ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
     ฉบับหลวง   ฉบับมหาจุฬาฯ   บาลีอักษรไทย   PaliRoman 
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๓ สุตฺต. ขุ. ปฏิสมฺภิทามคฺโค

ปโยคญฺจ   สาเธติ   วิเสสมธิคจฺฉติ   ๑-   เอวเมว  ภิกฺขุ  นาสิกคฺเค
วา   มุขนิมิตฺเต   วา   สตึ  อุปฏฺฐเปตฺวา  นิสินฺโน  โหติ  น  อาคเต
@เชิงอรรถ:  ม. อิเม ปาฐา นตฺถิ ฯ
วา   คเต   วา   อสฺสาสปสฺสาเส   มนสิ   กโรติ   น  อาคตา  วา
คตา   วา   อสฺสาสปสฺสาสา   อวิทิตา   โหนฺติ   ปธานญฺจ   ปญฺญายติ
ปโยคญฺจ สาเธติ วิเสสมธิคจฺฉติ [๑]- ฯ
     [๓๘๕]   กตมํ   ปธานํ   ฯ   อารทฺธวิริยสฺส   กาโยปิ  จิตฺตมฺปิ
กมฺมนิยํ   โหติ   อิทํ   ปธานํ   ฯ  กตโม  ปโยโค  ฯ  อารทฺธวิริยสฺส
อุปกฺกิเลสา   ปหียนฺติ   วิตกฺกา   วูปสมนฺติ   อยํ   ปโยโค  ฯ  กตโม
วิเสโส     ฯ    อารทฺธวิริยสฺส    สญฺโญชนานิ    ปหียนฺติ    อนุสยา
พฺยาสนฺติ  ๒-  อยํ  วิเสโส  ฯ  เอวํ  อิเม  จ ตโย ธมฺมา เอกจิตฺตสฺส
อารมฺมณา   น   โหนฺติ   น   จิเม   ตโย   ธมฺมา   อวิทิตา  โหนฺติ
น    จ    จิตฺตํ   วิกฺเขปํ   คจฺฉติ   ปธานญฺจ   ปญฺญายติ   ปโยคญฺจ
สาเธติ วิเสสมธิคจฺฉติ ฯ
     [๓๘๖]        อานาปานสฺสติ ยสฺส        ปริปุณฺณา สุภาวิตา
                       อนุปุพฺพํ ปริจิตา                   ยถา พุทฺเธน เทสิตา
                       โส อิมํ โลกํ ๓- ปภาเสติ        อพฺภา มุตฺโตว จนฺทิมาติ ฯ
     {๓๘๖.๑}   อานนฺติ  อสฺสาโส  โน  ปสฺสาโส ฯ อปานนฺติ ปสฺสาโส
โน  อสฺสาโส  ฯ  อสฺสาสปสฺสาสวเสน  อุปฏฺฐานํ  สติ  ๔- โย อสฺสาสติ
ตสฺสุปฏฺฐาติ     โย     ปสฺสาสติ     ตสฺสุปฏฺฐาติ    ฯ    ปริปุณฺณาติ
ปริคฺคหฏฺเฐน     ปริปุณฺณา    ปริวารฏฺเฐน    ปริปุณฺณา    ปริปูรฏฺเฐน
@เชิงอรรถ:  ม. ปธานญฺจ ฯ  ม. พฺยนฺตี โหนฺติ ฯ  สี. อิเม โลเก ฯ
@ สี. อสฺสาสวเสน อุปฏฺฐานํ สติ ปสฺสาสวเสน อุปฏฺฐานํ สติ ฯ
ปริปุณฺณา ฯ
     {๓๘๖.๒}   สุภาวิตาติ  จตสฺโส  ภาวนา  ตตฺถ  ชาตานํ  ธมฺมานํ
อนติวตฺตนฏฺเฐน     ภาวนา     อินฺทฺริยานํ    เอกรสฏฺเฐน    ภาวนา
ตทุปควิริยวาหนฏฺเฐน    ภาวนา    อาเสวนฏฺเฐน    ภาวนา   ตสฺสิเม
จตฺตาโร   ภาวนฏฺฐา   ยานีกตา   โหนฺติ  วตฺถุกตา  อนุฏฺฐิตา  ปริจิตา
สุสมารทฺธา ฯ
     {๓๘๖.๓}   ยานีกตาติ   ยตฺถ   ยตฺถ   อากงฺขติ  ตตฺถ  ตตฺถ
วสิปฺปตฺโต   โหติ   พลปฺปตฺโต   เวสารชฺชปฺปตฺโต   ตสฺส   [๑]-  เต
ธมฺมา      อาวชฺชนปฏิพทฺธา     โหนฺติ     อากงฺขณปฏิพทฺธา     ๒-
มนสิการปฏิพทฺธา จิตฺตุปฺปาทปฏิพทฺธา เตน วุจฺจติ ยานีกตาติ ฯ
     {๓๘๖.๔}   วตฺถุกตาติ   ยสฺมึ   ยสฺมึ  วตฺถุสฺมึ  จิตฺตํ  สฺวาธิฏฺฐิตํ
โหติ  ตสฺมึ  ตสฺมึ  วตฺถุสฺมึ  สติ  สุปติฏฺฐิตา  ๓-  โหติ  ยสฺมึ  ยสฺมึ วา
ปน   วตฺถุสฺมึ   สติ   สุปติฏฺฐิตา   โหติ   ตสฺมึ   ตสฺมึ  วตฺถุสฺมึ  จิตฺตํ
สฺวาธิฏฺฐิตํ โหติ เตน วุจฺจติ วตฺถุกตาติ ฯ
     {๓๘๖.๕}   อนุฏฺฐิตาติ  เยน  เยน  จิตฺตํ  อภินีหรติ เตน เตน สติ
อนุปริวตฺตติ  เยน  เยน  วา  ปน  สติ  อนุปริวตฺตติ  เตน  เตน  จิตฺตํ
อภินีหรติ เตน วุจฺจติ อนุฏฺฐิตาติ ฯ
     {๓๘๖.๖}   ปริจิตาติ  ปริคฺคหฏฺเฐน  ปริจิตา ปริวารฏฺเฐน ปริจิตา
ปริปูรฏฺเฐน   ปริจิตา   สติยา   ปริคฺคณฺหนฺโต  ชินาติ  ปาปเก  อกุสเล
ธมฺเม เตน วุจฺจติ ปริจิตาติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. เม ฯ  ม. อากงฺขปฏิพทฺธา ฯ  สี. สูปฏฺฐิตา ฯ ม. สุปฏฺฐิตา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
     {๓๘๖.๗}   สุสมารทฺธาติ   จตฺตาโร  สุสมารทฺธา  ตตฺถ  ชาตานํ
ธมฺมานํ    อนติวตฺตนฏฺเฐน    สุสมารทฺธา    อินฺทฺริยานํ   เอกรสฏฺเฐน
สุสมารทฺธา     ตทุปควิริยวาหนฏฺเฐน     สุสมารทฺธา     ตปฺปจฺจนีกานํ
กิเลสานํ สุสมุคฺฆาตตฺตา ๑- สุสมารทฺธา ฯ
     {๓๘๖.๘}   สุสมนฺติ  อตฺถิ  สมํ  อตฺถิ สุสมํ ฯ กตมํ สมํ ฯ เย ตตฺถ
ชาตา   อนวชฺชา   กุสลา   โพธิปกฺขิยา  อิทํ  สมํ  ฯ  กตมํ  สุสมํ  ฯ
ยํ  เตสํ  ๒-  ธมฺมานํ  อารมฺมณํ  นิโรโธ  นิพฺพานํ  อิทํ  สุสมํ  ฯ  อิติ
อิทญฺจ    สมํ   สุสมํ   ญาตํ   โหติ   ทิฏฺฐํ   วิทิตํ   สจฺฉิกตํ   ผสฺสิตํ
ปญฺญาย   อารทฺธํ   โหติ  วิริยํ  อสลฺลีนํ  อุปฏฺฐิตา  สติ  อปมุฏฺฐา  ๓-
ปสฺสทฺโธ   กาโย   อารทฺโธ   สมาหิตํ   จิตฺตํ   เอกตฺตํ  เตน  วุจฺจติ
สุสมารทฺธาติ ฯ
     {๓๘๖.๙}   อนุปุพฺพํ  ปริจิตาติ  ทีฆํ  อสฺสาสวเสน  ปุริมา  ปุริมา
ปริจิตา   ปจฺฉิมา   ปจฺฉิมา   อนุปริจิตา   ทีฆํ   ปสฺสาสวเสน   ปุริมา
ปุริมา   ปริจิตา   ปจฺฉิมา   ปจฺฉิมา   อนุปริจิตา   รสฺสํ  อสฺสาสวเสน
ปุริมา    ปุริมา    ปริจิตา    ปจฺฉิมา    ปจฺฉิมา   อนุปริจิตา   รสฺสํ
ปสฺสาสวเสน     ปุริมา     ปุริมา     ปริจิตา    ปจฺฉิมา    ปจฺฉิมา
อนุปริจิตา   ฯเปฯ   ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี   อสฺสาสวเสน   ปุริมา   ปุริมา
ปริจิตา      ปจฺฉิมา     ปจฺฉิมา     อนุปริจิตา     ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี
ปสฺสาสวเสน   ปุริมา   ปุริมา   ปริจิตา   ปจฺฉิมา  ปจฺฉิมา  อนุปริจิตา
สพฺพาปิ        โสฬสวตฺถุกา        อานาปานสฺสติโย       อญฺญมญฺญํ
@เชิงอรรถ:  ม. สุสมูหตตฺตา ฯ  ม. อาเมณฺฑิตํ ฯ  ม. อสมฺมุฏฺฐา ฯ
ปริจิตา เจว โหนฺติ อนุปริจิตา จ เตน วุจฺจติ อนุปุพฺพํ ปริจิตาติ ฯ
     {๓๘๖.๑๐}   ยถาติ   ทส   ยถตฺถา   อตฺตทมถฏฺโฐ   ยถตฺโถ
อตฺตสมถฏฺโฐ    ยถตฺโถ    อตฺตปรินิพฺพาปนฏฺโฐ    ยถตฺโถ   อภิญฺญฏฺโฐ
ยถตฺโถ    ปริญฺญฏฺโฐ    ยถตฺโถ    ปหานฏฺโฐ    ยถตฺโถ   ภาวนฏฺโฐ
ยถตฺโถ     สจฺฉิกิริยฏฺโฐ     ยถตฺโถ     สจฺจาภิสมยฏฺโฐ     ยถตฺโถ
นิโรเธ ปติฏฺฐาปกฏฺโฐ ยถตฺโถ ฯ
     {๓๘๖.๑๑}   พุทฺโธติ  โย  โส  ภควา  สยมฺภู  อนาจริยโก ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ   ธมฺเมสุ   สามํ   สจฺจานิ  อภิสมฺพุชฺฌิ  ตตฺถ  จ  สพฺพญฺญุตํ
ปตฺโต พเลสุ จ วสีภาวํ ฯ
     {๓๘๖.๑๒}   พุทฺโธติ   เกนตฺเถน  พุทฺโธ  ฯ  พุชฺฌิตา  สจฺจานีติ
พุทฺโธ    โพเธนฺโต    ๑-   ปชายาติ   พุทฺโธ   สพฺพญฺญุตาย   พุทฺโธ
สพฺพทสฺสาวิตาย    พุทฺโธ    อนญฺญเนยฺยตาย   พุทฺโธ   วิสติตาย   ๒-
พุทฺโธ   ขีณาสวสงฺขาเตน   พุทฺโธ   นิรุปกฺกิเลสสงฺขาเตน   ๓-  พุทฺโธ
เอกนฺตวีตราโคติ   พุทฺโธ   เอกนฺตวีตโทโสติ   พุทฺโธ  เอกนฺตวีตโมโหติ
พุทฺโธ    เอกนฺตนิกฺกิเลโสติ    พุทฺโธ   เอกายนมคฺคํ   คโตติ   พุทฺโธ
เอโก   อนุตฺตรํ   สมฺมาสมฺโพธึ   อภิสมฺพุทฺโธติ   พุทฺโธ  อพุทฺธิวิหตตฺตา
พุทฺธิปฏิลาภา พุทฺโธ ฯ
     {๓๘๖.๑๓}   พุทฺโธติ  เนตํ  นามํ  มาตรา  กตํ  น  ปิตรา กตํ น
ภคินิยา   กตํ   น   มิตฺตามจฺเจหิ   กตํ   น  ญาติสาโลหิเตหิ  กตํ  น
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. โพเธตา ฯ  ม. ยุ. วิสวิตาย ฯ  ม. นิรุปเลปสงฺขาเตน ฯ
@ยุ. นิรุปธิสงฺขาเตน ฯ
สมณพฺราหฺมเณหิ     กตํ     น    เทวตาหิ    กตํ    วิโมกฺขนฺติกเมตํ
พุทฺธานํ     ภควนฺตานํ     โพธิยา    มูเล    สห    สพฺพญฺญุตญาณสฺส
ปฏิลาภา สจฺฉิกา ปญฺญตฺติ ยทิทํ พุทฺโธติ ฯ
     {๓๘๖.๑๔}   เทสิตาติ   อตฺตทมถฏฺโฐ   ยถตฺโถ   ยถา  พุทฺเธน
เทสิโต     อตฺตสมถฏฺโฐ     ยถตฺโถ     ยถา    พุทฺเธน    เทสิโต
อตฺตปรินิพฺพาปนฏฺโฐ    ยถตฺโถ    ยถา    พุทฺเธน    เทสิโต   ฯเปฯ
นิโรเธ    ปติฏฺฐาปกฏฺโฐ   ยถตฺโถ   ยถา   พุทฺเธน   เทสิโต   โหติ
คหฏฺโฐ วา โหติ ปพฺพชิโต วา ฯ
     {๓๘๖.๑๕}   โลโกติ    ขนฺธโลโก   ธาตุโลโก   อายตนโลโก
วิปตฺติภวโลโก           วิปตฺติสมฺภวโลโก           สมฺปตฺติภวโลโก
สมฺปตฺติสมฺภวโลโก    เอโก   โลโก   สพฺเพ   สตฺตา   อาหารฏฺฐิติกา
ฯเปฯ อฏฺฐารส โลกา อฏฺฐารส ธาตุโย ฯ
     {๓๘๖.๑๖}   ปภาเสตีติ   อตฺตทมถฏฺฐํ   ยถตฺถํ   อภิสมฺพุทฺธตฺตา
โส   อิมํ   โลกํ   โอภาเสติ   [๑]-   ปภาเสติ  อตฺตสมถฏฺฐํ  ยถตฺถํ
อภิสมฺพุทฺธตฺตา    โส    อิมํ    โลกํ   โอภาเสติ   [๑]-   ปภาเสติ
อตฺตปรินิพฺพาปนฏฺฐํ     ยถตฺถํ    อภิสมฺพุทฺธตฺตา    โส    อิมํ    โลกํ
โอภาเสติ    ฯเปฯ   นิโรเธ   ปติฏฺฐาปกฏฺฐํ   ยถตฺถํ   อภิสมฺพุทฺธตฺตา
โส อิมํ โลกํ โอภาเสติ ปภาเสติ ฯ
     {๓๘๖.๑๗}   อพฺภา  มุตฺโตว  จนฺทิมาติ  ยถา อพฺภา เอวํ กิเลสา
ยถา   จนฺโท   เอวํ  อริยญาณํ  ยถา  จนฺทิมา  เทวปุตฺโต  เอวํ  ภิกฺขุ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ภาเสติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ยถา   จนฺโท  อพฺภา  มุตฺโต  มหิยา  ๑-  ธูมรชมุตฺโต  ราหุปาณา  ๒-
วิปฺปมุตฺโต   ภาสเต   จ  ตปเต  จ  วิโรจติ  ๓-  จ  เอวเมว  ภิกฺขุ
สพฺพกิเลเสหิ  วิมุตฺโต  ๔-  ภาสเต  จ  ตปเต จ วิโรจติ จ เตน วุจฺจติ
อพฺภา มุตฺโตว จนฺทิมาติ อิมานิ เตรส โวทาเน ญาณานิ ฯ
                                              ภาณวารํ ฯ
     [๓๘๗]   กตมานิ   พตฺตึสํ   สโตการีสุ   ญาณานิ   อิธ   ภิกฺขุ
อรญฺญคโต    วา    รุกฺขมูลคโต   วา   สุญฺญาคารคโต   วา   นิสีทติ
ปลฺลงฺกํ   อาภุชิตฺวา   อุชุํ   กายํ   ปณิธาย  ปริมุขํ  สตึ  อุปฏฺฐเปตฺวา
โส    สโตว    อสฺสสติ    ฯเปฯ    สพฺพกายปฏิสํเวที   อสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ     สพฺพกายปฏิสํเวที     ปสฺสสิสฺสามีติ     สิกฺขติ     ปสฺสมฺภยํ
กายสงฺขารํ     อสฺสสิสฺสามีติ     สิกฺขติ     ปสฺสมฺภยํ     กายสงฺขารํ
ปสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ   ปีติปฏิสํเวที   สุขปฏิสํเวที   จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที
ปสฺสมฺภยํ      จิตฺตสงฺขารํ     จิตฺตปฏิสํเวที     อภิปฺปโมทยํ     จิตฺตํ
สมาทหํ     จิตฺตํ    วิโมจยํ    จิตฺตํ    อนิจฺจานุปสฺสี    วิราคานุปสฺสี
นิโรธานุปสฺสี       ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี       อสฺสสิสฺสามีติ       สิกฺขติ
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
     [๓๘๘]   อิธาติ   อิมิสฺสา   ทิฏฺฐิยา   อิมิสฺสา  ขนฺติยา  อิมิสฺสา
รุจิยา   อิมสฺมึ   อาทาเย   อิมสฺมึ   ธมฺเม   อิมสฺมึ   วินเย   อิมสฺมึ
ธมฺมวินเย   อิมสฺมึ   ปาวจเน  อิมสฺมึ  พฺรหฺมจริเย  อิมสฺมึ  สตฺถุสาสเน
เตน วุจฺจติ อิธาติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. มหิกา มุตฺโต ฯ  ม. ยุ. ราหุคหณา ฯ  ม. วิโรจเต ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@ ม. ยุ. วิปฺปมุตฺโต ฯ
     {๓๘๘.๑}   ภิกฺขูติ   ปุถุชฺชนกลฺยาณโก  วา  โหติ  ภิกฺขุ  เสกฺโข
วา อรหา วา อกุปฺปธมฺโม ฯ
     {๓๘๘.๒}   อรญฺญนฺติ นิกฺขมิตฺวา พหิ อินฺทขีลา สพฺพเมตํ อรญฺญํ ฯ
     {๓๘๘.๓}   รุกฺขมูลนฺติ  ตตฺถ  ภิกฺขุโน  อาสนํ ปญฺญตฺตํ โหติ มญฺโจ
วา  ปีฐํ  วา  ภิสิ  วา  ตฏฺฏิกา  วา  จมฺมขณฺโฑ  วา  ติณสณฺฐโร  วา
ปณฺณสณฺฐโร   วา  ปลาสสณฺฐโร  วา  ตตฺถ  ภิกฺขุ  จงฺกมติ  วา  ติฏฺฐติ
วา นิสีทติ วา เสยฺยํ วา กปฺเปติ ฯ
     {๓๘๘.๔}   สุญฺญนฺติ   เกนจิ   อนากิณฺณํ   โหติ   คหฏฺเฐหิ  วา
ปพฺพชิเตหิ วา ฯ
     {๓๘๘.๕}   อาคารนฺติ วิหาโร อฑฺฒโยโค ปาสาโท หมฺมิยํ คุหาติ ฯ
     {๓๘๘.๖}   นิสีทติ  ปลฺลงฺกํ  อาภุชิตฺวาติ  นิสินฺโน  โหติ  ปลฺลงฺกํ
อาภุชิตฺวา  อุชุํ  กายํ  ปณิธาย  ๑-  อุชุโก  โหติ  กาโย  ปนิธิโต  ๒-
ปณิหิโต ฯ
     {๓๘๘.๗}   ปริมุขํ  สตึ  อุปฏฺฐเปตฺวาติ  ปรีติ  ปริคฺคหฏฺโฐ  มุขนฺติ
นิยฺยานฏฺโฐ    สตีติ    อุปฏฺฐานฏฺโฐ    เตน    วุจฺจติ   ปริมุขํ   สตึ
อุปฏฺฐเปตฺวาติ ฯ
     [๓๘๙]   สโตว  อสฺสสตีติ  [๓]-  พตฺตึสาย  อากาเรหิ  สโตการี
ทีฆํ   อสฺสาสวเสน   จิตฺตสฺเสกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ   ปชานโต   สตึ   ๔-
อุปฏฺฐิตา   โหติ   ตาย   สติยา   เตน  ญาเณน  สโตการี  โหติ  ทีฆํ
ปสฺสาสวเสน   จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ  ปชานโต  สตึ  อุปฏฺฐิตา
@เชิงอรรถ:  ม. ปณิธายาติ ฯ  ม. ยุ. ธิโต สุปณิหิโต ฯ  ม. ยุ. สโตว อสฺสสติ
@สโตว ปสฺสสตีติ ฯ  ม. ยุ. สติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ฐิตา   โหติ   ตาย   สติยา   เตน   ญาเณน   สโตการี  โหติ  รสฺสํ
อสฺสาสวเสน     จิตฺตสฺส    เอกคฺคตํ    อวิกฺเขปํ    ปชานโต    สตึ
อุปฏฺฐิตา   โหติ   ตาย   สติยา  เตน  ญาเณน  สโตการี  โหติ  รสฺสํ
ปสฺสาสวเสน     จิตฺตสฺส    เอกคฺคตํ    อวิกฺเขปํ    ปชานโต    สตึ
อุปฏฺฐิตา   โหติ   ตาย  สติยา  เตน  ญาเณน  สโตการี  โหติ  ฯเปฯ
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี     อสฺสาสวเสน    ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี    ปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส    เอกคฺคตํ    อวิกฺเขปํ    ปชานโต   สตึ   อุปฏฺฐิตา   โหติ
ตาย สติยา เตน ญาเณน สโตการี โหติ ฯ
     [๓๙๐]   กถํ   ทีฆํ   อสฺสสนฺโต  ทีฆํ  อสฺสสามีติ  ปชานาติ  ทีฆํ
ปสฺสสนฺโต ทีฆํ ปสฺสสามีติ ปชานาติ ฯ
     {๓๙๐.๑}   ทีฆํ  อสฺสาสํ  อทฺธานสงฺขาเต  อสฺสสติ  ทีฆํ  ปสฺสาสํ
อทฺธานสงฺขาเต    ปสฺสสติ    ทีฆํ    อสฺสาสปสฺสาสํ    อทฺธานสงฺขาเต
อสฺสสติปิ     ปสฺสสติปิ     ทีฆํ     อสฺสาสปสฺสาสํ     อทฺธานสงฺขาเต
อสฺสสโตปิ   ปสฺสสโตปิ   ฉนฺโท   อุปฺปชฺชติ   ฉนฺทวเสน  ตโต  สุขุมตรํ
ทีฆํ   อสฺสาสํ   อทฺธานสงฺขาเต   อสฺสสติ   ฉนฺทวเสน   ตโต  สุขุมตรํ
ทีฆํ   ปสฺสาสํ   อทฺธานสงฺขาเต   ปสฺสสติ   ฉนฺทวเสน   ตโต  สุขุมตรํ
ทีฆํ   อสฺสาสปสฺสาสํ   อทฺธานสงฺขาเต   อสฺสสติปิ  ปสฺสสติปิ  ฉนฺทวเสน
ตโต    สุขุมตรํ    ทีฆํ   อสฺสาสปสฺสาสํ   อทฺธานสงฺขาเต   อสฺสสโตปิ
ปสฺสสโตปิ  ปามุชฺชํ  อุปฺปชฺชติ  ปามุชฺชวเสน  ตโต  สุขุมตรํ  ทีฆํ อสฺสาสํ
อทฺธานสงฺขาเต   อสฺสสติ   ปามุชฺชวเสน   ตโต  สุขุมตรํ  ทีฆํ  ปสฺสาสํ
อทฺธานสงฺขาเต    ปสฺสสติ    ปามุชฺชวเสน    ตโต    สุขุมตรํ    ทีฆํ
อสฺสาสปสฺสาสํ    อทฺธานสงฺขาเต   อสฺสสติปิ   ปสฺสสติปิ   ปามุชฺชวเสน
ตโต    สุขุมตรํ    ทีฆํ   อสฺสาสปสฺสาสํ   อทฺธานสงฺขาเต   อสฺสสโตปิ
ปสฺสสโตปิ   ทีฆํ   อสฺสาสปสฺสาสา   จิตฺตํ   วิวฏฺฏติ  อุเปกฺขา  สณฺฐาติ
อิเมหิ    นวหากาเรหิ    ทีฆํ    อสฺสาสปสฺสาสกาโย   อุปฏฺฐานํ   สติ
อนุปสฺสนาญาณํ    กาโย    อุปฏฺฐานํ    โน    สติ    สติ   อุปฏฺฐานํ
เจว   สติ   จ   ตาย   สติยา   เตน  ญาเณน  ตํ  กายํ  อนุปสฺสตีติ
เตน วุจฺจติ กาเย กายานุปสฺสนา สติปฏฺฐานภาวนา ฯ
     [๓๙๑]   อนุปสฺสตีติ   กถํ   ตํ   กายํ   อนุปสฺสติ  ฯ  อนิจฺจโต
อนุปสฺสติ     โน    นิจฺจโต    ทุกฺขโต    อนุปสฺสติ    โน    สุขโต
อนตฺตโต   อนุปสฺสติ   โน   อตฺตโต   นิพฺพินฺทติ   โน  นนฺทติ  วิรชฺชติ
โน   รชฺชติ   นิโรเธติ   โน   สมุเทติ   ปฏินิสฺสชฺชติ   โน   อาทิยติ
อนิจฺจโต    อนุปสฺสนฺโต    นิจฺจสญฺญํ    ปชหติ   ทุกฺขโต   อนุปสฺสนฺโต
สุขสญฺญํ     ปชหติ     อนตฺตโต    อนุปสฺสนฺโต    อตฺตสญฺญํ    ปชหติ
นิพฺพินฺทนฺโต   นนฺทึ   ปชหติ   วิรชฺชนฺโต   ราคํ   ปชหติ   นิโรเธนฺโต
สมุทยํ     ปชหติ     ปฏินิสฺสชฺชนฺโต     อาทานํ    ปชหติ    เอวนฺตํ
กายํ อนุปสฺสติ ฯ
     [๓๙๒]   ภาวนาติ   จตสฺโส   ภาวนา   ตตฺถ  ชาตานํ  ธมฺมานํ
อนติวตฺตนฏฺเฐน     ภาวนา     อินฺทฺริยานํ    เอกรสฏฺเฐน    ภาวนา
ตทุปควิริยวาหนฏฺเฐน     ภาวนา     อาเสวนฏฺเฐน    ภาวนา    ทีฆํ
อสฺสาสปสฺสาสวเสน    จิตฺตสฺเสกคฺคตํ    อวิกฺเขปํ    ปชานโต   วิทิตา
เวทนา   อุปฺปชฺชนฺติ   วิทิตา   อุปฏฺฐหนฺติ   วิทิตา   อพฺภตฺถํ   คจฺฉนฺติ
วิทิตา     สญฺญา     อุปฺปชฺชนฺติ     วิทิตา     อุปฏฺฐหนฺติ     วิทิตา
อพฺภตฺถํ     คจฺฉนฺติ     วิทิตา     วิตกฺกา     อุปฺปชฺชนฺติ     วิทิตา
อุปฏฺฐหนฺติ วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ ฯ
     [๓๙๓]   กถํ   วิทิตา   เวทนา   อุปฺปชฺชนฺติ  วิทิตา  อุปฏฺฐหนฺติ
วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ ฯ
     {๓๙๓.๑}   กถํ  เวทนาย  อุปฺปาโท วิทิโต โหติ ฯ อวิชฺชาสมุทยา
เวทนาสมุทโยติ   ปจฺจยสมุทยฏฺเฐน   เวทนาย   อุปฺปาโท  วิทิโต  โหติ
ตณฺหาสมุทยา      เวทนาสมุทโยติ     กมฺมสมุทยา     เวทนาสมุทโยติ
ผสฺสสมุทยา   เวทนาสมุทโยติ   ปจฺจยสมุทยฏฺเฐน   เวทนาย   อุปฺปาโท
วิทิโต     โหติ    นิพฺพตฺติลกฺขณํ    ปสฺสโตปิ    เวทนาย    อุปฺปาโท
วิทิโต โหติ เอวํ เวทนาย อุปฺปาโท วิทิโต โหติ ฯ
     {๓๙๓.๒}   กถํ   เวทนาย  อุปฏฺฐานํ  วิทิตํ  โหติ  ฯ  อนิจฺจโต
มนสิกโรโต  ขยตุปฏฺฐานํ  วิทิตํ  โหติ  ทุกฺขโต  มนสิกโรโต  ภยตุปฏฺฐานํ
วิทิตํ    โหติ    อนตฺตโต   มนสิกโรโต   สุญฺญตุปฏฺฐานํ   วิทิตํ   โหติ
เอวํ เวทนาย อุปฏฺฐานํ วิทิตํ โหติ ฯ
     {๓๙๓.๓}   กถํ  เวทนาย อตฺถงฺคโม วิทิโต โหติ ฯ อวิชฺชานิโรธา
เวทนานิโรโธติ    ปจฺจยนิโรธฏฺเฐน    เวทนาย    อตฺถงฺคโม   วิทิโต
โหติ    ตณฺหานิโรธา   เวทนานิโรโธติ   กมฺมนิโรธา   เวทนานิโรโธติ
ผสฺสนิโรธา   เวทนานิโรโธติ   ปจฺจยนิโรธฏฺเฐน   เวทนาย  อตฺถงฺคโม
วิทิโต    โหติ    วิปริณามลกฺขณํ    ปสฺสโตปิ    เวทนาย   อตฺถงฺคโม
วิทิโต   โหติ   เอวํ  เวทนาย  อตฺถงฺคโม  วิทิโต  โหติ  เอวํ  วิทิตา
เวทนา อุปฺปชฺชนฺติ วิทิตา อุปฏฺฐหนฺติ วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ ฯ
     [๓๙๔]   กถํ   วิทิตา   สญฺญา   อุปฺปชฺชนฺติ   วิทิตา  อุปฏฺฐหนฺติ
วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ ฯ
     {๓๙๔.๑}   กถํ  สญฺญาย  อุปฺปาโท  วิทิโต โหติ ฯ อวิชฺชาสมุทยา
สญฺญาสมุทโยติ   ปจฺจยสมุทยฏฺเฐน   สญฺญาย   อุปฺปาโท   วิทิโต   โหติ
ตณฺหาสมุทยา      สญฺญาสมุทโยติ      กมฺมสมุทยา      สญฺญาสมุทโยติ
ผสฺสสมุทยา    สญฺญาสมุทโยติ    ปจฺจยสมุทยฏฺเฐน   สญฺญาย   อุปฺปาโท
วิทิโต   โหติ  นิพฺพตฺติลกฺขณํ  ปสฺสโตปิ  สญฺญาย  อุปฺปาโท  วิทิโต  โหติ
เอวํ สญฺญาย อุปฺปาโท วิทิโต โหติ ฯ
     {๓๙๔.๒}   กถํ   สญฺญาย   อุปฏฺฐานํ  วิทิตํ  โหติ  ฯ  อนิจฺจโต
มนสิกโรโต  ขยตุปฏฺฐานํ  วิทิตํ  โหติ  ทุกฺขโต  มนสิกโรโต  ภยตุปฏฺฐานํ
วิทิตํ    โหติ    อนตฺตโต   มนสิกโรโต   สุญฺญตุปฏฺฐานํ   วิทิตํ   โหติ
เอวํ สญฺญาย อุปฏฺฐานํ วิทิตํ โหติ ฯ
     {๓๙๔.๓}   กถํ  สญฺญาย  อตฺถงฺคโม วิทิโต โหติ ฯ อวิชฺชานิโรธา
สญฺญานิโรโธติ   ปจฺจยนิโรธฏฺเฐน   สญฺญาย   อตฺถงฺคโม   วิทิโต  โหติ
ตณฺหานิโรธา      สญฺญานิโรโธติ      กมฺมนิโรธา      สญฺญานิโรโธติ
ผสฺสนิโรธา    สญฺญานิโรโธติ   ปจฺจยนิโรธฏฺเฐน   สญฺญาย   อตฺถงฺคโม
วิทิโต    โหติ    วิปริณามลกฺขณํ    ปสฺสโตปิ    สญฺญาย    อตฺถงฺคโม
วิทิโต   โหติ   เอวํ   สญฺญาย  อตฺถงฺคโม  วิทิโต  โหติ  เอวํ  วิทิตา
สญฺญา อุปฺปชฺชนฺติ วิทิตา อุปฏฺฐหนฺติ วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ ฯ
     [๓๙๕]   กถํ   วิทิตา   วิตกฺกา   อุปฺปชฺชนฺติ  วิทิตา  อุปฏฺฐหนฺติ
วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ ฯ
     {๓๙๕.๑}   กถํ  วิตกฺกานํ  อุปฺปาโท วิทิโต โหติ ฯ อวิชฺชาสมุทยา
วิตกฺกสมุทโยติ   ปจฺจยสมุทยฏฺเฐน   วิตกฺกานํ   อุปฺปาโท   วิทิโต  โหติ
ตณฺหาสมุทยา      วิตกฺกสมุทโยติ      กมฺมสมุทยา      วิตกฺกสมุทโยติ
สญฺญาสมุทยา      วิตกฺกสมุทโยติ      ปจฺจยสมุทยฏฺเฐน      วิตกฺกานํ
อุปฺปาโท     วิทิโต    โหติ    นิพฺพตฺติลกฺขณํ    ปสฺสโตปิ    วิตกฺกานํ
อุปฺปาโท วิทิโต โหติ เอวํ วิตกฺกานํ อุปฺปาโท วิทิโต โหติ ฯ
     {๓๙๕.๒}   กถํ  วิตกฺกานํ  อุปฏฺฐานํ  วิทิตํ  โหติ  ฯ  อนิจฺจโต
มนสิกโรโต  ขยตุปฏฺฐานํ  วิทิตํ  โหติ  ทุกฺขโต  มนสิกโรโต  ภยตุปฏฺฐานํ
วิทิตํ   โหติ   อนตฺตโต   มนสิกโรโต  สุญฺญตุปฏฺฐานํ  วิทิตํ  โหติ  เอวํ
วิตกฺกานํ อุปฏฺฐานํ วิทิตํ โหติ ฯ
     {๓๙๕.๓}   กถํ  วิตกฺกานํ  อตฺถงฺคโม วิทิโต โหติ ฯ อวิชฺชานิโรธา
วิตกฺกนิโรโธติ   ปจฺจยนิโรธฏฺเฐน   วิตกฺกานํ   อตฺถงฺคโม  วิทิโต  โหติ
ตณฺหานิโรธา      วิตกฺกนิโรโธติ      กมฺมนิโรธา      วิตกฺกนิโรโธติ
สญฺญานิโรธา   วิตกฺกนิโรโธติ   ปจฺจยนิโรธฏฺเฐน   วิตกฺกานํ  อตฺถงฺคโม
วิทิโต    โหติ    วิปริณามลกฺขณํ    ปสฺสโตปิ    วิตกฺกานํ   อตฺถงฺคโม
วิทิโต    โหติ   เอวํ   วิตกฺกานํ   อตฺถงฺคโม   วิทิโต   โหติ   เอวํ
วิทิตา     วิตกฺกา     อุปฺปชฺชนฺติ     วิทิตา     อุปฏฺฐหนฺติ    วิทิตา
อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ ฯ
     [๓๙๖]   ทีฆํ     อสฺสาสปสฺสาสวเสน    จิตฺตสฺส    เอกคฺคตํ
อวิกฺเขปํ   ปชานนฺโต   อินฺทฺริยานิ   สโมธาเนติ   โคจรญฺจ   ปชานาติ
สมตฺถญฺจ     ปฏิวิชฺฌติ    ฯเปฯ    ธมฺเม    สโมธาเนติ    โคจรญฺจ
ปชานาติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     {๓๙๖.๑}   อินฺทฺริยานิ  สโมธาเนตีติ กถํ อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ ฯ
อธิโมกฺขฏฺเฐน    สทฺธินฺทฺริยํ    สโมธาเนติ    ปคฺคหฏฺเฐน   วิริยินฺทฺริยํ
สโมธาเนติ    อุปฏฺฐานฏฺเฐน   สตินฺทฺริยํ   สโมธาเนติ   อวิกฺเขปฏฺเฐน
สมาธินฺทฺริยํ    สโมธาเนติ    ทสฺสนฏฺเฐน    ปญฺญินฺทฺริยํ    สโมธาเนติ
อยํ   ปุคฺคโล   อิมานิ   อินฺทฺริยานิ   อิมสฺมึ   อารมฺมเณ  สโมธาเนตีติ
เตน วุจฺจติ อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ ฯ
     {๓๙๖.๒}   โคจรญฺจ   ปชานาตีติ   ยนฺตสฺส  อารมฺมณํ  ตํ  ตสฺส
โคจรํ   ยํ   ตสฺส   โคจรํ   ตํ   ตสฺส  อารมฺมณํ  ปชานาตีติ  ปุคฺคโล
ปชานนา ปญฺญา ฯ
     {๓๙๖.๓}   สมนฺติ   อารมฺมณสฺส   อุปฏฺฐานํ   สมํ   จิตฺตสฺส
อวิกฺเขโป สมํ จิตฺตสฺส อธิฏฺฐานํ สมํ จิตฺตสฺส โวทานํ สมํ ฯ
     {๓๙๖.๔}   อตฺโถติ   อนวชฺชฏฺโฐ   นิกฺกิเลสฏฺโฐ   โวทานฏฺโฐ
ปรมฏฺโฐ ฯ
     {๓๙๖.๕}   ปฏิวิชฺฌตีติ    อารมฺมณสฺส   อุปฏฺฐานฏฺฐํ   ปฏิวิชฺฌติ
จิตฺตสฺส    อวิกฺเขปฏฺฐํ    ปฏิวิชฺฌติ   จิตฺตสฺส   อธิฏฺฐานฏฺฐํ   ปฏิวิชฺฌติ
จิตฺตสฺส โวทานฏฺฐํ ปฏิวิชฺฌติ เตน วุจฺจติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     [๓๙๗]   พลานิ   สโมธาเนตีติ   กถํ   พลานิ   สโมธาเนติ  ฯ
อสฺสทฺธิเย     อกปฺปิยฏฺเฐน     สทฺธาพลํ     สโมธาเนติ    โกสชฺเช
อกมฺปิยฏฺเฐน   วิริยพลํ   สโมธาเนติ   ปมาเท   อกมฺปิยฏฺเฐน   สติพลํ
สโมธาเนติ     อุทฺธจฺเจ     อกมฺปิยฏฺเฐน    สมาธิพลํ    สโมธาเนติ
อวิชฺชาย    อกมฺปิยฏฺเฐน    ปญฺญาพลํ    สโมธาเนติ    อยํ   ปุคฺคโล
อิมานิ    พลานิ    อิมสฺมึ   อารมฺมเณ   สโมธาเนตีติ   เตน   วุจฺจติ
พลานิ สโมธาเนติ ฯ
     {๓๙๗.๑}   โคจรญฺจ  ปชานาตีติ  ฯเปฯ  เตน  วุจฺจติ  สมตฺถญฺจ
ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     [๓๙๘]   โพชฺฌงฺเค  สโมธาเนตีติ  กถํ  โพชฺฌงฺเค  สโมธาเนติ ฯ
อุปฏฺฐานฏฺเฐน       สติสมฺโพชฺฌงฺคํ      สโมธาเนติ      ปวิจยฏฺเฐน
ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ     สโมธาเนติ     ปคฺคหฏฺเฐน    วิริยสมฺโพชฺฌงฺคํ
สโมธาเนติ    ผรณฏฺเฐน    ปีติสมฺโพชฺฌงฺคํ   สโมธาเนติ   อุปสมฏฺเฐน
ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคํ    สโมธาเนติ    อวิกฺเขปฏฺเฐน    สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคํ
สโมธาเนติ           ปฏิสงฺขานฏฺเฐน           อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ
สโมธาเนติ      อยํ     ปุคฺคโล     อิเม     โพชฺฌงฺเค     อิมสฺมึ
อารมฺมเณ สโมธาเนตีติ เตน วุจฺจติ โพชฺฌงฺเค สโมธาเนติ ฯ
     {๓๙๘.๑}   โคจรญฺจ  ปชานาตีติ  ฯเปฯ  เตน  วุจฺจติ  สมตฺถญฺจ
ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     [๓๙๙]   มคฺคํ  สโมธาเนตีติ  กถํ  มคฺคํ สโมธาเนติ ฯ ทสฺสนฏฺเฐน
สมฺมาทิฏฺฐึ       สโมธาเนติ       อภินิโรปนฏฺเฐน      สมฺมาสงฺกปฺปํ
สโมธาเนติ    ปริคฺคหฏฺเฐน   สมฺมาวาจํ   สโมธาเนติ   สมุฏฺฐานฏฺเฐน
สมฺมากมฺมนฺตํ       สโมธาเนติ       โวทานฏฺเฐน       สมฺมาอาชีวํ
สโมธาเนติ        ปคฺคหฏฺเฐน       สมฺมาวายามํ       สโมธาเนติ
อุปฏฺฐานฏฺเฐน    สมฺมาสตึ   สโมธาเนติ   อวิกฺเขปฏฺเฐน   สมฺมาสมาธึ
สโมธาเนติ    อยํ    ปุคฺคโล    อิมํ    มคฺคํ    อิมสฺมึ    อารมฺมเณ
สโมธาเนตีติ เตน วุจฺจติ มคฺคํ สโมธาเนติ ฯ
     {๓๙๙.๑}   โคจรญฺจ  ปชานาตีติ  ฯเปฯ  เตน  วุจฺจติ  สมตฺถญฺจ
ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     [๔๐๐]   ธมฺเม   สโมธาเนตีติ   กถํ   ธมฺเม   สโมธาเนติ  ฯ
อาธิปเตยฺยฏฺเฐน    อินฺทฺริยานิ    สโมธาเนติ    อกมฺปิยฏฺเฐน   พลานิ
สโมธาเนติ   นิยฺยานฏฺเฐน   โพชฺฌงฺเค   สโมธาเนติ  เหตฏฺเฐน  มคฺคํ
สโมธาเนติ    อุปฏฺฐานฏฺเฐน    สติปฏฺฐานํ   สโมธาเนติ   ปทหนฏฺเฐน
สมฺมปฺปธานํ     สโมธาเนติ    อิชฺฌนฏฺเฐน    อิทฺธิปาทํ    สโมธาเนติ
ตถฏฺเฐน    สจฺจํ    สโมธาเนติ   อวิกฺเขปฏฺเฐน   สมถํ   สโมธาเนติ
อนุปสฺสนฏฺเฐน    วิปสฺสนํ    สโมธาเนติ    เอกรสฏฺเฐน   สมถวิปสฺสนํ
สโมธาเนติ        อนติวตฺตนฏฺเฐน        ยุคนทฺธํ       สโมธาเนติ
สํวรฏฺเฐน     สีลวิสุทฺธึ    สโมธาเนติ    อวิกฺเขปฏฺเฐน    จิตฺตวิสุทฺธึ
สโมธาเนติ     ทสฺสนฏฺเฐน    ทิฏฺฐิวิสุทฺธึ    สโมธาเนติ    มุตฺตฏฺเฐน
วิโมกฺขํ   สโมธาเนติ   ปฏิเวธฏฺเฐน  วิชฺชํ  สโมธาเนติ  ปริจฺจาคฏฺเฐน
วิมุตฺตึ    สโมธาเนติ    สมุจฺเฉทฏฺเฐน    ขเย    ญาณํ   สโมธาเนติ
ปฏิปฺปสฺสฏฺเฐน      อนุปฺปาเท      ญาณํ      สโมธาเนติ      ฉนฺทํ
มูลฏฺเฐน     สโมธาเนติ    มนสิการํ    สมุฏฺฐานฏฺเฐน    สโมธาเนติ
ผสฺสํ     สโมธานฏฺเฐน     สโมธาเนติ     เวทนํ     สโมสรณฏฺเฐน
สโมธาเนติ   สมาธึ   ปมุขฏฺเฐน   สโมธาเนติ   สตึ  อาธิปเตยฺยฏฺเฐน
สโมธาเนติ    สติสมฺปชญฺญํ   ๑-   ตตุตฺตรฏฺเฐน   สโมธาเนติ   วิมุตฺตึ
สารฏฺเฐน     สโมธาเนติ     อมโตคธํ    นิพฺพานํ    ปริโยสานฏฺเฐน
สโมธาเนติ    อยํ    ปุคฺคโล    อิเม    ธมฺเม   อิมสฺมึ   อารมฺมเณ
สโมธาเนตีติ เตน วุจฺจติ ธมฺเม สโมธาเนติ ฯ
     {๔๐๐.๑}   โคจรญฺจ   ปชานาตีติ   ยนฺตสฺส   อารมฺมณํ   ตํ
ตสฺส   โคจรํ  ยนฺตสฺส  โคจรํ  ตํ  ตสฺส  อารมฺมณํ  ปชานาตีติ  ปุคฺคโล
ปชานนา ปญฺญา ฯ
     {๔๐๐.๒}   สมนฺติ    อารมฺมณสฺส   อุปฏฺฐานํ   สมํ   จิตฺตสฺส
อวิกฺเขโป สมํ จิตฺตสฺส อธิฏฺฐานํ สมํ จิตฺตสฺส โวทานํ สมํ ฯ
     {๔๐๐.๓}   อตฺโถติ   อนวชฺชฏฺโฐ   นิกฺกิเลสฏฺโฐ  โวทานฏฺโฐ
ปรมฏฺโฐ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ปญฺญํ ฯ
     {๔๐๐.๔}   ปฏิวิชฺฌตีติ    อารมฺมณสฺส   อุปฏฺฐานฏฺฐํ   ปฏิวิชฺฌติ
จิตฺตสฺส    อวิกฺเขปฏฺฐํ    ปฏิวิชฺฌติ   จิตฺตสฺส   อธิฏฺฐานฏฺฐํ   ปฏิวิชฺฌติ
จิตฺตสฺส     โวทานฏฺฐํ     ปฏิวิชฺฌติ     เตน     วุจฺจติ    สมตฺถญฺจ
ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     [๔๐๑]   กถํ   รสฺสํ   อสฺสสนฺโต   รสฺสํ   อสฺสสามีติ  ปชานาติ
รสฺสํ   ปสฺสสนฺโต   รสฺสํ   ปสฺสสามีติ   ปชานาติ   ฯ   รสฺสํ  อสฺสาสํ
อิตฺตรสงฺขาเต    อสฺสสติ    รสฺสํ   ปสฺสาสํ   อิตฺตรสงฺขาเต   ปสฺสสติ
รสฺสํ    อสฺสาสปสฺสาสํ    อิตฺตรสงฺขาเต   อสฺสสติปิ   ปสฺสสติปิ   รสฺสํ
อสฺสาสปสฺสาสํ     อิตฺตรสงฺขาเต    อสฺสสโตปิ    ปสฺสสโตปิ    ฉนฺโท
อุปฺปชฺชติ   ฉนฺทวเสน   ตโต   สุขุมตรํ   รสฺสํ  อสฺสาสํ  อิตฺตรสงฺขาเต
อสฺสสติ   ฉนฺทวเสน   ตโต   สุขุมตรํ   รสฺสํ   ปสฺสาสํ  อิตฺตรสงฺขาเต
ปสฺสสติ  ฉนฺทวเสน  ตโต  สุขุมตรํ  รสฺสํ  อสฺสาสปสฺสาสํ  อิตฺตรสงฺขาเต
อสฺสสติปิ     ปสฺสสติปิ     ฉนฺทวเสน     ตโต     สุขุมตรํ     รสฺสํ
อสฺสาสปสฺสาสํ    อิตฺตรสงฺขาเต    อสฺสสโตปิ    ปสฺสสโตปิ    ปามุชฺชํ
อุปฺปชฺชติ   ปามุชฺชวเสน   ตโต  สุขุมตรํ  รสฺสํ  อสฺสาสํ  อิตฺตรสงฺขาเต
อสฺสสติ   ปามุชฺชวเสน   ตโต   สุขุมตรํ  รสฺสํ  ปสฺสาสํ  อิตฺตรสงฺขาเต
ปสฺสสติ    ปามุชฺชวเสน    ตโต    สุขุมตรํ    รสฺสํ    อสฺสาสปสฺสาสํ
อิตฺตรสงฺขาเต      อสฺสสติปิ     ปสฺสสติปิ     ปามุชฺชวเสน     ตโต
สุขุมตรํ     รสฺสํ     อสฺสาสปสฺสาสํ     อิตฺตรสงฺขาเต     อสฺสสโตปิ
ปสฺสสโตปิ   รสฺสํ   อสฺสาสปสฺสาสา   จิตฺตํ  วิวฏฺฏติ  อุเปกฺขา  สณฺฐาติ
อิเมหิ    นวหากาเรหิ    รสฺสํ   อสฺสาสปสฺสาสกาโย   อุปฏฺฐานํ   สติ
อนุปสฺสนาญาณํ   กาโย   อุปฏฺฐานํ   โน   สติ   สติ   อุปฏฺฐานํ  เจว
สติ   จ   ตาย   สติยา   เตน   ญาเณน  ตํ  กายํ  อนุปสฺสตีติ  เตน
วุจฺจติ กาเย กายานุปสฺสนา สติปฏฺฐานภาวนา ฯ
     [๔๐๒]   อนุปสฺสตีติ   กถํ   ตํ  กายํ  อนุปสฺสติ  ฯเปฯ  เอวนฺตํ
กายํ อนุปสฺสติ ฯ
     {๔๐๒.๑}   ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเฐน ภาวนา
รสฺสํ   อสฺสาสปสฺสาสวเสน   จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ   ปชานโต
วิทิตา   เวทนา  อุปฺปชฺชนฺติ  ฯเปฯ  รสฺสํ  อสฺสาสปสฺสาสวเสน  จิตฺตสฺส
เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ   ปชานนฺโต  อินฺทฺริยานํ  สโมธาเนติ  ฯเปฯ  เตน
วุจฺจติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     [๔๐๓]   กถํ     สพฺพกายปฏิสํเวที    อสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ
สพฺพกายปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
     {๔๐๓.๑}   กาโยติ เทฺว กายา นามกาโย จ รูปกาโย จ ฯ กตโม
นามกาโย   ฯ   เวทนา   สญฺญา  เจตนา  ผสฺโส  มนสิกาโร  นามญฺจ
นามกาโย   จ   เย   จ   วุจฺจนฺติ  จิตฺตสงฺขารา  อยํ  นามกาโย  ฯ
กตโม   รูปกาโย   ฯ   จตฺตาโร   จ  มหาภูตา  จตุนฺนญฺจ  มหาภูตานํ
อุปาทายรูปํ    อสฺสาโส   จ   ปสฺสาโส   จ   นิมิตฺตญฺจ   อุปนิพนฺธนา
เย จ วุจฺจนฺติ กายสงฺขารา อยํ รูปกาโย ฯ
     [๔๐๔]   กถนฺเต   กายา   ปฏิวิทิตา  โหนฺติ  ทีฆํ  อสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ   ปชานโต   สติ  อุปฏฺฐิตา  โหติ  ตาย
สติยา  เตน  ญาเณน  เต  กายา  ปฏิวิทิตา  โหนฺติ  ทีฆํ  ปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส     เอกคฺคตํ     อวิกฺเขปํ     ปชานโต     สติ    อุปฏฺฐิตา
โหติ   ตาย   สติยา   เตน   ญาเณน   เต  กายา  ปฏิวิทิตา  โหนฺติ
รสฺสํ   อสฺสาสวเสน   จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ   ปชานโต   สติ
อุปฏฺฐิตา   โหติ   ตาย   สติยา  เตน  ญาเณน  เต  กายา  ปฏิวิทิตา
โหนฺติ     รสฺสํ     ปสฺสาสวเสน    จิตฺตสฺส    เอกคฺคตํ    อวิกฺเขปํ
ปชานโต   สติ   อุปฏฺฐิตา   โหติ   ตาย   สติยา  เตน  ญาเณน  เต
กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ อาวชฺชโต เต กายา ปฏิวิทิตา โหนฺติ
     {๔๐๔.๑}   ชานโต  เต  กายา  ปฏิวิทิตา  โหนฺติ  ปสฺสโต  เต
กายา   ปฏิวิทิตา   โหนฺติ  ปจฺจเวกฺขโต  เต  กายา  ปฏิวิทิตา  โหนฺติ
จิตฺตํ   อธิฏฺฐหโต   เต   กายา  ปฏิวิทิตา  โหนฺติ  สทฺธาย  อธิมุจฺจโต
เต   กายา  ปฏิวิทิตา  โหนฺติ  วิริยํ  ปคฺคณฺหโต  เต  กายา  ปฏิวิทิตา
โหนฺติ    สตึ    อุปฏฺฐาปยโต    เต    กายา    ปฏิวิทิตา    โหนฺติ
จิตฺตํ   สมาทหโต   เต   กายา   ปฏิวิทิตา  โหนฺติ  ปญฺญาย  ปชานโต
เต    กายา    ปฏิวิทิตา    โหนฺติ    อภิญฺเญยฺยํ    อภิชานโต   เต
กายา   ปฏิวิทิตา  โหนฺติ  ปริญฺเญยฺยํ  ปริชานโต  เต  กายา  ปฏิวิทิตา
โหนฺติ    ปหาตพฺพํ    ปชหโต    เต    กายา    ปฏิวิทิตา    โหนฺติ
ภาเวตพฺพํ   ภาวยโต   เต   กายา   ปฏิวิทิตา   โหนฺติ   สจฺฉิกาตพฺพํ
สจฺฉิกโรโต   เต  กายา  ปฏิวิทิตา  โหนฺติ  เอวนฺเต  กายา  ปฏิวิทิตา
โหนฺติ       สพฺพกายปฏิสํเวที      อสฺสาสปสฺสาสกาโย      อุปฏฺฐานํ
สติ   อนุปสฺสนาญาณํ   กาโย   อุปฏฺฐานํ   โน   สติ   สติ   อุปฏฺฐานํ
เจว   สติ   จ   ตาย   สติยา   เตน  ญาเณน  ตํ  กายํ  อนุปสฺสตีติ
เตน วุจฺจติ กาเย กายานุปสฺสนา สติปฏฺฐานภาวนา ฯ
     [๔๐๕]   อนุปสฺสตีติ  ฯเปฯ  สพฺพกายปฏิสํเวที  อสฺสาสปสฺสาสา ๑-
สํวรฏฺเฐน     สีลวิสุทฺธิ    อวิกฺเขปฏฺเฐน    จิตฺตวิสุทฺธิ    ทสฺสนฏฺเฐน
ทิฏฺฐิวิสุทฺธิ    โย   ตตฺถ   สํวรฏฺโฐ   อยํ   อธิสีลสิกฺขา   โย   ตตฺถ
อวิกฺเขปฏฺโฐ     อยํ     อธิจิตฺตสิกฺขา     โย    ตตฺถ    ทสฺสนฏฺโฐ
อยํ     อธิปญฺญาสิกฺขา     อิมา    ติสฺโส    สิกฺขาโย    อาวชฺชนฺโต
สิกฺขติ     ชานนฺโต    สิกฺขติ    ปสฺสนฺโต    สิกฺขติ    ปจฺจเวกฺขนฺโต
สิกฺขติ     จิตฺตํ     อธิฏฺฐหนฺโต     สิกฺขติ    สทฺธาย    อธิมุจฺจนฺโต
สิกขติ     วิริยํ     ปคฺคณฺหนฺโต     สิกฺขติ     สตึ    อุปฏฺฐาเปนฺโต
สิกฺขติ    จิตฺตํ    สมาทหนฺโต   สิกฺขติ   ปญฺญาย   ปชานนฺโต   สิกฺขติ
อภิญฺเญยฺยํ      อภิชานนฺโต     สิกฺขติ     ปริญฺเญยฺยํ     ปริชานนฺโต
สิกฺขติ     ปหาตพฺพํ    ปชหนฺโต    สิกฺขติ    ภาเวตพฺพํ    ภาเวนฺโต
สิกฺขติ     สจฺฉิกาตพฺพํ     สจฺฉิกโรนฺโต    สิกฺขติ    สพฺพกายปฏิสํเวที
อสฺสาสปสฺสาสวเสน     จิตฺตสฺส     เอกคฺคตํ    อวิกฺเขปํ    ปชานโต
วิทิตา    เวทนา    อุปฺปชฺชนฺติ   ฯเปฯ   สพฺพกายปฏิสํเวที   อสฺสาส-
ปสฺสาสวเสน   จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ   ปชานนฺโต  อินฺทฺริยานิ
สโมธาเนติ ฯเปฯ เตน วุจฺจติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌตีติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อสฺสาสปสฺสาสานํ ฯ
     [๔๐๖]   กถํ   ปสฺสมฺภยํ   กายสงฺขารํ   อสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ
ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
     {๔๐๖.๑}   กตโม  กายสงฺขาโร  ฯ  ทีฆํ อสฺสาสา กายิกา เอเต
ธมฺมา   กายปฏิพทฺธา   กายสงฺขารา   เต  กายสงฺขาเร  ปสฺสมฺเภนฺโต
นิโรเธนฺโต  วูปสเมนฺโต  สิกฺขติ  ทีฆํ  ปสฺสาสา  กายิกา  เอเต  ธมฺมา
กายปฏิพทฺธา     กายสงฺขารา    เต    กายสงฺขาเร    ปสฺสมฺเภนฺโต
นิโรเธนฺโต   วูปสเมนฺโต   สิกฺขติ   รสฺสํ   อสฺสาสา   รสฺสํ  ปสฺสาสา
สพฺพกายปฏิสํเวที   อสฺสาสา   กายิกา   เอเต   ธมฺมา   กายปฏิพทฺธา
กายสงฺขารา  เต  กายสงฺขาเร  ปสฺสมฺเภนฺโต  นิโรเธนฺโต  วูปสเมนฺโต
สิกฺขติ
     {๔๐๖.๒}   ยถารูเปหิ   กายสงฺขาเรหิ   ยา  กายสฺส  อานมนา
วินมนา    สนฺนมนา    ปณมนา   อิญฺชนา   ผนฺทนา   จลนา   กมฺปนา
ปสฺสมฺภยํ   กายสงฺขารํ   อสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ   ปสฺสมฺภยํ  กายสงฺขารํ
ปสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ    ยถารูเปหิ    กายสงฺขาเรหิ   ยา   กายสฺส
นอานมนา    นวินมนา   นสนฺนมนา   นปฺปณมนา   อนิญฺชนา   นผนฺทนา
อจลนา   อกมฺปนา   สนฺตํ   สุขุมํ  ปสฺสมฺภยํ  กายสงฺขารํ  อสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ
     {๔๐๖.๓}   อิติ  กิร  ปสฺสมฺภยํ  กายสงฺขารํ  อสฺสสิสฺสามีติ  สิกฺขติ
ปสฺสมฺภยํ  กายสงฺขารํ  ปสฺสสิสฺสามีติ  สิกฺขติ  เอวํ  สนฺเต  วาตูปลทฺธิยา
จ   ปภาวนา   น   โหติ   อสฺสาสปสฺสาสานญฺจ   ปภาวนา   น  โหติ
อานาปานสฺสติยา    จ   ปภาวนา   น   โหติ   อานาปานสฺสติสมาธิสฺส
จ   ปภาวนา   น   โหติ  น  จ  ตํ  สมาปตฺตึ  ปณฺฑิตา  สมาปชฺชนฺติปิ
วุฏฺฐหนฺติปิ
     {๔๐๖.๔}   อิติ   กิร   ปสฺสมฺภยํ   กายสงฺขารํ   อสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ   ปสฺสมฺภยํ   กายสงฺขารํ   ปสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ   เอวํ  สนฺเต
วาตูปลทฺธิยา    จ   ปภาวนา   โหติ   อสฺสาสปสฺสาสานญฺจ   ปภาวนา
โหติ   อานาปานสฺสติยา   จ   ปภาวนา   โหติ  อานาปานสฺสติสมาธิสฺส
จ   ปภาวนา   โหติ   ตญฺจ   นํ   สมาปตฺตึ   ปณฺฑิตา   สมาปชฺชนฺติปิ
วุฏฺฐหนฺติปิ  ยถากถํ  วิย  เสยฺยถาปิ  กํเส  อาโกฏิเต  ปฐมํ  โอฬาริกา
สทฺทา    ปวตฺตนฺติ    โอฬาริกานํ    สทฺทานํ    นิมิตฺตํ    สุคฺคหิตตฺตา
สุมนสิกตตฺตา สูปธาริตตฺตา นิรุทฺเธปิ โอฬาริเก สทฺเท
     {๔๐๖.๕}   อถ   ปจฺฉา   สุขุมกา   สทฺทา  ปวตฺตนฺติ  สุขุมกานํ
สทฺทานํ     นิมิตฺตํ     สุคฺคหิตตฺตา     สุมนสิกตตฺตา     สูปธาริตตฺตา
นิรุทฺเธปิ    สุขุมเก    สทฺเท    อถ   ปจฺฉา   สุขุมนิมิตฺตารมฺมณตฺตาปิ
จิตฺตํ   ปวตฺตติ   เอวเมว  ปฐมํ  โอฬาริกา  อสฺสาสปสฺสาสา  ปวตฺตนฺติ
โอฬาริกานํ    อสฺสาสปสฺสาสานํ    นิมิตฺตํ   สุคฺคหิตตฺตา   สุมนสิกตตฺตา
สูปธาริตตฺตา    นิรุทฺเธปิ   โอฬาริเก   อสฺสาสปสฺสาเส   อถ   ปจฺฉา
สุขุมกา    อสฺสาสปสฺสาสา    ปวตฺตนฺติ    สุขุมกานํ   อสฺสาสปสฺสาสานํ
นิมิตฺตํ   สุคฺคหิตตฺตา   สุมนสิกตตฺตา   สูปธาริตตฺตา   นิรุทฺเธปิ  สุขุมเก
อสฺสาสปสฺสาเส     อถ     ปจฺฉา     สุขุมกานํ     อสฺสาสปสฺสาสานํ
นิมิตฺตารมฺมณตฺตาปิ    จิตฺตํ    น    วิกฺเขปํ   คจฺฉติ    เอวํ   สนฺเต
วาตูปลทฺธิยา      จ      ปภาวนา     โหติ     อสฺสาสปสฺสาสานญฺจ
ปภาวนา     โหติ     อานาปานสฺสติยา     จ     ปภาวนา    โหติ
อานาปานสฺสติสมาธิสฺส    จ   ปภาวนา   โหติ   ตญฺจ   นํ   สมาปตฺตึ
ปณฺฑิตา     สมาปชฺชนฺติปิ     วุฏฺฐหนฺติปิ     ปสฺสมฺภยํ     กายสงฺขารํ
อสฺสาสปสฺสาสกาโย     อุปฏฺฐานํ     สติ     อนุปสฺสนาญาณํ    กาโย
อุปฏฺฐานํ   โน  สติ  สติ  อุปฏฺฐานํ  เจว  สติ  จ  ตาย  สติยา  เตน
ญาเณน   ตํ   กายํ   อนุปสฺสติ   เตน   วุจฺจติ  กาเย  กายานุปสฺสนา
สติปฏฺฐานภาวนา ฯ
     [๔๐๗]   อนุปสฺสตีติ  กถํ  ตํ  กายํ  อนุปสฺสติ  ฯเปฯ เอวนฺตํ กายํ
อนุปสฺสติ ฯ
     {๔๐๗.๑}   ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเฐน ภาวนา ฯ
ปสฺสมฺภยํ   กายสงฺขารํ   อสฺสาสปสฺสาสา   ๑-   สํวรฏฺเฐน   สีลวิสุทฺธิ
อวิกฺเขปฏฺเฐน    จิตฺตวิสุทฺธิ    ทสฺสนฏฺเฐน    ทิฏฺฐิวิสุทฺธิ   โย   ตตฺถ
สํวรฏฺโฐ  อยํ  อธิสีลสิกฺขา  โย  ตตฺถ  อวิกฺเขปฏฺโฐ  อยํ  อธิจิตฺตสิกฺขา
โย   ตตฺถ   ทสฺสนฏฺโฐ   อยํ   อธิปญฺญาสิกฺขา  อิมา  ติสฺโส  สิกฺขาโย
อาวชฺชนฺโต    สิกฺขติ    ฯเปฯ    สจฺฉิกาตพฺพํ   สจฺฉิกโรนฺโต   สิกฺขติ
ปสฺสมฺภยํ    กายสงฺขารํ    อสฺสาสปสฺสาสวเสน    จิตฺตสฺส    เอกคฺคตํ
อวิกฺเขปํ   ปชานโต   วิทิตา   เวทนา   อุปฺปชฺชนฺติ   ฯเปฯ  ปสฺสมฺภยํ
กายสงฺขารํ    อสฺสาสปสฺสาสวเสน    จิตฺตสฺส    เอกคฺคตํ    อวิกฺเขปํ
ปชานโต   อินฺทฺริยานิ   สโมธาเนติ   ฯเปฯ   เตน   วุจฺจติ  สมตฺถญฺจ
ปฏิวิชฺฌติ     ๒-     อฏฺฐ     อนุปสฺสเน     ญาณานิ    อฏฺฐ    จ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อสฺสาสปสฺสาสานํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ  ม. ยุ. ปฏิวิชฺฌตีติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อุปฏฺฐานานุสฺสติโย จตฺตาริ สุตฺตนฺติกวตฺถูนิ กาเย กายานุปสฺสนาย ฯ
                                              ภาณวารํ ฯ
     [๔๐๘]   กถํ   ปีติปฏิสํเวที   อสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ  ปีติปฏิสํเวที
ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
     {๔๐๘.๑}   กตมา  ปีติ  ฯ  ทีฆํ  อสฺสาสวเสน  จิตฺตสฺส  เอกคฺคตํ
อวิกฺเขปํ   ปชานโต   อุปฺปชฺชติ   ปีติปามุชฺชํ  ฯเปฯ  ทีฆํ  ปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ   ปชานโต  อุปฺปชฺชติ  ปีติปามุชฺชํ  ฯเปฯ
รสฺสํ     อสฺสาสวเสน     รสฺสํ     ปสฺสาสวเสน    สพฺพกายปฏิสํเวที
อสฺสาสวเสน       สพฺพกายปฏิสํเวที      ปสฺสาสวเสน      ปสฺสมฺภยํ
กายสงฺขารํ    อสฺสาสวเสน    ปสฺสมฺภยํ    กายสงฺขารํ   ปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส    เอกคฺคตํ    อวิกฺเขปํ    ปชานโต    อุปฺปชฺชติ   ปีติปามุชฺชํ
ยา  ปีติปามุชฺชํ  อาโมทนา  ปโมทนา  หาโส  ปหาโส  จิตฺตสฺส  โอทคฺยํ
อตฺตมนตา  จิตฺตสฺส  อยํ  ปีติ  [๑]-  ปฏิวิทิตา  โหติ  ทีฆํ อสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ อวิกฺเขปํ ปชานโต สติ อุปฏฺฐิตา โหติ
     {๔๐๘.๒}   ตาย  สติยา  เตน  ญาเณน  สา  ปีติ  ปฏิวิทิตา โหติ
ทีฆํ    ปสฺสาสวเสน   จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ   ปชานโต   สติ
อุปฏฺฐิตา  โหติ  ตาย  สติยา  เตน  ญาเณน  สา  ปีติ  ปฏิวิทิตา  โหติ
รสฺสํ     อสฺสาสวเสน     รสฺสํ     ปสฺสาสวเสน    สพฺพกายปฏิสํเวที
อสฺสาสวเสน     ปสฺสมฺภยํ    กายสงฺขารํ    อสฺสาสวเสน    ปสฺสมฺภยํ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อยํ ปีติ ฯ กถํ สา ปีติ ... ฯ
กายสงฺขารํ   ปสฺสาสวเสน   จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ   ปชานโต
สติ   อุปฏฺฐิตา  โหติ  ตาย  สติยา  เตน  ญาเณน  สา  ปีติ  ปฏิวิทิตา
โหติ   อาวชฺชโต   สา   ปีติ  ปฏิวิทิตา  โหติ  ชานโต  ...  ปสฺสโต
ปจฺจเวกฺขโต     จิตฺตํ    อธิฏฺฐหโต    สทฺธาย    อธิมุจฺจโต    วิริยํ
ปคฺคณฺหโต     สตึ     อุปฏฺฐาปยโต    จิตฺตํ    สมาทหโต    ปญฺญาย
ปชานโต      อภิญฺเญยฺยํ     อภิชานโต     ปริญฺเญยฺยํ     ปริชานโต
ปหาตพฺพํ   ปชหโต   ภาเวตพฺพํ   ภาวยโต   สจฺฉิกาตพฺพํ   สจฺฉิกโรโต
สา    ปีติ    ปฏิวิทิตา    โหติ    เอวํ   สา   [๑]-   ปีติปฏิสํเวที
อสฺสาสปสฺสาสวเสน     เวทนา     อุปฏฺฐานํ    สติ    อนุปสฺสนาญาณํ
เวทนา   อุปฏฺฐานํ   โน   สติ   สติ   อุปฏฺฐานํ  เจว  สติ  จ  ตาย
สติยา    เตน    ญาเณน    ตํ   เวทนํ   อนุปสฺสตีติ   เตน   วุจฺจติ
เวทนาสุ เวทนานุปสฺสนา สติปฏฺฐานภาวนา ๒- ฯ
     {๔๐๘.๓}   อนุปสฺสตีติ   กถํ   ตํ   เวทนํ   อนุปสฺสติ   ฯเปฯ
เอวนฺตํ เวทนํ อนุปสฺสติ ฯ
     {๔๐๘.๔}   ภาวนาติ   จตสฺโส  ภาวนา  ฯเปฯ  อาเสวนฏฺเฐน
ภาวนา    ฯ    ปีติปฏิสํเวที   อสฺสาสปสฺสาสา   สํวรฏฺเฐน   สีลวิสุทฺธิ
ฯเปฯ   ปีติปฏิสํเวที   อสฺสาสปสฺสาสวเสน  จิตฺตสฺส  เอกคฺคตํ  อวิกฺเขปํ
ปชานโต   ฯเปฯ   ปชานนฺโต   อินฺทฺริยานิ   สโมธาเนติ  เตน  วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     [๔๐๙]   กถํ สุขปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ปีติ ปฏิวิทิตา โหติ ฯ  ม. ยุ. ... ภาวนาติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
     {๔๐๙.๑}   สุขนฺติ เทฺว สุขานิ กายิกญฺจ สุขํ เจตสิกญฺจ สุขํ ฯ
     {๔๐๙.๒}   กตมํ กายิกํ สุขํ ฯ ยํ กายิกํ สาตํ กายิกํ สุขํ เวทยิตํ ๑-
กายสมฺผสฺสชา   สาตา   สุขา   เวทนา   อิทํ   กายิกํ  สุขํ  ฯ  กตมํ
เจตสิกํ  สุขํ  ฯ  ยํ  [๒]-  เจตสิกํ สุขํ เจโตสมฺผสฺสชํ สาตํ สุขํ เวทยิตํ
เจโตสมฺผสฺสชา สาตา สุขา เวทนา อิทํ เจตสิกํ สุขํ ฯ
     {๔๐๙.๓}   กถํ  เต  สุขา  ปฏิวิทิตา  โหนฺติ  ฯ ทีฆํ อสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส  เอกคฺคตํ  อวิกฺเขปํ  ปชานโต  สติ  อุปฏฺฐิตา  โหติ ตาย สติยา
เตน   ญาเณน   เต   สุขา   ปฏิวิทิตา   โหนฺติ   ทีฆํ   ปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ   ปชานโต   สติ  อุปฏฺฐิตา  โหติ  ตาย
สติยา  เตน  ญาเณน  เต  สุขา  ปฏิวิทิตา  โหนฺติ  ฯเปฯ  สจฺฉิกาตพฺพํ
สจฺฉิกโรโต   เต   สุขา   ปฏิวิทิตา  โหนฺติ  เอวนฺเต  สุขา  ปฏิวิทิตา
โหนฺติ    สุขปฏิสํเวที   อสฺสาสปสฺสาสวเสน   เวทนา   อุปฏฺฐานํ   สติ
อนุปสฺสนาญาณํ   เวทนา   อุปฏฺฐานํ   โน   สติ   สติ  อุปฏฺฐานํ  เจว
สติ  จ  ตาย  สติยา  เตน  ญาเณน  ตํ  เวทนํ  อนุปสฺสตีติ เตน วุจฺจติ
เวทนาสุ เวทนานุปสฺสนา สติปฏฺฐานภาวนา ฯ
     {๔๐๙.๔}   อนุปสฺสตีติ   กถํ   เวทนํ   อนุปสฺสติ   ฯ  อนิจฺจโต
อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺตํ เวทนํ อนุปสฺสติ ฯ
     {๔๐๙.๕}   ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเฐน ภาวนา ฯ
สุขปฏิสํเวที   อสฺสาสปสฺสาสา  สํวรฏฺเฐน  สีลวิสุทฺธิ  ฯเปฯ  สุขปฏิสํเวที
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ  ม. ยุ. เจตสิกํ สาตํ .. ฯ
อสฺสาสปสฺสาสวเสน        จิตฺตสฺส        เอกคฺคตํ        อวิกฺเขปํ
ปชานโต   ฯเปฯ   ปชานนฺโต   อินฺทฺริยานิ   สโมธาเนติ  เตน  วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     [๔๑๐]   กถํ    จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที    อสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ
จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
     {๔๑๐.๑}   กตโม  จิตฺตสงฺขาโร  ฯ  ทีฆํ  อสฺสาสวเสน  สญฺญา จ
เวทนา   จ  เจตสิกา  เอเต  ธมฺมา  จิตฺตปฏิพทฺธา  จิตฺตสงฺขารา  ทีฆํ
ปสฺสาสวเสน   สญฺญา   จ   เวทนา   จ   เจตสิกา   เอเต   ธมฺมา
จิตฺตปฏิพทฺธา    จิตฺตสงฺขารา    ฯเปฯ    สุขปฏิสํเวที    อสฺสาสวเสน
สุขปฏิสํเวที   ปสฺสาสวเสน   สญฺญา   จ  เวทนา  จ  เจตสิกา  เอเต
ธมฺมา จิตฺตปฏิพทฺธา จิตฺตสงฺขารา อยํ จิตฺตสงฺขาโร ฯ
     {๔๑๐.๒}   กถํ   เต   จิตฺตสงฺขารา  ปฏิวิทิตา  โหนฺติ  ฯ  ทีฆํ
อสฺสาสวเสน   จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ  ปชานโต  สติ  อุปฏฺฐิตา
โหติ  ตาย  สติยา  เตน  ญาเณน  เต  จิตฺตสงฺขารา  ปฏิวิทิตา  โหนฺติ
ทีฆํ    ปสฺสาสวเสน   จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ   ปชานโต   สติ
อุปฏฺฐิตา   โหติ   ตาย   สติยา   เตน   ญาเณน   เต  จิตฺตสงฺขารา
ปฏิวิทิตา   โหนฺติ   ฯเปฯ  สจฺฉิกาตพฺพํ  สจฺฉิกโรโต  เต  จิตฺตสงฺขารา
ปฏิวิทิตา    โหนฺติ    เอวนฺเต    จิตฺตสงฺขารา    ปฏิวิทิตา    โหนฺติ
จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที    อสฺสาสปสฺสาสวเสน    เวทนา   อุปฏฺฐานํ   สติ
อนุปสฺสนาญาณํ   เวทนา   อุปฏฺฐานํ   โน   สติ   สติ  อุปฏฺฐานํ  เจว
สติ   จ   ตาย   สติยา   เตน  ญาเณน  ตํ  เวทนํ  อนุปสฺสตีติ  เตน
วุจฺจติ เวทนาสุ เวทนานุปสฺสนา สติปฏฺฐานภาวนา ฯ
     {๔๑๐.๓}   อนุปสฺสตีติ   กถํ  ตํ  เวทนํ  อนุปสฺสติ  ฯ  อนิจฺจโต
อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺตํ เวทนํ อนุปสฺสติ ฯ
     {๔๑๐.๔}   ภาวนาติ   จตสฺโส  ภาวนา  ฯเปฯ  อาเสวนฏฺเฐน
ภาวนา     ฯ    จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที    อสฺสาสปสฺสาสา    สํวรฏฺเฐน
สีลวิสุทฺธิ      ฯเปฯ      จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที     อสฺสาสปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ  ปชานโต  ฯเปฯ  ปชานนฺโต  อินฺทฺริยานิ
สโมธาเนติ เตน วุจฺจติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     [๔๑๑]   กถํ   ปสฺสมฺภยํ   จิตฺตสงฺขารํ   อสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ
ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
     {๔๑๑.๑}   กตโม  จิตฺตสงฺขาโร  ฯ  ทีฆํ  อสฺสาสวเสน  สญฺญา จ
เวทนา   จ  เจตสิกา  เอเต  ธมฺมา  จิตฺตปฏิพทฺธา  จิตฺตสงฺขารา  เต
จิตฺตสงฺขาเร   ปสฺสมฺเภนฺโต   นิโรเธนฺโต   วูปสเมนฺโต   สิกฺขติ   ทีฆํ
ปสฺสาสวเสน   สญฺญา   จ   เวทนา   จ   เจตสิกา   เอเต   ธมฺมา
จิตฺตปฏิพทฺธา     จิตฺตสงฺขารา    เต    จิตฺตสงฺขาเร    ปสฺสมฺเภนฺโต
นิโรเธนฺโต   วูปสเมนฺโต   สิกฺขติ   จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที   อสฺสาสวเสน
จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที   ปสฺสาสวเสน   สญฺญา   จ  เวทนา  จ  เจตสิกา
เอเต    ธมฺมา    จิตฺตปฏิพทฺธา    จิตฺตสงฺขารา   เต   จิตฺตสงฺขาเร
ปสฺสมฺเภนฺโต   นิโรเธนฺโต   วูปสเมนฺโต  สิกฺขติ  ปสฺสมฺภยํ  จิตฺตสงฺขารํ
อสฺสาสปสฺสาสวเสน     เวทนา     อุปฏฺฐานํ    สติ    อนุปสฺสนาญาณํ
เวทนา  อุปฏฺฐานํ  โน  สติ  สติ  อุปฏฺฐานํ  เจว  สติ  จ  ตาย สติยา
เตน    ญาเณน   ตํ   เวทนํ   อนุปสฺสตีติ   เตน   วุจฺจติ   เวทนาสุ
เวทนานุปสฺสนา สติปฏฺฐานภาวนา ฯ
     {๔๑๑.๒}   อนุปสฺสตีติ  กถํ  ตํ  เวทนํ  อนุปสฺสติ  ฯเปฯ เอวนฺตํ
เวทนํ อนุปสฺสติ ฯ
     {๔๑๑.๓}   ภาวนาติ   จตสฺโส  ภาวนา  ฯเปฯ  อาเสวนฏฺเฐน
ภาวนา    ฯ    ปสฺสมฺภยํ   จิตฺตสงฺขารํ   อสฺสาสปสฺสาสา   สํวรฏฺเฐน
สีลวิสุทฺธิ   ฯเปฯ   ปสฺสมฺภยํ  จิตฺตสงฺขารํ  อสฺสาสปสฺสาสวเสน  จิตฺตสฺส
เอกคฺคตํ  อวิกฺเขปํ  ปชานโต  ฯเปฯ  ปชานนฺโต  อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ
เตน    วุจฺจติ    สมตฺถญฺจ    ปฏิวิชฺฌติ   อฏฺฐ   อนุปสฺสเน   ญาณานิ
อฏฺฐ    จ    อุปฏฺฐานานุสฺสติโย   จตฺตาริ   สุตฺตนฺติกวตฺถูนิ   เวทนาสุ
เวทนานุปสฺสนาย ฯ
                                              ภาณวารํ ฯ
     [๔๑๒]   กถํ   จิตฺตปฏิสํเวที  อสฺสสิสฺสามีติ  สิกฺขติ  จิตฺตปฏิสํเวที
ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
     {๔๑๒.๑}   กตมํ  ตํ  จิตฺตํ  ฯ  ทีฆํ  อสฺสาสวเสน วิญฺญาณจิตฺตํ ยํ
จิตฺตํ   มโน  มานสํ  หทยํ  ปณฺฑรํ  [๑]-  มนายตนํ  มนินฺทฺริยํ  วิญฺญาณํ
วิญฺญาณกฺขนฺโธ     ตชฺชา     มโนวิญฺญาณธาตุ     ทีฆํ    ปสฺสาสวเสน
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. มโน ฯ เอวมุปริปิ ฯ  สี. ยุ. ตชฺชมาโน ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ฯเปฯ    ปสฺสมฺภยํ    จิตฺตสงฺขารํ    อสฺสาสวเสน    วิญฺญาณจิตฺตํ   ยํ
จิตฺตํ   มโน   มานสํ   หทยํ   ปณฺฑรํ   มนายตนํ   มนินฺทฺริยํ   วิญฺญาณํ
วิญฺญาณกฺขนฺโธ ตชฺชา มโนวิญฺญาณธาตุ อิทํ จิตฺตํ ฯ
     {๔๑๒.๒}   กถํ  จิตฺตํ  ปฏิวิทิตํ  โหติ  ฯ ทีฆํ อสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส
เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ   ปชานโต   สติ   อุปฏฺฐิตา   โหติ  ตาย  สติยา
เตน    ญาเณน    ตํ    จิตฺตํ   ปฏิวิทิตํ   โหติ   ทีฆํ   ปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ   ปชานโต   สติ  อุปฏฺฐิตา  โหติ  ตาย
สติยา   เตน   ญาเณน   จิตฺตํ   ปฏิวิทิตํ   โหติ   ฯเปฯ  สจฺฉิกาตพฺพํ
สจฺฉิกโรโต    ตํ   จิตฺตํ   ปฏิวิทิตํ   โหติ   เอวนฺตํ   จิตฺตํ   ปฏิวิทิตํ
โหติ     จิตฺตปฏิสํเวที     อสฺสาสวเสน     วิญฺญาณจิตฺตํ     อุปฏฺฐานํ
สติ    อนุปสฺสนาญาณํ   จิตฺตํ   อุปฏฺฐานํ   โน   สติ   สติ   อุปฏฺฐานํ
เจว   สติ   จ   ตาย   สติยา   เตน  ญาเณน  ตํ  จิตฺตํ  อนุปสฺสตีติ
เตน วุจฺจติ จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสนา สติปฏฺฐานภาวนา ฯ
     {๔๑๒.๓}   อนุปสฺสตีติ  กถํ  ตํ  จิตฺตํ  อนุปสฺสติ  ฯเปฯ  เอวนฺตํ
จิตฺตํ อนุปสฺสติ ฯ
     {๔๑๒.๔}   ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเฐน ภาวนา ฯ
จิตฺตปฏิสํเวที     อสฺสาสปสฺสาสา     สํวรฏฺเฐน    สีลวิสุทฺธิ    ฯเปฯ
จิตฺตปฏิสํเวที    อสฺสาสปสฺสาสวเสน    จิตฺตสฺส    เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ
ปชานโต   ฯเปฯ   ปชานนฺโต   อินฺทฺริยานิ   สโมธาเนติ  เตน  วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     [๔๑๓]   กถํ  อภิปฺปโมทยํ  จิตฺตํ  อสฺสสิสฺสามีติ  สิกฺขติ อภิปฺปโมทยํ
จิตฺตํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
     {๔๑๓.๑}   กตโม  จ ๑- จิตฺตสฺส อภิปฺปโมโท ฯ ทีฆํ อสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ  อวิกฺเขปํ  ปชานโต  อุปฺปชฺชติ  จิตฺตสฺส  อภิปฺปโมโท
ยา   จิตฺตสฺส   อาโมทนา  ปโมทนา  หาโส  ปหาโส  จิตฺตสฺส  โอทคฺยํ
อตฺตมนตา   จิตฺตสฺส   ทีฆํ   ปสฺสาสวเสน  จิตฺตสฺส  เอกคฺคตํ  อวิกฺเขปํ
ปชานโต   อุปฺปชฺชติ   จิตฺตสฺส   อภิปฺปโมโท   ยา  จิตฺตสฺส  อาโมทนา
ปโมทนา   หาโส   ปหาโส  จิตฺตสฺส  ๒-  โอทคฺยํ  อตฺตมนตา  จิตฺตสฺส
ฯเปฯ    จิตฺตปฏิสํเวที    อสฺสาสวเสน    จิตฺตปฏิสํเวที   ปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ  อวิกฺเขปํ  ปชานโต  อุปฺปชฺชติ  จิตฺตสฺส  อภิปฺปโมโท
ยา   จิตฺตสฺส   อาโมทนา  ปโมทนา  หาโส  ปหาโส  จิตฺตสฺส  โอทคฺยํ
อตฺตมนตา   จิตฺตสฺส   อยํ  จิตฺตสฺส  อภิปฺปโมโท  ฯ  อภิปฺปโมทยํ  จิตฺตํ
อสฺสาสปสฺสาสวเสน    วิญฺญาณจิตฺตํ    อุปฏฺฐานํ    สติ   อนุปสฺสนาญาณํ
จิตฺตํ   อุปฏฺฐานํ  โน  สติ  สติ  อุปฏฺฐานํ  เจว  สติ  จ  ตาย  สติยา
เตน  ญาเณน  ตํ  จิตฺตํ  อนุปสฺสตีติ  เตน  วุจฺจติ  จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสนา
สติปฏฺฐานภาวนา ฯ
     {๔๑๓.๒}   อนุปสฺสตีติ  กถํ  ตํ  จิตฺตํ อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺตํ จิตฺตํ
อนุปสฺสติ ฯ
     {๔๑๓.๓}   ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเฐน ภาวนา ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ  ม. ยุ. วิตฺติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อภิปฺปโมทยํ    จิตฺตํ   อสฺสาสปสฺสาสา   สํวรฏฺเฐน   สีลวิสุทฺธิ   ฯเปฯ
อภิปฺปโมทยํ     จิตฺตํ     อสฺสาสปสฺสาสวเสน     จิตฺตสฺส    เอกคฺคตํ
อวิกฺเขปํ   ปชานโต   ฯเปฯ  ปชานนฺโต  อินฺทฺริยานิ  สโมธาเนติ  เตน
วุจฺจติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     [๔๑๔]   กถํ   สมาทหํ   จิตฺตํ   อสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ  สมาทหํ
จิตฺตํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
     {๔๑๔.๑}   กตมญฺจ  สมาธินฺทฺริยํ  ๑- ฯ ทีฆํ อสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส
เอกคฺคตา   อวิกฺเขโป   สมาธิ   [๒]-   ทีฆํ   ปสฺสาสวเสน  จิตฺตสฺส
เอกคฺคตา  อวิกฺเขโป  สมาธิ  [๒]-  สมาทหํ  จิตฺตํ อสฺสาสวเสน [๓]-
จิตฺตสฺส   เอกคฺคตา   อวิกฺเขโป   สมาธิ   ยา   จิตฺตสฺส  ฐิติ  สณฺฐิติ
อธิฏฺฐิติ  ๔-  อวิสาหาโร  อวิกฺเขโป  จ  ๕-  อวิสาหตมานสตา  สมโถ
สมาธินฺทฺริยํ    สมาธิพลํ   สมฺมาสมาธิ   อยํ   [๖]-   สมาทหํ   จิตฺตํ
อสฺสาสวเสน   ๗-   วิญฺญาณจิตฺตํ   อุปฏฺฐานํ  สติ  อนุปสฺสนาญาณํ  จิตฺตํ
อุปฏฺฐานํ   โน   สติ   สติ   อุปฏฺฐานํ   เจว   สติ  จ  ตาย  สติยา
เตน    ญาเณน    ตํ    จิตฺตํ    อนุปสฺสตีติ   เตน   วุจฺจติ   จิตฺเต
จิตฺตานุปสฺสนา สติปฏฺฐานภาวนา ฯ
     {๔๑๔.๒}   อนุปสฺสตีติ  กถํ  ตํ  จิตฺตํ อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺตํ จิตฺตํ
อนุปสฺสติ ฯ
     {๔๑๔.๓}   ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเฐน ภาวนา ฯ
สมาทหํ    จิตฺตํ    อสฺสาสปสฺสาสา    สํวรฏฺเฐน    สีลวิสุทฺธิ   ฯเปฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. กตโม สมาธิ ฯ  ม. ยา จิตฺตสฺส ฐิติ ฯเปฯ สมาธิพลํ สมฺมาสมาธิ ฯ
@ ม. สมาทหํ จิตฺตํ ปสฺสาสวเสน ... ฯ  ม. ยุ. อวฏฺฐิติ ฯ  ม. ยุ. จสทฺโท
@นตฺถิ ฯ  ม. สมาธิ ฯ  ม. อสฺสาสปสฺสาสวเสน ฯ
สมาทหํ    จิตฺตํ   อสฺสาสวเสน   ๑-   จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ
ปชานโต   ฯเปฯ   ปชานนฺโต   อินฺทฺริยานิ   สโมธาเนติ  เตน  วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     [๔๑๕]   กถํ   วิโมจยํ   จิตฺตํ   อสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ  วิโมจยํ
จิตฺตํ   ปสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ  ฯ  ราคโต  วิโมจยํ  จิตฺตํ  อสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ   ราคโต  วิโมจยํ  จิตฺตํ  ปสฺสสิสฺสามีติ  สิกฺขติ  โทสโต  วิโมจยํ
จิตฺตํ   อสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ   โทสโต   วิโมจยํ   จิตฺตํ  ปสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ   โมหโต  วิโมจยํ  จิตฺตํ  อสฺสสิสฺสามีติ  สิกฺขติ  โมหโต  วิโมจยํ
จิตฺตํ   ปสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ   ฯเปฯ  มานโต  วิโมจยํ  จิตฺตํ  ทิฏฺฐิยา
วิโมจยํ   จิตฺตํ   วิจิกิจฺฉาย   วิโมจยํ  จิตฺตํ  ถีนมิทฺธโต  วิโมจยํ  จิตฺตํ
อุทฺธจฺจโต   วิโมจยํ   จิตฺตํ   อหิริกโต   วิโมจยํ   จิตฺตํ  อโนตฺตปฺปโต
วิโมจยํ    จิตฺตํ    อสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ    อโนตฺตปฺปโต    วิโมจยํ
จิตฺตํ    ปสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ   วิโมจยํ   จิตฺตํ   อสฺสาสปสฺสาสวเสน
วิญฺญาณจิตฺตํ อุปฏฺฐานํ สติ ฯเปฯ ฯ
     {๔๑๕.๑}   อนุปสฺสตีติ  กถํ  ตํ  จิตฺตํ  อนุปสฺสติ  ฯเปฯ  เอวนฺตํ
จิตฺตํ อนุปสฺสติ ฯ
     {๔๑๕.๒}   ภาวนาติ   จตสฺโส  ภาวนา  ฯเปฯ  อาเสวนฏฺเฐน
ภาวนา  ฯ  วิโมจยํ  จิตฺตํ  อสฺสาสปสฺสาสา  สํวรฏฺเฐน  สีลวิสุทฺธิ ฯเปฯ
วิโมจยํ    จิตฺตํ   อสฺสาสปสฺสาสวเสน   จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ
@เชิงอรรถ:  ม. อสฺสาสปสฺสาสวเสน ฯ
ปชานโต   ฯเปฯ   ปชานนฺโต   อินฺทฺริยานิ   สโมธาเนติ  เตน  วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ    ปฏิวิชฺฌติ    ฯ   อฏฺฐ   อนุปสฺสเน   ญาณานิ   อฏฺฐ   จ
อุปฏฺฐานานุสฺสติโย จตฺตาริ สุตนฺติกวตฺถูนิ จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสนาย ฯ
     [๔๑๖]   กถํ   อนิจฺจานุปสฺสี  อสฺสสิสฺสามีติ  สิกฺขติ  อนิจฺจานุปสฺสี
ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
     {๔๑๖.๑}   อนิจฺจนฺติ กึ อนิจฺจํ ฯ ปญฺจกฺขนฺธา อนิจฺจา ฯ เกนตฺเถน
อนิจฺจา   ฯ   อุปฺปาทวยฏฺเฐน   อนิจฺจา   ฯ   ปญฺจนฺนํ  ขนฺธานํ  อุทยํ
ปสฺสนฺโต   กติ   ลกฺขณานิ   ปสฺสติ   วยํ   ปสฺสนฺโต   กติ   ลกฺขณานิ
ปสฺสติ   อุทยพฺพยํ   ปสฺสนฺโต   กติ   ลกฺขณานิ   ปสฺสติ   ฯ   ปญฺจนฺนํ
ขนฺธานํ    อุทยํ    ปสฺสนฺโต    ปญฺจวีสติ   ลกฺขณานิ   ปสฺสติ   ฯเปฯ
ปญฺจนฺนํ     ขนฺธานํ     อุทยพฺพยํ     ปสฺสนฺโต     อิมานิ    ปญฺญาสํ
ลกฺขณานิ   ปสฺสติ   รูเป   อนิจฺจานุปสฺสี   อสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ  รูเป
อนิจฺจานุปสฺสี      ปสฺสสิสฺสามีติ      สิกฺขติ     เวทนาย     สญฺญาย
สงฺขาเรสุ    วิญฺญาเณ    จกฺขุสฺมึ   ฯเปฯ   ชรามรเณ   อนิจฺจานุปสฺสี
อสฺสสิสฺสามีติ     สิกฺขติ    ชรามรเณ    อนิจฺจานุปสฺสี    ปสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ     อนิจฺจานุปสฺสี     อสฺสาสปสฺสาสวเสน    ธมฺมา    อุปฏฺฐานํ
สติ   อนุปสฺสนาญาณํ   ธมฺมา   อุปฏฺฐานํ   โน   สติ   สติ   อุปฏฺฐานํ
เจว   สติ   จ   ตาย  สติยา  เตน  ญาเณน  เต  ธมฺเม  อนุปสฺสตีติ
เตน วุจฺจติ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนา สติปฏฺฐานภาวนา ฯ
     {๔๑๖.๒}   อนุปสฺสตีติ  กถํ  เต  ธมฺเม อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺเต
ธมฺเม อนุปสฺสติ ฯ
     {๔๑๖.๓}   ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเฐน ภาวนา ฯ
อนิจฺจานุปสฺสี     อสฺสาสปสฺสาสา     สํวรฏฺเฐน    สีลวิสุทฺธิ    ฯเปฯ
อนิจฺจานุปสฺสี    อสฺสาสปสฺสาสวเสน    จิตฺตสฺส    เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ
ปชานโต   ฯเปฯ   ปชานนฺโต   อินฺทฺริยานิ   สโมธาเนติ  เตน  วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     [๔๑๗]   กถํ   วิราคานุปสฺสี  อสฺสสิสฺสามีติ  สิกฺขติ  วิราคานุปสฺสี
ปสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ    ฯ    รูเป    อาทีนวํ   ทิสฺวา   รูปวิราเค
ฉนฺทชาโต    โหติ    สทฺธาธิมุตฺโต   จิตฺตํ   จสฺส   สฺวาธิฏฺฐิตํ   รูเป
วิราคานุปสฺสี      อสฺสสิสฺสามีติ     สิกฺขติ     รูเป     วิราคานุปสฺสี
ปสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ    เวทนาย    สญฺญาย   สงฺขาเรสุ   วิญฺญาเณ
จกฺขุสฺมึ    ฯเปฯ    ชรามรเณ    อาทีนวํ    ทิสฺวา   ชรามรณวิราเค
ฉนฺทชาโต   โหติ   สทฺธาธิมุตฺโต   จิตฺตํ   จสฺส  สฺวาธิฏฺฐิตํ  ชรามรเณ
วิราคานุปสฺสี     อสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ    ชรามรเณ    วิราคานุปสฺสี
ปสฺสสิสฺสามีติ       สิกฺขติ      วิราคานุปสฺสี      อสฺสาสปสฺสาสวเสน
ธมฺมา     อุปฏฺฐานํ     สติ     อนุปสฺสนาญาณํ    ธมฺมา    อุปฏฺฐานํ
โน  สติ  สติ  อุปฏฺฐานํ  เจว  สติ  จ  ตาย  สติยา  เตน ญาเณน เต
ธมฺเม     อนุปสฺสตีติ     เตน    วุจฺจติ    ธมฺเมสุ    ธมฺมานุปสฺสนา
สติปฏฺฐานภาวนา ฯ
     {๔๑๗.๑}   อนุปสฺสตีติ  กถํ  เต  ธมฺเม อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺเต
ธมฺเม อนุปสฺสติ ฯ
     {๔๑๗.๒}   ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเฐน ภาวนา ฯ
วิราคานุปสฺสี     อสฺสาสปสฺสาสา     สํวรฏฺเฐน    สีลวิสุทฺธิ    ฯเปฯ
วิราคานุปสฺสี    อสฺสาสปสฺสาสวเสน    จิตฺตสฺส    เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ
ปชานโต   ฯเปฯ   ปชานนฺโต   อินฺทฺริยานิ   สโมธาเนติ  เตน  วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     [๔๑๘]   กถํ   นิโรธานุปสฺสี  อสฺสสิสฺสามีติ  สิกฺขติ  นิโรธานุปสฺสี
ปสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ    ฯ    รูเป    อาทีนวํ   ทิสฺวา   รูปนิโรเธ
ฉนฺทชาโต    โหติ    สทฺธาธิมุตฺโต   จิตฺตํ   จสฺส   สฺวาธิฏฺฐิตํ   รูเป
นิโรธานุปสฺสี      อสฺสสิสฺสามีติ     สิกฺขติ     รูเป     นิโรธานุปสฺสี
ปสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ    เวทนาย    สญฺญาย   สงฺขาเรสุ   วิญฺญาเณ
จกฺขุสฺมึ    ฯเปฯ    ชรามรเณ    อาทีนวํ    ทิสฺวา   ชรามรณนิโรเธ
ฉนฺทชาโต     โหติ     สทฺธาธิมุตฺโต     จิตฺตํ    จสฺส    สฺวาธิฏฺฐิตํ
ชรามรเณ     นิโรธานุปสฺสี     อสฺสสิสฺสามีติ     สิกฺขติ    ชรามรเณ
นิโรธานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
     [๔๑๙]   กติหากาเรหิ   อวิชฺชาย  อาทีนโว  โหติ  กติหากาเรหิ
อวิชฺชา    นิรุชฺฌติ   ฯ   ปญฺจหากาเรหิ   อวิชฺชาย   อาทีนโว   โหติ
อฏฺฐหากาเรหิ อวิชฺชา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๔๑๙.๑}   กตเมหิ  ปญฺจหากาเรหิ  อวิชฺชาย  อาทีนโว  โหติ ฯ
อนิจฺจฏฺเฐน
อวิชฺชาย     อาทีนโว    โหติ    ทุกฺขฏฺเฐน    อวิชฺชาย    อาทีนโว
โหติ    อนตฺตฏฺเฐน    อวิชฺชาย    อาทีนโว    โหติ    สนฺตาปฏฺเฐน
อวิชฺชาย    อาทีนโว    โหติ    วิปริณามฏฺเฐน   อวิชฺชาย   อาทีนโว
โหติ อิเมหิ ปญฺจหากาเรหิ อวิชฺชาย อาทีนโว โหติ ฯ
     {๔๑๙.๒}   กตเมหิ อฏฺฐหากาเรหิ อวิชฺชา นิรุชฺฌติ ฯ นิทานนิโรเธน
อวิชฺชา    นิรุชฺฌติ   สมุทยนิโรเธน   อวิชฺชา   นิรุชฺฌติ   ชาตินิโรเธน
อวิชฺชา   นิรุชฺฌติ  อาหารนิโรเธน  ๑-  อวิชฺชา  นิรุชฺฌติ  เหตุนิโรเธน
อวิชฺชา    นิรุชฺฌติ   ปจฺจยนิโรเธน   อวิชฺชา   นิรุชฺฌติ   ญาณุปฺปาเทน
อวิชฺชา      นิรุชฺฌติ      นิโรธุปฏฺฐาเนน      อวิชฺชา      นิรุชฺฌติ
อิเมหิ    อฏฺฐหากาเรหิ    อวิชฺชา   นิรุชฺฌติ   อิเมหิ   ปญฺจหากาเรหิ
อวิชฺชาย   อาทีนวํ   ทิสฺวา   อิเมหิ   อฏฺฐหากาเรหิ   อวิชฺชานิโรเธน
ฉนฺทชาโต     โหติ     สทฺธาธิมุตฺโต     จิตฺตํ    จสฺส    สฺวาธิฏฺฐิตํ
อวิชฺชาย      นิโรธานุปสฺสี     อสฺสสิสฺสามีติ     สิกฺขติ     อวิชฺชาย
นิโรธานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ฯ
     [๔๒๐]   กติหากาเรหิ  สงฺขาเรสุ  อาทีนโว  โหติ  กติหากาเรหิ
สงฺขารา   นิรุชฺฌนฺติ   ฯเปฯ   กติหากาเรหิ  วิญฺญาเณ  อาทีนโว  โหติ
กติหากาเรหิ   วิญฺญาณํ   นิรุชฺฌติ   กติหากาเรหิ   นามรูเป   อาทีนโว
โหติ    กติหากาเรหิ    นามรูปํ   นิรุชฺฌติ   กติหากาเรหิ   สฬายตเน
อาทีนโว    โหติ    กติหากาเรหิ   สฬายตนํ   นิรุชฺฌติ   กติหากาเรหิ
ผสฺเส   อาทีนโว   โหติ   กติหากาเรหิ  ผสฺโส  นิรุชฺฌติ  กติหากาเรหิ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ภวนิโรเธน ฯ
เวทนาย     อาทีนโว    โหติ    กติหากาเรหิ    เวทนา    นิรุชฺฌติ
กติหากาเรหิ    ตณฺหาย    อาทีนโว    โหติ    กติหากาเรหิ   ตณฺหา
นิรุชฺฌติ    กติหากาเรหิ   อุปาทาเน   อาทีนโว   โหติ   กติหากาเรหิ
อุปาทานํ   นิรุชฺฌติ   กติหากาเรหิ  ภเว  อาทีนโว  โหติ  กติหากาเรหิ
ภโว   นิรุชฺฌติ   กติหากาเรหิ   ชาติยา  อาทีนโว  โหติ  กติหากาเรหิ
ชาติ     นิรุชฺฌติ     กติหากาเรหิ    ชรามรเณ    อาทีนโว    โหติ
กติหากาเรหิ    ชรามรณํ    นิรุชฺฌติ   ฯ   ปญฺจหากาเรหิ   ชรามรเณ
อาทีนโว โหติ อฏฺฐหากาเรหิ ชรามรณํ นิรุชฺฌติ ฯ
     {๔๒๐.๑}   กตเมหิ  ปญฺจหากาเรหิ  ชรามรเณ  อาทีนโว  โหติ ฯ
อนิจฺจฏฺเฐน    ชรามรเณ   อาทีนโว   โหติ   ทุกฺขฏฺเฐน   อนตฺตฏฺเฐน
สนฺตาปฏฺเฐน    วิปริณามฏฺเฐน   ชรามรเณ   อาทีนโว   โหติ   อิเมหิ
ปญฺจหากาเรหิ ชรามรเณ อาทีนโว โหติ ฯ
     {๔๒๐.๒}   กตเมหิ   อฏฺฐหากาเรหิ   ชรามรณํ   นิรุชฺฌติ   ฯ
นิทานนิโรเธน    ชรามรณํ    นิรุชฺฌติ    สมุทยนิโรเธน   ชาตินิโรเธน
ภวนิโรเธน  ๑- เหตุนิโรเธน ปจฺจยนิโรเธน ญาณุปฺปาเทน นิโรธุปฏฺฐาเนน
ชรามรณํ    นิรุชฺฌติ    อิเมหิ    อฏฺฐหากาเรหิ    ชรามรณํ   นิรุชฺฌติ
อิเมหิ  ปญฺจหากาเรหิ  ชรามรเณ  อาทีนวํ  ทิสฺวา  อิเมหิ อฏฺฐหากาเรหิ
ชรามรณนิโรเธ    ฉนฺทชาโต    โหติ    สทฺธาธิมุตฺโต    จิตฺตํ   จสฺส
สฺวาธิฏฺฐิตํ     ชรามรเณ     นิโรธานุปสฺสี     อสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ
ชรามรเณ     นิโรธานุปสฺสี    ปสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ    นิโรธานุปสฺสี
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ปภวนิโรเธน ฯ
อสฺสาสปสฺสาสวเสน     ธมฺมา     อุปฏฺฐานํ     สติ    อนุปสฺสนาญาณํ
ธมฺมา   อุปฏฺฐานํ   โน   สติ   สติ   อุปฏฺฐานํ   เจว  สติ  จ  ตาย
สติยา    เตน    ญาเณน   เต   ธมฺเม   อนุปสฺสตีติ   เตน   วุจฺจติ
ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนา สติปฏฺฐานภาวนา ฯ
     {๔๒๐.๓}   อนุปสฺสตีติ  กถนฺเต  ธมฺเม  อนุปสฺสติ ฯเปฯ เอวนฺเต
ธมฺเม อนุปสฺสติ ฯ
     {๔๒๐.๔}   ภาวนาติ จตสฺโส ภาวนา ฯเปฯ อาเสวนฏฺเฐน ภาวนา ฯ
นิโรธานุปสฺสี     อสฺสาสปสฺสาสา     สํวรฏฺเฐน    สีลวิสุทฺธิ    ฯเปฯ
นิโรธานุปสฺสี    อสฺสาสปสฺสาสวเสน    จิตฺตสฺส    เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ
ปชานโต   ฯเปฯ   ปชานนฺโต   อินฺทฺริยานิ   สโมธาเนติ  เตน  วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     [๔๒๑]   กถํ     ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี    อสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี    ปสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ    ฯ   เทฺว   ปฏินิสฺสคฺคา
ปริจฺจาคปฏินิสฺสคฺโค   จ   ปกฺขนฺทนปฏินิสฺสคฺโค   จ  ฯ  รูปํ  ปริจฺจชตีติ
ปฏิจฺจาคปฏินิสฺสคฺโค     รูปนิโรเธ     นิพฺพาเน    จิตฺตํ    ปกฺขนฺทตีติ
ปกฺขนฺทนปฏินิสฺสคฺโค    ฯ    รูเป    ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี    อสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ    รูเป    ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี    ปสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ   เวทนํ
สญฺญํ    สงฺขาเร    วิญฺญาณํ    จกฺขุํ   ฯเปฯ   ชรามรณํ   ปริจฺจชตีติ
ปริจฺจาคปฏินิสฺสคฺโค    ชรามรณนิโรเธ    นิพฺพาเน   จิตฺตํ   ปกฺขนฺทตีติ
ปกฺขนฺทนปฏินิสฺสคฺโค       ฯ       ชรามรเณ       ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี
อสฺสสิสฺสามีติ        สิกฺขติ        ชรามรเณ       ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี
ปสฺสสิสฺสามีติ      สิกฺขติ     ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี     อสฺสาสปสฺสาสวเสน
ธมฺมา    อุปฏฺฐานํ    สติ    อนุปสฺสนาญาณํ   ธมฺมา   อุปฏฺฐานํ   โน
สติ   สติ   อุปฏฺฐานํ   เจว   สติ   จ   ตาย  สติยา  เตน  ญาเณน
เต    ธมฺเม    อนุปสฺสตีติ   เตน   วุจฺจติ   ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสนา
สติปฏฺฐานภาวนา ฯ
     {๔๒๑.๑}   อนุปสฺสตีติ  กถนฺเต  ธมฺเม  อนุปสฺสติ  ฯ  อนิจฺจโต
อนุปสฺสติ   โน   นิจฺจโต   ฯเปฯ  ปฏินิสฺสชฺชติ  โน  อาทิยติ  อนิจฺจโต
อนุปสฺสนฺโต    นิจฺจสญฺญํ    ปชหติ    ฯเปฯ   ปฏินิสฺสชฺชนฺโต   อาทานํ
ปชหติ เอวนฺเต ธมฺเม อนุปสฺสติ ฯ
     {๔๒๑.๒}   ภาวนาติ  จตสฺโส  ภาวนา  ตตฺถ  ชาตานํ  ธมฺมานํ
อนติวตฺตนฏฺเฐน    ภาวนา    ฯเปฯ    อาเสวนฏฺเฐน    ภาวนา   ฯ
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี       อสฺสาสปสฺสาสา      สํวรฏฺเฐน      สีลวิสุทฺธิ
อวิกฺเขปฏฺเฐน    จิตฺตวิสุทฺธิ    ทสฺสนฏฺเฐน    ทิฏฺฐิวิสุทฺธิ   โย   ตตฺถ
สํวรฏฺโฐ    อยํ    อธิสีลสิกฺขา    โย    ตตฺถ    อวิกฺเขปฏฺโฐ   อยํ
อธิจิตฺตสิกฺขา     โย     ตตฺถ    ทสฺสนฏฺโฐ    อยํ    อธิปญฺญาสิกฺขา
อิมา    ติสฺโส    สิกฺขาโย   อาวชฺชนฺโต   สิกฺขติ   ชานนฺโต   สิกฺขติ
ฯเปฯ     สจฺฉิกาตพฺพํ     สจฺฉิกโรนฺโต    สิกฺขติ    ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี
อสฺสาสปสฺสาสวเสน   จิตฺตสฺส   เอกคฺคตํ   อวิกฺเขปํ   ปชานโต  วิทิตา
เวทนา  อุปฺปชฺชนฺติ  วิทิตา  อุปฏฺฐหนฺติ  [๑]-  อพฺภตฺถํ  คจฺฉนฺติ  ฯเปฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. วิทิตา ฯ
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี      อสฺสาสปสฺสาสวเสน      จิตฺตสฺส      เอกคฺคตํ
อวิกฺเขปํ    ปชานโต    ฯเปฯ   ปชานนฺโต   อินฺทฺริยานิ   สโมธาเนติ
โคจรญฺจ    ปชานาติ    สมตฺถญฺจ    ปฏิวิชฺฌติ    พลานิ   สโมธาเนติ
โพชฺฌงฺเค    สโมธาเนติ    มคฺคํ   สโมธาเนติ   ธมฺเม   สโมธาเนติ
โคจรญฺจ ปชานาติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ
     {๔๒๑.๓}   อินฺทฺริยานิ  สโมธาเนตีติ กถํ อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ ฯ
อธิโมกฺขฏฺเฐน    สทฺธินฺทฺริยํ    สโมธาเนติ    ฯเปฯ    เตน   วุจฺจติ
สมตฺถญฺจ    ปฏิวิชฺฌติ    อฏฺฐ    อนุปสฺสเน    ญาณานิ    อฏฺฐ    จ
อุปฏฺฐานานุสฺสติโย   จตฺตาริ   สุตฺตนฺติกวตฺถูนิ   ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสนาย
อิมานิ พตฺตึสํ สโตการีสุ ญาณานิ ฯ
     [๔๒๒]   กตมานิ   จตุวีสติ   สมาธิวเสน   ญาณานิ   ฯ   ทีฆํ
อสฺสาสวเสน     จิตฺตสฺส    เอกคฺคตา    อวิกฺเขโป    สมาธิ    ทีฆํ
ปสฺสาสวเสน    จิตฺตสฺส    เอกคฺคตา    อวิกฺเขโป    สมาธิ   ฯเปฯ
วิโมจยํ   จิตฺตํ   อสฺสาสวเสน   จิตฺตสฺส  เอกคฺคตา  อวิกฺเขโป  สมาธิ
อิมานิ จตุวีสติ สมาธิวเสน ญาณานิ ฯ
     {๔๒๒.๑}   กตมานิ  เทฺวสตฺตติ  วิปสฺสนาวเสน  ญาณานิ  ฯ  ทีฆํ
อสฺสาสํ   อนิจฺจโต   อนุปสฺสนฏฺเฐน   วิปสฺสนา  ทุกฺขโต  อนุปสฺสนฏฺเฐน
วิปสฺสนา    อนตฺตโต    อนุปสฺสนฏฺเฐน    วิปสฺสนา    ทีฆํ    ปสฺสาสํ
อนิจฺจโต     อนุปสฺสนฏฺเฐน     วิปสฺสนา    ทุกฺขโต    อนุปสฺสนฏฺเฐน
วิปสฺสนา    อนตฺตโต    อนุปสฺสนฏฺเฐน    วิปสฺสนา   ฯเปฯ   วิโมจยํ
จิตฺตํ   อสฺสาสํ   วิโมจยํ   จิตฺตํ   ปสฺสาสํ   อนิจฺจโต   อนุปสฺสนฏฺเฐน
วิปสฺสนา   ทุกฺขโต   อนุปสฺสนฏฺเฐน  วิปสฺสนา  อนตฺตโต  อนุปสฺสนฏฺเฐน
วิปสฺสนา อิมานิ เทฺวสตฺตติ วิปสฺสนาวเสน ญาณานิ ฯ
     {๔๒๒.๒}   กตมานิ  อฏฺฐ  นิพฺพิทาญาณานิ ฯ อนิจฺจานุปสฺสี อสฺสาสํ
ยถาภูตํ    ชานาติ    ปสฺสตีติ    นิพฺพิทาญาณํ   อนิจฺจานุปสฺสี   ปสฺสาสํ
ยถาภูตํ    ชานาติ   ปสฺสตีติ   นิพฺพิทาญาณํ   ฯเปฯ   ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี
อสฺสาสํ   ยถาภูตํ   ชานาติ   ปสฺสตีติ   นิพฺพิทาญาณํ   ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี
ปสฺสาสํ     ยถาภูตํ     ชานาติ     ปสฺสตีติ    นิพฺพิทาญาณํ    อิมานิ
อฏฺฐ นิพฺพิทาญาณานิ ฯ
     {๔๒๒.๓}   กตมานิ  อฏฺฐ  นิพฺพิทานุโลเม  ญาณานิ ฯ อนิจฺจานุปสฺสี
อสฺสาสํ   ภยตุปฏฺฐาเน   ปญฺญา   นิพฺพิทานุโลเม   ญาณํ   อนิจฺจานุปสฺสี
ปสฺสาสํ    ภยตุปฏฺฐาเน    ปญฺญา    นิพฺพิทานุโลเม    ญาณํ    ฯเปฯ
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี    อสฺสาสํ    ภยตุปฏฺฐาเน    ปญฺญา   นิพฺพิทานุโลเม
ญาณํ      ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี      ปสฺสาสํ     ภยตุปฏฺฐาเน     ปญฺญา
นิพฺพิทานุโลเม ญาณํ อิมานิ อฏฺฐ นิพฺพิทานุโลเม ญาณานิ ฯ
     {๔๒๒.๔}   กตมานิ    อฏฺฐ    นิพฺพิทาปฏิปฺปสฺสทฺธิญาณานิ   ฯ
อนิจฺจานุปสฺสี    อสฺสาสํ    ปฏิสงฺขา    สนฺติฏฺฐนา   ปญฺญา   นิพฺพิทา-
ปฏิปฺปสฺสทฺธิญาณํ    อนิจฺจานุปสฺสี    ปสฺสาสํ    ปฏิสงฺขา    สนฺติฏฺฐนา
ปญฺญา    นิพฺพิทาปฏิปฺปสฺสทฺธิญาณํ    ฯเปฯ    อิมานิ   อฏฺฐ   นิพฺพิทา-
ปฏิปฺปสฺสทฺธิญาณานิ ฯ
     {๔๒๒.๕}   กตมานิ เอกวีสติ วิมุตฺติสุเข ญาณานิ ฯ โสตาปตฺติมคฺเคน
สกฺกายทิฏฺฐิยา     ปหีนตฺตา    สมุจฺฉินฺนตฺตา    อุปฺปชฺชติ    วิมุตฺติสุเข
ญาณํ    วิจิกิจฺฉาย    ปหีนตฺตา   สมุจฺฉินฺนตฺตา   อุปฺปชฺชติ   วิมุตฺติสุเข
ญาณํ       สีลพฺพตปรามาสสฺส      ทิฏฺฐานุสยสฺส      วิจิกิจฺฉานุสยสฺส
ปหีนตฺตา   สมุจฺฉินฺนตฺตา   อุปฺปชฺชติ  วิมุตฺติสุเข  ญาณํ  สกทาคามิมคฺเคน
โอฬาริกสฺส           กามราคสญฺโญชนสฺส           ปฏิฆสญฺโญชนสฺส
โอฬาริกสฺส   กามราคานุสยสฺส   ปฏิฆานุสยสฺส   ปหีนตฺตา  สมุจฺฉินฺนตฺตา
อุปฺปชฺชติ     วิมุตฺติสุเข     ญาณํ     อนาคามิมคฺเคน     อณุสหคตสฺส
กามราคสญฺโญชนสฺส           ปฏิฆสญฺโญชนสฺส           อณุสหคตสฺส
กามราคานุสยสฺส    ปฏิฆานุสยสฺส   ปหีนตฺตา   สมุจฺฉินฺนตฺตา   อุปฺปชฺชติ
วิมุตฺติสุเข     ญาณํ     อรหตฺตมคฺเคน     รูปราคสฺส     อรูปราคสฺส
มานสฺส    อุทฺธจฺจสฺส   อวิชฺชาย   มานานุสยสฺส   จ   ภวราคานุสยสฺส
อวิชฺชานุสยสฺส     ปหีนตฺตา    สมุจฺฉินฺนตฺตา    อุปฺปชฺชติ    วิมุตฺติสุเข
ญาณํ     อิมานิ     เอกวีสติ    วิมุตฺติสุเข    ญาณานิ    โสฬสวตฺถุกํ
อานาปานสฺสติสมาธึ   ภาวยโต   สมาธิกานิ   อิมานิ   เทฺว  ญาณสตานิ
อุปฺปชฺชนฺติ ฯ
                                       อานาปานกถา สมตฺตา ๑- ฯ
                                               ----------


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้าที่ ๒๕๗-๓๐๐. https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=5173&w=นาสิกคฺเค&modeTY=2              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :- https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=5173&modeTY=2              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=31&item=384&items=39              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :- https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=31&siri=62              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=362              อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=1781              The Pali Atthakatha in Roman :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=1781              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ https://84000.org/tipitaka/read/?index_31 https://84000.org/tipitaka/english/?index_31

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]