ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter  
Atthakatha Book 14 : PALI ROMAN Aṅ.A. (manoratha.1)

                            sujātāvatthu
     [258] Upāsikāpāliyā paṭhame paṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantīnanti sabbapaṭhamaṃ saraṇesu
patiṭṭhitānaṃ upāsikānaṃ sujātā nāma seniyadhītā 1- aggāti dasseti. Sāpi
padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbatti. Sā aparabhāge satthu dhammakathaṃ
suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ paṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā
adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā
amhākaṃ satthu nibbattito puretarameva uruvelāyaṃ senānigame seniyakuṭumbikassa
gehe nibbattitvā vayappattā ekasmiṃ nigrodharukkhe paṭṭhanaṃ akāsi "sace samajātikaṃ
kulagharaṃ gantvā paṭhamagabbhe puttaṃ labhissāmi, anusaṃvaccharaṃ balikammaṃ karissāmī"ti.
Tassā sā paṭṭhanā samijjhi.
     Sā mahāsattassa dukkarakārikaṃ karontassa chaṭṭhe vasse paripuṇṇe
visākhapuṇṇamīdivase 2- "pātova balikammaṃ karissāmī"ti rattiyā paccūsasamayaṃ
paccuṭṭhāya dhenuyo duhāpesi. Vacchakā dhenūnaṃ thanamūlaṃ na agamaṃsu, thanamūle navabhājanamhi
3- upanītamatte attanova dhammatāya khīradhārā pasaviṃsu. 4- Taṃ acchariyaṃ disvā sujātā
sahattheneva khīraṃ gaṇhitvā navabhājane pakkhipitvā sahattheneva aggiṃ katvā
pacitumārabhi. 5- Tasmiṃ pāyāse paccamāne mahantamahantā pubbuḷakā 6- uṭṭhahitvā
dakkhiṇāvaṭṭā hutvā sañcaranti, ekaphussitaṃpi bahi na gacchati. Mahābrahmā chattaṃ
dhāreti, cattāro lokapālā khaggahatthā ārakkhaṃ gaṇhiṃsu, sakko alātāni samānento
aggiṃ jālesi. Devatā catūsu dīpesu ojaṃ saṃharitvā tattha pakkhipiṃsu. Sujātā
ekadivaseyeva imāni acchariyāni disvā puṇṇadāsiṃ āmantesi "amma puṇṇe ajja
amhākaṃ devatā
@Footnote: 1 Sī. sujātā senānīdhītā 2 Sī.,i.,cha.Ma. visākhapuṇṇamadivase  3 Sī. thanamūlena ca
@bhojanamhi  4 cha.Ma.,i. patiṃsu  5 Ma. pacitukāmā  6 Sī.,i. bubbuḷā, Ma.pupphuḷā,
@cha. pubbuḷā
Ativiya pasannā, mayā ettakaṃ kālaṃ evarūpaṃ acchariyaṃ nāma na diṭṭhapubbaṃ, vegena
gantvā devaṭṭhānaṃ paṭijaggāhī"ti. Sā "sādhu ayye"ti tassā vacanaṃ sampaṭicchitvā
turitaturitā rukkhamūlaṃ agamāsi.
     Bodhisattopi kho bhikkhācārakālaṃ āgamayamāno pātova gantvā rukkhamūle
nisīdi. Rukkhamūlaṃ sodhanatthāya gatā puṇṇā āgantvā sujātāya ārocesi "devatā
rukkhamūle nisinnā"ti. Sujātā "sace je saccaṃ bhaṇasi, adāsiṃ karomī"ti vatvā
sabbapasādhanaṃ pasādhetvā satasahassagghanake suvaṇṇathāle pāyāsaṃ vaḍḍhetvā aparāya
suvaṇṇapātiyā pidahitvā setavatthena paliveṭhetvā samantā gandhadāmamālādāmāni
osāretvā ukkhipitvā gantvā mahāpurisaṃ disvā balavapītiṃ uppādetvā
diṭṭhaṭṭhānato paṭṭhāya oṇatoṇatā gantvā sīsato thālaṃ otāretvā vivaritvā saheva
pātiyā pāyāsaṃ mahāpurisassa hatthe ṭhapetvā vanditvā "yathā mayhaṃ manoratho nipphanno,
evaṃ tumhākaṃpi nipphajjatū"ti vatvā pakkāmi. Bodhisatto nerañjarāya nadiyā
tīraṃ gantvā suvaṇṇathālaṃ tīre ṭhapetvā nhātvā paccuttaritvā ekūnapaṇṇāsa
piṇḍe karonto pāyāsaṃ paribhuñjitvā suvaṇṇapātiṃ nadiyā pavāhetvā anukkamena
bodhimaṇḍaṃ āruyha sabbaññutaṃ patvā sattasattāhaṃ bodhimaṇḍe 1- atikkamitvā
isipatane migadāye pavattitapavaradhammacakko sujātāya puttassa yasadārakassa upanissayaṃ
disvā gantvā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi.
     Yasopi kulaputto rattibhāgasamanantare vivaṭaṃ itthāgāraṃ disvā sañjātasaṃvego
"upaddūtaṃ vata bho, upasaṭṭhaṃ vata bho"ti vatvā nivesanato nikkhamitvā bahinagare
satthu santikaṃ gantvā dhammadesanaṃ sutvā tīṇi maggaphalāni paṭivijjhi. Athassa
pitā padānupadikaṃ gantvā 2- bhagavantaṃ upasaṅkamitvā yasassa pavuttiṃ pucchi. Satthā
yasaṃ kulaputtaṃ paṭicchādetvā dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne so seṭṭhī gahapati
sotāpattiphale patiṭṭhāsi, yaso arahattaphalaṃ pāpuṇi. Taṃ bhagavā "ehi bhikkhū"ti
@Footnote: 1 Sī. bodhipallaṅke  2 Sī. āgantvā
Āha, tāvadevassa gihiliṅgaṃ antaradhāyi, iddhimayapattacīvaradharo ahosi. Pitāpissa
satthāraṃ nimantesi. Satthā yasaṃ kulaputtaṃ pacchāsamaṇaṃ katvā tassa gharaṃ gantvā
katabhattakicco dhammaṃ desesi, desanāpariyosāne yasassa mātā sujātā, purāṇadutiyikā
ca sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu. Taṃdivasaṃ ayaṃ sujātā tevācikasaraṇe patiṭṭhāsi saddhiṃ
suṇisāya. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panetaṃ vatthu khandhake 1- āgatameva. Satthā
aparabhāge paṭipāṭiyā upāsikāyo ṭhānantaresu ṭhapento imaṃ upāsikaṃ paṭhamaṃ saraṇaṃ
gacchantīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
                            Visākhāvatthu
     [259] Dutiye dāyikānanti dānābhiratānaṃ 2- upāsikānaṃ visākhā migāramātā
aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattā aparabhāge
satthu dhammadesanaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ dāyikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ
disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu
saṃsaritvā kassapabuddhakāle kiṃkissa kāsikarañño gehe sattannaṃ bhaginīnaṃ sabbakaniṭṭhā
hutvā nibbatti. Tadā hi 3- :-
              samaṇī samaṇaguttā ca       bhikkhunī bhikkhudāsikā
              dhammā ceva sudhammā ca    saṃghadāsī ca sattamāti. 4-
     Imā satta bhaginiyo ahesuṃ. Tā etarahi:-
              khemā uppalavaṇṇā ca     paṭācārā ca gotamī
              dhammadinnā mahāmāyā     visākhā cāpi sattamīti
evaṃnāmā hutvā nibbattā. Tatrāyaṃ saṃghadāsī ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu
saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde aṅgaraṭṭhe bhaddiyanagare meṇḍakaseṭṭhiputtassa
dhanañjayassa
@Footnote: 1 vi.mahā. 4/25/20 pabbajjākathā  2 Ma.,ka. dānābhiratīnaṃ
@3 cha.Ma.,i.  4 Sī. sattimāti
Seṭṭhino aggamahesiyā sumanadeviyā nāma kucchismiṃ nibbatti, visākhātissā
nāmaṃ akaṃsu. Tassā sattavassikakāle dasabalo selabrāhmaṇassa ca aññesañca
bodhaneyyabandhavānaṃ upanissayasampattiṃ disvā mahābhikkhusaṃghaparivāro cārikaṃ caramāno
tasmiṃ raṭṭhe taṃ nagaraṃ pāpuṇi.
     Tasmiṃ ca samaye meṇḍako gahapati tasmiṃ nagare pañcannaṃ mahāpuññānaṃ
jeṭṭhako hutvā seṭṭhiṭṭhānaṃ kāresi. Pañca mahāpuññā nāma meṇḍako seṭṭhī,
candapadumā nāma tasseva aggamahesī, tassa ca putto dhanañjayo nāma tassa
bhariyā sumanadevī nāma, meṇḍakaseṭṭhissa dāso puṇṇo nāmāti. Na kevalañca
meṇḍakaseṭṭhīyeva, bimbisāramahārājassa pana āṇāpavattiṭṭhāne pañca amitabhogā
nāma ahesuṃ jotiko jaṭilo meṇḍako puṇṇo kākabaliyoti. 1- Tesu ayaṃ meṇḍakaseṭṭhī
dasabalassa attano nagaraṃ sampattabhāvaṃ sutvā puttassa dhanañjayaseṭṭhino dhītaraṃ
visākhaṃ dārikaṃ pakkositvā evamāha "amma tuyhaṃpi maṅgalaṃ amhākaṃpi maṅgalaṃ,
tava parivārikehi pañcahi dārikāsatehi saddhiṃ pañca sakaṭasatāni āruyha pañcahi
dāsisatehi parivutā dasabalassa paccuggamanaṃ karohī"ti. Sā pitāmahassa vacanaṃ sutvā
tathā akāsi. Kāraṇākāraṇesu pana kusalattā yāvatikā yānassa bhūmi, yānena
gantvā yānā paccorohitvā pattikāva satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ
aṭṭhāsi. Athassā cariyavasena satthā dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne pañcahi
dārikāsatehi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Meṇḍakaseṭṭhīpi kho satthu santikaṃ
gantvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi, 2- atha satthā tassapi cariyavasena dhammaṃ
desesi. So desanāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhāya satthāraṃ svātanāya
nimantetvā punadivase attano nivesane paṇītena khādanīyena bhojanīyena buddhappamukhaṃ
bhikkhusaṃghaṃ parivisitvā etenupāyena aḍḍhamāsaṃ mahādānaṃ adāsi. Satthā bhaddiyanagare
yathābhirantaṃ viharitvā pakkāmi.
@Footnote: 1 Sī.,i.,cha.Ma. kākavaliyo  2 cha.Ma. aṭṭhāsi
     Ito paraṃ aññaṃ kathāmaggaṃ vissajjetvā visākhāya uppattikathāva kathetabbā.
Sāvatthiyañhi kosalarājā bimbisārassa santikaṃ pesesi "mama āṇāpavattiṭṭhāne
amitabhogavindanakulaṃ nāma natthi, 1- tumhākaṃ amitabhogavindanakulaṃ nāma atthi, 1-
amhākaṃ amitabhogavindanakulaṃ pesetū"ti. Rājā amaccehi saddhiṃ mantesi. Amaccā
"mahākulaṃ pesetuṃ na sakkā, ekaṃ pana seṭṭhiputtaṃ pesemā"ti meṇḍakaseṭṭhino puttaṃ
dhanañjayaseṭṭhiṃ āyācayiṃsu. Rājā tesaṃ vacanaṃ sutvā taṃ pesesi. Atha naṃ kosalarājā
sāvatthito sattayojanamatthake sāketanagare seṭṭhiṭṭhānaṃ datvā vāsesi.
     Sāvatthiyañca migāraseṭṭhino putto puṇṇavaḍḍhanakumāro nāma vayappatto
ahosi. Athassa pitā "putto me vayappatto, gharāvāsenassa ābandhanasamayo"ti
ñatvā "amhākaṃ samānajātike kule dārikaṃ pariyesathā"ti kāraṇākāraṇakusale
purise pesesi. Te sāvatthiyaṃ attano rucitaṃ adisvā sāketaṃ agamaṃsu. Taṃdivasañca
visākhā attano samānavayehi pañcahi kumārikāsatehi parivāritā nakkhattakīḷanatthāya
ekaṃ mahāvāpiṃ 2- agamāsi. Tepi purisā antonagaraṃ caritvā attano rucitaṃ dārikaṃ
adisvā bahinagaradvāre aṭṭhaṃsu. Tasmiṃ samaye devo vassituṃ ārabhi. Atha tā
visākhāya saddhiṃ nikkhantā dārikā temanabhayena  vegena sālaṃ pavisiṃsu. Te purisā
tāsaṃpi antare yathārucitaṃ dārikaṃ na passiṃsu. Tāsaṃ pana sabbapacchato visākhā
devaṃ vassantaṃpi agaṇetvā aturitagamanena temayamānāva sālaṃ pāvisi. Te purisā
taṃ disvā cintayiṃsu "rūpavatī tāva aññāpi etaparamā 3- bhaveyya, rūpaṃ panetaṃ
ekaccāya kārikaṃ cakkaṃ 4- viya hoti, kathaṃ samuṭṭhāpetvā kathentā jānissāma
madhuravacanā vā no vā"ti. Tato naṃ āhaṃsu "ativipariṇatavayaitthīvaṇṇā viyasi 5-
ammā"ti. Kiṃ disvā kathetha tātāti. Aññā tayā saddhiṃ kīḷanakumāriyo temanabhayena vegena
āgantvā sālaṃ paviṭṭhā, tvaṃ pana mahallikā viya padavāraṃ anatikkamma āgacchasi,
@Footnote: 1-1 cha.Ma.,i. ime pāṭhā na dissanti  2 cha.Ma. mahāgāmaṃ  3 Sī. rūpavatī nāma aññāpi
@etaparamāva  4 Sī.,i. karakapakkaṃ, cha.Ma. kāritapattaṃ  5 cha.Ma. ativiya pariṇatavayā itthī
@viya yāsi
Sāṭakassa temanabhāvaṃ na gaṇesi. Sace taṃ hatthī vā asso vā anubandheyya,
kiṃ evameva kareyyāsīti. Tātā sāṭakā nāma na dullabhā, sulabhā mayhaṃ kule
sāṭakā. Vayappattā mātugāmā pana vikkiṇiyabhaṇḍasadisā, 1- hatthe vā pāde
vā bhagge aṅgavikalaṃ mātugāmaṃ jigucchantā nuṭṭhahitvā gacchanti, 2- tasmā saṇikaṃ
āgatamhīti.
     Te cintayiṃsu "imāya sadisā imasmiṃ jambūdīpe itthī nāma natthi, yādisā
rūpenapi, kathāyapi tādisāva. Kāraṇākāraṇaṃ ñatvā kathetī"ti tassā upari mālāguḷaṃ
khipiṃsu. Atha visākhā cintesi "ahaṃ pubbe apariggahitā, idāni pana pariggahitamhī"ti
vinītenākārena bhūmiyaṃ nisīdi. Atha naṃ tattheva sāṇiyā parikkhipiṃsu. Sā paṭicchannabhāvaṃ
ñatvā dāsīgaṇaparivutā gehaṃ agamāsi. Tepi migāraseṭṭhino purisā tāya saddhiṃyeva
dhanañjayaseṭṭhissa santikaṃ agamaṃsu. "kataragāmavāsino tātā tumhe"ti ca pucchitā
"sāvatthinagare migāraseṭṭhino purisamhā"ti vatvā "mayaṃ amhākaṃ seṭṭhinā tumhākaṃ
gehe vayappattā dārikā atthīti sutvā pesitā"ti. Sādhu tātā, tumhākaṃ seṭṭhī
kiñcāpi bhogena amhehi asadiso, jātiyā pana sadiso. Sabbākārasampanno
nāma  dullabho gacchatha tumhe seṭṭhissa amhehi sampaṭicchitabhāvaṃ ārocethāti.
     Te tassa vacanaṃ sutvā sāvatthiṃ gantvā migāraseṭṭhissa tuṭṭhiñca vuḍḍhiñca
pavedetvā "laddhā no sāmi sākete dhanañjayaseṭṭhissa gehe dārikā"ti āhaṃsu.
Taṃ sutvā migāraseṭṭhī "mahākulagehe kira no dārikā laddhā"ti tuṭṭhamānaso
hutvā tāvadeva dhanañjayaseṭṭhino sāsanaṃ pahiṇi "idāneva dārikaṃ ānayissāma,
kattabbakiccaṃ karotū"ti. Sopissa paṭisāsanaṃ pesesi "nayidaṃ amhākaṃ bhāriyaṃ, seṭṭhī
pana attano kattabbakiccaṃ karotū"ti. So kosalarañño santikaṃ gantvā ārocesi
"deva ekā me maṅgalakiriyā atthi, dāsassa te puṇṇavaḍḍhanassa dhanañjayaseṭṭhino
dhītaraṃ visākhaṃ nāma dārikaṃ ānessāmi, sāketanagaragamanaṃ me anujānāthā"ti.
@Footnote: 1 Sī.,i.,cha.Ma. paṇiyabhaṇḍasadisā  2 Sī.,i. nuṭṭhubhitvā, cha.Ma. niṭṭhubhitvā
Sādhu mahāseṭṭhi, kiṃ pana amhehipi āgantabbanti. Deva tumhādisānaṃ gamanaṃ kathaṃ 1-
laddhuṃ sakkāti. Rājā 2- mahākulassa saṅgahaṃ kātukāmo "hotu seṭṭhi, āgamissāmī"ti
sampaṭicchitvā migāraseṭṭhinā saddhiṃ sāketanagaraṃ agamāsi. Dhanañjayaseṭṭhī "migāraseṭṭhī
kira kosalarājānaṃ gahetvā āgato"ti sutvā paccuggamanaṃ katvā rājānaṃ gahetvā
attano nivesanaṃ agamāsi. Tāvadeva rañño ca rājabalassa ca migāraseṭṭhino
ca vasanaṭṭhānaṃ ceva mālāgandhabhattādīni ca sabbāni 3- paṭiyādesi. "idaṃ imassa
laddhuṃ vaṭṭati, idaṃ imassā"ti sabbaṃ attanāva jānāti. Te te janā cintayiṃsu
"seṭṭhī amhākameva sakkāraṃ karotī"ti.
     Athekadivasaṃ rājā dhanañjayaseṭṭhino sāsanaṃ pahiṇi "na sakkā seṭṭhinā 4-
cirakālaṃ amhākaṃ bharaṇaposanaṃ kātuṃ, dārikāya gamanakālaṃ jānātū"ti. Sopi rañño
sāsanaṃ pesesi "idāneva vassakālo āgato, na sakkā catumāsaṃ vicarituṃ, tumhākaṃ
balakāyassa yaṃ yaṃ laddhuṃ vaṭṭati, sabbantaṃ mama bhāro. Kevalaṃ devo mayā pesitakāle
gacchatū"ti. Tato paṭṭhāya sāketanagaraṃ niccaṃ nakkhattagāmo viya ahosi. Evaṃ tayo
māsā atikkantā. Dhanañjayaseṭṭhino pana dhītuyā mahālatāpasādhanaṃ na tāva niṭṭhaṃ
gacchati. Athassa kammantādhiṭṭhāyakā āgantvā ārocayiṃsu "tesaṃ asantaṃ nāma
natthi, balakāyassa pana pacanadārūni nappahontī"ti. Gacchatha tātā, hatthisālā
assasālā viyojetvā bhattaṃ pacathāti. Evaṃ pacantānaṃpi aḍḍhamāso atikkanto.
Tato puna ārocayiṃsu "dārūni sāmi nappahontī"ti. Tātā imsamiṃ kāle dārūni
laddhuṃ na sakkā, dussakoṭṭhāgāraṃ pana vivaritvā thūle thūle sāṭake 5- gahetvā
vaṭṭiyo katvā telacāṭiyaṃ temetvā bhattaṃ pacathāti. Iminā niyāmena pacantānaṃ
cattāro māsā pūrayiṃsu.
@Footnote: 1 cha.Ma. ayaṃ pāṭho na dissati 2 Ma. mahārājā  3 mālāgandhavatthādīni ca
@4 Ma. seṭṭhi  5 cha.Ma. thūlasāṭake
     Tato dhanañjayaseṭṭhī dhītuyā mahālatāpasādhanassa niṭṭhitabhāvaṃ ñatvā "sve
dārikaṃ pesissāmī"ti dhītaraṃ samīpe nisīdāpetvā "amma patikule vasantiyā nāma
imañcimañca ācāraṃ sikkhituṃ vaṭṭatī"ti ovādaṃ adāsi. Ayaṃ migāraseṭṭhī antaragabbhe
nisinno 1- dhanañjayaseṭṭhino ovādaṃ assosi. Sopi  seṭṭhī dhītaraṃ evaṃ ovadi:-
     amma sasurakule vasantiyā nāma antoaggi bahi na nīharitabbo,
bahi aggi anto na pavesetabbo, dadantasseva dātabbaṃ, adadantassa
na dātabbaṃ, dadantassāpi adadantassāpi dātabbaṃ, sukhaṃ nisīditabbaṃ, sukhaṃ
bhuñjitabbaṃ, sukhaṃ nipajjitabbaṃ, aggi paricaritabbo, antodevatā namassitabbāti.
      Imaṃ dasavidhaṃ ovādaṃ datvā punadivase sabbā seniyo sannipātetvā rājasenāya
majjhe aṭṭha kuṭumbike pāṭibhoge gahetvā "sace me dhītu gataṭṭhāne doso
uppajjati, tumhehi sodhetabbo"ti vatvā navakoṭiagghanakena mahālatāpasādhanena
dhītaraṃ pasādhitvā nhānacuṇṇamūlaṃ catupaṇṇāsasakaṭadhanaṃ 2- datvā dhītāya saddhiṃ nibaddhaṃ
paricāriniyo 3- pañcasatā rūpadāsiyo 4- pañca ājaññarathasatāni sabbaṃ sakkārañca 5-
satasataṃ datvā kosalarājānañca migāraseṭṭhiñca vissajjetvā dhītu gamanavelāya vajaṃ
adhiṭṭhāyake 6- purise pakkositvā "tātā mama dhītuyā gataṭṭhāne khīrapānatthaṃ dhenūhi,
yānayojanatthaṃ usabhehi ca attho hoti, tasmā mama dhītu gamanamagge vajadvāraṃ
vivaritvā puthulato aṭṭha usabhāni gogaṇena pūretvā tigāvutamattaṃ 7- asukā nāma
kandarā atthi, goyūthe 8- taṃ ṭhānaṃ patte bherisaññāya vajadvāraṃ pidaheyyāthā"ti.
Te "sādhū"ti seṭṭhissa vacanaṃ sampaṭicchitvā tathā akaṃsu. Vajadvāre vivaṭe
uḷāruḷārāyeva gāviyo nikkhamiṃsu. Dvāre pidahite pana visākhāya puññabalena
dammagāvo balavagāvo caṇḍagāvo ca bahi laṅghitvā maggaṃ paṭipajjiṃsu. Atha visākhā
sāvatthinagaraṃ 9- pattakāle cintesi "paṭicchannayānasmiṃ nu kho nisīditvā pavisāmi,
@Footnote: 1 Sī. anantare gabbhe nipanno, cha.Ma. anantaragabbhe nisinno
@2 Ma. catupaṇṇāsakoṭidhanaṃ, cha. catupaṇṇāsasakaṭasataṃ dhanaṃ
@3 Sī.,i. sahacāriniyo, cha.Ma. gamanacāriniyo
@4 cha.,i. dāsiyo                        5 cha.Ma. sabbūpakārañca
@6 cha.Ma.,i. vajādhiṭṭhāyake                 7 cha.Ma. tigāvutamatthake
@8 Ma. attano yūthe, cha. aggagoyūthe          9 cha.Ma. sāvatthinagaradvāraṃ
Udāhu rathe ṭhatvā"ti. Athassā etadahosi "paṭicchannayānena me pavisantiyā
mahālatāpasādhanassa viseso na paññāyissatī"ti. Sā sakalanagarassa attānaṃ dassentī
rathe ṭhatvā nagaraṃ pāvisi. Sāvatthivāsino visākhāya sampattiṃ disvā "esā
kira visākhā nāma evarūpā, 1- ayañca sampatti etissāva anucchavikā"ti āhaṃsu.
Iti sā mahāsampattiyā migāraseṭṭhino gehaṃ pāvisi. Āgatadivase cassā 2-
sakalanagaravāsino "amhākaṃ dhanañjayaseṭṭhī attano nagaraṃ sampattānaṃ mahāsakkāraṃ akāsī"ti
yathāsatti yathābalaṃ paṇṇākāraṃ pahiṇiṃsu. Visākhā pahitapahitaṃ paṇṇākāraṃ tasmiṃyeva
nagare aññamaññesu kulesu sabbatthakameva dāpesi. 3- Athassā rattibhāgasamanantare
ekissā ājaññavaḷavāya gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. Sā dāsīhi daṇḍakadīpikā
gāhāpetvā tattha gantvā vaḷavaṃ uṇhodakena nhāpetvā telena makkhāpetvā
attano vasanaṭṭhānameva agamāsi.
     Migāraseṭṭhīpi sattāhaṃ puttassa āvāhasakkāraṃ karonto dhuravihāre vasantaṃpi
tathāgataṃ manasikatvā sattame divase sakalanivesanaṃ pūrento naggasamaṇake nisīdāpetvā
"āgacchatu me dhītā, arahante vandatū"ti visākhāya sāsanaṃ pahiṇi. Sā "arahanto"ti
vacanaṃ sutvā sotāpannā ariyasāvikā haṭṭhatuṭṭhā hutvā tesaṃ nisīdanaṭṭhānaṃ
gantvā te oloketvā "evarūpā nāma arahanto na honti, hirottappavivajjitānaṃ 4-
nāma santikaṃ kasmā maṃ sasuro pakkosāpessatī"ti "dhī dhī"ti garahitvā attano
vasanaṭṭhānameva gatā. Naggasamaṇā taṃ disvā sabbe ekappahāreneva seṭṭhiṃ garahiṃsu
"kiṃ tvaṃ gahapati aññaṃ nālattha, 5- samaṇassa gotamassa sāvikaṃ mahākāḷakaṇṇiṃ
kasmā imaṃ gehe pavesesi, vegena naṃ imasmā gehā nīharāhī"ti. Tato seṭṭhī
"na sakkā mayā imesaṃ vacanena imaṃ gehā nīharituṃ, mahākulassa dhītā ayan"ti
cintetvā "ācariyā daharā nāma jānitvā vā ajānitvā vā kareyyuṃ, tumhe
@Footnote: 1 Sī.,i. etaṃ rūpaṃ  2 Sī. gatadivaseyevassā  3 Sī. pesesi, Ma. sabbatthakaṃ pesesi
@4 Ma. hirottappavissajjitānaṃ  5 Sī.,i. nālabhittha
Tuṇhī hothā"ti nagge uyyojetvā mahāpallaṅke nisīditvā suvaṇṇakaṭacchuṃ gahetvā
visākhāya parivisiyamāno suvaṇṇapātiyaṃ appodakaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñji.
     Tasmiṃ samaye eko piṇḍacāriko thero piṇḍāya caranto seṭṭhissa gharadvāraṃ
pāpuṇi. Visākhā taṃ disvā "sasurassa ācikkhituṃ na ayuttan"ti yathā so theraṃ
passati, evaṃ apagantvā aṭṭhāsi. So pana disvāpi apassanto viya hutvā
adhomukho pāyāsameva bhuñjati. Visākhā "theraṃ disvāpi me sasuro saññaṃ na
karotī"ti ñatvā theraṃ upasaṅkamitvā "aticchatha bhante, mayhaṃ sasuro purāṇaṃ khādatī"ti
āha. So nigaṇṭhehi tāva kathitakāle adhivāsesi, "purāṇaṃ khādatī"ti vuttakkhaṇeyeva
pana hatthaṃ apanetvā "imaṃ pāyāsaṃ ito haratha, etañca imasmā gehā nīharatha.
Ayaṃ hi maṃ evarūpe maṅgalagehe asucikhādakaṃ nāma karotī"ti āha. Tasmiṃ kho
pana nivesane sabbepi dāsakammakarādayo visākhāya santakāva, na koci naṃ hatthe
vā pāde vā gaṇhissati, mukhena kathetuṃ samatthopi nāma natthi. Tato visākhā
sasurassa kathaṃ sutvā āha "tāta na ettakeneva kāraṇena mayaṃ nikkhamāma,
nāhaṃ tumhehi udakatitthato kumbhadāsikā viya ānītā. Dharamānakamātāpitūnaṃ dhītaro
nāma na ettakena nikkhamanti, eteneva ca me kāraṇena pitā me idhāgamanadivase
aṭṭha kuṭumbike pakkosāpetvā `sace mama dhītaraṃ upādāya doso uppajjati,
sodheyyāthā'ti vatvā tesaṃ hatthe maṃ ṭhapesi. Te pakkosāpetvā mayhaṃ dosādosaṃ
sodhāpethā"ti āha.
     Tato seṭṭhī "kalyāṇaṃ esā kathetī"ti aṭṭha kuṭumbike pakkosāpetvā
"ayaṃ dārikā sattame divase paripuṇṇeyeva 1- maṅgalagehe nisinnaṃ maṃ `asucikhādako'ti
vadatī"ti āha. Evaṃ kira ammāti. "tātā mayhaṃ sasuro asuciṃ khāditukāmo bhavissati,
ahaṃ pana evaṃ katvā na kathemi. Ekasmiṃ pana piṇḍapātikatthere gharadvāre ṭhite
@Footnote: 1 cha.Ma. aparipuṇṇeyeva
Ayaṃ appodakaṃ madhupāyāsaṃ bhuñjanto na taṃ manasikaroti, ahaṃ iminā kāraṇena
`aticchatha bhante mayhaṃ sasuro imasmiṃ attabhāve puññaṃ na karoti, purāṇapuññaṃ
khādatī'ti ettakaṃ kathemī"ti 1- āha. Ayye idha doso natthi, amhākaṃ dhītā kāraṇaṃ
katheti, tvaṃ kasmā kujjhasīti. Ayyā esa tāva doso mā hotu, ayaṃ pana dārikā
āgatadivaseyeva mama putte saññaṃ akatvā attano icchitaṭṭhānaṃ agamāsīti. Evaṃ kira
ammāti. Tātā nāhaṃ rucitaṭṭhānaṃ 2- gacchāmi, imasmiṃ pana gehe ājānīyavaḷavāya
vijātāya saññaṃpi akatvā nisīdanaṃ nāma ayuttanti daṇḍadīpikā gāhāpetvā
dāsīhi parivutā tattha gantvā vaḷavāya jātaparihāraṃ kārāpesinti. Ayya amhākaṃ
dhītā tāva 3- gehe dāsīhipi akattabbakammaṃ akāsi, tvaṃ ettha kiṃ dosaṃ passasīti.
     Ayyā esa tāva guṇo hotu, imissā pana pitā idhāgamanadivase ovādaṃ
dento "antoaggi bahi na nīharitabbo"ti āha, kiṃ pana sakkā amhehi
ubhato paṭivissakagehānaṃ aggiṃ adatvā vasitunti. Evaṃ kira ammāti. Tātā mayhaṃ
pitā etaṃ aggiṃ upādāya na kathesi, yā pana antonivesane sassuādīnaṃ mātugāmānaṃ 4-
rahassakathā uppajjati, sā dāsadāsīnaṃ na kathetabbā. Evarūpā hi kathā vaḍḍhamānā
kalahāya saṃvattati, idaṃ sandhāya mayhaṃ pitā kathesi tātāti.
     Ayyā etaṃ tāva evaṃ hotu, imissā pitā "bāhirato aggi anto
na pavesetabbo"ti āha, kiṃ sakkā amhehi antoaggimhi nibbute bāhirato
aggiṃ anāharitunti. Evaṃ kira ammāti. Tātā mayhaṃ pitā etaṃ aggiṃ sandhāya
na kathesi, yaṃ pana dosaṃ dāsakammakārehi kathitaṃ hoti, taṃ antomānusakānaṃ na
kathetabbaṃ .pe. Yaṃpi tena "ye dadanti, tesaṃyeva dātabban"ti vuttaṃ, taṃ "yācitakaṃ
upakaraṇaṃ gahetvā ye paṭidenti, tesaṃyeva dātabban"ti sandhāya vuttaṃ.
@Footnote: 1 Sī.,i.,cha. kathayinti  2 cha.Ma. icchitaṭṭhānaṃ, i. ruccanaṭṭhānaṃ
@3 cha.Ma. tava  4 cha.Ma. ayaṃ pāṭho na dissati
     "ye na dadantī"ti idaṃpi yācitakaṃ upakaraṇaṃ gahetvā ye na paṭidenti,
tesaṃ na dātabbanti sandhāya vuttaṃ.
     "dadantassāpi adadantassāpi dātabban"ti idaṃ pana duggatakesu ñātimittesu
sampattesu paṭidātuṃ sakkontu vā mā vā, dātumeva vaṭṭatīti sandhāya vuttaṃ.
     "sukhaṃ nisīditabban"ti idaṃpi sassusasure disvā uṭṭhātabbaṭṭhāne nisīdituṃ
na vaṭṭatīti sandhāya vuttaṃ.
     "sukhaṃ bhuñjitabban"ti idaṃ pana sassusasurasāmikehi puretaraṃ abhuñjitvā te
parivisitvā sabbehi laddhāladdhaṃ ñatvā pacchā sayaṃ bhuñjituṃ vaṭṭatīti sandhāya
vuttaṃ.
     "sukhaṃ nipajjitabban"ti idaṃ sassusasurasāmikehi puretaraṃ sayanaṃ āruyha na
nipajjitabbaṃ, tesaṃ kātabbayuttakaṃ vattapaṭivattaṃ katvā pacchā sayaṃ nipajjituṃ
yuttanti idaṃ sandhāya vuttaṃ.
     "aggi paricaritabbo"ti idaṃ pana sassusasuraṃpi sāmikaṃpi aggikkhandhaṃ viya
uragarājānaṃ viya ca katvā passituṃ vaṭṭatīti idaṃ sandhāya vuttanti.
     Ete tāva ettakā guṇā hontu, imissā pana pitā 1- antodevataṃ
namassāpeti, 1- imassa ko atthoti. Evaṃ kira ammāti. Āma tātā, evaṃ pitarā 2-
idaṃ sandhāya vuttaṃ 3- "amhākaṃ paveṇigharāvāsavasanakālato 3- paṭṭhāya attano
gharadvārasampattaṃ pabbajitaṃ disvā yaṃ ghare khādanīyaṃ bhojanīyaṃ atthi, tato pabbajitānaṃ
@Footnote: 1-1 Ma. antodevatā namassitabbāti, cha. antodevatā namassāpeti
@2 cha.Ma. etampi hi me pitarā  3-3 cha.Ma. āveṇikagharāvāsaṃ vasanakālato, i. amma
@āveṇigharāvāsaṃ
Datvāva khādituṃ vaṭṭatī"ti. Atha naṃ te āhaṃsu "tuyhaṃ pana mahāseṭṭhi pabbajite
disvā adātabbameva 1- ruccati maññeti. So aññaṃ paṭivacanaṃ apassanto adhomukho
nisīdi.
     Atha naṃ kuṭumbikā "kiṃ seṭṭhi aññopi amhākaṃ dhītu doso atthī"ti pucchiṃsu.
Natthi ayyāti. Kasmā pana naṃ niddosaṃ akāraṇā gehato nīharāpesīti. Tasmiṃ
khaṇe visākhā āha "paṭhamaṃ mayhaṃ sasurassa vacanena gamanaṃ na yuttaṃ, mayhaṃ pana
āgamanadivase mama dosaṃ sodhanatthāya mama pitā tumhākaṃ hatthe ṭhapetvā adāsi,
idāni mayhaṃ gantuṃ sukhan"ti dāsidāse "yānādīni sajjāni karothā"ti āṇāpesi.
Atha naṃ seṭṭhī te kuṭumbike gahetvā "amma mayā ajānitvā kathitaṃ, khamāhi
mayhan"ti āha. Tātā tumhākaṃ khamitabbaṃ tāva khamāmi, ahaṃ pana buddhasāsane
aveccappasannassa kulassa dhītā, na mayaṃ vinā bhikkhusaṃghena vattāma. Sace mama
ruciyā bhikkhusaṃghaṃ paṭijaggituṃ labhāmi, vasissāmīti. Amma tvaṃ yathāruciyā tava samaṇe
paṭijaggāhīti.
     Tato visākhā dasabalaṃ nimantāpetvā punadivase nivesanaṃ pūrentī buddhappamukhaṃ
bhikkhusaṃghaṃ nisīdāpesi. Naggaparisāpi satthu migāraseṭṭhino gehaṃ gatabhāvaṃ sutvā
tattha gantvā gehaṃ parivāretvā nisīdiṃsu. Visākhā dakkhiṇodakaṃ datvā "sabbo
sakkāro paṭiyādito, sasuro me āgantvā dasabalaṃ parivisatū"ti sāsanaṃ pesesi.
So nigaṇṭhānaṃ vacanaṃ sutvā "mama dhītā sammāsambuddhaṃ parivisatū"ti āha. Visākhā
nānaggarasehi dasabalaṃ parivisitvā niṭṭhite bhattakicce puna sāsanaṃ pahiṇi "sasuro
me āgantvā dasabalassa dhammakathaṃ suṇātū"ti. Atha naṃ "idāni agamanaṃ nāma
ativiya akāraṇan"ti dhammakathaṃ sotukāmatāya gacchantaṃ naggasamaṇā āhaṃsu "samaṇassa
gotamassa dhammaṃ suṇanto bahisāṇiyaṃ nisīditvā suṇāhī"ti. Puretarameva gantvā
@Footnote: 1 cha. adānameva
Sāṇiyā parikkhipiṃsu. Migāraseṭṭhī gantvā bahisāṇiyaṃ nisīdi. Tathāgato "tvaṃ
bahisāṇiyaṃ vā nisīda, parakuḍḍe 1- vā parasele vā paracakkavāḷe vā nisīda. Ahaṃ
buddho nāma sakkomi taṃ mama saddaṃ sāvetun"ti suvaṇṇavaṇṇaṃ ambaphalaṃ rukkhakkhandhe 2-
gahetvā cālento viya dhammakathaṃ kathesi, desanāpariyosāne seṭṭhī sotāpattiphale
patiṭṭhāya sāṇiṃ ukkhipitvā satthu pāde pañcapatiṭṭhitena vanditvā satthu
santikeyeva ca "tvaṃ amma ajjato paṭṭhāya 3- mama mātā"ti visākhaṃ attano mātuṭṭhāne
ṭhapesi. Tato paṭṭhāya visākhā migāramātā nāma jātā.
     Sā ekadivasaṃ nagare nakkhattasamaye vattante "antonagare guṇo natthī"ti
dāsīhi parivutā satthu dhammakathaṃ sotuṃ gacchantī "buddhānaṃ santikaṃ uttaravesena 4-
gantuṃ ayuttan"ti mahālatāpasādhanaṃ omuñcitvā dāsiyā hatthe datvā satthāraṃ
upasaṅkamitvā abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, satthā dhammakathaṃ kathesi. Sā satthu
dhammadesanāpariyosāne dasabalaṃ vanditvā nagarābhimukhā pāyāsi. Sāpi dāsī attanāpi
gahitapasādhanassa ṭhapitaṭṭhānaṃ asallakkhetvā gacchantī pasādhanatthāya paṭinivatti. Atha
naṃ visākhā "kahaṃ panetaṃ ṭhapitan"ti paṭipucchi. Gandhakuṭipariveṇe ayyeti. Hotu
je gantvā āhara, gandhakuṭipariveṇe ṭhapitakālato paṭṭhāya āharāpanannāma 5- amhākaṃ
ayuttaṃ. Tasmā taṃ vissajjetvā daṇḍakammaṃ karissāma. Tattha pana ṭhapite ayyānaṃ
palibodho hotīti.
     Punadivase satthā bhikkhusaṃghaparivāro visākhāya nivesanadvāraṃ sampāpuṇi. Nivesane
ca nibaddhaṃ paññattāni āsanāni. Visākhā satthu pattaṃ gaṇhitvā satthāraṃ
gehaṃ pavesetvā paññattāsanesuyeva nisīdāpetvā katabhattakicce satthari taṃ pasādhanaṃ
āharitvā satthu pādamūle nikkhipitvā "idaṃ bhante tumhākaṃ dammī"ti āha.
Satthā "alaṅkāro nāma pabbajitānaṃ na vaṭṭatī"ti paṭikkhipi. Jānāmi bhanate,
@Footnote: 1 cha.Ma. parakuṭṭe 2 Sī.,i.,cha.Ma. suvaṇṇavaṇṇaphalaṃ ambarukkhaṃ khandhe
@3 cha.Ma. ajja ādiṃ katvā  4 Ma. uttamavesena, cha.,i. uddhatavesena  5 Ma. āharaṇaṃ nāma
Ahaṃ pana imaṃ agghāpetvā dhanaṃ gahetvā tumhākaṃ vasanagandhakuṭiṃ karissāmīti. Tadā
satthā adhivāsesi. Sāpi taṃ agghāpetvā navakoṭidhanaṃ gahetvā gabbhasahassapaṭimaṇḍite
pubbārāmavihāre tathāgatassa vasanagandhakuṭiṃ kāresi. Visākhāya pana nivesanaṃ pubbaṇhasamaye
kāsāvapajjotaṃ isivātapaṭivātameva 1- hoti anāthapiṇḍikassa gehe viya. Tassāpi gehe
sabbadānāni 2- paṭiyattāneva ahesuṃ. Sā pubbaṇhasamaye bhikkhusaṃghassa āmisasaṅgahaṃ
katvā pacchābhatte bhesajjāni ceva aṭṭhavidhapānāni ca gaṇhāpetvā vihāraṃ gantvā
bhikkhusaṃghassa datvā pacchā satthu dhammadesanaṃ sutvā āgacchati. Satthā aparabhāge
upāsikāyo paṭipāṭiyā ṭhānantaresu ṭhapento visākhaṃ migāramātaraṃ dāyikānaṃ aggaṭṭhāne
ṭhapesīti.
                        Khujjuttarā-sāmāvatīvatthu
     [260-261] Tatiyacatutthesu bahussutānaṃ yadidaṃ khujjuttarā, mettāvihārīnaṃ
yadidaṃ sāmāvatīti bahussutānaṃ upāsikānaṃ khujjuttarā 3- aggā, mettāvihārīnaṃ
upāsikānaṃ 3- sāmāvatī aggāti dasseti. Tā kira dvepi padumuttarabuddhakāle
haṃsavatiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gaṇhitvā aparabhāge "satthu dhammakathaṃ sossāmā"ti vihāraṃ
agamaṃsu. Tattha khujjuttarā satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ 4- bahussutānaṃ aggaṭṭhāne
ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Sāmāvatī 5-
mettāvihārīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ
paṭṭhesi. Tāsaṃ dvinnaṃpi yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devaloke nibbattitvā
devamanussesu saṃsarantīnaṃyeva kappasatasahassaṃ atikkantaṃ.
     Atha amhākaṃ satthu nibbattito puretarameva allakapparaṭṭhe ahivātakarogo
nāma udapādi. Ekekasmiṃ gehe ekappahāreneva dasapi vīsatipi tiṃsapi 6- janā maranti,
@Footnote: 1 Sī. isivātaparivātameva  2 cha.Ma. sabbabhattāni  3-3 cha.Ma.,i. ime pāṭhā na
@dissanti  4 ka. upāsikānaṃ  5 cha.Ma. sāmāvatīpi ekaṃ upāsikaṃ  6 Sī. vajjiraṭṭhe,
@Ma. mallaraṭṭhe
Tiroraṭṭhaṃ pana gatā jīvitaṃ labhanti. Taṃ ñatvā eko puriso attano puttadāraṃ
ādāya "aññaṃ raṭṭhaṃ gamissāmī"ti tato nikkhami. Athassa ghare gahitapātheyyaṃ
antarāmagge kantāre atiṇṇeyeva 1- parikkhayaṃ agamāsi. Tesaṃ sarīrabalaṃ parihāyi,
sakiṃ mātā puttaṃ ukkhipati, sakiṃ pitā. Athassa pitā cintesi "amhākaṃ sarīrabalaṃ
parihīnaṃ, puttaṃ ukkhipitvā gacchantā kantāraṃ nittharituṃ  na sakkhissāmā"ti. So
tassa mātaraṃ ajānāpetvāva udakakiccena ohīno viya puttaṃ magge nisīdāpetvā
ekakova maggaṃ paṭipajji. Athassa bhariyā āgamanaṃ olokayamānā ṭhitā hatthe
puttaṃ adisvā viravamānā gantvā "kahaṃ me sāmi putto"ti āha. Ko tava
puttenattho, jīvamānā puttaṃ labhissāmāti. Sā "atisāhasiko vatāyaṃ puriso"ti
vatvā "gaccha tvaṃ, nāhaṃ tādisena saddhiṃ gamissāmī"ti āha. So "anupadhāretvā
me bhadde kataṃ, khametaṃ mayhan"ti vatvā puttaṃ ādāya gato. 2-
     Te taṃ kantāraṃ samatikkamitvā sāyaṃ ekaṃ gopālakakulaṃ sampāpuṇiṃsu. Taṃdivasañca
gopālakakulavāsino 3- nirudakapāyāsaṃ paciṃsu. Te te disvā "ime ativiya chātakā"ti
pāyāsassa mahābhājanaṃ pūretvā ulluṅkapūraṃ 4- sappiṃ āsiñcitvā adaṃsu. Tesu taṃ
pāyāsaṃ bhuñjantesu sā itthī pamāṇeneva bhuñji, puriso pana pamāṇātikkantaṃ
bhuñjitvā jirāpetuṃ asakkonto rattibhāgasamanantare kālamakāsi. So kālaṃ karonto
tesu sālayabhāvena gopālakānaṃ gehe sunakhiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Sunakhī
nacirasseva vijātā. Gopālako taṃ kukkuraṃ sassirikaṃ disvā piṇḍena palobhetvā
attani uppannasinehaṃ gahetvā saddhimeva vicarati. 5-
     Athekadivasaṃ eko paccekabuddho bhikkhācāravelāya gopālakassa gharadvāraṃ
sampatto. Sopi taṃ disvā bhikkhaṃ datvā attānaṃ nissāya vasanatthāya paṭiññaṃ
gaṇhi. Paccekabuddho gopālakakulassa avidūraṭṭhāne ekasmiṃ vanasaṇḍe vāsaṃ upagato.
@Footnote: 1 cha.Ma. anuttiṇṇeyeva, i. anitthiṇṇe  2 cha. ādāyāgato  3 ka. gokulavāsino
@4 cha.Ma. uḷuṅka..., i. ulaṅka...  5 cha.Ma.,i. carati
Gopālako tassa santikaṃ gacchanto taṃ kukkuraṃ gahetvā gacchati, antarāmagge ca
vāḷamigaṭṭhāne vāḷamigānaṃ palāyanatthaṃ rukkhe vā pāsāṇe vā pahāraṃ deti, sopi
kukkuro tassa karaṇavidhānaṃ vavatthapesi. 1- Athekadivasaṃ gopālako 2- paccekabuddhassa
santike nisīditvā "bhante amhākaṃ sabbakālaṃ āgamanaṃ nāma na hoti. Ayaṃ
pana kukkuro cheko, imassa āgatasaññāya amhākaṃ gehadvāraṃ āgaccheyyāthā"ti
āha. So ekadivasaṃ "paccekabuddhaṃ gaṇhitvā ehī"ti kukkuraṃ pesesi. So 3-
kukkuro tassa vacanaṃ sutvā bhikkhācāravelāyaṃ gantvā paccekabuddhassa pādamūle urena
nipajji. Paccekabuddho "ayaṃ mama santikaṃ āgato"ti ñatvā pattacīvaraṃ ādāya
maggaṃ paṭipajji. So tassa vīmaṃsanatthāya nikkhamitvā 4- aññaṃ maggaṃ gaṇhi, kukkuro
purato ṭhatvā gopālakamaggaṃ 5- paṭipannakāle apasakki. Yasmiṃ ca 6- ṭhāne vāḷamigānaṃ
palāyanatthaṃ gopālako rukkhaṃ  vā pāsāṇaṃ vā pahari, taṃ taṃ ṭhānaṃ patvā kukkuro
mahāviravaṃ viravi. Tassa saddena vāḷamigā palāyanti. Paccekabuddhopi katabhattakiccavelāya
mahantaṃ siniddhaṃ piṇḍaṃ tassa deti. Sopi piṇḍalobhena paccekabuddhe uttaritaraṃ
sinehaṃ karoti.
     Gopālako temāsaṃ vuṭṭhassa paccekabuddhassa 7- ticīvarapahonakaṃ sāṭakaṃ katvā 8-
"bhante sace vo ruccati, idheva vasatha, no ce ruccati, yathāsukhaṃ gacchathā"ti āha.
Paccekabuddho gamanākāraṃ dasseti. So gopālako paccekabuddhaṃ anugantvā nivattati.
Kukkuro paccekabuddhassa aññattha gamanabhāvaṃ ñatvā sinehena 9- uppannabalavasoko
hadayaphālanaṃ patvā kālaṃ katvā tāvatiṃsapure nibbatti. Athassa paccekabuddhena
saddhiṃ gamanakāle uccāsaddaṃ katvā vāḷamigānaṃ palāyitabhāvena devatāhi saddhiṃ
kathentassa saddo sakaladevakulaṃ 10- chādetvā aṭṭhāsi. So teneva nāmadheyyaṃ labhitvā
ghosakadevaputto nāma jāto. Athassa tasmiṃ sampattiṃ anubhavantassa manussapathe
@Footnote: 1 cha.Ma. vavatthapeti 2 cha.Ma.,i. so gopālako  3 cha.Ma.,i. ayaṃ pāṭho na dissati
@4 cha.,i. ukkamitvā  5 Sī. gokulamaggaṃ  6 cha.Ma. yasmiṃ ca yasmiṃ ca, i. yasmiṃ
@yasmiṃ ca  7 i. vutthapaccekabuddhassa  8 cha.Ma.,i. datvā  9 cha.Ma.,i. atisinehena
@10 cha.Ma.,i. sakaladevapuraṃ
Kosambinagare udeno nāma rājā rajjaṃ paṭipajji. Tassa vatthu 1- majjhimapaṇṇāsake
bodhirājakumārasuttavaṇṇanāyaṃ 2- vuttanayeneva veditabbaṃ.
     Tasmiṃ pana rajjaṃ kārayamāne ghosakadevaputto cavitvā kosambiyaṃ ekissā
rūpūpajīviniyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Sā dasamāsaccayena vijāyitvā puttabhāvaṃ
ñatvā saṅkārakūṭe chaḍḍāpesi. Tasmiṃ khaṇe kosambikaseṭṭhino kammantiko pātova
seṭṭhigharaṃ gacchanto "kiṃ nu kho imaṃ kākehi samparikiṇṇan"ti gantvā dārakaṃ
disvā "puññavā esa dārako bhavissatī"ti ekassa purisassa hatthe gehaṃ pesetvā 3-
seṭṭhigharaṃ agamāsi. Seṭṭhīpi rājupaṭṭhānavelāya rājakulaṃ gacchanto antarāmagge
purohitaṃ disvā "ajja kiṃ nakkhattan"ti pucchi. So tattheva ṭhito gaṇetvā "asukaṃ
nāma nakkhattaṃ, ajja iminā nakkhattena jātadārako imasmiṃ nagare seṭṭhiṭṭhānaṃ
labhissatī"ti āha. So tassa kathaṃ sutvā vegena gharaṃ pesesi "imassa purohitassa
dvekathā nāma natthi, gharaṇī ca me garugabbhā, jānātha tāva naṃ vijātā
vā no vā"ti. Te  gantvā jānitvā "ayya na tāva vijāyatī"ti 4- āhaṃsu.
Tenahi gacchatha, imasmiṃ nagare ajja jātadārakaṃ pariyesathāti. Te pariyesantā
tassa seṭṭhino kammantikassa gehe taṃ dārakaṃ disvā seṭṭhino ārocayiṃsu. Tenahi
gacchatha bhaṇe, 5- taṃ kammantikaṃ pakkosathāti. Te taṃ pakkosiṃsu. Atha naṃ seṭṭhī
"gehe kira te dārako atthī"ti pucchi. Āma ayyāti. Taṃ dārakaṃ amhākaṃ
dehīti. Na demi ayyāti. Handa sahassaṃ gaṇhitvā dehīti. So "ayaṃ jīveyya
vā mareyya vā, dujjānamidan"ti sahassaṃ gaṇhitvā adāsi.
     Tato seṭṭhī cintesi "sace me bhariyā dhītaraṃ vijāyissati, imameva puttaṃ
karissāmi. Sace puttaṃ vijāyissati, māressāmī"ti. 6- Cintetvā gehe posesi.
Athassa bhariyā katipāhaccayena puttaṃ vijāyi. 7- Tato seṭṭhī "evaṃ taṃ gāvo madditvā
@Footnote: 1 ka. vatthuṃ  2 pa.sū. 3/298 (syā)  3 ka. pesitvā  4 Ma. vijātīti,
@cha.,i. vijātāti  5 i. tenahi bhaṇe  6 i. ghātessāmīti  7 i. sā puttaṃ vijāyi
Māressantī"ti cintetvā "imaṃ dārakaṃ vajadvāre nipajjāpethā"ti āha. Tattha
naṃ nipajjāpesuṃ. Atha naṃ yūthapati usabho paṭhamaṃ nikkhamanto disvā "evaṃ taṃ
aññe na maddissantī"ti catunnaṃ pādānaṃ antare katvā aṭṭhāsi. Atha naṃ
gopālakā disvā "mahāpuñño eso dārako, 1- yassa tiracchānagatāpi guṇaṃ jānanti,
paṭijaggissāmi 2- nan"ti attano gehaṃ nayiṃsu.
     Sopi seṭṭhī tassa amatabhāvaṃ āvajjento 3- "gopālakehi nīto"ti sutvā
puna sahassaṃ datvā āṇāpetvā āmakasusāne chaḍḍāpesi. Tasmiṃ ca kāle
seṭṭhissa ghare ajapālako susānaṃ nissāya ajikā hareti. 4- Athekā dhenu ajikā
dārakassa puññena maggā okkamma gantvā dārakassa khīraṃ datvā gatā. Tato
nivattamānāpi tattheva gantvā khīramadāsi. Ajapālako cintesi "ayaṃ ajikā pātopi
imasmā ṭhānā okkamitvā gatā, kiṃ nu kho etan"ti gantvā olokento
taṃ dārakaṃ ñatvā 5- "mahāpuñño esa dārako, tiracchānagatāpissa guṇaṃ jānanti,
paṭijaggissāmi nan"ti gaṇhitvā gehaṃ gato.
     Punapi 6- seṭṭhī "mato nu kho dārako, no mato"ti olokāpento ajapālakena
gahitabhāvaṃ ñatvā sahassaṃ datvā āṇāpetvā "sve imaṃ nagaraṃ eko satthavāhaputto
pavisissati, imaṃ dārakaṃ netvā cakkamagge ṭhapetha, evaṃ taṃ sakaṭacakkaṃ chindantaṃ
gamissatī"ti āha. Taṃ tattha nikkhittaṃ satthavāhaputtassa purimasakaṭe goṇā disvā
cattāro pāde thambhe viya otāretvā aṭṭhaṃsu. Satthavāho "kiṃ nu kho etan"ti
tesaṃ ṭhitakāraṇaṃ olokento 7- dārakaṃ disvā "mahāpuñño dārako, paṭijaggituṃ
vaṭṭatī"ti gahetvā agamāsi.
     Seṭṭhīpi tassa cakkapathe matabhāvaṃ vā amatabhāvaṃ vā olokāpento satthavāhena
gahitabhāvaṃ ñatvā tassapi sahassaṃ datvā 8- nagarato avidūraṭṭhāne papāte pātāpesi.
@Footnote: 1 cha.Ma. dārako bhavissati 2 cha.Ma.,i. paṭijaggissāma  3 cha.Ma. anuvijjanto,
@i. anuvajjanto  4 Sī.,i.,cha.Ma. cāreti  5 cha.Ma.,i. disvā  6 cha.,i. punadivase
@7 ka. ñatvā  8 cha.Ma.,i. datvā āṇāpetvā
So tattha papatanto naḷakārānaṃ kammakaraṇaṭṭhāne naḷakārasālāya 1- patito. Sā
tassa puññānubhāvena satavihatakappāsapicusamphassasadisā ahosi. Atha naṃ naḷakārajeṭṭhako
"puññavā esa dārako, paṭijaggituṃ vaṭṭatī"ti gaṇhitvā gehaṃ gato. Seṭṭhī
dārakassa papātato patitaṭṭhāne matabhāvaṃ vā amatabhāvaṃ vā pariyesāpento
naḷakārajeṭṭhakena gahitabhāvaṃ ñatvā tassapi sahassaṃ datvā āṇāpesi.
     Aparabhāge seṭṭhissa sakaputtopi sopi ubho vayappattā ahesuṃ. Seṭṭhī puna
ghosakadārakassa 2- maraṇupāyaṃ 3- cintento attano kumbhakārassa gehaṃ gantvā "ambho
mayhaṃ gehe evarūpo eko avajātadārako atthi, taṃ dārakaṃ yaṅkiñci katvā
māretuṃ vaṭṭatīti rahassena 4- āha. So ubhopi kaṇṇe pidahitvā "evarūpaṃ nāma
bhāriyaṃ kathaṃ kathetuṃ na vaṭṭatī"ti āha. Tato seṭṭhī "ayaṃ mudhā na karissatī"ti
cintetvā "handa bho sahassaṃ gaṇhitvā etaṃ kammaṃ nipphādehī"ti āha. Lañco 5-
nāma abhinnaṃ bhindati, tasmā so sahassaṃ labhitvā sampaṭicchitvā "ahaṃ ayya
asukadivase 6- nāma āvāpaṃ 7- ālimpessāmi, tadā taṃ dārakaṃ asukadivase asukavelāya
nāma pesehī"ti āha. Seṭṭhīpi kho tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā tato paṭṭhāya
divase gaṇento kumbhakārena vuttadivasassa sampattabhāvaṃ ñatvā ghosakakumāraṃ
pakkosāpetvā "amhākaṃ tāta asukadivase nāma bahūhi bhājanehi attho, tvaṃ
amhākaṃ kumbhakārassa santikaṃ gantvā `pitarā kira me tumhākaṃ ekaṃ kathitaṃ
atthi, taṃ ajja nipphādehī'ti vadā"ti. 8- So "sādhū"ti tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā
nikkhami.
     Atha naṃ antarāmagge seṭṭhissa sakaputto guḷakīḷikaṃ 9- kīḷanto disvā vegena
gantvā "ahaṃ bhātika dārakehi saddhiṃ kīḷanto ettakaṃ nāma jito, taṃ ne 10-
@Footnote: 1 Sī.,i. naḷakārasālāyaṃ, cha.Ma. ekasālāya 2 Ma. punassa dārakassa
@3 cha.Ma.,i. māraṇupāyaṃ  4 cha.Ma. vaṭṭati rahassenāti  5 Sī.,cha.Ma. lañcaṃ
@6 i. asukadivasaṃ  7 Ma. āmaṃ. evamuparipi  8 cha.Ma. vadehīti āha, i. vada
@9 Sī.,i.,cha.Ma. guḷakīḷaṃ  10 cha.Ma.,i. taṃ me
Paṭijinitvā dehī"ti āha. So "mayhaṃ idāni okāso natthi, pitā maṃ
accāyikakammena kumbhakārassa santikaṃ pahiṇī"ti āha. Itaro "ahaṃ bhātika 1- tattha
gamissāmi, tvaṃ manussehi 2- saddhiṃ kīḷitvā mayhaṃ lakkhaṃ paccāharitvā dehī"ti
āha. "tenahi gacchā"ti attano kathitasāsanaṃ tassa kathetvā dārakehi saddhiṃ kīḷi. Sopi
kumāro kumbhakārassa santikaṃ gantvā taṃ sāsanaṃ ārocesi. So "sādhu tāta
nipphādessāmī"ti taṃ kumāraṃ gabbhaṃ pavesetvā 3- tikhiṇāya vāsiyā khaṇḍākhaṇḍikaṃ
chinditvā 4- cāṭiyaṃ pakkhipitvā cāṭimukhaṃ pidahitvā bhājanantare ṭhapetvā āvāpaṃ
ālimpesi. Ghosakakumāro bahuṃ 5- jinitvā kaniṭṭhassa āgamanaṃ olokento nisīdi.
So taṃ cirāyamānaṃ ñatvā "kiṃ nu kho bhavissatī"ti 6- kumbhakāragehasabhāgaṃ 7- gantvā
katthaci adisvā "gehaṃ gato bhavissatī"ti nivattitvā gehaṃ agamāsi.
     Seṭṭhī naṃ dūratova āgacchantaṃ disvā "kiṃ nu kho kāraṇaṃ bhavissati, mayā
esa māraṇatthāya kumbhakārasantikaṃ pahito, so idāni puna idheva āgacchatī"ti
āgacchantaṃyeva naṃ "kiṃ tāta kumbhakārassa santikaṃ na gatosī"ti āha. Āma
tāta na gatomhīti. Kasmā tātāti. So attano nivattakāraṇañca kaniṭṭhabhātikassa
gatakāraṇañca 8- seṭṭhissa kathesi. 9- Seṭṭhī tassa vacanaṃ sutvā sutakālato 10- paṭṭhāya
mahāpaṭhaviyā ajjhotthaṭo viya hutvā  "kiṃ nāmetaṃ tvaṃ 11- vadasī"ti vibbhantacitto
12- vegena kumbhakārassa santikaṃ gantvā aññesaṃ santike akathanīyabhāvena "pekkha
bho, pekkha bho"ti āha. Kiṃ pekkhāpesi tvaṃ, niṭṭhitaṃ etaṃ kammanti. So tatova
paṭinivattitvā gehaṃ agamāsi. Tato paṭṭhāya cassa cetasikarogo uppajji.
     So tasmiṃ kāle tena saddhiṃ asambhuñjitvā 13- "yena kenaci upāyena mama
puttassa sattameva 14- passituṃ vaṭṭatī"ti ekaṃ paṇṇaṃ likhitvā ghosakakumāraṃ
pakkosāpetvā 15-
@Footnote: 1 i. bhātiya  2 cha.Ma.,i. imehi 3 Ma. gabbhe ṭhapetvā 4 Sī.,i. khaṇḍākhaṇḍiyaṃ
@katvā  5 cha.Ma. bahū  6 cha.Ma. cirāyatīti  7 Ma. kumbhakāragehaṃ vegena 8 i. tattha
@gatakāraṇañca  9 cha.Ma. tattha gatakāraṇañca ārocesi  10 cha.Ma.,i. tassa vacanassa sutakālato
@11 i. saccaṃ  12 cha.Ma. vipphandacitto, i. utarastacitto  13 cha.Ma. abhuñjitvā
@(āsaṃ bhinditvā), i. abhuñjitvā  14 Sī. sattuno anatthameva, cha.Ma. sattuno
@antarameva  15 cha.Ma.,i. pakkositvā
"tvaṃ imaṃ paṇṇaṃ ādāya asukagāme nāma amhākaṃ kammantiko atthi, tassa santikaṃ
gantvā 1- imaṃ paṇṇaṃ datvā 1- `imasmiṃ kira paṇṇe sāsanaṃ sīghaṃ karohī'ti vada.
Antarāmagge amhākaṃ sahāyako gāmikaseṭṭhī 2- nāma eko seṭṭhī atthi, tassa gharaṃ
gantvā bhattaṃ bhuñjitvā gaccheyyāsī"ti ca mukhasāsanaṃ 3- adāsi. So seṭṭhiṃ
vanditvā paṇṇaṃ gahetvā nikkhanto antarāmagge gāmikaseṭṭhissa 4- vasanaṭṭhānaṃ
gantvā tassa gehaṃ pucchitvā taṃ bahidvārakoṭṭhake nisīditvā massuparikammaṃ
kārentaṃ 5- vanditvā aṭṭhāsi. "kuto āgacchasi tātā"ti ca vutte
"kosambikaseṭṭhino puttomahi tātā"ti āha. So "amhākaṃ sahāyaseṭṭhino putto"ti
haṭṭhatuṭṭho ahosi.
     Tasmiṃ ca khaṇe tassa seṭṭhino dhītuyā ekā dāsī seṭṭhidhītu pupphāni
āharituṃ gacchati. Atha naṃ seṭṭhī āha "tvaṃ amma etaṃ kammaṃ ṭhapetvā ghosakakumārassa
pāde dhovitvā sayanaṃ attharitvā dehī"ti. Sā tathā katvā āpaṇaṃ gantvā seṭṭhidhītu
pupphāni āhari. Seṭṭhidhītā taṃ disvā "tvaṃ ajja ciraṃ bahi papañcesī"ti
tassā kupitā 6- "kinte ettakaṃ kālaṃ ettha katan"ti āha. "mā kathehi 7- ayye,
mayā evarūpo na diṭṭhapubbo, tuyhaṃ kira pitu sahāyaseṭṭhino putto eko,
na sakkā tassa rūpasampattiṃ kathetuṃ. Seṭṭhī maṃ pupphānaṃ atthāya gacchantiṃ `tassa
kumārassa pāde dhovitvā sayanaṃ attharitvā dehī'ti āha, tenāhaṃ bahi ciraṃ
papañcemī"ti. Sāpikho seṭ ṭhidhītā tassa kumārassa catutthe attabhāve gharasāminī
ahosi, tasmā tassā vacanassa sutakālato paṭṭhāya neva attano ṭhitabhāvaṃ, na
nisinnabhāvaṃ aññāsi. Sā tameva dāsiṃ gahetvā tassa nipannaṭṭhānaṃ gantvā
taṃ niddāyamānaṃ oloketvā dussante 8- paṇṇaṃ disvā "kiṃ nu kho etaṃ paṇṇan"ti
kumāraṃ anuṭṭhāpetvāva paṇṇaṃ gahetvā vācetvā "ayaṃ attano maraṇapaṇṇaṃ
sayameva gahetvā gacchatī"ti 9- taṃ paṇṇaṃ phāletvā tasmiṃ appabuddheyeva "mayā
@Footnote: 1-1 ka. ime pāṭhā na dissanti 2 cha.Ma. gāmakaseṭṭhī, i. gāmaseṭṭhī 3 Ma. sukhasāsanaṃ
@4 cha.Ma.,i. gāmakaseṭṭhissa. evamuparipi  5 Sī.,i. massukammaṃ karontaṃ,
@cha.Ma. karontaṃ  6 cha.Ma. kujjhitvā  7 cha.Ma.,i. kathesi  8 Sī.,i. dasante
@9 cha.Ma. āgacchatīti
Tava santikaṃ putto pesito, sahāyassa me gāmikaseṭṭhissa vayappattā dārikā
atthi, tvaṃ sīghaṃ amhākaṃ āṇāpavattitaṭṭhāne uppādadhanaṃ gaṇhitvā sabbasatena
mama puttassa gāmikaseṭṭhino dhītaraṃ gahetvā maṅgalaṃ karohi. Maṅgale ca niṭṭhite
`iminā me vidhānena 1- katan'ti mayhaṃ sāsanaṃ pesehi. Ahaṃ tava idha kattabbaṃ
jānissāmī"ti paṇṇaṃ likhitvā tameva lañcanaṃ 2- datvā paṭhamaṃ bandhaniyāmeneva dussante
bandhi.
     Sopi kho kumāro taṃdivasaṃ tattha vasitvā punadivase seṭṭhiṃ āpucchitvā
kammantikassa gāmaṃ gantvā paṇṇaṃ adāsi. Kammantiko paṇṇaṃ vācetvā gāmike
sannipātetvā "tumhe ca mama 3- na gaṇetha, mama sāmī attano jeṭṭhakaputtassa
sabbasatena dārikaṃ ānetūti 4- mayhaṃ santikaṃ pesesi, vegena imasmiṃ ṭhāne uppādaṃ
sampiṇḍethā"ti sabbaṃ maṅgalasakkāraṃ sajjetvā gāmikaseṭṭhissa sāsanaṃ pesetvā
sampaṭicchāpetvā sabbasatena maṅgalakiriyaṃ niṭṭhāpetvā kosambikaseṭṭhissa paṇṇaṃ
pahiṇi "mayā tumhehi pahitapaṇṇe sāsanaṃ sutvā idañca idañca katan"ti.
     Seṭṭhī taṃ sāsanaṃ sutvā aggidaḍḍho 5- viya "idāni naṭṭhomhī"ti cintanavasena
lohitapakkhandikarogaṃ patvā "yena kenaci taṃ upāyena pakkosāpetvā 6- mama santakassa
assāmikaṃ karissāmī"ti "maṅgalassa niṭṭhitakālato paṭṭhāya kasmā mayhaṃ putto bahi
hoti, sīghaṃ  āgacchatū"ti sāsanaṃ pesesi. Sāsanaṃ sutvā 7- kumāre gantuṃ āraddhe 7-
seṭṭhidhītā cintesi "ayaṃ bālo `maṃ 8- nissāya 9- ayaṃ sampatti laddhā'ti 9- na
jānāti, yaṅkiñci katvā imassa gamanapaṭibāhanupāyaṃ 10- kātuṃ vaṭṭatī"ti. Tato naṃ āha
"kumāra mā ativegena gacchāhi, 11- kulagāmaṃ gacchantena nāma attano parivacchaṃ
katvā gantuṃ vaṭṭatī"ti.
@Footnote: 1 Ma. vivāhena  2 Sī. lañchaṃ, cha.Ma.,i. lañchanaṃ  3 cha.Ma.,i. tumheva maṃ
@4 cha.,i. ānetuṃ  5 ka. aggimhi daḍḍho  6 cha.,i. pakkositvā
@7-7 Sī.,i. kumāro gantuṃ āraddho  8 Sī.,i. kaṃ  9-9 cha.Ma.,i. imaṃ sampattiṃ
@alatthanti  10 cha.Ma.,i. gamanapaṭibāhanupāyo 11 Sī. mā ativegāyi
     Kosambikaseṭṭhīpi tassa cirāyanabhāvaṃ ñatvā puna sāsanaṃ pahiṇi "kasmā
me putto cirāyati, ahaṃ lohitapakkhandikarogaṃ patto, jīvantameva maṃ āgantvā
daṭṭhuṃ vaṭṭatī"ti. Tasmiṃ kāle seṭṭhidhītā tassa ārocesi "na eso tava pitā,
tvaṃ pana `pitā'ti saññaṃ  karosi. Esa tava māraṇatthāya kammantikassa paṇṇaṃ pahiṇi,
ahaṃ taṃ paṇṇaṃ apanetvā aññaṃ sāsanaṃ likhitvā tava etaṃ sampattiṃ uppādayiṃ. Esa taṃ
`aputtaṃ 1- karissāmī'ti pakkosati, etassa kālakiriyaṃ āgamehī"ti. Athassa 2-
dharamānena agantvā tassa dubbalabhāvaṃ 2- sutvā kosambinagaraṃ agamāsi. Seṭṭhidhītāpi
tassa bahiyeva 3- saññaṃ adāsi "tvaṃ pavisanto sakalagehe tava ārakkhaṃ ṭhapentova
pavisā"ti. Sayaṃpi seṭṭhiputtena saddhimeva pavisitvā ubho hatthe ukkhipitvā
rodantī viya hutvā andhakārakaṭṭhāne nipannakassa seṭṭhissa santikaṃ gantvā
sīseneva hadayaṃ pahari. So dubbalatāya teneva pahārena kālamakāsi.
     Kumāro pitu sarīrakiccaṃ katvā "tumhe mahāseṭṭhissa maṃ sakaputtoti 4- vadathā"ti
pādamūlikānaṃ lañcaṃ adāsi. Tato sattame divase rājā "seṭṭhiṭṭhānārahaṃ ekaṃ laddhuṃ
vaṭṭatī"ti "seṭṭhissa saputtanipputtabhāvaṃ jānāthā"ti pesesi. Seṭṭhipādamūlikā
rañño seṭṭhissa saputtabhāvaṃ kathayiṃsu. Rājā "sādhū"ti sampaṭicchitvā tassa
seṭṭhiṭṭhānaṃ adāsi. So ghosakaseṭṭhī nāma jāto. Atha naṃ bhariyā āha "ayyaputta
tvaṃpi avajāto, mayaṃpi duggatakule nibbattā. Pubbe katakusalavasena pana evarūpaṃ
sampattiṃ labhimhā, adhunāpi kusalaṃ karissāmā"ti. So "sādhu bhadde"ti sampaṭicchitvā
devasikaṃ sahassaṃ vissajjetvā dānaṃ paṭṭhapesi.
     Tasmiṃ samaye tāsaṃ dvinnaṃpi janānaṃ khujjuttarā 5- devalokato cavitvā
ghosakaseṭṭhissa gehe dhātiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Sā jātakāle khujjā
ahosīti khujjuttarātvevassā nāmaṃ akaṃsu. Sāmāvatīpi devalokato cavitvā
bhaddavatiyaraṭṭhe 6-
@Footnote: 1 Ma. tava aputtattaṃ  2-2 cha.Ma.,i. dharamānakasseva kālakatabhāvaṃ  3 Sī. pageva
@4 Ma. puttoti  5 Sī.,i. uttarā  6 cha.Ma.,i. bhaddavatiyaraṭṭhe bhaddiyanagare
Bhaddavatiyaseṭṭhissa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi, sāmātissā nāmaṃ akaṃsu. Aparabhāge
tasmiṃ nagare chātakabhayaṃ uppajji, manussā chātakabhayabhītā yena vā tena vā gacchanti.
Tadā ayaṃ bhaddavatiyaseṭṭhī bhariyāya saddhiṃ manteti 1- "bhadde imassa 2- chātakabhayassa
anto na paññāyati, kosambinagare amhākaṃ sahāyakassa ghosakaseṭṭhissa santikaṃ
gacchāma, na so amhe disvā sampamajjissatī"ti. Tassa kira so seṭṭhī adiṭṭhasahāyako
ahosi, tasmā evamāha. So sesadhanaṃ nivattāpetvā bhariyañca dhītarañca gaṇhitvā
kosambinagarassa maggaṃ paṭipajji. Te tayopi antarāmagge mahādukkhaṃ anubhavantā
anupubbena kosambiṃ patvā ekāya sālāya nivāsaṃ akaṃsu.
     Ghosakaseṭṭhīpi kho attano gharadvāre kapaṇaddhikavanibbakayācakānaṃ mahādānaṃ
dāpesi. Athāyaṃ bhaddavatiyaseṭṭhī cintesi "na sakkā amhehi imināva kapaṇavesena
sahāyakassa attānaṃ dassetuṃ, sarīre pākatike jāte sunivaṭṭhapārutā seṭṭhiṃ
passissāmā"ti. Te ubhopi dhītaraṃ ghosakaseṭṭhissa dānaggaṃ pahiṇiṃsu. Sā attano
bhattaṃ āharaṇatthāya bhājanaṃ gahetvā dānaggaṃ gantvā ekasmiṃ okāse lajjamānarūpā
aṭṭhāsi. Taṃ disvā dānakammiko cintesi "sesajanā 3- sammukhaṭṭhāne 4- kevaṭṭā
macchaṃ vilopantā 5- viya mahāsaddaṃ katvā gaṇhitvā gacchanti, ayaṃ pana dārikā
kuladhītā bhavissati, upadhisampadāpissā atthī"ti.
     Tato naṃ āha "tvaṃ amma kasmā sesajano viya gaṇhitvā na gacchasī"ti.
Tāta evarūpaṃ sambādhaṭṭhānaṃ kinti katvā pavisissāmīti. 6- Amma kati pana janā
tumheti. Tayo janā tātāti. So tayo bhattapiṇḍe adāsi. Sā taṃ bhattaṃ
mātāpitūnaṃ adāsi, pitā dīgharattaṃ chātakajjhatto 7- atirekaṃ bhuñjitvā kālamakāsi.
Sā punadivase gantvā dveyeva bhattapiṇḍe gaṇhi. Taṃdivasaṃ seṭṭhibhariyā bhattena
ca kilantatāya seṭṭhino ca maraṇasokena rattibhāgasamanantare kālamakāsi. Punadivase
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. mantesi  2 cha. imasmiṃ  3 Ma. ime janā 4 cha.Ma.,i. sammukhasammukhaṭṭhāne
@5 cha.,i. macchavilope  6 cha.Ma.,i. pavisāmīti  7 cha.Ma. chātakattā, i. chātajjhatto
Seṭṭhidhītā ekameva bhattapiṇḍaṃ gaṇhi. Dānakammiko tassā kiriyaṃ upadhāretvā
"amma tayā paṭhamadivase tayo piṇḍā gahitā, punadivase dve, ajja ekameva
gaṇhasi. Kiṃ nu kho kāraṇan"ti pucchi. Sā taṃ kāraṇaṃ kathesi. Kataragāmavāsino
pana amma tumheti. Sā taṃpi kāraṇaṃ nippadesato kathesi. "amma evaṃ sante
tvaṃ amhākaṃ seṭṭhidhītā 1- nāma ahosi, mayhañca aññā dārikā natthi, tvaṃ
ito paṭṭhāya mama dhītā ammā"ti taṃ dhītaraṃ katvā gaṇhi.
     Sā uṭṭhāya samuṭṭhāya dānagge mahāsaddaṃ sutvā "kasmā ayaṃ tāta
uccāsaddamahāsaddo"ti āha. Amma mahājanassa antare nāma appasaddaṃ kātuṃ
na sakkāti. Ahamettha upāyaṃ jānāmi tātāti. Kiṃ kātuṃ vaṭṭati ammāti. Samantā
vatiṃ katvā dve dvārāni yojetvā anto bhājanāni ṭhapāpetvā ekena dvārena
pavisitvā bhattaṃ gaṇhitvā ekena dvārena nikkhamanaṃ karotha tātāti. So 2- sādhu
ammāti, punadivasato paṭṭhāya tathā kāresi. Tato paṭṭhāya dānaggaṃ vūpasamanaṃ 3-
viya sannisinnasaddaṃ ahosi.
     Tato ghosakaseṭṭhī pubbe dānaggasmiṃ uccāsaddaṃ mahāsaddaṃ sutvā tadā
taṃ asuṇanto dānakammikaṃ pakkosāpetvā pucchi "tvaṃ ajja dāpesī"ti. 4- Dinnaṃ
ayyāti. Atha kasmā pubbe viya dānagge saddo na suyyatīti. Amma ayya
ekā me dhītā atthi, ahaṃ tāya kathitaupāye ṭhatvā dānaggaṃ nissaddamakāsinti.
Tava dhītā nāma natthi, kuto te dhītā laddhāti. So vañcetuṃ asakkuṇeyyabhāvena
seṭṭhissa sabbaṃ dhītu āgamanavidhānaṃ kathesi. Kasmā pana bho tvaṃ evarūpaṃ bhāriyaṃ
kammaṃ akāsi, tvaṃ ettakaṃ addhānaṃ mama dhītaraṃ attano santike vasamānaṃ nārocesi,
vegena taṃ amhākaṃ gehe 5- āṇāpehīti. So tassa vacanaṃ sutvā akāmato 6-
āṇāpesi. Tato paṭṭhāya seṭṭhī taṃ dhītuṭṭhāne ṭhapetvā "dhītu sakkāraṃ  karomī"ti
attano
@Footnote: 1 Ma. dhītā  2 cha.Ma. ayaṃ pāṭho na dissati  3 Sī.,i. pakkadhūpanaṃ, Ma. dhūpasaraṃ,
@cha. padumassaraṃ  4 cha.Ma.,i. ajja dānaṃ na dāpesīti  5 cha.Ma.,i. gehaṃ
@6 cha.Ma.,i. akāmako
Samānajātikehi kulehi dhītu samānajātivassāni 1- pañca kumārikasatāni tassā
parivāramakāsi.
     Athekadivasaṃ udeno rājā nagaraṃ 2- anusañcaranto taṃ sāmāvatiṃ 3- tāhi kumārīhi
parivāritaṃ kīḷamānaṃ disvā "kassāyaṃ dārikā"ti pucchitvā "ghosakaseṭṭhissa dhītā"ti
sutvā assāmikabhāvaṃ 4- pucchi. Tato assāmikabhāve kathite "gacchatha seṭṭhino kathetha
`tumhākaṃ dhītaraṃ rājā icchatī"ti. Taṃ sutvā seṭṭhī "amhākaṃ aññā dārikā
natthi, ekadhītikaṃ sappativāsena 5- dātuṃ na sakkomā"ti. Rājā taṃ kathaṃ sutvā
seṭṭhiñca bhariyañca 6- bahi katvā sakalagehaṃ lañchāpesi. Sāmāvatī  bahi kīḷitvā
āgacchantī mātāpitaro bahi nisinnake disvā "ammatātā kasmā idha nisīdathā"ti 7-
āha. Te taṃ kāraṇaṃ kathayiṃsu. Ammatātā kasmā tumhe imaṃ paṭivacanaṃ rājānaṃ
na vadetha 8- "mama dhītā sappativāsena vasantī ekikā vasituṃ na sakkhissati, sacassā
parivārā pañcasatā kumāriyo vasāpetha, evaṃ vasatī"ti. 9- Idānipi evaṃ kathāpetha
tātāti. "sādhu amma mayaṃ tava cittaṃ na jānimhā"ti āha. 10- Te tathā kathayiṃsu.
Rājā uttaritaraṃ pasīditvā "sahassaṃpi hotu, sabbā ānethā"ti āha. Atha naṃ
bhaddakena nakkhattamuhuttakena pañcamātugāmasataparivāraṃ rājagahaṃ nayiṃsu. Rājā tā
pañcasatāpi tassāyeva parivāraṃ katvā abhisekaṃ katvā 11- ekasmiṃ pāsāde vasāpesi.
     Tena ca samayena 12- kosambiyaṃ ghosakaseṭṭhī kukkuṭaseṭṭhī pāvārikaseṭṭhīti
seṭṭhinova 13- tayo janā aññamaññaṃ sahāyakā honti. Te tayopi janā pañcasate tāpase
paṭijagganti. Tāpasāpi cattāro māse tesaṃ santike vasitvā aṭṭha māse himavante
vasanti. Athekadivasaṃ te tāpasā himavantato āgacchantā mahākantāre pipāsitā 14-
@Footnote: 1 Sī.,i.,cha.Ma. samānavayāni 2 cha.Ma. nagare  3 Sī. sāmavatiṃ
@4 cha.ma,i. sassāmikaassāmikabhāvaṃ  5 cha.Ma.,i. sapattivāse
@6 cha.ma,i. seṭṭhibhariyañca 7 cha.Ma. nisinnatthāti 8 Sī.,i. paṭivacanaṃ na jānittha,
@cha.Ma. paṭivacanaṃ na jānātha  9 cha.Ma.,i. vasissatīti  10 cha.Ma. vatvā  11 Sī.,i. datvā
@seṭṭhidhītaraṃ,  cha.Ma. katvā visuṃ  12 i. tena  samayena  13 i. seṭṭhino ca, cha.Ma. ayaṃ
@pāṭho na dissati 14 cha.Ma.,i. tasitā
Kilantā ekaṃ mahantaṃ vaṭṭarukkhaṃ gantvā 1- tattha adhivaṭṭhāya devatāya santikā
saṅgahaṃ paccāsiṃsantā nisīdiṃsu. Devatā sabbālaṅkāravibhūsitaṃ hatthaṃ pasāretvā tesaṃ
pānīyapānakādīni datvā kilamathaṃ paṭivanodesi. Te tāya ānubhāvena vimhitā pucchiṃsu "kiṃ
nu kho devate kammaṃ  katvā tayā ayaṃ sampatti laddhā"ti. Devatā āha:- loke buddho
nāma bhagavā uppanno, so etarahi sāvatthiyaṃ viharati. Anāthapiṇḍiko gahapati taṃ
upaṭṭhahati. So uposathadivase 2- attano bhattavettanameva 3- datvā uposathaṃ kārāpeti.
4- Athāhaṃ ekadivasaṃ majjhantike pātarāsatthāya upagato. 5- Kañci bhatikammaṃ 6-
karontaṃ adisvā 7- "ajja manussā kasmā kammaṃ na karontī"ti pucchiṃ. Tassa me
tamatthaṃ 8- ārocesuṃ. Athāhaṃ etadavocaṃ "idāni upaḍḍhadivaso gato, sakkā nu kho
upaḍḍhauposathaṃ 9- kātun"ti. Tato seṭṭhissa paṭivedetvā "sakkā kātun"ti
āhaṃsu. 10- Svāhaṃ upaḍḍhadivasaṃ uposathaṃ samādiyitvā tadaheva kālaṃ katvā imaṃ
sampattiṃ paṭilabhinti.
     Atha te tāpasā "buddho kira uppanno"ti sañjātapītipāmojjā tato
sāvatthiṃ gantukāmā hutvāpi "bahupakārā no upaṭṭhākaseṭṭhino, tesaṃpi imamatthaṃ
ārocessāmā"ti kosambiṃ gantvā seṭṭhīhi katasakkārabahumānā "tadaheva mayaṃ
gacchāmā"ti āhaṃsu. "kiṃ bhante turitattha, nanu tumhe pubbe cattāro pañca
māse vasitvā gacchathā"ti vuttā tampavuttiṃ ārocesuṃ. "tenahi bhante sabbe 11-
gacchāmā"ti ca vutte "gacchāma mayaṃ, tumhe saṇikaṃ āgacchathā"ti sāvatthiṃ gantvā
bhagavato santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
     Tepi seṭṭhino pacchā 12- pañcasatasakaṭaparivārā 13- sāvatthiṃ gantvā jetavanato
avidūraṭṭhāne khandhāvāraṃ bandhitvā satthu santikaṃ gantvā pañcapatiṭṭhitena
vanditvā
@Footnote: 1 Sī.,i.,cha.Ma. vaṭarukkhaṃ patvā 2 cha.Ma.,i. uposathadivasesu
@3 cha.Ma.,i. bhatakānaṃ pakatibhattavetanameva  4 cha.Ma.,i. kārāpesi   5 cha.Ma.,i. āgato
@6 cha.Ma.,i. bhatakaṃ kammaṃ  7 i. akarontaṃ disvā  8 cha.Ma. etamatthaṃ  9 Ma. uposathaṃ
@10 Sī.,i. sakkā karotūti āhaṃsu, cha.Ma. āha   11 cha. saheva
@12 i. ayaṃ saddo na dissati      13 cha.Ma. pañcasatapañcasata.....
Ekamantaṃ nisīdiṃsu. Satthā tesaṃ cariyavasena dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne tayopi
sotāpattiphale patiṭṭhāya svātanāya nimantetvā punadivase buddhappamukhassa
bhikkhusaṃghassa mahādānaṃ datvā teneva niyāmena ajjatanāya 1- nimantetvā aḍḍhamāsaṃ
khandhāvārabhattaṃ nāma datvā satthāraṃ attano nagaraṃ āgamanatthāya yāciṃsu. 2- Satthā
suññāgāre tathāgatānaṃ abhiratabhāvaṃ kathesi. 2- Te "aññātaṃ bhante"ti vatvā tumhe
amhehi pahitasāsanena āgaccheyyāthā"ti vatvā satthāraṃ vanditvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ
katvā attano nagarameva gantvā 3- tayopi janā sake sake uyyāne vihāre
kārāpesuṃ. Ghosakaseṭṭhinā kārito ghositārāmo nāma jāto, kukkuṭaseṭṭhinā
kārito kukkuṭārāmo nāma jāto, pavārikaseṭṭhinā kāritaṃ pāvārikambavanaṃ nāma
jātaṃ. Te vihāre kārāpetvā satthu dūtaṃ pahiṇiṃsu "satthā amhākaṃ saṅgahaṃ
kātuṃ imaṃ nagaraṃ āgacchatū"ti. Satthā "kosambiṃ gamissāmī"ti mahābhikkhusaṃghaparivāro
cārikaṃ nikkhanto 4- antarāmagge māgaṇḍiyabrāhmaṇassa arahattūpanissayaṃ disvā
gamanaṃ vicchinditvā kururaṭṭhe kammāsadhammaṃ nāma nigamaṃ agamāsi.
     Tasmiṃ samaye māgaṇḍiyo sabbarattiṃ bahigāme aggiṃ juhitvā pātova antogāmaṃ
pavisati. Satthāpi punadivase antogāmaṃ piṇḍāya pavisanto paṭipathe māgaṇḍiyabrāhmaṇassa
attānaṃ dassesi. So dasabalaṃ disvā cintesi  "ahaṃ ettakaṃ kālaṃ mama dhītu
rūpasampattiyā sadisaṃ dārakaṃ pariyesanto carāmi, rūpasampattiyā ca satipi evarūpaṃ
gahitapabbajjameva paṭṭhemi. 5- "ayaṃ kho pana pabbajito abhirūpo dassanīyo mama dhītuyeva
anucchaviko"ti vegena gehaṃ agamāsi. Tassa kira brāhmaṇassa pubbe eko pabbajitavaṃso
atthi, tenassa pabbajitameva disvā cittaṃ namati. So brāhmaṇiṃ āmantesi "bhadde 6-
evarūpaṃ pabbajjaṃ paṭṭhesiṃ, 6- mayā kho pana evarūpo pabbajito nāma na diṭṭhapubbo
suvaṇṇavaṇṇo brahmavaṇṇo mama dhītuyeva anucchaviko, sīghaṃ
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ajjatanāya svātanāyāti  2-2 cha.Ma. satthā suññāgāre tathāgatā abhiramantīti
@kathesi  3 cha.Ma. āgantvā  4 cha.Ma. nikkhamanto  5 cha.Ma. patthesiṃ 6-6 cha. ime pāṭhā na
@dissanti
Me dhītaraṃ alaṅkarohī"ti. Brāhmaṇiyā dhītaraṃ alaṅkarontiyāva satthā attano
diṭṭhaṭṭhāne 1- padacetiyāni dassetvā antonagaraṃ pāvisi.
     Atha brāhmaṇo brāhmaṇiyā saddhiṃ dhītaraṃ gahetvā taṃ ṭhānaṃ āgacchanto
gāmaṃ 2- paviṭṭhakāle āgatattā ito cito ca olokento dasabalaṃ adisvā brāhmaṇiṃ
paribhāsati "tava kāraṇabhaddakaṃ nāma natthi, tayi papañcaṃ karontiyāva so pabbajito
nikkhamitvā gato"ti. Brāhmaṇa gato tāva hotu, kataradisābhāgena gatoti. Iminā
disābhāgenāti satthu gataṭṭhānaṃ olokentova padacetiyāni disvā "bhadde imāni
tassa purisassa padāni, ito gato bhavissatī"ti āha. Atha brāhmaṇī satthu
padacetiyaṃ disvā cintesi "bālo vatāyaṃ brāhmaṇo attano bhaddamattassāpi 3-
atthaṃ na jānātī"ti tena saddhiṃ parihāsaṃ karontī āha "yāva ṭhāne vasi 4-
brāhmaṇa, evarūpassa nāma purisassa dhītaraṃ dassāmīti vadasi. 5- Rāgena hi rattassa
dosena duṭṭhassa mohena mūḷhassa purisassa padannāma evarūpaṃ na hoti. Loke
pana vivaṭacchadasabbaññubuddhassa 6- etaṃ padaṃ passa brāhmaṇa:-
                      "rattassa hi ukkuṭikaṃ padaṃ bhave
                       duṭṭhassa hoti avakaḍḍhitaṃ padaṃ
                       mūḷhassa hoti sahasānupīḷitaṃ
                       vivaṭacchadassa idamīdisaṃ padan"ti.
     So brāhmaṇiyā ettakaṃ kathentiyā vacanaṃ asutvā "tvaṃ nāma caṇḍamukharā"ti 7-
āha. Tesaṃ dvinnaṃpi aññamaññaṃ vivādaṃ 8- karontānaṃyeva satthā piṇḍāya caritvā
saddhiṃ bhikkhusaṃghena katabhattakicco brāhmaṇassa dassanupacāreneva nikkhami. Brāhmaṇo
satthāraṃ dūratova āgacchantaṃ disvā brāhmaṇiṃ apasādetvā "ayaṃ so puriso"ti
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ṭhitaṭṭhāne  2 cha.Ma.,i. antogāmaṃ  3 cha.Ma. ganthamattassāpi,
@i. ganthamantassāpi  4 cha.Ma. yāva bālo cāsi, i. yāva bālo asi  5 Sī. carasi
@6 Sī.,i. vivattacchadassa sabbaññubuddhassa  7 Sī. mukharāti  8 Sī.,i. vādapaṭivādaṃ
Haṭṭhapahaṭṭho dasabalassa purato ṭhatvā "bho pabbajita ahaṃ pātova paṭṭhāya taṃ
pariyesanto carāmi, imasmiṃ jambūdīpe mama dhītuyā samānarūpā itthī nāma natthi,
purisopi tayā saddhiṃ samānarūpo nāma natthi, mama dhītaraṃ tuyhaṃ posanatthāya
dammi, gaṇhāhi nan"ti āha. Atha naṃ satthā "ahaṃ brāhmaṇa kāmasaggavāsiyo 1-
uttamarūpadharā nānāvaṇṇaṃ kathaṃ kathentiyo mama palobhanatthameva 2- āgantvā santike
ṭhitā devadhītāpi na icchiṃ, kimaṅgaṃ pana imaṃ gaṇhissāmī"ti vatvā imaṃ
gāthamāha:-
               "disvāna taṇhaṃ aratiñca rāgaṃ 3-
                nāhosi chando api methunasmiṃ
                kimevidaṃ muttakarīsapuṇṇaṃ
                pādāpi naṃ samphusituṃ na icche"ti. 4-
     Māgaṇḍiyā cintesi "anatthikena nāma `alan'ti vuttaṃyeva vaṭṭati. Ayaṃ pana
mama sarīraṃ muttakarīsapuṇṇaṃ nāma katvā `pādāpi naṃ samphusituṃ na icche'ti avoca,
ekaṃ issariyaṭṭhānaṃ labhantī satthumeva 5- passissāmī"ti āghātaṃ bandhi. Satthā taṃ
amanasikatvā cariyavasena brāhmaṇassa dhammadesanaṃ ārabhi. Desanāpariyosāne ubhopi
jāyapatikā 6- anāgāmiphale patiṭṭhāya "idāni amhākaṃ gharāvāsena attho natthī"ti dhītaraṃ
māgaṇḍiyaṃ 7- cūḷapitaraṃ sampaṭicchāpetvā ubhopi pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
Atha rājā udeno cūḷamāgaṇḍiyena saddhiṃ vohāraṃ katvā māgaṇḍiyadārikaṃ
rājānubhāvena gehaṃ ānetvā abhisekaṃ katvā tassā pañcamātugāmasataparivārāya
vāsanatthaṃ 8- visuṃ pāsādaṃ adāsi.
@Footnote: 1 Ma. kāmasaṃsaggavāsino, cha.,i. kāmaggavāsiniyo  2 Ma. posanatthameva  3 cha.Ma. aratiṃ
@ragañca, i. aratiṃ rāgañca  4 khu.su. 25/842/498  5 Sī.,i. antamevassa,
@cha.Ma. antaramevassa  6 cha.Ma.,i. jāyampatikā
@7 Sī.,i. māgandiYu.... sabbattha. evamuparipi 8 Sī.,i. vasanatthāya, cha.Ma. vasanaṭṭhānaṃ
     Satthāpi kho anupubbena cārikaṃ caranto 1- kosambinagaraṃ sampāpuṇi. Seṭṭhino
satthu āgamanaṃ sutvā paccuggamanaṃ katvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā ekamantaṃ
nisinnā bhagavantaṃ etadavocuṃ "ime bhante tayo vihārā tumhe uddissa katā,
paṭiggaṇhatha bhante vihāre cātuddisassa saṃghassa saṅgahatthāyā"ti. Paṭiggahesi
bhagavā vihāre. Tepi seṭṭhino satthāraṃ svātanāya nimantetvā abhivādetvā
gharaṃ agamaṃsu.
     Māgaṇḍiyāpi kho satthu āgatabhāvaṃ sutvā chinnabhinnake dhutte pakkosāpetvā
tesaṃ lañcaṃ datvā "tumhe samaṇaṃ gotamaṃ iminā iminā ca niyāmena akkosathā"ti
vatvā uyyojesi. Te satthu antogāmaṃ pavisanavelāya saparivāraṃ satthāraṃ nānāvidhehi
akkosehi akkosiṃsu. Āyasmā ānando satthāraṃ āha "bhante evarūpe
akkosanaṭṭhāne na vasissāma, aññaṃ nagaraṃ gacchāmā"ti. Satthā "ānanda tathāgatā
nāma aṭṭhahi lokadhammehi na kampanti, ayaṃpi saddo sattāhaṃ nātikkamissati,
akkosakānaṃyeva upari patissati, tvaṃ mā vitakkayī"ti. 2- Te hi 3- tayo
nagaraseṭṭhino mahāsakkārena bhagavantaṃ pavesetvā mahādānaṃ adaṃsu. Tesaṃ aparāparaṃ dānaṃ
dadantānaṃyeva māso atikkami, atha nesaṃ etadahosi  "buddhā nāma sabbalokaṃ anukampamānā
uppajjanti, aññesaṃpi okāsaṃ dassāmā"ti. Te 4- kosambinagaravāsinopi janassa
okāsaṃ akaṃsu. Tato paṭṭhāya nāgarā 5- vīthisabhāgena gaṇasabhāgena mahādānaṃ denti.
     Athekadivasaṃ satthā bhikkhusaṃghaparivuto mālākārajeṭṭhakassa gehe nisīdi. Tasmiṃ
khaṇe sāmāvatiyā upaṭṭhāyikā khujjuttarā aṭṭha kahāpaṇe ādāya mālatthāya
taṃ gehaṃ agamāsi. Mālākārajeṭṭhako taṃ disvā "amma uttare ajja tuyhaṃ pupphāni
dātuṃ khaṇo natthi, ahaṃ buddhappamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ parivisissāmi. 6- Tvaṃpi parivesanāya
sahāyikā hohi, evaṃ ito paresaṃ veyyāvaccakaraṇato muccissasī"ti 7- āha. Tato
@Footnote: 1 cha.Ma. caramāno  2 cha.Ma.,i. vitakkayitthāti  3 cha.Ma.,i. tepi
@4 cha.Ma. tato te, i. tato  5 cha.Ma. nāgarāpi 6 cha.Ma.,i. parivisāmi
@7 cha.Ma. muccissatīti
Khujjuttarā attanā laddhaṃ bhojanaṃ bhuñjitvā buddhānaṃ bhattagge veyyāvaccaṃ akāsi.
Sā satthārā upanisinnakathāvasena kathitaṃ dhammaṃ sabbameva uggaṇhi. Anumodanaṃ
pana sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāsi.
     Sā aññesu divasesu cattārova kahāpaṇe datvā pupphāni gahetvā gacchati,
tasmiṃ pana divase diṭṭhasaccabhāvena parasantake cittaṃ anuppādetvā sabbeva
aṭṭha kahāpaṇe datvā pacchiṃ pūretvā pupphāni ādāya sāmāvatiyā santikaṃ
agamāsi. Atha naṃ sā pucchi "amma uttare tvaṃ aññesu divasesu na bahūni
pupphāni āharasi, ajja pana bahukāni, kinno rājā uttaritaraṃ pasanno"ti.
Sā musāvādena 1- abhabbatāya atīte attanā kataṃ anigūhitvā sabbaṃ kathesi. "atha
kasmā ajja bahūni 2- āharasī"ti vuttā ca 3- evamāha "ahaṃ ajja dasabalassa dhammaṃ
sutvā amataṃ sacchākāsiṃ, tasmā tumhe na vañcemī"ti. Taṃ sutvā "amma uttare
tayā laddhaṃ amatadhammaṃ amhākaṃpi dehī"ti sabbāva hatthaṃ pasārayiṃsu. Ayye evaṃ
dātuṃ na sakkā, ahaṃ pana satthārā kathitaniyāmena tumhākaṃ dhammaṃ desissāmi, 4-
tumhe attano sotamhi patitaṃ 5- dhammaṃ labhissathāti. Tenahi amma uttare kathehīti.
"evaṃ kathetuṃ na sakkā, mayhaṃ uccaṃ āsanaṃ paññāpetvā tumhe nīcāsanesu
nisīdathā"ti āha. Tā pañcasatāpi itthiyo khujjuttarāya uccāsanaṃ datvā sayaṃ
nīcāsanaṃ 6- gahetvā nisīdiṃsu. Khujjuttarāpi sekkhapaṭisambhidāsu ṭhatvā tāsaṃ dhammaṃ
desesi. Desanāpariyosāne sāmāvatiṃ jeṭṭhikaṃ katvā sabbāva 7- sotāpattiphale
patiṭṭhahiṃsu. Tato paṭṭhāya khujjuttaraṃ veyyāvaccakaraṇato apanetvā "tvaṃ satthu
dhammakathaṃ sutvā āharitvā amhe sāvehī"ti āhaṃsu. Khujjuttarāpi tato paṭṭhāya tathā
akāsi.
     Kasmā panesā dāsī hutvā nibbattāti? sā kira kassapadasabalassa sāsane
Ekāya sāmaṇeriyā attano veyyāvaccaṃ kāresi. Tena kammena pañca jātisatāni
@Footnote: 1 cha.Ma. musāvāde  2 cha.Ma. bahūni pupphāni  3 Sī.,i. āharitthāti ca vuttā
@4 cha.Ma.,i. desessāmi  5 Sī.,i.,cha.Ma. hetumhi sati taṃ  6 cha.Ma.,i. nīcāsanāni
@7 i. sabbāpi
Paresaṃ dāsīyeva hutvā nibbatti. Kasmā pana khujjā ahosīti? anuppanne kira
buddhe ayaṃ bārāṇasīrañño gehe vasantī ekaṃ rājakulupakaṃ paccekabuddhaṃ khujjadhātukaṃ
disvā attanā sahavāsīnaṃ mātugāmānaṃ purato parihāsaṃ karontī khujjākārena vicari.
Tasmā khujjā hutvā nibbatti. Kiṃ pana katvā sā paññavantī 1- jātāti? anuppanne
Buddhe ayaṃ bārāṇasirañño gehe nibbattitvā vasantī aṭṭha paccekabuddhe rājagehato
uṇhapāyāsassa pūrite patte gahetvā gacchante disvā "ettha ṭhapetvā gacchatha
bhante"ti aṭṭha suvaṇṇakaṭake omuñcitvā adāsi. Tassa kammassa nissandena
paññavantī hutvā nibbatti.
     Athakho tā sāmāvatiyā parivārā pañcasatā itthiyo paṭividdhasaccāpi samānā
rañño assaddhabhāvena kālena kālaṃ satthu santikaṃ gantvā buddhadassanaṃ na
labhanti. Tasmā dasabale antaravīthiṃ paṭipanne vātāpānesu appahontesu 2- attano
attano gabbhesu chiddaṃ katvā tehi olokenti. 3- Athekadivasaṃ māgaṇḍiyā attano
pāsādatalato nikkhamitvā caṅkamamānā tāsaṃ vasanaṭṭhānaṃ gantvā gabbhachiddaṃ disvā
"kimidan"ti pucchitvā 4- tāhi tassā satthari baddhāghātataṃ ajānantīhi "satthā
imaṃ nagaraṃ āgato, mayaṃ ettha ṭhatvā satthāraṃ passāma ceva pūjema cā"ti vutte
"idānissa kattabbaṃ jānissāmi, imāpi tassa upaṭṭhāyikā, imāsaṃpi kattabbaṃ
jānissāmī"ti cintetvā gantvā rañño ārocesi 5- "mahārāja sāmāvatimissakānaṃ
bahiddhā paṭṭhanā atthi, katipāhāvasāneva 6- te jīvitaṃ māressanti, sāmāvatī saparivārā
tumhesu sinehaṃ vā pemaṃ vā na karoti, samaṇaṃ pana gotamaṃ antaravīthiyā gacchantaṃ
disvā vātapānesu appahontesu tāni khaṇḍetvāpi okāsaṃ katvā olokentī"ti
āha. Rājā "na tā evarūpaṃ karissantī"ti na saddahi. Puna vuttepi na saddahiyeva.
Atha naṃ tikkhattuṃ vuttepi asaddahantaṃ "sace na  saddahasi, 7- tāsaṃ vasanaṭṭhānaṃ
@Footnote: 1 Sī.,i. sappaññā  2 cha.Ma.i. nappahontesu  3 Sī.,i. tāni khaṇḍitvāpi okāsaṃ
@katvā olokenti  4 cha.Ma. pucchi  5 cha.Ma. raññā saddhiṃ rahogatakāle
@6 cha.Ma. katipāheneva 7 cha.Ma. sace me vacanaṃ na saddahasi
Gantvā upadhārehi mahārājā"ti āha. Rājā gantvā gabbhesu chiddaṃ disvā
"idaṃ kin"ti pucchitvā tasmiṃ atthe ārocite tāsaṃ akujjhitvā kiñci avatvā
chiddāni pidahāpesi. Rājā tato paṭṭhāya tāsaṃ pāsāde chiddakajālavātapānāni 1-
kāresi.
     Sā tena kāraṇena rājānaṃ kopetuṃ asakkontī "deva etāsaṃ tumhesu
pemaṃ atthi vā natthi vāti jānissāma, aṭṭha kukkuṭe pesetvā tumhākaṃ atthāya
pacāpethā"ti āha. Rājā tassā vacanaṃ sutvā "ime pacitvā pesetū"ti sāmāvatiyā
aṭṭha kukkuṭe pahiṇi. Sotāpannā ariyasāvikā jīvamāne kukkuṭe kiṃ pacessati,
alanti vatvā puna 2- hatthenapi phusituṃ na icchi. Māgaṇḍiyā "hotu mahārāja,
eteyeva kukkuṭe samaṇassa gotamassa pacanatthāya pesehī"ti. Rājā tathā akāsi.
Māgaṇḍiyā antarāmaggeyeva te kukkuṭe mārāpetvā "ime kukkuṭe pacāpetvā
samaṇassa gotamassa detū"ti pahiṇi. Sā tathāsaññībhāvena 3- dasabalañca uddissa
pahitabhāvena pacitvā dasabalassa pesesi. Māgaṇḍiyā "passa mahārājā"ti vatvā
ettakenapi rājānaṃ kopetuṃ nāsakkhi.
     Ayaṃ pana udeno tāsu ekekissā vasanaṭṭhāne satta satta divasāni vasi.
Athāyaṃ māgaṇḍiyā ekaṃ kaṇhasappapotakaṃ veṇupabbe 4- pakkhipāpetvā attano
vasanaṭṭhāne ṭhapesi. Raññopi 5- yattha katthaci gacchantassa hatthikantavīṇaṃ ādāyeva
gamanaṃ āciṇṇaṃ, māgaṇḍiyā rañño attano santikaṃ āgamanakāle taṃ sappapotakaṃ
antovīṇāyaṃ pakkhipitvā chiddaṃ pidahāpesi. Atha naṃ sāmāvatiyā santikaṃ gamanakāle
"mahārāja sāmāvatī nāma samaṇassa gotamassa pakkhā, tumhe na gaṇeti, yaṅkiñci
katvā tumhākaṃ dosameva cinteti, appamattā hothā"ti āha. Rājā sāmāvatiyā
vasanaṭṭhānampatto sattāhaṃ vītināmetvā 6- puna sattāhe māgaṇḍiyāya nivesanaṃ
@Footnote: 1 cha.Ma. uddhacchiddakajāla.... 2 cha.Ma.,i. pana  3 Ma. tathāsajjitabhāvena, cha.,i. tesaṃ
@matabhāvena  4 cha.Ma. veḷupabbe  5 cha.Ma.,i. rañño ca  6 cha.Ma.,i. vasanaṭṭhāne sattāhaṃ
@vītināmetvā
Agamāsi. Sā tasmiṃ āgacchanteyeva "kacci te mahārāja sāmāvatī otāraṃ na
gavesatī"ti kathentī viya rañño hatthato vīṇaṃ gahetvā cāletvā "kiṃ nu kho
mahārāja ettha abbhantare vicaratī"ti vatvā sappassa nikkhamanokāsaṃ katvā "abbhumme
anto sappo"ti vīṇaṃ chaḍḍetvā palāyi. Tasmiṃ kāle rājā padittaveḷuvanaṃ 1-
viya pakkhittaloṇaṃ uddhanaṃ viya ca rosena 2- taṭataṭāyanto "vegena saparivāraṃ sāmāvatiṃ
pakkosathā"ti āha. Rājapurisā gantvā pakkosiṃsu.
     Sā rañño kuddhabhāvaṃ ñatvā sesamātugāmānaṃ saññamadāsi. "rājā tumhe
ghātetukāmo pakkosati, ajja divasaṃ odissakena mettāpharaṇena rājānaṃ pharathā"ti
āha. Rājā tā itthiyo pakkosāpetvā sabbāva paṭipāṭiyā ṭhapetvā 3- mahādhanuṃ
ādāya visapītaṃ kaṇḍaṃ 4- sannayhitvā dhanuṃ pūretvā 5- aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe sabbāva
tā sāmāvatippamukhā 6- itthiyo odhiso mettaṃ phariṃsu. Rājā kaṇhaṃ neva khipituṃ 7-
na apanetuṃ sakkoti, gattehi sedā mucciṃsu, 8- sarīraṃ vedhati, mukhato kheḷo savati, 9-
gahetabbagahaṇaṃ 10- na passati. Atha naṃ sāmāvatī "kiṃ mahārāja kilamasī"ti āha.
Āma devi kilamāmi, avassayo me hohīti. Sādhu mahārāja kaṇḍaṃ mahāpaṭhavimukhaṃ
karohīti. Rājā tathā akāsi. Sā "rañño hatthato kaṇḍaṃ muccatū"ti adhiṭṭhāsi.
Tasmiṃ khaṇe kaṇḍaṃ mucci. Rājā taṃkhaṇaṃyeva udake nimujjitvā āgamma allakeso
allavattho sāmāvatiyā pādesu patitvā "khama devi mayhaṃ, bhedakānameva vacanena
anupadhāretvā etaṃ katan"ti āha. Khamāmi devāti. Sādhu devi, etaṃ tayā mayhaṃ
khamitaṃ nāma hoti. Rājā ito paṭṭhāya tumhākaṃ yathāruciyā dasabalassa dānaṃ
detha, pacchābhattaṃ vihāraṃ gantvā dhammakathaṃ suṇātha, ajjato 11- paṭṭhāya parihāraṃ
dammīti. Tenahi deva ajjato paṭṭhāya ekaṃ bhikkhuṃ yācitvā ānetha, yo no
dhammaṃ vācessatīti. Rājā satthu santikaṃ gantvā yācanto ānandattheraṃ yāci.
@Footnote: 1 Sī.,i. ādittaṃ veṇuvanaṃ  2 cha.Ma. dosena  3 Sī.,i. ṭhapāpetvā 4 Ma. visapītaṃ
@sallaṃ  5 Ma. pure katvā  6 i. sāmāvatipamukhā  7 Sī.,i. neva kaṇḍaṃ pakkhipituṃ
@8 cha.,i. muccanti  9 cha.Ma.,i. patati 10 Sī.,i. gahetabbagahaṇakaṃ 11 cha. ajja vo
Tato paṭṭhāya tā pañcasatā itthiyo theraṃ pakkosāpetvā sakkārasammānaṃ katvā
katabhattakiccassa therassa santike dhammaṃ pariyāpuṇanti.
     Tā ekadivasaṃ therassa anumodanāya pasannā therassa pañca uttarāsaṅgasatāni
adaṃsu. Thero kira pubbe tunnavāyakāle 1- ekassa paccekabuddhassa ekāya sūciyā
saddhiṃ hatthatalacoḷakkhaṇḍaṃ 2- adāsi. So sūciyā phalena imasmiṃ attabhāve mahāpañño
ahosi, coḷakkhaṇḍassa phalena imināva niyāmena pañcasatakkhattuṃ dussāni paṭilabhi.
     Tato māgaṇḍiyā aññaṃ kātabbaṃ apassantī "uyyānaṃ gacchāma mahārājā"ti
āha. Sādhu devīti ca rañño 3- sampaṭicchitabhāvaṃ ñatvā cūḷapitaraṃ pakkosāpetvā
āha "amhākaṃ uyyānaṃ gamanakāle 4- sāmāvatiyā vasanaṭṭhānaṃ gantvā sāmāvatiṃ
saparivāraṃ anto karitvā `rañño āṇā'ti vatvā dvāraṃ pidahitvā palāsena 5-
paliveṭhetvā gehe aggiṃ dethā"ti. Māgaṇḍiyo tassā vacanaṃ sutvā tathā akāsi.
Tasmiṃ divase sabbāpi tā itthiyo pubbe katassa upapīḷakakammassānubhāvena samāpattiṃ
appituṃ 6- nāsakkhiṃsu, ekappahāreneva bhasmamuṭṭhi 7- viya jhāyiṃsu. Tāsaṃ
ārakkhapurisā rañño santikaṃ gantvā "deva idaṃ nāma kariṃsū"ti ācikkhiṃsu.
     Rājā "kena katan"ti pariyesanto māgaṇḍiyāya kāritabhāvaṃ ñatvā taṃ
pakkosāpetvā "bhadde bhaddakaṃ tayā kammaṃ kataṃ mayā kattabbaṃ karontiyā,
`uṭṭhāya samuṭṭhāya mayhaṃ vadhāya parisakkamānā ghātitā, pasannosmi, tuyhaṃ sampattiṃ
dassāmīti tava ñātake pakkosāpehī"ti. Sā rañño kathaṃ sutvā aññātakepi
ñātake katvā pakkosāpesi. Rājā sabbesaṃ sannipatitabhāvaṃ ñatvā rājaṅgaṇe
galappamāṇesu  āvāṭesu nikhaṇitvā upari ṭhitāni sīsāni bhindāpento mahantehi
ayanaṅgalehi kasāpesi. 8- Māgaṇḍiyampi khaṇḍākhaṇḍikaṃ chindāpetvā pūvapacanakaṭāhe
bhajjāpesi. 9-
@Footnote: 1 Ma. tunnavāyakule  2 Sī.,i.,cha.Ma. hatthatalamattaṃ coḷakhaṇḍaṃ  3 cha.,i. sādhu
@devīti. sā rañño  4 cha.Ma.,i. gatakāle  5 cha.Ma. palālena 6 cha.Ma.,i. appetuṃ
@7 cha.Ma.,i. bhusamuṭṭhi  8 Sī. kasāpetvā  9 cha.Ma. pacāpesi
     Kiṃ pana sāmāvatiyā saparivārāya agginā jhāyanakammanti. 1- Sā kira anuppanne
buddhe geheva pañcamātugāmasatehi saddhiṃ gaṅgāya kīḷitvā bahititthe 2- ṭhitā sīte
jāte avidūraṭṭhāne paccekabuddhassa paṇṇasālaṃ disvā anto asodhetvāva bahi aggiṃ
datvā visibbesuṃ. 3- Antopaṇṇasālāya paccekabuddho nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā
nisinno. Tā jālāsu pacchinnāsu paccekabuddhaṃ disvā "kiṃ amhehi kataṃ, ayaṃ
paccekabuddho rañño kulupako, imaṃ disvā rājā amhākaṃ kujjhissati, idāni
naṃ sujjhāpitaṃ kātuṃ vaṭṭatī"ti aññānipi dārūni pakkhipitvā aggiṃ adaṃsu. Puna
jālāya pacchinnāya paccekabuddho samāpattito vuṭṭhāya tāsaṃ passantīnaṃyeva cīvarāni
pappoṭetvā 4- vehāsaṃ uppatitvā gato. Tena kammena niraye pacitvā pakkāvasesena
imaṃ byasanaṃ pāpuṇiṃsu. Catuparisamajjhe pana kathā udapādi "bahussutāva khujjuttarā,
mātugāmattabhāve ṭhatvā pañcannaṃ mātugāmasatānaṃ dhammaṃ kathetvā sotāpattiphale
patiṭṭhāpesi. Sāmāvatīpi rañño 5- attano kuppitaṃ 6- kaṇḍaṃ mettāpharaṇena pharitvā
paṭibāhī"ti. Tassāpi mahājano guṇaṃ kathesi. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Atha satthā
aparabhāge jetavane nisinno tadeva kāraṇaṃ atthuppattiṃ katvā khujjuttaraṃ bahussutānaṃ,
sāmāvatiṃ mettāvihārīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
                         Uttarānandamātāvatthu
     [262] Pañcame jhāyīnanti jhānābhiratānaṃ upāsikānaṃ uttarā nandamātā aggāti
dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattā satthu dhammakathaṃ
suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ jhānābhiratānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā
adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu
saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahanagare sumanaseṭṭhiṃ nissāya vasantassa
puṇṇaseṭṭhissa 7- nāma bhariyāya kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi, uttarātissā nāmaṃ
akaṃsu.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. jhāpanakammanti  2 Sī.,i. bahitīre  3 Sī.,i. visivesuṃ
@4 cha.Ma. papphoṭetvā, i. phoṭetvā  5 cha.Ma. raññā  6 cha.Ma.,i. appitaṃ
@7 cha.,i. puṇṇasīhassa
     Athekasmiṃ nakkhattamahadivase rājagahaseṭṭhī puṇṇaṃ pakkosāpetvā āha "tāta
puṇṇa nakkhattaṃ vā. Uposatho vā duggatassa kiṃ karissati, evaṃ santepi vadehi `kiṃ
nakkhattapariccayaṃ 1- gahetvā nakkhattaṃ kīḷissasi, balavagoṇe ca phālañca naṅgalañca 2-
gahetvā karissasī"ti. "mama bhariyāya saddhiṃ mantetvā jānissāmi ayyā"ti taṃ 3-
bhariyāya ārocesi. "seṭṭhī nāma ayyo issaro, tassa tayā saddhiṃ kathentassa
kathā sobhati, tvaṃ pana attano kasikammaṃ mā vissajjesī"ti āha. So tassā
vacanaṃ sutvā kasikabhaṇḍaṃ ādāya kasituṃ gato.
     Taṃdivasañca sāriputtatthero nirodhasamāpattito vuṭṭhāya "kassa ajja mayā saṅgahaṃ
kātuṃ vaṭṭatī"ti āvajjento imassa puṇṇassa upanissayaṃ disvā bhikkhācāravelāya
pattacīvaramādāya puṇṇassa kasanaṭṭhānaṃ gacchanto avidūre attānaṃ dassesi.
Puṇṇo theraṃ disvā kasiṃ ṭhapetvā therassa santikaṃ gantvā pañcapatiṭṭhitena
vandi. Thero taṃ oloketvā udakasabhāgaṃ pucchi. Tassa etadahosi "ayyo mukhaṃ
dhovitukāmo bhavissatī"ti. Tato vegena gantvā dantakaṭṭhaṃ āharitvā kappiyaṃ katvā
therassa adāsi. There dantakaṭṭhaṃ khādante pattena saddhiṃ dhammakarakaṃ 4- nīharitvā
udakassa pūretvā āhari. Thero mukhaṃ dhovitvā bhikkhācāramaggaṃ 5- paṭipajji. Puṇṇo
cintesi "thero na aññesu divasesu imaṃ maggaṃ paṭipajjati, ajja pana mayhaṃ
saṅgahatthāya paṭipanno bhavissati. Aho vata me bhariyā mamatthāya āharaṇakaāhāraṃ
therassa patte patiṭṭhapeyyā"ti.
     Athassa sā bhariyā "ajja nakkhattadivaso"ti pātova attano labhanakaniyāmena
khādanīyaṃ bhojanīyaṃ saṃvidhāya gahetvā sāmikassa kasanaṭṭhānaṃ āgantvā 6- antarāmagge
theraṃ disvā cintesi "aññesu divasesu mayhaṃ theraṃ disvā deyyadhammo na hoti,
@Footnote: 1 Ma. paribbayaṃ, cha. nakkhattaparibbayaṃ  2 Sī. phālakaṃ naṅgalañca  3 cha.Ma.,i. taṃ kathaṃ
@4 cha.Ma. dhammakaraṇaṃ  5 Sī.,i. bhikkhācāravelāya maggaṃ  6 Ma. gantvā, cha. āgacchantī
Deyyadhamme santepi mama ayyaṃ na passāmi, ajja pana dvinnaṃpi sammukhībhāvo
jāto. Mama sāmikassa pana sampādetvā āharissāmi, imaṃ tāva āhāraṃ therassa
dassāmī"ti tīhi cetanāhi sampayuttaṃ katvā taṃ bhojanaṃ sāriputtattherassa patte
patiṭṭhapetvā "evamidha 1- duggatajīvitā muccāmī"ti āha. Theropi "tava ajjhāsayo
pūratū"ti tassānumodanaṃ katvā tato nivattitvā vihāraṃ agamāsi.
     Sāpi puna attano gehaṃ gantvā sāmikassa āhāraṃ sampādetvā ādāya
kasanaṭṭhānaṃ gantvā sāmikassa kujjhanabhāvato bhītā "sāmi ajja ekadivasaṃ tava manaṃ
sandhārehī"ti āha. Kiṃkāraṇāti. Ahaṃ ajja tāva āhāraṃ āharantī antarāmagge
theraṃ disvā tava bhāgabhattaṃ therassa patte patiṭṭhapetvā puna gehaṃ gantvā
āhāraṃ pacitvā ādāya āgatamhīti. Manāpaṃ te bhadde kataṃ, mayāpi pātova
therassa dantakaṭṭhañca mukhodakañca dinnaṃ. Ajja amhākaṃ samabhāgaṃ 2- sabbaṃpi therassa
amhākaṃ santakameva jātanti dvinnaṃpi janānaṃ ekasadisameva cittaṃ ahosi. Atha
puṇṇo āhārakiccaṃ katvā bhariyāya ūrumhi sīsaṃ katvā muhuttaṃ nipajji.
Athassa niddā okkami. So thokaṃ niddāyitvā pabuddho kasitaṭṭhānaṃ olokesi,
olokitolokitaṭṭhānaṃ mahākosātakīpupphehi sampuṇṇaṃ 3- viya ahosi. So bhariyaṃ
āha "bhadde kiṃ nāmetaṃ ajja imaṃ 4- kasitaṭṭhānaṃ suvaṇṇaṃ hutvā khāyatī"ti. Ayya
ajja te sakaladivase kilantatāya akkhīni maññe bhamantīti. Bhadde mayhaṃ asaddahantī sayaṃ
olokehīti. Tasmiṃ kāle sā oloketvā sabhāvaṃ ayya kathesi, evametaṃ bhavissatīti.
     Puṇro uṭṭhāya ekavatiṃ 5- gahetvā naṅgalasīse pahari, guḷapiṇḍo viya naṅgalasīse
allayitvā 6- aṭṭhāsi. So bhariyaṃ pakkositvā āha "bhadde aññesaṃ ṭhapitabījaṃ 7- nāma
tīhi vā catūhi vā māsehi phalaṃ deti, amhākaṃ pana ayyassa sāriputtattherassa
antare ropitena saddhābījena ajjeva phalaṃ dinnaṃ. Imasmiṃ karīsamatte padese
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. evaṃvidhā  2 Sī.,i.,cha.Ma. suppabhātaṃ 3 cha.Ma.,i. samparikiṇṇaṃ
@4 cha.Ma. idaṃ, i. mama  5 Ma. vaṭṭiṃ, cha.,i. ekaṃ kaṭṭhiṃ  6 cha.Ma. allīyitvā,
@i. alliyitvā  7 Sī.,i. vappe vapite bījaṃ, cha.Ma. vapitabījaṃ
Āmalakamattopi suvaṇṇo asuvaṇṇo 1- nāma natthī"ti. Idāni kiṃ karissāma ayyāti.
"bhadde imaṃ ettakaṃ suvaṇṇaṃ thenetvā khādituṃ nāma na sakkā"ti bhariyaṃ tasmiṃ
ṭhāne ṭhapetvā ābhatapātiṃ suvaṇṇassa pūretvā gantvā rañño ārocāpesi
"eko manusso suvaṇṇapātiṃ gahetvā ṭhito"ti. Rājā taṃ pakkosāpetvā "kahante
tāta laddhan"ti pucchi. "deva mayhaṃ ekaṃ kasitaṭṭhānaṃ sabbaṃ suvaṇṇameva jātaṃ,
pahiṇitvā āharāpethā"ti. Tvaṃ kiṃnāmosīti. Puṇṇo nāmāhaṃ devāti. Gacchatha
bhaṇe sakaṭāni yojetvā puṇṇassa kasitaṭṭhānato suvaṇṇaṃ āharathāti.
     Sakaṭehi saddhiṃ gatarājapurisā "rañño puññan"ti vatvā suvaṇṇapiṇḍaṃ 2-
gaṇhanti, 3- taṃ gahitaṃ kasitaleḍḍuṃyeva 3- hoti. Te gantvā rañño ārocesuṃ. Tenahi
bhaṇe gantvā "puṇṇassa puññan"ti vatvāva gaṇhathāti. Gahitaṃ 4- suvaṇṇameva hoti.
Te sabbasuvaṇṇaṃ āharitvā rājaṅgaṇe rāsiṃ akaṃsu. Rāsī ubbedhena tālappamāṇo
ahosi. Rājā vāṇije pakkosāpetvā "kassa gehe ettakaṃ suvaṇṇaṃ atthī"ti
pucchi. Natthi deva kassacīti. Ettakassa pana dhanassa sāmino kiṃ kātuṃ
vaṭṭatīti. Dhanaseṭṭhiṃ nāma naṃ kātuṃ vaṭṭati devāti. Tenahi puṇṇaṃ imasmiṃ nagare
dhanaseṭṭhiṃ nāma kārethāti 5- sabbantaṃ suvaṇṇaṃ tasseva datvā taṃdivasaṃyeva seṭṭhiṭṭhānaṃ
adāsi. So seṭṭhī maṅgalaṃ karonto sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṃghassa dānaṃ 6-
adāsi. Sattame divase dasabalassa bhattānumodanāya puṇṇaseṭṭhīpi bhariyāpi dhītāpi
sabbe sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu.
     Aparabhāge rājagahaseṭṭhī "puṇṇaseṭṭhino vayappattā dārikā atthī"ti sutvā
attano puttassa kāraṇā tassa gehe 7- pesesi. So tassa vacanaṃ 8- sutvā "nāhaṃ
dhītaraṃ dassāmī"ti paṭisāsanaṃ pesesi. Sumanaseṭṭhīpi puna pesesi "tvaṃ mama gehaṃ
@Footnote: 1 Sī.,i. paṃsucuṇṇo asuvaṇṇaṃ, cha.Ma. paṃsupiṇḍo asuvaṇṇo
@2 cha.Ma.,i. suvaṇṇapiṇḍe  3-3 cha.Ma.,i. gahitagahitampi kasitaleḍḍuyeva
@4 cha.Ma.,i. gahitagahitaṃ  5 cha.Ma.,i. karothāti  6 cha.Ma.,i. mahādānaṃ  7 cha.Ma.,i. gehaṃ
@8 cha.Ma.,i. sāsanaṃ
Nissāya vasitvā idāni ekappahāreneva issaro hutvā mayhaṃ dārikaṃpi na
desī"ti. Tato puṇṇaseṭṭhī āha "imaṃ tāva tumhākaṃ seṭṭhisabhāvameva kathesi,
puriso nāma sabbakāle evaṃvidhoyevāti na sallakkhetabbo. Ahañhi idāni tādise
purise dāse katvā gahetuṃ sakkomi, tuyhaṃ pana jātiṃ vā gottaṃ vā nappahomi. 1-
Apica kho mama dhītā sotāpannā ariyasāvikā devasikaṃ 2- kahāpaṇagghanakehi pūjaṃ
akāsi, 2- tamahaṃ tumhādisassa micchādiṭṭhikassa gehaṃ kathaṃ pesessāmī"ti. 3- Evaṃ
puṇaṇaseṭṭhissa paṭibāhakabhāvaṃ ñatvā rājagahaseṭṭhī puna sāsanaṃ pesesi "porāṇakavissāsaṃ
mā bhindatu, 4- ahaṃ mayhaṃ suṇisāya devasikaṃ dvinnaṃ kahāpaṇānaṃ agghanakāni pupphāni
sajjāpessāmī"ti. So "sādhū"ti sampaṭicchitvā dhītaraṃ tassa gharaṃ pesesi.
     Athekadivasaṃ sā puṇṇaseṭṭhino dhītā uttarā attano sāmikaṃ evamāha "attano
kulagehe māsassa aṭṭha divasāni nibaddhaṃ uposathakammaṃ karomi, idānipi tumhesu
sampaṭicchantesu uposathaṅgāni adhiṭṭhaheyyan"ti. So "na sakkā"ti taṃ na sampaṭicchi.
Sā taṃ saññāpetuṃ asakkontī tuṇhī ahosi. Puna antovasse "uposathikā
bhavissāmī"ti tadāpi okāsaṃ karontī neva alattha. Sā antovasse  aḍḍhatiyesu
māsesu atikkantesu aḍḍhamāse avasiṭṭhe mātāpitūnaṃ sāsanaṃ pesesi "ahaṃ tumhehi
corake 5- pakkhittā ettakesu ṭhānesu 6- ekadivasaṃpi uposathaṅgāni adhiṭṭhātuṃ na
labhāmi, pañcadasa kahāpaṇasahassāni me pesethā"ti. Te dhītu sāsanaṃ sutvā "kiṃkāraṇā"ti
apucchitvāva pahiṇiṃsu. Uttarā te kahāpaṇe gaṇhitvā tasmiṃ nagare sirimā nāma
gaṇikā atthi, taṃ pakkosāpetvā "amma sirime ahaṃ imaṃ aḍḍhamāsaṃ uposathaṅgāni
adhiṭṭhahissāmi, tvaṃ imāni pañcadasa kahāpaṇasahassāni gahetvā imaṃ aḍḍhamāsaṃ
seṭṭhiputtaṃ paricarāhī"ti. Sā "sādhu ayye"ti sampaṭicchi. Tato paṭṭhāya
seṭṭhiputto "sirimāya saddhiṃ modissāmī"ti uttarāya aḍḍhamāsaṃ uposathakammaṃ
sampaṭicchi.
@Footnote: 1 Sī.,i.,cha.Ma. na kopemi  2-2 cha.Ma.,i. pupphehi pūjaṃ karoti  3 Sī.,i.gehaṃ na
@pahiṇissāmīti, cha.Ma. gehaṃ na pesessāmīti  4 Sī.,i. mā maddatu
@5 cha.Ma.,i. cārake  6 cha.,i. ettake addhāne
     Sā tena sampaṭicchitabhāvaṃ ñatvā divase divase pātova dāsīgaṇaparivutā
satthu sahatthā khādanīyaṃ bhojanīyaṃ saṃvidahitvā satthari bhattakiccaṃ katvā vihāraṃ
gate uposathaṅgāni adhiṭṭhāya pāsādavaraṃ āruyha attano sīlāni āvajjamānā
nisīdi. 1- Evaṃ aḍḍhamāsaṃ vītināmetvā uposathavissajjanadivase pātova yāgukhajjakādīna
saṃvidahantī vicarati. 2- Tasmiṃ samaye seṭṭhiputto sirimāya saddhiṃ uparipāsādavaragato
jālavātapānaṃ vivaritvā antaravatthuṃ olokento aṭṭhāsi. Uttarā vātapānachiddena
uddhaṃ olokesi. Seṭṭhiputto uttaraṃ oloketvā "nerayikajātikā vata ayaṃ evaṃvidha
nāma sampattiṃ pahāya ukkhalimasimakkhitā 3- hutvā nikkāraṇā dāsīnaṃ antare
vicaratī"ti hasitaṃ akāsi. Uttarā tassa pamādabhāvaṃ ñatvā "ayaṃ bālo nāma 4- attano
sampatti sabbakālaṃ thāvarāti saññī bhavissatī"ti sayaṃpi hasitaṃ akāsi. Tato sirimā
"ayaṃ petikā 5- mayi ṭhitāya evaṃ mama sāmikena saddhiṃ hasitaṃ karotī"ti kupitā
vegena otari. Uttarā tassā gamanākappeneva 6- "ayaṃ bālā aḍḍhamāsamattaṃ imasmiṃ
gehe vasitvā mayhamevetaṃ gehantisaññī jātā"ti vatvā 7- taṃkhaṇaññeva mettajjhānaṃ
samāpajjitvā aṭṭhāsi. Sirimāpi  dāsīnaṃ antare 8- āgantvā ulluṅkaṃ 9-
gahetvā pūvapacanaṭṭhāne 10- pakkuṭṭhitatelassa 11- pūretvā uttarāya matthake
āsiñci, mettajjhānassa vipphārena uttarāya matthake āsittaṃ pakkuṭṭhitatelaṃ
padumapatte āsittaudakaṃ viya vinivaṭṭitvā gataṃ.
     Tasmiṃ khaṇe sirimāya samīpe ṭhitā dāsiyo taṃ oloketvā "hotu je,
tvaṃ amhākaṃ ayyāya hatthato mūlaṃ gahetvā āgatā imasmiṃ gehe vasamānā
amhākaṃ ayyāya sadisā bhavituṃ vāyamasī"ti sammukhaṭṭhāne 12- taṃ paribhāsiṃsu. Tasmiṃ
khaṇe sirimā attano āgantukabhāvaṃ aññāsi. Sā tatova gantvā uttarāya
pādesu patitvā "ayye anupadhāretvā me kataṃ, khama mayhan"ti āha. Amma
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. nisīdati  2 i. carati  3 Sī.,i.,cha.Ma. ukkhalikamasimakkhitā  4 Sī. imaṃ
@5 cha.Ma.,i. ceṭikā  6 cha.Ma.,i. āgamanākappeneva  7 cha.Ma.,i. ñatvā
@8 cha.Ma.,i. antarena  9 cha.Ma.,i. uḷuṅkaṃ 10 i. pūpapacanaṭṭhāne
@11 Sī.,i.,Ma. pakkaṭṭhitatelassa, cha. pakkuṭhitatelassa. evamuparipi
@12 Sī.,i. sammukhasammukhaṭṭhānato uṭṭhāya
Sirime taṃ 1- nāhaṃ tava imasmiṃ ṭhāne khamissāmi, ahaṃ sapitikā dhītā, dasabale
khamanteyeva khamissāmīti.
     Satthāpi kho bhikkhusaṃghaparivāro āgantvā uttarāya nivesane paññattāsane
nisīdi. Sirimā gantvā satthu pādesu patitvā "bhante mayā ayyāya uttarāya
antare eko doso kato, tumhesu khamantesu khamissāmīti vadati, khamatha mayhaṃ
bhagavā"ti. Khamāmi te sirimeti. Sā tasmiṃ kāle gantvā uttaraṃ khamāpesi. Taṃdivasañca
sirimā dasabalassa bhattānumodanaṃ sutvā:-
               "akkodhena jine kodhaṃ        asādhuṃ sādhunā jine
                jine kadariyaṃ dānena         saccenālikavādinan"ti 2-
gāthāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhitā dasabalaṃ nimantetvā punadivase mahādānaṃ
adāsi. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Aparabhāge pana satthā jetavane nisīditvā upāsikāyo
ṭhānantaresu ṭhapento uttaraṃ nandamātaraṃ jhāyīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
                           Suppavāsāvatthu
     [263] Chaṭṭhe paṇītadāyikānanti paṇītarasadāyikānaṃ 3- upāsikānaṃ suppavāsā
koliyadhītā aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe
nibbattā satthu dhammadesanaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ paṇītadāyikānaṃ
aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Sā
kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde koliyanagare khattiyakule
nibbatti, suppavāsātissā nāmaṃ akaṃsu. Sā vayappattā ekassa sakyakumārassa gehaṃ
gatā paṭhamadassaneneva 4- satthu dhammakathaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Sā aparabhāge
sīvaliṃ nāma dārakaṃ vijāyi. Tassa vatthu heṭṭhā vitthāritameva.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayaṃ pāṭho na dissati  2 khu.dha. 25/223/56  3 Ma. paṇītassa dāyikānaṃ
@4 cha.Ma.,i. paṭhamadassaneyeva
     Sā ekasmiṃ samaye buddhappamukhassa bhikkhusaṃghassa nānaggarasapaṇītabhojanaṃ adāsi.
Satthā katabhattakicco anumodanaṃ karonto suppavāsāya imaṃ dhammaṃ desesi "bhojanaṃ
suppavāse dentī ariyasāvikā paṭiggāhakānaṃ pañca ṭhānāni deti. Āyuṃ deti,
vaṇṇaṃ  deti, sukhaṃ deti, balaṃ deti, paṭibhāṇaṃ deti. Āyuṃ kho pana dhammadānaṃ 1-
datvā āyussa bhāginī hoti dibbassa vā mānusassa vā .pe. Paṭibhāṇaṃ
datvā paṭibhāṇassa bhāginī hoti dibbassa vā mānusassa vā"ti. Evametaṃ vatthuṃ
samuṭṭhitaṃ. Atha aparabhāge satthā jetavane nisīditvā upāsikāyo ṭhānantaresu ṭhapento
suppavāsaṃ koliyadhītaraṃ paṇītadāyikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
                            Suppiyāvatthu
     [264] Sattame gilānupaṭṭhākīnanti gilānupaṭṭhākīnaṃ upāsikānaṃ suppiyā
upāsikā aggāti dasseti. Ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe
nibbattā aparabhāge satthu dhammadesanaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ
gilānupaṭṭhākīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikāraṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi.
Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde bārāṇasiyaṃ kulagehe
nibbatti, suppiyātissā nāmaṃ akaṃsu. Aparabhāge satthā bhikkhusaṃghaparivāro bārāṇasiṃ
agamāsi. Sā tathāgatassa paṭhamadassaneyeva dhammaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāsi.
     Athekadivasaṃ dhammassavanatthāya vihāraṃ gatā vihāracārikañcaramānā ekaṃ bhikkhuṃ
gilānaṃ disvā abhivādetvā paṭisaṇṭhāraṃ katvā "ayyassa kiṃ laddhuṃ vaṭṭatī"ti
pucchi. Rasaṃ 2- laddhuṃ vaṭṭati upāsiketi. "hotu bhante, ahaṃ pahiṇissāmī"ti theraṃ
abhivādetvā antonagaraṃ gantvā punadivase pavattamaṃsatthāya dāsiṃ antarāpaṇaṃ
pesesi. Sā sakalanagare pavattamaṃsaṃ alabhitvā aladdhabhāvaṃ kathesi. Upāsikā cintesi
"ahaṃ ayyassa rasaṃ pahiṇissāmīti vatvā sace na pesessāmi, ayyo aññatopi
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayaṃ pāṭho na dissati  2 Ma. maṃsaṃ
Alabhanto kilamissati, yaṅkiñci katvā pesetuṃ vaṭṭatī"ti gabbhaṃ pavisitvā ūrumaṃsaṃ
chinditvā dāsiyā adāsi  "imaṃ 1- maṃsaṃ gahetvā sambhārehi yojetvā rasaṃ katvā
vihāraṃ netvā ayyassa dehi, yo ca 2- maṃ pucchati, gilānāti pavedehī"ti. 3- Sā
tathā akāsi.
     Satthā taṃ kāraṇaṃ ñatvā punadivase bhikkhācāravelāya bhikkhusaṃghaparivuto
upāsikāya gehaṃ agamāsi. Sā tathāgatassa āgatabhāvaṃ sutvā sāmikaṃ āmantesi
"ayyaputta ahaṃ satthu santikaṃ gantuṃ na sakkomi, gaccha tvaṃ satthāraṃ antogehaṃ
pavesetvā nisīdāpehī"ti. So tathā akāsi. Satthā "kahaṃ suppiyā"ti āha. 4-
Gilānā bhanteti. Pakkosatha nanti. Atha te gantvā "satthā taṃ pakkosatī"ti
āhaṃsu. Sā cintesi "sabbalokassa hitānukampako satthā me 5- kāraṇaṃ disvā 6-
pakkosāpessatī"ti sahasā mañcamhā uṭṭhāsi. 7- Athassā buddhānubhāvena taṃkhaṇaṃyeva
vaṇo ruhitvā suñchavī 8- ahosi sesaṭṭhānato atirekataraṃ vippasannavaṇṇo. Tasmiṃ
khaṇe upāsikā sitaṃ katvā dasabalaṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā ekamantaṃ nisīdi.
Satthā "imissā upāsikāya kiṃ aphāsukan"ti pucchi. Sā attanā katakāraṇaṃ
sabbaṃ kathesi. Satthā katabhattakicco vihāraṃ gantvā bhikkhusaṃghaṃ sannipātetvā taṃ
bhikkhuṃ anekapariyāyena vigarahitvā sikkhāpadaṃ 9- paññapesi. 10- Evametaṃ vatthu
samuṭṭhitaṃ. Aparabhāge satthā jetavane nisinno upāsikāyo paṭipāṭiyā ṭhānantaresu
ṭhapento suppiyaṃ upāsikaṃ gilānupaṭṭhākīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
                            Kātiyānīvatthu
     [265] Aṭṭhame aveccappasannānanti adhigatena 11-  acalappasādena samannāgatānaṃ
upāsikānaṃ kātiyānī aggāti dasseti. Sā kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ
@Footnote: 1 cha.Ma. idaṃ  2 cha.Ma.,i. so ce  3 cha.Ma. vadehīti, i. paṭivādehīti
@4 cha.,i. pucchi  5 Ma. na maṃ, cha.,i. na imaṃ  6 cha.Ma. adisvā  7 cha.Ma. vuṭṭhāsi
@8 Sī.,i. sacchavi, cha.Ma. succhavi  9 vi.mahā. 5/180/50 bhesajjakkhandhaka
@10 i. paññāpesi  11 Ma. avigatena
Kulagehe nibbattā satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ aveccappasannānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ
disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu
saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde kulagharanagare 1- nibbattā, kātiyānītissā nāmaṃ
akaṃsu.
     Sā aparabhāge vayappattā kulagharanikāḷiyā 2- sahāyikā daḷhamittā ahosi.
Yadā pana kuṭikaṇṇasoṇatthero "dasabalassa kathitaniyāmena mayhaṃpi dhammaṃ kathehī"ti
mātarā yācito rattibhāge antonagare alaṅkatadhammāsane nisīditvā mātaraṃ kāyasakkhiṃ
katvā dhammadesanaṃ ārabhi, tadā ayaṃ kātiyānī upāsikā kāḷiyā saddhiṃ gantvā
parisapariyante dhammaṃ suṇantī aṭṭhāsi. Tasmiṃ samaye navamattāni 3- corasatāni antonagare
divākatasaññāya koṭito paṭṭhāya ummaṅgaṃ 4- khanitvā imissā kātiyāniyā gharaṃ
pāpuṇiṃsu. Tesaṃ corajeṭṭhako tehi saddhiṃ apavisitvā "kiṃ nu kho ayaṃ parisā
sannipatitā"ti vīmaṃsanatthaṃ 5- soṇattherassa dhammakathanaṭṭhānaṃ gantvā parisapariyante
tiṭṭhamāno imissā kātiyāniyā piṭṭhipasse aṭṭhāsi.
     Tasmiṃ samaye kātiyānī dāsiṃ āmantesi "gaccha je, gehaṃ pavisitvā dīpatelaṃ
āhara, 6- mayaṃ dīpe jāletvā dhammaṃ sossāmā"ti. 6- Sā gharaṃ gantvā dīpaṃ
jāletvā ummaṅgacore disvāpi dīpatelaṃ agaṇhitvāva āgantvā attano ayyāya
ārocesi "ayye gehe corā ummaṅgaṃ khanantī"ti.  taṃ sutvā corajeṭṭhako cintesi
"sacāyaṃ imissā kathaṃ gaṇhitvā gehaṃ gamissati, ettheva naṃ asinā dvedhā
chindissāmi. Sace pana gahitanimitteneva dhammaṃ suṇissati, corehi gahitagahitaṃpi 7-
puna dāpessāmī"ti. Kātiyānīpi kho dāsiyā kathaṃ sutvā "amma mā saddaṃ kari, corā
nāma harantā attanā diṭṭhakameva harissanti, ahaṃ pana ajja dullabhaṃ dhammassavanaṃ 8-
suṇāmi, mā dhammassa antarāyaṃ karohī"ti āha. Corajeṭṭhako tassā vacanaṃ sutvā
cintesi
@Footnote: 1 Ma. kulagehe, cha.,i. kuraragharanagare 2  Ma. kulagharikāya, cha.,i. kuraragharikāya kāḷiyā
@3 cha.Ma. pañcamattāni  4 Sī.,i. ummaggaṃ  5 cha.Ma. vīmaṃsanatthāya
@6-6 Sī. mayampi dīpe jālāpessāma, sahāyikāya kāḷiyā kusalakamme bhāgaṃ
@gaṇhissāmāti, i. mayhampi dīpe....  7 cha.Ma.,i. gahitabhaṇḍakampi
@8 Sī. dullabhavacanaṃ, i. dullabhasavanaṃ, cha.Ma. dullabhassavanaṃ
"iminā ajjhāsayena 1- ṭhitāya nāma gehe bhaṇḍaṃ harantehi amhehi mahāpaṭhavī
pavisitabbā bhaveyyā"ti. So tāvadeva gantvā corehi gahitabhaṇḍaṃ chaḍḍāpetvā
corehi saddhiṃ āgantvā dhammaṃ suṇanto parisapariyante aṭṭhāsi. Kātiyānīpi upāsikā
therassa desanāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhāsi.
     Atha aruṇe uggate corajeṭṭhako gantvā upāsikāya pādesu patitvā "ayye
sabbesaññeva no khamāhī"ti āha. Kiṃ pana tumhehi mayhaṃ katanti. So sabbaṃ
attanā kataṃ dosaṃ ārocesi. Tenahi tātā khamāmi tumhākanti. Ayye amhākaṃ
evaṃ khamitaṃ nāma na hoti, tumhākaṃ pana puttattherassa santike sabbesaṃyeva
no pabbajjaṃ dāpehīti. Sā sabbepi te gahetvā kuṭikaṇṇasoṇattherassa santike
pabbājesi. Tepi kho corā therassa santike pabbajitvā 2- sabbeva arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
Evametaṃ vatthuṃ samuṭṭhitaṃ. Athassā aparabhāge satthā jetavane viharanto upāsikāyo
ṭhānantaresu ṭhapento kātiyānīupāsikaṃ aveccappasannānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
                           Nakulamātāvatthu
     [266] Navame vissāsikānanti vissāsakathaṃ kathentīnaṃ upāsikānaṃ nakulamātā
gahapatānī aggāti dasseti. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ heṭṭhā upāsakapāliyaṃ
vuttanayameva. 3- Kevalaṃ idha nakulamātaraṃ dhuraṃ katvā veditabbanti.
                          Kālīkuraragharikāvatthu
     [267] Dasame anussavappasannānanti anussaveneva uppannena pasādena 4-
samannāgatānaṃ upāsikānaṃ antare kālī upāsikā kuraragharikā 5- aggāti dasseti. Sā
kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatiyaṃ kulagehe nibbattitvā 6- satthu dhammakathaṃ suṇantī
@Footnote: 1 Ma. imissā mahantaajjhāsayena  2 cha.Ma.,i. pabbajitā   3 cha.Ma.,i. vuttameva
@4 Ma. pasannena           5 Ma. kulagharikā      6 cha. kuraragharanagare nibbattā
Satthāraṃ ekaṃ upāsikaṃ anussavappasannānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ
katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. Sā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ
buddhuppāde rājagahanagare kulagehe nibbatti, kālītissā nāmaṃ akaṃsu.
     Sā vayappattā kuraragharanagare kulagehaṃ gatā. Athassā saṃvāsena gabbho patiṭṭhahi. Sā
paripuṇṇagabbhā "paresaṃ gehe gabbhavuṭṭhānannāma appaṭirūpan"ti attano kulanagarameva
gantvā rattibhāgasamanantare attano pāsādassa upariākāse ṭhitānaṃ sātāgirahemavatānaṃ
ratanattayassa vaṇṇaṃ kathentānaṃ kathaṃ sutvā anussavādikapasāde 1- uppādetvā satthu
adassaneneva sotāpattiphale patiṭṭhāsi, aparabhāge panassā gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. 2-
Sabbaṃ vatthuṃ heṭṭhā vitthāritameva. Aparabhāge pana satthā jetavane bhikkhusaṃghamajjhe
nisīditvā upāsikāyo ṭhānantaresu ṭhapento imaṃ upāsikaṃ anussavappasannānaṃ
aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
              Dasasuttaparimāṇāya upāsikāpāliyā vaṇṇanā niṭṭhitā.
             Ettāvatā ca manorathapūraṇiyā aṅguttaranikāyaṭṭhakathāya
                   sabbāpi etadaggapālivaṇṇanā niṭṭhitā.
                         ---------------
@Footnote: 1 Ma. anussavādhigatappasādaṃ, cha.,i. anussavikappasādaṃ  2 cha.Ma.,i. ahosīti



             The Pali Atthakatha in Roman Book 14 page 353-401. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=14&A=8419              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=14&A=8419              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=152              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=735              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=681              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=681              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]