ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 10 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.4)

page213.

Paramatthato satto nama natthi, dhatumatteyeva cittam thapapetva tini phalani pativijjhapessami"ti ananganasutte 1- vuttabhasantarakusalo taya taya bhasaya 2- sippam ugganhapento acariyo viya evamaha. Tattha cha dhatuyo assati chadhaturo. Idam vuttam hoti:- yam tvam purisoti sanjanasi, so chadhatuko, 3- na cettha paramatthato puriso atthi, purisoti pana pannattimattamevati. Sesapadesupi eseva nayo. Caturadhitthanoti ettha adhitthanam vuccati patittha, catupatitthanoti attho. Idam vuttam hoti:- svayam bhikkhu puriso chadhaturo chaphassayatano attharasamanopavicaroti, so ettova vivattitva uttamasiddhibhutam arahattam ganhamano imesu catusu thanesu patitthaya ganhatiti caturadhitthanoti. Yatthatthitanti yesu adhitthanesu patitthitam. Mannassa va nappavattantiti mannassa va manassa va nappavattanti. Muni santoti vuccatiti khinasavamuni upasanto nibbutoti vuccati. Pannam nappamajjeyyati arahattaphalapannaya pativijjhanattham aditova samadhivipassanapannam nappamajjeyya. Saccamanurakkheyyati paramatthasaccassa nibbanassa sacchikiriyattham aditova vacisaccam rakkheyya. Cagamanubruheyyati arahattamaggena sabbakilesapariccagakaranattham aditova kilesapariccagam bruheyya. Santimeva so sikkheyyati arahattamaggena sabbakilesavupasamanattham aditova kilesavupasamanam sikkheyya. Iti pannadhitthanadinam adhigamanatthaya imani samathavipassanapannadini pubbabhagadhitthanani vuttani. [345] Phassayatananti phassassa ayatanam, akaroti attho. Pannadhitthanantiadini pubbe vuttanam arahattaphalapannadinam vasena veditabbani. [348] Idani nikkhittamatikavasena "yatthatthitam mannassa va nappavattanti"ti vattabbam bhaveyya, arahatte pana patte puna "pannam nappamajjeyya"tiadihi kiccam natthi. Iti bhagava matikam uppatipatidhatukam @Footnote: 1 Ma.mu. 12/57/32 2 Ma.,ka. vuttabhasantarakusalataya bhasaya 3 Ma. so ca chamatumattameva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page214.

Thapetvapi yathadhammavaseneva 1- vibhangam vibhajanto pannam nappamajjeyyatiadimaha. Tattha ko pannam pamajjati, ko nappamajjati? yo tava imasmim sasane Pabbajitva vejjakammadivasena ekavisatividhaya anesanaya jivikam kappento pabbajjanurupena cittuppadam thapetum na sakkoti, ayam pannam pamajjati nama. Yo pana sasane pabbajitva sile patitthaya buddhavacanam ugganhitva sappayam dhutangam samadaya cittarucitam kammatthanam gahetva vivittam senasanam nissaya kasinaparikammam katva samapattim nibbattetva 2- ajjeva arahattanti vipassanam vaddhetva vicarati, ayam pannam nappamajjati nama. Imasmim pana sutte dhatukammatthanavasena esa pannaya appamado vutto. Dhatukammatthane panettha yam vattabbam, tam hettha hatthipadopamasuttadisu vuttameva. [354] Athaparam vinnanamyeva avasissatiti ayampettha patiyekko anusandhi. Hetthato hi rupakammatthanam kathitam, idani arupakammatthanam vedanavasena nibbattetva 2- dassetum ayam desana araddha. Yam va panetam imassa bhikkhuno pathavidhatuadisu agamaniyavipassanavasena kammakarakavinnanam, tam vinnanadhatuvasena bhajetva dassentopi imam desanam arabhi. Tattha avasissatiti kimatthaya avasissati? satthu kathanatthaya kulaputtassa ca pativijjhanatthaya avasissati. Parisudadhanti nirupakkilesam. Pariyodatanti pabhassaram. Sukhantipi pajanatiti sukhavedanam vedayamano sukhavedanam vedayamiti pajanati. Sesapadadvayesupi eseva nayo. Sace panayam vedanakatha hettha na kathita bhaveyya, idha thatva kathetum vatteyya. Satipatthane panesa kathitavati tattha kathitanayeneva veditabba. Sukhavedaniyantievamadi paccayavasena udayatthangamanadassanattham vuttam. Tattha sukhavedaniyanti sukhavedanaya paccayabhutam. Sesapadesupi eseva nayo. [360] Upekkhayeva avasissatiti ettavata hi yatha nama chekena manikaracariyena vajirasuciya vijjhitva cammakkhande patetva patetva dinnam @Footnote: 1 Si. yathadhammaraseneva 2 Si. nibbethetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page215.

Muttam antevasiko gahetva gahetva luttagatam karonto muttolambakamuttajaladini karoti, evameva bhagavata kathetva kathetva dinnam kammatthanam ayam kulaputto manasi karonto manasi karonto pagunam akasiti rupakammatthanampi arupakammatthanampi pagunam jatam, atha bhagava "athaparam upekkhayeva avasissati"ti aha. Kimattham pana avasissatiti. Satthu kathanattham. Kulaputtassa ca 1- pativijjhanatthantipi vadanti, tam na gahetabbam. Kulaputtena hi sahayassa sasanam vacetva pasadatale thiteneva anapanacatutthajjhanam nibbattitam, yadassa 2- ettakam maggam agacchantassa yanakiccam sadheti. Tasma 3- satthu kathanatthamyeva avasissati. Imasmim hi thane sattha kulaputtassa rupavacarajjhane vannam kathesi. Idanhi vuttam hoti "bhikkhu pagunam tava idam rupavacaracatutthajjhanan"ti. Parisuddhatiadi tassayeva upekkhaya vannabhananam. Ukkam bandheyyati angarakapallam sajjeyya. Alimpeyyati tattha angare pakkhipitva aggim datva nalikaya dhamento aggim jaleyya. Ukkamukhe pakkhipeyyati angare viyuhitva angaramatthake va thapeyya, tattake va pakkhipeyya. Nihatanti 4- nihatadosam. Ninnitakasavanti apanitakasavam evameva khoti yatha tam suvannam icchiticchitaya pilandhanavikatiya samvattati, evameva ayam tava catutthajjhanupekkha vipassana abhinna nirodho bhavokkantiti imesu yam icchati, tassatthaya 5- hotiti vannam kathesi. Kasma pana bhagava imasmim rupavacaracatutthajjhane nikantipariyadanattham avannam akathetva vannam kathesiti. Kulaputtassa hi catutthajjhane nikantipariyutthanam balavam. Sace avannam katheyya, "mayham pabbajitva dvanavutiyojanasatam agacchantassa idam catutthajjhanam yanakiccam sadheti, aham ettakam maggam agacchanto jhanasukhena jhanasukharatiya 6- agato, evarupassa nama panitadhammassa avannam katheti, janam nu kho katheti ajanan"ti kulaputto samsayam sammoham apajjeyya, tasma bhagava vannam kathesi. @Footnote: 1 cha.Ma. casaddo na dissati 2 ka. tam panassa 3 cha.Ma. ayam patho na dissati @4 tika. nihatanti 5 Ma. tadatthaya 6 cha.Ma. jhanaratiya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page216.

[361] Tadanudhammanti ettha arupavacarajjhanam dhammo nama, tam anugatatta rupavacarajjhanam anudhammoti vuttam. Vipakajjhanam va dhammo, kusalajjhanam anudhammo. Tadupadanati taggahana. Ciram dighamaddhananti visatikappasahassani. Vipakavasena hetam vuttam. Ito uttarampi eseva nayo. [362] Evam catuhi varehi arupavacarajjhanassa vannam kathetva idani tasseva adinavam dassento so evam pajanatitiadimaha. Tattha sankhatametanti kincapi ettha visatikappasahassani ayu atthi, etam pana sankhatam pakappitam ayuhitam, karontena kariyati, aniccam adhuvam asassatam tavakalikam, cavanaparibhedanaviddhamsanadhammam, jatiya anugatam, jaraya anusatam, maranena abbhahatam, dukkhe patitthitam, atanam alenam asaranam asaranibhutanti. Vinnanayatanadisupi eseva nayo. Idani arahattanikutena desanam ganhanto so neva abhisankharotitiadimaha. Yatha hi cheko bhisakko visavikaram disvava manam karetva visam thanato cavetva upari aropetva khandham va sisam gahetum adatva visam otaretva pathaviyam pateyya, evameva bhagava kulaputtassa arupavacarajjhane vannam kathesi. Tam sutva kulaputto rupavacarajjhane nikantim pariyadaya arupavacarajjhane patthanam thapesi. Bhagava tam natva tam asampattassa appatiladdhasseva bhikkhuno "atthesa akasanancayatanadisu sampatti nama. Tesam hi pathamabrahmaloke visatikappasahassani ayu, dutiye cattalisam, tatiye satthi, catutthe caturasitikappasahassani aYu. Tam pana aniccam adhuvam asassatam tavakalikam, cavanaparibhedanaviddhamsanadhammam, jatiya anugatam, jaraya anusatam, maranena abbhahatam, dukkhe patitthitam, atanam alenam asaranam asaranibhutam, ettakam kalam tattha sampattim anubhavitvapi puthujjanakalakiriyam katva puna catusu apayesu patitabban"ti sabbametam adinavam ekapadeneva "sankhatametan"ti kathesi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page217.

Kulaputto tam sutva arupavacarajjhane nikantim pariyadiyi. Bhagava tassa rupavacararupavacaresu nikantiya pariyadinnabhavam natva arahattanikutam "so neva tam abhisankharoti"tiadimaha. Yatha va paneko mahayodho ekam rajanam aradhetva satasahassutthanakam gamavaram labheyya, puna raja tassanubhavam saritva "mahanubhavo yodho, appakam tena laddhan"ti "nayam tata gamo tuyham anucchaviko, annam catusata- sahassutthanakam ganhahi"ti dadeyya. So sadhu devati tam vissajjetva itaram gamam ganheyya. Raja asampattameva ca nam pakkosapetva "kinte tena, ahivatakarogo ettha uppajjati, asukasmim pana thane mahantam nagaram atthi, tattha chattam ussapetva rajjam karehi"ti pahineyya, so tatha kareyya. Tattha raja viya sammasambuddho datthabbo, mahayodho viya pukkusati kulaputto. Pathamaladdhagamo viya anapanacatutthajjhanam, tam vissajjetva itaram gamam ganhahiti vuttakalo viya anapanajjhane nikantipariyadanam karetva aruppakathanam, tam gamam asampattameva pakkosapetva "kim te tena, ahivatakarogo ettha uppajjati, asukasmim thane nagaram atthi, tattha chattam ussapetva rajjam karehi"ti vuttakalo viya aruppe sankhatametanti adinavakathanena tena appattasuyeva tasu samapattisu patthanam nivattapetva upari arahattanikutena desanagahanam. Tattha neva abhisankharotiti na ayuhati na rasim karoti. Na abhisancetayatiti na kappeti. Bhavaya va vibhavaya vati vuddhiya va parihaniya va. Sassatucchedavasenapi yojetabbam. Na kinci loke upadiyatiti loke rupadisu kinci ekadhammampi tanhaya na ganhati, na paramasati. Naparam itthattayati pajanatiti bhagava attano buddhavisaye thatva desanaya arahattanikutam ganhi. Kulaputto pana attano yathopanissayena tini samannaphalani pativijjhi. Yatha nama raja suvannabhajanena nanarasabhojanam bhunjanto attano pamanena pindam vattetva anke nisinnena rajakumarena pindamhi alaye dassite tam pindam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page218.

Upanameyya, kumaro attano mukhappamanena kabalam kareyya, sesam raja sayam va bhunjeyya, patiyam va pakkhipeyya, evam dhammaraja tathagato attano pamanena arahattanikutam ganhanto desanam desesi, kulaputto attano yathopanissayena tini samannaphalani pativijjhi. Ito pubbe panassa khandha dhatuyo ayatananiti evarupam accantasunnatam tilakkhanahatam katham kathentassa neva kankha, na vimati, napi "evam kira tam evam me acariyena vuttan"ti iti kira na dandhayitattam vitthayitattam atthi. Ekaccesu ca kira thanesu buddha annatakavesena vicaranti, sammasambuddho nu kho esoti ahudeva samsayo, ahu vimati. Yato anena anagamiphalam patividdham, atha ayam me satthati nittham gato. Yadi evam kasma accayam na desesiti. Okasabhavato. Bhagava hi yathanikkhittaya matikaya acchinnadharam katva akasagangam otarento viya desanam desesiyeva. [363] Soti araha. Anajjhositati gilitva parinitthapetva gahetum na yuttati pajanati. Anabhinanditati tanhaditthivasena abhinanditum na yuttati pajanati. [364] Visamyutto nam vedetiti sace hissa sukhavedanam arabbha raganusayo, dukkhavedanam arabbha patighanusayo, itaram arabbha avijjanusayo uppajjeyya, samyutto vediyeyya nama. Anuppajjanato pana visamyutto nam vedeti nissato 1- vippamutto. Kayapariyantikanti kayakotikam. Yava kayappavatta uppajjitva tato param anuppajjanavedananti attho. Dutiyapadepi eseva nayo. Anabhinanditani sitibhavissantiti dvadasasu ayatanesu kilesanam visevanassa 2- natthitaya anabhinanditani hutva idha dvadasasuyeva ayatanesu nirujjhissanti. Kilesa hi nibbanam agamma niruddhapi yattha natthi, tattha niruddhatipi vuccanti. Svayamattho "etthesa tanha nirujjhamana nirujjhati"ti samudayapanhena dipetabbo. Tasma bhagava nibbanam agamma sitibhutanipi idheva sitibhavissantiti @Footnote: 1 Ma. niyutto 2 Ma. visesanassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page219.

Aha. Nanu ca idha vedayitani vuttani, na kilesati. Vedayitanipi kilesabhaveneva sitibhavanti. Itaratha nesam sitibhavo nama natthiti suvuttametam. [365] Evameva khoti ettha idam opammasamsandanam:- yatha hi eko puriso telappadipassa jhayato tele khine telam asincati, vattiya khinaya vattim pakkhipati, evam dipasikhaya anupacchedova hoti, evameva puthujjano ekasmim bhave thito kusalakusalam karoti, so tena sugatiyanca apayesu ca nibbattatiyeva, evam vedananam anupacchedova hoti. Yatha paneko dipasikhaya ukkanthito "imam purisam agamma dipasikha na upacchijjati"ti nilino tassa sisam chindeyya, evam vattiya ca telassa ca anupahara dipasikha anahara nibbayati, evameva pavatte ukkanthito yogavacaro arahattamaggena kusalakusalam samucchindati, tassa samucchinnatta khinasavassa bhikkhuno kayassa bheda puna vedayitani na uppajjantiti. Tasmati yasma adimhi samadhivipassanapannahi arahattaphalapanna uttaritara, tasma. Evam samannagatoti imina uttamena arahattaphalapannadhitthanena samannagato. Sabbadukkhakkhaye nanam nama arahattamagge nanam, imasmim pana sutte arahattaphale nanam adhippetam. Tenevaha tassa sa vimuttisacce thita akuppa hotiti. [366] Ettha hi vimuttiti arahattaphalavimutti. Saccanti paramatthasaccam nibbanam. Iti akupparammanakaranena akuppati vutta. Musati vitatham. Mosadhammanti nassanasabhavam. Tam saccanti tam avitatham sabhavo. Amosadhammanti anassanasabhavam. Tasmati yasma adito samathavipassanavasena vacisaccato dukkhasaccasamudayasaccehipi paramatthasaccam nibbanameva uttaritaram, tasma. Evam samannagatoti imina uttamena paramatthasaccadhitthanena samannagato. [367] Pubbeti puthujjanakale. Upadhi hontiti khandhupadhi kilesupadhi abhisankharupadhi pancakamagunupadhiti ime upadhayo honti. Samatta samadinnati paripura gahita paramattha. Tasmati yasma adito samathavipassanavasena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page220.

Kilesapariccagato, sotapattimaggadihi ca kilesapariccagato arahattamaggeneva kilesapariccago uttaritaro, tasma. Evam samannagatoti imina uttamena cagadhitthanena samannagato. [368] Aghatotiadisu aghatakaranavasena aghato, byapajjhanavasena byapado, sampadussanavasena sampadosoti tihi padehi dosakusalamulameva vuttam. Tasmati yasma adito samathavipassanavasena kilesavupasamato, sotapattimaggadihi ca kilesavupasamato arahattamaggeneva kilesavupasamo uttaritaro, tasma. Evam samannagatoti imina uttamena upasamadhitthanena samannagato. [369] Mannitametanti tanhamannitam manamannitam ditthimannitanti tividhampi vattati. Ayamahamasmiti ettha pana ayamahanti ekam tanhamannitameva vattati. Rogotiadisu abadhatthena rogo, antodosatthena gando, anupavisanatthena sallam. Muni santoti vuccatiti khinasavamuni santo nibbutoti vuccati. Yattha thitanti yasmim thane thitam. Sankhittenati buddhanam kira sabbapi dhammadesana sankhittava, vittharadesana nama natthi, samantapatthanakathapi sankhittayeva. Iti bhagava desanam yathanusandhim papesi. Ugghatitannutiadisu pana catusu puggalesu pukkusati kulaputto vipancitannu, iti vipancitannuvasena bhagava imam dhatuvibhangasuttam kathesi. [370] Na kho me bhante paripunnam pattacivaranti kasma kulaputtassa iddhimayapattacivaram na nibbattanti. Pubbe atthannam parikkharanam adinnatta. Kulaputto hi dinnadano katabhiniharo, na dinnattati na vattabbam. Iddhimayapattacivaram pana pacchimabhavikanamyeva nibbattati, ayanca puna patisandhiko tasma na nibbattanti. Atha bhagava sayam pariyesetva kasma na upasampadesiti. Okasabhavato. Kulaputtassa ayu parikkhinam, suddhavasiko anagami mahabrahma kumbhakarasalam agantva nisinno viya ahosi. Tasma sayam na pariyesesi. Pattacivarapariyesanam pakkamiti taya velaya pakkami? utthite Arune. Bhagavato kira dhammadesanaparinitthananca arunutthananca rasmivissajjananca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page221.

Ekakkhane ahosi, bhagava kira desanam nitthapetvava chabbanna rasmiyo vissajji, sakalakumbhakaranivesanam ekappajjotam ahosi, chabbannarasmiyo jalajala punjapunja hutva vidhavantiyo sabbadisabhage suvannapatipariyonaddhe viya nanavannakusumaratanavisalasamujjale viya ca akamsu. Bhagava "nagaravasino mam passantu"ti adhitthasi. Nagaravasino bhagavantam disvava "sattha kira agato, kumbhakarasalaya kira nisinno"ti annamannassa arocetva ranno arocesum. Raja agantva sattharam vanditva "bhante kaya velaya agatattha"ti pucchi. Hiyyo suriyatthangamanavelaya maharajati. Kena kammena bhagavati. Tumhakam sahayo pukkusati raja tumhehi pahitasasanam sutva nikkhamitva pabbajitva mam uddissa agacchanto savatthim atikkamma pancacattalisa yojanani agantva imam kumbhakarasalam pavisitva nisidi, aham tassa sangahattham agantva dhammakatham kathesim, kulaputto tini phalani pativijjhi maharajati. Idani kaham bhanteti. Upasampadam yacitva aparipunnapattacivarataya pattacivaram pariyesanattham gato maharajati aha. Raja kulaputtassa gatadisabhagena agamasi. Bhagavapi akasenagantva jetavanagandhakutimhiyeva paturahosi. Kulaputtopi pattacivaram pariyesamano neva bimbisararanno na takkasilakanam janghavanijanam santikam agamasi. Evam kirassa ahosi "na kho me kukkutassa viya tattha tattha manapamanapameva vicinitva pattacivaram pariyesitum yuttam, mahantam nagaram vajjitva udakatitthasusanasankaratthanaantaravithisu pariyesissami"ti antaravithiyam sankarakutesu tava pilotikam pariyesitum araddho. Jivita voropesiti ekasmim sankarakute pilotikam olokentam vibbhanta tarunavaccha gavi upadhavitva upadhavitva singena vijjhitva ghatesi, chatakajjhatto kulaputto akaseyeva ayukkhayam patva patito, sankaratthane adhomukhatthapito suvannapatima viya ahosi, kalakato ca pana avihabrahmaloke nibbatti, nibbattamattova arahattam papuni. Avihabrahmaloke kira nibbattamattava satta jana arahattam papunimsu. Vuttam hetam;-

--------------------------------------------------------------------------------------------- page222.

"aviham upapannase vimutta satta bhikkhavo ragadosaparikkhina tinna loke visattikam. Ke ca te atarum pankam maccudheyyam suduttaram ke hitva manusam deham dibbayogam upajjhagum. Upako palagando ca pukkusati ca te tayo bhaddiyo khandadevo ca bahuraggi ca pingiyo te hitva manusam deham dibbayogam upaccagun"ti. 1- Bimbisaropi "mayham sahayo maya pesitasasanamattam vacetva hatthagatam rajjam pahaya ettakam addhanam agato, dukkaram katam kulaputtena, pabbajitasakkarena tam sakkarissami"ti "pariyesatha me sahayakan"ti tattha tattha pesesi. Pesita tam addasamsu sankaratthane patitam, disva agamma ranno arocesum. Raja gantva kulaputtam disva "na vata bho labhimha sahayassa sakkaram katum, anatho me jato sahayako"ti paridevitva kulaputtam mancakena ganhapetva yuttokase thapetva anupasampannassa sakkaram katum jananabhavena nhapakakappakadayo pakkosapetva kulaputtam sisam nhapetva suddhavatthadini 2- nivasapetva rajavesena alankarapetva sovannasivikam aropetva sabbatalavacaragandhamaladihi pujam karonto nagara niharitva bahuhi gandhakatthehi mahacitakam karetva kulaputtassa sarirakiccam katva dhatuyo adaya cetiyam patitthapesi. Sesam sabbattha uttanamevati. Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya dhatuvibhangasuttavannana nitthita. ---------------- @Footnote: 1 sam.sa. 15/105/71 2 cha.Ma. suddhavatthani


             The Pali Atthakatha in Roman Book 10 page 213-222. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=10&A=5416&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=10&A=5416&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=673              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=8748              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=8655              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=8655              Contents of The Tipitaka Volume 14 http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]