พระไตรปิฏกเล่มที่ ๑๑ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๓ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ทีฆนิกาย ปาฏิกวรรค
หน้าที่ ๒๕๙-๒๗๖.

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
สังคีติหมวด ๓
	[๓๐๕] ท่านผู้มีอายุทั้งหลาย ธรรมหมวดละ ๓ ประการ ที่พระผู้มีพระภาค
ผู้ทรงรู้ ทรงเห็น เป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ตรัสไว้โดยชอบแล้ว
มีอยู่ พวกเราทั้งหมดนี้แหละพึงสังคายนา ไม่พึงวิวาทกันในธรรมนั้น ฯลฯ เพื่อ
ประโยชน์ เพื่อเกื้อกูล เพื่อสุขแก่เทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย
	ธรรมหมวดละ ๓ ประการ คืออะไร
	คือ
๑
	อกุศลมูล๑- ๓
		๑. อกุศลมูลคือโลภะ (ความอยากได้)
		๒. อกุศลมูลคือโทสะ (ความคิดประทุษร้าย)
		๓. อกุศลมูลคือโมหะ (ความหลง)
๒
	กุศลมูล๒- ๓
		๑. กุศลมูลคืออโลภะ (ความไม่อยากได้)
		๒. กุศลมูลคืออโทสะ (ความไม่คิดประทุษร้าย)
		๓. กุศลมูลคืออโมหะ (ความไม่หลง)
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๗๐/๒๗๕
@๒ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๗๐/๒๗๗
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๕๙}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
๓
	ทุจริต๑- ๓
		๑. กายทุจริต (ความประพฤติชั่วด้วยกาย)๒-
		๒. วจีทุจริต (ความประพฤติชั่วด้วยวาจา)
		๓. มโนทุจริต (ความประพฤติชั่วด้วยใจ)
๔
	สุจริต๓- ๓
		๑. กายสุจริต (ความประพฤติชอบด้วยกาย)
		๒. วจีสุจริต (ความประพฤติชอบด้วยวาจา)
		๓. มโนสุจริต (ความประพฤติชอบด้วยใจ)
๕
	อกุศลวิตก๔- ๓
		๑. กามวิตก (ความตรึกในทางกาม)
		๒. พยาบาทวิตก (ความตรึกในทางพยาบาท)
		๓. วิหิงสาวิตก (ความตรึกในทางเบียดเบียน)
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๒/๑๔๐
@๒ อีกนัยหนึ่งแปลว่า ความประพฤติชั่วที่เป็นไปทางกาย หรือความประพฤติชั่วทางกายก็ได้
@(ที.ปา.อ. ๓๐๕/๑๗๙)
@๓ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๒/๑๔๑
@๔ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๑๒๕/๓๗๒
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๖๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
๖
	กุศลวิตก๑- ๓
		๑. เนกขัมมวิตก (ความตรึกปลอดจากกาม)
		๒. อพยาบาทวิตก (ความตรึกปลอดจากพยาบาท)
		๓. อวิหิงสาวิตก (ความตรึกปลอดจากการเบียดเบียน)
๗
	อกุศลสังกัปปะ ๓
		๑. กามสังกัปปะ (ความดำริในทางกาม)
		๒. พยาปาทสังกัปปะ (ความดำริในทางพยาบาท)
		๓. วิหิงสาสังกัปปะ (ความดำริในทางเบียดเบียน)
๘
	กุศลสังกัปปะ๒- ๓
		๑. เนกขัมมสังกัปปะ (ความดำริปลอดจากกาม)
		๒. อพยาปาทสังกัปปะ (ความดำริปลอดจากพยาบาท)
		๓. อวิหิงสาสังกัปปะ (ความดำริปลอดจากการเบียดเบียน)
๙
	อกุศลสัญญา ๓
		๑. กามสัญญา (ความกำหนดหมายในทางกาม)
		๒. พยาปาทสัญญา (ความกำหนดหมายในทางพยาบาท)
		๓. วิหิงสาสัญญา (ความกำหนดหมายในทางเบียดเบียน)
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๑๒๕/๓๗๒
@๒ ดูเทียบ ที.ม. (แปล) ๑๐/๔๐๒/๓๓๕
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๖๑}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
๑๐
	กุศลสัญญา ๓
		๑. เนกขัมมสัญญา (ความกำหนดหมายปลอดจากกาม)
		๒. อพยาปาทสัญญา (ความกำหนดหมายปลอดจากพยาบาท)
		๓. อวิหิงสาสัญญา (ความกำหนดหมายปลอดจากการเบียดเบียน)
๑๑
	อกุศลธาตุ ๓
		๑. กามธาตุ (ธาตุคือกาม)
		๒. พยาปาทธาตุ (ธาตุคือพยาบาท)
		๓. วิหิงสาธาตุ (ธาตุคือวิหิงสา)
๑๒
	กุศลธาตุ ๓
		๑. เนกขัมมธาตุ (ธาตุคือเนกขัมมะ)
		๒. อพยาปาทธาตุ (ธาตุคืออพยาบาท)
		๓. อวิหิงสาธาตุ (ธาตุคืออวิหิงสา)
๑๓
	ธาตุ ๓ อีกนัยหนึ่ง
		๑. กามธาตุ (ธาตุคือกามภพ)
		๒. รูปธาตุ (ธาตุคือรูปภพ)
		๓. อรูปธาตุ (ธาตุคืออรูปภพ)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๖๒}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
๑๔
	ธาตุ ๓ อีกนัยหนึ่ง
		๑. รูปธาตุ (ธาตุคือรูปภพ)
		๒. อรูปธาตุ (ธาตุคืออรูปภพ)
		๓. นิโรธธาตุ  (ธาตุคือนิโรธ)
๑๕
	ธาตุ๑- ๓ อีกนัยหนึ่ง
		๑. หีนธาตุ (ธาตุอย่างหยาบ)
		๒. มัชฌิมธาตุ (ธาตุอย่างกลาง)
		๓. ปณีตธาตุ (ธาตุอย่างประณีต)
๑๖
	ตัณหา ๓
		๑. กามตัณหา๒- (ความทะยานอยากในกาม)
		๒. ภวตัณหา๓- (ความทะยานอยากในภพ)
		๓. วิภวตัณหา๔- (ความทะยานอยากในวิภพ)
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๗๗/๓๐๐-๓๐๑
@๒ กามตัณหา หมายถึงราคะที่มีกามคุณ ๕ เป็นอารมณ์ (ที.ปา.อ. ๓๐๕/๑๘๒, ที.ปา.ฏีกา ๓๐๕/๒๓๕)
@๓ ภวตัณหา หมายถึงราคะในรูปภพและอรูปภพ ราคะอันสหรคตด้วยสัสสตทิฏฐิ หรือความปรารถนาภพ
@(ที.ปา.อ. ๓๐๕/๑๘๒)
@๔ วิภวตัณหา หมายถึงราคะที่สหรคตด้วยอุจเฉททิฏฐิ (ที.ปา.อ. ๓๐๕/๑๘๒)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๖๓}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
๑๗
	ตัณหา ๓ อีกนัยหนึ่ง
		๑. กามตัณหา (ความทะยานอยากในกามภพ)
		๒. รูปตัณหา (ความทะยานอยากในรูปภพ)
		๓. อรูปตัณหา (ความทะยานอยากในอรูปภพ)
๑๘
	ตัณหา๑- ๓ อีกนัยหนึ่ง
		๑. รูปตัณหา (ความทะยานอยากในรูปภพ)
		๒. อรูปตัณหา (ความทะยานอยากในอรูปภพ)
		๓. นิโรธตัณหา๒- (ความทะยานอยากในความดับสูญ)
๑๙
	สังโยชน์๓- ๓
		๑. สักกายทิฏฐิ (ความเห็นว่าเป็นตัวของตน)
		๒. วิจิกิจฉา (ความลังเลสงสัย)
		๓. สีลัพพตปรามาส (ความถือมั่นศีลพรต)
๒๐
	อาสวะ๔- ๓
		๑. กามาสวะ (อาสวะคือกาม)
		๒. ภวาสวะ (อาสวะคือภพ)
		๓. อวิชชาสวะ (อาสวะคืออวิชชา)
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ อภิ.วิ. (แปล) ๓๕/๙๑๘/๕๗๔
@๒ นิโรธตัณหา หมายถึงราคะที่สหรคตด้วยอุจเฉททิฏฐิ ที่ถือว่าภพ คือ ความเป็นมนุษย์ ความเป็นเทพ
@ชั้นกามาวจร ความเป็นเทพชั้นรูปาวจรและชั้นอรูปาวจร ขาดสูญ (ที.ปา.อ. ๓๐๕/๑๘๒, 
@ที.ปา.ฏีกา ๓๐๕/๒๓๖)
@๓ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๙๕/๓๒๘
@๔ ดูเทียบ อภิ.วิ. (แปล) ๓๕/๙๑๔/๕๗๑
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๖๔}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
๒๑
	ภพ ๓
		๑. กามภพ (ภพที่เป็นกามาวจร)
		๒. รูปภพ (ภพที่เป็นรูปาวจร)
		๓. อรูปภพ (ภพที่เป็นอรูปาวจร)
๒๒
	เอสนา๑- (การแสวงหา) ๓
		๑. กาเมสนา (การแสวงหากาม)
		๒. ภเวสนา (การแสวงหาภพ)
		๓. พรหมจริเยสนา (การแสวงหาพรหมจรรย์)
๒๓
	วิธา๒- (ความถือตัว) ๓
		๑. เสยโยหมัสมีติ วิธา (ถือตัวว่าเราเป็นผู้เลิศกว่าเขา)
		๒. สทิโสหมัสมีติ วิธา (ถือตัวว่าเราเป็นผู้เสมอเขา)
		๓. หีโนหมัสมีติ วิธา (ถือตัวว่าเราเป็นผู้ด้อยกว่าเขา)
๒๔
	อัทธา(กาล) ๓
		๑. อตีตอัทธา (อดีตกาล)
		๒. อนาคตอัทธา (อนาคตกาล)
		๓. ปัจจุปปันนอัทธา (ปัจจุบันกาล)
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ อภิ.วิ. (แปล) ๓๕/๙๑๙/๕๗๕
@๒ ดูเทียบ อภิ.วิ. (แปล) ๓๕/๙๒๐/๕๗๖
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๖๕}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
๒๕
	อันตะ ๓
		๑. สักกายอันตะ (ส่วนสุดคือสักกายะ)
		๒. สักกายสมุทยอันตะ (ส่วนสุดคือสักกายสมุทัย)
		๓. สักกายนิโรธอันตะ (ส่วนสุดคือสักกายนิโรธ)
๒๖
	เวทนา๑- ๓
		๑. สุขเวทนา (ความรู้สึกสุข)
		๒. ทุกขเวทนา (ความรู้สึกทุกข์)
		๓. อทุกขมสุขเวทนา (ความรู้สึกไม่ใช่ทุกข์ไม่ใช่สุข)
๒๗
	ทุกขตา๒- ๓
		๑. ทุกขทุกขตา (สภาวทุกข์คือทุกข์)
		๒. สังขารทุกขตา (สภาวทุกข์คือสังขาร)
		๓. วิปริณามทุกขตา (สภาวทุกข์คือความแปรผันไป)
๒๘
	ราสี(กอง) ๓
		๑. มิจฉัตตนิยตราสี (กองแห่งธรรมที่มีสภาวะผิดและให้ผลแน่นอน)
		๒. สัมมัตตนิยตราสี (กองแห่งธรรมที่มีสภาวะชอบและให้ผลแน่นอน)
		๓. อนิยตราสี (กองแห่งธรรมที่ให้ผลไม่แน่นอน)
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ สํ.สฬา. (แปล) ๑๘/๒๔๙/๒๗๐
@๒ ดูเทียบ สํ.สฬา. (แปล) ๑๘/๓๒๗/๓๔๕
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๖๖}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
๒๙
	ตมะ(ความมืด) ๓
		๑. เคลือบแคลง สงสัย ไม่น้อมใจเชื่อ ไม่เลื่อมใส ปรารภอดีตกาล
		๒. เคลือบแคลง สงสัย ไม่น้อมใจเชื่อ ไม่เลื่อมใส ปรารภอนาคตกาล
		๓. เคลือบแคลง สงสัย ไม่น้อมใจเชื่อ ไม่เลื่อมใส ปรารภปัจจุบันกาล
๓๐
	อรักเขยยะ(ข้อที่พระตถาคตไม่ต้องรักษา) ๓
	๑. พระตถาคตทรงมีกายสมาจาร (ความประพฤติทางกาย) บริสุทธิ์ ไม่ทรง
มีกายทุจริตที่พระองค์จะต้องรักษาไว้โดยตั้งพระทัยว่า ‘คนอื่นๆ อย่าได้
รู้กายทุจริตของเรานี้’
	๒. พระตถาคตทรงมีวจีสมาจาร (ความประพฤติทางวาจา) บริสุทธิ์ ไม่ทรง
มีวจีทุจริตที่พระองค์จะต้องรักษาไว้โดยตั้งพระทัยว่า ‘คนอื่นๆ อย่าได้รู้
วจีทุจริตของเรานี้’
	๓. พระตถาคตทรงมีมโนสมาจาร (ความประพฤติทางใจ) บริสุทธิ์ ไม่ทรงมี
มโนทุจริตที่พระองค์จะต้องรักษาไว้โดยตั้งพระทัยว่า ‘คนอื่นๆ อย่าได้รู้
มโนทุจริตของเรานี้’
๓๑
	กิญจนะ๑- (เครื่องกังวล) ๓
		๑. ราคกิญจนะ (เครื่องกังวลคือราคะ)
		๒. โทสกิญจนะ (เครื่องกังวลคือโทสะ)
		๓. โมหกิญจนะ (เครื่องกังวลคือโมหะ)
@เชิงอรรถ :
@๑ อภิ.วิ. (แปล) ๓๕/๙๒๔/๕๗๗
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๖๗}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
๓๒
	อัคคิ๑- (ไฟ) ๓
		๑. ราคัคคิ (ไฟคือราคะ)
		๒. โทสัคคิ (ไฟคือโทสะ)
		๓. โมหัคคิ (ไฟคือโมหะ)
๓๓
	อัคคิ๒- ๓ อีกนัยหนึ่ง
		๑. อาหุเนยยัคคิ (ไฟคืออาหุไนยบุคคล)
		๒. คหปตัคคิ (ไฟคือคหบดี)
		๓. ทักขิเณยยัคคิ (ไฟคือทักขิไณยบุคคล)
๓๔
	รูปสังคหะ ๓
		๑. สนิทัสสนสัปปฏิฆรูป (รูปที่เห็นได้และสัมผัสได้)
		๒. อนิทัสสนสัปปฏิฆรูป (รูปที่เห็นไม่ได้ แต่สัมผัสได้)
		๓. อนิทัสสนอัปปฏิฆรูป (รูปที่เห็นไม่ได้และสัมผัสไม่ได้)
๓๕
	สังขาร๓- ๓
		๑. ปุญญาภิสังขาร (สภาพที่ปรุงแต่งกรรมฝ่ายดี)
		๒. อปุญญาภิสังขาร (สภาพที่ปรุงแต่งกรรมฝ่ายชั่ว)
		๓. อาเนญชาภิสังขาร (สภาพที่ปรุงแต่งภพอันมั่นคงไม่หวั่นไหว)
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ องฺ.สตฺตก. (แปล) ๒๓/๔๗/๗๒
@๒ ดูเทียบ องฺ.สตฺตก. (แปล) ๒๓/๔๗/๗๓
@๓ สังขาร ในที่นี้หมายถึงสภาพที่ปรุงแต่งกิจ(หน้าที่)อันเป็นของตน การให้ผลแก่ตน
@(ที.ปา.อ. ๓๐๕/๑๙๒, ที.ปา.ฏีกา ๓๐๕/๒๕๒)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๖๘}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
๓๖
	บุคคล ๓
	๑. เสขบุคคล (บุคคลผู้ยังต้องศึกษา)
	๒. อเสขบุคคล (บุคคลผู้ไม่ต้องศึกษา)
	๓. เนวเสขานาเสขบุคคล (บุคคลผู้ยังต้องศึกษาก็มิใช่
ผู้ไม่ต้องศึกษาก็มิใช่)
๓๗
	เถระ ๓
		๑. ชาติเถระ (พระเถระโดยชาติ)
		๒. ธัมมเถระ (พระเถระโดยธรรม)
		๓. สมมติเถระ (พระเถระโดยสมมติ)
๓๘
	บุญกิริยาวัตถุ๑- ๓
		๑. ทานมัยบุญกิริยาวัตถุ (บุญกิริยาวัตถุที่สำเร็จด้วยทาน)
		๒. สีลมัยบุญกิริยาวัตถุ (บุญกิริยาวัตถุที่สำเร็จด้วยศีล)
		๓. ภาวนามัยบุญกิริยาวัตถุ (บุญกิริยาวัตถุที่สำเร็จด้วยภาวนา)
๓๙
	โจทนาวัตถุ(เหตุที่ใช้โจท) ๓
		๑. ทิฏเฐนะ (โจทด้วยได้เห็น)
		๒. สุเตนะ (โจทด้วยได้ยินได้ฟัง)
		๓.  ปริสังกายะ (โจทด้วยความระแวงสงสัย)
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ องฺ.อฏฺฐก. (แปล) ๒๓/๓๖/๒๙๔
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๖๙}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
๔๐
	กามุปปัตติ(การเกิดในกามภพ) ๓
	๑. สัตว์ที่มีกามปรากฏเฉพาะหน้ามีอยู่ สัตว์เหล่านั้นเป็นไปตามอำนาจของ
กามทั้งหลายที่ปรากฏเฉพาะหน้าแล้ว เช่น มนุษย์ เทพบางพวกและ
วินิปาติกะบางพวก๑- นี้เป็นกามุปปัตติที่ ๑
	๒. สัตว์ที่เนรมิตกามคุณได้มีอยู่ สัตว์เหล่านั้นเนรมิตแล้ว เป็นไปตามอำนาจ
ของกามทั้งหลาย เช่น พวกเทพชั้นนิมมานรดี นี้เป็นกามุปปัตติที่ ๒
	๓. สัตว์ที่ผู้อื่นเนรมิตกามคุณให้มีอยู่ สัตว์เหล่านั้นเป็นไปตามอำนาจของ
กามคุณที่ผู้อื่นเนรมิตให้แล้ว เช่น พวกเทพชั้นปรนิมมิตวสวัตดี นี้เป็น
กามุปปัตติที่ ๓
๔๑
	การเข้าถึงความสุข ๓
	๑. สัตว์พวกที่ทำความสุขให้เกิดขึ้นๆ แล้วอยู่เป็นสุขมีอยู่ เช่น พวกเทพ
ชั้นพรหมกายิกา นี้เป็นการเข้าถึงความสุขที่ ๑
	๒. สัตว์พวกที่เอิบอิ่ม อิ่มเอม บริบูรณ์ เปี่ยมล้นด้วยความสุขมีอยู่ สัตว์
เหล่านั้นบางครั้งบางคราวก็เปล่งอุทานว่า ‘สุขหนอๆ’ เช่น พวกเทพ
ชั้นอาภัสสระ นี้เป็นการเข้าถึงความสุขที่ ๒
	๓. สัตว์พวกที่เอิบอิ่ม อิ่มเอม บริบูรณ์ เปี่ยมล้นด้วยความสุขมีอยู่ สัตว์
เหล่านั้นยินดีเสวยความสุขทางจิตอันประณีตเท่านั้น เช่น พวกเทพ
ชั้นสุภกิณหะ นี้เป็นการเข้าถึงความสุขที่ ๓
@เชิงอรรถ :
@๑ วินิปาติกะบางจำพวก หมายถึงสัตว์จำพวกปลาและเต่า เป็นต้นที่มีที่อยู่ประจำของตน ยกเว้นสัตว์นรก
@(ที.ปา.อ. ๓๐๕/๑๙๖)
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๗๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
๔๒
	ปัญญา ๓
	๑. เสขปัญญา (ปัญญาของบุคคลผู้ยังต้องศึกษา)
	๒. อเสขปัญญา (ปัญญาของบุคคลผู้ไม่ต้องศึกษา)
	๓. เนวเสขานาเสขปัญญา (ปัญญาของบุคคลผู้ยังต้องศึกษาก็มิใช่
ผู้ไม่ต้องศึกษาก็มิใช่)
๔๓
	ปัญญา๑- ๓ อีกนัยหนึ่ง
		๑. จินตามยปัญญา (ปัญญาที่เกิดจากการคิด)
		๒. สุตมยปัญญา (ปัญญาที่เกิดจากการฟัง)
		๓. ภาวนามยปัญญา (ปัญญาที่เกิดจากการอบรม)
๔๔
	อาวุธ๒- ๓
		๑. สุตาวุธ (อาวุธคือสุตะ)
		๒. ปวิเวกาวุธ (อาวุธคือปวิเวก)
		๓. ปัญญาวุธ (อาวุธคือปัญญา)
๔๕
	อินทรีย์๓- ๓
	๑. อนัญญาตัญญัสสามีตินทรีย์ (อินทรีย์ของผู้ปฏิบัติด้วยมุ่งว่าเราจักรู้สัจธรรม
ที่ยังมิได้รู้)
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ อภิ.วิ. (แปล) ๓๕/๗๖๘/๕๐๓-๕๐๔
@๒ อาวุธ แปลว่าเครื่องมือที่ใช้ป้องกันหรือต่อสู้ ในที่นี้หมายถึงอาวุธในทางธรรม ๓ ประการ คือ (๑) สุตะ
@หมายถึงพระพุทธพจน์ (๒) ปวิเวกะ หมายถึงวิเวก(ความสงัด) ๓ ประการ คือ กายวิเวก จิตตวิเวก และ
@อุปธิวิเวก (๓) ปัญญา หมายถึงปัญญาทั้งที่เป็นโลกิยะและโลกุตตระ
@๓ ดูเทียบ สํ.ม. (แปล) ๑๙/๔๙๓/๓๐๓, อภิ.วิ. (แปล) ๓๕/๒๒๐/๒๐๑-๒๐๒
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๗๑}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
	๒. อัญญินทรีย์ (อินทรีย์คือปัญญาที่รู้ทั่วถึงได้แก่ โสดาปัตติ-
ผลญาณ)
	๓. อัญญาตาวินทรีย์ (อินทรีย์ของท่านผู้รู้ทั่วถึงแล้ว)
๔๖
	จักขุ๑- ๓
		๑. มังสจักขุ (ตาเนื้อ)
		๒. ทิพพจักขุ (ตาทิพย์)
		๓. ปัญญาจักขุ (ตาคือปัญญา)
๔๗
	สิกขา๒- ๓
		๑. อธิสีลสิกขา (สิกขาคือศีลอันยิ่ง)
		๒. อธิจิตตสิกขา (สิกขาคือจิตอันยิ่ง)
		๓. อธิปัญญาสิกขา (สิกขาคือปัญญาอันยิ่ง)
๔๘
	ภาวนา๓- ๓
		๑. กายภาวนา (การอบรมกาย)
		๒. จิตตภาวนา (การอบรมจิต)
		๓. ปัญญาภาวนา (การอบรมปัญญา)
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ ขุ.ม. (แปล) ๒๙/๑๑/๕๕
@๒ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๘๒/๓๐๙
@๓ ดูเทียบ องฺ.ปญฺจก. (แปล) ๒๒/๗๙/๑๔๕
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๗๒}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
๔๙
	อนุตตริยะ ๓
		๑. ทัสสนานุตตริยะ (การเห็นอันยอดเยี่ยม)
		๒. ปฏิปทานุตตริยะ (การปฏิบัติอันยอดเยี่ยม)
		๓. วิมุตตานุตตริยะ (การหลุดพ้นอันยอดเยี่ยม)
๕๐
	สมาธิ๑- ๓
		๑. สวิตักกสวิจารสมาธิ (สมาธิที่มีทั้งวิตกและวิจาร)
		๒. อวิตักกวิจารมัตตสมาธิ (สมาธิที่ไม่มีวิตกมีเพียงวิจาร)
		๓. อวิตักกอวิจารสมาธิ (สมาธิที่ไม่มีวิตกและไม่มีวิจาร)
๕๑
	สมาธิ๒- ๓ อีกนัยหนึ่ง
		๑. สุญญตสมาธิ (สมาธิที่พิจารณาเห็นความว่าง)
		๒. อนิมิตตสมาธิ (สมาธิที่พิจารณาธรรมอันไม่มีนิมิต)
		๓. อัปปณิหิตสมาธิ (สมาธิที่พิจารณาธรรมไม่มีความตั้งปรารถนา)
๕๒
	โสเจยยะ๓- (ความสะอาด) ๓
		๑. กายโสเจยยะ (ความสะอาดทางกาย)
		๒. วจีโสเจยยะ (ความสะอาดทางวาจา)
		๓. มโนโสเจยยะ (ความสะอาดทางใจ)
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๑๘๔/๔๐๙
@๒ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๑๘๔/๔๐๙
@๓ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๑๒๑/๓๖๖
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๗๓}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
๕๓
	โมเนยยะ๑- (ธรรมที่ทำให้เป็นมุนี) ๓
		๑. กายโมเนยยะ (ธรรมที่ทำให้เป็นมุนีทางกาย)
		๒. วจีโมเนยยะ (ธรรมที่ทำให้เป็นมุนีทางวาจา)
		๓. มโนโมเนยยะ (ธรรมที่ทำให้เป็นมุนีทางใจ)
๕๔
	โกสัลละ๒- (ความเป็นผู้ฉลาด) ๓
		๑. อายโกสัลละ (ความเป็นผู้ฉลาดในความเจริญ)
		๒. อปายโกสัลละ (ความเป็นผู้ฉลาดในความเสื่อม)
		๓. อุปายโกสัลละ๓- (ความเป็นผู้ฉลาดในอุบาย)
๕๕
	มทะ(ความมัวเมา) ๓
		๑. อาโรคยมทะ (ความมัวเมาในความไม่มีโรค)
		๒. โยพพนมทะ (ความมัวเมาในความเป็นหนุ่มสาว)
		๓. ชีวิตมทะ (ความมัวเมาในชีวิต)
๕๖
	อธิปไตย๔- ๓
		๑. อัตตาธิปไตย (ความมีตนเป็นใหญ่)
		๒. โลกาธิปไตย (ความมีโลกเป็นใหญ่)
		๓. ธัมมาธิปไตย (ความมีธรรมเป็นใหญ่)
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๑๒๓/๓๖๙
@๒ ดูเทียบ อภิ.วิ. (แปล) ๓๕/๗๗๑/๕๐๕
@๓ อุปายโกสัลละ หมายถึงปัญญาที่รู้จักวิธีทำการงานทั้งฝ่ายเสื่อมและฝ่ายเจริญ (ที.ปา.ฏีกา ๓๐๕/๒๗๐)
@๔ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๔๐/๒๐๑
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๗๔}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๓
๕๗
	กถาวัตถุ ๓
	๑. กล่าวถ้อยคำว่า กาลที่ล่วงไปแล้ว ได้มีแล้วอย่างนี้ ปรารภกาลส่วนอดีต
	๒. กล่าวถ้อยคำว่า กาลที่ยังมาไม่ถึง จักมีอย่างนี้ ปรารภกาลส่วนอนาคต
	๓. กล่าวถ้อยคำว่า กาลที่เกิดขึ้นเฉพาะหน้าบัดนี้เป็นอยู่อย่างนี้ ปรารภกาล
ส่วนปัจจุบันนี้
๕๘
	วิชชา๑- ๓
	๑. วิชชาคือปุพเพนิวาสานุสสติญาณ (ความหยั่งรู้ที่ทำให้ระลึกชาติก่อนได้)
	๒. วิชชาคือจุตูปปาตญาณ (ความหยั่งรู้การจุติและอุบัติของสัตว์ทั้งหลาย)
	๓. วิชชาคืออาสวักขยญาณ (ความหยั่งรู้ในธรรมเป็นที่สิ้นไปแห่งอาสวะ
ทั้งหลาย)
๕๙
	วิหารธรรม(ธรรมเป็นเครื่องอยู่) ๓
		๑. ทิพพวิหารธรรม (ธรรมเป็นเครื่องอยู่ของเทพ)
		๒. พรหมวิหารธรรม (ธรรมเป็นเครื่องอยู่ของพรหม)
		๓. อริยวิหารธรรม (ธรรมเป็นเครื่องอยู่ของพระอริยะ)
๖๐
	ปาฏิหาริย์๒- ๓
		๑. อิทธิปาฏิหาริย์ (ปาฏิหาริย์คือฤทธิ์)
		๒. อาเทสนาปาฏิหาริย์ (ปาฏิหาริย์คือการทายใจ)
		๓. อนุสาสนีปาฏิหาริย์ (ปาฏิหาริย์คืออนุศาสนี)
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๖๐/๒๓๐-๒๓๑
@๒ ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) ๒๐/๖๑/๒๓๔
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๗๕}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [๑๐. สังคีติสูตร]
                                                                 สังคีติหมวด ๔
	ท่านผู้มีอายุทั้งหลาย นี้แล คือธรรมหมวดละ ๓ ประการ ที่พระผู้มีพระภาค
ผู้ทรงรู้ ทรงเห็น เป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ตรัสไว้โดยชอบแล้ว
พวกเราทั้งหมดนี้แหละพึงสังคายนา ไม่พึงวิวาทกันในธรรมนั้น ฯลฯ เพื่อประโยชน์
เพื่อเกื้อกูล เพื่อสุขแก่เทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย
สังคีติหมวด ๓ จบ
สังคีติหมวด ๔
	[๓๐๖] ท่านผู้มีอายุทั้งหลาย ธรรมหมวดละ ๔ ประการ ที่พระผู้มีพระภาค
ผู้ทรงรู้ ทรงเห็น เป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น ตรัสไว้โดยชอบแล้ว
มีอยู่ พวกเราทั้งหมดนี้แหละพึงสังคายนา ไม่พึงวิวาทกันในธรรมนั้น ฯลฯ เพื่อ
ประโยชน์ เพื่อเกื้อกูล เพื่อสุขแก่เทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย
	ธรรมหมวดละ ๔ ประการ คืออะไร
	คือ
๑
	สติปัฏฐาน๑- (ธรรมเป็นที่ตั้งแห่งสติ) ๔
	ภิกษุในพระธรรมวินัยนี้
	๑. พิจารณาเห็นกายในกายอยู่ มีความเพียร มีสัมปชัญญะ มีสติ
กำจัดอภิชฌาและโทมนัสในโลกได้
	๒. พิจารณาเห็นเวทนาในเวทนาทั้งหลาย ...
	๓. พิจารณาเห็นจิตในจิต ...
	๔. พิจารณาเห็นธรรมในธรรมทั้งหลายอยู่ มีความเพียร มีสัมปชัญญะ
มีสติ กำจัดอภิชฌาและโทมนัสในโลกได้
@เชิงอรรถ :
@๑ ดูเทียบ ที.ม. (แปล) ๑๐/๓๗๒/๓๐๑, องฺ.จตุกฺก. (แปล) ๒๑/๒๗๔/๓๙๐
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๑๑ หน้า : ๒๗๖}

เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับ มจร. เล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๒๕๙-๒๗๖.
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_page.php?book=11&page=259&pages=18&edition=mcu
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :-
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_read.php?B=11&A=7398
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_line.php?B=11&A=7398#p259
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ 11 :-
https://84000.org/tipitaka/read/?index_11
https://84000.org/tipitaka/read/?index_mcu11
https://84000.org/tipitaka/english/?index_11