ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 45 : PALI ROMAN Nid.A.1 (saddhammapaj.)

page464.

[200] Tatiyagathaya paradhammika nama satta sahadhammikavajja sabbepi te bahiraka. Kusalanuesiti kusaladhamme anvesamano. Satta sahadhammike thapetvati bhikkhubhikkhunisikkhamanasamanerasamaneriupasaka- upasikayo vajjetva. Athaparanipi atthi abhisambhotabbaniti aparanipi madditabbani atthi samvijjanti. [201] Catutthagathaya atankaphassenati rogaphassena. Sitam athunhanti sitanca unhanca. So tehi phuttho bahudhati so tehi atankadihi anekehi akarehi phuttho samano. Anokoti abhisankharavinnanadinam anokasabhuto. Abbhantaradhatusankopavasena 1- vati sarirabbhantare apodhatukkhobhavasena va annataradhatukkhobhavasena 2- va. Unhanti sarirabbhantare tejodhatusankopavasena 3- unham bhavati. Abhisankharasahagatavinnanassati kusalakusalacetanasampayuttacittassa. Okasam na karotiti avakasam patittham na karoti. Avatthitasamadanoti otaritva gahako. [202] Evam "bhikkhuno vijigucchato"tiadihi tihi gathahi putthamattham vissajjetva idani "kyassa byappathayo"tiadina nayena puttham vissajjento "theyyam na kare"tiadimaha. Tattha phasseti phuseyya. Yadavilattam manaso vijannati yam cittassa avilattam vijaneyya, tam sabbam "kanhassa pakkho"ti vinodayeyya. Adinnadanam pahayati ettha adinnassa adanam adinnadanam, parasamharanam 4- theyyam corikati vuttam hoti. Tattha adinnanti parapariggahitam, yattha paro yathakamakaritam apajjanto adandaraho anupavajjo ca hoti, tasmim parapariggahite parapariggahitasannino tadadayakaupakkamasamutthapika theyyacetana adinnadanam. Tam hine parassa santake appasavajjam, panite mahasavajjam. Kasma? vatthupanitataya. @Footnote: 1 cha.Ma....dhatupakopavasena 2 cha.Ma. anna... 3 cha.Ma. tejodhatukkhobhavasena 4 ka. parassa @haranam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page465.

Vatthusamatte sati gunadhikanam santake vatthusmim mahasavajjam, tam tam gunadhikam upadaya tato tato hinagunassa santake vatthusmim appasavajjam. Tassa panca sambhara honti:- parapariggahitam, parapariggahitasannita, theyyacittam, upakkamo, tena harananti. Pahayati imam adinnadanacetanasankhatam dussilyam pajahitva. Pativiratoti pahinakalato patthaya tato dussilyato orato viratova. Dinnameva adiyatiti dinnadayi. Cittenapi dinnameva patikankhatiti dinnapatikankhi. Thenetiti theno, na thenena athenena. Athenattayeva sucibhutena. Attanati attabhavena, athenam sucibhutam attabhavam katva viharatiti vuttam hoti. Ito param vuttanayameva. Mettayanavasena metti. Mettakaro mettayana. Mettaya ayitassa mettasamangino cittassa bhavo mettayitattam. Anudayatiti anudaya, rakkhatiti attho. Anudayakaro anudayana. Anudayitassa bhavo anudayitattam. Hitassa esanavasena hitesita. Anukampanavasena anukampa. Sabbehipi imehi padehi upacarappanappattava metta vutta. Vipulenati ettha pharanavasena vipulata datthabba. Bhumivasena pana tam mahaggatam. Pagunavasena appamanam. Sattarammanavasena ca appamanam. Byapadapaccatthikappahanena averam. Domanassappahanato abyapajjham, 1- niddukkhanti vuttam hoti. Avilanti appasannam. Lulitanti kalalam. Eritanti asannitthanam. Ghattitanti arammanena ghattanamapaditam. Calitanti kampamanam. Bhantanti vibbhantam. Avupasantanti anibbutam. Yo so maroti evamadisu mahajanam anatthe niyojetva maretiti maro. Kanhakammatta kanho. Kamavacarissaratta adhipati. Maranam papanato antagu. Muncitum appadanatthena namuci. Marassa balisanti marabalisam. Vattasannissitatthena marassa @Footnote: 1 cha.Ma. abyapajjam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page466.

Amisanti maramisam. Vasavattapanatthena 1- marassa visayoti maravisayo. Gocaratthena marassa nivasoti maranivaso. Kamacaram caranatthena 2- marassa gocaroti maragocaro. Duppamuncanatthena marassa bandhananti marabandhanam. Dukkhuddayoti dukkhabandhano. [203] Mulampi tesam palikhanna tittheti tesam kodhatimananam yam avijjadikam mulam, tampi palikhanitva tittheyya. Addha bhavanto abhisambhaveyyati etam piyapiyam abhibhavanto ekamseneva abhibhaveyya, 3- tattha piyamanabhirameyya appiyam na roseyyati adhippayo. 3- Avijjamulantiadayo avijja kodhassa upanissayasahajatadivasena mulam hoti. Anupayamanasikaro ca asmimano ca ime dve upanissayavaseneva. Ahirikaanottappauddhacca ime tayo upanissayasahajatadivasena mulani honti, tatha atimanassapi. [204] Pannam purakkhatvati pannam pubbangamam katva. Kalyanapititi kalyanapitiya samannagato. Caturo sahetha paridevadhammeti anantaragathaya vuccamane paridevaniyadhamme saheyya. Vicayabahuloti parivimamsanabahulo. Pavicayabahuloti visesena vimamsanabahulo. Okkhayanabahuloti ikkhanabahulo. 4- Samekkhayanabahuloti esanabahulo. Vibhutavihariti pakatam katva natavihari. Abhikkante patikkanteti ettha tava abhikkantam vuccati gamanam. Patikkantam nivattanam. Tadubhayampi catusu iriyapathesu labbhati. Gamane tava purato kayam abhiharanto abhikkamati nama. Patinivattento patikkamati nama. Thanepi thitakova 5- kayam purato onamento abhikkamati nama. Pacchato apanamento patikkamati nama. Nisajjayapi @Footnote: 1 cha.Ma. vasavattanatthena 2 cha.Ma. caratthena 3-3 cha.Ma. na tattha sithilam parakkameyyati @adhippayo 4 Si.,cha.Ma. pekkhayanabahuloti ikkhanabahulo 5 ka. thitova

--------------------------------------------------------------------------------------------- page467.

Nisinnakova asanassa purimangabhimukho samharanto 1- abhikkamati nama. Pacchimam angappadesam paccha samharanto 1- patikkamati nama. Nipajjayapi eseva nayo. Sampajanakari hotiti sampajannena sabbakiccakari, sampajannameva 2- va kari hoti. So hi abhikkantadisu sampajannam karoteva, na katthaci sampajannavirahito hoti. Alokite vilokiteti ettha pana alokitam nama purato pekkhanam. Vilokitam nama anudisapekkhanam. Annanipi hettha upari pacchato pekkhanavasena olokitaullokitaapalokitani nama honti. Tani idha na gahitani. Saruppavasena pana imaneva dve gahitani, imina va mukhena sabbani gahitanevati. Saminjite pasariteti anganam 3- saminjanapasarane. Sanghatipattacivaradharaneti ettha sanghaticivaranam nivasanaparupanavasena, pattassa bhikkhapatiggahanadivasena paribhogo dharanam nama. Asitadisu asiteti pindapatabhojane. Piteti yaguadipane. Khayiteti pitthakhajjakadikhadane. Sayiteti madhuphanitadisayane. Uccarapassavakammeti uccarassa ca passavassa ca karane. Gatadisu gateti gamane. Thiteti thane. Nisinneti nisajjaya. Sutteti sayane. Jagariteti jagarane. Bhasiteti kathane. Tattha upadarupassa saddayatanassa appavatte sati bhasita nama na hoti, tasmim pavattante hotiti pariggahako bhikkhu bhasite sampajanakari nama hoti. Vimuttayatanasisena dhammam desentopi dvattimsatiracchanakatha 4- pahaya dasakathavatthunissitam katham kathentopi bhasite sampajanakari nama. Tunhibhaveti akathane. Tattha upadarupassa saddayatanassa pavattiyam tunhibhavo nama natthi, appavattiyam hotiti pariggahako bhikkhu tunhibhave sampajanakari nama hoti. Atthattimsaarammanesu cittaruciyam kammatthanam gahetva nisinnopi dutiyajjhanam samapannopi tunhibhave sampajanakari nama. Ettha ca @Footnote: 1 cha.Ma. samsaranto 2 Si.,ka. sampajannasseva 3 Si.,cha.Ma. pabbanam 4 cha.Ma. @battimsatiracchanakatham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page468.

Eko iriyapatho dvisu thanesu agato. So hettha abhikkante patikkanteti ettha bhikkhacaragamam gacchato agacchato ca addhanagamanavasena kathito. Gate thite nisinneti ettha 1- vihare cunnikapaduddharavasena kathitoti veditabbo. Buddhanussativasenatiadayo hettha tattha tattha pakasita eva. Aratiti ratipatikkhePo. Aratitati aramanakaro. Anabhiratiti anabhiratabhavo. Anabhiramanati anabhiramanakaro. Ukkanthitati ukkanthanakaro. Paritassitati ukkanthanavaseneva paritassana. [205] Kimsu asissamiti 2- kim bhunjissami. Kuva va asissanti kuhim va asissami. Dukkham vata settha kuvajja sessanti imam rattim dukkham sayim, ajja agamanarattim kattha sayissam. Ete vitakketi ete pindapatanissite dve, senasananissite dveti cattaro vitakke. Aniketacariti apalibodhacari nittanhacari. Phalake vati vankadiphalakapithe ca. Agamirattinti agamanirattiyam. Adevaneyyeti visesena devaniyye. Paridevaneyyeti samantato devaniyye. [206] Kaleti pindapatakale pindapatasankhatam annam va, civarakale civarasankhatam vasanam va laddha dhammena samenati adhippayo. Mattam so 3- jannati pariggahe ca 4- paribhoge ca so pamanam janeyya. Idhati sasane, nipatamattameva va etam. Tosanatthanti santosattham, etadattham mattam janeyyati vuttam hoti. So tesu guttoti so bhikkhu tesu paccayesu gutto. Yatacariti sannataviharo, rakkhitairiyapatho rakkhitakayavacimanodvaro cati vuttam hoti. "yaticari"tipi patho esoyevattho. Rusitoti rosito, ghattitoti vuttam hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. gate thiteti ettha 2 cha.Ma. kimsu asissanti @3 cha.Ma. mattam sa 4 ka. patiggahane ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page469.

Dvihi karanehi mattam janeyyati dvihi bhagehi pamanam janeyya. Patiggahanato vati parehi diyamanaggahanakalato va. Paribhogato vati paribhunjanakalato va. Thokepi diyamaneti appakepi diyamane. Kulanudayayati kulanam anudayataya. Kulanurakkhayati kulanam anurakkhanatthaya. Patigganhatiti thokampi ganhati. Bahukepi diyamaneti anappakepi diyamane. Kayapariharikam civaram patigganhatiti ettha kayam pariharati posetiti kayapariharikam. Kucchipariharikanti kucchim pariharati posetiti kucchipariharikam. Itaritarappaccayasantosena samannagatassa bhikkhuno attha parikkhara vattanti tini civarani patto dantakatthacchedanavasi eka suci kayabandhanam parissavananti. Vuttampi cetam:- "ticivaranca patto ca vasi suci ca bandhanam parissavanena atthete yuttayogassa bhikkhuno"ti. 1- Te sabbe kayapariharikapi honti kucchipariharikapi. Katham? ticivaram tava nivasetva ca parupitva ca vicaranakale kayam pariharati posetiti kayapariharikam hoti. Civarakannena udakam parissavetva pivanakale khaditabbaphalaphalaggahanakale ca kucchim pariharati posetiti kucchipariharikam hoti. Pattopi tena udakam uddharitva nhanakale kutiparibhandakaranakale ca kayaparihariko hoti. Aharam gahetva bhunjanakale kucchiparihariko. Vasipi taya dantakatthacchedanakale mancapithanam angapadacivarakutidandakasajjanakale ca kayapariharika hoti. Ucchucchedananalikeraditacchanakale kucchipariharika. Suci civarasibbanakale kayapariharika hoti. Puvam va phalam va vijjhitva khadanakale kucchipariharika. Kayabandhanam bandhitva vicaranakale kayapariharikam. Ucchuadini @Footnote: 1 di.A. 1/186, Ma.A. 2/119, an.A. 3/427

--------------------------------------------------------------------------------------------- page470.

Bandhitva gahanakale kucchipariharikam. Parissavanam tena udakam parissavetva nhanakale senasanaparibhandakaranakale ca kayapariharikam, paniyapanakaparissavanakale teneva tilatandulaputhukadini gahetva khadanakale ca kucchipariharikam. Patisankha yonisoti upayena pathena patisankhaya natva, paccavekkhitvati attho. Ettha ca "sitassa patighataya"tiadina nayena vuttapaccavekkhanameva yoniso patisankhati veditabbam. Tattha civaranti antaravasakadisu yam kinci. Patisevatiti paribhunjati nivaseti va parupati va. Yavadevati payojanavadhiparicchedaniyamavacanam. Ettakameva hi yogino civarapatisevane payojanam, yadidam sitassa patighatayatiadi, na ito bhiyyo. Sitassati ajjhattadhatukkhobhavasena va bahiddha utuparinamanavasena va uppannassa yassa kassaci sitassa. Patighatayati patihananattham. Yatha sarire abadham na uppadeti, evam tassa vinodanattham. Sitabbhahate hi sarire vikkhittacitto yoniso padahitum na sakkoti. Tasma sitassa patighataya civaram sevitabbanti bhagava anunnasi. Esa nayo sabbattha. Kevalam hettha unhassati aggisantapassa, tassa vanadahadisu sambhavo veditabbo. Damsamakasavatatapasirimsapasamphassananti ettha pana damsati damsanamakkhika. "andhamakkhika"tipi vuccanti. Makasati makasa eva. Vatati sarajaarajadivata. 1- Atapoti suriyataPo. Sirimsapati 2- ye keci saranta gacchanti dighajatika sappadayo, tesam datthasamphasso ca phutthasamphasso cati duvidho samphasso, sopi civaram parupitva nisinnam na badhati. Tasma tadisesu thanesu tesam patighatatthaya patisevati. Yavadevati puna etassa vacanam niyatappayojanavadhiparicchedadassanattham. Hirikopinapaticchadanatthanti niyatappayojanam, itarani kadaci honti. Tattha hirikopinanti tam tam sambadhatthanam. Yasmim yasmim hi ange vivariyamane hiri kuppati vinassati, tam tam hirim kopanato @Footnote: 1 cha.Ma. sarajaarajadibheda 2 cha.Ma. sarisapati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page471.

Hirikopinanti vuccati. Tassa ca hirikopinassa paticchadanatthanti hirikopinapaticchadanattham. "hirikopinam paticchadanatthan"tipi 1- patho. Pindapatanti yam kinci aharam. Yo hi koci aharo bhikkhuno pindolyena patte patitatta "pindapato"ti vuccati. Pindanam va patoti 2- pindapato, tattha tattha laddhanam bhikkhanam sannipato, samuhoti vuttam hoti. Sesam hettha vuttanayameva. Senasananti sayananca asananca. Yattha yattha hi seti vihare va addhayogadimhi va, tam senam. Yattha yattha asati nisidati, tam asanam, tam ekato katva "senasanan"ti vuccati. Utuparissayavinodanapatisallanaramatthanti parisahanatthena 3- utuyeva utuparissayo. Utuparissayavinodanatthanca patisallanaramatthanca. Yo sarirabadhacittavikkhepakaro 4- asappayo utu senasanapatisevanena vinodetabbo hoti, tassa vinodanattham ekibhavasukhatthancati vuttam hoti. Kamanca sitapatighatadinava utuparissayavinodanam vuttameva. Yatha pana civarapatisevane "hirikopinapaticchadanam hi 5- niyatappayojanam, itarani kadaci kadaci bhavanti"ti vuttam, evamidhapi niyatautuparissayavinodanam sandhaya idam vuttanti veditabbam. Atha va ayam vuttappakaro utu utuyeva. Parissayo pana duvidho pakataparissayo ca paticchannaparissayo ca. Tattha pakataparissayo sihabyagghadayo, paticchannaparissayo ragadosadayo. Te yattha apariguttiya ca asappayarupadassanadina ca abadham na karonti, tam senasanam evam janitva paccavekkhitva patisevanto bhikkhu patisankha yoniso senasanam utuparissayavinodanattham patisevatiti veditabbo. Gilanapaccayabhesajjaparikkharanti ettha rogassa patiayanatthena paccayo, paccanikagamanatthenati attho. Yassa kassaci sappayassetam adhivacanam. Bhisakkassa kammam tena @Footnote: 1 Si. hirikopanapaticchadanatthanti 2 cha.Ma. iti-saddo na dissati 3 Si.,ka. @parissayanatthena 4 Si.,ka. sariracittavirupakaro 5 cha.Ma. hi-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page472.

Anunnatattati bhesajjam. Gilanapaccayova bhesajjam gilanapaccayabhesajjam, yam kinci gilanassa sappayam bhisakkakammam telamadhuphanitaditi vuttam hoti. Parikkharoti pana "sattahi nagaraparikkharehi suparikkhattam hoti"tiadisu 1- parivaro vuccati. "ratho silaparikkharo, jhanakkho cakkaviriyo"tiadisu 2- alankaro. "ye ca kho ime pabbajitena jivitaparikkhara samudanetabba"tiadisu 3- sambharo. Idha pana sambharopi parivaropi vattati. Tanca gilanapaccayabhesajjam jivitassa parivaropi hoti, jivitanasakabadhuppattiya antaram adatva rakkhanato sambharopi. Yatha ciram pavattati, evamassa karanabhavato, tasma "parikkharo"ti vuccati. Evam gilanapaccayabhesajjanca tam parikkharo cati gilanapaccayabhesajjaparikakharo, tam gilanapaccayabhesajjaparikkharam. Gilanassa yam kinci sappayam bhisakkanunnatam telamadhuphanitadijivitaparikkharanti vuttam hoti. Uppannananti jatanam bhutanam nibbattanam. Veyyabadhikananti ettha byabadhoti dhatukkhobho tamsamutthana ca kutthagandapilakadayo, byabadhato uppannatta veyyabadhika. Vedanananti dukkhavedana, akusalavipakavedana, tasam veyyabadhikanam vedananam. Abyapajjhaparamatayati 4- niddukkhaparamataya. Yava tam dukkham sabbam pahinam hoti, tavati attho. Santuttho hotiti paccayasantosena santuttho hoti. Itaritarena civarenati thulasukhumalukhappanitathirajinnanam yena kenaci. Atha kho yathaladdhadinam itaritarena yena kenaci 5- santuttho hotiti attho. Civarasmim hi tayo santosa yathalabhasantoso yathabalasantoso yathasaruppasantosoti. Pindapatadisupi eseva nayo. Vannavaditi eko santuttho hoti, santosassa vannam na katheti, eko na santuttho hoti, santosassa vannam katheti, eko neva santuttho hoti, na @Footnote: 1 an.sattaka. 23/67/87 2 sam.maha. 19/4/5 3 Ma.mu. 12/192/163 @4 cha.Ma. abyabajjha.... 5 Si. uccayena pavicayena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page473.

Santosassa vannam katheti, eko santuttho ca hoti, santosassa ca vannam katheti, tam dassetum "itaritaracivarasantutthiya ca vannavadi"ti vuttam. Anesananti duteyyapahinagamananuyogappabhedam nanappakaram anesanam. Appatirupanti ayuttam. Aladdha cati alabhitva. Yatha ekacco "katham nu kho civaram labhissami"ti punnavantehi bhikkhuhi saddhim ekato hutva kohannam karonto uttassati paritassati, santuttho bhikkhu evam aladdha ca civaram na paritassati. Laddha cati dhammena samena labhitva. Agadhitoti vigatalobhavanto. Amucchitoti adhimattatanhaya amucchito. 1- Anajjhapannoti tanhaya anotthato apariyonaddho. Adinavadassaviti anesanapattiyanca gadhitaparibhoge ca adinavam passamano. Nissaranapannoti "yavadeva sitassa patighataya"ti vuttam 2- nissaranam eva pajananto. Itaritaracivarasantutthiyati yena kenaci civarena santutthiya. Nevattanukkamsetiti "aham pamsukuliko, maya upasampadamaleyeva pamsukulikangam gahitam, ko maya sadiso atthi"ti attukkamsanam na karoti. Na param vambhetiti "ime pananne bhikkhu na pamsukulika"ti va "pamsukulikamattampi etesam natthi"ti va evam param na vambheti. Yo hi tattha dakkhoti yo tasmim civarasantose vannavadi, tasu va 3- dakkho cheko byatto. Analasoti sataccakiriyaya alasiyavirahito. Sampajano patissatoti sampajanapannaya ceva satiya ca yutto. Poraneti na adhunuppattike. 4- Agganneti "aggo"ti janitabbe. Ariyavamse thitoti ariyanam vamse patitthito. Ariyavamsoti ca yatha hi khattiyavamso brahmanavamso vessavamso suddavamso samanavamso kulavamso rajavamso, evam ayampi atthamo ariyavamso ariyatanti ariyapaveni nama hoti. So kho panayam ariyavamso imesam vamsanam mulagandhadinam kalanusarigandhadayo viya aggamakkhayati. Ke pana te ariya yesam eso vamsoti? ariya vuccanti buddha ca paccekabuddha ca tathagatasavaka ca, etesam ariyanam vamsoti ariyavamso. @Footnote: 1 cha.Ma. muccham anapanno 2 Ma.mu. 12/23/14 3 Ma.,ka. vannavaditadisu va 4 Ma. @anavuppattike

--------------------------------------------------------------------------------------------- page474.

Ito pubbe hi satasahassakappadhikanam catunnam asankhyeyyanam matthake tanhankaro medhankaro saranankaro dipankaroti cattaro buddha uppanna, te hi ariya, tesam ariyanam vamsoti ariyavamso. Tesam buddhanam parinibbanato aparabhage ekam asankhyeyyam atikkamitva kondanno nama buddho uppanno .pe. Imasmim kappe kakusandho konagamano kassapo amhakam bhagava gotamoti cattaro buddha uppanna, tesam ariyanam vamsoti ariyavamso. Api ca atitanagatapaccuppannanam sabbabuddhapaccekabuddhasavakanam ariyanam vamsoti ariyavamso, tasmim ariyavamse patitthito. Itaritarena pindapatenati yena kenaci pindapatena. Senasanadisupi eseva nayo. Ayatanesuti cakkhvadisu ayatanesu. Yatoti sannato. Yattoti yattava. Patiyattoti ativiya yattava. Guttoti rakkhito. Gopitoti manjusaya viya patthapito. Rakkhitoti patisamito. Samvutoti dvarasamvaranena pihito. Khumsitoti garahito. Vambhitoti apasadito. Ghattitoti ghattanamapadito. Garahitoti avamannito. Upavaditoti akkosito. Pharusenati mammacchedanavacanena. Kakkhalenati darunena. Nappativajjati patippharitva na katheyya. [207] Jhananuyuttoti anuppannuppadanena uppannasevanena ca jhanena anuyutto. Upekkhamarabbha samahitattoti catutthajjhanupekkham uppadetva samahitacitto. Takkasayam kukkuccancupacchindeti 1- kamavitakkadivitakkanca kamasannadikam vitakkassa asayanca hatthakukkuccadikukkuccanca 2- upacchindeyya. Anuppannassa va pathamajjhanassa uppadayati tasmim attabhave anuppannassa va uppajjitva parihinassa va pathamajjhanassa uppadanattham attano santane @Footnote: 1 ka. kukkucciyupacchindeti 2 ka. kukkucciyanca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page475.

Patilabhattham. Uppannam va pathamajjhanam asevatitiadisu ettha adarena sevati pagunam karoti bhaveti vaddheti bahulikaroti punappunam karoti. Upekkhati catutthajjhane uppanna tatramajjhattupekkha. Upekkhati sabhavapadam. Upekkhanati upapattito ikkhanakaro. Ajjhupekkhanati adhika hutva ikkhana. Cittasamatati cittassa samata cittassa unatirittatam vajjetva samabhavo. Cittappassaddhatati cittassa appagabbhata, athaddhabhavoti attho. Majjhattata cittassati na sattassa na posassa, cittassa majjhattabhavoti attho. Catutthe jhane upekkham arabbhati catutthasmim jhanasmim uppannam tatramajjhattupekkham paticca. Ekaggacittoti ekarammane pavattacitto. Avikkhittacittoti uddhaccavirahito na vikkhittacitto. Nava vitakka vuttanaya eva. Kamavitakkanam kamasannasayoti kamavitakkam vitakkentassa uppanna kamasanna tesam vitakkanam asayo vasanokasoti kamasannasayo. Byapadavitakkadisupi eseva nayo. [208] Cudito vacibhi satimabhinandeti upajjhayadihi vacahi codito samano satima hutva tam codanam abhinandeyya. Vacam pamunce kusalanti nanasamutthitam vacam pamunceyya. Nativelanti ativelam pana vacam kalavelanca silavelanca atikkantam nappamunceyya. Janavadadhammayati janaparivadakathaya. Na cetayeyyati cetanam na uppadeyya. Idam te appattanti idam tava na pattam. Asaruppanti tava payogam asaruppam. Asilatthanti tava payogam na sile patitthitanti 1- asilattham, sile thitassa payogam na hotiti vuttam hoti. Keci "asilitthan"ti pathanti, amatthavacananti 2- attham vannayanti. @Footnote: 1 cha.Ma. patitthanti 2 Si. na patthitavacananti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page476.

Nidhinanti tattha tattha nidahitva thapitanam hirannasuvannadipuranam nidhikumbhinam. Pavattaranti kicchajivike duggatamanusse anukampam katva "ehi sukhena te jivanupayam dassessami"ti nidhitthanam netva hattham pasaretva "imam gahetva sukham jiva"ti acikkhitaram viya. Vajjadassinanti dve vajjadassino "imina nam asaruppena va khalitena va samghamajjhe nigganhissami"ti randhagavesako ca annatam napanatthaya natam anugganhanatthaya siladina cassa vuddhikamataya tam tam vajjam olokanena ullapanasabhavasanthito ca. Ayam idha adhippeto. Yatha hi duggatamanusso "imam ganhahi"ti tajjetva potthetvapi nidhim dassente kopam na karoti, pamuditova hoti, evameva evarupe puggale asaruppam va khalitam va disva acikkhante kopo na katabbo, tuttheneva bhavitabbam. "bhante mahantam vo kammam katam, 1- mayham acariyupajjhayatthane thatva ovadantehi punapi mam vadeyyatha"ti pavaretabbameva. Niggayhavadinti ekacco hi saddhiviharikadinam asaruppam va khalitam va disva "ayam me mukhodakadanadihi sakkaccam upatthahati, sace nam vakkhami, na mam upatthahissati, evam me parihani bhavissati"ti vattum avisahanto na niggayhavadi nama hoti, so imasmim sasane kacavaram akirati. Yo pana tatharupam vajjam disva vajjanurupam tajjetva panamento dandakammam karonto vihara niharanto sikkhapeti, ayam niggayhavadi nama seyyathapi sammasambuddho. Vuttanhetam 2- "niggayha niggayhaham ananda vakkhami, pavayha pavayhaham ananda vakkhami, yo saro so thassati"ti. Medhavinti dhammojapannaya samannagatam. Tadisanti evarupam panditam bhajeyya payirupaseyya. Tadisam hi acariyam bhajamanassa antevasikassa seyyova hoti, na papiyo, vuddhiyeva hoti, no parihaniti. Ovadeyyati uppanne vatthusmim vadanto ovadati nama, anuppanne "ayasopi te siya"tiadivasena anagatam dassento anusasati nama. Sammukha vadantopi @Footnote: 1 cha.Ma. katam kammam 2 Ma.u. 14/196/167

--------------------------------------------------------------------------------------------- page477.

Ovadati nama, parammukha dutam va sasanam va pesento anusasati nama. Sakim vadantopi ovadati nama, punappunam vadanto anusasati nama. Ovadanto eva va anusasati namati evam ovadeyya anusaseyya. Asabbhati akusaladhamma nivareyya, kusaladhamme patitthapeyyati attho. Satam hi so piyo hotiti so evarupo puggalo buddhadinam sappurisanam piyo hoti. Ye pana aditthadhamma avitinnaparaloka amisacakkhuka jivikatthaya pabbajita, tesam asatam so ovadako anusasako "na tvam amhakam upajjhayo, na acariyo, kasma amhe 1- ovadasi"ti evam mukhasattihi vijjhantanam appiyo hotiti. Ekakammanti apalokanakammadikam ekakammam. Ekuddesoti nidanuddesadiko ekuddeso. Samasikkhatati samanasikkhata. Ahatacittatanti kodhena pahatacittabhavam. Khilajatatanti thaddhabhavam. Pancapi cetokhileti buddhadhammasamghasikkhasabrahmacarisu pancasupi cittassa thaddhabhave. Nanasamutthitam vacanti nanasampayuttacittena uppaditam vakyam. Munceyyati vissajjeyya. Atthupasamhitanti atthasahitam karanasahitam. Dhammupasamhitanti dhammena yuttam. Kalatikkantam vacam na bhaseyyati kalatitam vacam na katheyya tassa kalassa atikkantatta. Velatikkantanti mariyadatitam vacanam na bhaneyya vacanamariyadassa atikkantatta. Ubhayavasena kalavela. Yo ca 2- kale asampatteti attano vacanakale asampatte. Ativelanti velatikkantam katva atirekappamanam bhasati. Nihato setiti nigghatito sayati. Kokilayeva atrajoti kakiya patijaggito kokilaya abbhantare jato kokilapotako viya. @Footnote: 1 cha.Ma. amhakam 2 cha.Ma. yo ve

--------------------------------------------------------------------------------------------- page478.

[209] Athaparanti atha idani ito parampi. Panca rajaniti ruparagadini panca rajani. Yesam satima vinayaya sikkheti yesam upatthitassati hutvava vinayanattham tisso sikkha sikkheyya. Evam sikkhanto hi rupesu .pe. Phassesu sahetha ragam, na anneti. 1- Ruparajoti ruparammanam paticca uppanno ragadirajo. Saddarajadisupi eseva nayo. [210] Tato so tesam vinayaya sikkhanto anukkamena:- etesu dhammesuti gatha. Tattha etesuti rupadisu. Kalena so samma dhammam parivimamsamanoti so bhikkhu yvayam "uddhate citte samathassa kalo"tiadina 2- nayena kalo vutto, tena kalena sabbam sankhatadhammam aniccadinayena parivimamsamano. Ekodibhuto vihane tamam soti so ekaggacitto sabbamohaditamam vihaneyya, natthi ettha samsayo. Uddhate citteti viriyindriyavasena citte avupasante. Balavaviriyam hi mandasamadhim viriyassa uddhaccapakkhatta uddhaccam abhibhavati. Evam uddhate citte. Samathassa kaloti samadhissa bhavanaya kalo. Samahite citteti upacarappanahi citte samahite. Balavasamadhi hi mandaviriyam samadhissa kosajjapakkhatta kosajjam abhibhavati. Samadhi viriyena sannojito kosajje patitum na labhati. Viriyam samadhina sannojitam uddhacce patitum na labhati. Tasma tadubhayam samam katabbam. Ubhayasamataya hi appana hoti. Vipassanaya kaloti evam samahite aniccadivasena vividhaya vipassanaya 3- kalo, samadhikammikassa balavatipi saddha vattati. Evam saddahanto okappento appanam papunati. Samadhipannasu pana samadhikammikassa ekaggata balavati vattati. Evam hi so appanam papunati. Vipassanakammikassa pana panna balavati vattati. Evam hi so lakkhanapativedham papunati. Ubhinnam pana samattepi appana hoti eva. @Footnote: 1 ka. annani 2 sam.maha. 19/234/101 3 cha.Ma. passanaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page479.

Kale pagganhati cittanti yasmim samaye atisithilaviriyatadihi linam cittam hoti, tasmim samaye dhammavicayaviriyapitisambojjhangasamutthapanena tam cittam pagganhati. Nigganhatiti yasmim samaye accaraddhaviriyatadihi uddhatam cittam hoti, tasmim samaye passaddhisamadhiupekkhasambojjhangasamutthapanena tam cittam nigganhati. Sampahamsati kalenati yasmim samaye cittam pannapayogamandataya va upasamasukhanam vigamena 1- va nirassadam hoti, tasmim samaye atthasamvegavatthupaccavekkhanena samvejeti. Attha samvegavatthuni nama:- jatijarabyadhimaranani cattari, apayadukkham pancamam, atite vattamulakam dukkham, anagate vattamulakam dukkham, paccuppanne aharapariyetthimulakam dukkhanti. Ratanattayagunanussaranena cittassa 2- pasadam janeti. Ayam vuccati "sampahamsati kalena"ti. Kale cittam samadaheti yasmim samaye saddhapannanam samadhiviriyananca samabhavo, tasmim kale cittam samadaheyya 3- appanam papeyya 3-. Ajjhupekkhati kalenati yasmim samaye sammapatipattim agamma alinam anuddhatam anirassadam arammane samappavattam samadhivithim patipannam 4- cittam hoti, tadassa paggahaniggahasampahamsanesu na byaparam apajjati sarathi viya samappavattesu assesu. Ayam vuccati "ajjhupekkhati kalena"ti. So yogi kalakovidoti eso vuttappakaro kammatthanayoge niyutto paggahaniggahasampahamsanasamadahanaajjhupekkhanakalesu cheko byatto. Kimhi kalamhitiadina paggahadikalam pucchati. Idani paggahadikalam vissajjento "line cittamhi"tiadimaha. Atisithilaviriyatadihi citte linabhavam gate dhammavicayaviriyapitisambojjhangasamutthapanena paggaho. Uddhatasmim viniggahoti accaraddhaviriyatadihi uddhate citte passaddhisamadhiupekkhasambojjhangasamutthapanena niggaho. Nirassadagatam cittam, sampahamseyya tavadeti @Footnote: 1 ka. upasamasukhanadhigamena 2 cha.Ma.....gunanussaranenassa @3 cha.Ma. ime patha na dissanti 4 cha.Ma. samathavithipatipannam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page480.

Pannapayogamandataya va upasamasukhanam vigamena va assadavirahitam gatam. Atthasamvegavatthupaccavekkhanena va ratanattayagunanussaranena va tasmim khane cittam sampahamseyya. sampahattham yada cittanti yasmim kale vuttanayeneva sampahamsitam cittam hoti. Alinam bhavati nuddhatanti viriyasamadhihi sannojitatta linuddhaccavirahitanca hoti. Samathanimittassati samatho ca nimittanca samathanimittam, tassa samathanimittassa. So kaloti yo so linuddhaccavirahitakalo vutto, so kalo. Ajjhattam ramaye manoti jhanasampayuttam cittam kasinadigocarajjhatte toseyya abhiramapeyya. Etena mevupayenati etena vuttaupayena eva. Makaro padasandhivasena vutto. Ajjhupekkheyya tavadeti yada upacarappanahi tam cittam samahitam, tada "samahitam cittan"ti janitva paggahaniggahasampahamsanesu byaparam akatva tasmim khane ajjhupekkhanameva kareyya. Idani "kimhi kalamhi paggaho"ti putthagatham nigamento "evam kalavidu dhiro"tiadimaha. Kalena kalam cittassa, nimittamupalakkhayeti kalanukalam samadhisampayuttacittassa arammanam sallakkheyya, upaparikkheyyati attho. Sesam sabbattha pakatameva. Evam arahattanikutena desanam nitthapesiti. Saddhammapajjotikaya mahaniddesatthakathaya sariputtasuttaniddesavannana nitthita. Solasamam. Atthakavaggavannana nitthita. Mahaniddesavannana samatta.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 45 page 464-480. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=45&A=10657&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=45&A=10657&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=881              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=29&A=10137              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=29&A=11023              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=29&A=11023              Contents of The Tipitaka Volume 29 http://84000.org/tipitaka/read/?index_29

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]