena dve kotthase akasi. Ye sandhaya vuttam "ye te satta kammavaranena samannagata, vipakavaranena samannagata, kilesavaranena samannagata, assaddha acchandika duppanna abhabba niyamam okkamitum kusalesu dhammesu sammattam, ime te satta abhabba, katame satta bhabba, ye te satta na kammavaranena .pe. Ime te satta bhabbati. 2- Tattha sabbepi abhabbapuggale pahaya bhabbapuggaleyeva nanena pariggahetva "ettaka ettha 3- ragacarita, ettaka dosamohavitakka- saddhabuddhicarita"ti cha kotthase akasi. Evam katva "dhammam desessami"ti cintesi. Brahma tam natva somanassajato bhagavantam gathahi ajjhabhasi. Idam sandhaya "atha kho so bhikkhave mahabrahma"ti adi vuttam. [70] Tattha ajjhabhasiti adhi abhasi, adhikiccam arabbha abhasiti attho. Sele yatha pabbatamuddhanitthitoti selamaye ekaghane pabbatamuddhani yathathitova, na hi tattha thitassa dassanatthampi givukkhipanapasaranadikiccam atthi. Tathupamanti tappatikagam selapabbatupamam. Ayam panettha sankhepattho, yatha selapabbatamuddhani thitova 4- cakkhuma puriso samantato janatam passeyya, tathapi tvam sumedhaso 5- sundarapanno 5- sabbannutananena samantacakkhu bhagava dhammamayam pannamayam pasadamaruyha sayam apetasoko sokavakinnam jatijarabhibhutam janatam avekkhassu 6- upadharaya upaparikkha. @Footnote: 1 cha.Ma. anagate vasanatthaYu. 2 khu. pati. 31/282/181 asayanusayanananiddesa (saya.) @abhi.vi. 35/826-827/417 dasakaniddesa 3 cha.Ma. etthati na dissati 4 cha.Ma. yathathitova @5-5 cha.Ma.,i. sumedha sundarapanna 6 cha.Ma. apekkhassu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page67.

Ayametthadhippayo:- yatha hi pabbatapade samanta mahantam khettam katva tattha kedarapalisu kutikayo katva rattim aggim jaleyyum. Caturangasamannagatanca andhakaram assa. Athassa pabbatassa matthake thatva cakkhumato purisassa bhumim olokayato neva khettam, na kedarapaliyo, na kutiyo, na tattha sayitamanussa pannayeyyum, kutikasu pana aggijalamattameva pannayeyya. Evameva dhammapasadamaruyha sattanikayam olokayato tathagatassa ye te akatakalyana satta, te ekavihare dakkhinajanupasse nisinnapi buddhacakkhussa apatham nagacchanti, rattim khittasara viya honti. Ye pana katakalyana veneyyapuggala te tassa dure thitapi apatham agacchanti, te 1- aggi viya himavantapabbato viya ca. Vuttampi cetam:- dure santo pakasenti himavantova pabbato. Asantettha na dissanti rattim khitta yatha sarati. 2- Utthehiti bhagavato dhammadesanattham carikacaranam yacanto bhanati. Virati adisu bhagava viriyavantataya viro, devaputtamaccukilesamaranam vijitatta vijitasangamo, jatikantaradinittharanatthaya veneyyasatthavahanasamatthataya satthavaho, kamacchandainassa abhavato ananoti veditabbo. [71] Aparutati vivata. Amatassa dvarati ariyamaggo. So hi amatasankhatassa nibbanassa dvaram. So maya vivaritva thapitoti dasseti. Pamuncantu saddhanti sabbe attano saddham pamuncantu visajjentu. Pacchimapadadvaye ayamattho, aham hi attano pagunam supavattampi 3- imam panitam uttamam dhammam kayavacahi kilamathasanni hutva na bhasim, idani pana sabbe jana saddhabhajanam upanentu, puressami tesam sankappanti. @Footnote: 1 cha.Ma. so. 2 khu.dha. 25/304/69 culasubhaddavatthu. 3 cha.Ma. suppavattitampi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page68.

Aggasavakayugavannana [73] Bodhirukkhamuleti bodhirukkhassa avidure ajapalanigrodhe antarahitoti attho. Kheme migadayeti isipatanam tena samayena khemam nama uyyanam hoti, miganam pana abhayavasatthaya dinnatta migadayoti vuccati. Tam sandhaya vuttam "kheme migadaye"ti yatha ca vipassi bhagava, evam annepi buddha pathamam dhammadesanatthaya gacchanta akasena gantva tattheva otaranti. Amhakam pana bhagava upakassa ajivakassa upanissayam disva "upako imam addhanam patipanno, so mam disva sallapitva gamissati. Atha puna nibbinno agamma arahattam sacchikarissati"ti natva attharasayojanamaggam padasava agamasi. Dayapalam amantesiti disvava punappunam oloketva "ayyo no bhante agato"ti vatva upagatam amantesi. [75] Anupubbikathanti 1- danakatham, dananantaram silam, silanantaram saggam, sagganantaram magganti evam anupatipatiya 2- katham kathesi. Tattha danakathanti idam danam nama sukhanam nidanam, sampattinam mulam, bhoganam patittha, visamagatassa tanam lenam gati parayanam idhalokaparalokesu danasadiso avassayo patittha arammanam tanam lenam gati parayanam natthi. Idam hi avassayatthena ratanamayasihasanasadisam, patitthanatthena mahapathavisadisam, arammanatthena alambanarajjusadisam. Idanhi dukkhanittharanatthena nava, samassasanatthena sangamasuro, bhayaparittanatthena sankhatanagaram, maccheramaladihi anupalittatthena padumam, tesam dahanatthena 3- aggi, durasadatthena asiviso, asantasanatthena siho, balavantatthena hatthi, abhimangalasammatatthena setausabho, khemantabhumisampapanatthena valahako assaraja. Danam hi loke sakkasampattim deti marasampattim brahmasampattim cakkavattisampattim savakaparaminanam paccekabodhinanam abhisambodhinanam detiti evamadi danagunapatisamyuttam katham. @Footnote: 1 cha.Ma. anupubbim kathanti. 2 cha.Ma. anupatipatikatham kathesi, i. katheliti na dissati. @3 cha.Ma. nidahanatthena, i. niddahanatthena.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page69.

Yasma pana danam dadanto silam samadatum sakkoti, tasma tadanantaram silakatham kathesi. Lilakathanti silam nametam avassayo patittha arammanam tanam lenam gati parayanam. Idhalokaparalokasampattinam hi silasadiso 1- avassayo patittha 2- arammanam tanam lenam gati parayanam natthi, silasadiso alankaro natthi, silapupphasadisam puppham natthi, silagandhasadiso gandho natthi, silalankarena hi alankatam silakusumapilandhitam 3- silagandhanulittam sadevako loko olokento tittim na gacchatiti evamadi silagunapatisamyuttam katham. Idam pana silam nissaya ayam saggo labbhatiti dassetum silanantaram saggakatham kathesi. Saggakathanti ayam saggo nama ittho kanto manapo, niccamettha kila, dibbasampattiyo 4- labbhanti, catummaharajika deva navutivassasatasahassani dibbasukham dibbasampattim ca labhanti 5- tavatimsa tisso ca vassakotiyo satthi ca vassasatasahassaniti evamadi saggagunapatisamyuttam katham. Saggasampattim kathayantananhi buddhanam mukham nappahoti. Vuttampi cetam "anekapariyayena kho aham bhikkhave saggakatham katheyyan"ti adi. Evam saggakathaya palobhetva pana hatthim alankaritva tassa sondam chindanto viya "ayampi saggo anicco addhuvo, na ettha chandarago katabbo"ti dassanattham "appassada kama bahudukkha bahupayasa, adinavo ettha bhiyyo"ti 6- adina nayena kamanam adinavam okaram sankilesam kathesi. Tattha adinavoti doso. Okaroti avakaro lamakabhavo. Sankilesoti tehi sattanam samsare sankilissanam. Yathaha "sankilissanti 7- vata bho satta"ti. 8- Evam kamadinavena tajjetva nekkhamme anisamsam pakasesiti, pabbajjaya gunam pakasesiti attho. Sesam ambatthasuttavannanayam vuttanayanceva uttanatthanca. [77] Alatthunti katham alatthum? ehibhikkhubhavena. Bhagava kira tesam Iddhimayapattacivarassupanissayam olokento anekasu jatisu civaradanadini disva @Footnote: 1-2 Ma. silasadisa patittha. 3 cha.Ma. silakusumapilandhanam. @4 cha.Ma. niccam sampattiyo labbhanti, i. niccam na dissati 5 cha.Ma.,i. patilabhanti @6 Ma.mu. 12/177/136 culadukkhakkhandhasutta, Ma.Ma. 13/42/29 potaliyasutta. @7 cha.Ma., i. kilisusanti 8 Ma.Ma. 13/351/335 angulimalasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page70.

Etha bhikkhavoti adimaha. Te tavadeva bhandu kasayavasana atthahi bhikkhuparikkharehi sarire patimukkeheva 1- vassasatikatthera viya bhagavantam namassamanava nisidimsu. Sandassesiti adisu idhalokattham sandassesi, paralokattham sandassesi. Idhalokattham dassento aniccanti dassesi, dukkhanti dassesi, anattati dassesi, khandhe dassesi, dhatuyo dassesi, ayatanani dassesi, paticcasamuppadam dassesi, rupakkhandhassa udayam dassento panca lakkhanani dassesi, tatha vedanakkhandhadinam, tatha vayam dassentoti 2- udayabbayavasena pannasalakkhanani dassesi, paralokattham dassento nirayam dassesi, tiracchanayonim, pittivisayam, 3- asurakayam, tinnam kusalanam vipakam, channam devalokanam, navannam brahmalokanam sampattim dassesi. Samadapesiti catuparisuddhisiladhutangadasakathavatthuadike 4- kalyanadhamme ganhapesi. Samuttejesiti suttha uttejesi, abbhussahesi. Idhalokatthanca paralokatthanca tasetva 5- tasetva 5- adhigatam viya katva kathesi. Dvattimsakammakaranapancavisatimahabhayappabhedam hi idhalokattham buddhe bhagavati tasetva tasetva kathayante pacchabahum 6- galhabandhanam bandhitva catummahapathe paharasatena taletva 7- dakkhinadvarena niyamano viya aghatanagandikaya thapitasiso viya sule uttasito viya mattahatthina maddiyamano viya ca uttasanto 8- hoti. Paralokatthanca kathayante nirayadisu nibbatto viya devalokasampattim anubhavamano viya ca hoti. Sampahamsesiti patiladdhagunena modesi, 9- mahanisamsam katva kathesiti attho. Sankharanam adinavanti hetthapathamamaggadhigamattham kamanam adinavam kathesiti, idha pana uparimaggadhigamattham "anicca bhikkhave sankhara addhuva @Footnote: 1 cha.Ma. sarirapatimukkeheva, 2 cha.Ma. dassentopi. 3 cha.Ma., i. pettivisayam. @4 cha.Ma......terasadhutanga.... 5 i. tapetva tapetva evamuparipi @6 cha.Ma., i. pacchabaham. 7 cha.Ma., i. taletva @8 cha.Ma. samviggo, i. satto. 9 cha.Ma., i. codesi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page71.

Anassasika, yavancidam bhikkhave alameva sabbasankharesu nibbinditum alam virajjitum alam vimuccitun"ti 1- adina nayena sankharanam adinavanca lamakabhavanca tappaccayanca kilamatham pakasesi. Yatha ca tattha nekkhamme, evamidha "santamidam bhikkhave nibbanam nama panitam tanam lenan"ti adina nayena nibbane anisamsam pakasesi. Mahajanakayapabbajjavannana [78] Mahajanakayoti tesamyeva dvinnam kumaranam upatthakajanakayo. [80] Bhagavantam saranam gacchama dhammancati samghassa aparipunnatta dvevacikameva saranam agamamsu. [81] Alatthunti pubbe vuttanayeneva ehibhikkhubhaveneva alatthum. Ito annatare pabbajitavarepi eseva nayo. Carikanujananavannana [86] Parivitakko udapaditi kada udapaditi? sambodhito sattasamvaccharani sattamase sattadivase 2- atikkamitva udapadi. Bhagava kira pitu sangaham karonto vihasi. Rajapi cintesi "mayham jetthaputto nikkhamitva buddho jato, dutiyaputto me nikkhamitva aggasavako jato, purohitaputto dutiyasavako 3- ime ca avasesa bhikkhu gihikalepi mayham puttameva parivaretva vicarimsu. Ime pubbe 4- idanipi mayhamyeva bhara, 5- ahameva te 6- catuhi paccayehi upatthahissami, annesam okasam na dassami"ti viharadvarakotthakato patthaya yava rajagehadvara ubhayato khadirapakaram karetva kilanjehi chadapetva vatthehi paticchadapetva upari ca chadapetva suvannatarakavicittam samosarita- talakkhandhamattavividhapupphadamavitanam 7- karetva hettha bhumiyam cittattharehi 8- @Footnote: 1 sam. ni. 16/124/172 tinakatthasutta, an sattaka 23/63/102 sattasuriyasutta. (saya) @2 i. satta ca divase. 3 cha.Ma. dutiyaaggasavako. 4 cha.Ma. ime sabbe 5 cha.Ma. bharo. @6 cha.Ma. ahameva ca ne. 7 cha.Ma. samolambita.... 8 cha.Ma. cittattharanehi, @ i. bhumim vicitrattharanehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page72.

Attharapetva 1- anto ubhosu passesu malavacchake 2- punnaghate, sakalamaggavasatthaya ca gandhantare pupphani, pupphantare gandhe ca thapapetva bhagavato kalam arocapesi. Bhagava bhikkhusamghaparivuto antosaniyava rageham gantva bhattakiccam katva viharam paccagacchati. Anno koci datthumpi na labhati, kuto pana bhikkham va datum, pujam va katum, dhammam va sotum. Nagara cintesum "ajja satthuno loke uppannassa sattamasadhikani sattasamvaccharani, mayanca 3- datthumpi na labhama, pageva bhikkham va datum, pujam va katum, dhammam va sotum, raja `mayhamyeva buddho, mayhamyeva dhammo, mayhamyeva samgho'ti mamayitva sayameva upatthahati, 4- sattha ca uppajjamano sadevakassa lokassa atthaya hitaya uppanno. Na hi rannova nirayo unho assa, annesam niluppalavarasadiso. Tasma rajanam vadama. Sace no sattharam deti, iccetam kusalam. No ce deti, ranna saddhim yujjhitvapi samgham gahetva danadini punnani karoma. Na sakka kho pana suddhanagareheva 5- evam katum, ekam jetthakam purisampi ganhama"ti. Te senapatim upasankamitva tasseva tamattham arocetva "sami kim amhakam pakkho hoti, 6- udahu ranno"ti ahamsu. So "aham tumhakam pakkho homi, apica kho pana pathamadivaso mayham databbo paccha tumhakam varo"ti. Te sampaticchimsu. So rajanam upasankamitva "nagara deva tumhakam kupita"ti aha. Kimattham tatati. Sattharam kira tumheva upatthahatha, amhe na labhamati sace idanipi labhanti, na kuppanti, alabhanta tumhehi saddhim yujjhitukama devati. Yujjhami tata, na bhikkhusamgham demiti. Deva tumhakam dasa tumhehi saddhim yujjhamati vadanti, tumhe kam ganhitva yujjhissathati. Nanu tvam senapatiti. Nagarehi vina na samattho aham devati. Tato raja "balavanto nagara senapatipi tesanneva pakkho"ti natva "annanipi sattamasadhikani @Footnote: 1 cha.Ma., i. santharapetva 2 i. malasancite. @3 i. masanca. 4 cha.Ma. upatthahi, i. upatthati @5 Ma. i. yuddham nagareheva 6 cha.Ma., i. hosi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page73.

Satta samvaccharani mayham bhikkhusamgham dadantu"ti aha. Nagara na sampaticchimsu. Raja cha vassani, panca, 1- cattari, tini, dve, ekavassam hapeti. 2- Evam hapentepi na sampaticchimsu. Anne satta divaseti 3- yaci. Nagara "atikakkhalam dani ranna saddhim katum na vattati"ti anujanimsu. Raja sattamasadhikanam sattannam samvaccharanam sajjitam danamukham sattannameva divasanam visajjetva cha divase kesanci apassantananneva danam datva sattame divase nagare pakkosapetva "sakkhissatha tata evarupam danam datun"ti aha. Tepi "nanu amheyeva nissaya tam devassa uppannan"ti vatva "sakkhissama"ti ahamsu. Raja pitthihatthena assuni punchamano bhagavantam vanditva "bhante aham atthasatthibhikkhusatasahassam annassa bharam akatva yavajivam catuhi paccayehi upatthahissamiti cintesim, nagaranam 4- dani me anunnata, nagara hi `mayam danam datum na labhama'ti kuppanti, bhagava sve patthaya tesam anuggaham karotha"ti aha. Atha dutiyadivase senapati mahadanam sajjetva "ajja yatha anno koci ekabhikkhampi na deti, evam rakkhatha"ti samanta purise thapesi. Tamdivasam setthibhariya rodamana dhitaram aha "sace amma tava pita jiveyya, ajjaham pathamam dasabalam bhojeyyan"ti. Sa tam aha "amma ma cintayi, aham tatha karissami, yatha buddhappamukho bhikkhusamgho pathamam amhakam bhikkham paribhunjissati"ti. Tato satasahassagghanikaya suvannapatiya nirudakapayasassa puretva sappimadhusakkaradihi abhisankharitva annissa 5- patiya patim patikujjitva tam sumanamalagunehi parikkhipitva malagunasadisam katva bhagavato gamam pavisanavelaya sayameva ukkhipitva dhatiganaparivuta ghara 6- nikkhami. Antaramagge senapatiupatthaka "amma ma ito agamasi"ti vadanti. Mahapunna nama manapakatha honti, na ca tesam @Footnote: 1 i. pancavassaniti, evam hapetva anne sattadivase yaci. @2 cha.Ma. ekavassanti hapesi. 3 cha.Ma.,i. itisaddo na dissati @4 cha.Ma.,i. nagara na dani. 5 cha.Ma. annaya patiya patikujjitva, @ i. tam annissa patiya patikujjitva. 6 cha.Ma. dasiganaparivutanagaRa.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page74.

Punappunam bhanantanam katha patikkhipitum sakka hoti. Sa "culapita mahapita matula kissa tumhe gantum na detha"ti aha. Senapatina "annassa kassaci khadaniyam bhojaniyam datum ma detha"ti thapitamha ammati. Kim pana me hatthe khadaniyam bhojaniyam passathati. Malagulam passamati. Kim tumhakam senapati malagulapujampi katum na detiti. Deti ammati. Tenahi apethati 1- bhagavantam upasankamitva malagulam 2- ganhapetha bhagavati aha. Bhagava ekam senapatissupatthakam oloketva malagulam ganhapesi. Sa bhagavantam vanditva "bhagava bhavabhave 3- nibbattiyam me sati paritassanajivitam nama ma hotu, aham 4- sumanamala viya nibbattatthane 5- piya manapava homi, namena ca sumanayeva"ti patthanam katva satthara "sukhini hohi"ti vutta vanditva padakkhinam katva pakkami. Bhagava senapatissa geham gantva pannattasane nisidi. Senapati yagum gahetva upaganchi, sattha pattam pidahi. Nisinno bhante bhikkhusamghoti. Atthi no eko antara 6- pindapato laddhoti. So malam apanetva pindapatam addasa. Culupatthako aha "sami malati mam vatva matugamo vancesi"ti. Payaso bhagavantam adim katva sabbesam bhikkhunam pahosi. Senapatipi attano deyyadhammam adasi. Sattha bhattakiccam katva mangalam vatva pakkami. Senapati "ka nama sa pindapatamadasi"ti pucchi. Satthidhita samiti. Sapanna sa itthi, evarupaya ghare vasantiya purisassa saggasampatti nama na dullabhati tam anetva jetthakatthane 7- thapesi. Punadivase nagara danamadamsu, punadivase rajapiti 8- evam ekantarikaya danam datum arabhimsu, rajapi carapurise 9- thapetva nagarehi dinnadanato atirekataram deti, nagarapi tatheva katva ranna dinnadanato atirekataram. Rajagehe natakitthiyo daharasamanere vadanti "ganhatha tata, na gahapatikanam @Footnote: 1 cha.Ma.. apetha apethati. 2 ka. malagunam evamuparipi 3 i. bhavabhinibbattipam @4 cha.Ma., i. ayam 5 cha.Ma. nibbattanibbattatthane 6 i. antaramagge. @7 cha.Ma. jetthikatthane. 8 cha.Ma., i rajati, 9 cha.Ma., i. carapurise.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page75.

Gattavatthadisu punchitva baladarakanam khelasinaghanikadidhovanahatthehi katam, sucim panitam katan"ti. Punadivase nagarapi daharasamanere dadamana vadanti "ganhatha tata, na nagaragamanigamadisu sankaddhitatandulakhiradadhisappiadihi, na annesam janghasisapitthiadini bhanjitva aharapitehi katam, jatisappikhiradihiyeva katanti. Evam 1- sattasu samvaccharesu ca sattasu masesu ca sattasu divasesu ca atikkantesu 1- atha bhagavato ayam vitakko udapadi. Tena vuttam "sambodhito satta samvaccharani satta masani satta divasani atikkamitva udapadi"ti. [87] Annataro mahabrahmati dhammadesanam ayacitabrahmava. [89] Caturasiti avasasahassaniti caturasiti viharasahassani. Te sabbepi dvasadasasahassabhikkhuganhanaka mahavihara abhayagiricetiyapabbatacittalapabbatamahaviharasadisava ahesum. [90] Khanti paramam tapoti adhivasanakhanti nama paramam taPo. Titikkhati khantiyaeva vevacanam, titikkhasankhata adhivasanakhanti uttamam tapoti attho. Nibbanam paramanti sabbakarena pana nibbanam paramanti vadanti buddha. Na hi pabbajito parupaghatiti yo adhivasanakhantivirahitatta param upaghateti badheti ca himsati 2- ca, so pabbajito nama na hoti. Catutthapado pana tasseva vevacanam. "na hi pabbajito"ti etassa hi na samano hotiti vevacanam, parupaghatiti etassa param vihethayantoti vevacanam. Athava parupaghatiti silupaghati. Silam hi uttamatthena paranti vuccati. Yo ca samano param yankinci sattam vihethayanto parupaghati hoti, attano silavinasako so pabbajito nama na hotiti attho. Athava yo adhivasanakhantiya abhavato parupaghati hoti, param antamaso damsamakasampi sancica jivita voropeti, so na hi pabbajito. Kimkarana? malassa apabbajitatta. @Footnote: 1-1 i. evam satta divasa gata. 2 i. vihimsati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page76.

Pabbajayamattano malam tasma pabbajitoti vuccatiti 1- idam hi pabbajitalakkhanam. Yopi na heva kho upaghateti na mareti, apica dandadihi vihetheti, so param vihethayanto samano nama na hoti. Kimkarana? vihesaya asamitatta. Samitatta hi papanam samanoti pavuccatiti 2- Idam hi samanalakkhanam. Dutiyagathaya sabbapapassati sabbakusalassa. Akarananti anuppadanam. Kusalassati catubhumikakusalassa. Upasampadati patilabho. Sacittapariyodapananti attano cittajotanam, tam pana arahattena hoti. Iti silasamvarena sabbapapam pahaya samathavipassanahi kusalam sampadetva arahattaphalena cittam pariyodapetabbanti etam buddhanam sasanam ovado anusitthi. 3- Tatiyagathaya anupavadoti vacaya kassaci anupavadanam. Anupaghatoti kayena upaghatassa akaranam. Patimokkheti yantam paatimokkham, atipamokkham, uttamasilam, pati va sugativisesehi 4- mokkheti ca 5- duggatibhayehi, yo va nam pati, tam mokkhetiti "patimokkhan"ti vuccati, tasmim patimokkhe ca samvaro. Mattannutati patiggahanaparibhogavasena pamanannuta. Pantanca sayanasananti sayanasananca sanghattanavirahitanti attho. Tattha dvihiyeva paccayehi catupaccayasantoso dipito hotiti veditabbo. Etam buddhanasasananti etam parassa anupavadanam anupaghatanam patimokkhe samvaro patiggahanaparibhogesu mattannuta atthasamapattivasibhavaya vivittasenasanasevananca buddhanam sasanam ovado anusitthiti. Ima pana sabbabuddhanam patimokkhuddesagatha hontiti veditabba. Devatarocanavannana [91] Ettavata ca imina vipassissa bhagavato apadananusarena vittharakathanena "tathagatassevesa bhikkhave dhammadhatu supatividdha"ti evam vuttaya @Footnote: 1 khu.dha. 25/388/84 annatarapabbajitavatthu 2 khu.dha. 25/265/62 hatthakavatthu. @3 cha.Ma. anusitthiti 4 cha.Ma. agativisesehi, i. sugatibhayehi. @5 cha.Ma., i. casaddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page77.

Dhammadhatuya supatividdhabhavam pakasetva idani "devatapi tathagatassa etamattham arocesun"ti vuttam devataarocanam pakasetum ekamidahanti adimaha. Tattha subhagavaneti 1- evamnamake vane. Salaramuleti vanappatijetthakassa mule. Kamacchandam virajetvati anagamimaggena mulasamugghatavasena virajetva. Yatha ca vipassissa, evam sesabuddhanampi sasane vutthabrahmacariya devata arocayimsu, pali pana vipassissa ceva amhakanca bhagavato vasena agata. [92] Tattha attano sampattiya na hayanti na vihayantiti aviha. Na kanci sattam tapantiti atappa. Sundaradassana abhirupa pasadikati sudassa. Sutthu passanti, sundarametesam va dassananti sudasSi. Sabbeheva ca gunehi 2- bhavasampattiya ca jettha, natthettha kanitthati akanittha. Idha thatva bhanavara samodhanetabba. Imasmim hi sutte vipassissa bhagavato apadanavasena tayo bhanavara vutta. Yatha ca vipassissa, evam sikhiadinampi apadanavasena vuttava. Pali pana sankhitta. Iti sattannam buddhanam vasena amhakam bhagavata ekavisati bhanavara kathita. Tatha avihehi. Tatha atappehi. Tatha sudassehi. Tatha sudassihi. Tatha akanitthehiti. Sabbampi chabbisatibhanavarasatam hoti. Tepitake buddhavacane annam suttam chabbisatibhana- varasataparimanam nama natthi, suttantaraja nama ayam suttantoti veditabbo. Ito param anusandhidvayampi niyyatento. [94] Iti kho bhikkhaveti adimaha. Tam sabbam uttanatthamevati. Iti sumangalavilasiniya dighanikayatthakathaya mahapadanasuttavannana nitthita pathamam. @Footnote: 1 ka. subhavaneti. 2 cha.Ma., i. sagunehi.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 5 page 1-77. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=5&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=10&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=10&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=10&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 10 http://84000.org/tipitaka/read/?index_10

previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]