พระไตรปิฏกเล่มที่ ๒๕ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๗ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ขุททกปาฐะ-ธรรมบท-อุทาน-อิติวุตตกะ-สุตตนิบาต
หน้าที่ ๖๘๗-๗๑๑.

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๑. กามสูตร
๔. อัฏฐกวรรค
หมวดว่าด้วยการไม่ติดอยู่ในกาม
๑. กามสูตร๑-
ว่าด้วยเรื่องกาม
	(พระผู้มีพระภาคตรัสแก่พราหมณ์ผู้เป็นชาวนา ณ กรุงสาวัตถีดังนี้)
	[๗๗๓] ถ้ากาม๒- นั้นสำเร็จด้วยดีแก่สัตว์นั้น ผู้อยากได้กามอยู่
	          สัตว์นั้นได้กามตามที่ต้องการแล้ว
	          ย่อมเป็นผู้อิ่มใจแน่แท้
	[๗๗๔] ถ้าเมื่อสัตว์นั้นอยากได้กามอยู่ เกิดความพอใจแล้ว
	          กามเหล่านั้นเสื่อมไป
	          สัตว์นั้นย่อมเจ็บปวด เหมือนถูกลูกศรแทง
	[๗๗๕] ผู้ใดละกามได้ เหมือนคนเดินเลี่ยงหัวงู
	          ผู้นั้นมีสติ ล่วงพ้นตัณหาที่ชื่อว่า วิสัตติกา๓- นี้ในโลก
	[๗๗๖] นรชนใดปรารถนาเนืองๆ ซึ่งไร่นา ที่ดิน เงิน โค ม้า
	          ทาส บุรุษ สตรี พวกพ้อง หรือกามเป็นอันมาก
	[๗๗๗] กิเลสทั้งหลายอันไม่มีกำลังครอบงำนรชนนั้น
	          อันตรายทั้งหลาย๔- ย่ำยีนรชนนั้น
@เชิงอรรถ :
@๑ ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๑-๖/๑-๒๓
@๒ กาม ในที่นี้หมายถึงวัตถุกาม (ขุ.สุ.อ. ๒/๗๗๓/๓๔๖)
@๓ ดูเชิงอรรถที่ ๒ หน้า ๘๙ ในเล่มนี้
@๔ อันตราย มี ๒ อย่าง (๑) อันตรายที่ปรากฏ คือ ราชสีห์ เสือโคร่ง เป็นต้น (๒) อันตรายที่ไม่ปรากฏ คือ
@กายทุจริต วจีทุจริต และมโนทุจริต เป็นต้น ในที่นี้หมายถึงอันตรายที่ไม่ปรากฏ (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๕/๑๖-๑๗,
@ขุ.สุ.อ. ๒/๗๗๗/๓๔๗)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๖๘๗}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๒. คุหัฏฐกสูตร
	          เพราะอันตรายนั้น ทุกข์จึงติดตามนรชนนั้นไป
	          เหมือนน้ำไหลเข้าเรือรั่ว ฉะนั้น
	[๗๗๘] เพราะฉะนั้น สัตว์เกิด๑- พึงมีสติทุกเมื่อ ละกามทั้งหลายได้
	          ครั้นละกามเหล่านั้นได้แล้ว พึงข้ามโอฆะได้
	          เหมือนคนวิดน้ำเรือแล้วไปถึงฝั่งได้ ฉะนั้น
กามสูตรที่ ๑ จบ
๒. คุหัฏฐกสูตร๒-
ว่าด้วยผู้ข้องอยู่ในถ้ำ
	(พระผู้มีพระภาคตรัสแก่ท่านพระปิณโฑลภารทวาชะ ณ กรุงสาวัตถีดังนี้)
	[๗๗๙] นรชนผู้ข้องอยู่ในถ้ำ๓- ถูกกิเลสมากหลายปิดบังไว้
	          เมื่อดำรงตนอยู่(อย่างนี้) ก็จมลงในเหตุให้ลุ่มหลง๔-
	          ผู้เป็นเช่นนั้นแล ย่อมอยู่ไกลจากวิเวก
	          เพราะกามทั้งหลายในโลกไม่เป็นของที่นรชนละได้ง่ายเลย
	[๗๘๐] สัตว์เหล่านั้นมีความปรารถนาเป็นต้นเหตุ
	          ติดพันอยู่กับความพอใจในภพ มุ่งหวัง(กาม)
	          ในกาลภายหลัง(อนาคต)หรือในกาลก่อน(อดีต)
	          ปรารถนากามเหล่านี้และกามที่มีอยู่ก่อน
	          ย่อมเป็นผู้หลุดพ้นได้ยาก(และ)ทำให้ผู้อื่นหลุดพ้นไม่ได้เลย
@เชิงอรรถ :
@๑ สัตว์เกิด หมายถึงนรชน มานพ บุรุษ บุคคล ผู้มีชีวิต ผู้เป็นไปตามกรรม (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๖/๒๓)
@๒ ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๗-๑๔/๒๘-๖๗
@๓ ถ้ำ ในที่นี้หมายถึงร่างกาย (ขุ.สุ.อ. ๒/๗๗๙/๓๕๐)
@๔ เหตุให้ลุ่มหลง ในที่นี้หมายถึงกามคุณ ๕ (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๗/๓๑)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๖๘๘}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๒. คุหัฏฐกสูตร
	[๗๘๑] สัตว์เหล่านั้นยินดีขวนขวาย ลุ่มหลงในกามทั้งหลาย
	          เป็นผู้ตกต่ำ ตั้งอยู่ในกรรมที่ผิด
	          ประสบทุกข์แล้วจึงคร่ำครวญอยู่ว่า
	          เราจุติจากภพนี้ จักเป็นอะไรหนอ
	[๗๘๒] เพราะฉะนั้น สัตว์เกิดพึงศึกษาในที่นี้๑-
	          พึงรู้จักกรรมอย่างใดอย่างหนึ่งในโลกว่า เป็นกรรมที่ผิด
	          ไม่พึงประพฤติผิดเพราะเหตุแห่งกรรมที่ผิดนั้น
	          นักปราชญ์กล่าวว่า ชีวิตนี้เป็นของน้อย
	[๗๘๓] เราเห็นหมู่สัตว์นี้ผู้ตกไปในอำนาจตัณหาในภพทั้งหลาย๒-
	          กำลังดิ้นรนอยู่ในโลก
	          นรชนที่เลวผู้ยังไม่คลายตัณหาในภพน้อยภพใหญ่
	          ร่ำไรอยู่ใกล้ปากมัจจุราช
	[๗๘๔] พวกเธอจงดูหมู่สัตว์ผู้กำลังดิ้นรนอยู่
	          เพราะวัตถุที่ยึดถือว่าเป็นของเรา
	          เหมือนฝูงปลาในน้ำน้อยสิ้นกระแสแล้ว
	          นรชนเห็นโทษนี้แล้วก็อย่าก่อตัณหาเครื่องเกี่ยวข้องในภพทั้งหลาย
	          พึงประพฤติไม่ยึดถือว่า เป็นของเรา
	[๗๘๕] นักปราชญ์พึงกำจัดความพอใจในส่วนสุดทั้ง ๒ ด้าน
	          กำหนดรู้ผัสสะ๓- แล้ว ก็ไม่ติดใจ
@เชิงอรรถ :
@๑ คำว่า สัตว์เกิดพึงศึกษาในที่นี้ ดูรายละเอียดใน ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๑๐/๔๘-๔๙
@๒ ภพทั้งหลาย ในที่นี้หมายถึงกามภพ รูปภพ และอรูปภพ (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๑๑/๕๗)
@๓ ผัสสะ หมายถึงความสัมผัสอารมณ์ที่มากระทบ เช่น ตากระทบกับรูป หรือตาเห็นรูป เรียกจักขุสัมผัส
@เป็นต้น (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๑๓/๖๓)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๖๘๙}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๓. ทุฏฐัฏฐกสูตร
	          ติเตียนกรรมใดด้วยตน ก็ไม่ทำกรรมนั้น
	          ไม่ติดในสิ่งที่ได้เห็นและได้ยินแล้ว
	[๗๘๖] มุนีกำหนดรู้สัญญาแล้ว ไม่เข้าไปติดในความยึดถือทั้งหลาย
	          พึงข้ามโอฆะได้ ถอนลูกศรได้แล้ว ไม่ประมาท
	          ประพฤติอยู่ ย่อมไม่หวังโลกนี้และโลกหน้า
คุหัฏฐกสูตรที่ ๒ จบ
๓. ทุฏฐัฏฐกสูตร๑-
ว่าด้วยเรื่องเดียรถีย์กับมุนี
	(พระผู้มีพระภาคตรัสแก่พระอานนท์ดังนี้)
	[๗๘๗] เดียรถีย์บางพวกมีใจชั่วกล่าวร้าย
	          บุคคลเหล่าอื่นเข้าใจว่าจริงก็กล่าวร้ายด้วย
	          แต่มุนีย่อมไม่ใส่ใจคำกล่าวร้ายที่เกิดขึ้น
	          เพราะฉะนั้น มุนีจึงไม่มีกิเลสเครื่องตรึงจิตในที่ไหนๆ
	[๗๘๘] ผู้ไปตามความพอใจ ตั้งอยู่ในความชอบใจ
	          พึงก้าวล่วงทิฏฐิของตนได้อย่างไรเล่า
	          แต่เมื่อทำตนให้เพียบพร้อม รู้อย่างไรก็พึงพูดอย่างนั้น
	[๗๘๙] สัตว์เกิดใดไม่มีใครถาม
	          ก็บอกศีลและวัตรของตนแก่บุคคลเหล่าอื่น
	          สัตว์เกิดใดกล่าวถึงตัวเองเท่านั้น
	          ผู้ฉลาดทั้งหลายเรียกสัตว์เกิดนั้นว่า ผู้ไม่มีอริยธรรม
	[๗๙๐] ส่วนภิกษุผู้สงบ ดับกิเลสแล้ว
	          ไม่โอ้อวดในศีลทั้งหลายว่า เราเป็นดังนี้
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบคำแปลพร้อมทั้งอธิบายใน ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๑๕-๒๒/๗๔-๑๐๐
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๖๙๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๓. ทุฏฐัฏฐกสูตร
	          อนึ่ง ภิกษุใดไม่มีกิเลสเครื่องฟูในที่ไหนๆ ในโลก
	          ผู้ฉลาดทั้งหลายเรียกภิกษุนั้นว่า ผู้มีอริยธรรม
	[๗๙๑] เจ้าลัทธิใด มีธรรมที่กำหนดไว้ อันปัจจัยปรุงแต่งเชิดชูไว้
	          (แต่)ไม่ขาวสะอาด เจ้าลัทธินั้นเห็นอานิสงส์ใดในตน
	          อาศัยอานิสงส์นั้น และสันติ๑- ที่กำเริบซึ่งอาศัยกันเกิดขึ้น
	[๗๙๒] ความถือมั่นด้วยอำนาจทิฏฐิ มิใช่ก้าวล่วงได้ง่ายๆ
	          การปลงใจในธรรมทั้งหลายแล้วถือมั่น
	          ก็มิใช่ก้าวล่วงได้ง่าย
	          เพราะฉะนั้น ในความถือมั่นเหล่านั้น
	          นรชนย่อมสลัดทิ้งธรรมบ้าง ยึดถือธรรมไว้บ้าง
	[๗๙๓] ทิฏฐิที่กำหนด(เพื่อเกิด)ในภพน้อยภพใหญ่
	          ของผู้มีปัญญาเครื่องกำจัดไม่มีในที่ไหนๆ ในโลก
	          เพราะผู้มีปัญญาเครื่องกำจัดนั้น
	          ละความหลอกลวงและความถือตัวได้แล้ว
	          ไม่มีความถือมั่น จะพึงไปด้วยเหตุอะไรเล่า
	[๗๙๔] เพราะว่า ผู้มีความถือมั่นย่อมเข้าถึงวาทะในธรรมทั้งหลาย
	          จะพึงกล่าวคำติเตียนผู้ไม่มีความถือมั่นด้วยเหตุอะไรเล่า
	          เพราะทิฏฐิว่ามีอัตตา ทิฏฐิว่าไม่มีอัตตา๒-
	          ไม่มีแก่ผู้ไม่มีความถือมั่นนั้น
	          ผู้ไม่มีความถือมั่นนั้น สลัดแล้วซึ่งทิฏฐิทั้งปวงในอัตภาพนี้แหละ
ทุฏฐัฏฐกสูตรที่ ๓ จบ
@เชิงอรรถ :
@๑ สันติ หมายถึงความสงบ มี ๓ อย่าง คือ (๑) อัจจันตสันติ (ความสงบอย่างสิ้นเชิง) หมายถึงอมตนิพพาน
@(๒) ตทังคสันติ (ความสงบด้วยองค์นั้นๆ) หมายถึงผู้บรรลุรูปฌาน ๔ และอรูปฌาน ๔ (๓) สมมุติสันติ
@(ความสงบโดยสมมติ) หมายถึงทิฏฐิ ๖๒ ในที่นี้หมายถึงสันติโดยสมมติ (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๑๙/๘๘-๘๙)
@๒ ทิฏฐิว่ามีอัตตา หมายถึงสัสสตทิฏฐิ ทิฏฐิว่าไม่มีอัตตา หมายถึงอุจเฉททิฏฐิ ดู ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๒๒/
@๙๘-๑๐๐, ๙๓/๒๘๘-๒๘๙ และดู สุตตนิบาต ข้อ ๘๖๕ หน้า ๗๐๗ ในเล่มนี้ประกอบ
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๖๙๑}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๔. สุทธัฏฐกสูตร
๔. สุทธัฏฐกสูตร๑-
ว่าด้วยผู้พิจารณาเห็นความหมดจด
	(พระผู้มีพระภาคตรัสแก่ภิกษุทั้งหลายดังนี้)
	[๗๙๕] เราเห็นนรชนผู้หมดจดว่า เป็นผู้ไม่มีโรคอย่างยิ่ง
	          ความหมดจดย่อมมีแก่นรชนเพราะความเห็น
	          บุคคลเมื่อรู้จริงอย่างนี้ก็รู้ว่า ความเห็นนี้ยอดเยี่ยม
	          จึงเป็นผู้พิจารณาเห็นความหมดจด
	          เพราะฉะนั้น ย่อมเชื่อว่า ความเห็นนั้นเป็นญาณ
	[๗๙๖] ถ้าความหมดจดมีแก่นรชนเพราะความเห็น
	          หรือนรชนนั้นละทุกข์ได้เพราะญาณ
	          นรชนผู้ยังมีอุปธินั้นย่อมหมดจดเพราะมรรคอื่น(ก็ได้)
	          เพราะว่า ทิฏฐิย่อมบ่งบอกถึงนรชนนั้นผู้พูดอย่างนั้น
	[๗๙๗] พราหมณ์๒- ไม่กล่าวความหมดจดในรูปที่เห็น เสียงที่ได้ยิน
	          ศีลและวัตรหรืออารมณ์ที่รับรู้โดยมรรคอื่น
	          พราหมณ์นั้นผู้ไม่เข้าไปติดในบุญและบาป ละอัตตาได้๓-
	          เรียกว่า ผู้ไม่ทำเพิ่มเติมในโลกนี้
	[๗๙๘] สมณพราหมณ์เหล่านั้นละสิ่งแรก อาศัยสิ่งหลัง
	          ไปตามความพลุ่งพล่าน๔-
	          ย่อมข้ามกิเลสเครื่องข้องไม่ได้
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๒๓-๓๐/๑๐๑-๑๒๓
@๒ พราหมณ์ ในที่นี้หมายถึงผู้ลอยบาปธรรม ๗ ประการ คือ (๑) สักกายทิฏฐิ (๒) วิจิกิจฉา (๓) สีลัพพต-
@ปรามาส (๔) ราคะ (๕) โทสะ (๖) โมหะ (๗) มานะ (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๒๕/๑๐๔)
@๓ ละอัตตาได้ หมายถึงละ สละ และคายความยึดมั่นถือมั่น ความติดใจ ความน้อมใจเชื่อว่าเป็นอัตตาด้วย
@อำนาจตัณหา ด้วยอำนาจทิฏฐิ (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๒๕/๑๐๙)
@๔ ความพลุ่งพล่าน ในที่นี้หมายถึงตัณหา (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๒๖/๑๑๐)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๖๙๒}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๔. สุทธัฏฐกสูตร
	          สมณพราหมณ์เหล่านั้นย่อมยึดถือ ย่อมสลัดทิ้ง
	          เหมือนลิงจับกิ่งไม้แล้วก็ปล่อย ฉะนั้น
	[๗๙๙] สัตว์เกิดสมาทานวัตรทั้งหลายเอง
	          ข้องอยู่ในสัญญา๑- ย่อมดำเนินไปลุ่มๆ ดอนๆ
	          ส่วนผู้มีความรู้ รู้ธรรมด้วยเวททั้งหลาย๒- แล้ว
	          เป็นผู้มีปัญญาอันไพบูลย์
	          ย่อมไม่ดำเนินไปลุ่มๆ ดอนๆ
	[๘๐๐] ผู้มีปัญญานั้น เป็นผู้กำจัดเสนาในธรรมทั้งปวง คือ
	          รูปที่เห็น เสียงที่ได้ยิน หรืออารมณ์ที่รับรู้อย่างใดอย่างหนึ่ง
	          ใครๆ ในโลกนี้จะพึงกำหนดผู้มีปัญญานั้น
	          ผู้เห็นผู้ประพฤติเปิดเผยด้วยเหตุอะไรเล่า
	[๘๐๑] สัตบุรุษทั้งหลายย่อมไม่กำหนด ไม่เชิดชู
	          สัตบุรุษเหล่านั้นไม่กล่าวว่าเป็นความหมดจดสุดโต่ง
	          สลัดกิเลสเครื่องร้อยรัดอันเป็นเหตุยึดมั่น ที่ร้อยรัดไว้แล้ว
	          ไม่ก่อความหวังในที่ไหนๆ ในโลก
	[๘๐๒] พระอรหันต์เป็นผู้ไปพ้นเขตแดน๓- แล้ว เป็นพราหมณ์
	          เพราะรู้และเห็น พระอรหันต์นั้นจึงไม่มีความถือมั่น
	          ไม่มีความกำหนัดในกามคุณอันเป็นที่กำหนัด
	          ไม่กำหนัดในสมาบัติเป็นที่คลายกำหนัด
	          พระอรหันต์นั้นจึงไม่มีความถือมั่นว่า ยอดเยี่ยมในโลกนี้
สุทธัฏฐกสูตรที่ ๔ จบ
@เชิงอรรถ :
@๑ ข้องอยู่ในสัญญา หมายถึงพัวพันอยู่ในกามสัญญา พยาบาทสัญญา วิหิงสาสัญญา และทิฏฐิสัญญา
@(ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๒๗/๑๑๒)
@๒ รู้ธรรมด้วยเวททั้งหลาย หมายถึงรู้อริยสัจ ๔ ด้วยมรรคญาณ ๔ (ขุ.สุ.อ. ๒/๗๙๙/๓๖๓)
@๓ เขตแดน หมายถึงกิเลส (ขุ.สุ.อ. ๒/๘๐๒/๓๖๔)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๖๙๓}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๕. ปรมัฏฐกสูตร
๕. ปรมัฏฐกสูตร๑-
ว่าด้วยผู้ยึดถือทิฏฐิของตนว่ายอดเยี่ยม
	(พระผู้มีพระภาคตรัสแก่ภิกษุทั้งหลายดังนี้)
	[๘๐๓] สัตว์เกิดผู้ยึดถือในทิฏฐิทั้งหลายว่า ยอดเยี่ยม
	          ย่อมทำทิฏฐิใดให้ยิ่งใหญ่ในโลก
	          กล่าวทิฏฐิอื่นทุกอย่างนอกจากทิฏฐินั้นว่า เลว
	          เพราะฉะนั้น สัตว์เกิดนั้นจึงไม่ล่วงพ้นการวิวาทไปได้
	[๘๐๔] เจ้าลัทธิเห็นอานิสงส์ใดในตน ในรูปที่เห็น
	          ในเสียงที่ได้ยิน ในศีลและวัตร หรือในอารมณ์ที่รับรู้
	          เจ้าลัทธินั้นยึดมั่นทิฏฐินั้นในลัทธิของตนนั้น
	          เห็นทิฏฐิอื่นทั้งปวงโดยความเป็นของเลว
	[๘๐๕] บุคคลอาศัยศาสดาใด เห็นศาสดาอื่นว่า เลว
	          ผู้ฉลาดทั้งหลายเรียกศาสดานั้นว่า เป็นเครื่องร้อยรัด
	          เพราะฉะนั้นแล ภิกษุจึงไม่ควรอาศัยรูปที่เห็น
	          เสียงที่ได้ยิน อารมณ์ที่รับรู้ หรือศีลและวัตร
	[๘๐๖] ภิกษุไม่พึงกำหนดทิฏฐิในโลกด้วยญาณ หรือแม้ด้วยศีลและวัตร
	          ไม่พึงเอาตนเข้าไปเทียบว่าเสมอเขา
	          ไม่พึงสำคัญตนว่าด้อยกว่าเขา หรือเลิศกว่าเขา
	[๘๐๗] ภิกษุนั้นละอัตตาแล้ว ไม่ยึดถือ ไม่สร้างนิสัยแม้ด้วยญาณ
	          เมื่อชนทั้งหลายแตกกัน
	          ภิกษุนั้นก็ไม่เข้าเป็นฝักเป็นฝ่าย
	          ภิกษุนั้นไม่ถือแม้ทิฏฐิอะไรๆ
@เชิงอรรถ :
@๑ ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๓๑-๓๘/๑๒๓-๑๔๑
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๖๙๔}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๖. ชราสูตร
	[๘๐๘] พระอรหันต์ใดผู้ไม่มีความคะนึงหาในส่วนสุดทั้ง ๒ ด้าน
	          ในโลกนี้ ในภพน้อยภพใหญ่ ในโลกนี้หรือในโลกหน้า
	          พระอรหันต์นั้นจึงไม่มีเครื่องอยู่อะไรๆ
	          ความตกลงใจในธรรมทั้งหลายแล้วถือมั่นก็ไม่มี
	[๘๐๙] พระอรหันต์นั้นไม่มีทิฏฐิอันสัญญากำหนดไว้แม้นิดเดียว
	          ในรูปที่เห็น ในเสียงที่ได้ยิน หรือในอารมณ์ที่รับรู้ในโลกนี้
	          ใครๆ ในโลกนี้ จะพึงกำหนดพระอรหันต์นั้น
	          ผู้เป็นพราหมณ์ไม่ยึดถือทิฏฐิอยู่ด้วยเหตุอะไรเล่า
	[๘๑๐] พระอรหันตขีณาสพทั้งหลาย
	          ย่อมไม่กำหนด ไม่เชิดชู(ตัณหาและทิฏฐิ)ไว้
	          แม้ธรรมทั้งหลาย๑- พระอรหันต์เหล่านั้นก็ไม่ปรารถนา
	          พระอรหันต์ผู้เป็นพราหมณ์นั้น ใครๆ ก็นำไปด้วยศีลและวัตรไม่ได้
	          เป็นผู้ถึงฝั่ง๒- ไม่กลับมา เป็นผู้คงที่
ปรมัฏฐกสูตรที่ ๕ จบ
๖. ชราสูตร๓-
ว่าด้วยชรา
	(พระผู้มีพระภาคตรัสแก่พุทธบริษัทชาวเมืองสาเกตดังนี้)
	[๘๑๑] ชีวิตนี้น้อยนัก มนุษย์ย่อมตายภายใน ๑๐๐ ปี
	          แม้หากผู้ใดจะมีชีวิตอยู่เกินไปกว่านั้น
	          ผู้นั้นก็จะตายเพราะชราแน่แท้
@เชิงอรรถ :
@๑ ธรรมทั้งหลาย ในที่นี้หมายถึงทิฏฐิ ๖๒ (ขุ.สุ.อ. ๒/๘๑๐/๓๖๗)
@๒ ฝั่ง หมายถึงอมตนิพพาน ได้แก่ ธรรมเป็นที่ระงับสังขารทั้งปวงเป็นที่สลัดทิ้งอุปธิทั้งปวง เป็นต้น
@(ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๓๘/๑๓๘)
@๓ ดูเทียบ ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๓๙-๔๘/๑๔๒-๑๖๘
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๖๙๕}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๖. ชราสูตร
	[๘๑๒] ชนทั้งหลายย่อมเศร้าโศก เพราะวัตถุที่ยึดถือว่า เป็นของเรา
	          เพราะความยึดถือที่เที่ยงแท้ไม่มีอยู่
	          ความพลัดพรากจากกันนี้เป็นสิ่งที่มีอยู่จริง
	          กุลบุตรเห็นดังนี้แล้ว ไม่พึงครองเรือน
	[๘๑๓] บุรุษย่อมสำคัญเบญจขันธ์ใดว่า นี้ของเรา
	          เบญจขันธ์นั้นบุรุษนั้นย่อมละไปเพราะความตาย
	          บัณฑิตผู้เป็นพุทธมามกะ รู้ชัดโทษนี้แล้ว
	          ไม่พึงน้อมไปเพื่อความยึดถือว่า เป็นของเรา
	[๘๑๔] บุรุษผู้ตื่นขึ้นแล้ว
	          ไม่เห็นสิ่งที่เกี่ยวข้องด้วยความฝัน ฉันใด
	          ใครๆ ก็ไม่เห็นชนผู้เป็นที่รัก ซึ่งตายจากไปแล้ว ฉันนั้น
	[๘๑๕] ชื่อของชนเหล่าใดที่กล่าวกันอยู่นี้
	          ชนเหล่านั้นยังเห็นกันอยู่บ้าง ยังได้ยินกันอยู่บ้าง
	          สัตว์เกิดจากไปแล้ว เหลือไว้แต่ชื่อเท่านั้นเพื่อกล่าวขานกัน
	[๘๑๖] ชนทั้งหลายผู้ติดใจในวัตถุที่ยึดถือว่า เป็นของเรา
	          ย่อมละทิ้งความเศร้าโศก ความคร่ำครวญ และความตระหนี่ไม่ได้
	          เพราะฉะนั้น มุนีผู้เห็นแดนเกษม ละความยึดถือได้แล้ว เที่ยวไป
	[๘๑๗] บัณฑิตทั้งหลายกล่าวการไม่แสดงตนในภพ
	          ของภิกษุผู้ประพฤติหลีกเร้น ใช้ที่นั่งอันสงัดนั้นว่า
	          เป็นความสามัคคี
	[๘๑๘] มุนีไม่อาศัยในสิ่งทั้งปวง๑- ไม่ทำสิ่ง๒- ไหนให้เป็นที่รัก
	          และไม่ทำสิ่งไหนให้ไม่เป็นที่รัก
	          ความคร่ำครวญและความตระหนี่ไม่ติดอยู่ในมุนีนั้น
	          เหมือนหยาดน้ำไม่ติดอยู่บนใบบัว ฉะนั้น
@เชิงอรรถ :
@๑ สิ่งทั้งปวง ในที่นี้หมายถึงอายตนะ ๑๒ คือ ตาและรูป หูและเสียง จมูกและกลิ่น ลิ้นและรส กายและ
@โผฏฐัพพะ ใจและธรรมารมณ์ (ขุ.สุ.อ. ๒/๘๑๘/๓๗๑) และดู ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๔๖/๑๖๑
@๒ สิ่ง ในที่นี้หมายถึงสัตว์และสังขาร (ขุ.สุ.อ. ๒/๘๑๘/๓๗๑)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๖๙๖}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๗. ติสสเมตเตยยสูตร
	[๘๑๙] มุนีไม่ติดพันในรูปที่เห็น เสียงที่ได้ยิน และอารมณ์ที่รับรู้
	          เหมือนหยดน้ำไม่ติดอยู่บนใบบัว
	          เหมือนหยาดน้ำไม่ติดอยู่บนดอกบัว ฉะนั้น
	[๘๒๐] พระอรหันต์ผู้มีปัญญาเครื่องกำจัด
	          ย่อมไม่สำคัญหมายรูปที่เห็น
	          เสียงที่ได้ยิน และอารมณ์ที่รับรู้
	          พระอรหันต์นั้นไม่ต้องการความหมดจดด้วยมรรคอื่น
	          ย่อมไม่กำหนัด ย่อมไม่ต้องคลายกำหนัด
ชราสูตรที่ ๖ จบ
๗. ติสสเมตเตยยสูตร๑-
ว่าด้วยปัญหาของติสสเมตเตยยะ
	(ท่านพระติสสเมตเตยยะได้ทูลถามพระผู้มีพระภาคดังนี้)
	[๘๒๑] ข้าแต่พระองค์ผู้นิรทุกข์ ขอพระองค์โปรดตรัสบอก
	          ความคับแค้นของบุคคลผู้ประกอบเมถุนธรรมเนืองๆ
	          ข้าพระองค์ฟังคำสอนของพระองค์แล้วจักศึกษาวิเวก
	(พระผู้มีพระภาคตรัสว่า เมตเตยยะ)
	[๘๒๒] คำสั่งสอนของบุคคลผู้ประกอบเมถุนธรรมเนืองๆ
	          ย่อมเลอะเลือน และบุคคลนั้นย่อมปฏิบัติผิด
	          การปฏิบัตินี้ เป็นธรรมไม่ประเสริฐในบุคคลนั้น
@เชิงอรรถ :
@๑ ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๔๙-๕๘/๑๖๘-๑๙๔
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๖๙๗}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๗. ติสสเมตเตยยสูตร
	[๘๒๓] ผู้ใดในเบื้องต้นเที่ยวไปผู้เดียว๑-
	          (ต่อมา)เข้าไปเสพเมถุนธรรม๒-
	          ผู้รู้ทั้งหลายเรียกผู้นั้นว่า เป็นปุถุชนเลวในโลก
	          เหมือนยานที่แล่นไป๓- ฉะนั้น
	[๘๒๔] ยศและเกียรติ๔- ในเบื้องต้นของภิกษุนั้น เสื่อมไป
	          ภิกษุเห็นสมบัติและวิบัตินี้แล้ว พึงศึกษาเพื่อละเมถุนธรรม
	[๘๒๕] ภิกษุนั้นถูกความดำริครอบงำ
	          ย่อมซบเซาเหมือนคนกำพร้า
	          ครั้นได้ยินคำตำหนิของคนอื่นแล้ว
	          ย่อมเป็นผู้เก้อเขิน เป็นผู้เช่นนั้น
	[๘๒๖] ลำดับนั้น ภิกษุนั้นถูกถ้อยคำของผู้อื่นตักตือนแล้ว
	          ย่อมสร้างศัสตรา๕- ย่อมก้าวลงสู่ความเป็นคนพูดเท็จ
	          นี้แหละเป็นเครื่องทำให้ติดใหญ่ของเธอ
	[๘๒๗] ภิกษุ (ในเบื้องต้น) ได้สมญานามว่า เป็นบัณฑิต
	          อธิษฐานการเที่ยวไปผู้เดียว
	          ต่อมา เธอประกอบในเมถุนธรรม
	          ก็จักมัวหมอง เหมือนกับคนโง่ ฉะนั้น
@เชิงอรรถ :
@๑ เที่ยวไปผู้เดียว หมายถึงบวชเป็นบรรพชิตและการละความคลุกคลีด้วยหมู่คณะ (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๕๑/๑๗๗)
@๒ เข้าไปเสพเมถุน หมายถึงบอกคืนสิกขากลับมาเป็นคฤหัสถ์เสพเมถุนธรรม (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๕๑/๑๗๘)
@๓ ยานที่แล่นไป ในที่นี้หมายถึงยานช้าง ยานม้า และยานโค ที่ไม่ได้ผ่านการฝึกหัด ย่อมแล่นพาออกไป
@นอกทาง (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๕๑/๑๗๘)
@๔ ยศและเกียรติ ในที่นี้หมายถึงลาภสักการะและความสรรเสริญ (ขุ.สุ.อ. ๒/๘๒๔/๓๗๓)
@๕ ศัสตรา มี ๓ อย่าง คือ (๑) ศัสตราทางกาย (๒) ศัสตราทางวาจา (๓) ศัสตราทางใจ หรือกายทุจริต
@๓ อย่าง วจีทุจริต ๔ อย่าง และมโนทุจริต ๓ อย่าง ในที่นี้หมายถึงศัสตราทางวาจา
@(ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๕๔/๑๘๔)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๖๙๘}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๘. ปสูรสูตร
	[๘๒๘] มุนีรู้โทษนี้แล้ว ในคราวเป็นคฤหัสถ์
	          ก่อนบวชในธรรมวินัยนี้
	          พึงทำการเที่ยวไปผู้เดียวให้มั่นคง
	          ไม่พึงเข้าไปเสพเมถุนธรรม
	[๘๒๙] บุคคลพึงศึกษาวิเวกนั้นแหละ
	          เพราะการประพฤติวิเวกนี้ เป็นกิจสูงสุดของพระอริยะทั้งหลาย
	          ไม่พึงสำคัญตนว่าเราเป็นผู้ประเสริฐสุด ด้วยการประพฤติวิเวกนั้น
	          ผู้นั้นแล ชื่อว่า อยู่ใกล้นิพพาน
	[๘๓๐] หมู่สัตว์ผู้ติดใจในกามทั้งหลาย
	          ย่อมยินดีมุนีผู้ว่าง ประพฤติอยู่
	          ไม่มุ่งหวังกามทั้งหลาย ผู้ข้ามโอฆะได้แล้ว
ติสสเมตเตยยสูตรที่ ๗ จบ
๘. ปสูรสูตร๑-
ว่าด้วยปริพาชกชื่อว่าปสูระ
	(พระผู้มีพระภาคตรัสแก่ปสูรปริพาชกในท่ามกลางพุทธบริษัทดังนี้)
	[๘๓๑] สมณพราหมณ์เป็นอันมาก
	          ย่อมกล่าวความหมดจดในธรรมนี้เท่านั้น
	          ไม่กล่าวความหมดจดในธรรมเหล่าอื่น
	          บุคคลอาศัยศาสดาใดก็กล่าวศาสดานั้นว่าดีงาม
	          ในเพราะทิฏฐิของตนนั้น เป็นผู้ตั้งอยู่ในปัจเจกสัจจะ๒-
@เชิงอรรถ :
@๑ ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๕๙-๖๙/๑๙๕-๒๑๖
@๒ ปัจเจกสัจจะ ในที่นี้หมายถึงสัจจะเฉพาะอย่าง เช่น สัจจะที่ว่า โลกเที่ยง นี้เท่านั้นจริง อย่างอื่นไม่จริง
@(ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๕๙/๑๙๖)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๖๙๙}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๘. ปสูรสูตร
	[๘๓๒] สมณพราหมณ์เหล่านั้นเป็นคนอยากพูด
	          เข้าไปสู่บริษัทแล้ว จับคู่กล่าวหากันและกันว่า เป็นคนพาล
	          สมณพราหมณ์เหล่านั้นอาศัยสิ่งอื่นแล้ว
	          ย่อมกล่าวถ้อยคำขัดแย้งกัน
	          อยากได้ความสรรเสริญ ก็กล่าวยกตนว่า เป็นผู้ฉลาด
	[๘๓๓] คนผู้ประกอบถ้อยคำ(เพื่อกล่าว) ในท่ามกลางบริษัท
	          เมื่ออยากได้ความสรรเสริญ ย่อมเป็นผู้ลังเลใจ
	          เป็นผู้เก้อเขินในเมื่อถูกคัดค้านตกไป
	          ย่อมโกรธเคืองเพราะคำนินทา แสวงหาข้อแก้ตัว
	[๘๓๔] บริษัทผู้พิจารณาปัญหากล่าววาทะของเขาว่า เลว
	          ถูกคัดค้านให้ตกไปแล้ว
	          เขาเสื่อมวาทะไปแล้ว ย่อมคร่ำครวญเศร้าโศก
	          ทอดถอนใจว่า เขานำ(หน้า) เราไปแล้ว
	[๘๓๕] การวิวาทเหล่านี้เกิดแล้วในหมู่สมณะ
	          ความยินดีและความยินร้าย มีอยู่ในการวิวาทเหล่านี้
	          บุคคลเห็นโทษนี้แล้ว พึงงดเว้นถ้อยคำขัดแย้งกัน
	          เพราะว่าไม่มีประโยชน์อื่นนอกจากการได้ความสรรเสริญ
	[๘๓๖] ก็หรือว่า บุคคลกล่าววาทะในท่ามกลางบริษัท
	          ได้รับความสรรเสริญเพราะทิฏฐิของตนนั้น
	          เขาย่อมหัวเราะและฟูใจด้วยประโยชน์แห่งความชนะนั้น
	          เพราะได้บรรลุถึงประโยชน์ตามที่ใจคิดไว้แล้ว
	[๘๓๗] ความลำพองตน ย่อมเป็นภูมิสำหรับย่ำยีของเขา
	          เขาจึงกล่าวคำถือตัวและคำดูหมิ่นกัน
	          บุคคลเห็นโทษนี้แล้ว ไม่ควรวิวาทกัน
	          เพราะผู้ฉลาดทั้งหลาย ไม่กล่าวความหมดจด
	          ด้วยความวิวาทกันนั้น
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๐๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๙. มาคันทิยสูตร
	[๘๓๘] คนกล้าที่ได้รับการเลี้ยงดูด้วยของเสวยของพระราชา
	          เขาคึกคะนอง อยากพบคนกล้าฝ่ายตรงข้ามย่อมได้พบ ฉันใด
	          (เจ้าลัทธิย่อมได้พบเจ้าลัทธิ ฉันนั้น)
	          ผู้กล้าเอ๋ย เจ้าลัทธิอยู่ที่ใด เธอจงไปเสียจากที่นั้นเถิด
	          เพราะกิเลสที่เคยมีแต่ก่อนของตถาคตมิได้มีเพื่อการรบ
	[๘๓๙] ชนเหล่าใดถือทิฏฐิแล้ววิวาทกัน
	          และกล่าวอ้างว่า นี้เท่านั้นจริง
	          เธอจงพูดกับชนเหล่านั้นว่า กิเลสที่เป็นข้าศึกกัน
	          เมื่อวาทะเกิดไม่มีในธรรมวินัยนี้
	[๘๔๐] พระอรหันต์เหล่าใด กำจัดเสนาได้แล้ว
	          ไม่เอาทิฏฐิไปกระทบทิฏฐิ เที่ยวไป
	          พระอรหันต์เหล่าใดในธรรมวินัยนี้
	          ไม่มีความถือมั่นสิ่งนี้ว่า ยอดเยี่ยม
	          ปสูระเอ๋ย เธอจะพึงได้อะไร ในพระอรหันต์เหล่านั้น
	[๘๔๑] อนึ่ง เธอตรึกอยู่มาแล้ว เธอคิดทิฏฐิทั้งหลายด้วยใจ
	          มาถึงการแข่งคู่กับเราผู้มีปัญญาเครื่องกำจัดแล้ว
	          ย่อมไม่สามารถเทียมทันได้เลย
ปสูรสูตรที่ ๘ จบ
๙. มาคันทิยสูตร๑-
ว่าด้วยมาคันทิยพราหมณ์
	(พระผู้มีพระภาคตรัสแก่มาคันทิยพราหมณ์พร้อมภรรยาดังนี้)
	[๘๔๒] เพราะเห็นนางตัณหา นางอรดี และนางราคา
	          ก็ไม่ได้มีความพอใจในเมถุนธรรมเลย
	          จักมีความพอใจเพราะเห็นเรือนร่าง
@เชิงอรรถ :
@๑ ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๗๐-๘๒/๒๑๗-๒๔๕
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๐๑}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๙. มาคันทิยสูตร
	          ที่เต็มไปด้วยปัสสาวะและอุจจาระนี้ได้อย่างไรเล่า
	          เราไม่ปรารถนาจะถูกต้องเรือนร่างนางแม้ด้วยเท้า
	(มาคันทิยพราหมณ์ทูลถามดังนี้)
	[๘๔๓] หากท่านไม่ปรารถนานารีผู้เป็นอิตถีรัตนะเช่นนี้
	          ที่พระราชาผู้เป็นจอมคนจำนวนมากพากันปรารถนา
	          ท่านจะกล่าวทิฏฐิ ศีล วัตร ชีวิต
	          และการอุบัติขึ้นในภพว่าเป็นเช่นไร
	(พระผู้มีพระภาคตรัสตอบว่า มาคันทิยะ)
	[๘๔๔] การตกลงใจในธรรมทั้งหลายแล้วถือมั่นว่า
	          เรากล่าวสิ่งนี้ ดังนี้ ย่อมไม่มีแก่เรา
	          เราเห็นโทษในทิฏฐิทั้งหลาย จึงไม่ยึดมั่น
	          เมื่อเลือกเฟ้น จึงได้เห็นความสงบภายใน
	(มาคันทิยพราหมณ์ทูลถามดังนี้)
	[๘๔๕] ทิฏฐิเหล่าใดที่ตกลงใจกำหนดไว้แล้ว
	          มุนีไม่ยึดมั่นทิฏฐิเหล่านั้นแล
	          กล่าวเนื้อความใดว่า ความสงบภายใน
	          เนื้อความนั้น นักปราชญ์ทั้งหลายประกาศไว้อย่างไรหนอ
	(พระผู้มีพระภาคตรัสว่า มาคันทิยะ)
	[๘๔๖] นักปราชญ์ไม่กล่าวความหมดจดเพราะทิฏฐิ
	          ไม่กล่าวความหมดจดเพราะสุตะ
	          ไม่กล่าวความหมดจดเพราะญาณ
	          ไม่กล่าวความหมดจดเพราะศีลและวัตร
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๐๒}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๙. มาคันทิยสูตร
	          บุคคลย่อมถึงความสงบภายใน เพราะความไม่มีทิฏฐิ๑-
	          เพราะความไม่มีสุตะ๒- เพราะความไม่มีญาณ๓-
	          เพราะความไม่มีศีล๔- เพราะความไม่มีวัตรนั้นก็หามิได้๕-
	          นักปราชญ์สลัดทิ้งธรรมเหล่านี้ได้แล้ว
	          ไม่ยึดมั่น เป็นผู้สงบ ไม่อาศัยแล้ว ไม่พึงหวังภพ
	(มาคันทิยพราหมณ์กราบทูลดังนี้)
	[๘๔๗] หากนักปราชญ์ไม่กล่าวความหมดจดเพราะทิฏฐิ
	          ไม่กล่าวความหมดจดเพราะสุตะ
	          ไม่กล่าวความหมดจดเพราะญาณ
	          ไม่กล่าวความหมดจดเพราะศีลและวัตร
@เชิงอรรถ :
@๑ ทิฏฐิ ในที่นี้หมายถึงสัมมาทิฏฐิมีวัตถุ ๑๐ คือ (๑) ทานที่ให้แล้วมีผล (๒) ยัญที่บูชาแล้วมีผล (๓) การ
@เซ่นสรวงมีผล (๔) ผลวิบากของกรรมที่ทำดีทำชั่วมีอยู่ (๕) โลกนี้มี (๖) โลกหน้ามี (๗) มารดามีคุณ
@(๘) บิดามีคุณ (๙) สัตว์เป็นโอปปาติกะมีอยู่ (๑๐) สมณพราหมณ์ผู้ปฏิบัติดี ปฏิบัติชอบ รู้แจ้งโลกนี้และ
@โลกหน้า ด้วยตนเองแล้วสอนผู้อื่นให้รู้แจ้งมีอยู่ในโลก (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๗๔/๒๒๔)
@๒ สุตะ ในที่นี้หมายถึงเสียงจากผู้อื่น คือ สุตตะ เคยยะ เวยยากรณะ คาถา อุทาน อิติวุตตกะ ชาดก อัพภูตธรรม
@และเวทัลละ (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๗๔/๒๒๔)
@๓ ญาณ หมายถึงกัมมัสสกตาญาณ (ญาณที่เชื่อความที่สัตว์มีกรรมเป็นของตน) หมายถึงสัจจานุโลมิก-
@ญาณ (ญาณอันเป็นไปโดยอนุโลมแก่การหยั่งรู้อริยสัจ) และหมายถึงอภิญญาญาณ (ญาณคือความรู้
@อย่างยิ่งยวด) มี ๖ คือ (๑) อิทธิวิธิ (๒) ทิพพโสต (๓) เจโตปริยญาณ (๔) ปุพเพนิวาสานุสสติญาณ
@(๕) ทิพพจักขุ (๖) อาสวักขยญาณ และสมาปัตติญาณ (ญาณในสมาบัติ ๘) (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๗๔/๒๒๔)
@๔ ศีล ในที่นี้หมายถึงปาติโมกขสังวร (สำรวมในพระปาติโมกข์) (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๗๔/๒๒๔)
@๕ วัตร ในที่นี้หมายถึงธุดงค์ ๘ ข้อ คือ (๑) อารัญญิกังคธุดงค์ (สมาทานการอยู่ในป่าเป็นวัตร) (๒) ปิณฑ-
@ปาติกังคธุดงค์ (สมาทานการเที่ยวบิณฑบาตเป็นวัตร) (๓) ปังสุกูลิกังคธุดงค์ (สมาทานการนุ่งห่มผ้าบังสุกุล
@เป็นวัตร) (๔) เตจีวริกังคธุดงค์ (สมาทานการทรงไตรจีวรเป็นวัตร) (๕) สปทานจาริกังคธุดงค์ (สมาทาน
@การเที่ยวบิณฑบาตตามลำดับตรอกเป็นวัตร) (๖) ขลุปัจฉาภัตติกังคธุดงค์ (สมาทานห้ามภัตที่ถวายภาย
@หลังเป็นวัตร) (๗) เนสัชชิกังคธุดงค์ (สมาทานการนั่งเป็นวัตร) (๘) ยถาสันถติกังคธุดงค์ (สมาทานการอยู่
@ในเสนาสนะตามที่เขาจัดให้เป็นวัตร (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๗๔/๒๒๔-๒๒๕)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๐๓}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๙. มาคันทิยสูตร
	          บุคคลย่อมถึงความสงบภายใน เพราะความไม่มีทิฏฐิ
	          เพราะความไม่มีสุตะ เพราะความไม่มีญาณ
	          เพราะความไม่มีศีล เพราะความไม่มีวัตรนั้น ก็หามิได้
	          ข้าพเจ้าจึงเข้าใจธรรมของท่านว่า เป็นเรื่องงมงายแน่นอน
	          เพราะสมณพราหมณ์บางพวกถึงความหมดจดได้เพราะทิฏฐิ
	(พระผู้มีพระภาคตรัสว่า มาคันทิยะ)
	[๘๔๘] เพราะอาศัยทิฏฐิทั้งหลายท่านจึงถามเนืองๆ
	          ได้มาถึงความลุ่มหลงในทิฏฐิทั้งหลายที่ท่านถือมั่นไว้แล้ว
	          และท่านก็มิได้เห็นสัญญาแม้น้อยหนึ่งจากธรรมนี้
	          เพราะฉะนั้น ท่านจึงประสบแต่ความงมงาย
	[๘๔๙] ผู้ใดสำคัญว่า เราเสมอเขา เลิศกว่าเขา หรือด้อยกว่าเขา
	          ผู้นั้นพึงต้องวิวาทกันด้วยความถือตัวนั้น
	          บุคคลไม่หวั่นไหวในเพราะความถือตัว ๓ อย่าง
	          ความสำคัญว่า เราเสมอเขา เลิศกว่าเขา (หรือด้อยกว่าเขา)
	          จึงไม่มีแก่บุคคลนั้น
	[๘๕๐] บุคคลผู้เป็นพราหมณ์นั้น พึงกล่าวอะไรว่า จริง
	          หรือบุคคลผู้เป็นพราหมณ์นั้นพึงโต้เถียงว่า เท็จ ด้วยเหตุอะไร
	          ความสำคัญว่า เราเสมอเขา เราเลิศกว่าเขา (หรือด้อยกว่าเขา)
	          ย่อมไม่มีในพระอรหันต์ใด
	          พระอรหันต์นั้นพึงตอบโต้วาทะด้วยเหตุอะไรเล่า
	[๘๕๑] บุคคลละที่อาศัยแล้ว ไม่เที่ยวซ่านไปหาที่อาศัย
	          มุนีไม่ทำความเยื่อใยในกาม ว่างจากกามทั้งหลาย
	          ไม่มุ่งหมายอัตภาพต่อไป ไม่พึงกล่าวถ้อยคำขัดแย้งกัน
	[๘๕๒] บุคคลผู้เป็นนาคะ สงัดจากทิฏฐิเหล่าใด
	          พึงเที่ยวไปในโลก ไม่พึงพูดจายึดถือทิฏฐิเหล่านั้น
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๐๔}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๑๐. ปุราเภทสูตร
	          ดอกบัวก้านมีหนามเกิดในน้ำ
	          ไม่แปดเปื้อนด้วยน้ำและโคลนตม ฉันใด
	          มุนีผู้กล่าวเรื่องความสงบ ก็ไม่ยินดี
	          ไม่แปดเปื้อนในกามและโลก ฉันนั้น
	[๘๕๓] มุนีผู้จบเวทนั้น ย่อมไม่ไปด้วยทิฏฐิ
	          ไม่ถึงความถือตัวด้วยอารมณ์ที่รับรู้
	          มุนีนั้นผู้ไม่มีตัณหาและทิฏฐินั้น ไม่ถูกกรรมและสุตะนำไป
	          มุนีนั้นไม่ถูกตัณหาและทิฏฐินำเข้าไปในที่อาศัยทั้งหลาย
	[๘๕๔] มุนีผู้เว้นจากสัญญาแล้ว ย่อมไม่มีกิเลสเครื่องร้อยรัด
	          มุนีผู้หลุดพ้นด้วยปัญญาแล้ว ย่อมไม่มีความลุ่มหลง
	          ชนเหล่าใดยังยึดถือสัญญาและทิฏฐิ
	          ชนเหล่านั้นย่อมเที่ยวกระทบกระทั่งกันในโลก
มาคันทิยสูตรที่ ๙ จบ
๑๐. ปุราเภทสูตร๑-
ว่าด้วยก่อนการดับขันธปรินิพพาน
	(พระพุทธเนรมิตทูลถามดังนี้)
	[๘๕๕] บุคคลมีทัสสนะ๒- อย่างไร มีศีล๓- อย่างไร
	          จึงเรียกว่า เป็นผู้สงบ๔- แล้ว
	          ข้าแต่พระโคตมะ ข้าพระองค์ทูลถามแล้ว
	          ขอพระองค์โปรดตรัสบอกนรชนผู้สูงสุดนั้นแก่ข้าพระองค์เถิด
@เชิงอรรถ :
@๑ ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๘๓-๙๖/๒๔๖-๒๙๖
@๒ ทัสสนะ ในที่นี้หมายถึงอธิปัญญา (ขุ.สุ.อ. ๒/๘๕๕/๓๘๘, ขุ.ม.อ. ๘๓/๓๑๕)
@๓ ศีล ในที่นี้หมายถึงอธิศีล (ขุ.สุ.อ. ๒/๘๕๕/๓๘๘, ขุ.ม.อ. ๘๓/๓๑๕)
@๔ สงบ ในที่นี้หมายถึงอธิจิต (ขุ.สุ.อ. ๒/๘๕๕/๓๘๘, ขุ.ม.อ. ๘๓/๓๑๕)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๐๕}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๑๐. ปุราเภทสูตร
	(พระผู้มีพระภาคตรัสตอบดังนี้)
	[๘๕๖] ก่อนดับขันธปรินิพพาน พระอรหันต์เป็นผู้คลายตัณหา
	          ไม่ติดอยู่กับความเพลิดเพลินที่มีอยู่ในส่วนเบื้องต้น
	          ใครๆ กำหนดไม่ได้ในส่วนท่ามกลาง
	          พระอรหันต์นั้นมิได้มุ่งหวังถึงตัณหาและทิฏฐิ (ในส่วนเบื้องปลาย)
	[๘๕๗] บุคคลผู้ไม่โกรธ ไม่สะดุ้ง ไม่โอ้อวด
	          ไม่คะนอง พูดด้วยปัญญา ไม่ฟุ้งซ่าน
	          เป็นผู้สำรวมวาจานั้นแล ชื่อว่า เป็นมุนี
	[๘๕๘] บุคคลผู้ไม่มีตัณหาเครื่องเหนี่ยวรั้งในอนาคต
	          ไม่เศร้าโศกถึงสิ่งที่ล่วงไปแล้ว
	          ผู้เห็นวิเวกในผัสสะทั้งหลาย
	          ย่อมไม่ถูกนำไปในทิฏฐิทั้งหลาย
	[๘๕๙] บุคคลนั้นเป็นผู้หลีกเร้น
	          ไม่หลอกลวง ไม่ทะเยอทะยาน
	          ไม่ตระหนี่๑- ไม่คะนอง ไม่เป็นที่น่ารังเกียจ
	          และไม่ประกอบในความเป็นผู้มีวาจาส่อเสียด
	[๘๖๐] บุคคลผู้ไม่ยินดีในสิ่งที่น่ายินดี
	          ไม่ประกอบในความดูหมิ่น
	          ละเอียดอ่อน มีปฏิภาณ
	          ไม่ต้องเชื่อใคร และไม่ต้องคลายกำหนัด
	[๘๖๑] บุคคลไม่ศึกษาเพราะอยากได้ลาภ
	          ไม่โกรธเพราะไม่ได้ลาภ
	          ไม่เดือดดาลและไม่ยินดีในรสเพราะตัณหา
@เชิงอรรถ :
@๑ ตระหนี่ มี ๕ อย่าง (๑) อาวาสมัจฉริยะ(ตระหนี่ที่อยู่) (๒) กุลมัจฉริยะ(ตระหนี่ตระกูล) (๓) ลาภ-
@มัจฉริยะ(ตระหนี่ลาภ) (๔) วัณณมัจฉริยะ(ตระหนี่วรรณะ) (๕) ธัมมมัจฉริยะ(ตระหนี่ธรรม)
@(ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๘๗/๒๖๕)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๐๖}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๑๐. ปุราเภทสูตร
	[๘๖๒] บุคคลเป็นผู้วางเฉย มีสติทุกเมื่อ
	          ไม่สำคัญว่าเสมอเขา ไม่สำคัญว่าเลิศกว่าเขา
	          ไม่สำคัญว่าด้อยกว่าเขา ในโลก
	          กิเลสหนาย่อมไม่มีแก่บุคคลนั้น
	[๘๖๓] บุคคลใดไม่มีที่อาศัย
	          ไม่มีตัณหาในภพหรือในวิภพ๑-
	          บุคคลนั้นรู้ธรรมแล้วไม่ต้องอาศัย
	[๘๖๔] เราเรียกบุคคลนั้นผู้ไม่มุ่งหวังในกามทั้งหลายว่า
	          เป็นผู้เข้าไปสงบ บุคคลนั้นไม่มีกิเลสเครื่องร้อยรัด
	          ข้ามตัณหาที่ชื่อว่า วิสัตติกา ได้แล้ว
	[๘๖๕] บุคคลนั้นไม่มีบุตร สัตว์เลี้ยง นา ไร่ และที่ดิน
	          ทิฏฐิว่า มีอัตตา หรือทิฏฐิว่า ไม่มีอัตตา หาไม่ได้ในบุคคลนั้น๒-
	[๘๖๖] เหล่าปุถุชน หรือสมณพราหมณ์
	          พึงกล่าวหาบุคคลนั้นด้วยโทษ๓- ใด
	          โทษนั้น ไม่เชิดชูบุคคลนั้นเลย
	          เพราะฉะนั้น บุคคลนั้นจึงไม่หวั่นไหวในเพราะวาทะทั้งหลาย
	[๘๖๗] บุคคลผู้เป็นมุนี เป็นผู้คลายความยินดี ไม่ตระหนี่
	          ย่อมไม่กล่าวในเรื่องเลิศกว่าเขา
	          ไม่กล่าวในเรื่องเสมอเขา ไม่กล่าวในเรื่องด้อยกว่าเขา
	          เป็นผู้ไม่มีความกำหนด ย่อมไม่ถึงความกำหนด๔-
@เชิงอรรถ :
@๑ ภพ หมายถึงสัสสตทิฏฐิหรือภวทิฏฐิ วิภพ หมายถึงอุจเฉททิฏฐิ หรือวิภวทิฏฐิ (ขุ.สุ.อ. ๒/๘๖๓/๓๙๐)
@และดู ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๙๑/๒๘๕)
@๒ ดู สุตตนิบาต ข้อ ๗๙๔ หน้า ๖๙๑ ในเล่มนี้ และดู ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๒๒/๙๘-๑๐๐, ๙๓/๒๘๘-๒๘๙ ประกอบ
@๓ โทษ หมายถึงกิเลสมีราคะเป็นต้น (ขุ.สุ.อ. ๒/๘๖๖/๓๙๐)
@๔ ความกำหนด(กัปปะ) มี ๒ อย่าง คือ (๑) กำหนดด้วยอำนาจตัณหา (๒) กำหนดด้วยอำนาจทิฏฐิ
@(ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๙๕/๒๙๓)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๐๗}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๑๑. กลหวิวาทสูตร
	[๘๖๘] บุคคลใดไม่มีความถือว่าเป็นของตนในโลก
	          เมื่อไม่มีความถือว่าเป็นของตน ย่อมไม่เศร้าโศก
	          ไม่ถึงความลำเอียงในธรรมทั้งหลาย
	          บุคคลนั้นแล เรียกว่า ผู้สงบ
ปุราเภทสูตรที่ ๑๐ จบ
๑๑. กลหวิวาทสูตร๑-
ว่าด้วยการทะเลาะวิวาท
	(พระพุทธเนรมิตทูลถามดังนี้)
	[๘๖๙] การทะเลาะ การวิวาท ความคร่ำครวญ
	          ความเศร้าโศก ความตระหนี่ ความถือตัว
	          ความดูหมิ่น และวาจาส่อเสียด มีมาจากไหน
	          กิเลสเหล่านั้นมีมาจากไหน
	          ขอเชิญพระองค์โปรดตรัสบอกเหตุนั้น
	(พระผู้มีพระภาคตรัสตอบดังนี้)
	[๘๗๐] การทะเลาะ การวิวาท ความคร่ำครวญ
	          ความเศร้าโศก ความตระหนี่ ความถือตัว
	          ความดูหมิ่น และวาจาส่อเสียด มีมาจากสิ่งเป็นที่รัก๒-
	          การทะเลาะ การวิวาท ประกอบในความตระหนี่
	          มีมาจากสิ่งเป็นที่รัก
	          เมื่อการวิวาทเกิดขึ้นแล้ว ก็มีวาจาส่อเสียดเกิดขึ้น
@เชิงอรรถ :
@๑ ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๙๗-๑๑๒/๒๙๗-๓๓๗
@๒ สิ่งเป็นที่รัก มีความหมาย ๒ อย่าง คือ (๑) สัตว์ หมายถึงมารดา บิดา พี่ น้อง บุตร ธิดา เป็นต้น
@(๒) สังขาร หมายถึงรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ที่ชอบใจ (ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๙๘/๓๐๑-๓๐๒)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๐๘}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๑๑. กลหวิวาทสูตร
	(พระพุทธเนรมิตทูลถามดังนี้)
	[๘๗๑] สิ่งเป็นที่รักในโลกมีอะไรเป็นต้นเหตุ
	          และชนเหล่าใดท่องเที่ยวไปในโลกเพราะความโลภ
	          ความโลภของชนเหล่านั้น มีอะไรเป็นต้นเหตุ
	          ความหวังและความสำเร็จหวังใด จะมีแก่นรชนในภพหน้า
	          ความหวังและความสำเร็จหวังนั้น มีอะไรเป็นต้นเหตุ
	(พระผู้มีพระภาคตรัสตอบดังนี้)
	[๘๗๒] สิ่งเป็นที่รักในโลกมีความพอใจเป็นต้นเหตุ
	          และชนเหล่าใดท่องเที่ยวไปในโลกเพราะความโลภ
	          ความโลภของชนเหล่านั้นมีความพอใจเป็นต้นเหตุ
	          ความหวังและความสำเร็จหวังใด จะมีแก่นรชนในภพหน้า
	          ความหวังและความสำเร็จหวังของนรชนนั้น
	          มีความพอใจนี้เป็นต้นเหตุ
	(พระพุทธเนรมิตทูลถามดังนี้)
	[๘๗๓] ฉันทะในโลกมีต้นเหตุมาจากไหน
	          และความตัดสินใจมีมาจากไหน
	          อนึ่ง ความโกรธ ความเป็นคนพูดเท็จ
	          และความสงสัย มีมาจากอะไร
	          และธรรมเหล่าใดพระสมณะตรัสไว้แล้ว
	          ธรรมเหล่านั้นมีมาจากอะไร
	(พระผู้มีพระภาคตรัสตอบดังนี้)
	[๘๗๔] ชนทั้งหลายในโลกพูดถึงสิ่งใดว่า น่าดีใจ น่าเสียใจ
	          ฉันทะก็จะมีขึ้นเพราะอาศัยสิ่งนั้น
	          ชนในโลกมองเห็นความเสื่อมและความเจริญในรูปทั้งหลายแล้ว
	          ย่อมทำการตัดสินใจ
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๐๙}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๑๑. กลหวิวาทสูตร
	[๘๗๕] ธรรมแม้เหล่านี้ คือ ความโกรธ
	          ความเป็นคนพูดเท็จ และความสงสัย
	          ย่อมมีในเมื่อความดีใจและความเสียใจทั้งสองมีอยู่
	          บุคคลผู้มีสงสัยพึงศึกษาเพื่อทางแห่งญาณ๑-
	          และธรรมเหล่าใดพระสมณะทรงทราบแล้วตรัสไว้
	          ธรรมเหล่านั้น เมื่อความดีใจและความเสียใจทั้งสองมีอยู่ก็มีมา
	(พระพุทธเนรมิตทูลถามดังนี้)
	[๘๗๖] ความดีใจและความเสียใจมีต้นเหตุมาจากไหน
	          เมื่ออะไรไม่มี ความดีใจและความเสียใจเหล่านั้นจึงไม่มี
@เชิงอรรถ :
@๑ ญาณ ในที่นี้หมายถึงญาณ ๑๖ (โสฬสญาณ) ความหยั่งรู้ที่เกิดขึ้นแก่ผู้เจริญวิปัสสนาตามลำดับ
@ตั้งแต่ต้นจนถึงที่สุด คือ (๑) นามรูปปริจเฉทญาณ (ญาณกำหนดรู้นามและรูป) (๒) ปัจจยปริคคหญาณ
@(ญาณกำหนดรู้ปัจจัยของนามและรูป) (๓) สัมมสนญาณ (ญาณกำหนดรู้ด้วยพิจารณาเห็นนามและรูปโดย
@ไตรลักษณ์) (๔) อุทยัพพยานุปัสสนาญาณ (ญาณอันตามเห็นความเกิดและความดับ) (๕) ภังคานุ-
@ปัสสนาญาณ (ญาณอันตามเห็นความสลายเห็นว่าสังขารทั้งปวงล้วนจะต้องสลายไปหมด) (๖) ภยตูปัฏ-
@ฐานญาณ (ญาณอันมองเห็นสังขารปรากฏเป็นของน่ากลัว เพราะล้วนแต่จะต้องสลายไปไม่ปลอดภัยทั้งสิ้น)
@(๗) อาทีนวานุปัสสนาญาณ (ญาณอันคำนึงเห็นสังขารทั้งปวงนั้นว่าเป็นโทษ) (๘) นิพพิทานุปัสสนาญาณ
@(ญาณอันคำนึงเห็นด้วยความหน่าย) (๙) มุญจิตุกัมยตาญาณ (ญาณอันคำนึงด้วยใคร่จะพ้นไปเสีย เมื่อ
@หน่ายสังขารทั้งหลายแล้ว ย่อมปรารถนาที่จะพ้นไปเสียจากสังขารเหล่านั้น) (๑๐) ปฏิสังขานุปัสสนาญาณ
@(ญาณอันคำนึงพิจารณาหาทาง เพื่อมองหาอุบายที่จะปลดเปลื้องออก) (๑๑) สังขารุเปกขาญาณ (ญาณ
@อันเป็นไปโดยความเป็นกลางต่อสังขาร ไม่ยินดียินร้ายต่อสังขารทั้งหลาย) (๑๒) สัจจานุโลมิกญาณ หรือ
@อนุโลมญาณ (ญาณอันเป็นไปโดยอนุโลม ได้แก่การหยั่งรู้อริยสัจ) (๑๓) โคตรภูญาณ (ญาณหยั่งรู้ที่เป็น
@หัวต่อแห่งการข้ามพ้นจากภาวะปุถุชน เข้าสู่ภาวะอริยบุคคล) (๑๔) มัคคญาณ ญาณในอริยมรรค (ความ
@หยั่งรู้ที่ให้สำเร็จภาวะอริยบุคคลแต่ละขั้น) (๑๕) ผลญาณ ญาณในอริยผล (ความหยั่งรู้ที่เป็นผลสำเร็จของ
@พระอริยบุคคลชั้นนั้นๆ) (๑๖) ปัจจเวกขณญาณ (ญาณหยั่งรู้ด้วยการพิจารณาทบทวน สำรวจรู้มรรคผล
@กิเลสที่ละแล้ว กิเลสที่เหลืออยู่และนิพพาน) (ขุ.ป. (แปล) ๓๑/๑-๖๕/๗-๑๐๙, วิสุทฺธิ. ๒/๖๖๒-๘๐๔/๒๕๐-๓๕๐)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๑๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต [๔. อัฏฐกวรรค]
                                                                 ๑๑. กลหวิวาทสูตร
	          ขอพระองค์จงตรัสบอกเรื่องความไม่มีและความมีว่า
	          มีต้นเหตุมาจากสิ่งใดแก่ข้าพระองค์
	(พระผู้มีพระภาคตรัสตอบดังนี้)
	[๘๗๗] ความดีใจและความเสียใจมีต้นเหตุมาจากผัสสะ
	          เมื่อผัสสะไม่มี ความดีใจและความเสียใจเหล่านี้จึงไม่มี
	          เราขอบอกเรื่องคือความไม่มีและความมีนี้ว่า
	          มีต้นเหตุมาจากผัสสะแก่เธอ
	(พระพุทธเนรมิตทูลถามดังนี้)
	[๘๗๘] ผัสสะในโลกมีต้นเหตุมาจากไหน
	          และความยึดถือมีมาจากไหน
	          เมื่ออะไรไม่มี ความยึดถือว่าเป็นของเราจึงไม่มี
	          เมื่ออะไรไม่มี ผัสสะจึงไม่ถูกต้อง
	(พระผู้มีพระภาคตรัสตอบดังนี้)
	[๘๗๙] เพราะอาศัยนามและรูป ผัสสะจึงเกิดขึ้น
	          ความยึดถือมีต้นเหตุมาจากความปรารถนา
	          เมื่อความปรารถนาไม่มี ความยึดถือว่าเป็นของเราจึงไม่มี
	          เมื่อรูปไม่มี ผัสสะจึงไม่ถูกต้อง
	(พระพุทธเนรมิตทูลถามดังนี้)
	[๘๘๐] เมื่อบุคคลดำเนินอย่างไร รูปจึงไม่มี
	          สุขและทุกข์จะไม่มีได้อย่างไร
	          สุขและทุกข์ย่อมไม่มีโดยวิธีการใด
	          ขอพระองค์โปรดตรัสบอกวิธีการนั้นแก่ข้าพระองค์
	          ข้าพระองค์มีความตั้งใจว่า จะรู้วิธีการนั้น
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๕ หน้า : ๗๑๑}

เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับ มจร. เล่มที่ ๒๕ หน้าที่ ๖๘๗-๗๑๑.
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_page.php?book=25&page=687&pages=25&edition=mcu
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :-
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_read.php?B=25&A=18501
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_line.php?B=25&A=18501#p687
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ 25 :-
https://84000.org/tipitaka/read/?index_25
https://84000.org/tipitaka/read/?index_mcu25
https://84000.org/tipitaka/english/?index_25