ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ฉบับหลวง   บาลีอักษรไทย   PaliRoman 
แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๙ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑ สุตฺต. ที. สีลกฺขนฺธวคฺโค
                   สุตฺตนฺตปิฏเก ทีฆนิกายสฺส
                          ปฐโม   ภาโค
                                -------
                      สีลกฺขนฺธวคฺโค ปฐโม
           นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ
                     พฺรหฺมชาลสุตฺตํ ปฐมํ
     [๑]  เอวมฺเม  สุตํ  ฯ  เอกํ  สมยํ  ภควา  อนฺตรา  จ ราชคหํ
อนฺตรา   จ   นาฬนฺทํ   อทฺธานมคฺคปฏิปนฺโน   โหติ  มหตา  ภิกฺขุสํเฆน
สทฺธึ   ปญฺจมตฺเตหิ  ภิกฺขุสเตหิ  ฯ  สุปฺปิโยปิ  โข  ปริพฺพาชโก  อนฺตรา
จ   ราชคหํ   อนฺตรา   จ   นาฬนฺทํ  อทฺธานมคฺคปฏิปนฺโน  โหติ  สทฺธึ
อนฺเตวาสินา    พฺรหฺมทตฺเตน    มาณเวน   ฯ   ตตฺร   สุทํ   สุปฺปิโย
ปริพฺพาชโก    อเนกปริยาเยน    พุทฺธสฺส    อวณฺณํ   ภาสติ   ธมฺมสฺส
อวณฺณํ    ภาสติ    สํฆสฺส    อวณฺณํ    ภาสติ    ฯ   สุปฺปิยสฺส   ปน
ปริพฺพาชกสฺส    อนฺเตวาสี    พฺรหฺมทตฺโต    มาณโว   อเนกปริยาเยน
พุทฺธสฺส    วณฺณํ    ภาสติ    ธมฺมสฺส   วณฺณํ   ภาสติ   สํฆสฺส   วณฺณํ
ภาสติ  ฯ อิติห เต อุโภ อาจริยนฺเตวาสี อญฺญมญฺญสฺส อุชุวิปจฺจนิกวาทา ๑-
ภควนฺตํ ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธา ๒- โหนฺติ ภิกฺขุสํฆญฺจ ฯ
     {๑.๑} อถโข ภควา อมฺพลฏฺฐิกายํ ราชาคารเก เอกรตฺติวาสํ อุปคญฺฉิ
@เชิงอรรถ:  สี. อุชุวิปจฺจนีกวาทา ฯ  อนุพทฺธาติปิ ปาโฐ ฯ
สทฺธึ    ภิกฺขุสํเฆน   ฯ   สุปฺปิโยปิ   โข   ปริพฺพาชโก   อมฺพลฏฺฐิกายํ
ราชาคารเก  เอกรตฺติวาสํ  อุปคญฺฉิ  ๑- สทฺธึ อนฺเตวาสินา พฺรหฺมทตฺเตน
มาณเวน   ฯ   ตตฺรปิ   สุทํ   สุปฺปิโย   ปริพฺพาชโก   อเนกปริยาเยน
พุทฺธสฺส   อวณฺณํ   ภาสติ   ธมฺมสฺส   อวณฺณํ   ภาสติ   สํฆสฺส   อวณฺณํ
ภาสติ   ฯ   สุปฺปิยสฺส   ปน   ปริพฺพาชกสฺส   อนฺเตวาสี   พฺรหฺมทตฺโต
มาณโว    อเนกปริยาเยน   พุทฺธสฺส   วณฺณํ   ภาสติ   ธมฺมสฺส   วณฺณํ
ภาสติ   สํฆสฺส   วณฺณํ   ภาสติ   ฯ  อิติห  เต  อุโภ  อาจริยนฺเตวาสี
อญฺญมญฺญสฺส   อุชุวิปจฺจนิกวาทา   ภควนฺตํ   ปิฏฺฐิโต   ปิฏฺฐิโต  อนุพนฺธา
โหนฺติ ภิกฺขุสํฆญฺจ ฯ
     {๑.๒}  อถโข  สมฺพหุลานํ  ภิกฺขูนํ  รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐิตานํ
มณฺฑลมาเฬ   สนฺนิสินฺนานํ   สนฺนิปติตานํ   อยํ  สํขิยธมฺโม  ๒-  อุทปาทิ
อจฺฉริยํ  อาวุโส  อพฺภูตํ  ๓-  อาวุโส  ยาวญฺจิทํ  เตน  ภควตา ชานตา
ปสฺสตา     อรหตา     สมฺมาสมฺพุทฺเธน    สตฺตานํ    นานาธิมุตฺติกตา
สุปฏิวิทิตา    ๔-   อยํ   หิ   สุปฺปิโย   ปริพฺพาชโก   อเนกปริยาเยน
พุทฺธสฺส   อวณฺณํ   ภาสติ   ธมฺมสฺส   อวณฺณํ   ภาสติ   สํฆสฺส   อวณฺณํ
ภาสติ    สุปฺปิยสฺส    ปน    ปริพฺพาชกสฺส    อนฺเตวาสี   พฺรหฺมทตฺโต
มาณโว    อเนกปริยาเยน   พุทฺธสฺส   วณฺณํ   ภาสติ   ธมฺมสฺส   วณฺณํ
ภาสติ   สํฆสฺส   วณฺณํ  ภาสติ  อิติห  อิเม  อุโภ  ๕-  อาจริยนฺเตวาสี
อญฺญมญฺญสฺส     อุชุวิปจฺจนิกวาทา     ภควนฺตํ     ปิฏฺฐิโต     ปิฏฺฐิโต
@เชิงอรรถ:  อุปคจฺฉีติปิ ปาโฐ ฯ  สํขิยาธมฺโมติปิ ปาโฐ ฯ  ยุ. อพฺภุตํ ฯ
@ สุปฺปฏิวิทิตาติปิ ปาโฐ ฯ  อิติห เต อิเม อุโภติปิ ปาโฐ ฯ
อนุพนฺธา โหนฺติ ภิกฺขุสํฆญฺจาติ ฯ
     {๑.๓}  อถโข  ภควา  เตสํ  ภิกฺขูนํ  อิมํ  สํขิยธมฺมํ วิทิตฺวา เยน
มณฺฑลมาโฬ   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ปญฺญตฺเต  อาสเน  นิสีทิ  ฯ
นิสชฺช  โข  ภควา  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ  กาย  นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย
สนฺนิสินฺนา  สนฺนิปติตา  กา  จ  ปน  โว  อนฺตรา  กถา  วิปฺปกตาติ  ฯ
เอวํ  วุตฺเต  เต  ภิกฺขู  ภควนฺตํ  เอตทโวจุํ  อิธ ภนฺเต อมฺหากํ รตฺติยา
ปจฺจูสสมยํ    ปจฺจุฏฺฐิตานํ    มณฺฑลมาเฬ    สนฺนิสินฺนานํ    สนฺนิปติตานํ
อยํ   สํขิยธมฺโม   อุทปาทิ  อจฺฉริยํ  อาวุโส  อพฺภูตํ  อาวุโส  ยาวญฺจิทํ
เตน   ภควตา   ชานตา   ปสฺสตา   อรหตา  สมฺมาสมฺพุทฺเธน  สตฺตานํ
นานาธิมุตฺติกตา  สุปฏิวิทิตา  อยํ  หิ  สุปฺปิโย ปริพฺพาชโก อเนกปริยาเยน
พุทฺธสฺส   อวณฺณํ   ภาสติ   ธมฺมสฺส   อวณฺณํ   ภาสติ   สํฆสฺส   อวณฺณํ
ภาสติ   สุปฺปิยสฺส   ปน  ปริพฺพาชกสฺส  อนฺเตวาสี  พฺรหฺมทตฺโต  มาณโว
อเนกปริยาเยน   พุทฺธสฺส   วณฺณํ  ภาสติ  ธมฺมสฺส  วณฺณํ  ภาสติ  สํฆสฺส
วณฺณํ    ภาสติ    อิติห   อิเม   อุโภ   อาจริยนฺเตวาสี   อญฺญมญฺญสฺส
อุชุวิปจฺจนิกวาทา    ภควนฺตํ    ปิฏฺฐิโต    ปิฏฺฐิโต   อนุพนฺธา   โหนฺติ
ภิกฺขุสํฆญฺจาติ  อยํ  โข  โน  ภนฺเต  อนฺตรา  กถา  วิปฺปกตา อถ ภควา
อนุปฺปตฺโตติ ฯ
     {๑.๔}  มมํ  วา  ภิกฺขเว  ปเร  อวณฺณํ  ภาเสยฺยุํ  ธมฺมสฺส  วา
อวณฺณํ   ภาเสยฺยุํ   สํฆสฺส   วา   อวณฺณํ   ภาเสยฺยุํ   ตตฺร   ตุเมฺหหิ
น  อาฆาโต  น  อปจฺจโย  น  เจตโส  อนภิรทฺธิ  กรณียา  ฯ  มมํ วา
ภิกฺขเว   ปเร   อวณฺณํ   ภาเสยฺยุํ   ธมฺมสฺส   วา   อวณฺณํ  ภาเสยฺยุํ
สํฆสฺส   วา   อวณฺณํ   ภาเสยฺยุํ   ตตฺร   เจ   ตุเมฺห  อสฺสถ  กุปิตา
วา  อนตฺตมนา  วา  ตุมฺหญฺเญวสฺส  เตน  อนฺตราโย  ฯ มมํ วา ภิกฺขเว
ปเร   อวณฺณํ   ภาเสยฺยุํ   ธมฺมสฺส  วา  อวณฺณํ  ภาเสยฺยุํ  สํฆสฺส  วา
อวณฺณํ   ภาเสยฺยุํ   ตตฺร   เจ  ตุเมฺห  อสฺสถ  กุปิตา  วา  อนตฺตมนา
วา  อปินุ  ตุเมฺห  ปเรสํ  สุภาสิตํ  วา ทุพฺภาสิตํ วา อาชาเนยฺยาถาติ ฯ
โนเหตํ   ภนฺเต   ฯ   มมํ   วา   ภิกฺขเว   ปเร   อวณฺณํ  ภาเสยฺยุํ
ธมฺมสฺส    วา   อวณฺณํ   ภาเสยฺยุํ   สํฆสฺส   วา   อวณฺณํ   ภาเสยฺยุํ
ตตฺร    ตุเมฺหหิ    อภูตํ    อภูตโต    นิพฺเพเฐตพฺพํ   อิติเปตํ   อภูตํ
อิติเปตํ อตจฺฉํ นตฺถิเปตํ อเมฺหสุ น จ ปเนตํ อเมฺหสุ สํวิชฺชตีติ ฯ
     {๑.๕}  มมํ  วา  ภิกฺขเว  ปเร  วณฺณํ ภาเสยฺยุํ ธมฺมสฺส วา วณฺณํ
ภาเสยฺยุํ  สํฆสฺส  วา  วณฺณํ  ภาเสยฺยุํ  ตตฺร  ตุเมฺหหิ  น  อานนฺโท  น
โสมนสฺสํ  น  เจตโส  อุพฺพิลาวิตตฺตํ  กรณียํ  ฯ  มมํ  วา  ภิกฺขเว ปเร
วณฺณํ   ภาเสยฺยุํ   ธมฺมสฺส   วา   วณฺณํ   ภาเสยฺยุํ  สํฆสฺส  วา  วณฺณํ
ภาเสยฺยุํ   ตตฺร   เจ   ตุเมฺห   ภิกฺขเว   อสฺสถ   อานนฺทิโน  สุมนา
อุพฺพิลาวิตตฺตา   ตุมฺหญฺเญวสฺส   เตน  อนฺตราโย  ฯ  มมํ  วา  ภิกฺขเว
ปเร   วณฺณํ   ภาเสยฺยุํ   ธมฺมสฺส   วา   วณฺณํ  ภาเสยฺยุํ  สํฆสฺส  วา
วณฺณํ   ภาเสยฺยุํ   ตตฺร   ตุเมฺหหิ   ภูตํ   ภูตโต  ปฏิชานิตพฺพํ  อิติเปตํ
ภูตํ อิติเปตํ ตจฺฉํ อตฺถิเปตํ อเมฺหสุ สํวิชฺชติ จ ปเนตํ อเมฺหสูติ ฯ
     [๒]  อปฺปมตฺตกํ  โข  ปเนตํ  ภิกฺขเว  โอรมตฺตกํ  สีลมตฺตกํ เยน
ปุถุชฺชโน    ตถาคตสฺส    วณฺณํ   วทมาโน   วเทยฺย   ฯ   กตมญฺเจตํ
ภิกฺขเว   อปฺปมตฺตกํ   โอรมตฺตกํ  สีลมตฺตกํ  เยน  ปุถุชฺชโน  ตถาคตสฺส
วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๓]  ปาณาติปาตํ  ปหาย  ปาณาติปาตา  ปฏิวิรโต  สมโณ โคตโม
นิหิตทณฺโฑ    นิหิตสตฺโถ    ลชฺชี    ทยาปนฺโน    สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี
วิหรตีติ  ฯ  อิติ  วา  หิ  ภิกฺขเว  ปุถุชฺชโน  ตถาคตสฺส  วณฺณํ วทมาโน
วเทยฺย   ฯ   อทินฺนาทานํ   ปหาย   อทินฺนาทานา   ปฏิวิรโต   สมโณ
โคตโม    ทินฺนาทายี    ทินฺนปาฏิกํขี    อเถเนน   สุจิภูเตน   อตฺตนา
วิหรตีติ  ฯ  อิติ  วา  หิ  ภิกฺขเว  ปุถุชฺชโน  ตถาคตสฺส  วณฺณํ วทมาโน
วเทยฺย  ฯ  อพฺรหฺมจริยํ  ปหาย  พฺรหฺมจารี  สมโณ  โคตโม  อาราจารี
วิรโต  เมถุนา  คามธมฺมาติ  ฯ  อิติ  วา หิ ภิกฺขเว ปุถุชฺชโน ตถาคตสฺส
วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๔]   มุสาวาทํ   ปหาย   มุสาวาทา  ปฏิวิรโต  สมโณ  โคตโม
สจฺจวาที  สจฺจสนฺโธ  เฐโต  ๑-  ปจฺจยิโก  อวิสํวาทโก  โลกสฺสาติ  ฯ
อิติ    วา    หิ   ภิกฺขเว   ปุถุชฺชโน   ตถาคตสฺส   วณฺณํ   วทมาโน
วเทยฺย   ฯ   ปิสุณํ   วาจํ  ปหาย  ปิสุณาย  วาจาย  ปฏิวิรโต  สมโณ
โคตโม   อิโต   สุตฺวา   น  อมุตฺร  อกฺขาตา  อิเมสํ  เภทาย  อมุตฺร
วา   สุตฺวา   น   อิเมสํ   อกฺขาตา  อมูสํ  เภทาย  ฯ  อิติ  ภินฺนานํ
วา   สนฺธาตา   สหิตานํ   วา   อนุปฺปทาตา  สมคฺคาราโม  สมคฺครโต
@เชิงอรรถ:  สี. เถโต ฯ
สมคฺคนนฺที   สมคฺคกรณึ   วาจํ   ภาสิตาติ   ฯ   อิติ  วา  หิ  ภิกฺขเว
ปุถุชฺชโน   ตถาคตสฺส  วณฺณํ  วทมาโน  วเทยฺย  ฯ  ผรุสํ  วาจํ  ปหาย
ผรุสาย   วาจาย   ปฏิวิรโต  สมโณ  โคตโม  ยา  สา  วาจา  เนลา
กณฺณสุขา    เปมนียา   หทยงฺคมา   โปรี   พหุชนกนฺตา   พหุชนมนาปา
ตถารูปึ  วาจํ  ภาสิตาติ  ฯ  อิติ  วา  หิ  ภิกฺขเว  ปุถุชฺชโน ตถาคตสฺส
วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
     {๔.๑}   สมฺผปฺปลาปํ   ปหาย   สมฺผปฺปลาปา   ปฏิวิรโต  สมโณ
โคตโม   กาลวาที   ภูตวาที   อตฺถวาที  ธมฺมวาที  วินยวาที  นิธานวตึ
วาจํ  ภาสิตา  กาเลน  สาปเทสํ  ปริยนฺตวตึ  อตฺถสญฺหิตนฺติ  ฯ  อิติ วา
หิ ภิกฺขเว ปุถุชฺชโน ตถาคตสฺส วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๕]   พีชคามภูตคามสมารมฺภา   ปฏิวิรโต   สมโณ  โคตโมติ  ฯ
อิติ วา หิ ภิกฺขเว ฯเปฯ
     [๖]  เอกภตฺติโก  สมโณ โคตโม รตฺตูปรโต วิรโต วิกาลโภชนา ฯ
นจฺจคีตวาทิตวิสูกทสฺสนา      ปฏิวิรโต      สมโณ     โคตโม     ฯ
มาลาคนฺธวิเลปนธารณมณฺฑนวิภูสนฏฺฐานา   ปฏิวิรโต   สมโณ  โคตโม  ฯ
อุจฺจาสยนมหาสยนา  ปฏิวิรโต  สมโณ  โคตโม  ฯ  ชาตรูปรชตปฏิคฺคหณา
ปฏิวิรโต สมโณ โคตโม ฯ
     [๗]    อามกธญฺญปฏิคฺคหณา    ปฏิวิรโต   สมโณ   โคตโม   ฯ
อามกมํสปฏิคฺคหณา   ปฏิวิรโต  สมโณ  โคตโม  ฯ  อิตฺถีกุมาริกปฏิคฺคหณา
ปฏิวิรโต   สมโณ   โคตโม   ฯ   ทาสีทาสปฏิคฺคหณา  ปฏิวิรโต  สมโณ
โคตโม    ฯ    อเชฬกปฏิคฺคหณา    ปฏิวิรโต   สมโณ   โคตโม   ฯ
กุกฺกุฏสูกรปฏิคฺคหณา       ปฏิวิรโต      สมโณ      โคตโม      ฯ
หตฺถิควสฺสวฬวาปฏิคฺคหณา      ปฏิวิรโต     สมโณ     โคตโม     ฯ
เขตฺตวตฺถุปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต สมโณ โคตโม ฯ
     [๘]   ทูเตยฺยปหิณคมนานุโยคา   ปฏิวิรโต   สมโณ   โคตโม  ฯ
กยวิกฺกยา    ปฏิวิรโต    สมโณ   โคตโม   ฯ   ตุลากูฏกํสกูฏมานกูฏา
ปฏิวิรโต   สมโณ   โคตโม   ฯ  อุกฺโกฏนวญฺจนนิกติสาวิโยคา  ปฏิวิรโต
สมโณ   โคตโม  ฯ  เฉทนวธพนฺธนวิปราโมสอาโลปสหสาการา  ปฏิวิรโต
สมโณ   โคตโมติ   ฯ   อิติ   วา   หิ  ภิกฺขเว  ปุถุชฺชโน  ตถาคตสฺส
วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
                      จูฬสีลํ นิฏฺฐิตํ ฯ
     [๙]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปํ   พีชคามภูตคามสมารมฺภํ  อนุยุตฺตา
วิหรนฺติ   ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ  มูลพีชํ  ขนฺธพีชํ  ผลพีชํ  อคฺคพีชํ  พีชพีชเมว
ปญฺจมํ   อิติ  วา  ฯ  อิติ  เอวรูปา  พีชคามภูตคามสมารมฺภา  ปฏิวิรโต
สมโณ   โคตโมติ   ฯ   อิติ   วา   หิ  ภิกฺขเว  ปุถุชฺชโน  ตถาคตสฺส
วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๑๐]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปํ  สนฺนิธิการกปริโภคํ  ๑-  อนุยุตฺตา
@เชิงอรรถ:  สนฺนิธิการปริโภคนฺติปิ ปาโฐ ฯ
วิหรนฺติ   ฯ   เสยฺยถีทํ   ฯ   อนฺนสนฺนิธิ   ๑-  ปานสนฺนิธิ  วตฺถสนฺนิธิ
ยานสนฺนิธิ   สยนสนฺนิธิ   วิเลปนสนฺนิธิ   คนฺธสนฺนิธิ   อามิสสนฺนิธิ   อิติ
วา    ฯ    อิติ   เอวรูปา   สนฺนิธิการกปริโภคา   ปฏิวิรโต   สมโณ
โคตโมติ   ฯ   อิติ   วา   หิ   ภิกฺขเว   ปุถุชฺชโน  ตถาคตสฺส  วณฺณํ
วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๑๑]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปํ  วิสูกทสฺสนํ  อนุยุตฺตา  วิหรนฺติ  ฯ
เสยฺยถีทํ   ฯ   นจฺจํ   คีตํ  วาทิตํ  เปกฺขํ  อกฺขานํ  ปาณิสฺสรํ  เวตาฬํ
กุมฺภถูนํ   โสภนครกํ   ๒-   จณฺฑาลํ   วํสํ  โธวนํ  หตฺถิยุทฺธํ  อสฺสยุทฺธํ
มหิสยุทฺธํ    อุสภยุทฺธํ   อชยุทฺธํ   เมณฺฑยุทฺธํ   กุกฺกุฏยุทฺธํ   วฏฺฏกยุทฺธํ
ทณฺฑยุทฺธํ     มุฏฺฐิยุทฺธํ    นิพฺพุทฺธํ    อุยฺโยธิกํ    พลคฺคํ    เสนาพฺยูหํ
อนีกทสฺสนํ   อิติ   วา   ฯ   อิติ   เอวรูปา   วิสูกทสฺสนา   ปฏิวิรโต
สมโณ   โคตโมติ   ฯ   อิติ   วา   หิ  ภิกฺขเว  ปุถุชฺชโน  ตถาคตสฺส
วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๑๒]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ    ภุญฺชิตฺวา    เต   เอวรูปํ   ชูตปฺปมาทฏฺฐานานุโยคมนุยุตฺตา
วิหรนฺติ   ฯ   เสยฺยถีทํ   ฯ   อฏฺฐปทํ   ทสปทํ   อากาสํ   ปริหารปถํ
สนฺติกํ   ขลิกํ   ๓-  ฆฏิกํ  สลากหตฺถํ  อกฺขํ  ปงฺคจีรํ  วงฺกกํ  โมกฺขจิกํ
@เชิงอรรถ:  อนฺนสนฺนิธินฺติปิ อนฺนสนฺนิธีติปิ ทิสฺสติ ฯ  โสภนนงฺครกนฺติปิ
@โสภณครกนฺติปิ โสภนกรณนฺติปิ โสภณกนฺติปิ ปาฐนฺตรํ ฯ  พลิกํ ฯ
จิงฺคุลิกํ  ๑-  ปตฺตาฬฺหกํ  รถกํ  ธนุกํ  อกฺขลิกํ  มเนสิกํ ๒- ยถาวชฺชํ อิติ
วา   ฯ   อิติ   เอวรูปา   ชูตปฺปมาทฏฺฐานานุโยคา   ปฏิวิรโต  สมโณ
โคตโมติ   ฯ   อิติ   วา   หิ   ภิกฺขเว   ปุถุชฺชโน  ตถาคตสฺส  วณฺณํ
วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๑๓]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ    ภุญฺชิตฺวา    เต   เอวรูปํ   อุจฺจาสยนมหาสยนํ   อนุยุตฺตา
วิหรนฺติ  ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ  อาสนฺทึ  ปลฺลงฺกํ  โคณกํ  จิตฺตกํ  ปฏิกํ ปฏลิกํ
ตูลิกํ  วิกติกํ  อุทฺธโลมึ  ๓-  เอกนฺตโลมึ กฏฺฐิสฺสํ ๔- โกเสยฺยํ กุตฺตกํ ๕-
หตฺถตฺถรํ    อสฺสตฺถรํ    รถตฺถรํ   อชินปฺปเวณึ   กาทลิมิคปวรปจฺจตฺถรณํ
สอุตฺตรจฺฉทํ    อุภโตโลหิตกูปธานํ    อิติ    วา   ฯ   อิติ   เอวรูปา
อุจฺจาสยนมหาสยนา     ปฏิวิรโต     สมโณ    โคตโมติ    ฯ    อิติ
วา หิ ภิกฺขเว ปุถุชฺชโน ตถาคตสฺส วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๑๔]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปํ  มณฺฑนวิภูสนฏฺฐานานุโยคํ  อนุยุตฺตา
วิหรนฺติ  ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ  อุจฺฉาทนํ  ปริมทฺทนํ  นหาปนํ สมฺพาหนํ อาทาสํ
อญฺชนํ   มาลาวิเลปนํ   มุขจุณฺณกํ   มุขาเลปํ   ๖-  หตฺถพนฺธํ  สิขาพนฺธํ
ทณฺฑํ   นาลิกํ   อสึ   ขคฺคํ   ฉตฺตํ   จิตฺรุปาหนํ  อุณฺหีสํ  มณึ  วาลวีชนึ
โอทาตานิ    วตฺถานิ    ทีฆทสานิ    อิติ   วา   ฯ   อิติ   เอวรูปา
@เชิงอรรถ:  จิงฺคุลกํ ฯ  มาเนสิกํ ฯ  อุทฺทโลมึ ฯ  กฏฺฏิสฺสํ ฯ
@ กุฏฺฏกํ ฯ  มุขาเลปนํ ฯ
มณฺฑนวิภูสนฏฺฐานานุโยคา    ปฏิวิรโต    สมโณ    โคตโมติ   ฯ   อิติ
วา หิ ภิกฺขเว ปุถุชฺชโน ตถาคตสฺส วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๑๕]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต  เอวรูปํ  ติรจฺฉานกถํ  อนุยุตฺตา  วิหรนฺติ  ฯ
เสยฺยถีทํ    ฯ    ราชกถํ   โจรกถํ   มหามตฺตกถํ   เสนากถํ   ภยกถํ
ยุทฺธกถํ    อนฺนกถํ   ปานกถํ   วตฺถกถํ   สยนกถํ   มาลากถํ   คนฺธกถํ
ญาติกถํ    ยานกถํ   คามกถํ   นิคมกถํ   นครกถํ   ชนปทกถํ   อิตฺถีกถํ
ปุริสกถํ   ๑-   สูรกถํ  วิสิขากถํ  กุมฺภฏฺฐานกถํ  ปุพฺพเปตกถํ  นานตฺตกถํ
โลกกฺขายิกํ    สมุทฺทกฺขายิกํ   อิติ   ภวาภวกถํ   อิติ   วา   ฯ   อิติ
เอวรูปาย    ติรจฺฉานกถาย   ปฏิวิรโต   สมโณ   โคตโมติ   ฯ   อิติ
วา หิ ภิกฺขเว ปุถุชฺชโน ตถาคตสฺส วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๑๖]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต  เอวรูปํ  วิคฺคาหิกกถํ  อนุยุตฺตา  วิหรนฺติ  ฯ
เสยฺยถีทํ   ฯ   น  ตฺวํ  อิมํ  ธมฺมวินยํ  อาชานาสิ  อหํ  อิมํ  ธมฺมวินยํ
อาชานามิ   ฯ   กึ   ตฺวํ   อิมํ  ธมฺมวินยํ  อาชานิสฺสสิ  มิจฺฉาปฏิปนฺโน
ตฺวมสิ   อหมสฺมิ   สมฺมาปฏิปนฺโน   ฯ  สหิตํ  เม  อสหิตนฺเต  ฯ  ปุเร
วจนียํ   ปจฺฉา   อวจ  ฯ  ปจฺฉา  วจนียํ  ปุเร  อวจ  ฯ  อธิจิณฺณนฺเต
วิปฺปราวตฺตํ   ฯ  อาโรปิโต  เต  วาโท  ฯ  นิคฺคหิโต  ตฺวมสิ  ฯ  จร
วาทปฺปโมกฺขาย   นิพฺเพเฐหิ   วา   สเจ  ปโหสีติ  ฯ  อิติ  เอวรูปาย
@เชิงอรรถ:  สี. ปุริสกถนฺติ อิทํ นตฺถิ ฯ
วิคฺคาหิกกถาย   ปฏิวิรโต   สมโณ  โคตโมติ  ฯ  อิติ  วา  หิ  ภิกฺขเว
ปุถุชฺชโน ตถาคตสฺส วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๑๗]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปํ   ทูเตยฺยปหิณคมนานุโยคํ  อนุยุตฺตา
วิหรนฺติ  ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ  รญฺญํ  ราชมหามตฺตานํ  ขตฺติยานํ  พฺราหฺมณานํ
คหปติกานํ   กุมารานํ   อิธ  คจฺฉ  อมุตฺร  คจฺฉ  อิทํ  หร  อมุตฺร  อิทํ
อาหราติ    ฯ    อิติ   เอวรูปา   ทูเตยฺยปหิณคมนานุโยคา   ปฏิวิรโต
สมโณ   โคตโมติ   ฯ   อิติ   วา   หิ  ภิกฺขเว  ปุถุชฺชโน  ตถาคตสฺส
วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๑๘]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   กุหกา   จ  โหนฺติ  ลปกา  จ  เนมิตฺติกา
จ   นิปฺเปสิกา   จ  ลาเภน  จ  ลาภํ  นิชิคึสิตาโร  ฯ  อิติ  เอวรูปา
กุหนลปนา   ปฏิวิรโต   สมโณ   โคตโมติ   ฯ   อิติ  วา  หิ  ภิกฺขเว
ปุถุชฺชโน ตถาคตสฺส วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
                     มชฺฌิมสีลํ นิฏฺฐิตํ ฯ
     [๑๙]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปาย   ติรจฺฉานวิชฺชาย   มิจฺฉาชีเวน
ชีวิกํ   กปฺเปนฺติ   ฯ   เสยฺยถีทํ   ฯ   องฺคํ   นิมิตฺตํ   อุปฺปาทํ  สุปินํ
ลกฺขณํ     มูสิกจฺฉินฺนํ     อคฺคิโหมํ    ทพฺพิโหมํ    ถุสโหมํ    กณโหมํ
ตณฺฑุลโหมํ    สปฺปิโหมํ    เตลโหมํ   มุขโหมํ   โลหิตโหมํ   องฺควิชฺชา
วตฺถุวิชฺชา    เขตฺตวิชฺชา   สิววิชฺชา   ภูตวิชฺชา   ภูริวิชฺชา   อหิวิชฺชา
วิสวิชฺชา   วิจฺฉิกวิชฺชา   มูสิกวิชฺชา  สกุณวิชฺชา  วายสวิชฺชา  ปกฺกชฺฌานํ
สรปริตฺตานํ   มิคจกฺกํ   อิติ   วา  ฯ  อิติ  เอวรูปาย  ติรจฺฉานวิชฺชาย
มิจฺฉาชีวา   ปฏิวิรโต   สมโณ   โคตโมติ   ฯ   อิติ  วา  หิ  ภิกฺขเว
ปุถุชฺชโน ตถาคตสฺส วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๒๐]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปาย   ติรจฺฉานวิชฺชาย   มิจฺฉาชีเวน
ชีวิกํ   กปฺเปนฺติ   ฯ   เสยฺยถีทํ   ฯ  มณิลกฺขณํ  ทณฺฑลกฺขณํ  วตฺถลกฺขณํ
สตฺถลกฺขณํ   ๑-   อสิลกฺขณํ   อุสุลกฺขณํ   ธนุลกฺขณํ   อาวุธลกฺขณํ   ๒-
อิตฺถีลกฺขณํ     ปุริสลกฺขณํ     กุมารลกฺขณํ    กุมารีลกฺขณํ    ทาสลกฺขณํ
ทาสีลกฺขณํ     หตฺถิลกฺขณํ     อสฺสลกฺขณํ     มหิสลกฺขณํ     อุสภลกฺขณํ
โคลกฺขณํ     อชลกฺขณํ     เมณฺฑลกฺขณํ     กุกฺกุฏลกฺขณํ    วฏฺฏกลกฺขณํ
โคธาลกฺขณํ    กณฺณิกาลกฺขณํ   กจฺฉปลกฺขณํ   มิคลกฺขณํ   อิติ   วา   ฯ
อิติ    เอวรูปาย    ติรจฺฉานวิชฺชาย    มิจฺฉาชีวา   ปฏิวิรโต   สมโณ
โคตโมติ   ฯ   อิติ   วา   หิ   ภิกฺขเว   ปุถุชฺชโน  ตถาคตสฺส  วณฺณํ
วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๒๑]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปาย   ติรจฺฉานวิชฺชาย   มิจฺฉาชีเวน
ชีวิกํ   กปฺเปนฺติ   ฯ   เสยฺยถีทํ   ฯ   รญฺญํ   นิยฺยานํ   ภวิสฺสติ   ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. สตฺถลกฺขณนฺติ อิทํ น ทิสฺสติ ฯ  สี. อายุธลกฺขณํ ฯ
รญฺญํ   อนิยฺยานํ   ภวิสฺสติ  ฯ  อพฺภนฺตรานํ  รญฺญํ  อุปยานํ  ภวิสฺสติ  ฯ
พาหิรานํ   รญฺญํ   อปยานํ   ภวิสฺสติ   ฯ   พาหิรานํ   รญฺญํ   อุปยานํ
ภวิสฺสติ   ฯ   อพฺภนฺตรานํ   รญฺญํ   อปยานํ   ภวิสฺสติ  ฯ  อพฺภนฺตรานํ
รญฺญํ   ชโย   ภวิสฺสติ   ฯ   พาหิรานํ   รญฺญํ   ปราชโย  ภวิสฺสติ  ฯ
พาหิรานํ   รญฺญํ   ชโย   ภวิสฺสติ   ฯ   อพฺภนฺตรานํ   รญฺญํ  ปราชโย
ภวิสฺสติ   ฯ   อิติ   อิมสฺส   ชโย  ภวิสฺสติ  อิมสฺส  ปราชโย  ภวิสฺสติ
อิติ   วา   ฯ   อิติ  เอวรูปาย  ติรจฺฉานวิชฺชาย  มิจฺฉาชีวา  ปฏิวิรโต
สมโณ  โคตโมติ  ฯ  อิติ  วา  หิ  ภิกฺขเว  ปุถุชฺชโน  ตถาคตสฺส  วณฺณํ
วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๒๒]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปาย   ติรจฺฉานวิชฺชาย   มิจฺฉาชีเวน
ชีวิกํ  กปฺเปนฺติ  ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ  จนฺทคฺคาโห  ภวิสฺสติ  ฯ  สุริยคฺคาโห
ภวิสฺสติ    ฯ   นกฺขตฺตคฺคาโห   ภวิสฺสติ   ฯ   จนฺทิมสุริยานํ   ปถคมนํ
ภวิสฺสติ    ฯ    จนฺทิมสุริยานํ   อุปฺปถคมนํ   ภวิสฺสติ   ฯ   นกฺขตฺตานํ
ปถคมนํ   ภวิสฺสติ   ฯ  นกฺขตฺตานํ  อุปฺปถคมนํ  ภวิสฺสติ  ฯ  อุกฺกาปาโต
ภวิสฺสติ   ฯ  ทิสาฑาโห  ภวิสฺสติ  ฯ  ภูมิจาโล  ภวิสฺสติ  ฯ  เทวทุนฺทุภิ
ภวิสฺสติ    ฯ    จนฺทิมสุริยนกฺขตฺตานํ    อุคฺคมนํ    โอคฺคมนํ   สํกิเลสํ
โวทานํ  ภวิสฺสติ  ฯ  เอวํวิปาโก  จนฺทคฺคาโห  ภวิสฺสติ  ฯ  เอวํวิปาโก
สุริยคฺคาโห   ภวิสฺสติ   ฯ   เอวํวิปาโก   นกฺขตฺตคฺคาโห   ภวิสฺสติ  ฯ
เอวํวิปากํ  จนฺทิมสุริยานํ  ปถคมนํ  ภวิสฺสติ  ฯ  เอวํวิปากํ  จนฺทิมสุริยานํ
อุปฺปถคมนํ     ภวิสฺสติ     ฯ     เอวํวิปากํ    นกฺขตฺตานํ    ปถคมนํ
ภวิสฺสติ  ฯ  เอวํวิปากํ  นกฺขตฺตานํ  อุปฺปถคมนํ  ภวิสฺสติ  ฯ  เอวํวิปาโก
อุกฺกาปาโต    ภวิสฺสติ    ฯ   เอวํวิปาโก   ทิสาฑาโห   ภวิสฺสติ   ฯ
เอวํวิปาโก  ภูมิจาโล  ภวิสฺสติ  ฯ  เอวํวิปาโก ๑- เทวทุนฺทุภิ ภวิสฺสติ ฯ
เอวํวิปากํ   จนฺทิมสุริยนกฺขตฺตานํ   อุคฺคมนํ   โอคฺคมนํ  สํกิเลสํ  โวทานํ
ภวิสฺสติ   อิติ   วา   ฯ   อิติ  เอวรูปาย  ติรจฺฉานวิชฺชาย  มิจฺฉาชีวา
ปฏิวิรโต   สมโณ   โคตโมติ   ฯ   อิติ   วา   หิ  ภิกฺขเว  ปุถุชฺชโน
ตถาคตสฺส วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๒๓]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ  ภุญฺชิตฺวา  เต  เอวรูปาย  ติรจฺฉานวิชฺชาย  มิจฺฉาชีเวน  ชีวิกํ
กปฺเปนฺติ  ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ  สุวุฏฺฐิกา  ภวิสฺสติ  ฯ  ทุพฺพุฏฺฐิกา ภวิสฺสติ ฯ
สุภิกฺขํ    ภวิสฺสติ   ฯ   ทุพฺภิกฺขํ   ภวิสฺสติ   ฯ   เขมํ   ภวิสฺสติ   ฯ
ภยํ   ภวิสฺสติ   ฯ   โรโค  ภวิสฺสติ  ฯ  อาโรคฺยํ  ภวิสฺสติ  ฯ  มุทฺทา
คณนา   สํขานํ   กาเวยฺยํ   โลกายตํ   อิติ   วา  ฯ  อิติ  เอวรูปาย
ติรจฺฉานวิชฺชาย   มิจฺฉาชีวา   ปฏิวิรโต   สมโณ   โคตโมติ   ฯ   อิติ
วา หิ ภิกฺขเว ปุถุชฺชโน ตถาคตสฺส วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
     [๒๔]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปาย   ติรจฺฉานวิชฺชาย   มิจฺฉาชีเวน
ชีวิกํ   กปฺเปนฺติ   ฯ   เสยฺยถีทํ  ฯ  อาวาหนํ  วิวาหนํ  สํวทนํ  วิวทนํ
@เชิงอรรถ:  เอวํวิปากาติ ปาเฐน ภวิตพฺพํ ฯ
สงฺกิรณํ   วิกิรณํ   สุภคกรณํ   ทุพฺภคกรณํ   วิรุทฺธคพฺภกรณํ  ชิวฺหานิพนฺธนํ
หนุสํหนนํ    หตฺถาภิชปฺปนํ   กณฺณชปฺปนํ   อาทาสปญฺหํ   *-   กุมารีปณฺหํ
เทวปณฺหํ     อาทิจฺจุปฏฺฐานํ    มหตุปฏฺฐานํ    อพฺภุชฺชลนํ    สิรีวฺหายนํ
อิติ  วา  ฯ  อิติ  เอวรูปาย  ติรจฺฉานวิชฺชาย มิจฺฉาชีวา ปฏิวิรโต สมโณ
โคตโมติ  ฯ  อิติ  วา  หิ  ภิกฺขเว  ปุถุชฺชโน  ตถาคตสฺส วณฺณํ วทมาโน
วเทยฺย ฯ
     [๒๕]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปาย   ติรจฺฉานวิชฺชาย   มิจฺฉาชีเวน
ชีวิกํ   กปฺเปนฺติ   ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ  สนฺติกมฺมํ  ปณิธิกมฺมํ  ภูตฺติกมฺมํ  ๑-
ภูริกมฺมํ    วสฺสกมฺมํ    โวสฺสกมฺมํ    วตฺถุกมฺมํ   วตฺถุปริกรณํ   อาจมนํ
นหาปนํ   ชูหนํ   วมนํ   วิเรจนํ   อุทฺธวิเรจนํ  อโธวิเรจนํ  สีสวิเรจนํ
กณฺณเตลํ    เนตฺตปฺปานํ    นตฺถุกมฺมํ    อญฺชนํ    ปจฺจญฺชนํ   สาลากิยํ
สลฺลกตฺติยํ     ทารกติกิจฺฉา     มูลเภสชฺชานํ    อนุปฺปทานํ    โอสธีนํ
ปฏิโมกฺโข   อิติ   วา  ฯ  อิติ  เอวรูปาย  ติรจฺฉานวิชฺชาย  มิจฺฉาชีวา
ปฏิวิรโต   สมโณ   โคตโมติ   ฯ   อิติ   วา   หิ  ภิกฺขเว  ปุถุชฺชโน
ตถาคตสฺส   วณฺณํ   วทมาโน   วเทยฺย   ฯ   อิทํ   โข   ตํ  ภิกฺขเว
อปฺปมตฺตกํ    โอรมตฺตกํ    สีลมตฺตกํ    เยน    ปุถุชฺชโน   ตถาคตสฺส
วณฺณํ วทมาโน วเทยฺย ฯ
                     มหาสีลํ นิฏฺฐิตํ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ภูตฺติกมฺมนฺติ อิทํ นตฺถิ ฯ
@* มีการแก้ไขคำ อาทาสปณฺหํ เป็น อาทาสปญฺหํ
     [๒๖]  อตฺถิ  ภิกฺขเว  อญฺเญ  ว ธมฺมา คมฺภีรา ทุทฺทสา ทุรนุโพธา
สนฺตา   ปณีตา   อตกฺกาวจรา   นิปุณา   ปณฺฑิตเวทนียา  เย  ตถาคโต
สยํ    อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   ปเวเทติ   เยหิ   ตถาคตสฺส   ยถาภุจฺจํ
วณฺณํ   สมฺมา   วทมานา  วเทยฺยุํ  ฯ  กตเม  จ  เต  ภิกฺขเว  ธมฺมา
คมฺภีรา   ทุทฺทสา   ทุรนุโพธา   สนฺตา   ปณีตา   อตกฺกาวจรา  นิปุณา
ปณฺฑิตเวทนียา   เย   ตถาคโต   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา  ปเวเทติ
เยหิ ตถาคตสฺส ยถาภุจฺจํ วณฺณํ สมฺมา วทมานา วเทยฺยุํ ฯ
     [๒๗]   สนฺติ   ภิกฺขเว   เอเก   สมณพฺราหฺมณา  ปุพฺพนฺตกปฺปิกา
ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐิโน    ปุพฺพนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ   อธิมุตฺติปทานิ
อภิวทนฺติ   อฏฺฐารสหิ   วตฺถูหิ   ฯ   เต   จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา
กิมาคมฺม    กิมารพฺภ    ปุพฺพนฺตกปฺปิกา    ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐิโน    ปุพฺพนฺตํ
อารพฺภ อเนกวิหิตานิ อธิมุตฺติปทานิ อภิวทนฺติ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ ฯ
     {๒๗.๑}  สนฺติ  ภิกฺขเว  เอเก  สมณพฺราหฺมณา สสฺสตวาทา สสฺสตํ
อตฺตานญฺจ  โลกญฺจ  ปญฺญเปนฺติ  ๑-  จตูหิ  วตฺถูหิ  ฯ  เต  จ  โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา      กิมาคมฺม     กิมารพฺภ     สสฺสตวาทา     สสฺสตํ
อตฺตานญฺจ โลกญฺจ ปญฺญเปนฺติ จตูหิ วตฺถูหิ ฯ
     {๒๗.๒}   อิธ   ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  สมโณ  วา  พฺราหฺมโณ  วา
อาตปฺปมนฺวาย     ปธานมนฺวาย     อนุโยคมนฺวาย     อปฺปมาทมนฺวาย
สมฺมามนสิการมนฺวาย      ตถารูปํ     เจโตสมาธึ     ผุสติ     ยถา
สมาหิเต     จิตฺเต     (๒-    ปริสุทฺเธ    ปริโยทาเต    อนงฺคเณ
@เชิงอรรถ:  ปญฺญาเปนฺติ ฯ  สี. ปริสุทฺเธตฺยาทีนิ นตฺถิ ฯ
วิคตูปกฺกิเลเส)   อเนกวิหิตํ   ปุพฺเพนิวาสํ   อนุสฺสรติ  ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ
เอกมฺปิ   ชาตึ   เทฺวปิ   ชาติโย  ติสฺโสปิ  ชาติโย  จตสฺโสปิ  ชาติโย
ปญฺจปิ  ชาติโย  ทสปิ  ชาติโย  วีสมฺปิ  ๑-  ชาติโย  ตึสมฺปิ ๒- ชาติโย
จตฺตาฬีสมฺปิ  ๓-  ชาติโย  ปญฺญาสมฺปิ  ชาติโย  ชาติสตมฺปิ  ชาติสหสฺสมฺปิ
ชาติสตสหสฺสมฺปิ    อเนกานิปิ    ชาติสตานิ   อเนกานิปิ   ชาติสหสฺสานิ
อเนกานิปิ   ชาติสตสหสฺสานิ   ฯ   อมุตฺราสึ   เอวํนาโม   เอวํโคตฺโต
เอวํวณฺโณ     เอวมาหาโร    เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที    เอวมายุปริยนฺโต
โส  ตโต  จุโต  อมุตฺร  อุทปาทึ  ๔-  ตตฺราปาสึ เอวํนาโม เอวํโคตฺโต
เอวํวณฺโณ     เอวมาหาโร    เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที    เอวมายุปริยนฺโต
โส   ตโต   จุโต  อิธูปปนฺโนติ  ฯ  อิติ  สาการํ  สอุทฺเทสํ  อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ฯ
     {๒๗.๓}  โส  เอวมาห  สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ วญฺโฌ กูฏฏฺโฐ
เอสิกฏฺฐายี  ฐิโต  ๕-  เต จ สตฺตา สนฺธาวนฺติ สํสรนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺติ
อตฺถิเตฺวว  สสฺสติสมํ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อหํ หิ อาตปฺปมนฺวาย ปธานมนฺวาย
อนุโยคมนฺวาย     อปฺปมาทมนฺวาย     สมฺมามนสิการมนฺวาย    ตถารูปํ
เจโตสมาธึ   ผุสามิ   ยถา   สมาหิเต  จิตฺเต  อเนกวิหิตํ  ปุพฺเพนิวาสํ
อนุสฺสรามิ   ฯ   เสยฺยถีทํ  ฯ  เอกมฺปิ  ชาตึ  เทฺวปิ  ชาติโย  ติสฺโสปิ
ชาติโย    จตสฺโสปิ    ชาติโย    ปญฺจปิ    ชาติโย   ทสปิ   ชาติโย
@เชิงอรรถ:  วีสติมฺปิ ฯ  ยุ. ตีสมฺปิ ฯ  จตฺตารีสมฺปิ ฯ  อุปฺปาทึ ฯ
@ เอกฏฺฐายิฏฺฐิโต ฯ
วีสมฺปิ   ชาติโย   ตึสมฺปิ   ชาติโย   จตฺตาฬีสมฺปิ   ชาติโย  ปญฺญาสมฺปิ
ชาติโย    ชาติสตมฺปิ    ชาติสหสฺสมฺปิ    ชาติสตสหสฺสมฺปิ    อเนกานิปิ
ชาติสตานิ   อเนกานิปิ   ชาติสหสฺสานิ   อเนกานิปิ  ชาติสตสหสฺสานิ  ฯ
อมุตฺราสึ     เอวํนาโม     เอวํโคตฺโต    เอวํวณฺโณ    เอวมาหาโร
เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที    เอวมายุปริยนฺโต    โส   ตโต   จุโต   อมุตฺร
อุทปาทึ   ตตฺราปาสึ   เอวํนาโม  เอวํโคตฺโต  เอวํวณฺโณ  เอวมาหาโร
เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที  เอวมายุปริยนฺโต  โส  ตโต  จุโต  อิธูปปนฺโนติ  ฯ
อิติ    สาการํ   สอุทฺเทสํ   อเนกวิหิตํ   ปุพฺเพนิวาสํ   อนุสฺสรามิ   ฯ
อิมินามหํ   เอตํ  ชานามิ  ยถา  สสฺสโต  อตฺตา  จ  โลโก  จ  วญฺโฌ
กูฏฏฺโฐ   เอสิกฏฺฐายี   ฐิโต   เต   จ   สตฺตา   สนฺธาวนฺติ  สํสรนฺติ
จวนฺติ   อุปปชฺชนฺติ   อตฺถิเตฺวว   สสฺสติสมนฺติ   ฯ  อิทํ  ภิกฺขเว  ปฐมํ
ฐานํ   ยํ   อาคมฺม   ยํ   อารพฺภ  เอเก  สมณพฺราหฺมณา  สสฺสตวาทา
สสฺสตํ อตฺตานญฺจ โลกญฺจ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     [๒๘]   ทุติเย   จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
สสฺสตวาทา    สสฺสตํ    อตฺตานญฺจ    โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   ฯ   อิธ
ภิกฺขเว    เอกจฺโจ   สมโณ   วา   พฺราหฺมโณ   วา   อาตปฺปมนฺวาย
ปธานมนฺวาย    อนุโยคมนฺวาย   อปฺปมาทมนฺวาย   สมฺมามนสิการมนฺวาย
ตถารูปํ    เจโตสมาธึ   ผุสติ   ยถา   สมาหิเต   จิตฺเต   อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ   อนุสฺสรติ   ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ  เอกมฺปิ  สํวฏฺฏวิวฏฺฏํ  เทฺวปิ
สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ    ตีณิปิ    สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ    จตฺตาริปิ    สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ
ปญฺจปิ   สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ   ทสปิ  สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ  ฯ  อมุตฺราสึ  เอวํนาโม
เอวํโคตฺโต  เอวํวณฺโณ เอวมาหาโร เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที เอวมายุปริยนฺโต
โส  ตโต จุโต อมุตฺร อุทปาทึ ตตฺราปาสึ เอวํนาโม เอวํโคตฺโต เอวํวณฺโณ
เอวมาหาโร   เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที   เอวมายุปริยนฺโต  โส  ตโต  จุโต
อิธูปปนฺโนติ ฯ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ฯ
     {๒๘.๑}  โส  เอวมาห  สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ วญฺโฌ กูฏฏฺโฐ
เอสิกฏฺฐายี  ฐิโต  เต  จ  สตฺตา  สนฺธาวนฺติ  สํสรนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺติ
อตฺถิเตฺวว  สสฺสติสมํ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อหญฺหิ อาตปฺปมนฺวาย ปธานมนฺวาย
อนุโยคมนฺวาย     อปฺปมาทมนฺวาย     สมฺมามนสิการมนฺวาย    ตถารูปํ
เจโตสมาธึ   ผุสามิ   ยถา   สมาหิเต  จิตฺเต  อเนกวิหิตํ  ปุพฺเพนิวาสํ
อนุสฺสรามิ  ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ  เอกมฺปิ  สํวฏฺฏวิวฏฺฏํ  เทฺวปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ
ตีณิปิ   สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ   จตฺตาริปิ  สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ  ปญฺจปิ  สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ
ทสปิ   สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ   อมุตฺราสึ   เอวํนาโม   เอวํโคตฺโต  เอวํวณฺโณ
เอวมาหาโร  เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที  เอวมายุปริยนฺโต โส ตโต จุโต อมุตฺร
อุทปาทึ   ตตฺราปาสึ   เอวํนาโม  เอวํโคตฺโต  เอวํวณฺโณ  เอวมาหาโร
เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที  เอวมายุปริยนฺโต  โส ตโต จุโต อิธูปปนฺโนติ ฯ  อิติ
สาการํ  สอุทฺเทสํ  อเนกวิหิตํ  ปุพฺเพนิวาสํ  อนุสฺสรามิ ฯ อิมินามหํ  เอตํ
ชานามิ ยถา สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ วญฺโฌ กูฏฏฺโฐ เอสิกฏฺฐายี ฐิโต เต
จ    สตฺตา    สนฺธาวนฺติ   สํสรนฺติ   จวนฺติ   อุปปชฺชนฺติ   อตฺถิเตฺวว
สสฺสติสมนฺติ   ฯ   อิทํ   ภิกฺขเว  ทุติยํ  ฐานํ  ยํ  อาคมฺม  ยํ  อารพฺภ
เอเก    สมณพฺราหฺมณา    สสฺสตวาทา   สสฺสตํ   อตฺตานญฺจ   โลกญฺจ
ปญฺญเปนฺติ ฯ
     [๒๙]   ตติเย   จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
สสฺสตวาทา   สสฺสตํ   อตฺตานญฺจ  โลกญฺจ  ปญฺญเปนฺติ  ฯ  อิธ  ภิกฺขเว
เอกจฺโจ   สมโณ   วา   พฺราหฺมโณ  วา  อาตปฺปมนฺวาย  ปธานมนฺวาย
อนุโยคมนฺวาย          อปฺปมาทมนฺวาย         สมฺมามนสิการมนฺวาย
ตถารูปํ    เจโตสมาธึ   ผุสติ   ยถา   สมาหิเต   จิตฺเต   อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ   อนุสฺสรติ   ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ  ทสปิ  สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ  วีสมฺปิ
สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ   ตึสมฺปิ   สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ  จตฺตาฬีสมฺปิ  สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ  ฯ
อมุตฺราสึ     เอวํนาโม     เอวํโคตฺโต    เอวํวณฺโณ    เอวมาหาโร
เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที    เอวมายุปริยนฺโต    โส   ตโต   จุโต   อมุตฺร
อุทปาทึ   ตตฺราปาสึ   เอวํนาโม  เอวํโคตฺโต  เอวํวณฺโณ  เอวมาหาโร
เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที  เอวมายุปริยนฺโต  โส  ตโต  จุโต  อิธูปปนฺโนติ  ฯ
อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ฯ
     {๒๙.๑}  โส  เอวมาห  สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ วญฺโฌ กูฏฏฺโฐ
เอสิกฏฺฐายี  ฐิโต  เต  จ  สตฺตา  สนฺธาวนฺติ  สํสรนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺติ
อตฺถิเตฺวว   สสฺสติสมํ   ฯ   ตํ  กิสฺส  เหตุ  ฯ  อหญฺหิ  อาตปฺปมนฺวาย
ปธานมนฺวาย    อนุโยคมนฺวาย   อปฺปมาทมนฺวาย   สมฺมามนสิการมนฺวาย
ตถารูปํ   เจโตสมาธึ   ผุสามิ   ยถา   สมาหิเต   จิตฺเต   อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ    อนุสฺสรามิ   ฯ   เสยฺยถีทํ   ฯ   ทสปิ   สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ
วีสมฺปิ     สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ     ตึสมฺปิ     สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ    จตฺตาฬีสมฺปิ
สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ    ฯ   อมุตฺราสึ   เอวํนาโม   เอวํโคตฺโต   เอวํวณฺโณ
เอวมาหาโร   เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที   เอวมายุปริยนฺโต  โส  ตโต  จุโต
อมุตฺร  อุทปาทึ  ตตฺราปาสึ เอวํนาโม เอวํโคตฺโต เอวํวณฺโณ เอวมาหาโร
เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที  เอวมายุปริยนฺโต  โส  ตโต  จุโต  อิธูปปนฺโนติ  ฯ
อิติ    สาการํ   สอุทฺเทสํ   อเนกวิหิตํ   ปุพฺเพนิวาสํ   อนุสฺสรามิ   ฯ
อิมินามหํ   เอตํ   ชานามิ   ยถา   สสฺสโต   อตฺตา   จ   โลโก  จ
วญฺโฌ   กูฏฏฺโฐ   เอสิกฏฺฐายี   ฐิโต   เต   จ   สตฺตา   สนฺธาวนฺติ
สํสรนฺติ    จวนฺติ    อุปปชฺชนฺติ    อตฺถิเตฺวว   สสฺสติสมนฺติ   ฯ   อิทํ
ภิกฺขเว   ตติยํ   ฐานํ  ยํ  อาคมฺม  ยํ  อารพฺภ  เอเก  สมณพฺราหฺมณา
สสฺสตวาทา สสฺสตํ อตฺตานญฺจ โลกญฺจ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     [๓๐]   จตุตฺเถ  จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
สสฺสตวาทา    สสฺสตํ    อตฺตานญฺจ    โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   ฯ   อิธ
ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  สมโณ  วา  พฺราหฺมโณ  วา  ตกฺกี  โหติ  วิมํสี  ๑-
โส   ตกฺกปริยาหตํ   วิมํสานุจริตํ   สยํ   ปาฏิภาณํ   เอวมาห  สสฺสโต
อตฺตา   จ   โลโก   จ   วญฺโฌ   กูฏฏฺโฐ   เอสิกฏฺฐายี   ฐิโต  เต
จ    สตฺตา    สนฺธาวนฺติ   สํสรนฺติ   จวนฺติ   อุปปชฺชนฺติ   อตฺถิเตฺวว
@เชิงอรรถ:  สี. วีมํสี ฯ
สสฺสติสมนฺติ   ฯ   อิทํ  ภิกฺขเว  จตุตฺถํ  ฐานํ  ยํ  อาคมฺม  ยํ  อารพฺภ
เอเก    สมณพฺราหฺมณา    สสฺสตวาทา   สสฺสตํ   อตฺตานญฺจ   โลกญฺจ
ปญฺญเปนฺติ   ฯ   อิเมหิ  โข  เต  ภิกฺขเว  สมณพฺราหฺมณา  สสฺสตวาทา
สสฺสตํ   อตฺตานญฺจ   โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   จตูหิ   วตฺถูหิ  ฯ  เย  หิ
เกจิ    ภิกฺขเว    สมณพฺราหฺมณา    สสฺสตวาทา   สสฺสตํ   อตฺตานญฺจ
โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   สพฺเพ   เต   อิเมเหว   จตูหิ  วตฺถูหิ  เอเตสํ
วา อญฺญตเรน นตฺถิ อิโต พหิทฺธา ฯ
     {๓๐.๑}   ตยิทํ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  ปชานาติ  อิเม  ทิฏฺฐิฏฺฐานา
เอวํคหิตา   เอวํปรามฏฺฐา   เอวํคติกา   ภวนฺติ  เอวํอภิสมฺปรายาติ  ฯ
ตญฺจ  ตถาคโต  ปชานาติ  ตโต  จ  อุตฺตริตรํ ปชานาติ ตญฺจ ปชานนํ ๑-
น  ปรามสติ  ฯ  อปรามสโต  จสฺส  ปจฺจตฺตญฺเญว นิพฺพุติ วิทิตา เวทนานํ
สมุทยญฺจ   อตฺถงฺคมญฺจ   อสฺสาทญฺจ   อาทีนวญฺจ   นิสฺสรณญฺจ   ยถาภูตํ
วิทิตฺวา ฯ อนุปาทา วิมุตฺโต ภิกฺขเว ตถาคโต ฯ อิเม โข เต ภิกฺขเว ธมฺมา
คมฺภีรา   ทุทฺทสา   ทุรนุโพธา   สนฺตา   ปณีตา   อตกฺกาวจรา  นิปุณา
ปณฺฑิตเวทนียา   เย   ตถาคโต   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา  ปเวเทติ
เยหิ ตถาคตสฺส ยถาภุจฺจํ วณฺณํ สมฺมา วทมานา วเทยฺยุํ ฯ
                      ปฐมภาณวารํ ฯ
     [๓๑]   สนฺติ   ภิกฺขเว   เอเก  สมณพฺราหฺมณา  เอกจฺจสสฺสติกา
เอกจฺจอสสฺสติกา    เอกจฺจํ    สสฺสตํ   เอกจฺจํ   อสสฺสตํ   อตฺตานญฺจ
@เชิงอรรถ:  ชานนํ ฯ
โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ  จตูหิ  วตฺถูหิ  ฯ  เต  จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา
กิมาคมฺม    กิมารพฺภ    เอกจฺจสสฺสติกา    เอกจฺจอสสฺสติกา   เอกจฺจํ
สสฺสตํ    เอกจฺจํ   อสสฺสตํ   อตฺตานญฺจ   โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   จตูหิ
วตฺถูหิ ฯ
     {๓๑.๑} โหติ โข โส ภิกฺขเว สมโย ยํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส อทฺธุโน
อจฺจเยน  อยํ  โลโก  สํวฏฺฏติ  ฯ  สํวฏฺฏมาเน  โลเก เยภุยฺเยน สตฺตา
อาภสฺสรสํวตฺตนิกา   โหนฺติ   ฯ  เต  ตตฺถ  โหนฺติ  มโนมยา  ปีติภกฺขา
สยมฺปภา   อนฺตลิกฺขจรา   สุภฏฺฐายิโน   จิรํ   ทีฆมทฺธานํ   ติฏฺฐนฺติ  ฯ
โหติ  โข  โส  ภิกฺขเว  สมโย  ยํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน
อยํ โลโก วิวฏฺฏติ ฯ
     {๓๑.๒}  วิวฏฺฏมาเน  โลเก  สุญฺญํ  พฺรหฺมวิมานํ  ปาตุภวติ ฯ อถ
อญฺญตโร   สตฺโต   อายุกฺขยา   วา   ปุญฺญกฺขยา   วา  อาภสฺสรกายา
จวิตฺวา   สุญฺญํ  พฺรหฺมวิมานํ  อุปปชฺชติ  ฯ  โสปิ  ตตฺถ  โหติ  มโนมโย
ปีติภกฺโข    สยมฺปโภ    อนฺตลิกฺขจโร    สุภฏฺฐายี    จิรํ   ทีฆมทฺธานํ
ติฏฺฐติ ฯ
     {๓๑.๓}  ตตฺถ  ตสฺส เอกสฺส ทีฆรตฺตํ นิวุสิตตฺตา อนภิรติ ปริตสฺสนา
อุปฺปชฺชติ   อโห   วต   อญฺเญปิ   สตฺตา   อิตฺถตฺตํ  อาคจฺเฉยฺยุนฺติ  ฯ
อถญฺเญปิ   สตฺตา   อายุกฺขยา   วา   ปุญฺญกฺขยา   วา  อาภสฺสรกายา
จวิตฺวา    พฺรหฺมวิมานํ    อุปปชฺชนฺติ    ตสฺส   สตฺตสฺส   สหพฺยตํ   ฯ
เตปิ   ตตฺถ   โหนฺติ   มโนมยา   ปีติภกฺขา   สยมฺปภา   อนฺตลิกฺขจรา
สุภฏฺฐายิโน   จิรํ   ทีฆมทฺธานํ   ติฏฺฐนฺติ   ฯ  ตตฺร  ภิกฺขเว  โย  โส
สตฺโต    ปฐมํ    อุปปนฺโน   ตสฺส   เอวํ   โหติ   อหมสฺมิ   พฺรหฺมา
มหาพฺรหฺมา    อภิภู    อนภิภูโต    อญฺญทตฺถุทโส    วสวตฺติ   อิสฺสโร
กตฺตา  นิมฺมิตา  ๑-  เสฏฺโฐ  สชฺชิตา  ๒-  วสี  ปิตา  ภูตภพฺยานํ มยา
อิเม  สตฺตา  นิมฺมิตา  ฯ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  ฯ  มมํ  หิ ปุพฺเพ เอตทโหสิ
อโห   วต   อญฺเญปิ  สตฺตา  อิตฺถตฺตํ  อาคจฺเฉยฺยุนฺติ  ฯ  อิติ  มมํ  จ
มโนปณิธิ อิเม จ สตฺตา อิตฺถตฺตํ อาคตาติ ฯ
     {๓๑.๔} เยปิ เต สตฺตา ปจฺฉา อุปปนฺนา เตสมฺปิ เอวํ โหติ อยํ โข
ภวํ   พฺรหฺมา   มหาพฺรหฺมา   อภิภู   อนภิภูโต   อญฺญทตฺถุทโส  วสวตฺติ
อิสฺสโร   กตฺตา   นิมฺมิตา   เสฏฺโฐ   สชฺชิตา   วสี  ปิตา  ภูตภพฺยานํ
อิมินา  มยํ  โภตา  พฺรหฺมุนา  นิมฺมิตา  ฯ  ตํ  กิสฺส  เหตุ ฯ อิมญฺหิ มยํ
อทฺทสาม   อิธ   ปฐมํ   อุปปนฺนํ   มยํ  ปนมฺหา  ปจฺฉา  อุปปนฺนาติ  ฯ
ตตฺร  ภิกฺขเว  โย  โส  สตฺโต  ปฐมํ  อุปปนฺโน โส ทีฆายุกตโร จ โหติ
วณฺณวนฺตตโร  จ  มเหสกฺขตโร  จ  ฯ เย ปน เต สตฺตา ปจฺฉา อุปปนฺนา
เต อปฺปายุกตรา จ โหนฺติ ทุพฺพณฺณตรา จ อปฺเปสกฺขตรา จ ฯ
     {๓๑.๕}  ฐานํ  โข ปเนตํ ภิกฺขเว วิชฺชติ ยํ อญฺญตโร สตฺโต ตมฺหา
กายา  จวิตฺวา  อิตฺถตฺตํ  อาคจฺฉติ  อิตฺถตฺตํ  อาคโต  สมาโน อคารสฺมา
อนคาริยํ  ปพฺพชติ  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิโต สมาโน อาตปฺปมนฺวาย
ปธานมนฺวาย    อนุโยคมนฺวาย   อปฺปมาทมนฺวาย   สมฺมามนสิการมนฺวาย
ตถารูปํ   เจโตสมาธึ   ผุสติ   ยถา  สมาหิเต  จิตฺเต  ตํ  ปุพฺเพนิวาสํ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. นิมฺมาตา ฯ  สี. ยุ. สญฺชิตา ฯ
อนุสฺสรติ ตโต ปรนฺนานุสฺสรติ ฯ
     {๓๑.๖}  โส  เอวมาห  โย โข โส ภวํ พฺรหฺมา มหาพฺรหฺมา อภิภู
อนภิภูโต   อญฺญทตฺถุทโส   วสวตฺติ   อิสฺสโร   กตฺตา  นิมฺมิตา  เสฏฺโฐ
สชฺชิตา  วสี  ปิตา  ภูตภพฺยานํ  เยน  มยํ  โภตา  พฺรหฺมุนา นิมฺมิตา โส
นิจฺโจ  ธุโว  สสฺสโต  อวิปริณามธมฺโม  สสฺสติสมํ ตเถว ฐสฺสติ ฯ เย ปน
มยํ  อหุมฺหา  เตน  โภตา  พฺรหฺมุนา  นิมฺมิตา  เต  มยํ อนิจฺจา อทฺธุวา
อปฺปายุกา   จวนธมฺมา   อิตฺถตฺตํ   อาคตาติ   ฯ   อิทํ  ภิกฺขเว  ปฐมํ
ฐานํ   ยํ  อาคมฺม  ยํ  อารพฺภ  เอเก  สมณพฺราหฺมณา  เอกจฺจสสฺสติกา
เอกจฺจอสสฺสติกา    เอกจฺจํ    สสฺสตํ   เอกจฺจํ   อสสฺสตํ   อตฺตานญฺจ
โลกญฺจ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     [๓๒]   ทุติเย   จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
เอกจฺจสสฺสติกา   เอกจฺจอสสฺสติกา   เอกจฺจํ   สสฺสตํ  เอกจฺจํ  อสสฺสตํ
อตฺตานญฺจ   โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   ฯ   สนฺติ   ภิกฺขเว  ขิฑฺฑาปโทสิกา
นาม   เทวา  ฯ  เต  อติเวลํ  หสฺสขิฑฺฑารติธมฺมสมาปนฺนา  วิหรนฺติ  ฯ
เตสํ  อติเวลํ  หสฺสขิฑฺฑารติธมฺมสมาปนฺนานํ  วิหรตํ  สติ  ปมุสฺสติ  ๑- ฯ
สติยา สมฺโมสา เต เทวา ตมฺหา กายา จวนฺติ ฯ
     {๓๒.๑}  ฐานํ  โข ปเนตํ ภิกฺขเว วิชฺชติ ยํ อญฺญตโร สตฺโต ตมฺหา
กายา  จวิตฺวา  อิตฺถตฺตํ  อาคจฺฉติ  อิตฺถตฺตํ  อาคโต  สมาโน อคารสฺมา
อนคาริยํ  ปพฺพชติ  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิโต สมาโน อาตปฺปมนฺวาย
@เชิงอรรถ:  สมฺมุสฺสติ ฯ
ปธานมนฺวาย    อนุโยคมนฺวาย   อปฺปมาทมนฺวาย   สมฺมามนสิการมนฺวาย
ตถารูปํ  เจโตสมาธึ  ผุสติ  ยถา สมาหิเต จิตฺเต ตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ
ตโต ปรํ นานุสฺสรติ ฯ
     {๓๒.๒}  โส เอวมาห เย โข เต โภนฺโต เทวา น ขิฑฺฑาปโทสิกา
เต  น  อติเวลํ  หสฺสขิฑฺฑารติรมฺมสมาปนฺนา  วิหรนฺติ  ฯ เตสํ น อติเวลํ
หสฺสขิฑฺฑารติธมฺมสมาปนฺนานํ   วิหรตํ   สติ   น   ปมุสฺสติ   ฯ   สติยา
อสมฺโมสา  เต  เทวา  ตมฺหา  กายา  น  จวนฺติ  นิจฺจา  ธุวา สสฺสตา
อวิปริณามธมฺมา  สสฺสติสมํ  ตเถว  ฐสฺสนฺติ  ฯ  เย  ปน มยํ อหุมฺหา ๑-
ขิฑฺฑาปโทสิกา     เต    มยํ    อติเวลํ    หสฺสขิฑฺฑารติธมฺมสมาปนฺนา
วิหริมฺหา   ๒-   ฯ   เตสนฺโน   อติเวลํ   หสฺสขิฑฺฑารติธมฺมสมาปนฺนานํ
วิหรตํ  สติ  ปมุสฺสติ  ฯ  สติยา  สมฺโมสา  เอวํ  มยํ ตมฺหา กายา จุตา
อนิจฺจา   อทฺธุวา   อปฺปายุกา   จวนธมฺมา  อิตฺถตฺตํ  อาคตาติ  ฯ  อิทํ
ภิกฺขเว   ทุติยํ   ฐานํ  ยํ  อาคมฺม  ยํ  อารพฺภ  เอเก  สมณพฺราหฺมณา
เอกจฺจสสฺสติกา   เอกจฺจอสสฺสติกา   เอกจฺจํ   สสฺสตํ  เอกจฺจํ  อสสฺสตํ
อตฺตานญฺจ โลกญฺจ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     [๓๓]   ตติเย   จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
เอกจฺจสสฺสติกา   เอกจฺจอสสฺสติกา   เอกจฺจํ   สสฺสตํ  เอกจฺจํ  อสสฺสตํ
อตฺตานญฺจ   โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   ฯ   สนฺติ   ภิกฺขเว   มโนปโทสิกา
@เชิงอรรถ:  สี. อหุมฺห ฯ  สี. วิหริมฺห ฯ
นาม  เทวา  ฯ  เต  อติเวลํ  อญฺญมญฺญํ  อุปนิชฺฌายนฺติ  ฯ  เต อติเวลํ
อญฺญมญฺญํ    อุปนิชฺฌายนฺตา    อญฺญมญฺญมฺหิ    จิตฺตานิ   ปโทเสนฺติ   ฯ
เต   อญฺญมญฺญํ   ปทุฏฺฐจิตฺตา  กิลนฺตกายา  กิลนฺตจิตฺตา  ฯ  เต  เทวา
ตมฺหา กายา จวนฺติ ฯ
     {๓๓.๑}  ฐานํ  โข ปเนตํ ภิกฺขเว วิชฺชติ ยํ อญฺญตโร สตฺโต ตมฺหา
กายา  จวิตฺวา  อิตฺถตฺตํ  อาคจฺฉติ  อิตฺถตฺตํ  อาคโต  สมาโน อคารสฺมา
อนคาริยํ  ปพฺพชติ  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิโต สมาโน อาตปฺปมนฺวาย
ปธานมนฺวาย    อนุโยคมนฺวาย   อปฺปมาทมนฺวาย   สมฺมามนสิการมนฺวาย
ตถารูปํ   เจโตสมาธึ   ผุสติ   ยถา  สมาหิเต  จิตฺเต  ตํ  ปุพฺเพนิวาสํ
อนุสฺสรติ ตโต ปรํ นานุสฺสรติ ฯ
     {๓๓.๒}  โส  เอวมาห เย โข เต โภนฺโต เทวา น มโนปโทสิกา
เต   นาติเวลํ   อญฺญมญฺญํ   อุปนิชฺฌายนฺติ  ฯ  เต  นาติเวลํ  อญฺญมญฺญํ
อุปนิชฺฌายนฺตา   อญฺญมญฺญมฺหิ   *-  จิตฺตานิ  นปฺปทุสฺเสนฺติ  ๑-  ฯ  เต
อญฺญมญฺญํ   *-   อปฺปทุฏฺฐจิตฺตา   อกิลนฺตกายา   อกิลนฺตจิตฺตา  ฯ  เต
เทวา  ตมฺหา  กายา  น  จวนฺติ  นิจฺจา  ธุวา  สสฺสตา อวิปริณามธมฺมา
สสฺสติสมํ  ตเถว  ฐสฺสนฺติ  ฯ  เย  ปน มยํ อหุมฺหา ๒- มโนปโทสิกา เต
มยํ   อติเวลํ   อญฺญมญฺญํ   อุปนิชฺฌายิมฺหา   ๓-  ฯ  เต  มยํ  อติเวลํ
อญฺญมญฺญํ         อุปนิชฺฌายนฺตา         อญฺญมญฺญมฺหิ        จิตฺตานิ
ปโทสิมฺหา   ๔-   ฯ   เต   มยํ   อญฺญมญฺญํ  ปทุฏฺฐจิตฺตา  กิลนฺตกายา
@เชิงอรรถ:  สี. นปฺปทูเสนฺติ ฯ  สี. อหุมฺห ฯ  สี. อุปนิชฺฌายิมฺห ฯ
@ สี. ปโทสิมฺห ฯ
@* มีการแก้ไขคำ อญฺมญฺญมฺหิ เป็น อญฺญมญฺญมฺหิ
@* มีการแก้ไขคำ อญฺมญฺญํ เป็น อญฺญมญฺญํ
กิลนฺตจิตฺตา   ฯ   เอวํ   มยํ   ตมฺหา  กายา  จุตา  อนิจฺจา  อทฺธุวา
อปฺปายุกา   จวนธมฺมา   อิตฺถตฺตํ   อาคตาติ   ฯ   อิทํ  ภิกฺขเว  ตติยํ
ฐานํ   ยํ  อาคมฺม  ยํ  อารพฺภ  เอเก  สมณพฺราหฺมณา  เอกจฺจสสฺสติกา
เอกจฺจอสสฺสติกา    เอกจฺจํ    สสฺสตํ   เอกจฺจํ   อสสฺสตํ   อตฺตานญฺจ
โลกญฺจ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     [๓๔]   จตุตฺเถ  จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
เอกจฺจสสฺสติกา   เอกจฺจอสสฺสติกา   เอกจฺจํ   สสฺสตํ  เอกจฺจํ  อสสฺสตํ
อตฺตานญฺจ   โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   ฯ   อิธ  ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  สมโณ
วา   พฺราหฺมโณ   วา   ตกฺกี   โหติ   วิมํสี   ฯ   โส  ตกฺกปริยาหตํ
วิมํสานุจริตํ  สยํปาฏิภาณํ  ๑-  เอวมาห  ยํ  โข  อิทํ  วุจฺจติ  จกฺขุนฺติปิ
โสตนฺติปิ    ฆานนฺติปิ    ชิวฺหาติปิ   กาโยติปิ   อยํ   อตฺตา   อนิจฺโจ
อทฺธุโว    อสสฺสโต   วิปริณามธมฺโม   ฯ   ยญฺจ   โข   อิทํ   วุจฺจติ
จิตฺตนฺติ   วา   มโนติ   วา   วิญฺญาณนฺติ   วา   อยํ   อตฺตา  นิจฺโจ
ธุโว    สสฺสโต    อวิปริณามธมฺโม   สสฺสติสมํ   ตเถว   ฐสฺสตีติ   ฯ
อิทํ  ภิกฺขเว  จตุตฺถํ  ฐานํ  ยํ  อาคมฺม  ยํ อารพฺภ เอเก สมณพฺราหฺมณา
เอกจฺจสสฺสติกา   เอกจฺจอสสฺสติกา   เอกจฺจํ   สสฺสตํ  เอกจฺจํ  อสสฺสตํ
อตฺตานญฺจ    โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   ฯ   อิเมหิ   โข   เต   ภิกฺขเว
สมณพฺราหฺมณา      เอกจฺจสสฺสติกา      เอกจฺจอสสฺสติกา     เอกจฺจํ
สสฺสตํ     เอกจฺจํ     อสสฺสตํ    อตฺตานญฺจ    โลกญฺจ    ปญฺญเปนฺติ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. สยํปฏิภานํ ฯ
จตูหิ   วตฺถูหิ  ฯ  เย  หิ  เกจิ  ภิกฺขเว  สมณา  วา  พฺราหฺมณา  วา
เอกจฺจสสฺสติกา     เอกจฺจอสสฺสติกา     เอกจฺจํ    สสฺสตํ    เอกจฺจํ
อสสฺสตํ    อตฺตานญฺจ   โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   สพฺเพ   เต   อิเมเหว
จตูหิ วตฺถูหิ เอเตสํ วา อญฺญตเรน นตฺถิ อิโต พหิทฺธา ฯ
     {๓๔.๑}   ตยิทํ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  ปชานาติ  อิเม  ทิฏฺฐิฏฺฐานา
เอวํคหิตา   เอวํปรามฏฺฐา   เอวํคติกา   ภวนฺติ  เอวํอภิสมฺปรายาติ  ฯ
ตญฺจ  ตถาคโต  ปชานาติ  ตโต  จ  อุตฺตริตรํ  ปชานาติ  ตญฺจ  ปชานนํ
น   ปรามสติ   ฯ   อปรามสโต   จสฺส   ปจฺจตฺตญฺเญว  นิพฺพุติ  วิทิตา
เวทนานํ      สมุทยญฺจ     อตฺถงฺคมญฺจ     อสฺสาทญฺจ     อาทีนวญฺจ
นิสฺสรณญฺจ    ยถาภูตํ    วิทิตฺวา    ฯ   อนุปาทา   วิมุตฺโต   ภิกฺขเว
ตถาคโต   ฯ  อิเม  โข  ภิกฺขเว  ธมฺมา  คมฺภีรา  ทุทฺทสา  ทุรนุโพธา
สนฺตา   ปณีตา   อตกฺกาวจรา   นิปุณา   ปณฺฑิตเวทนียา  เย  ตถาคโต
สยํ    อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   ปเวเทติ   เยหิ   ตถาคตสฺส   ยถาภุจฺจํ
วณฺณํ สมฺมา วทมานา วเทยฺยุํ ฯ
     [๓๕]  สนฺติ  ภิกฺขเว เอเก สมณพฺราหฺมณา อนฺตานนฺติกา อนฺตานนฺตํ
โลกสฺส   ปญฺญเปนฺติ  จตูหิ  วตฺถูหิ  ฯ  เต  จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา
กิมาคมฺม   กิมารพฺภ   อนฺตานนฺติกา   อนฺตานนฺตํ   โลกสฺส   ปญฺญเปนฺติ
จตูหิ   วตฺถูหิ  ฯ  อิธ  ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  สมโณ  วา  พฺราหฺมโณ  วา
อาตปฺปมนฺวาย     ปธานมนฺวาย     อนุโยคมนฺวาย     อปฺปมาทมนฺวาย
สมฺมามนสิการมนฺวาย        ตถารูปํ        เจโตสมาธึ        ผุสติ
ยถา   สมาหิเต   จิตฺเต  อนฺตสญฺญี  โลกสฺมึ  วิหรติ  ฯ  โส  เอวมาห
อนฺตวา  อยํ  โลโก  ปริวฏุโม  ฯ  ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อหํ หิ อาตปฺปมนฺวาย
ปธานมนฺวาย    อนุโยคมนฺวาย   อปฺปมาทมนฺวาย   สมฺมามนสิการมนฺวาย
ตถารูปํ  เจโตสมาธึ  ผุสามิ  ยถา  สมาหิเต  จิตฺเต  อนฺตสญฺญี  โลกสฺมึ
วิหรามิ  ฯ  อิมินามหํ  เอตํ ชานามิ ยถา อนฺตวา อยํ โลโก ปริวฏุโมติ ฯ
อิทํ  ภิกฺขเว  ปฐมํ  ฐานํ  ยํ  อาคมฺม  ยํ  อารพฺภ เอเก สมณพฺราหฺมณา
อนฺตานนฺติกา อนฺตานนฺตํ โลกสฺส ปญฺญเปนฺติ ฯ
     [๓๖]   ทุติเย   จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
อนฺตานนฺติกา    อนฺตานนฺตํ   โลกสฺส   ปญฺญเปนฺติ   ฯ   อิธ   ภิกฺขเว
เอกจฺโจ   สมโณ   วา   พฺราหฺมโณ  วา  อาตปฺปมนฺวาย  ปธานมนฺวาย
อนุโยคมนฺวาย     อปฺปมาทมนฺวาย     สมฺมามนสิการมนฺวาย    ตถารูปํ
เจโตสมาธึ    ผุสติ   ยถา   สมาหิเต   จิตฺเต   อนนฺตสญฺญี   โลกสฺมึ
วิหรติ   ฯ   โส  เอวมาห  อนนฺโต  อยํ  โลโก  อปริยนฺโต  เย  เต
สมณพฺราหฺมณา   เอวมาหํสุ   อนฺตวา  อยํ  โลโก  ปริวฏุโมติ  ฯ  เตสํ
มุสา  ฯ  อนนฺโต  อยํ  โลโก  อปริยนฺโต  ฯ  ตํ  กิสฺส  เหตุ ฯ อหํ หิ
อาตปฺปมนฺวาย     ปธานมนฺวาย     อนุโยคมนฺวาย     อปฺปมาทมนฺวาย
สมฺมามนสิการมนฺวาย     ตถารูปํ     เจโตสมาธึ     ผุสามิ     ยถา
สมาหิเต   จิตฺเต   อนนฺตสญฺญี   โลกสฺมึ   วิหรามิ  ฯ  อิมินามหํ  เอตํ
ชานามิ   ยถา   อนนฺโต   อยํ   โลโก  อปริยนฺโตติ  ฯ  อิทํ  ภิกฺขเว
ทุติยํ    ฐานํ    ยํ   อาคมฺม   ยํ   อารพฺภ   เอเก   สมณพฺราหฺมณา
อนฺตานนฺติกา อนฺตานนฺตํ โลกสฺส ปญฺญเปนฺติ ฯ
     [๓๗]   ตติเย   จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
อนฺตานนฺติกา    อนฺตานนฺตํ   โลกสฺส   ปญฺญเปนฺติ   ฯ   อิธ   ภิกฺขเว
เอกจฺโจ   สมโณ   วา   พฺราหฺมโณ  วา  อาตปฺปมนฺวาย  ปธานมนฺวาย
อนุโยคมนฺวาย     อปฺปมาทมนฺวาย     สมฺมามนสิการมนฺวาย    ตถารูปํ
เจโตสมาธึ    ผุสติ   ยถา   สมาหิเต   จิตฺเต   อุทฺธมโธ   อนฺตสญฺญี
โลกสฺมึ   วิหรติ   ติริยํ   อนนฺตสญฺญี   ฯ   โส  เอวมาห  อนฺตวา  จ
อยํ   โลโก  อนนฺโต  จ  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  เอวมาหํสุ  อนฺตวา
อยํ   โลเก  ปริวฏุโมติ  ฯ  เตสํ  มุสา  ฯ  เยปิ  เต  สมณพฺราหฺมณา
เอวมาหํสุ   อนนฺโต   อยํ   โลโก   อปริยนฺโตติ  ฯ  เตสํปิ  มุสา  ฯ
อนฺตวา   จ  อยํ  โลโก  อนนฺโต  จ  ฯ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  ฯ  อหํ  หิ
อาตปฺปมนฺวาย     ปธานมนฺวาย     อนุโยคมนฺวาย     อปฺปมาทมนฺวาย
สมฺมามนสิการมนฺวาย   ตถารูปํ   เจโตสมาธึ   ผุสามิ   ยถา  สมาหิเต
จิตฺเต   อุทฺธมโธ   อนฺตสญฺญี   โลกสฺมึ   วิหรามิ  ติริยํ  อนนฺตสญฺญี  ฯ
อิมินามหํ  เอตํ  ชานามิ  ยถา  อนฺตวา  จ  อยํ  โลโก อนนฺโต จาติ ฯ
อิทํ  ภิกฺขเว  ตติยํ  ฐานํ  ยํ  อาคมฺม  ยํ  อารพฺภ เอเก สมณพฺราหฺมณา
อนฺตานนฺติกา อนฺตานนฺตํ โลกสฺส ปญฺญเปนฺติ ฯ
     [๓๘]   จตุตฺเถ  จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
อนฺตานนฺติกา    อนฺตานนฺตํ   โลกสฺส   ปญฺญเปนฺติ   ฯ   อิธ   ภิกฺขเว
เอกจฺโจ   สมโณ   วา   พฺราหฺมโณ   วา  ตกฺกี  โหติ  วิมํสี  ฯ  โส
ตกฺกปริยาหตํ     วิมํสานุจริตํ     สยํปาฏิภาณํ     เอวมาห    เนวายํ
โลโก   อนฺตวา   น   ปนานนฺโต  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  เอวมาหํสุ
อนฺตวา   อยํ   โลโก   ปริวฏุโมติ   ฯ  เตสมฺปิ  มุสา  ฯ  เยปิ  เต
สมณพฺราหฺมณา   เอวมาหํสุ   อนนฺโต   อยํ   โลโก   อปริยนฺโตติ   ฯ
เตสมฺปิ   มุสา   ฯ   เยปิ   เต   สมณพฺราหฺมณา  เอวมาหํสุ  อนฺตวา
จ  อยํ  โลโก  อนนฺโต  จาติ  ฯ เตสมฺปิ มุสา ฯ เนวายํ โลโก อนฺตวา
น  ปนานนฺโตติ  ฯ  อิทํ  ภิกฺขเว  จตุตฺถํ  ฐานํ  ยํ  อาคมฺม  ยํ อารพฺภ
เอเก     สมณพฺราหฺมณา     อนฺตานนฺติกา     อนฺตานนฺตํ     โลกสฺส
ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๓๘.๑}  อิเมหิ  โข  เต  ภิกฺขเว  สมณพฺราหฺมณา  อนฺตานนฺติกา
อนฺตานนฺตํ   โลกสฺส   ปญฺญเปนฺติ   จตูหิ   วตฺถูหิ   ฯ   เย  หิ  เกจิ
ภิกฺขเว    สมณา   วา   พฺราหฺมณา   วา   อนฺตานนฺติกา   อนฺตานนฺตํ
โลกสฺส   ปญฺญเปนฺติ   สพฺเพ   เต   อิเมเหว   จตูหิ  วตฺถูหิ  เอเตสํ
วา อญฺญตเรน นตฺถิ อิโต พหิทฺธา ฯ
     {๓๘.๒}   ตยิทํ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  ปชานาติ  อิเม  ทิฏฺฐิฏฺฐานา
เอวํคหิตา   เอวํปรามฏฺฐา   เอวํคติกา   ภวนฺติ  เอวํอภิสมฺปรายาติ  ฯ
ตญฺจ   ตถาคโต   ปชานาติ   ตโต   จ   อุตฺตริตรํ   ปชานาติ   ตญฺจ
ปชานนํ   น   ปรามสติ   ฯ   อปรามสโต  จสฺส  ปจฺจตฺตญฺเญว  นิพฺพุติ
วิทิตา      เวทนานํ      สมุทยญฺจ      อตฺถงฺคมญฺจ      อสฺสาทญฺจ
อาทีนวญฺจ     นิสฺสรณญฺจ     ยถาภูตํ     วิทิตฺวา     ฯ    อนุปาทา
วิมุตฺโต  ภิกฺขเว  ตถาคโต  ฯ  อิเม  โข  เต  ภิกฺขเว  ธมฺมา คมฺภีรา
ทุทฺทสา     ทุรนุโพธา     สนฺตา    ปณีตา    อตกฺกาวจรา    นิปุณา
ปณฺฑิตเวทนียา   เย   ตถาคโต   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา  ปเวเทติ
เยหิ ตถาคตสฺส ยถาภุจฺจํ วณฺณํ สมฺมา วทมานา วเทยฺยุํ ฯ
     [๓๙]  สนฺติ  ภิกฺขเว  เอเก  สมณพฺราหฺมณา อมราวิกฺเขปิกา ตตฺถ
ตตฺถ   ปณฺหํ   ปุฏฺฐา   สมานา  วาจาวิกฺเขปํ  อาปชฺชนฺติ  อมราวิกฺเขปํ
จตูหิ   วตฺถูหิ  ฯ  เต  จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
อมราวิกฺเขปิกา   ตตฺถ   ตตฺถ   ปณฺหํ   ปุฏฺฐา   สมานา  วาจาวิกฺเขปํ
อาปชฺชนฺติ อมราวิกฺเขปํ จตูหิ วตฺถูหิ ฯ
     {๓๙.๑}  อิธ  ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  สมโณ  วา  พฺราหฺมโณ วา อิทํ
กุสลนฺติ   ยถาภูตํ  นปฺปชานาติ  อิทํ  อกุสลนฺติ  ยถาภูตํ  นปฺปชานาติ  ฯ
ตสฺส  เอวํ  โหติ  อหํ  โข อิทํ กุสลนฺติ ยถาภูตํ นปฺปชานามิ อิทํ อกุสลนฺติ
ยถาภูตํ   นปฺปชานามิ   อหญฺเจ   โข  ๑-  ปน  อิทํ  กุสลนฺติ  ยถาภูตํ
อปฺปชานนฺโต   อิทํ   อกุสลนฺติ   ยถาภูตํ   อปฺปชานนฺโต   อิทํ  กุสลนฺติ
วา  พฺยากเรยฺยํ  อิทํ  อกุสลนฺติ  วา  พฺยากเรยฺยํ  ตํ  มมสฺส  มุสา  ยํ
มมสฺส   มุสา   โส  มมสฺส  วิฆาโต  โย  มมสฺส  วิฆาโต  โส  มมสฺส
อนฺตราโยติ   ฯ   อิติ   โส  มุสาวาทภยา  มุสาวาทปริเชคุจฺฉา  เนวิทํ
กุสลนฺติ   พฺยากโรติ   น   ปนิทํ   อกุสลนฺติ   พฺยากโรติ   ตตฺถ  ตตฺถ
ปณฺหํ    ปุฏฺโฐ    สมาโน    วาจาวิกฺเขปํ    อาปชฺชติ   อมราวิกฺเขปํ
เอวนฺติปิ  เม  โน  ฯ  ตถาติปิ  เม  โน ฯ อญฺญถาติปิ เม โน ฯ โนติปิ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. อหญฺเจว โข ฯ
เม  โน  ฯ  โน  โนติปิ  เม  โนติ  ฯ  อิทํ  ภิกฺขเว  ปฐมํ  ฐานํ  ยํ
อาคมฺม   ยํ   อารพฺภ   เอเก   สมณพฺราหฺมณา  อมราวิกฺเขปิกา  ตตฺถ
ตตฺถ ปณฺหํ ปุฏฺฐา สมานา วาจาวิกฺเขปํ อาปชฺชนฺติ อมราวิกฺเขปํ ฯ
     [๔๐]   ทุติเย   จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
อมราวิกฺเขปิกา   ตตฺถ   ตตฺถ   ปณฺหํ   ปุฏฺฐา   สมานา  วาจาวิกฺเขปํ
อาปชฺชนฺติ   อมราวิกฺเขปํ   ฯ   อิธ   ภิกฺขเว   เอกจฺโจ  สมโณ  วา
พฺราหฺมโณ   วา   อิทํ   กุสลนฺติ   ยถาภูตํ  นปฺปชานาติ  อิทํ  อกุสลนฺติ
ยถาภูตํ   นปฺปชานาติ   ฯ   ตสฺส  เอวํ  โหติ  อหํ  โข  อิทํ  กุสลนฺติ
ยถาภูตํ     นปฺปชานามิ    อิทํ    อกุสลนฺติ    ยถาภูตํ    นปฺปชานามิ
อหญฺเจ   โข   ๑-   ปน   อิทํ   กุสลนฺติ  ยถาภูตํ  อปฺปชานนฺโต  อิทํ
อกุสลนฺติ   ยถาภูตํ   อปฺปชานนฺโต  อิทํ  กุสลนฺติ  วา  พฺยากเรยฺยํ  อิทํ
อกุสลนฺติ  วา  พฺยากเรยฺยํ  ตตฺถ  เม  อสฺส ฉนฺโท วา ราโค วา โทโส
วา  ปฏิโฆ  วา  ยตฺถ  เม  อสฺส ฉนฺโท วา ราโค วา โทโส วา ปฏิโฆ
วา   ตํ   มมสฺส  อุปาทานํ  ยํ  มมสฺส  อุปาทานํ  โส  มมสฺส  วิฆาโต
โย  มมสฺส  วิฆาโต  โส  มมสฺส  อนฺตราโยติ  ฯ  อิติ โส อุปาทานภยา
อุปาทานปริเชคุจฺฉา     เนวิทํ    กุสลนฺติ    พฺยากโรติ    น    ปนิทํ
อกุสลนฺติ   พฺยากโรติ  ตตฺถ  ตตฺถ  ปณฺหํ  ปุฏฺโฐ  สมาโน  วาจาวิกฺเขปํ
อาปชฺชติ   อมราวิกฺเขปํ  เอวนฺติปิ  เม  โน  ฯ  ตถาติปิ  เม  โน  ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. อหญฺเจว โข ฯ
อญฺญถาติปิ  เม  โน  ฯ  โนติปิ  เม  โน  ฯ  โน  โนติปิ  เม โนติ ฯ
อิทํ  ภิกฺขเว  ทุติยํ  ฐานํ  ยํ  อาคมฺม  ยํ  อารพฺภ เอเก สมณพฺราหฺมณา
อมราวิกฺเขปิกา   ตตฺถ   ตตฺถ   ปณฺหํ   ปุฏฺฐา   สมานา  วาจาวิกฺเขปํ
อาปชฺชนฺติ อมราวิกฺเขปํ ฯ
     [๔๑]   ตติเย   จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
อมราวิกฺเขปิกา   ตตฺถ   ตตฺถ   ปณฺหํ   ปุฏฺฐา   สมานา  วาจาวิกฺเขปํ
อาปชฺชนฺติ   อมราวิกฺเขปํ   ฯ   อิธ   ภิกฺขเว   เอกจฺโจ  สมโณ  วา
พฺราหฺมโณ   วา   อิทํ   กุสลนฺติ   ยถาภูตํ  นปฺปชานาติ  อิทํ  อกุสลนฺติ
ยถาภูตํ   นปฺปชานาติ   ฯ   ตสฺส  เอวํ  โหติ  อหํ  โข  อิทํ  กุสลนฺติ
ยถาภูตํ     นปฺปชานามิ    อิทํ    อกุสลนฺติ    ยถาภูตํ    นปฺปชานามิ
อหญฺเจ   โข   ๑-   ปน   อิทํ   กุสลนฺติ  ยถาภูตํ  อปฺปชานนฺโต  อิทํ
อกุสลนฺติ   ยถาภูตํ   อปฺปชานนฺโต   อิทํ   กุสลนฺติ   วา   พฺยากเรยฺยํ
อิทํ   อกุสลนฺติ   วา   พฺยากเรยฺยํ   สนฺติ   หิ   โข   สมณพฺราหฺมณา
ปณฺฑิตา    นิปุณา    กตปรปฺปวาทา    วาลเวธิรูปา    เต   ภินฺทนฺตา
มญฺเญ   จรนฺติ   ปญฺญาคเตน   ทิฏฺฐิคตานิ  เต  มํ  ตตฺถ  สมนุยุญฺเชยฺยุํ
สมนุคฺคาเหยฺยุํ     สมนุภาเสยฺยุํ    เย    มํ    ตตฺถ    สมนุยุญฺเชยฺยุํ
สมนุคฺคาเหยฺยุํ  สมนุภาเสยฺยุํ  เตสาหํ  น  สมฺปาเยยฺยํ  ๒-  ยญฺจาหํ ๓-
น   สมฺปาเยยฺยํ   โส   มมสฺส   วิฆาโต   โย   มมสฺส  วิฆาโต  โส
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. อหญฺเจว โข ฯ  สมฺปาเหยฺยํ สมฺปาเปยฺยํ สมฺปเยยฺยํ
@ สมฺปาเทยฺยํ ฯ  สี. ยุ. เยสาหํ ฯ
มมสฺส   อนฺตราโยติ   ฯ   อิติ   โส   อนุโยคภยา  อนุโยคปริเชคุจฺฉา
เนวิทํ   กุสลนฺติ   พฺยากโรติ   น   ปนิทํ   อกุสลนฺติ  พฺยากโรติ  ตตฺถ
ตตฺถ   ปณฺหํ   ปุฏฺโฐ   สมาโน   วาจาวิกฺเขปํ  อาปชฺชติ  อมราวิกฺเขปํ
เอวนฺติปิ  เม  โน  ฯ  ตถาติปิ  เม  โน  ฯ  อญฺญถาติปิ  เม  โน  ฯ
โนติปิ  เม  โน  ฯ  โน  โนติปิ  เม  โนติ  ฯ  อิทํ ภิกฺขเว ตติยํ ฐานํ
ยํ   อาคมฺม   ยํ   อารพฺภ   เอเก   สมณพฺราหฺมณา   อมราวิกฺเขปิกา
ตตฺถ    ตตฺถ    ปณฺหํ    ปุฏฺฐา   สมานา   วาจาวิกฺเขปํ   อาปชฺชนฺติ
อมราวิกฺเขปํ ฯ
     [๔๒]   จตุตฺเถ  จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
อมราวิกฺเขปิกา   ตตฺถ   ตตฺถ   ปณฺหํ   ปุฏฺฐา   สมานา  วาจาวิกฺเขปํ
อาปชฺชนฺติ   อมราวิกฺเขปํ   ฯ   อิธ   ภิกฺขเว   เอกจฺโจ  สมโณ  วา
พฺราหฺมโณ   วา   มนฺโท  โหติ  โมมูโห  ฯ  โส  มนฺทตฺตา  โมมูหตฺตา
ตตฺถ    ตตฺถ    ปณฺหํ    ปุฏฺโฐ    สมาโน   วาจาวิกฺเขปํ   อาปชฺชติ
อมราวิกฺเขปํ  อตฺถิ  ปโร  โลโกติ  อิติ  เจ มํ ปุจฺฉสิ อตฺถิ ปโร โลโกติ
อิติ  เจ  เม  อสฺส  อตฺถิ  ปโร  โลโกติ  อิติ  เตน  ๑-  พฺยากเรยฺยํ
เอวนฺติปิ  เม  โน  ฯ  ตถาติปิ  เม  โน  ฯ  อญฺญถาติปิ   เม  โน ฯ
โนติปิ  เม  โน  ฯ  โน โนติปิ เม โน ฯ นตฺถิ ปโร โลโก  ฯเปฯ อตฺถิ
จ  นตฺถิ  จ  ปโร  โลโก  ฯ เนวตฺถิ น นตฺถิ ปโร โลโก ฯ อตฺถิ สตฺตา
@เชิงอรรถ:  เตน เต นํ ฯ
โอปปาติกา   ฯ   นตฺถิ   สตฺตา   โอปปาติกา   ฯ   อตฺถิ   จ  นตฺถิ
จ สตฺตา โอปปาติกา ฯ เนวตฺถิ น นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา ฯ
     {๔๒.๑}   อตฺถิ   สุกฏทุกฺกฏานํ  กมฺมานํ  ผลํ  วิปาโก  ฯ  นตฺถิ
สุกฏทุกฺกฏานํ  กมฺมานํ  ผลํ  วิปาโก  ฯ  อตฺถิ  จ  นตฺถิ จ สุกฏทุกฺกฏานํ
กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโก   ฯ  เนวตฺถิ  น  นตฺถิ  สุกฏทุกฺกฏานํ  กมฺมานํ
ผลํ   วิปาโก   ฯ  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณา  ฯ  น  โหติ  ตถาคโต
ปรมฺมรณา   ฯ  โหติ  จ  น  จ  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณา  ฯ  เนว
โหติ  น  น  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณาติ  อิติ  เจ  มํ  ปุจฺฉสิ ฯ เนว
โหติ   น  น  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณาติ  อิติ  เจ  เม  อสฺส  เนว
โหติ  น  น  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณาติ  อิติ  เต  น ๑- พฺยากเรยฺยํ
เอวนฺติปิ  เม  โน  ฯ  ตถาติปิ  เม  โน  ฯ  อญฺญถาติปิ  เม  โน  ฯ
โนติปิ  เม  โน  ฯ  โน  โนติปิ  เม  โนติ  ฯ อิทํ ภิกฺขเว จตุตฺถํ ฐานํ
ยํ   อาคมฺม   ยํ   อารพฺภ   เอเก   สมณพฺราหฺมณา   อมราวิกฺเขปิกา
ตตฺถ    ตตฺถ    ปณฺหํ    ปุฏฺฐา   สมานา   วาจาวิกฺเขปํ   อาปชฺชนฺติ
อมราวิกฺเขปํ ฯ
     {๔๒.๒}  อิเมหิ  โข  เต  ภิกฺขเว สมณพฺราหฺมณา อมราวิกฺเขปิกา
ตตฺถ  ตตฺถ  ปณฺหํ  ปุฏฺฐา  สมานา  วาจาวิกฺเขปํ อาปชฺชนฺติ อมราวิกฺเขปํ
จตูหิ วตฺถูหิ ฯ เย หิ เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา อมราวิกฺเขปิกา
ตตฺถ    ตตฺถ    ปณฺหํ    ปุฏฺฐา   สมานา   วาจาวิกฺเขปํ   อาปชฺชนฺติ
@เชิงอรรถ:  เต นนฺติปิ เตนาติปิ ปาโฐ ฯ
อมราวิกฺเขปํ   สพฺเพ   เต   อิเมเหว   จตูหิ   วตฺถูหิ   เอเตสํ  วา
อญฺญตเรน    นตฺถิ    อิโต    พหิทฺธา    ฯเปฯ    เยหิ   ตถาคตสฺส
ยถาภุจฺจํ วณฺณํ สมฺมา วทมานา วเทยฺยุํ ฯ
     [๔๓]   สนฺติ   ภิกฺขเว  เอเก  สมณพฺราหฺมณา  อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกา
อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ   อตฺตานญฺจ   โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   ทฺวีหิ   วตฺถูหิ   ฯ
เต   จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ  อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกา
อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ         อตฺตานญฺจ         โลกญฺจ        ปญฺญเปนฺติ
ทฺวีหิ วตฺถูหิ ฯ
     {๔๓.๑}    สนฺติ   ภิกฺขเว   อสญฺญีสตฺตา   ๑-   นาม   เทวา
สญฺญุปฺปาทา   จ   ปน   เต   เทวา  ตมฺหา  กายา  จวนฺติ  ฯ  ฐานํ
โข   ปเนตํ   ภิกฺขเว   วิชฺชติ   ยํ   อญฺญตโร  สตฺโต  ตมฺหา  กายา
จวิตฺวา   อิตฺถตฺตํ   อาคจฺฉติ   อิตฺถตฺตํ   อาคโต   สมาโน  อคารสฺมา
อนคาริยํ    ปพฺพชติ    อคารสฺมา    อนคาริยํ    ปพฺพชิโต    สมาโน
อาตปฺปมนฺวาย     ปธานมนฺวาย     อนุโยคมนฺวาย     อปฺปมาทมนฺวาย
สมฺมามนสิการมนฺวาย   ตถารูปํ   เจโตสมาธึ   ผุสติ   ยถา   สมาหิเต
จิตฺเต    สญฺญุปฺปาทํ    อนุสฺสรติ   ตโต   ปรํ   นานุสฺสรติ   ฯ   โส
เอวมาห  อธิจฺจสมุปฺปนฺโน  อตฺตา  จ  โลโก  จ  ฯ  ตํ  กิสฺส  เหตุ ฯ
อหํ    หิ    ปุพฺเพ   นาโหสึ   โสมฺหิ   เอตรหิ   อหุตฺวา   สนฺตตาย
ปริณโตติ   ฯ   อิทํ   ภิกฺขเว   ปฐมํ   ฐานํ  ยํ  อาคมฺม  ยํ  อารพฺภ
เอเก       สมณพฺราหฺมณา      อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกา      อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. อสญฺญสตฺตา ฯ
อตฺตานญฺจ โลกญฺจ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     [๔๔]   ทุติเย   จ   โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกา   อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ   อตฺตานญฺจ   โลกญฺจ  ปญฺญเปนฺติ  ฯ
อิธ  ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  สมโณ  วา พฺราหฺมโณ วา ตกฺกี โหติ วิมํสี ฯ โส
ตกฺกปริยาหตํ    วิมํสานุจริตํ   สยํปาฏิภาณํ   เอวมาห   อธิจฺจสมุปฺปนฺโน
อตฺตา  จ  โลโก  จาติ  ฯ อิทํ ภิกฺขเว ทุติเย ฐานํ ยํ อาคมฺม ยํ อารพฺภ
เอเก   สมณพฺราหฺมณา   อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกา   อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ   อตฺตานญฺจ
โลกญฺจ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๔๔.๑}   อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  สมณพฺราหฺมณา  อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกา
อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ   อตฺตานญฺจ   โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   ทฺวีหิ   วตฺถูหิ   ฯ
เย   หิ  เกจิ  ภิกฺขเว  สมณา  วา  พฺราหฺมณา  วา  อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกา
อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ    อตฺตานญฺจ    โลกญฺจ    ปญฺญเปนฺติ    สพฺเพ    เต
อิเมเหว    ทฺวีหิ   วตฺถูหิ   เอเตสํ   วา   อญฺญตเรน   นตฺถิ   อิโต
พหิทฺธา    ฯเปฯ    เยหิ    ตถาคตสฺส    ยถาภุจฺจํ    วณฺณํ   สมฺมา
วทมานา   วเทยฺยุํ   ฯ   อิเมหิ   โข   เต   ภิกฺขเว  สมณพฺราหฺมณา
ปุพฺพนฺตกปฺปิกา    ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐิโน    ปุพฺพนฺตํ   อารพฺภ   อเนกวิหิตานิ
อธิมุตฺติปทานิ   อภิวทนฺติ  อฏฺฐารสหิ  วตฺถูหิ  ฯ  เย  หิ  เกจิ  ภิกฺขเว
สมณา    วา    พฺราหฺมณา    วา   ปุพฺพนฺตกปฺปิกา   ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐิโน
ปุพฺพนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ   อธิมุตฺติปทานิ   อภิวทนฺติ   สพฺเพ
เต   อิเมเหว   อฏฺฐารสหิ   วตฺถูหิ   เอเตสํ   วา  อญฺญตเรน  นตฺถิ
อิโต พหิทฺธา ฯ
     {๔๔.๒}   ตยิทํ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  ปชานาติ  อิเม  ทิฏฺฐิฏฺฐานา
เอวํคหิตา   เอวํปรามฏฺฐา   เอวํคติกา   ภวนฺติ  เอวํอภิสมฺปรายาติ  ฯ
ตญฺจ   ตถาคโต   ปชานาติ   ตโต   จ   อุตฺตริตรํ   ปชานาติ   ตญฺจ
ปชานนํ    น    ปรามสติ    ฯ    อปรามสโต   จสฺส   ปจฺจตฺตญฺเญว
นิพฺพุติ    วิทิตา    เวทนานํ    สมุทยญฺจ    อตฺถงฺคมญฺจ    อสฺสาทญฺจ
อาทีนวญฺจ    นิสฺสรณญฺจ   ยถาภูตํ   วิทิตฺวา   ฯ   อนุปาทา   วิมุตฺโต
ภิกฺขเว  ตถาคโต  ฯ  อิเม  โข  เต  ภิกฺขเว  ธมฺมา  คมฺภีรา ทุทฺทสา
ทุรนุโพธา    สนฺตา    ปณีตา   อตกฺกาวจรา   นิปุณา   ปณฺฑิตเวทนียา
เย   ตถาคโต   สยํ   อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  ปเวเทติ  เยหิ  ตถาคตสฺส
ยถาภุจฺจํ วณฺณํ สมฺมา วทมานา วเทยฺยุํ ฯ
     [๔๕]   สนฺติ   ภิกฺขเว   เอเก   สมณพฺราหฺมณา   อปรนฺตกปฺปิกา
อปรนฺตานุทิฏฺฐิโน    อปรนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ   อธิมุตฺติปทานิ
อภิวทนฺติ   จตุจตฺตาฬีสาย   วตฺถูหิ  ฯ  เต  จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา
กิมาคมฺม    กิมารพฺภ    อปรนฺตกปฺปิกา    อปรนฺตานุทิฏฺฐิโน    อปรนฺตํ
อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ    อธิมุตฺติปทานิ    อภิวทนฺติ    จตุจตฺตาฬีสาย
วตฺถูหิ ฯ
     [๔๖]   สนฺติ   ภิกฺขเว   เอเก   สมณพฺราหฺมณา   อุทฺธมาฆตนิกา
สญฺญีวาทา     อุทฺธมาฆตนา     สญฺญิมตฺตานํ     ปญฺญเปนฺติ    โสฬสหิ
วตฺถูหิ   ฯ   เต   จ   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
อุทฺธมาฆตนิกา    สญฺญีวาทา    อุทฺธมาฆตนา   สญฺญิมตฺตานํ   ปญฺญเปนฺติ
โสฬสหิ วตฺถูหิ ฯ
     {๔๖.๑}  รูปี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา สญฺญีติ นํ ปญฺญเปนฺติ ฯ
อรูปี  อตฺตา  โหติ  อโรโค ปรํ มรณา สญฺญีติ นํ ปญฺญเปนฺติ ฯ รูปี จ อรูปี
จ  อตฺตา  โหติ  ฯเปฯ  เนวรูปีนารูปี  อตฺตา  โหติ  ฯ  อนฺตวา อตฺตา
โหติ  ฯ  อนนฺตวา  อตฺตา  โหติ ฯ อนฺตวา จ อนนฺตวา จ อตฺตา โหติ ฯ
เนวนฺตวานานนฺตวา   อตฺตา   โหติ   ฯ  เอกตฺตสญฺญี  อตฺตา  โหติ  ฯ
นานตฺตสญฺญี    อตฺตา    โหติ    ฯ   ปริตฺตสญฺญี   อตฺตา   โหติ   ฯ
อปฺปมาณสญฺญี    อตฺตา    โหติ   ฯ   เอกนฺตสุขี   อตฺตา   โหติ   ฯ
เอกนฺตทุกฺขี   อตฺตา   โหติ   ฯ  สุขทุกฺขี  อตฺตา  โหติ  ฯ  อทุกฺขมสุขี
อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา สญฺญีติ นํ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๔๖.๒}  อิเมหิ  โข  เต  ภิกฺขเว  สมณพฺราหฺมณา อุทฺธมาฆตนิกา
สญฺญีวาทา     อุทฺธมาฆตนา     สญฺญิมตฺตานํ     ปญฺญเปนฺติ    โสฬสหิ
วตฺถูหิ  ฯ  เย  หิ  เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา อุทฺธมาฆตนิกา
สญฺญีวาทา        อุทฺธมาฆตนา        สญฺญิมตฺตานํ        ปญฺญเปนฺติ
สพฺเพ   เต   อิเมเหว   โสฬสหิ   วตฺถูหิ   เอเตสํ   วา  อญฺญตเรน
นตฺถิ   อิโต   พหิทฺธา   ฯเปฯ   เยหิ   ตถาคตสฺส   ยถาภุจฺจํ   วณฺณํ
สมฺมา วทมานา วเทยฺยุํ ฯ
     [๔๗]   สนฺติ   ภิกฺขเว   เอเก   สมณพฺราหฺมณา  อุทฺธมาฆตนิกา
อสญฺญีวาทา     อุทฺธมาฆตนา     อสญฺญิมตฺตานํ    ปญฺญเปนฺติ    อฏฺฐหิ
วตฺถูหิ  ฯ  เต จ โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา กิมาคมฺม กิมารพฺภ อุทฺธมาฆตนิกา
อสญฺญีวาทา        อุทฺธมาฆตนา       อสญฺญิมตฺตานํ       ปญฺญเปนฺติ
อฏฺฐหิ วตฺถูหิ ฯ
     {๔๗.๑}   รูปี   อตฺตา  โหติ  อโรโค  ปรํ  มรณา  อสญฺญีติ  นํ
ปญฺญเปนฺติ   ฯ   อรูปี   อตฺตา   โหติ   อโรโค  ปรํ  มรณา  อสญฺญีติ
นํ  ปญฺญเปนฺติ  ฯ  รูปี  จ  อรูปี  จ  อตฺตา  โหติ  ฯเปฯ เนวรูปีนารูปี
อตฺตา  โหติ  ฯ  อนฺตวา  อตฺตา  โหติ  ฯ  อนนฺตวา  อตฺตา  โหติ  ฯ
อนฺตวา   จ   อนนฺตวา   จ   อตฺตา  โหติ  ฯ  เนวนฺตวา  นานนฺตวา
อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา อสญฺญีติ นํ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๔๗.๒}  อิเมหิ  โข เต ภิกฺขเว สมณพฺราหฺมณา อุทฺธมาฆตนิกา ๑-
อสญฺญีวาทา    อุทฺธมาฆตนา   ๒-   อสญฺญิมตฺตานํ   ปญฺญเปนฺติ   อฏฺฐหิ
วตฺถูหิ  ฯ  เย  หิ  เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา อุทฺธมาฆตนิกา
อสญฺญีวาทา    อุทฺธมาฆตนา   อสญฺญิมตฺตานํ   ปญฺญเปนฺติ   สพฺเพ   เต
อิเมเหว  อฏฺฐหิ  วตฺถูหิ  เอเตสํ  วา  อญฺญตเรน  นตฺถิ  อิโต  พหิทฺธา
ฯเปฯ เยหิ ตถาคตสฺส ยถาภุจฺจํ วณฺณํ สมฺมา วทมานา วเทยฺยุํ ฯ
     [๔๘]   สนฺติ   ภิกฺขเว   เอเก   สมณพฺราหฺมณา   อุทฺธมาฆตนิกา
เนวสญฺญีนาสญฺญีวาทา        อุทฺธมาฆตนา       เนวสญฺญีนาสญฺญิมตฺตานํ
ปญฺญเปนฺติ อฏฺฐหิ วตฺถูหิ ฯ
     {๔๘.๑}   เต   จ  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
อุทฺธมาฆตนิกา           เนวสญฺญีนาสญฺญีวาทา          อุทฺธมาฆตนา
เนวสญฺญีนาสญฺญิมตฺตานํ   ปญฺญเปนฺติ   อฏฺฐหิ   วตฺถูหิ   ฯ   รูปี  อตฺตา
โหติ   อโรโค   ปรํ   มรณา   เนวสญฺญีนาสญฺญีติ   นํ   ปญฺญเปนฺติ  ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อุทฺธมาฆาตนิกา ฯ  ยุ. อุทฺธมาฆาตนา ฯ
อรูปี  อตฺตา  โหติ  ฯเปฯ  รูปี  จ  อรูปี จ อตฺตา โหติ ฯ เนวรูปีนารูปี
อตฺตา  โหติ  ฯ  อนฺตวา  อตฺตา  โหติ  ฯ  อนนฺตวา  อตฺตา  โหติ  ฯ
อนฺตวา   จ   อนนฺตวา   จ   อตฺตา   โหติ   ฯ  เนวนฺตวานานนฺตวา
อตฺตา     โหติ     อโรโค     ปรมฺมรณา    เนวสญฺญีนาสญฺญีติ    นํ
ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๔๘.๒}  อิเมหิ  โข  เต  ภิกฺขเว  สมณพฺราหฺมณา อุทฺธมาฆตนิกา
เนวสญฺญีนาสญฺญีวาทา        อุทฺธมาฆตนา       เนวสญฺญีนาสญฺญิมตฺตานํ
ปญฺญเปนฺติ  อฏฺฐหิ  วตฺถูหิ  ฯ  เย  หิ เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา
วา       อุทฺธมาฆตนิกา      เนวสญฺญีนาสญฺญีวาทา      อุทฺธมาฆตนา
เนวสญฺญีนาสญฺญิมตฺตานํ    ปญฺญเปนฺติ   สพฺเพ   เต   อิเมเหว   อฏฺฐหิ
วตฺถูหิ   เอเตสํ   วา   อญฺญตเรน  นตฺถิ  อิโต  พหิทฺธา  ฯเปฯ  เยหิ
ตถาคตสฺส ยถาภุจฺจํ วณฺณํ สมฺมา วทมานา วเทยฺยุํ ฯ
     [๔๙]  สนฺติ  ภิกฺขเว  เอเก  สมณพฺราหฺมณา  อุจฺเฉทวาทา  สโต
สตฺตสฺส   อุจฺเฉทํ  วินาสํ  วิภวํ  ปญฺญเปนฺติ  สตฺตหิ  วตฺถูหิ  ฯ  เต  จ
โภนฺโต    สมณพฺราหฺมณา   กิมาคมฺม   กิมารพฺภ   อุจฺเฉทวาทา   สโต
สตฺตสฺส   อุจฺเฉทํ   วินาสํ   วิภวํ   ปญฺญเปนฺติ  สตฺตหิ  วตฺถูหิ  ฯ  อิธ
ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  สมโณ  วา  พฺราหฺมโณ  วา  เอวํวาที โหติ เอวํทิฏฺฐิ
ยโต   โข  โภ  อยํ  อตฺตา  รูปี  จาตุมฺมหาภูติโก  มาตาเปตฺติกสมฺภโว
กายสฺส   เภทา   อุจฺฉิชฺชติ  วินสฺสติ  น  โหติ  ปรมฺมรณา  เอตฺตาวตา
โข   โภ   อยํ  อตฺตา  สมฺมา  สมุจฺฉินฺโน  โหตีติ  ฯ  อิตฺเถเก  สโต
สตฺตสฺส   อุจฺเฉทํ   วินาสํ   วิภวํ   ปญฺญเปนฺติ   ฯ  ตมญฺโญ  เอวมาห
อตฺถิ   โข   โภ   เอโส   อตฺตา   ยํ   ตฺวํ   วเทสิ  เนโส  นตฺถีติ
วทามิ   โน  จ  โข  โภ  อยํ  อตฺตา  เอตฺตาวตา  สมฺมา  สมุจฺฉินฺโน
โหติ   อตฺถิ   โข   โภ   อญฺโญ   อตฺตา   ทิพฺโพ   รูปี  กามาวจโร
กวฬิงฺการาหารภกฺโข    ตํ    ตฺวํ   น   ชานาสิ   น   ปสฺสสิ   ตมหํ
ชานามิ   ปสฺสามิ   โส   โข   โภ   อตฺตา   ยโต   กายสฺส  เภทา
อุจฺฉิชฺชติ   วินสฺสติ   น   โหติ   ปรํ   มรณา   เอตฺตาวตา  โข  โภ
อยํ   อตฺตา   สมฺมา   สมุจฺฉินฺโน  โหตีติ  ฯ  อิตฺเถเก  สโต  สตฺตสฺส
อุจฺเฉทํ วินาสํ วิภวํ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๔๙.๑}   ตมญฺโญ  เอวมาห  อตฺถิ  โข  โภ  เอโส  อตฺตา  ยํ
ตฺวํ  วเทสิ  เนโส  นตฺถีติ  วทามิ  โน จ โข โภ อยํ อตฺตา เอตฺตาวตา
สมฺมา   สมุจฺฉินฺโน   โหติ  อตฺถิ  โข  โภ  อญฺโญ  อตฺตา  ทิพฺโพ  รูปี
มโนมโย   สพฺพงฺคปจฺจงฺคี   อหีนินฺทฺริโย   ตํ   ตฺวํ   น   ชานาสิ   น
ปสฺสสิ   ตมหํ   ชานามิ  ปสฺสามิ  โส  โข  โภ  อตฺตา  ยโต  กายสฺส
เภทา   อุจฺฉิชฺชติ   วินสฺสติ   น   โหติ   ปรมฺมรณา  เอตฺตาวตา  โข
โภ  อยํ  อตฺตา  สมฺมา  สมุจฺฉินฺโน  โหตีติ  ฯ  อิตฺเถเก  สโต สตฺตสฺส
อุจฺเฉทํ วินาสํ วิภวํ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๔๙.๒}  ตมญฺโญ  เอวมาห  อตฺถิ  โข  โภ  เอโส อตฺตา ยํ ตฺวํ
วเทสิ  เนโส  นตฺถีติ  วทามิ  โน  จ  โข  โภ  อยํ อตฺตา เอตฺตาวตา
สมฺมา   สมุจฺฉินฺโน   โหติ   อตฺถิ   โข   โภ  อญฺโญ  อตฺตา  สพฺพโส
รูปสญฺญานํ         สมติกฺกมา         ปฏิฆสญฺญานํ        อตฺถงฺคมา
@เชิงอรรถ: สี. ยุ. ตํ ตฺวํ (จตูสุ ฐาเนสุ) ฯ
นานตฺตสญฺญานํ         อมนสิการา        อนนฺโต        อากาโสติ
อากาสานญฺจายตนูปโค     ยํ    ตฺวํ    น    ชานาสิ    น    ปสฺสสิ
ตมหํ   ชานามิ   ปสฺสามิ   โส   โข   โภ   อตฺตา   ยโต   กายสฺส
เภทา    อุจฺฉิชฺชติ    วินสฺสติ    น   โหติ   ปรมฺมรณา   เอตฺตาวตา
โข   โภ   อยํ   อตฺตา   สมฺมา   สมุจฺฉินฺโน   โหตีติ   ฯ  อิตฺเถเก
สโต สตฺตสฺส อุจฺเฉทํ วินาสํ วิภวํ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๔๙.๓}   ตมญฺโญ   เอวมาห   อตฺถิ   โข  โภ  เอโส  อตฺตา
ยํ   ตฺวํ  วเทสิ  เนโส  นตฺถีติ  วทามิ  โน  จ  โข  โภ  อยํ  อตฺตา
เอตฺตาวตา    สมฺมา   สมุจฺฉินฺโน   โหติ   อตฺถิ   โข   โภ   อญฺโญ
อตฺตา      สพฺพโส      อากาสานญฺจายตนํ     สมติกฺกมฺม     อนนฺตํ
วิญฺญาณนฺติ   วิญฺญาณญฺจายตนูปโค   ยํ   ตฺวํ   น   ชานาสิ   น  ปสฺสสิ
ตมหํ   ชานามิ   ปสฺสามิ  โส  โข  โภ  อตฺตา  ยโต  กายสฺส  เภทา
อุจฺฉิชฺชติ   วินสฺสติ   น   โหติ   ปรมฺมรณา   เอตฺตาวตา   โข   โภ
อยํ   อตฺตา   สมฺมา   สมุจฺฉินฺโน  โหตีติ  ฯ  อิตฺเถเก  สโต  สตฺตสฺส
อุจฺเฉทํ วินาสํ วิภวํ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๔๙.๔}  ตมญฺโญ  เอวมาห  อตฺถิ  โข  โภ  เอโส อตฺตา ยํ ตฺวํ
วเทสิ  เนโส  นตฺถีติ  วทามิ โน จ โข โภ อยํ อตฺตา เอตฺตาวตา สมฺมา
สมุจฺฉินฺโน  โหติ  อตฺถิ  โข  โภ  อญฺโญ  อตฺตา สพฺพโส วิญฺญาณญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม   นตฺถิ   กิญฺจีติ   อากิญฺจญฺญายตนูปโค   ยํ  ตฺวํ  น  ชานาสิ
น  ปสฺสสิ  ตมหํ  ชานามิ  ปสฺสามิ  โส  โข  โภ  อตฺตา  ยโต กายสฺส
เภทา    อุจฺฉิชฺชติ    วินสฺสติ    น   โหติ   ปรมฺมรณา   เอตฺตาวตา
โข   โภ   อยํ  อตฺตา  สมฺมา  สมุจฺฉินฺโน  โหตีติ  ฯ  อิตฺเถเก  สโต
สตฺตสฺส อุจฺเฉทํ วินาสํ วิภวํ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๔๙.๕}  ตมญฺโญ  เอวมาห  อตฺถิ  โข  โภ  เอโส อตฺตา ยํ ตฺวํ
วเทสิ  เนโส  นตฺถีติ  วทามิ  โน  จ  โข  โภ  อยํ อตฺตา เอตฺตาวตา
สมฺมา   สมุจฺฉินฺโน   โหติ   อตฺถิ   โข   โภ  อญฺโญ  อตฺตา  สพฺพโส
อากิญฺจญฺญายตนํ      สมติกฺกมฺม     ๑-     เนวสญฺญานาสญฺญายตนูปโค
ยํ  ตฺวํ  น  ชานาสิ  น  ปสฺสสิ ตมหํ ชานามิ ปสฺสามิ โส โข โภ อยํ ๒-
อตฺตา   ยโต  กายสฺส  เภทา  อุจฺฉิชฺชติ  วินสฺสติ  น  โหติ  ปรมฺมรณา
เอตฺตาวตา  โข  โภ  อยํ  อตฺตา  สมฺมา  สมุจฺฉินฺโน โหตีติ ฯ อิตฺเถเก
สโต สตฺตสฺส อุจฺเฉทํ วินาสํ วิภวํ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๔๙.๖}  อิเมหิ  โข  เต  ภิกฺขเว  สมณพฺราหฺมณา  อุจฺเฉทวาทา
สโต  สตฺตสฺส  อุจฺเฉทํ  วินาสํ  วิภวํ  ปญฺญเปนฺติ  สตฺตหิ  วตฺถูหิ  ฯ เย
หิ  เกจิ  ภิกฺขเว  สมณา  วา  พฺราหฺมณา วา อุจฺเฉทวาทา สโต สตฺตสฺส
อุจฺเฉทํ  วินาสํ  วิภวํ  ปญฺญเปนฺติ  สพฺเพ เต อิเมเหว สตฺตหิ วตฺถูหิ ฯปฯ
เยหิ ตถาคตสฺส ยถาภุจฺจํ วณฺณํ สมฺมา วทมานา วเทยฺยุํ ฯ
     [๕๐]  สนฺติ  ภิกฺขเว  เอเก  สมณพฺราหฺมณา ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาทา
สโต      สตฺตสฺส      ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ     ปญฺญเปนฺติ     ปญฺจหิ
วตฺถูหิ   ฯ   เต   จ   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   กิมาคมฺม  กิมารพฺภ
@เชิงอรรถ:  ยุ. สนฺตเมตํ ปณีตเมตนฺติ เนว-โค ฯ  สี. ยุ. อยนฺติ ปาโฐ
@น ทิสฺสติ ฯ
ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาทา      สโต      สตฺตสฺส      ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ
ปญฺญเปนฺติ ปญฺจหิ วตฺถูหิ ฯ
     {๕๐.๑}   อิธ   ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  สมโณ  วา  พฺราหฺมโณ  วา
เอวํวาที   โหติ   เอวํทิฏฺฐิ   ยโต   โข   โภ   อยํ   อตฺตา  ปญฺจหิ
กามคุเณหิ    สมปฺปิโต    สมงฺคีภูโต    ปริจาเรติ   เอตฺตาวตา   โข
โภ    อยํ    อตฺตา    ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานปฺปตฺโต   ๑-   โหตีติ   ฯ
อิตฺเถเก สโต สตฺตสฺส ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๕๐.๒}   ตมญฺโญ  เอวมาห  อตฺถิ  โข  โภ  เอโส  อตฺตา  ยํ
ตฺวํ  วเทสิ  เนโส  นตฺถีติ  วทามิ  โน จ โข โภ อยํ อตฺตา เอตฺตาวตา
ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานปฺปตฺโต  โหติ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  กามา  หิ โภ อนิจฺจา
ทุกฺขา     วิปริณามธมฺมา    เตสํ    วิปริณามญฺญถาภาวา    อุปฺปชฺชนฺติ
โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา   ยโต  โข  โภ  อยํ  อตฺตา  วิวิจฺเจว
กาเมหิ    วิวิจฺจ    อกุสเลหิ   ธมฺเมหิ   สวิตกฺกํ   สวิจารํ   วิเวกชํ
ปีติสุขํ    ปฐมํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   เอตฺตาวตา   โข   โภ
อยํ   อตฺตา   ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานปฺปตฺโต   โหตีติ   ฯ  อิตฺเถเก  สโต
สตฺตสฺส ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๕๐.๓}  ตมญฺโญ  เอวมาห  อตฺถิ  โข  โภ  เอโส อตฺตา ยํ ตฺวํ
วเทสิ  เนโส  นตฺถีติ  วทามิ  โน  จ  โข  โภ  อยํ อตฺตา เอตฺตาวตา
ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานปฺปตฺโต  โหติ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  ยเทว  ตตฺถ  วิตกฺกิตํ
วิจาริตํ  เอเตน  เอตํ  โอฬาริกํ  อกฺขายติ  ยโต  โข  โภ  อยํ อตฺตา
@เชิงอรรถ:  ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ ปตฺโตติปิ ปาโฐ ฯ
วิตกฺกวิจารานํ   วูปสมา   อชฺฌตฺตํ   สมฺปสาทนํ   เจตโส   เอโกทิภาวํ
อวิตกฺกํ   อวิจารํ   สมาธิชํ   ปีติสุขํ   ทุติยํ   ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ
เอตฺตาวตา    โข    โภ    อยํ   อตฺตา   ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานปฺปตฺโต
โหตีติ ฯ อิตฺเถเก สโต สตฺตสฺส ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๕๐.๔}   ตมญฺโญ  เอวมาห  อตฺถิ  โข  โภ  เอโส  อตฺตา  ยํ
ตฺวํ  วเทสิ  เนโส  นตฺถีติ  วทามิ  โน จ โข โภ อยํ อตฺตา เอตฺตาวตา
ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานปฺปตฺโต    โหติ   ตํ   กิสฺส   เหตุ   ยเทว   ตตฺถ
ปีติคตํ    เจตโส    อุพฺพิลาวิตตฺตํ    เอเตเนตํ   โอฬาริกํ   อกฺขายติ
ยโต  โข  โภ  อยํ  อตฺตา  ปีติยา  จ  วิราคา  อุเปกฺขโก  จ  วิหรติ
สโต   จ   สมฺปชาโน   สุขญฺจ   กาเยน   ปฏิสํเวเทติ   ยนฺตํ  อริยา
อาจิกฺขนฺติ   อุเปกฺขโก   สติมา   สุขวิหารีติ   ตติยํ   ฌานํ  อุปสมฺปชฺช
วิหรติ   เอตฺตาวตา   โข  โภ  อยํ  อตฺตา  ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานปฺปตฺโต
โหตีติ ฯ อิตฺเถเก สโต สตฺตสฺส ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๕๐.๕}   ตมญฺโญ   เอวมาห   อตฺถิ   โข  โภ  เอโส  อตฺตา
ยํ   ตฺวํ  วเทสิ  เนโส  นตฺถีติ  วทามิ  โน  จ  โข  โภ  อยํ  อตฺตา
เอตฺตาวตา      ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานปฺปตฺโต     โหติ     ตํ     กิสฺส
เหตุ   ยเทว   ตตฺถ   สุขมิติ  เจตโส  อาโภโค  เอเตเนตํ  โอฬาริกํ
อกฺขายติ  ยโต  โข  โภ  อยํ  อตฺตา  สุขสฺส  จ  ปหานา  ทุกฺขสฺส  จ
ปหานา    ปุพฺเพ    ว   โสมนสฺสโทมนสฺสานํ   อตฺถงฺคมา   อทุกฺขมสุขํ
อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ      จตุตฺถํ      ฌานํ      อุปสมฺปชฺช     วิหรติ
เอตฺตาวตา    โข    โภ    อยํ   อตฺตา   ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานปฺปตฺโต
โหตีติ ฯ อิตฺเถเก สโต สตฺตสฺส ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ ปญฺญเปนฺติ ฯ
     {๕๐.๖}  อิเมหิ โข เต ภิกฺขเว สมณพฺราหฺมณา ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาทา
สโต  สตฺตสฺส  ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ  ปญฺญเปนฺติ  ปญฺจหิ  วตฺถูหิ  ฯ เย หิ
เกจิ  ภิกฺขเว  สมณา  วา  พฺราหฺมณา  วา  ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาทา  สโต
สตฺตสฺส   ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ  ปญฺญเปนฺติ  สพฺเพ  เต  อิเมเหว  ปญฺจหิ
วตฺถูหิ ฯเปฯ เยหิ ตถาคตสฺส ยถาภุจฺจํ วณฺณํ สมฺมา วทมานา วเทยฺยุํ ฯ
     {๕๐.๗}  อิเมหิ  โข  เต  ภิกฺขเว  สมณพฺราหฺมณา อปรนฺตกปฺปิกา
อปรนฺตานุทิฏฺฐิโน    อปรนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ   อธิมุตฺติปทานิ
อภิวทนฺติ  จตุจตฺตาฬีสาย  วตฺถูหิ  ฯ  เย  หิ  เกจิ  ภิกฺขเว  สมณา วา
พฺราหฺมณา   วา   อปรนฺตกปฺปิกา   อปรนฺตานุทิฏฺฐิโน   อปรนฺตํ  อารพฺภ
อเนกวิหิตานิ  อธิมุตฺติปทานิ  อภิวทนฺติ  สพฺเพ เต อิเมเหว จตุจตฺตาฬีสาย
วตฺถูหิ ฯเปฯ เย หิ ตถาคตสฺส ยถาภุจฺจํ วณฺณํ สมฺมา วทมานา วเทยฺยุํ ฯ
     {๕๐.๘}  อิเมหิ  โข  เต ภิกฺขเว สมณพฺราหฺมณา ปุพฺพนฺตกปฺปิกา จ
อปรนฺตกปฺปิกา   จ   ปุพฺพนฺตาปรนฺตกปฺปิกา   จ  ปุพฺพนฺตาปรนฺตานุทิฏฺฐิโน
ปุพฺพนฺตาปรนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ    อธิมุตฺติปทานิ    อภิวทนฺติ
ทฺวาสฏฺฐิยา วตฺถูหิ ฯ
     {๕๐.๙}  เย หิ เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา ปุพฺพนฺตกปฺปิกา
วา  อปรนฺตกปฺปิกา  วา ปุพฺพนฺตาปรนฺตกปฺปิกา วา ปุพฺพนฺตาปรนฺตานุทิฏฺฐิโน
ปุพฺพนฺตาปรนฺตํ        อารพฺภ       อเนกวิหิตานิ       อธิมุตฺติปทานิ
อภิวทนฺติ  สพฺเพ  เต อิเมเหว ทฺวาสฏฺฐิยา วตฺถูหิ เอเตสํ วา  อญฺญตเรน
นตฺถิ อิโต พหิทฺธา ฯ
     {๕๐.๑๐}  ตยิทํ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  ปชานาติ  อิเม  ทิฏฺฐิฏฺฐานา
เอวํคหิตา   เอวํปรามฏฺฐา  เอวํคติกา  ภวนฺติ  เอวํ  อภิสมฺปรายาติ  ฯ
ตญฺจ  ตถาคโต  ปชานาติ  ตโต  จ  อุตฺตริตรํ  ปชานาติ  ตญฺจ  ปชานนํ
น  ปรามสติ  อปรามสโต  จสฺส  ปจฺจตฺตญฺเญว  นิพฺพุติ  วิทิตา  เวทนานํ
สมุทยญฺจ   อตฺถงฺคมญฺจ   อสฺสาทญฺจ   อาทีนวญฺจ   นิสฺสรณญฺจ   ยถาภูตํ
วิทิตฺวา ฯ อนุปาทา วิมุตฺโต ภิกฺขเว ตถาคโต ฯ
     {๕๐.๑๑}  อิเม  โข เต ภิกฺขเว ธมฺมา คมฺภีรา ทุทฺทสา ทุรนุโพธา
สนฺตา   ปณีตา   อตกฺกาวจรา   นิปุณา   ปณฺฑิตเวทนียา  เย  ตถาคโต
สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา  ปเวเทติ  เยหิ  ตถาคตสฺส  ยถาภุจฺจํ  วณฺณํ
สมฺมา วทมานา วเทยฺยุํ ฯ
     [๕๑]   ตตฺร   ภิกฺขเว   เย   เต  สมณพฺราหฺมณา  สสฺสตวาทา
สสฺสตํ   อตฺตานญฺจ   โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   จตูหิ   วตฺถูหิ  ตทปิ  เตสํ
ภวตํ    สมณพฺราหฺมณานํ    อชานตํ    อปสฺสตํ   เวทยิตํ   ตณฺหาคตานํ
ปริตสฺสิตํ วิปฺผนฺทิตเมว ๑- ฯ
     [๕๒]   ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  เอกจฺจสสฺสติกา
เอกจฺจอสสฺสติกา    เอกจฺจํ    สสฺสตํ   เอกจฺจํ   อสสฺสตํ   อตฺตานญฺจ
โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   จตูหิ  วตฺถูหิ  ตทปิ  เตสํ  ภวตํ  สมณพฺราหฺมณานํ
อชานตํ อปสฺสตํ เวทยิตํ ตณฺหาคตานํ ปริตสฺสิตํ วิปฺผนฺทิตเมว ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ปริตสิตวิปฺผนฺทิตเมว ฯ
     [๕๓]   ตตฺร   ภิกฺขเว   เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อนฺตานนฺติกา
อนฺตานนฺตํ   โลกสฺส   ปญฺญเปนฺติ   จตูหิ   วตฺถูหิ   ตทปิ   เตสํ  ภวตํ
สมณพฺราหฺมณานํ   อชานตํ   อปสฺสตํ   เวทยิตํ   ตณฺหาคตานํ   ปริตสฺสิตํ
วิปฺผนฺทิตเมว ฯ
     [๕๔]   ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อมราวิกฺเขปิกา
ตตฺถ    ตตฺถ    ปณฺหํ    ปุฏฺฐา   สมานา   วาจาวิกฺเขปํ   อาปชฺชนฺติ
อมราวิกฺเขปํ    จตูหิ   วตฺถูหิ   ตทปิ   เตสํ   ภวตํ   สมณพฺราหฺมณานํ
อชานตํ อปสฺสตํ เวทยิตํ ตณฺหาคตานํ ปริตสฺสิตํ วิปฺผนฺทิตเมว ฯ
     [๕๕]  ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกา
อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ    อตฺตานญฺจ    โลกญฺจ    ปญฺญเปนฺติ    ทฺวีหิ   วตฺถูหิ
ตทปิ    เตสํ    ภวตํ   สมณพฺราหฺมณานํ   อชานตํ   อปสฺสตํ   เวทยิตํ
ตณฺหาคตานํ ปริตสฺสิตํ วิปฺผนฺทิตเมว ฯ
     [๕๖]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  ปุพฺพนฺตกปฺปิกา
ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐิโน    ปุพฺพนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ   อธิมุตฺติปทานิ
อภิวทนฺติ   อฏฺฐารสหิ   วตฺถูหิ   ตทปิ   เตสํ   ภวตํ   สมณพฺราหฺมณานํ
อชานตํ อปสฺสตํ เวทยิตํ ตณฺหาคตานํ ปริตสฺสิตํ วิปฺผนฺทิตเมว ฯ
     [๕๗]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อุทฺธมาฆตนิกา
สญฺญีวาทา     อุทฺธมาฆตนา     สญฺญิมตฺตานํ     ปญฺญเปนฺติ    โสฬสหิ
วตฺถูหิ    ตทปิ    เตสํ    ภวตํ   สมณพฺราหฺมณานํ   อชานตํ   อปสฺสตํ
เวทยิตํ ตณฺหาคตานํ ปริตสฺสิตํ วิปฺผนฺทิตเมว ฯ
     [๕๘]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อุทฺธมาฆตนิกา
อสญฺญีวาทา     อุทฺธมาฆตนา     อสญฺญิมตฺตานํ    ปญฺญเปนฺติ    อฏฺฐหิ
วตฺถูหิ    ตทปิ    เตสํ    ภวตํ   สมณพฺราหฺมณานํ   อชานตํ   อปสฺสตํ
เวทยิตํ ตณฺหาคตานํ ปริตสฺสิตํ วิปฺผนฺทิตเมว ฯ
     [๕๙]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อุทฺธมาฆตนิกา
เนวสญฺญีนาสญฺญีวาทา        อุทฺธมาฆตนา       เนวสญฺญีนาสญฺญิมตฺตานํ
ปญฺญเปนฺติ    อฏฺฐหิ    วตฺถูหิ   ตทปิ   เตสํ   ภวตํ   สมณพฺราหฺมณานํ
อชานตํ อปสฺสตํ เวทยิตํ ตณฺหาคตานํ ปริตสฺสิตํ วิปฺผนฺทิตเมว ฯ
     [๖๐]  ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา อุจฺเฉทวาทา สโต
สตฺตสฺส   อุจฺเฉทํ   วินาสํ   วิภวํ   ปญฺญเปนฺติ   สตฺตหิ   วตฺถูหิ  ตทปิ
เตสํ   ภวตํ   สมณพฺราหฺมณานํ   อชานตํ  อปสฺสตํ  เวทยิตํ  ตณฺหาคตานํ
ปริตสฺสิตํ วิปฺผนฺทิตเมว ฯ
     [๖๑]  ตตฺร  ภิกฺขเว  เย เต สมณพฺราหฺมณา ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาทา
สโต      สตฺตสฺส      ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ     ปญฺญเปนฺติ     ปญฺจหิ
วตฺถูหิ    ตทปิ    เตสํ    ภวตํ   สมณพฺราหฺมณานํ   อชานตํ   อปสฺสตํ
เวทยิตํ ตณฺหาคตานํ ปริตสฺสิตํ วิปฺผนฺทิตเมว ฯ
     [๖๒]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อปรนฺตกปฺปิกา
อปรนฺตานุทิฏฺฐิโน    อปรนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ   อธิมุตฺติปทานิ
อภิวทนฺติ   จตุจตฺตาฬีสาย   วตฺถูหิ   ตทปิ  เตสํ  ภวตํ  สมณพฺราหฺมณานํ
อชานตํ อปสฺสตํ เวทยิตํ ตณฺหาคตานํ ปริตสฺสิตํ วิปฺผนฺทิตเมว ฯ
     [๖๓]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  ปุพฺพนฺตกปฺปิกา
จ  อปรนฺตกปฺปิกา  จ  ปุพฺพนฺตาปรนฺตกปฺปิกา  จ  ปุพฺพนฺตาปรนฺตานุทิฏฺฐิโน
ปุพฺพนฺตาปรนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ    อธิมุตฺติปทานิ    อภิวทนฺติ
ทฺวาสฏฺฐิยา   วตฺถูหิ   ตทปิ   เตสํ   ภวตํ   สมณพฺราหฺมณานํ   อชานตํ
อปสฺสตํ เวทยิตํ ตณฺหาคตานํ ปริตสฺสิตํ วิปฺผนฺทิตเมว ฯ
     [๖๔]  ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา สสฺสตวาทา สสฺสตํ
อตฺตานญฺจ โลกญฺจ ปญฺญเปนฺติ จตูหิ วตฺถูหิ ตทปิ ผสฺสปจฺจยา ฯ
     [๖๕]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  เอกจฺจสสฺสติกา
เอกจฺจอสสฺสติกา    เอกจฺจํ    สสฺสตํ   เอกจฺจํ   อสสฺสตํ   อตฺตานญฺจ
โลกญฺจ ปญฺญเปนฺติ จตูหิ วตฺถูหิ ตทปิ ผสฺสปจฺจยา ฯ
     [๖๖]   ตตฺร   ภิกฺขเว   เย   เต  สมณพฺราหฺมณา  อนฺตานนฺติกา
อนฺตานนฺตํ โลกสฺส ปญฺญเปนฺติ จตูหิ วตฺถูหิ ตทปิ ผสฺสปจฺจยา ฯ
     [๖๗]   ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อมราวิกฺเขปิกา
ตตฺถ    ตตฺถ    ปณฺหํ    ปุฏฺฐา   สมานา   วาจาวิกฺเขปํ   อาปชฺชนฺติ
อมราวิกฺเขปํ จตูหิ วตฺถูหิ ตทปิ ผสฺสปจฺจยา ฯ
     [๖๘]  ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกา
อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ   อตฺตานญฺจ   โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   ทฺวีหิ  วตฺถูหิ  ตทปิ
ผสฺสปจฺจยา ฯ
     [๖๙]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  ปุพฺพนฺตกปฺปิกา
ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐิโน    ปุพฺพนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ   อธิมุตฺติปทานิ
อภิวทนฺติ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ ตทปิ ผสฺสปจฺจยา ฯ
     [๗๐]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อุทฺธมาฆตนิกา
สญฺญีวาทา     อุทฺธมาฆตนา     สญฺญิมตฺตานํ     ปญฺญเปนฺติ    โสฬสหิ
วตฺถูหิ ตทปิ ผสฺสปจฺจยา ฯ
     [๗๑]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อุทฺธมาฆตนิกา
อสญฺญีวาทา     อุทฺธมาฆตนา     อสญฺญิมตฺตานํ    ปญฺญเปนฺติ    อฏฺฐหิ
วตฺถูหิ ตทปิ ผสฺสปจฺจยา ฯ
     [๗๒]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อุทฺธมาฆตนิกา
เนวสญฺญีนาสญฺญีวาทา        อุทฺธมาฆตนา       เนวสญฺญีนาสญฺญิมตฺตานํ
ปญฺญเปนฺติ อฏฺฐหิ วตฺถูหิ ตทปิ ผสฺสปจฺจยา ฯ
     [๗๓]  ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา อุจฺเฉทวาทา สโต
สตฺตสฺส   อุจฺเฉทํ   วินาสํ   วิภวํ   ปญฺญเปนฺติ   สตฺตหิ   วตฺถูหิ  ตทปิ
ผสฺสปจฺจยา ฯ
     [๗๔]  ตตฺร  ภิกฺขเว  เย เต สมณพฺราหฺมณา ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาทา
สโต   สตฺตสฺส   ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ   ปญฺญเปนฺติ  ปญฺจหิ  วตฺถูหิ  ตทปิ
ผสฺสปจฺจยา ฯ
     [๗๕]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อปรนฺตกปฺปิกา
อปรนฺตานุทิฏฺฐิโน    อปรนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ   อธิมุตฺติปทานิ
อภิวทนฺติ จตุจตฺตาฬีสาย วตฺถูหิ ตทปิ ผสฺสปจฺจยา ฯ
     [๗๖]  ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  ปุพฺพนฺตกปฺปิกา จ
อปรนฺตกปฺปิกา   จ   ปุพฺพนฺตาปรนฺตกปฺปิกา   จ  ปุพฺพนฺตาปรนฺตานุทิฏฺฐิโน
ปุพฺพนฺตาปรนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ    อธิมุตฺติปทานิ    อภิวทนฺติ
ทฺวาสฏฺฐิยา วตฺถูหิ ตทปิ ผสฺสปจฺจยา ฯ
     [๗๗]  ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา สสฺสตวาทา สสฺสตํ
อตฺตานญฺจ   โลกญฺจ   ปญฺญเปนฺติ   จตูหิ   วตฺถูหิ   เต   วต  อญฺญตฺร
ผสฺสา ปฏิสํเวทิสฺสนฺตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     [๗๘]   ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  เอกจฺจสสฺสติกา
เอกจฺจอสสฺสติกา    เอกจฺจํ    สสฺสตํ   เอกจฺจํ   อสสฺสตํ   อตฺตานญฺจ
โลกญฺจ    ปญฺญเปนฺติ    จตูหิ   วตฺถูหิ   เต   วต   อญฺญตฺร   ผสฺสา
ปฏิสํเวทิสฺสนฺตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     [๗๙]   ตตฺร   ภิกฺขเว   เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อนฺตานนฺติกา
อนฺตานนฺตํ   โลกสฺส   ปญฺญเปนฺติ   จตูหิ   วตฺถูหิ   เต   วต  อญฺญตฺร
ผสฺสา ปฏิสํเวทิสฺสนฺตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     [๘๐]   ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อมราวิกฺเขปิกา
ตตฺถ    ตตฺถ    ปณฺหํ    ปุฏฺฐา   สมานา   วาจาวิกฺเขปํ   อาปชฺชนฺติ
อมราวิกฺเขปํ   จตูหิ  วตฺถูหิ  เต  วต  อญฺญตฺร  ผสฺสา  ปฏิสํเวทิสฺสนฺตีติ
เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     [๘๑]  ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกา
อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ    อตฺตานญฺจ    โลกญฺจ    ปญฺญเปนฺติ    ทฺวีหิ   วตฺถูหิ
เต วต อญฺญตฺร ผสฺสา ปฏิสํเวทิสฺสนฺตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     [๘๒]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  ปุพฺพนฺตกปฺปิกา
ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐิโน    ปุพฺพนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ   อธิมุตฺติปทานิ
อภิวทนฺติ  อฏฺฐารสหิ  วตฺถูหิ  เต  วต  อญฺญตฺร  ผสฺสา  ปฏิสํเวทิสฺสนฺตีติ
เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     [๘๓]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อุทฺธมาฆตนิกา
สญฺญีวาทา   อุทฺธมาฆตนา   สญฺญิมตฺตานํ   ปญฺญเปนฺติ   โสฬสหิ   วตฺถูหิ
เต วต อญฺญตฺร ผสฺสา ปฏิสํเวทิสฺสนฺตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     [๘๔]   ตตฺร   ภิกฺขเว   เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อุทฺธมาฆตนิกา
อสญฺญีวาทา     อุทฺธมาฆตนา     อสญฺญิมตฺตานํ    ปญฺญเปนฺติ    อฏฺฐหิ
วตฺถูหิ เต วต อญฺญตฺร ผสฺสา ปฏิสํเวทิสฺสนฺตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     [๘๕]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อุทฺธมาฆตนิกา
เนวสญฺญีนาสญฺญีวาทา        อุทฺธมาฆตนา       เนวสญฺญีนาสญฺญิมตฺตานํ
ปญฺญเปนฺติ   อฏฺฐหิ   วตฺถูหิ  เต  วต  อญฺญตฺร  ผสฺสา  ปฏิสํเวทิสฺสนฺตีติ
เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     [๘๖]  ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา อุจฺเฉทวาทา สโต
สตฺตสฺส   อุจฺเฉทํ   วินาสํ   วิภวํ  ปญฺญเปนฺติ  สตฺตหิ  วตฺถูหิ  เต  วต
อญฺญตฺร ผสฺสา ปฏิสํเวทิสฺสนฺตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     [๘๗]  ตตฺร  ภิกฺขเว  เย เต สมณพฺราหฺมณา ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาทา
สโต    สตฺตสฺส    ปรมทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ    ปญฺญเปนฺติ   ปญฺจหิ   วตฺถูหิ
เต วต อญฺญตฺร ผสฺสา ปฏิสํเวทิสฺสนฺตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     [๘๘]   ตตฺร   ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  อปรนฺตกปฺปิกา
อปรนฺตานุทิฏฺฐิโน    อปรนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ   อธิมุตฺติปทานิ
อภิวทนฺติ    จตุจตฺตาฬีสาย    วตฺถูหิ    เต    วต   อญฺญตฺร   ผสฺสา
ปฏิสํเวทิสฺสนฺตีติ เน ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     [๘๙]  ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  ปุพฺพนฺตกปฺปิกา จ
อปรนฺตกปฺปิกา   จ   ปุพฺพนฺตาปรนฺตกปฺปิกา   จ  ปุพฺพนฺตาปรนฺตานุทิฏฺฐิโน
ปุพฺพนฺตาปรนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ    อธิมุตฺติปทานิ    อภิวทนฺติ
ทฺวาสฏฺฐิยา   วตฺถูหิ   เต   วต  อญฺญตฺร  ผสฺสา  ปฏิสํเวทิสฺสนฺตีติ  เน
ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     [๙๐]  ตตฺร  ภิกฺขเว  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา สสฺสตวาทา สสฺสตํ
อตฺตานญฺจ  โลกญฺจ  ปญฺญเปนฺติ  จตูหิ  วตฺถูหิ  เยปิ  เต  สมณพฺราหฺมณา
เอกจฺจสสฺสติกา     เอกจฺจอสสฺสติกา    เยปิ    เต    สมณพฺราหฺมณา
อนฺตานนฺติกา   เยปิ   เต   สมณพฺราหฺมณา  อมราวิกฺเขปิกา  เยปิ  เต
สมณพฺราหฺมณา     อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกา     เยปิ    เต    สมณพฺราหฺมณา
ปุพฺพนฺตกปฺปิกา     เยปิ     เต     สมณพฺราหฺมณา     อุทฺธมาฆตนิกา
สญฺญีวาทา   เยปิ   เต   สมณพฺราหฺมณา   อุทฺธมาฆตนิกา   อสญฺญีวาทา
เยปิ    เต    สมณพฺราหฺมณา    อุทฺธมาฆตนิกา   เนวสญฺญีนาสญฺญีวาทา
เยปิ   เต   สมณพฺราหฺมณา   อุจฺเฉทวาทา   เยปิ  เต  สมณพฺราหฺมณา
ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาทา         เยปิ        เต        สมณพฺราหฺมณา
อปรนฺตกปฺปิกา    เยปิ    เต    สมณพฺราหฺมณา    ปุพฺพนฺตกปฺปิกา   จ
อปรนฺตกปฺปิกา   จ   ปุพฺพนฺตาปรนฺตกปฺปิกา   จ  ปุพฺพนฺตาปรนฺตานุทิฏฺฐิโน
ปุพฺพนฺตาปรนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ    อธิมุตฺติปทานิ    อภิวทนฺติ
ทฺวาสฏฺฐิยา   วตฺถูหิ   สพฺเพ  เต  ฉหิ  ผสฺสายตเนหิ  ผุสฺสาผุสฺสา  ๑-
ปฏิสํเวเทนฺติ   ฯ  เตสํ  เวทนาปจฺจยา  ตณฺหา  ตณฺหาปจฺจยา  อุปาทานํ
อุปาทานปจฺจยา    ภโว    ภวปจฺจยา   ชาติ   ชาติปจฺจยา   ชรามรณํ
โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา สมฺภวนฺติ ฯ
     {๙๐.๑}  ยโต  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ฉนฺนํ  ผสฺสายตนานํ สมุทยญฺจ
อตฺถงฺคมญฺจ   อสฺสาทญฺจ   อาทีนวญฺจ  นิสฺสรณญฺจ  ยถาภูตํ  ปชานาติ  ฯ
อยํ  อิเมหิ  สพฺเพเหว  อุตฺตริตรํ  ปชานาติ ฯ เย หิ เกจิ ภิกฺขเว สมณา
วา    พฺราหฺมณา    วา   ปุพฺพนฺตกปฺปิกา   วา   อปรนฺตกปฺปิกา   วา
ปุพฺพนฺตาปรนฺตกปฺปิกา    วา    ปุพฺพนฺตาปรนฺตานุทิฏฺฐิโน   ปุพฺพนฺตาปรนฺตํ
อารพฺภ   อเนกวิหิตานิ   อธิมุตฺติปทานิ  อภิวทนฺติ  สพฺเพ  เต  อิเมเหว
ทฺวาสฏฺฐิยา   วตฺถูหิ   อนฺโตชาลิกตา   เอตฺถ   สิตา  ว  อุมฺมุชฺชมานา
อุมฺมุชฺชนฺติ    เอตฺถ   ปริยาปนฺนา   อนฺโตชาลิกตา   ว   อุมฺมุชฺชมานา
อุมฺมุชฺชนฺติ
     {๙๐.๒}  เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  ทกฺโข เกวฏฺโฏ วา เกวฏฺฏนฺเตวาสี
วา    สุขุมจฺฉิทฺทเกน   ๒-   ชาเลน   ปริตฺตํ   อุทกรหทํ  โอตฺถเรยฺย
ตสฺส   เอวมสฺส   เย   โข   เกจิ   อิมสฺมึ   อุทกรหเท   โอฬาริกา
ปาณา     สพฺเพเปเต     อนฺโตชาลิกตา     เอตฺถ     สิตา     ว
@เชิงอรรถ:  สี. ผุสฺส ผุสฺส ฯ อฏฺฐกถายํ ผุสฺสา ผุสฺสา ฯ  สี. สุขุมจฺฉินฺเนน ฯ
@อ. สุขุมจฺฉิเกน ฯ
อุมฺมุชฺชมานา    อุมฺมุชฺชนฺติ   เอตฺถ   ปริยาปนฺนา   อนฺโตชาลิกตา   ว
อุมฺมุชฺชมานา  อุมฺมุชฺชนฺตีติ  เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  เย  หิ  เกจิ สมณา
วา    พฺราหฺมณา    วา   ปุพฺพนฺตกปฺปิกา   วา   อปรนฺตกปฺปิกา   วา
ปุพฺพนฺตาปรนฺตกปฺปิกา           วา          ปุพฺพนฺตาปรนฺตานุทิฏฺฐิโน
ปุพฺพนฺตาปรนฺตํ    อารพฺภ    อเนกวิหิตานิ    อธิมุตฺติปทานิ    อภิวทนฺติ
สพฺเพ   เต   อิเมเหว   ทฺวาสฏฺฐิยา   วตฺถูหิ   อนฺโตชาลิกตา  เอตฺถ
สิตา   ว  อุมฺมุชฺชมานา  อุมฺมุชฺชนฺติ  เอตฺถ  ปริยาปนฺนา  อนฺโตชาลิกตา
ว อุมฺมุชฺชมานา อุมฺมุชฺชนฺติ ฯ
     {๙๐.๓}   อุจฺฉินฺนภวเนตฺติโก  ภิกฺขเว  ตถาคตสฺส  กาโย  ติฏฺฐติ
ยาวสฺส  กาโย  ฐสฺสติ  ตาว  นํ  ทกฺขนฺติ  เทวมนุสฺสา  กายสฺส  เภทา
อุทฺธํ  ชีวิตปริยาทานา  น  นํ  ทกฺขนฺติ  เทวมนุสฺสา  เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว
อมฺพปิณฺฑิยา   วณฺฏจฺฉินฺนาย   ยานิ  กานิจิ  อมฺพานิ  วณฺฏปฏิพนฺธานิ  ๑-
สพฺพานิ  ตานิ  ตทนฺวยานิ  ภวนฺติ เอวเมว โข ภิกฺขเว อุจฺฉินฺนภวเนตฺติโก
ตถาคตสฺส  กาโย ติฏฺฐติ ยาวสฺส กาโย ฐสฺสติ ตาว นํ ทกฺขนฺติ เทวมนุสฺสา
กายสฺส เภทา อุทฺธํ ชีวิตปริยาทานา น นํ ทกฺขนฺติ เทวมนุสฺสาติ ฯ
     {๙๐.๔}  เอวํ วุตฺเต อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ อจฺฉริยํ
ภนฺเต  อพฺภูตํ  ๒-  ภนฺเต โกนาโม อยํ ภนฺเต ธมฺมปริยาโยติ ฯ ตสฺมาติห
ตฺวํ  อานนฺท  อิมํ  ธมฺมปริยายํ  อตฺถชาลนฺติปิ  นํ  ธาเรหิ  ธมฺมชาลนฺติปิ
นํ   ธาเรหิ   พฺรหฺมชาลนฺติปิ   นํ   ธาเรหิ  ทิฏฺฐิชาลนฺติปิ  นํ  ธาเรหิ
@เชิงอรรถ:  สี. วณฺฏูปนิพนฺธนานิ ฯ  สี. ยุ. อพฺภุตํ ฯ
อนุตฺตโร   สงฺคามวิชโยติปิ   นํ   ธาเรหีติ   ฯ   อิทมโวจ  ภควา  ฯ
อตฺตมนา   เต   ภิกฺขู  ภควโต  ภาสิตํ  อภินนฺทุนฺติ  ฯ  อิมสฺมึ  จ  ปน
เวยฺยากรณสฺมึ ภญฺญมาเน ทสสหสฺสี ๑- โลกธาตุ อกมฺปิตฺถาติ ฯ
                 พฺรหฺมชาลสุตฺตํ ปฐมํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                              ------------
@เชิงอรรถ: สี. สหสฺสี ฯ
                    สามญฺญผลสุตฺตํ ทุติยํ
     [๙๑]  เอวมฺเม  สุตํ  ฯ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ ชีวกสฺส
โกมารภจฺจสฺส    อมฺพวเน   มหตา   ภิกฺขุสํเฆน   สทฺธึ   อฑฺฒเตฬเสหิ
ภิกฺขุสเตหิ   ฯ   เตน   โข  ปน  สมเยน  ราชา  มาคโธ  อชาตสตฺตุ
เวเทหิปุตฺโต    ตทหุโปสเถ    ปณฺณรเส    โกมุทิยา    จาตุมฺมาสินิยา
ปุณฺณาย    ปุณฺณมาย    รตฺติยา   ราชามจฺจปริวุโต   อุปริปาสาทวรคโต
นิสินฺโน   โหติ   ฯ   อถโข  ราชา  มาคโธ  อชาตสตฺตุ  เวเทหิปุตฺโต
อุทานํ   อุทาเนสิ   รมณียา   วต   โภ   โทสินา  รตฺติ  อภิรูปา  วต
โภ   โทสินา   รตฺติ   ทสฺสนียา   วต  โภ  โทสินา  รตฺติ  ปาสาทิกา
วต   โภ   โทสินา   รตฺติ  ลกฺขญฺญา  วต  โภ  โทสินา  รตฺติ  กํ  นุ
ขฺวชฺช   สมณํ   วา   พฺราหฺมณํ   วา   ปยิรุปาเสยฺยาม   ๑-   ยนฺโน
ปยิรุปาสโต จิตฺตํ ปสีเทยฺยาติ ฯ
     {๙๑.๑}   เอวํ   วุตฺเต  อญฺญตโร  ราชามจฺโจ  ราชานํ  มาคธํ
อชาตสตฺตุํ   เวเทหิปุตฺตํ   เอตทโวจ   อยํ  เทว  ปูรโณ  กสฺสโป  สํฆี
เจว   คณี   จ   คณาจริโย  จ  ญาโต  ยสสฺสี  ติตฺถกโร  สาธุสมฺมโต
พหุชนสฺส    รตฺตญฺญู    จิรปพฺพชิโต    อทฺธคโต    วโยอนุปฺปตฺโต   ตํ
เทโว   ปูรณํ   กสฺสปํ   ปยิรุปาสตุ  อปฺเปวนาม  เทวสฺส  ปูรณํ  กสฺสปํ
ปยิรุปาสโต   จิตฺตํ   ปสีเทยฺยาติ   ฯ   เอวํ   วุตฺเต  ราชา  มาคโธ
อชาตสตฺตุ  เวเทหิปุตฺโต  ตุณฺหี  อโหสิ  ฯ  อญฺญตโรปิ  โข  ราชามจฺโจ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปยิรูปาเสยฺยาม ฯ
ราชานํ    มาคธํ   อชาตสตฺตุํ   เวเทหิปุตฺตํ   เอตทโวจ   อยํ   เทว
มกฺขลิ    โคสาโล   สํฆี   เจว   คณี   จ   คณาจริโย   จ   ญาโต
ยสสฺสี    ติตฺถกโร    สาธุสมฺมโต    พหุชนสฺส   รตฺตญฺญู   จิรปพฺพชิโต
อทฺธคโต   วโยอนุปฺปตฺโต   ตํ   เทโว   มกฺขลึ   โคสาลํ   ปยิรุปาสตุ
อปฺเปวนาม  เทวสฺส  มกฺขลึ  โคสาลํ  ปยิรุปาสโต  จิตฺตํ  ปสีเทยฺยาติ ฯ
เอวํ วุตฺเต ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ตุณฺหี อโหสิ ฯ
     {๙๑.๒}  อญฺญตโรปิ  โข  ราชามจฺโจ  ราชานํ  มาคธํ อชาตสตฺตุํ
เวเทหิปุตฺตํ  เอตทโวจ  อยํ  เทว  อชิโต  เกสกมฺพโล  สํฆี เจว คณี จ
คณาจริโย    จ   ญาโต   ยสสฺสี   ติตฺถกโร   สาธุสมฺมโต   พหุชนสฺส
รตฺตญฺญู   จิรปพฺพชิโต   อทฺธคโต   วโยอนุปฺปตฺโต   ตํ   เทโว   อชิตํ
เกสกมฺพลํ    ปยิรุปาสตุ    อปฺเปวนาม    เทวสฺส   อชิตํ   เกสกมฺพลํ
ปยิรุปาสโต   จิตฺตํ   ปสีเทยฺยาติ   ฯ   เอวํ   วุตฺเต  ราชา  มาคโธ
อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ตุณฺหี อโหสิ ฯ
     {๙๑.๓}    อญฺญตโรปิ    โข    ราชามจฺโจ   ราชานํ   มาคธํ
อชาตสตฺตุํ   เวเทหิปุตฺตํ   เอตทโวจ   อยํ   เทว   ปกุโธ  กจฺจายโน
สํฆี  เจว  คณี  จ  คณาจริโย  จ  ญาโต  ยสสฺสี  ติตฺถกโร สาธุสมฺมโต
พหุชนสฺส   รตฺตญฺญู   จิรปพฺพชิโต   อทฺธคโต  วโยอนุปฺปตฺโต  ตํ  เทโว
ปกุธํ   กจฺจายนํ   ปยิรุปาสตุ   อปฺเปวนาม   เทวสฺส   ปกุธํ  กจฺจายนํ
ปยิรุปาสโต  จิตฺตํ  ปสีเทยฺยาติ  ฯ  เอวํ วุตฺเต ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ
เวเทหิปุตฺโต  ตุณฺหี  อโหสิ  ฯ  อญฺญตโรปิ โข ราชามจฺโจ ราชานํ มาคธํ
อชาตสตฺตุํ  เวเทหิปุตฺตํ  เอตทโวจ  อยํ  เทว  สญฺชโย เวลฏฺฐปุตฺโต ๑-
สํฆี  เจว  คณี  จ  คณาจริโย  จ  ญาโต  ยสสฺสี  ติตฺถกโร สาธุสมฺมโต
พหุชนสฺส   รตฺตญฺญู   จิรปพฺพชิโต   อทฺธคโต  วโยอนุปฺปตฺโต  ตํ  เทโว
สญฺชยํ    เวลฏฺฐปุตฺตํ    ปยิรุปาสตุ    อปฺเปวนาม    เทวสฺส   สญฺชยํ
เวลฏฺฐปุตฺตํ   ปยิรุปาสโต   จิตฺตํ  ปสีเทยฺยาติ  ฯ  เอวํ  วุตฺเต  ราชา
มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ตุณฺหี อโหสิ ฯ
     {๙๑.๔}  อญฺญตโรปิ  โข  ราชามจฺโจ  ราชานํ  มาคธํ อชาตสตฺตุํ
เวเทหิปุตฺตํ  เอตทโวจ  อยํ  เทว  นิคณฺโฐ  นาฏปุตฺโต  สํฆี เจว คณี จ
คณาจริโย    จ   ญาโต   ยสสฺสี   ติตฺถกโร   สาธุสมฺมโต   พหุชนสฺส
รตฺตญฺญู   จิรปพฺพชิโต   อทฺธคโต   วโยอนุปฺปตฺโต   ตํ   เทโว  นิคณฺฐํ
นาฏปุตฺตํ    ปยิรุปาสตุ    อปฺเปวนาม    เทวสฺส    นิคณฺฐํ   นาฏปุตฺตํ
ปยิรุปาสโต   จิตฺตํ   ปสีเทยฺยาติ   ฯ   เอวํ   วุตฺเต  ราชา  มาคโธ
อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ตุณฺหี อโหสิ ฯ
     [๙๒]  เตน  โข  ปน สมเยน ชีวโก โกมารภจฺโจ รญฺโญ มาคธสฺส
อชาตสตฺตุสฺส   เวเทหิปุตฺตสฺส   อวิทูเร   ตุณฺหีภูโต   นิสินฺโน  โหติ  ฯ
อถโข   ราชา   มาคโธ   อชาตสตฺตุ  เวเทหิปุตฺโต  ชีวกํ  โกมารภจฺจํ
เอตทโวจ   ตฺวํ   ปน   สมฺม  ชีวก  กึ  ตุณฺหีติ  ฯ  อยํ  เทว  ภควา
อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   อมฺหากํ   อมฺพวเน   วิหรติ  มหตา  ภิกฺขุสํเฆน
สทฺธึ   อฑฺฒเตฬเสหิ  ภิกฺขุสเตหิ  ตํ  โข  ปน  ภควนฺตํ  เอวํ  กลฺยาโณ
@เชิงอรรถ:  สี. เวลฏฺฐิปุตฺโต ฯ
กิตฺติสทฺโท    อพฺภุคฺคโต   อิติปิ   โส   ภควา   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน     สุคโต    โลกวิทู    อนุตฺตโร    ปุริสทมฺมสารถิ
สตฺถา   เทวมนุสฺสานํ   พุทฺโธ  ภควาติ  ตํ  เทโว  ภควนฺตํ  ปยิรุปาสตุ
อปฺเปวนาม เทวสฺส ภควนฺตํ ปยิรุปาสโต จิตฺตํ ปสีเทยฺยาติ ฯ
     {๙๒.๑}  เตนหิ  สมฺม  ชีวก  หตฺถิยานานิ  กปฺปาเปหีติ  ฯ  เอวํ
เทวาติ   โข   ชีวโก   โกมารภจฺโจ   รญฺโญ  มาคธสฺส  อชาตสตฺตุสฺส
เวเทหิปุตฺตสฺส    ปฏิสุณิตฺวา   ๑-   ปญฺจมตฺตานิ   หตฺถินิยาสตานิ   ๒-
กปฺปาเปตฺวา   รญฺโญ   จ   อาโรหณียํ   ๓-   นาคํ  รญฺโญ  มาคธสฺส
อชาตสตฺตุสฺส   เวเทหิปุตฺตสฺส   ปฏิเวเทสิ   กปฺปิตานิ   โข  เต  เทว
หตฺถิยานานิ ยสฺสทานิ กาลํ มญฺญสีติ ฯ
     {๙๒.๒}  อถโข  ราชา  มาคโธ  อชาตสตฺตุ  เวเทหิปุตฺโต ปญฺจสุ
หตฺถินิยาสเตสุ   ปจฺเจกา   อิตฺถิโย   อาโรเปตฺวา   อาโรหณียํ   นาคํ
อภิรูหิตฺวา      อุกฺกาสุ     ธาริยมานาสุ     ราชคหมฺหา     นิยฺยาสิ
มหจฺจราชานุภาเวน   เยน   ชีวกสฺส   โกมารภจฺจสฺส   อมฺพวนํ   เตน
ปายาสิ   ฯ   อถโข   รญฺโญ   มาคธสฺส  อชาตสตฺตุสฺส  เวเทหิปุตฺตสฺส
อวิทูเร  อมฺพวนสฺส  อหุเทว  ภยํ  อหุ  ฉมฺภิตตฺตํ  อหุ โลมหํโส ฯ อถโข
ราชา  มาคโธ  อชาตสตฺตุ  เวเทหิปุตฺโต  ภีโต  สํวิคฺโค  โลมหฏฺฐชาโต
ชีวกํ   โกมารภจฺจํ   เอตทโวจ   กจฺจิ   มํ   สมฺม  ชีวก  น  วญฺเจสิ
กจฺจิ  มํ  สมฺม  ชีวก  น  ปลมฺเภสิ  กจฺจิ  มํ  สมฺม ชีวก น ปจฺจตฺถิกานํ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ปฏิสฺสุตฺวา ฯ  สี. ยุ. หตฺถินิกาสตานิ ฯ  สี. อาโรหินิยํ
@อาโรหนิยํ ฯ
เทสิ   กถํ   หิ  นาม  ตาวมหโต  ภิกฺขุสํฆสฺส  อฑฺฒเตฬสานํ  ภิกฺขุสตานํ
เนว   ขิปิตสทฺโท   ภวิสฺสติ   น   อุกฺกาสิตสทฺโท   น   นิคฺโฆโสติ  ฯ
มา   ภายิ   มหาราช  มา  ภายิ  มหาราช  น  ตํ  เทว  วญฺเจมิ  น
ตํ  เทว  ปลมฺภามิ  น  ตํ  เทว  ปจฺจตฺถิกานํ  เทมิ  อภิกฺกม  มหาราช
อภิกฺกม มหาราช เอเต มณฺฑลมาเฬ ปทีปา ฌายนฺตีติ ฯ
     {๙๒.๓}  อถโข  ราชา  มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ยาวติกา
นาคสฺส  ภูมิ  นาเคน  คนฺตฺวา  นาคา  ปจฺโจโรหิตฺวา ปทิโก ว ๑- เยน
มณฺฑลมาฬสฺส   ทฺวารํ   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ชีวกํ  โกมารภจฺจํ
เอตทโวจ  กหํ  ปน  สมฺม  ชีวก  ภควาติ  ฯ  เอโส  มหาราช  ภควา
มชฺฌิมํ  ถมฺภํ  นิสฺสาย  ปุรตฺถาภิมุโข  นิสินฺโน  ปุรกฺขโต  ภิกฺขุสํฆสฺสาติ ฯ
อถโข  ราชา  มาคโธ  อชาตสตฺตุ  เวเทหิปุตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา  เอกมนฺตํ  อฏฺฐาสิ  ฯ  เอกมนฺตํ  ฐิโต  โข ราชา มาคโธ
อชาตสตฺตุ   เวเทหิปุตฺโต   ตุณฺหีภูตํ   ตุณฺหีภูตํ   ภิกฺขุสํฆํ  อนุวิโลเกตฺวา
รหทมิว  วิปฺปสนฺนํ  อุทานํ  อุทาเนสิ  อิมินา  เม อุปสเมน อุทยภทฺโท ๒-
กุมาโร  สมนฺนาคโต  โหตุ  เยเนตรหิ อุปสเมน ภิกฺขุสํโฆ สมนฺนาคโตติ ฯ
อาคมา  โข  ตฺวํ  มหาราช  ยถาเปมนฺติ  ฯ  ปิโย เม ภนฺเต อุทยภทฺโท
กุมาโร  อิมินา  เม  ภนฺเต  อุปสเมน  อุทยภทฺโท  กุมาโร  สมนฺนาคโต
โหตุ เยเนตรหิ อุปสเมน ภิกฺขุสํโฆ สมนฺนาคโตติ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ปตฺติโก ว ฯ  สี. อุทายิภทฺโท ฯ
     [๙๓]  อถโข  ราชา  มาคโธ  อชาตสตฺตุ  เวเทหิปุตฺโต  ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา  ภิกฺขุสํฆสฺส  อญฺชลึ  อุปนาเมตฺวา  ๑-  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ
เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  ราชา  มาคโธ  อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ภควนฺตํ
เอตทโวจ  ปุจฺเฉยฺยามหํ  ภนฺเต  ภควนฺตํ  กิญฺจิเทว  เทสํ  เลสมตฺตํ ๒-
สเจ   เม   ภควา   โอกาสํ   โกโรติ  ปณฺหสฺส  เวยฺยากรณายาติ  ฯ
ปุจฺฉ มหาราช ยทากํขสีติ ฯ
     {๙๓.๑}  ยถา  นุ  โข  อิมานิ  ภนฺเต  ปุถุสิปฺปายตนานิ เสยฺยถีทํ
หตฺถาโรหา   อสฺสาโรหา   รถิกา   ธนุคฺคหา   ๓-   เจลกา   จลกา
ปิณฺฑทายิกา    ๔-    อุคฺคา    ราชปุตฺตา    ปกฺขนฺทิโน    มหานาคา
สุรา  จมฺมโยธิโน  ทาสกปุตฺตา  อาฬาริกา  กปฺปกา  นฺหาปิกา  ๕- สูทา
มาลาการา   รชกา   เปสการา  นลการา  กุมฺภการา  คณกา  มุทฺทิกา
ยานิ   วา   ปนญฺญานิปิ   เอวํคตานิ   ปุถุสิปฺปายตนานิ  เต  ทิฏฺเฐ  ว
ธมฺเม   สนฺทิฏฺฐิกํ   สิปฺปผลํ   อุปชีวนฺติ   เต   เตน  อตฺตานํ  สุเขนฺติ
ปิเณนฺติ  ๖-  มาตาปิตโร  สุเขนฺติ  ปิเณนฺติ  ปุตฺตทารํ  สุเขนฺติ  ปิเณนฺติ
มิตฺตามจฺเจ    สุเขนฺติ   ปิเณนฺติ   สมณพฺราหฺมเณสุ   อุทฺธคฺคิกํ   ทกฺขิณํ
ปติฏฺฐเปนฺติ   โสวคฺคิกํ  สุขวิปากํ  สคฺคสํวตฺตนิกํ  สกฺกา  นุ  โข  ภนฺเต
เอวเมว   ทิฏฺเฐ   ว   ธมฺเม   สนฺทิฏฺฐิกํ  สามญฺญผลํ  ปญฺญเปตุนฺติ  ฯ
อภิชานาสิ   โน   ตฺวํ   มหาราช   อิมํ  ปณฺหํ  อญฺเญปิ  สมณพฺราหฺมเณ
@เชิงอรรถ:  สี. ปนาเมตฺวา ฯ ยุ. ปณาเมตฺวา ฯ  สี. กญฺจิเทว เทสํ ฯ
@เลสมตฺตนฺติ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฯ  สี. ธนุคฺคาหา ฯ  สี. ปิณฺฑทาวิกา ฯ
@ สี. นหาปิกา ฯ  สี. ปีเนนฺติ ฯ อ. ปีเณนฺติ ฯ
ปุจฺฉิตาติ   ฯ   อภิชานามหํ   ภนฺเต  อิมํ  ปณฺหํ  อญฺเญ  สมณพฺราหฺมเณ
ปุจฺฉิตาติ ฯ ยถา กถํ ปน เต มหาราช พฺยากรึสุ สเจ เต อครุ ภาสสฺสูติ ฯ
น  โข  เม  ภนฺเต ครุ ยตฺถสฺส ภควา นิสินฺโน ภควนฺตรูโป วาติ ฯ เตนหิ
มหาราช ภาสสฺสูติ ฯ
     [๙๔]  เอกมิทาหํ  ภนฺเต  สมยํ  เยน  ปูรโณ กสฺสโป เตนุปสงฺกมึ
อุปสงฺกมิตฺวา   ปูรเณน   กสฺสเปน   สทฺธึ   สมฺโมทึ   สมฺโมทนียํ   กถํ
สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทึ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  อหํ
ภนฺเต   ปูรณํ   กสฺสปํ   เอตทโวจํ  ยถา  นุ  โข  อิมานิ  โภ  กสฺสป
ปุถุสิปฺปายตนานิ   เสยฺยถีทํ   หตฺถาโรหา  อสฺสาโรหา  รถิกา  ธนุคฺคหา
เจลกา   จลกา  ปิณฺฑทายิกา  อุคฺคา  ราชปุตฺตา  ปกฺขนฺทิโน  มหานาคา
สุรา    จมฺมโยธิโน    ทาสกปุตฺตา    อาฬาริกา   กปฺปกา   นฺหาปกา
สูทา   มาลาการา   รชกา   เปสการา   นลการา  กุมฺภการา  คณกา
มุทฺทิกา   ยานิ   วา   ปนญฺญานิปิ   เอวํคตานิ   ปุถุสิปฺปายตนานิ   เต
ทิฏฺเฐ   ว   ธมฺเม   สนฺทิฏฺฐิกํ   สิปฺปผลํ   อุปชีวนฺติ   เต  ๑-  เตน
อตฺตานํ   สุเขนฺติ   ปิเณนฺติ   มาตาปิตโร   สุเขนฺติ  ปิเณนฺติ  ปุตฺตทารํ
สุเขนฺติ   ปิเณนฺติ   มิตฺตามจฺเจ  สุเขนฺติ  ปิเณนฺติ  สมณพฺราหฺมเณสุ  ๒-
อุทฺธคฺคิกํ   ทกฺขิณํ   ปติฏฺฐเปนฺติ  ๓-  โสวคฺคิกํ  สุขวิปากํ  สคฺคสํวตฺตนิกํ
สกฺกา   นุ   โข   โภ  กสฺสป  เอวเมว  ทิฏฺเฐ  ว  ธมฺเม  สนฺทิฏฺฐิกํ
@เชิงอรรถ:  สีหลโปตฺถเก เตติ ปาโฐ น โหติ ฯ  สมณพฺราหฺมเณสุ
@วาติ ปาโฐ ทิสฺสติ ฯ  สี. ปติฏฺฐาเปนฺติ ฯ
สามญฺญผลํ ปญฺญเปตุนฺติ
     {๙๔.๑}  เอวํ  วุตฺเต  ภนฺเต ปูรโณ กสฺสโป มํ เอตทโวจ กโรโต
โข   มหาราช   การยโต   ฉินฺทโต   เฉทาปยโต   ปจโต  ปจาปยโต
โสจยโต   โสจาปยโต   กิลมยโต   กิลมาปยโต   ผนฺทโต  ผนฺทาปยโต
ปาณมติปาปยโต   ๑-  อทินฺนํ  อาทิยโต  สนฺธึ  ฉินฺทโต  นิลฺโลปํ  หรโต
เอกาคาริกํ  กโรโต  ปริปนฺเถ  ติฏฺฐโต  ปรทารํ  คจฺฉโต  มุสา  ภณโต
กรโต  น  กริยติ ๒- ปาปํ ขุรปริยนฺเตน เจปิ จกฺเกน โย อิมิสฺสา ปฐวิยา
ปาเณ  เอกํ  มํสขลํ  เอกํ  มํสปุญฺชํ  กเรยฺย  นตฺถิ ตโตนิทานํ ปาปํ นตฺถิ
ปาปสฺส  อาคโม  ทกฺขิณญฺเจปิ  คงฺคาย  ตีรํ  ๓-  คจฺเฉยฺย  ๔- หนนฺโต
ฆาเตนฺโต   ฉินฺทนฺโต   เฉทาเปนฺโต   ปจนฺโต  ปจาเปนฺโต  ๕-  นตฺถิ
ตโตนิทานํ  ปาปํ  นตฺถิ  ปาปสฺส  อาคโม  อุตฺตรญฺเจปิ  คงฺคาย  ตีรํ ๖-
คจฺเฉยฺย   ททนฺโต   ททาเปนฺโต  ๗-  ยชนฺโต  ยชาเปนฺโต  ๘-  นตฺถิ
ตโตนิทานํ   ปุญฺญํ   นตฺถิ   ปุญฺญสฺส   อาคโม  ทาเนน  ทเมน  สํยเมน
สจฺจวาเจน   ๙-   นตฺถิ   ตโตนิทานํ   ปุญฺญํ  นตฺถิ  ปุญฺญสฺส  อาคโมติ
อิตฺถํ   โข   เม  ภนฺเต  ปูรโณ  กสฺสโป  สนฺทิฏฺฐิกํ  สามญฺญผลํ  ปุฏฺโฐ
สมาโน   อกิริยํ  พฺยากาสิ  เสยฺยถาปิ  ภนฺเต  อมฺพํ  วา  ปุฏฺโฐ  ลพุชํ
@เชิงอรรถ:  สีหลโปตฺถเก ปจโต ปาจยโต โสจยโต กิลมยโต ผนฺทาปยโต
@ปาณมติมาปยโตติ ปาโฐ ทิสฺสติ ฯ  สี. กรียติ ฯ  สี. คงฺคาตีรํ ฯ
@ สี. อาคจฺเฉยฺย ฯ  สี. ปาจนฺโต ฯ  สี. คงฺคาตีรํ ฯ
@ สี. ทาเปนฺโต ฯ  สี. ยาเชนฺโต ฯ  สี. สจฺจวชฺเชน ฯ
พฺยากเรยฺย   ลพุชํ   วา   ปุฏฺโฐ   อมฺพํ   พฺยากเรยฺย  เอวเมว  โข
เม   ภนฺเต   ปูรโณ   กสฺสโป   สนฺทิฏฺฐิกํ  สามญฺญผลํ  ปุฏฺโฐ  สมาโน
อกิริยํ   พฺยากาสิ   ตสฺส   มยฺหํ   ภนฺเต   เอตทโหสิ   กถํ  หิ  นาม
มาทิโส   สมณํ   วา   พฺราหฺมณํ   วา   วิชิเต   วสนฺตํ  อปสาเทตพฺพํ
มญฺเญยฺยาติ    โส   โข   อหํ   ภนฺเต   ปูรณสฺส   กสฺสปสฺส   ภาสิตํ
เนว   อภินนฺทึ   นปฺปฏิกฺโกสึ  อนภินนฺทิตฺวา  อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา  อนตฺตมโน
อนตฺตมนวาจํ     อนิจฺฉาเรตฺวา     ตเมว     วาจํ     อนุคฺคณฺหนฺโต
อนิกฺกุชฺเชนฺโต ๑- อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามึ ฯ
     [๙๕]  เอกมิทาหํ  ภนฺเต  สมยํ  เยน มกฺขลิ โคสาโล เตนุปสงฺกมึ
อุปสงฺกมิตฺวา    มกฺขลินา    โคสาเลน    สทฺธึ   สมฺโมทึ   สมฺโมทนียํ
กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทึ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน
โข   อหํ   ภนฺเต   มกฺขลึ  โคสาลํ  เอตทโวจํ  ยถา  นุ  โข  อิมานิ
โภ   โคสาล   ปุถุสิปฺปายตนานิ   ฯเปฯ  สกฺกา  นุ  โข  โภ  โคสาล
เอวเมว ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ ปญฺญเปตุนฺติ
     {๙๕.๑}  เอวํ  วุตฺเต  ภนฺเต  มกฺขลิ โคสาโล มํ เอตทโวจ นตฺถิ
มหาราช   เหตุ  นตฺถิ  ปจฺจโย  สตฺตานํ  สํกิเลสาย  อเหตู  อปฺปจฺจยา
สตฺตา   สํกิลิสฺสนฺติ   นตฺถิ   เหตุ   นตฺถิ   ปจฺจโย  สตฺตานํ  วิสุทฺธิยา
อเหตู   อปฺปจฺจยา  สตฺตา  วิสุชฺฌนฺติ  นตฺถิ  อตฺตกาเร  นตฺถิ  ปรกาเร
นตฺถิ   ปุริสกาเร   นตฺถิ   พลํ   นตฺถิ   วิริยํ  นตฺถิ  ปุริสถาโม  นตฺถิ
@เชิงอรรถ:  สี. อนิกฺกุชฺชนฺโต ฯ
ปุริสปรกฺกโม   สพฺเพ   สตฺตา   สพฺเพ   ปาณา   สพฺเพ  ภูตา  สพฺเพ
ชีวา   อวสา   อพลา   อวิริยา  นิยติสงฺคติภาวปริณตา  ฉเสฺววาภิชาตีสุ
สุขญฺจ   ทุกฺขญฺจ   ปฏิสํเวเทนฺติ   จุทฺทส   โข  ปนิมานิ  มหาราช  ๑-
โยนิปมุขสตสหสฺสานิ  สฏฺฐี  จ  ๒-  สตานิ  ฉ  สตานิ  ปญฺจ  จ กมฺมุโน
สตานิ  ปญฺจ  จ  กมฺมานิ  ตีณิ  จ  กมฺมานิ  กมฺเม  จ  อุปฑฺฒกมฺเม ๓-
จ   ทฺวฏฺฐิปฏิปทา   ทฺวฏฺฐนฺตรกปฺปา   ๔-  ฉฬาภิชาติโย  อฏฺฐปุริสภูมิโย
เอกูนปญฺญาส   อาชีวกสเต   เอกูนปญฺญาส  ปริพฺพาชกสเต  เอกูนปญฺญาส
นาควาสสเต  ๕-  วีเส  อินฺทฺริยสเต  ตึเส  นิรยสเต  ฉตฺตึสรโชธาตุโย
สตฺตสญฺญีคพฺภา            สตฺตอสญฺญีคพฺภา           สตฺตนิคณฺฐิคพฺภา
สตฺตเทวา   สตฺตมนุสฺสา   ๖-   สตฺตปิสาจา  ๗-  สตฺตสรา  สตฺตปวุฏา
สตฺตปปาตา       สตฺตปปาตสตานิ      สตฺตสุปินา      สตฺตสุปินสตานิ
จุลฺลาสีติมหากปฺปิโน   ๘-   สตสหสฺสานิ   ยานิ  พาเล  จ  ปณฺฑิเต  จ
สนฺธาวิตฺวา   สํสริตฺวา   ทุกฺขสฺสนฺตํ   กริสฺสนฺติ   ตตฺถ   นตฺถิ  อิมินาหํ
สีเลน   วา   วตฺเตน   วา  ตเปน  วา  พฺรหฺมจริเยน  วา  อปริปกฺกํ
วา    กมฺมํ   ปริปาเจสฺสามิ   ปริปกฺกํ   วา   กมฺมํ   ผุสฺสา   ผุสฺสา
พฺยนฺติกริสฺสามีติ   ๙-   เหวํ   นตฺถิ   โทณมิเต  สุขทุกฺเข  ปริยนฺตกเต
@เชิงอรรถ:  สี. มหาราชาติ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฯ  สี. สฏฺฐิญฺจ ฯ  สี. อฑฺฒกมฺเม
@จ ฯ  สี. วฏฺฐิปฏิปทา วฏฺฐนฺตรกปฺปา ฯ  สี. นาคาวสสเต ฯ
@ยุ. นาคาวาสสเต ฯ  สี. มานุสา ฯ  สี. เปสาจา ฯ
@ สี. มหากปฺปุโน ฯ  สี. ผุสฺส ผุสฺส พฺยนฺติกริสฺสามีติ ฯ
สํสาเร  นตฺถิ  หานวฑฺฒเน  ๑-  นตฺถิ  อุกฺกํสาวกฺกํเส  เสยฺยถาปิ  นาม
สุตฺตคุเล   ขิตฺเต   นิพฺเพฐิยมานเมว  ปเลติ  ๒-  เอวเมว  พาเล  จ
ปณฺฑิเต จ สนฺธาวิตฺวา สํสริตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสนฺตีติ
     {๙๕.๒}   อิตฺถํ   โข   เม  ภนฺเต  มกฺขลิ  โคสาโล  สนฺทิฏฺฐิกํ
สามญฺญผลํ    ปุฏฺโฐ    สมาโน    สํสารสุทฺธึ    พฺยากาสิ   เสยฺยถาปิ
ภนฺเต   อมฺพํ  วา  ปุฏฺโฐ  ลพุชํ  พฺยากเรยฺย  ลพุชํ  วา  ปุฏฺโฐ  อมฺพํ
พฺยากเรยฺย   เอวเมว   โข   เม  ภนฺเต  มกฺขลิ  โคสาโล  สนฺทิฏฺฐิกํ
สามญฺญผลํ    ปุฏฺโฐ    สมาโน   สํสารสุทฺธึ   พฺยากาสิ   ตสฺส   มยฺหํ
ภนฺเต  เอตทโหสิ  กถํ  หิ  นาม  มาทิโส  สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา วิชิเต
วสนฺตํ   อปสาเทตพฺพํ   มญฺเญยฺยาติ   โส   โข  อหํ  ภนฺเต  มกฺขลิสฺส
โคสาลสฺส    ภาสิตํ    เนว    อภินนฺทึ    นปฺปฏิกฺโกสึ   อนภินนฺทิตฺวา
อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา    อนตฺตมโน    อนตฺตมนวาจํ   อนิจฺฉาเรตฺวา   ตเมว
วาจํ อนุคฺคณฺหนฺโต อนิกฺกุชฺเชนฺโต อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามึ ฯ
     [๙๖]   เอกมิทาหํ  ภนฺเต  สมยํ  เยน  อชิโต  เกสกมฺพโล  ๓-
เตนุปสงฺกมึ  อุปสงฺกมิตฺวา  อชิเตน  เกสกมฺพเลน สทฺธึ สมฺโมทึ สมฺโมทนียํ
กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทึ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน
โข   อหํ   ภนฺเต  อชิตํ  เกสกมฺพลํ  เอตทโวจํ  ยถา  นุ  โข  อิมานิ
โภ   อชิต   ปุถุสิปฺปายตนานิ   ฯเปฯ   สกฺกา   นุ   โข   โภ  อชิต
เอวเมว ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ ปญฺญเปตุนฺติ
@เชิงอรรถ:  สี. หายนวทฺธเน ฯ  สี. ผเลติ ฯ  สี. อชิโต เกสกมฺพลิ ฯ
     {๙๖.๑}  เอวํ  วุตฺเต ภนฺเต อชิโต เกสกมฺพโล มํ เอตทโวจ นตฺถิ
มหาราช   ทินฺนํ  นตฺถิ  ยิฏฺฐํ  นตฺถิ  หุตฺตํ  นตฺถิ  สุกฏทุกฺกฏานํ  กมฺมานํ
ผลํ  วิปาโก  นตฺถิ  อยํ  โลโก  นตฺถิ  ปรโลโก  ๑-  นตฺถิ มาตา นตฺถิ
ปิตา    นตฺถิ    สตฺตา   โอปปาติกา   นตฺถิ   โลเก   สมณพฺราหฺมณา
สมคฺคคตา   ๒-   สมฺมาปฏิปนฺนา   เย   อิมญฺจ   โลกํ   ปรญฺจ  โลกํ
สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   ปเวเทนฺติ   จาตุมฺมหาภูติโก   อยํ  ปุริโส
ยทา   กาลํ   กโรติ  ปฐวี  ปฐวิกายํ  อนุเปติ  อนุปคจฺฉติ  ๓-  อาโป
อาโปกายํ   อนุเปติ  อนุปคจฺฉติ  เตโช  เตโชกายํ  อนุเปติ  อนุปคจฺฉติ
วาโย   วาโยกายํ   อนุเปติ   อนุปคจฺฉติ  อากาสํ  อินฺทฺริยานิ  สํกมนฺติ
อาสนฺทิปญฺจมา   ปุริสา   ตํ   ๔-   อาทาย  คจฺฉนฺติ  ยาว  อาฬาหนา
ปทานิ   ปญฺญายนฺติ   ๕-  กาโปตกานิ  อฏฺฐีนิ  ภวนฺติ  ภสฺสนฺตา  หุติโย
ทตฺตุปญฺญตฺตมิทํ   ๖-  ทานํ  เตสํ  ตุจฺฉํ  มุสา  วิลาโป  ๗-  เย  เกจิ
อตฺถิกวาทํ   วทนฺติ  พาเล  จ  ปณฺฑิเต  จ  กายสฺส  เภทา  อุจฺฉิชฺชนฺติ
วินสฺสนฺติ น โหนฺติ ปรํ มรณาติ
     {๙๖.๒} อิตฺถํ โข เม ภนฺเต อชิโต เกสกมฺพโล สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ ปุฏฺโฐ
สมาโน อุจฺเฉทํ ๘- พฺยากาสิ เสยฺยถาปิ ภนฺเต อมฺพํ วา ปุฏฺโฐ ลพุชํ พฺยากเรยฺย
@เชิงอรรถ:  สี. ปโร โลโก ฯ  สมคฺคตา สมฺมคฺคตาติปิ เทฺว ปาฐา
@ทิสฺสนฺติ ฯ  สี. อนุปิคจฺฉติ ฯ  สี. มตํ ฯ  สี. อาลาหนา
@ปทานิ ปญฺญาเปนฺตีติ ปาโฐ ทิสฺสติ ฯ  สี. ทตฺตุปญฺญตฺตํ
@ยทิทํ ฯ  สี. มุสาวิโลโป ฯ  สี. อุจฺเฉทวาทํ ฯ
ลพุชํ  วา  ปุฏฺโฐ  อมฺพํ  พฺยากเรยฺย  เอวเมว  โข  เม  ภนฺเต อชิโต
เกสกมฺพโล    สนฺทิฏฺฐิกํ    สามญฺญผลํ    ปุฏฺโฐ    สมาโน    อุจฺเฉทํ
พฺยากาสิ   ตสฺส   มยฺหํ   ภนฺเต   เอตทโหสิ   กถํ  หิ  นาม  มาทิโส
สมณํ   วา   พฺราหฺมณํ   วา  วิชิเต  วสนฺตํ  อปสาเทตพฺพํ  มญฺเญยฺยาติ
โส   โข   อหํ   ภนฺเต  อชิตสฺส  เกสกมฺพลสฺส  ภาสิตํ  เนว  อภินนฺทึ
นปฺปฏิกฺโกสึ   อนภินนฺทิตฺวา   อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา   อนตฺตมโน  อนตฺตมนวาจํ
อนิจฺฉาเรตฺวา  ตเมว  วาจํ  อนุคฺคณฺหนฺโต  อนิกฺกุชฺเชนฺโต  อุฏฺฐายาสนา
ปกฺกามึ ฯ
     [๙๗]  เอกมิทาหํ  ภนฺเต  สมยํ เยน ปกุโธ กจฺจายโน เตนุปสงฺกมึ
อุปสงฺกมิตฺวา   ปกุเธน   กจฺจายเนน   สทฺธึ   สมฺโมทึ  สมฺโมทนียํ  กถํ
สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทึ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  อหํ
ภนฺเต  ปกุธํ  กจฺจายนํ  เอตทโวจํ  ยถา  นุ  โข  อิมานิ  โภ กจฺจายน
ปุถุสิปฺปายตนานิ   ฯเปฯ   สกฺกา   นุ   โข   โภ  กจฺจายน  เอวเมว
ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ ปญฺญเปตุนฺติ
     {๙๗.๑}  เอวํ วุตฺเต ภนฺเต ปกุโธ กจฺจายโน มํ เอตทโวจ สตฺติเม
มหาราช  กายา  อกฏา  อกฏวิธา  อนิมฺมิตา  อนิมฺมาตา  วญฺฌา กูฏฏฺฐา
เอสิกฏฺฐายิฏฺฐิตา   ๑-   เต  น  อิญฺชนฺติ  น  วิปริณมนฺติ  น  อญฺญมญฺญํ
พฺยาพาเธนฺติ   นาลํ  อญฺญมญฺญสฺส  สุขาย  วา  ทุกฺขาย  วา  สุขทุกฺขาย
วา กตเม สตฺต ปฐวิกาโย อาโปกาโย เตโชกาโย วาโยกาโย สุเข ทุกฺเข ชีเว
@เชิงอรรถ:  เอสิกฏฺฐายิฏฺฐิกาติปิ ปาโฐ ฯ
สตฺตเม   อิเม  สตฺตกายา  ๑-  อกฏา  อกฏวิธา  อนิมฺมิตา  อนิมฺมาตา
วญฺฌา   กูฏฏฺฐา   เอสิกฏฺฐายิฏฺฐิตา   เต   น  อิญฺชนฺติ  น  วิปริณมนฺติ
น    อญฺญมญฺญํ    พฺยาพาเธนฺติ    นาลํ    อญฺญมญฺญสฺส   สุขาย   วา
ทุกฺขาย   วา  สุขทุกฺขาย  วา  ตตฺถ  นตฺถิ  หนฺตา  วา  ฆาเตตา  วา
โสตา  วา  สาเวตา  วา  ๒-  วิญฺญาตา วา วิญฺญาเปตา วา โส หิ ๓-
ติณฺเหน   สตฺเถน  สีสํ  ฉินฺทติ  น  โกจิ  กญฺจิ  ชีวิตา  ๔-  โวโรเปติ
สตฺตนฺนํเยว กายานํ อนฺตเรน สตฺถมนุปตฺตตีติ ๕-
     {๙๗.๒}  อิตฺถํ โข เม ภนฺเต ปกุโธ กจฺจายโน สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ
ปุฏฺโฐ  สมาโน  อญฺเญน  อญฺญํ  พฺยากาสิ  เสยฺยถาปิ  ภนฺเต  อมฺพํ  วา
ปุฏฺโฐ  ลพุชํ  พฺยากเรยฺย  ลพุชํ  วา  ปุฏฺโฐ  อมฺพํ พฺยากเรยฺย เอวเมว
โข  เม  ภนฺเต  ปกุโธ  กจฺจายโน  สนฺทิฏฺฐิกํ  สามญฺญผลํ ปุฏฺโฐ สมาโน
อญฺเญน  อญฺญํ  พฺยากาสิ  ตสฺส  มยฺหํ  ภนฺเต  เอตทโหสิ  กถํ  หิ  นาม
มาทิโส  สมณํ  วา  พฺราหฺมณํ  วา วิชิเต วสนฺตํ อปสาเทตพฺพํ มญฺเญยฺยาติ
โส  โข  อหํ  ภนฺเต ปกุธสฺส กจฺจายนสฺส ภาสิตํ เนว อภินนฺทึ นปฺปฏิกฺโกสึ
อนภินนฺทิตฺวา   อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา  อนตฺตมโน  อนตฺตมนวาจํ  อนิจฺฉาเรตฺวา
ตเมว วาจํ อนุคฺคณฺหนฺโต อนิกฺกุชฺเชนฺโต อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามึ ฯ
     [๙๘]   เอกมิทาหํ   ภนฺเต   สมยํ   เยน   นิคณฺโฐ  นาฏปุตฺโต
@เชิงอรรถ:  สี. สนฺติเม สตฺตกายา ฯ  สี. โสเวตา วา ฯ  สี. โสปิ ฯ
@ สี. กาจิ ชีวิตา ฯ  สี. สตฺถวิวรมนุปตนฺติ ฯ
เตนุปสงฺกมึ    อุปสงฺกมิตฺวา   นิคณฺเฐน   นาฏปุตฺเตน   สทฺธึ   สมฺโมทึ
สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทึ  เอกมนฺตํ
นิสินฺโน   โข  อหํ  ภนฺเต  นิคณฺฐํ  นาฏปุตฺตํ  เอตทโวจํ  ยถา  นุ  โข
อิมานิ   โภ   อคฺคิเวสฺสน   ปุถุสิปฺปายตนานิ   ฯเปฯ   สกฺกา  นุ  โข
โภ   อคฺคิเวสฺสน   เอวเมว   ทิฏฺเฐ  ว  ธมฺเม  สนฺทิฏฺฐิกํ  สามญฺญผลํ
ปญฺญเปตุนฺติ
     {๙๘.๑}  เอวํ  วุตฺเต  ภนฺเต นิคณฺโฐ นาฏปุตฺโต มํ เอตทโวจ อิธ
มหาราช    นิคณฺโฐ    จาตุยามสํวรสํวุโต   โหติ   กถญฺจ   โข   ๑-
มหาราช   นิคณฺโฐ   จาตุยามสํวรสํวุโต   โหติ  อิธ  มหาราช  นิคณฺโฐ
สพฺพวาริวาริโต    จ   โหติ   สพฺพวาริยุตฺโต   จ   สพฺพวาริธุโต   จ
สพฺพวาริผุโฏ  ๒-  จ  เอวํ  โข ๓- มหาราช นิคณฺโฐ จาตุยามสํวรสํวุโต
โหติ  ยโต  โข มหาราช นิคณฺโฐ เอวํ จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ อยํ วุจฺจติ
มหาราช นิคณฺโฐ นาฏปุตฺโต ๔- คตตฺโต จ ยตตฺโต จ ฐิตตฺโต จาติ
     {๙๘.๒} อิตฺถํ โข เม ภนฺเต นิคณฺโฐ นาฏปุตฺโต สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ
ปุฏฺโฐ   สมาโน  จาตุยามสํวรํ  พฺยากาสิ  เสยฺยถาปิ  ภนฺเต  อมฺพํ  วา
ปุฏฺโฐ  ลพุชํ  พฺยากเรยฺย  ลพุชํ วา ปุฏฺโฐ อมฺพํ พฺยากเรยฺย เอวเมว โข
ภนฺเต   นิคณฺโฐ   นาฏปุตฺโต   สนฺทิฏฺฐิกํ   สามญฺญผลํ   ปุฏฺโฐ  สมาโน
จาตุยามสํวรํ   พฺยากาสิ  ตสฺส  มยฺหํ  ภนฺเต  เอตทโหสิ  กถํ  หิ  นาม
มาทิโส   สมณํ   วา   พฺราหฺมณํ   วา   วิชิเต   วสนฺตํ  อปสาเทตพฺพํ
@เชิงอรรถ:  สี. โขสทฺโท นตฺถิ ฯ  สี. สพฺพวาริปุฏฺโฐ ฯ  สี. โขสทฺโท
@นตฺถิ ฯ  ยุ. -ผุฏฺโฐ ฯ สี. นาฏปุตฺโตติ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
มญฺเญยฺยาติ  โส  โข  อหํ  ภนฺเต  นิคณฺฐสฺส  นาฏปุตฺตสฺส  ภาสิตํ  เนว
อภินนฺทึ    นปฺปฏิกฺโกสึ    อนภินนฺทิตฺวา    อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา   อนตฺตมโน
อนตฺตมนวาจํ  อนิจฺฉาเรตฺวา  ตเมว  วาจํ  อนุคฺคณฺหนฺโต  อนิกฺกุชฺเชนฺโต
อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามึ ฯ
     [๙๙]  เอกมิทาหํ  ภนฺเต  สมยํ  เยน  สญฺชโย  เวลฏฺฐปุตฺโต ๑-
เตนุปสงฺกมึ   อุปสงฺกมิตฺวา   สญฺชเยน   เวลฏฺฐปุตฺเตน   สทฺธึ  สมฺโมทึ
สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทึ  เอกมนฺตํ
นิสินฺโน  โข  อหํ  ภนฺเต  สญฺชยํ  เวลฏฺฐปุตฺตํ  เอตทโวจํ  ยถา  นุ โข
อิมานิ  โภ  สญฺชย  ปุถุสิปฺปายตนานิ  ฯเปฯ  สกฺกา  นุ  โข  โภ สญฺชย
เอวเมว ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ ปญฺญเปตุนฺติ
     {๙๙.๑}  เอวํ  วุตฺเต  ภนฺเต  สญฺชโย เวลฏฺฐปุตฺโต มํ เอตทโวจ
อตฺถิ  ปโร  โลโกติ  อิติ  เจ  มํ  ปุจฺฉสิ อตฺถิ ปโร โลโกติ อิติ เจ เม
อสฺส  อตฺถิ  ปโร  โลโกติ  อิติ  เตน  ๒- พฺยากเรยฺยํ เอวนฺติปิ เม โน
ตถาติปิ  เม  โน  อญฺญถาติปิ  เม  โน โนติปิ เม โน โน โนติปิ เม โน
นตฺถิ  ปโร  โลโก  อตฺถิ  จ  นตฺถิ  จ  ปโร  โลโก เนว อตฺถิ น นตฺถิ
ปโร   โลโก   อตฺถิ   สตฺตา   โอปปาติกา  นตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
อตฺถิ   จ  นตฺถิ  จ  สตฺตา  โอปปาติกา  เนว  อตฺถิ  น  นตฺถิ  สตฺตา
โอปปาติกา   อตฺถิ   สุกฏทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโก  อิติ  เจ
มํ   ปุจฺฉสิ   อตฺถิ   สุกฏทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโก  อิติ  เจ
@เชิงอรรถ:  สี. เวลฏฺฐิปุตฺโต ฯ  เต นํ ฯ
เม   อสฺส   อตฺถิ   สุกฏทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ  วิปาโก  อิติ  เตน
พฺยากเรยฺยํ   นตฺถิ   สุกฏทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโก  อตฺถิ  จ
นตฺถิ   จ   สุกฏทุกฺกฏานํ  กมฺมานํ  ผลํ  วิปาโก  เนว  อตฺถิ  น  นตฺถิ
สุกฏทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโก   โหติ   ตถาคโต   ปรมฺมรณา
น   โหติ   ตถาคโต   ปรมฺมรณา   โหติ   จ  น  จ  โหติ  ตถาคโต
ปรมฺมรณา   เนว  โหติ  น  น  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณาติ  อิติ  เจ
มํ  ปุจฺฉสิ  เนว  โหติ  น  น  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณาติ อิติ เจ เม
อสฺส  เนว  โหติ  น  น โหติ ตถาคโต ปรมฺมรณาติ อิติ เตน พฺยากเรยฺยํ
เอวนฺติปิ   เม   โน   ตถาติปิ  เม  โน  อญฺญถาติปิ  เม  โน  โนติปิ
เม โน โน โนติปิ เม โนติ
     {๙๙.๒}  อิตฺถํ  โข  เม  ภนฺเต  สญฺชโย  เวลฏฺฐปุตฺโต สนฺทิฏฺฐิกํ
สามญฺญผลํ   ปุฏฺโฐ   สมาโน   วิกฺเขปํ   พฺยากาสิ   เสยฺยถาปิ  ภนฺเต
อมฺพํ  วา  ปุฏฺโฐ  ลพุชํ  พฺยากเรยฺย  ลพุชํ  วา ปุฏฺโฐ อมฺพํ พฺยากเรยฺย
เอวเมว   โข   ภนฺเต   สญฺชโย   เวลฏฺฐปุตฺโต  สนฺทิฏฺฐิกํ  สามญฺญผลํ
ปุฏฺโฐ   สมาโน   วิกฺเขปํ   พฺยากาสิ   ตสฺส  มยฺหํ  ภนฺเต  เอตทโหสิ
อยญฺจ    อิเมสํ   สมณพฺราหฺมณานํ   สพฺพพาโล   สพฺพมูโฬฺห   กถํ   หิ
นาม   สนฺทิฏฺฐิกํ   สามญฺญผลํ   ปุฏฺโฐ   สมาโน  วิกฺเขปํ  พฺยากริสฺสตีติ
ตสฺส   มยฺหํ   ภนฺเต   เอตทโหสิ   กถญฺหิ   นาม  มาทิโส  สมณํ  วา
พฺราหฺมณํ   วา   วิชิเต   วสนฺตํ   อปสาเทตพฺพํ  มญฺเญยฺยาติ  โส  โข
อหํ  ภนฺเต  สญฺชยสฺส  เวลฏฺฐปุตฺตสฺส  ภาสิตํ  เนว  อภินนฺทึ นปฺปฏิกฺโกสึ
อนภินนฺทิตฺวา       อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา      อนตฺตมโน      อนตฺตมนวาจํ
อนิจฺฉาเรตฺวา  ตเมว  วาจํ  อนุคฺคณฺหนฺโต  อนิกฺกุชฺเชนฺโต  อุฏฺฐายาสนา
ปกฺกามึ ฯ
     [๑๐๐]  โสหํ  ภนฺเต  ภควนฺตมฺปิ ปุจฺฉามิ ยถา นุ โข อิมานิ ภนฺเต
ปุถุสิปฺปายตนานิ   เสยฺยถีทํ   หตฺถาโรหา  อสฺสาโรหา  รถิกา  ธนุคฺคหา
เจลกา   จลกา  ปิณฺฑทายิกา  อุคฺคา  ราชปุตฺตา  ปกฺขนฺทิโน  มหานาคา
สุรา   จมฺมโยธิโน   ทาสกปุตฺตา   อาฬาริกา  กปฺปกา  นฺหาปกา  สูทา
มาลาการา   รชกา   เปสการา  นลการา  กุมฺภการา  คณกา  มุทฺทิกา
ยานิ   วา   ปนญฺญานิปิ   เอวํคตานิ   ปุถุสิปฺปายตนานิ  เต  ทิฏฺเฐ  ว
ธมฺเม   สนฺทิฏฺฐิกํ   สิปฺปผลํ   อุปชีวนฺติ   เต   เตน  อตฺตานํ  สุเขนฺติ
ปิเณนฺติ   มาตาปิตโร   สุเขนฺติ   ปิเณนฺติ   ปุตฺตทารํ  สุเขนฺติ  ปิเณนฺติ
มิตฺตามจฺเจ    สุเขนฺติ   ปิเณนฺติ   สมณพฺราหฺมเณสุ   อุทฺธคฺคิกํ   ทกฺขิณํ
ปติฏฺฐาเปนฺติ  โสวคฺคิกํ  สุขวิปากํ  สคฺคสํวตฺตนิกํ  สกฺกา  นุ  โข  ภนฺเต
เอวเมว ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ ปญฺญเปตุนฺติ ฯ
     {๑๐๐.๑}   สกฺกา   มหาราช   เตนหิ   มหาราช   ตญฺเญเวตฺถ
ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ   ยถา   เต   ขเมยฺย   ตถา  ตํ  พฺยากเรยฺยาสิ  ตํ  กึ
มญฺญสิ   มหาราช  อิธ  เต  อสฺส  ปุริโส  ทาโส  กมฺมกโร  ปุพฺพุฏฺฐายี
ปจฺฉานิปาตี   กึการปฏิสฺสาวี   มนาปจารี   ปิยวาที   มุขุลฺโลกิโก   ๑-
ตสฺส   เอวมสฺส   อจฺฉริยํ   วต   โภ  อพฺภูตํ  วต  โภ  ปุญฺญานํ  คติ
ปุญฺญานํ   วิปาโก   อยํ   หิ  ราชา  มาคโธ  อชาตสตฺตุ  เวเทหิปุตฺโต
@เชิงอรรถ:  สี. มุขุลฺโลกโก ฯ
มนุสฺโส  อหํปิ  มนุสฺโส  อยํ  หิ  ราชา  มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต
ปญฺจหิ   กามคุเณหิ   สมปฺปิโต   สมงฺคีภูโต   ปริจาเรติ  เทโว  มญฺเญ
อหํ    ปนมฺหิสฺส    ๑-   ทาโส   กมฺมกโร   ปุพฺพุฏฺฐายี   ปจฺฉานิปาตี
กึการปฏิสฺสาวี  มนาปจารี  ปิยวาที  มุขุลฺโลกิโก  โส  วตสฺสาหํ  ปุญฺญานิ
กเรยฺยํ    ยนฺนูนาหํ    เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา   กาสายานิ   วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพเชยฺยนฺติ   ฯ  โส  อปเรน
สมเยน   เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา   กาสายานิ   วตฺถานิ  อจฺฉาเทตฺวา
อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพเชยฺย   ฯ   โส  เอวํ  ปพฺพชิโต  สมาโน
กาเยน   สํวุโต   วิหเรยฺย   วาจาย  สํวุโต  วิหเรยฺย  มนสา  สํวุโต
วิหเรยฺย ฆาสจฺฉาทนปรมตาย สนฺตุฏฺโฐ ๒- อภิรโต ปวิเวเก ฯ
     {๑๐๐.๒}   ตญฺเจเก  ๓-  ปุริสา  เอวมาโรเจยฺยุํ  ยคฺเฆ  เทว
ชาเนยฺยาสิ   โย   เต   โส   ปุริโส   ทาโส   กมฺมกโร  ปุพฺพุฏฺฐายี
ปจฺฉานิปาตี     กึการปฏิสฺสาวี    มนาปจารี    ปิยวาที    มุขุลฺโลกิโก
โส   เทว   เกสมสฺสุํ  โอหาเรตฺวา  กาสายานิ  วตฺถานิ  อจฺฉาเทตฺวา
อคารสฺมา   อนคาริยํ  ปพฺพชิโต  โส  เอวํ  ปพฺพชิโต  สมาโน  กาเยน
สํวุโต  วิหรติ  วาจาย  สํวุโต  วิหรติ  มนสา สํวุโต วิหรติ ฆาสจฺฉาทน-
ปรมตาย  สนฺตุฏฺโฐ  อภิรโต ปวิเวเกติ ฯ อปินุ ตฺวํ เอวํ วเทยฺยาสิ เอตุ
เม  โภ  โส  ปุริโส ปุนเทว โหตุ ทาโส กมฺมกโร ปุพฺพุฏฺฐายี ปจฺฉานิปาตี
กึการปฏิสฺสาวี   มนาปจารี   ปิยวาที  มุขุลฺโลกิโกติ  ฯ  โนเหตํ  ภนฺเต
@เชิงอรรถ:  อหํ ปนมฺหสฺสาติปิ ปาโฐ ฯ  สี. สณฺฐิโต ฯ  สี. ตญฺเจ เต ฯ
อถโข    นํ   มยเมว   อภิวาเทยฺยามปิ   ปจฺจุฏฺเฐยฺยามปิ   อาสเนนปิ
นิมนฺเตยฺยาม   อภินิมนฺเตยฺยามปิ   นํ   จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจย-
เภสชฺชปริกฺขาเรหิ   ธมฺมิกํปิสฺส   รกฺขาวรณคุตฺตึ   สํวิทเหยฺยามาติ   ฯ
ตํ  กึ  มญฺญสิ  มหาราช  ยทิ  เอวํ  สนฺเต โหติ วา สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ
โน  วาติ  ฯ อทฺธา โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต โหติ สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลนฺติ ฯ
อิทํ  โข  เต  มหาราช  มยา  ปฐมํ ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ
ปญฺญตฺตนฺติ ฯ
     [๑๐๑]  สกฺกา  ปน  ภนฺเต  อญฺญํปิ  เอวเมว  ทิฏฺเฐ  ว  ธมฺเม
สนฺทิฏฺฐิกํ    สามญฺญผลํ   ปญฺญเปตุนฺติ   ฯ   สกฺกา   มหาราช   เตนหิ
มหาราช    ตญฺเญเวตฺถ   ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ   ยถา   เต   ขเมยฺย   ตถา
นํ   พฺยากเรยฺยาสิ   ฯ   ตํ   กึ   มญฺญสิ   มหาราช  อิธ  เต  อสฺส
ปุริโส    กสฺสโก    คหปติโก   การการโก   ราสิวฑฺฒโก   ฯ   ตสฺส
เอวมสฺส   อจฺฉริยํ   วต  โภ  อพฺภูตํ  วต  โภ  ปุญฺญานํ  คติ  ปุญฺญานํ
วิปาโก   อยํ   หิ   ราชา  มาคโธ  อชาตสตฺตุ  เวเทหิปุตฺโต  มนุสฺโส
อหมฺปิ   มนุสฺโส   อยํ   หิ   ราชา  มาคโธ  อชาตสตฺตุ  เวเทหิปุตฺโต
ปญฺจหิ   กามคุเณหิ   สมปฺปิโต   สมงฺคีภูโต   ปริจาเรติ  เทโว  มญฺเญ
อหํ   ปนมฺหิสฺส   กสฺสโก   คหปติโก   การการโก   ราสิวฑฺฒโก   โส
วตสฺสาหํ    ปุญฺญานิ    กเรยฺยํ    ยนฺนูนาหํ   เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา
กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพเชยฺยนฺติ ฯ
     {๑๐๑.๑}   โส  อปเรน  สมเยน  อปฺปํ  วา  โภคกฺขนฺธํ  ปหาย
มหนฺตํ   วา   โภคกฺขนฺธํ   ปหาย   อปฺปํ   วา   ญาติปริวฏฺฏํ   ปหาย
มหนฺตํ   วา   ญาติปริวฏฺฏํ   ปหาย  เกสมสฺสุํ  โอหาเรตฺวา  กาสายานิ
วตฺถานิ   อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพเชยฺย   ฯ   โส
เอวํ   ปพฺพชิโต   สมาโน   กาเยน  สํวุโต  วิหเรยฺย  วาจาย  สํวุโต
วิหเรยฺย   มนสา   สํวุโต   วิหเรยฺย   ฆาสจฺฉาทนปรมตาย   สนฺตุฏฺโฐ
อภิรโต   ปวิเวเก  ฯ  ตญฺเจเก  ปุริสา  เอวมาโรเจยฺยุํ  ยคฺเฆ  เทว
ชาเนยฺยาสิ   โย   เต   โส   ปุริโส  กสฺสโก  คหปติโก  การการโก
ราสิวฑฺฒโก   โส   เทว   เกสมสฺสุํ  โอหาเรตฺวา  กาสายานิ  วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิโต   โส  เอวํ  ปพฺพชิโต
สมาโน   กาเยน   สํวุโต   วิหรติ   วาจาย   สํวุโต   วิหรติ  มนสา
สํวุโต   วิหรติ   ฆาสจฺฉาทนปรมตาย  สนฺตุฏฺโฐ  อภิรโต  ปวิเวเกติ  ฯ
อปินุ   ตฺวํ   เอวํ   วเทยฺยาสิ   เอตุ  เม  โภ  โส  ปุริโส  ปุนเทว
โหตุ กสฺสโก คหปติโก การการโก ราสิวฑฺฒโกติ ฯ
     {๑๐๑.๒}  โน  เหตํ  ภนฺเต  อถโข  นํ  มยเมว อภิวาเทยฺยามปิ
ปจฺจุฏฺเฐยฺยามปิ    อาสเนนปิ    นิมนฺเตยฺยาม    อภินิมนฺเตยฺยามปิ   นํ
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรหิ ธมฺมิกํปิสฺส
รกฺขาวรณคุตฺตึ  สํวิทเหยฺยามาติ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญสิ  มหาราช  ยทิ  เอวํ
สนฺเต  โหติ  วา  สนฺทิฏฺฐิกํ  สามญฺญผลํ  โน  วาติ  ฯ อทฺธา โข ภนฺเต
เอวํ  สนฺเต  โหติ  สนฺทิฏฺฐิกํ  สามญฺญผลนฺติ  ฯ  อิทํ  โข  เต มหาราช
มยา ทุติยํ ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ ปญฺญตฺตนฺติ ฯ
     [๑๐๒]  สกฺกา  ปน  ภนฺเต  อญฺญํปิ  ทิฏฺเฐ  ว  ธมฺเม  สนฺทิฏฺฐิกํ
สามญฺญผลํ      ปญฺญเปตุํ     อิเมหิ     สนฺทิฏฺฐิเกหิ     สามญฺญผเลหิ
อภิกฺกนฺตตรญฺจ   ปณีตตรญฺจาติ   ฯ   สกฺกา  มหาราช  เตนหิ  มหาราช
สุณาหิ   ๑-   สาธุกํ   มนสิกโรหิ  ภาสิสฺสามีติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  โข
ราชา ๒- มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ
     {๑๐๒.๑}  ภควา เอตทโวจ อิธ มหาราช ตถาคโต โลเก อุปฺปชฺชติ
อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน   สุคโต   โลกวิทู  อนุตฺตโร
ปุริสทมฺมสารถิ   สตฺถา   เทวมนุสฺสานํ   พุทฺโธ  ภควาติ  ๓-  โส  อิมํ
โลกํ   สเทวกํ   สมารกํ   สพฺรหฺมกํ  สสฺสมณพฺราหฺมณึ  ปชํ  สเทวมนุสฺสํ
สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  ปเวเทติ  ฯ  โส  ธมฺมํ  เทเสติ  อาทิกลฺยาณํ
มชฺเฌกลฺยาณํ    ปริโยสานกลฺยาณํ    สาตฺถํ    สพฺยญฺชนํ   เกวลปริปุณฺณํ
ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสติ ฯ
     {๑๐๒.๒}  ตํ  ธมฺมํ  สุณาติ  คหปติ วา คหปติปุตฺโต วา อญฺญตรสฺมึ
วา กุเล ปจฺฉา ๔- ชาโต ฯ โส ตํ ธมฺมํ สุตฺวา ตถาคเต สทฺธํ ปฏิลภติ ฯ โส
เตน  สทฺธาปฏิลาเภน  สมนฺนาคโต  อิติ  ปฏิสญฺจิกฺขติ สมฺพาโธ ฆราวาโส
รชาปโถ   ๕-  อพฺโภกาโส  ปพฺพชฺชา  นยิทํ  สุกรํ  อคารํ  อชฺฌาวสตา
เอกนฺตปริปุณฺณํ   เอกนฺตปริสุทฺธํ   สํขลิขิตํ   พฺรหฺมจริยํ   จริตุํ  ยนฺนูนาหํ
เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา   กาสายานิ  วตฺถานิ  อจฺฉาเทตฺวา  อคารสฺมา
@เชิงอรรถ:  สี. สุโณหีติ วา ปาโฐ ฯ  สี. มหาราชา ฯ  สี. ภควา ฯ
@ สี. ปจฺจา ฯ  สี. รโชปโถ ฯ
อนคาริยํ ปพฺพเชยฺยนฺติ ฯ
     {๑๐๒.๓}   โส  อปเรน  สมเยน  อปฺปํ  วา  โภคกฺขนฺธํ  ปหาย
มหนฺตํ   วา  โภคกฺขนฺธํ  ปหาย  อปฺปํ  วา  ญาติปริวฏฺฏํ  ปหาย  มหนฺตํ
วา   ญาติปริวฏฺฏํ   ปหาย  เกสมสฺสุํ  โอหาเรตฺวา  กาสายานิ  วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ  ปพฺพชติ  ฯ  โส  เอวํ  ปพฺพชิโต
สมาโน   ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต   วิหรติ  อาจารโคจรสมฺปนฺโน  อณุมตฺเตสุ
วชฺเชสุ  ภยทสฺสาวี  สมาทาย  สิกฺขติ  สิกฺขาปเทสุ กายกมฺมวจีกมฺเมน ๑-
สมนฺนาคโต  กุสเลน  ปริสุทฺธาชีโว  สีลสมฺปนฺโน  อินฺทฺริเยสุ  คุตฺตทฺวาโร
สติสมฺปชญฺเญน สมนฺนาคโต สนฺตุฏฺโฐ ฯ
     [๑๐๓]  กถญฺจ  มหาราช  ภิกฺขุ  สีลสมฺปนฺโน  โหติ  อิธ มหาราช
ภิกฺขุ   ปาณาติปาตํ   ปหาย   ปาณาติปาตา  ปฏิวิรโต  โหติ  นิหิตทณฺโฑ
นิหิตสตฺโถ   ลชฺชี  ทยาปนฺโน  สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี  วิหรติ  ฯ  อิทํปิสฺส
โหติ สีลสฺมึ ฯ
     {๑๐๓.๑}   อทินฺนาทานํ   ปหาย   อทินฺนาทานา  ปฏิวิรโต  โหติ
ทินฺนาทายี  ทินฺนปาฏิกงฺขี  อเถเนน  สุจิภูเตน  อตฺตนา  วิหรติ ฯ อิทํปิสฺส
โหติ สีลสฺมึ ฯ
     {๑๐๓.๒}  อพฺรหฺมจริยํ  ปหาย  พฺรหฺมจารี  โหติ อาราจารี วิรโต
เมถุนา คามธมฺมา ฯ อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
     {๑๐๓.๓}  มุสาวาทํ  ปหาย  มุสาวาทา  ปฏิวิรโต  โหติ สจฺจวาที
สจฺจสนฺโธ  เฐโต  ๒-  ปจฺจยิโก  อวิสํวาทโก  โลกสฺส  ฯ อิทํปิสฺส โหติ
สีลสฺมึ ฯ
     {๑๐๓.๔}     ปิสุณํ     วาจํ     ปหาย    ปิสุณาย    วาจาย
ปฏิวิรโต     โหติ     อิโต     สุตฺวา     น    อมุตฺร    อกฺขาตา
@เชิงอรรถ:  สี. กายวจีกมฺเมน ฯ   สี. เถโต ฯ
อิเมสํ  เภทาย  อมุตฺร  วา  สุตฺวา  น  อิเมสํ  อกฺขาตา  อมูสํ เภทาย
อิติ   ภินฺนานํ   วา  สนฺธาตา  สหิตานํ  วา  อนุปฺปทาตา  สมคฺคาราโม
สมคฺครโต   สมคฺคนนฺที   สมคฺคกรณึ   วาจํ  ภาสิตา  โหติ  ฯ  อิทํปิสฺส
โหติ สีลสฺมึ ฯ
     {๑๐๓.๕}  ผรุสํ  วาจํ  ปหาย  ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ ยา
สา   วาจา  เนลา  กณฺณสุขา  เปมนียา  หทยงฺคมา  โปรี  พหุชนกนฺตา
พหุชนมนาปา ตถารูปึ วาจํ ภาสิตา โหติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
     {๑๐๓.๖}   สมฺผปฺปลาปํ   ปหาย   สมฺผปฺปลาปา  ปฏิวิรโต  โหติ
กาลวาที   ภูตวาที   อตฺถวาที   ธมฺมวาที   วินยวาที   นิธานวตึ  วาจํ
ภาสิตา   โหติ   กาเลน  สาปเทสํ  ปริยนฺตวตึ  อตฺถสญฺหิตํ  ฯ  อิทํปิสฺส
โหติ สีลสฺมึ ฯ
     {๑๐๓.๗}  พีชคามภูตคามสมารมฺภา  ปฏิวิรโต  โหติ ฯ เอกภตฺติโก
โหติ  รตฺตูปรโต  วิรโต วิกาลโภชนา ฯ นจฺจคีตวาทิตวิสูกทสฺสนา ปฏิวิรโต
โหติ   ฯ   มาลาคนฺธวิเลปนธารณมณฺฑนวิภูสนฏฺฐานา  ปฏิวิรโต  โหติ  ฯ
อุจฺจาสยนมหาสยนา  ปฏิวิรโต  โหติ ฯ ชาตรูปรชฏปฏิคฺคหณา ๑- ปฏิวิรโต
โหติ   ฯ   อามกธญฺญปฏิคฺคหณา  ปฏิวิรโต  โหติ  ฯ  อามกมํสปฏิคฺคหณา
ปฏิวิรโต   โหติ   ฯ   อิตฺถีกุมาริกปฏิคฺคหณา   ๒-  ปฏิวิรโต  โหติ  ฯ
ทาสีทาสปฏิคฺคหณา   ปฏิวิรโต   โหติ   ฯ   อเชฬกปฏิคฺคหณา  ปฏิวิรโต
โหติ   ฯ   กุกฺกุฏสูกรปฏิคฺคหณา  ปฏิวิรโต  โหติ  ฯ  หตฺถิควาสฺสวฬวา-
ปฏิคฺคหณา    ปฏิวิรโต    โหติ   ฯ   เขตฺตวตฺถุปฏิคฺคหณา   ปฏิวิรโต
@เชิงอรรถ:  สี. ชาตรูปรชตปฏิคฺคหณา ฯ  สี. อิตฺถีกุมารีปฏิคฺคหณา ฯ
โหติ   ฯ   ทูเตยฺยปหิณคมนานุโยคา   ปฏิวิรโต   โหติ   ฯ  กยวิกฺกยา
ปฏิวิรโต    โหติ    ฯ   ตุลากูฏกํสกูฏมานกูฏา   ปฏิวิรโต   โหติ   ฯ
อุกฺโกฏนวญฺจนนิกติสาวิโยคา    ปฏิวิรโต    โหติ   ฯ   เฉทนวธพนฺธน-
วิปราโมสอาโลปสหสาการา ปฏิวิรโต โหติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
                    จุลฺลสีลํ นิฏฺฐิตํ ๑- ฯ
     [๑๐๔]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปํ   พีชคามภูตคามสมารมฺภํ  อนุยุตฺตา
วิหรนฺติ   ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ  มูลพีชํ  ขนฺธพีชํ  ผลพีชํ  อคฺคพีชํ  พีชพีชเมว
ปญฺจมํ   อิติ  วา  ฯ  อิติ  เอวรูปา  พีชคามภูตคามสมารมฺภา  ปฏิวิรโต
โหติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
     [๑๐๕]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ    ภุญฺชิตฺวา    เต    เอวรูปํ   สนฺนิธิการปริโภคํ   อนุยุตฺตา
วิหรนฺติ   ฯ   เสยฺยถีทํ   ฯ   อนฺนสนฺนิธิ   ๒-  ปานสนฺนิธิ  วตฺถสนฺนิธิ
ยานสนฺนิธิ   สยนสนฺนิธิ   คนฺธสนฺนิธิ   อามิสสนฺนิธิ   อิติ   วา  ฯ  อิติ
เอวรูปา   สนฺนิธิการปริโภคา   ปฏิวิรโต   โหติ   ฯ   อิทํปิสฺส   โหติ
สีลสฺมึ ฯ
     [๑๐๖]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปํ  วิสูกทสฺสนํ  อนุยุตฺตา  วิหรนฺติ  ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. จุลฺลสีลํ นิฏฺฐิตนฺติ อิทํ นตฺถิ ฯ  อนฺนสนฺนิธินฺติปิ อนฺนสนฺนธิติปิ
@ปาโฐ ทิสฺสติ ฯ
เสยฺยถีทํ   ฯ   นจฺจํ   คีตํ  วาทิตํ  เปกฺขํ  อกฺขานํ  ปาณิสฺสรํ  เวตาฬํ
กุมฺภถูนํ    โสภนครกํ    จณฺฑาลํ   วํสํ   โธวนํ   หตฺถิยุทฺธํ   อสฺสยุทฺธํ
มหิสยุทฺธํ    อุสภยุทฺธํ   อชยุทฺธํ   เมณฺฑยุทฺธํ   กุกฺกุฏยุทฺธํ   วฏฺฏกยุทฺธํ
ทณฺฑยุทฺธํ     มุฏฺฐิยุทฺธํ    นิพฺพุทฺธํ    อุยฺโยธิกํ    พลคฺคํ    เสนาพฺยูหํ
อนีกทสฺสนํ   อิติ   วา   ฯ   อิติ   เอวรูปา   วิสูกทสฺสนา   ปฏิวิรโต
โหติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
     [๑๐๗]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ    ภุญฺชิตฺวา    เต   เอวรูปํ   ชูตปฺปมาทฏฺฐานานุโยคมนุยุตฺตา
วิหรนฺติ   ฯ   เสยฺยถีทํ   ฯ   อฏฺฐปทํ   ทสปทํ   อากาสํ   ปริหารปถํ
สนฺติกํ   ขลิกํ   ฆฏิกํ   สลากหตฺถํ   อกฺขํ   ปงฺกจีรํ   วงฺกกํ  โมกฺขจิกํ
จิงฺคุลกํ  ปตฺตาฬฺหกํ  รถกํ  ธนุกํ  อกฺขริกํ  มาเนสิกํ  ๑-  ยถาวชฺชํ  อิติ
วา   ฯ   อิติ   เอวรูปา  ชูตปฺปมาทฏฺฐานานุโยคา  ปฏิวิรโต  โหติ  ฯ
อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
     [๑๐๘]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ    ภุญฺชิตฺวา    เต   เอวรูปํ   อุจฺจาสยนมหาสยนํ   อนุยุตฺตา
วิหรนฺติ  ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ  อาสนฺทึ  ปลฺลงฺกํ  โคณกํ  จิตฺตกํ  ปฏิกํ ปฏลิกํ
ตูลิกํ  วิกติกํ  อุทฺธโลมึ  ๒-  เอกนฺตโลมึ กฏิสฺสํ โกเสยฺยํ กุตฺตกํ หตฺถตฺถรํ
อสฺสตฺถรํ   รถตฺถรํ   อชินปฺปเวณึ   กาทลิมิคปวรปจฺจตฺถรณํ   สอุตฺตรจฺฉทํ
อุภโตโลหิตกูปธานํ   อิติ   วา   ฯ  อิติ  เอวรูปา  อุจฺจาสยนมหาสยนา
@เชิงอรรถ:  สี. มโนสิกํ ฯ (มเนสิกนฺติ ปาเฐน ภวิตพฺพํ) ฯ  สี. อุทฺทโลมึ ฯ
ปฏิวิรโต โหติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
     [๑๐๙]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปํ  มณฺฑนวิภูสนฏฺฐานานุโยคํ  อนุยุตฺตา
วิหรนฺติ   ฯ   เสยฺยถีทํ   ฯ   อุจฺฉาทนํ   ปริมทฺทนํ  นฺหาปนํ  สมฺพาหนํ
อาทาสํ   อญฺชนํ   มาลาคนฺธวิเลปนํ  มุขจุณฺณํ  มุขวิเลปนํ  หตฺถพนฺธํ  ๑-
สิขาพนฺธํ   ทณฺฑํ   นาลิกํ   อสึ   ขคฺคํ   ฉตฺตํ  จิตฺรุปาหนํ  อุณฺหีสํ  มณึ
วาลวีชนึ   โอทาตานิ   วตฺถานิ  ทีฆทสานิ  อิติ  วา  ฯ  อิติ  เอวรูปา
มณฺฑนวิภูสนฏฺฐานานุโยคา ปฏิวิรโต โหติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
     [๑๑๐]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต  เอวรูปํ  ติรจฺฉานกถํ  อนุยุตฺตา  วิหรนฺติ  ฯ
เสยฺยถีทํ   ฯ  ราชกถํ  โจรกถํ  มหามตฺตกถํ  เสนากถํ  ภยกถํ  ยุทฺธกถํ
อนฺนกถํ    ปานกถํ   วตฺถกถํ   สยนกถํ   มาลากถํ   คนฺธกถํ   ญาติกถํ
ยานกถํ   คามกถํ   นิคมกถํ   นครกถํ  ชนปทกถํ  อิตฺถีกถํ  ปุริสกถํ  ๒-
สูรกถํ   วิสิขากถํ   กุมฺภฏฺฐานกถํ   ปุพฺพเปตกถํ  นานตฺตกถํ  โลกกฺขายิกํ
สมุทฺทกฺขายิกํ  อิติ  ภวาภวกถํ  อิติ  วา  ฯ อิติ เอวรูปาย ติรจฺฉานกถาย
ปฏิวิรโต โหติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
     [๑๑๑]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต  เอวรูปํ  วิคฺคาหิกกถํ  อนุยุตฺตา  วิหรนฺติ  ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. มาลาวิเลปนํ มุขจุณฺณกํ มุขาเลปํ หตฺถพนฺธนํ ฯ  สี.
@ปุริสกถนฺติ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฯ
เสยฺยถีทํ   ฯ   ตฺวํ   อิมํ   ธมฺมวินยํ   อาชานาสิ  อหํ  อิมํ  ธมฺมวินยํ
อาชานามิ    กึ   ตฺวํ   อิมํ   ธมฺมวินยํ   อาชานิสฺสสิ   มิจฺฉาปฏิปนฺโน
ตฺวมสิ    อหมสฺมิ    สมฺมาปฏิปนฺโน    สหิตํ   เม   อสหิตนฺเต   ปุเร
วจนียํ    ปจฺฉา   อวจ   ปจฺฉา   วจนียํ   ปุเร   อวจ   อธิจิณฺณนฺเต
วิปราวตฺตํ   อาโรปิโต   เต   วาโท   นิคฺคหิโตสิ   จรวาทปฺปโมกฺขาย
นิพฺเพเฐหิ  วา  สเจ  ปโหสีติ  อิติ  วา ฯ อิติ เอวรูปาย วิคฺคาหิกกถาย
ปฏิวิรโต โหติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
     [๑๑๒]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ    ภุญฺชิตฺวา    เต   เอวรูปํ   ทูเตยฺยปหิณคมนานุโยคมนุยุตฺตา
วิหรนฺติ  ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ  รญฺญํ  ราชมหามตฺตานํ  ขตฺติยานํ  พฺราหฺมณานํ
คหปติกานํ  กุมารานํ  อิธ  คจฺฉ  อมุตฺร คจฺฉ อิทํ หร อมุตฺร อิทํ อาหราติ
อิติ  วา  ฯ  อิติ  เอวรูปา  ทูเตยฺยปหิณคมนานุโยคา  ปฏิวิรโต  โหติ ฯ
อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
     [๑๑๓]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ  ภุญฺชิตฺวา  เต กุหกา จ โหนฺติ ลปกา จ เนมิตฺติกา จ นิปฺเผสิกา
จ  ๑- ลาเภน จ ลาภํ นิชิคึสิตาโร อิติ วา ๒- ฯ อิติ เอวรูปา กุหนลปนา
ปฏิวิรโต โหติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
                   มชฺฌิมสีลํ นิฏฺฐิตํ ๓-@เชิงอรรถ:  สี. นิมิตฺตกา จ นิปฺเปสิกา จ ฯ  สี. อิติ วาติ อิทํ นตฺถิ ฯ
@ สี. มชฺฌิมสีลํ นิฏฺฐิตนฺติ อิทํปิ นตฺถิ ฯ
     [๑๑๔]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปาย   ติรจฺฉานวิชฺชาย   มิจฺฉาชีเวน
ชีวิกํ   กปฺเปนฺติ   ฯ   เสยฺยถีทํ  ฯ  องฺคํ  นิมิตฺตํ  อุปฺปาฏํ  ๑-  สุปินํ
ลกฺขณํ     มูสิกจฺฉินฺนํ     อคฺคิโหมํ    ทพฺพิโหมํ    ถุสโหมํ    กณโหมํ
ตณฺฑุลโหมํ    สปฺปิโหมํ    เตลโหมํ   มุขโหมํ   โลหิตโหมํ   องฺควิชฺชา
วตฺถุวิชฺชา    เขตฺตวิชฺชา   สิววิชฺชา   ภูตวิชฺชา   ภูริวิชฺชา   อหิวิชฺชา
วิสวิชฺชา   วิจฺฉิกวิชฺชา   มูสิกวิชฺชา  สกุณวิชฺชา  วายสวิชฺชา  ปกฺกชฺฌานํ
สรปริตฺตานํ   มิคปกฺกํ   อิติ   วา  ฯ  อิติ  เอวรูปาย  ติรจฺฉานวิชฺชาย
มิจฺฉาชีวา ปฏิวิรโต โหติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
     [๑๑๕]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปาย   ติรจฺฉานวิชฺชาย   มิจฺฉาชีเวน
ชีวิกํ   กปฺเปนฺติ   ฯ   เสยฺยถีทํ   ฯ  มณิลกฺขณํ  วตฺถลกฺขณํ  ทณฺฑลกฺขณํ
สตฺถลกฺขณํ   อสิลกฺขณํ  อุสุลกฺขณํ  ธนุลกฺขณํ  อาวุธลกฺขณํ  ๒-  อิตฺถีลกฺขณํ
ปุริสลกฺขณํ     กุมารลกฺขณํ     กุมารีลกฺขณํ    ทาสลกฺขณํ    ทาสีลกฺขณํ
หตฺถิลกฺขณํ   อสฺสลกฺขณํ   มหิสลกฺขณํ   อุสภลกฺขณํ   โคลกฺขณํ   อชลกฺขณํ
เมณฺฑลกฺขณํ    กุกฺกุฏลกฺขณํ    วฏฺฏกลกฺขณํ    โคธาลกฺขณํ   กณฺณิกลกฺขณํ
กจฺฉปลกฺขณํ   มิคลกฺขณํ   อิติ  วา  ฯ  อิติ  เอวรูปาย  ติรจฺฉานวิชฺชาย
มิจฺฉาชีวา ปฏิวิรโต โหติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. อุปฺปาทํ ฯ  สี อายุธลกฺขณํ ฯ
     [๑๑๖]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปาย   ติรจฺฉานวิชฺชาย   มิจฺฉาชีเวน
ชีวิกํ   กปฺเปนฺติ   ฯ   เสยฺยถีทํ   ฯ   รญฺญํ   นิยฺยานํ  ภวิสฺสติ  รญฺญํ
อนิยฺยานํ   ภวิสฺสติ   อพฺภนฺตรานํ   รญฺญํ   อุปยานํ   ภวิสฺสติ  พาหิรานํ
รญฺญํ    อปยานํ    ภวิสฺสติ    พาหิรานํ    รญฺญํ    อุปยานํ   ภวิสฺสติ
อพฺภนฺตรานํ    รญฺญํ    อปยานํ   ภวิสฺสติ   อพฺภนฺตรานํ   รญฺญํ   ชโย
ภวิสฺสติ    พาหิรานํ    รญฺญํ    ปราชโย   ภวิสฺสติ   พาหิรานํ   รญฺญํ
ชโย   ภวิสฺสติ   อพฺภนฺตรานํ   รญฺญํ   ปราชโย   ภวิสฺสติ  อิติ  อิมสฺส
ชโย   ภวิสฺสติ   ๑-   อิมสฺส   ปราชโย   ภวิสฺสติ  อิติ  วา  ฯ  อิติ
เอวรูปาย   ติรจฺฉานวิชฺชาย   มิจฺฉาชีวา   ปฏิวิรโต  โหติ  ฯ  อิทํปิสฺส
โหติ สีลสฺมึ ฯ
     [๑๑๗]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปาย   ติรจฺฉานวิชฺชาย   มิจฺฉาชีเวน
ชีวิกํ   กปฺเปนฺติ   ฯ   เสยฺยถีทํ  ฯ  จนฺทคฺคาโห  ภวิสฺสติ  สุริยคฺคาโห
ภวิสฺสติ    นกฺขตฺตคฺคาโห   ภวิสฺสติ   จนฺทิมสุริยานํ   ปถคมนํ   ภวิสฺสติ
จนฺทิมสุริยานํ    อุปฺปถคมนํ    ภวิสฺสติ   นกฺขตฺตานํ   ปถคมนํ   ภวิสฺสติ
นกฺขตฺตานํ    อุปฺปถคมนํ   ภวิสฺสติ   อุกฺกาปาโต   ภวิสฺสติ   ทิสาฑาโห
ภวิสฺสติ   ภูมิจาโล   ภวิสฺสติ   เทวทุนฺทุภิ  ภวิสฺสติ  จนฺทิมสุริยนกฺขตฺตานํ
อุคฺคมนํ     โอคฺคมนํ    สํกิเลสํ    โวทานํ    ภวิสฺสติ    เอวํวิปาโก
@เชิงอรรถ:  สี. ภวิสฺสตีติ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฯ
จนฺทคฺคาโห      ภวิสฺสติ     เอวํวิปาโก     สุริยคฺคาโห     ภวิสฺสติ
เอวํวิปาโก    นกฺขตฺตคฺคาโห    ภวิสฺสติ    เอวํวิปากํ    จนฺทิมสุริยานํ
ปถคมนํ    ภวิสฺสติ    เอวํวิปากํ   จนฺทิมสุริยานํ   อุปฺปถคมนํ   ภวิสฺสติ
เอวํวิปากํ    นกฺขตฺตานํ    ปถคมนํ   ภวิสฺสติ   เอวํวิปากํ   นกฺขตฺตานํ
อุปฺปถคมนํ   ภวิสฺสติ   เอวํวิปาโก   อุกฺกาปาโต   ภวิสฺสติ  เอวํวิปาโก
ทิสาฑาโห    ภวิสฺสติ   เอวํวิปาโก   ภูมิจาโล   ภวิสฺสติ   เอวํวิปาโก
เทวทุนฺทุภิ     ภวิสฺสติ    เอวํวิปากํ    จนฺทิมสุริยนกฺขตฺตานํ    อุคฺคมนํ
โอคฺคมนํ   สํกิเลสํ   โวทานํ   ภวิสฺสติ   อิติ  วา  ฯ  อิติ  เอวรูปาย
ติรจฺฉานวิชฺชาย มิจฺฉาชีวา ปฏิวิรโต โหติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
     [๑๑๘]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปาย   ติรจฺฉานวิชฺชาย   มิจฺฉาชีเวน
ชีวิกํ  กปฺเปนฺติ  ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ  สุวุฏฺฐิกา  ภวิสฺสติ  ทุพฺพุฏฺฐิกา ภวิสฺสติ
สุภิกฺขํ   ภวิสฺสติ  ทุพฺภิกฺขํ  ภวิสฺสติ  เขมํ  ภวิสฺสติ  ภยํ  ภวิสฺสติ  โรโค
ภวิสฺสติ   อาโรคฺยํ  ภวิสฺสติ  มุทฺทา  คณนา  สํขานํ  กาเวยฺยํ  โลกายตํ
อิติ  วา  ฯ  อิติ  เอวรูปาย ติรจฺฉานวิชฺชาย มิจฺฉาชีวา ปฏิวิรโต โหติ ฯ
อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
     [๑๑๙]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปาย   ติรจฺฉานวิชฺชาย   มิจฺฉาชีเวน
ชีวิกํ   กปฺเปนฺติ   ฯ   เสยฺยถีทํ  ฯ  อาวาหนํ  วิวาหนํ  สํวทนํ  วิวทนํ
สํกิรณํ   วิกิรณํ   สุภตกรณํ   ทุพฺภตกรณํ   วิรุทฺธคพฺภกรณํ   ชิวฺหานิพนฺธนํ
หนุสํหนนํ     หตฺถาภิชปฺปนํ     กณฺณชปฺปนํ    อาทาสปญฺหํ    กุมารีปญฺหํ
เทวปญฺหํ   อาทิจฺจุปฏฺฐานํ   มหตุปฏฺฐานํ   อพฺภุชฺชลนํ   สิริวฺหายนํ   อิติ
วา  ฯ  อิติ  เอวรูปาย  ติรจฺฉานวิชฺชาย  มิจฺฉาชีวา  ปฏิวิรโต  โหติ ฯ
อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
     [๑๒๐]  ยถา  วา  ปเนเก  โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ   ภุญฺชิตฺวา   เต   เอวรูปาย   ติรจฺฉานวิชฺชาย   มิจฺฉาชีเวน
ชีวิกํ   กปฺเปนฺติ   ฯ   เสยฺยถีทํ   ฯ   สนฺติกมฺมํ   ปณิธิกมฺมํ   ภูมิกมฺมํ
ภูริกมฺมํ    วสฺสกมฺมํ    โวสฺสกมฺมํ    วตฺถุกมฺมํ   วตฺถุปริกิรณํ   อาจมนํ
นฺหาปนํ  ชุหนํ  ๑-  วมนํ  วิเรจนํ  อุทฺธวิเรจนํ  อโธวิเรจนํ  สีสวิเรจนํ
กณฺณเตลํ   เนตฺตปฺปานํ   ๒-   นตฺถุกมฺมํ   อญฺชนํ   ปจฺจญฺชนํ  สาลากิยํ
สลฺลกตฺติยํ    ทารกติกิจฺฉํ    ๓-   มูลเภสชฺชานํ   อนุปฺปทานํ   โอสธีนํ
ปฏิโมกฺโข   อิติ   วา  ฯ  อิติ  เอวรูปาย  ติรจฺฉานวิชฺชาย  มิจฺฉาชีวา
ปฏิวิรโต โหติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
     [๑๒๑]  ส  โข  โส  มหาราช  ภิกฺขุ  เอวํ สีลสมฺปนฺโน น กุโตจิ
ภยํ   สมนุปสฺสติ   ยทิทํ   สีลสํวรโต  ฯ  เสยฺยถาปิ  มหาราช  ขตฺติโย
มุทฺธาวสิตฺโต   นิหตปจฺจามิตฺโต   น   กุโตจิ   ภยํ   สมนุปสฺสติ   ยทิทํ
ปจฺจตฺถิกโต    เอวเมว   โข   มหาราช   ภิกฺขุ   เอวํ   สีลสมฺปนฺโน
@เชิงอรรถ:  สี. นหาปนํ ทุหนํ ฯ  สี. เนตฺตตปฺปนํ ฯ  สี. สลฺลกตฺติกํ
@ทารกติกิจฺฉา ฯ
น   กุโตจิ  ภยํ  สมนุปสฺสติ  ยทิทํ  สีลสํวรโต  ฯ  โส  อิมินา  อริเยน
สีลกฺขนฺเธน    สมนฺนาคโต    อชฺฌตฺตํ    อนวชฺชสุขํ   ปฏิสํเวเทติ   ฯ
เอวํ โข มหาราช ภิกฺขุ สีลสมฺปนฺโน โหติ ฯ
                     มหาสีลํ นิฏฺฐิตํ ฯ
     [๑๒๒]  กถญฺจ  มหาราช  ภิกฺขุ  อินฺทฺริเยสุ  คุตฺตทฺวาโร  โหติ ฯ
อิธ   มหาราช   ภิกฺขุ   จกฺขุนา   รูปํ   ทิสฺวา  น  นิมิตฺตคฺคาหี  โหติ
นานุพฺยญฺชนคฺคาหี    ยตฺวาธิกรณเมนํ    จกฺขุนฺทฺริยํ    อสํวุตํ    วิหรนฺตํ
อภิชฺฌาโทมนสฺสา    ปาปกา   อกุสลา   ธมฺมา   อนฺวาสฺสเวยฺยุํ   ตสฺส
สํวราย   ปฏิปชฺชติ  รกฺขติ  จกฺขุนฺทฺริยํ  จกฺขุนฺทฺริเย  สํวรํ  อาปชฺชติ  ฯ
โสเตน    สทฺทํ   สุตฺวา   น   นิมิตฺตคฺคาหี   โหติ   นานุพฺยญฺชนคฺคาหี
ยตฺวาธิกรณเมนํ    โสตินฺทฺริยํ    อสํวุตํ    วิหรนฺตํ    อภิชฺฌาโทมนสฺสา
ปาปกา   อกุสลา   ธมฺมา   อนฺวาสฺสเวยฺยุํ   ตสฺส   สํวราย  ปฏิปชฺชติ
รกฺขติ   โสตินฺทฺริยํ   โสตินฺทฺริเย   สํวรํ   อาปชฺชติ  ฯ  ฆาเนน  คนฺธํ
ฆายิตฺวา   น   นิมิตฺตคฺคาหี   โหติ   นานุพฺยญฺชนคฺคาหี  ยตฺวาธิกรณเมนํ
ฆานินฺทฺริยํ    อสํวุตํ    วิหรนฺตํ   อภิชฺฌาโทมนสฺสา   ปาปกา   อกุสลา
ธมฺมา   อนฺวาสฺสเวยฺยุํ   ตสฺส   สํวราย   ปฏิปชฺชติ  รกฺขติ  ฆานินฺทฺริยํ
ฆานินฺทฺริเย  สํวรํ  อาปชฺชติ  ฯ  ชิวฺหาย  รสํ  สายิตฺวา  น นิมิตฺตคฺคาหี
โหติ        นานุพฺยญฺชนคฺคาหี       ยตฺวาธิกรณเมนํ       ชิวฺหินฺทฺริยํ
อสํวุตํ    วิหรนฺตํ    อภิชฺฌาโทมนสฺสา    ปาปกา    อกุสลา    ธมฺมา
อนฺวาสฺสเวยฺยุํ    ตสฺส    สํวราย    ปฏิปชฺชติ    รกฺขติ    ชิวฺหินฺทฺริยํ
ชิวฺหินฺทฺริเย   สํวรํ   อาปชฺชติ   ฯ   กาเยน   โผฏฺฐพฺพํ   ผุสิตฺวา  น
นิมิตฺตคฺคาหี    โหติ    นานุพฺยญฺชนคฺคาหี   ยตฺวาธิกรณเมนํ   กายินฺทฺริยํ
อสํวุตํ    วิหรนฺตํ    อภิชฺฌาโทมนสฺสา    ปาปกา    อกุสลา    ธมฺมา
อนฺวาสฺสเวยฺยุํ  ตสฺส  สํวราย  ปฏิปชฺชติ  รกฺขติ  กายินฺทฺริยํ  กายินฺทฺริเย
สํวรํ   อาปชฺชติ   ฯ   มนสา   ธมฺมํ   วิญฺญาย  น  นิมิตฺตคฺคาหี  โหติ
นานุพฺยญฺชนคฺคาหี     ยตฺวาธิกรณเมนํ    มนินฺทฺริยํ    อสํวุตํ    วิหรนฺตํ
อภิชฺฌาโทมนสฺสา    ปาปกา   อกุสลา   ธมฺมา   อนฺวาสฺสเวยฺยุํ   ตสฺส
สํวราย   ปฏิปชฺชติ   รกฺขติ   มนินฺทฺริยํ  มนินฺทฺริเย  สํวรํ  อาปชฺชติ  ฯ
โส  อิมินา  อริเยน  อินฺทฺริยสํวเรน  สมนฺนาคโต  อชฺฌตฺตํ  อพฺยาเสกสุขํ
ปฏิสํเวเทติ เอวํ โข มหาราช ภิกฺขุ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร โหติ ฯ
     [๑๒๓]   กถญฺจ   มหาราช   ภิกฺขุ   สติสมฺปชญฺเญน  สมนฺนาคโต
โหติ   อิธ   มหาราช   ภิกฺขุ   อภิกฺกนฺเต   ปฏิกฺกนฺเต   สมฺปชานการี
โหติ   อาโลกิเต   วิโลกิเต  สมฺปชานการี  โหติ  สมฺมิญฺชิเต  ปสาริเต
สมฺปชานการี   โหติ   สํฆาฏิปตฺตจีวรธารเณ  สมฺปชานการี  โหติ  อสิเต
ปีเต    ขายิเต   สายิเต   สมฺปชานการี   โหติ   อุจฺจารปสฺสาวกมฺเม
สมฺปชานการี   โหติ   คเต   ฐิเต  นิสินฺเน  สุตฺเต  ชาคริเต  ภาสิเต
ตุณฺหีภาเว   สมฺปชานการี   โหติ   ฯ   เอวํ   โข   มหาราช   ภิกฺขุ
สติสมฺปชญฺเญน สมนฺนาคโต โหติ ฯ
     [๑๒๔]   กถญฺจ  มหาราช  ภิกฺขุ  สนฺตุฏฺโฐ  โหติ  อิธ  มหาราช
ภิกฺขุ    สนฺตุฏฺโฐ   โหติ   กายปริหาริเกน   จีวเรน   กุจฺฉิปริหาริเกน
ปิณฺฑปาเตน   โส   เยน   เยเนว   ปกฺกมติ  สมาทาเยว  ปกฺกมติ  ฯ
เสยฺยถาปิ  มหาราช  ปกฺขี  สกุโณ  เยน  เยเนว  เฑติ  สปตฺตภาโร ว
เฑติ   เอวเมว  โข  มหาราช  ภิกฺขุ  สนฺตุฏฺโฐ  โหติ  กายปริหาริเกน
จีวเรน   กุจฺฉิปริหาริเกน   ปิณฺฑปาเตน   โส   เยน  เยเนว  ปกฺกมติ
สมาทาเยว ปกฺกมติ ฯ เอวํ โข มหาราช ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโฐ โหติ ฯ
     [๑๒๕]  โส  อิมินา  จ  อริเยน  สีลกฺขนฺเธน  สมนฺนาคโต อิมินา
จ    อริเยน    อินฺทฺริยสํวเรน    สมนฺนาคโต   อิมินา   จ   อริเยน
สติสมฺปชญฺเญน    สมนฺนาคโต    อิมาย    จ    อริยาย    สนฺตุฏฺฐิยา
สมนฺนาคโต    วิวิตฺตํ    เสนาสนํ    ภชติ   อรญฺญํ   รุกฺขมูลํ   ปพฺพตํ
กนฺทรํ   คิริคุหํ   สุสานํ   วนปตฺถํ   อพฺโภกาสํ   ปลาลปุญฺชํ   ฯ   โส
ปจฺฉาภตฺตํ     ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต     นิสีทติ     ปลฺลงฺกํ    อาภุชิตฺวา
อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สตึ อุปฏฺฐเปตฺวา ฯ
     {๑๒๕.๑}  โส  อภิชฺฌํ  โลเก  ปหาย วิคตาภิชฺเฌน เจตสา วิหรติ
อภิชฺฌาย   จิตฺตํ   ปริโสเธติ   พฺยาปาทปโทสํ   ปหาย  อพฺยาปนฺนจิตฺโต
วิหรติ    สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี    พฺยาปาทปโทสา    จิตฺตํ   ปริโสเธติ
ถีนมิทฺธํ   ปหาย   วิคตถีนมิทฺโธ   วิหรติ  อาโลกสญฺญี  สโต  สมฺปชาโน
ถีนมิทฺธา   จิตฺตํ   ปริโสเธติ   อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ  ปหาย  อนุทฺธโต  วิหรติ
อชฺฌตฺตํ    วูปสนฺตจิตฺโต   อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจา   จิตฺตํ   ปริโสเธติ  วิจิกิจฺฉํ
ปหาย   ติณฺณวิจิกิจฺโฉ   วิหรติ   อกถงฺกถี  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  วิจิกิจฺฉาย
จิตฺตํ ปริโสเธติ ฯ
     [๑๒๖]  เสยฺยถาปิ มหาราช ปุริโส อิณํ อาทาย กมฺมนฺเต ปโยเชยฺย
ตสฺส  เต  กมฺมนฺตา  ๑-  สมิชฺเฌยฺยุํ  โส  ยานิ  จ โปราณานิ อิณมูลานิ
ตานิ   จ  พฺยนฺตีกเรยฺย  สิยา  จสฺส  ๒-  อุตฺตรึ  อวสิฏฺฐํ  ทารภรณาย
ตสฺส   เอวมสฺส   อหํ   โข   ปุพฺเพ   อิณมาทาย  กมฺมนฺเต  ปโยเชสึ
ตสฺส  เม  เต  กมฺมนฺตา  สมิชฺฌึสุ  โสหํ  ยานิ  จ  โปราณานิ อิณมูลานิ
ตานิ  จ  พฺยนฺตีอกาสึ  อตฺถิ  จ  เม  อุตฺตรึ  อวสิฏฺฐํ  ทารภรณายาติ ฯ
โส ตโตนิทานํ ลเภถ ปาโมชฺชํ อธิคจฺเฉยฺย ๓- โสมนสฺสํ ฯ
     {๑๒๖.๑}  เสยฺยถาปิ  มหาราช  ปุริโส  อาพาธิโก  อสฺส ทุกฺขิโต
พาฬฺหคิลาโน   ภตฺตญฺจสฺส   นจฺฉาเทยฺย  น  จสฺส  กาเย  พลมตฺตา  ฯ
โส  อปเรน  สมเยน  ตมฺหา  อาพาธา  มุจฺเจยฺย  ภตฺตญฺจสฺส  ฉาเทยฺย
สิยา  จสฺส  กาเย  พลมตฺตา  ตสฺส  เอวมสฺส  อหํ โข ปุพฺเพ อาพาธิโก
อโหสึ  ทุกฺขิโต  พาฬฺหคิลาโน  ภตฺตญฺจ  เม  น  ฉาเทสิ  น จ เม อาสิ
กาเย  พลมตฺตา  โสมฺหิ  เอตรหิ  ตมฺหา  อาพาธา  มุตฺโต  กตฺตญฺจ เม
ฉาเทติ  อตฺถิ  จ  เม กาเย พลมตฺตาติ ฯ โส ตโตนิทานํ ลเภถ ปาโมชฺชํ
อธิคจฺเฉยฺย โสมนสฺสํ ฯ
     {๑๒๖.๒}  เสยฺยถาปิ  มหาราช  ปุริโส  พนฺธนาคาเร พนฺโธ อสฺส
โส  อปเรน  สมเยน  ตมฺหา  พนฺธนา  มุจฺเจยฺย  โสตฺถินา  อพฺภเยน น
จสฺส  กิญฺจิ  โภคานํ  วโย  ตสฺส  เอวมสฺส  อหํ โข ปุพฺเพ พนฺธนาคาเร
พนฺโธ  อโหสึ  โสมฺหิ  เอตรหิ  ตมฺหา  พนฺธนา มุตฺโต โสตฺถินา อพฺภเยน
@เชิงอรรถ:  กมฺมนฺโตติปิ ปาโฐ ฯ  สี. สิยา ตสฺส ฯ  อธิคจฺเฉปิติ ปาโฐ ฯ
นตฺถิ  จ  เม  กิญฺจิ  โภคานํ  วโยติ  ฯ  โส ตโตนิทานํ ลเภถ ปาโมชฺชํ
อธิคจฺเฉยฺย โสมนสฺสํ ฯ
     {๑๒๖.๓}  เสยฺยถาปิ  มหาราช  ปุริโส  ทาโส  อสฺส อนตฺตาธีโน
ปราธีโน  น  เยนกามํคโม  โส อปเรน สมเยน ตมฺหา ทาสพฺยา มุจฺเจยฺย
อตฺตาธีโน  อปราธีโน  ภุชิสฺโส  เยนกามํคโม  ตสฺส  เอวมสฺส  อหํ  โข
ปุพฺเพ   ทาโส  อโหสึ  อนตฺตาธีโน  ปราธีโน  น  เยนกามํคโม  โสมฺหิ
เอตรหิ   ตมฺหา   ทาสพฺยา   มุตฺโต   อตฺตาธีโน   อปราธีโน  ภุชิสฺโส
เยนกามํคโมติ โส ตโตนิทานํ ลเภถ ปาโมชฺชํ อธิคจฺเฉยฺย โสมนสฺสํ ฯ
     {๑๒๖.๔}  เสยฺยถาปิ  มหาราช  ปุริโส  สธโน  สโภโค  กนฺตารํ
อทฺธานมคฺคํ   ปฏิปชฺเชยฺย   ทุพฺภิกฺขํ   สปฺปฏิภยํ   โส  อปเรน  สมเยน
ตํ  กนฺตารํ  นิตฺถเรยฺย  โสตฺถินา  คามนฺตํ  อนุปาปุเณยฺย  เขมํ อปฺปฏิภยํ
ตสฺส  เอวมสฺส  อหํ  โข  ปุพฺเพ  สธโน  สโภโค  กนฺตารํ  อทฺธานมคฺคํ
ปฏิปชฺชึ   ทุพฺภิกฺขํ   สปฺปฏิภยํ   โสมฺหิ   เอตรหิ  ตํ  กนฺตารํ  นิตฺถิณฺโณ
โสตฺถินา   คามนฺตํ   อนุปฺปตฺโต   เขมํ   อปฺปฏิภยนฺติ   โส  ตโตนิทานํ
ลเภถ  ปาโมชฺชํ  อธิคจฺเฉยฺย  โสมนสฺสํ  ฯ  เอวเมว โข มหาราช ภิกฺขุ
ยถาอิณํ   ยถาโรคํ   ยถาพนฺธนาคารํ  ยถาทาสพฺยํ  ยถากนฺตารทฺธานมคฺคํ
เอวํ อิเม ปญฺจ นีวรเณ อปฺปหีเน อตฺตนิ สมนุปสฺสติ ฯ
     {๑๒๖.๕}    เสยฺยถาปิ   มหาราช   ยถาอานณฺยํ   ยถาอาโรคฺยํ
ยถาพนฺธนาโมกฺขํ     ยถาภุชิสฺสํ     ยถาเขมนฺตภูมึ    เอวเมว    โข
มหาราช ภิกฺขุ อิเม ปญฺจ นีวรเณ ปหีเน อตฺตนิ สมนุปสฺสติ ฯ
     [๑๒๗]   ตสฺสิเม   ปญฺจ   นีวรเณ   ปหีเน  อตฺตนิ  สมนุปสฺสโต
ปาโมชฺชํ   ชายติ   ปมุทิตสฺส   ปีติ  ชายติ  ปีติมนสฺส  กาโย  ปสฺสมฺภติ
ปสฺสทฺธกาโย สุขํ ปฏิสํเวเทติ สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ ฯ
     {๑๒๗.๑}  โส  วิวิจฺเจว  กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ
สวิจารํ  วิเวกชํ  ปีติสุขํ  ปฐมชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  โส อิมเมว
กายํ   วิเวกเชน  ปีติสุเขน  อภิสนฺเทติ  ปริสนฺเทติ  ปริปูเรติ  ปริปฺผรติ
นาสฺส  กิญฺจิ  สพฺพาวโต  กายสฺส  วิเวกเชน  ปีติสุเขน  อปฺผุฏํ  โหติ ฯ
เสยฺยถาปิ   มหาราช   ทกฺโข   นฺหาปโก   วา   นฺหาปกนฺเตวาสี  วา
กํสถาเล   นฺหานียจุณฺณานิ   อากิริตฺวา   อุทเกน   ปริปฺโผสกํ  สนฺเนยฺย
สายํ   นฺหานียปิณฺฑิเสฺนหานุคตา  เสฺนหปเรตา  ๑-  สนฺตรพาหิรา  ผุฏฺฐา
เสฺนเหน  น  จ  ปคฺฆรติ  ๒-  เอวเมว  โข  มหาราช  ภิกฺขุ  อิมเมว
กายํ   วิเวกเชน  ปีติสุเขน  อภิสนฺเทติ  ปริสนฺเทติ  ปริปูเรติ  ปริปฺผรติ
นาสฺส  กิญฺจิ  สพฺพาวโต  กายสฺส  วิเวกเชน  ปีติสุเขน  อปฺผุฏํ  โหติ ฯ
อิทํปิ   โข   มหาราช   สนฺทิฏฺฐิกํ   สามญฺญผลํ   ปุริเมหิ   สนฺทิฏฺฐิเกหิ
สามญฺญผเลหิ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ
     [๑๒๘]   ปุน   จปรํ   มหาราช   ภิกฺขุ  วิตกฺกวิจารานํ  วูปสมา
อชฺฌตฺตํ   สมฺปสาทนํ   เจตโส   เอโกทิภาวํ  อวิตกฺกํ  อวิจารํ  สมาธิชํ
ปีติสุขํ    ทุติยชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ฯ   โส   อิมเมว   กายํ
สมาธิเชน    ปีติสุเขน   อภิสนฺเทติ   ปริสนฺเทติ   ปริปูเรติ   ปริปฺผรติ
@เชิงอรรถ:  สี. ยาสฺส นหานียปิณฺฑิสิเนหานุเสนปเรตา ฯ  สี. ปคฺฆรณี ฯ
นาสฺส    กิญฺจิ   สพฺพาวโต   กายสฺส   สมาธิเชน   ปีติสุเขน   อปฺผุฏํ
โหติ ฯ
     {๑๒๘.๑}  เสยฺยถาปิ  มหาราช  อุทกรหโท  คมฺภีโร  อุพฺภิโตทโก
ตสฺส   เนวสฺส   ปุรตฺถิมาย   ทิสาย   อุทกสฺส   อายมุขํ  น  ทกฺขิณาย
ทิสาย   อุทกสฺส   อายมุขํ   น   ปจฺฉิมาย   ทิสาย   อุทกสฺส  อายมุขํ
น   อุตฺตราย  ทิสาย  อุทกสฺส  อายมุขํ  เทโว  วา  นํ  กาเลน  กาลํ
สมฺมาธารํ   อนุปฺปเวจฺเฉยฺย   อถโข   ตมฺหา   วา   อุทกรหทา  สีตา
วาริธารา   อุพฺภิชฺชิตฺวา  ตเมว  อุทกรหทํ  สีเตน  วารินา  อภิสนฺเทยฺย
ปริสนฺเทยฺย    ปริปูเรยฺย    ปริปฺผเรยฺย    นาสฺส   กิญฺจิ   สพฺพาวโต
อุทกรหทสฺส   สีเตน   วารินา   อปฺผุฏํ  อสฺส  เอวเมว  โข  มหาราช
ภิกฺขุ   อิมเมว   กายํ   สมาธิเชน   ปีติสุเขน   อภิสนฺเทติ  ปริสนฺเทติ
ปริปูเรติ   ปริปฺผรติ   นาสฺส   กิญฺจิ   สพฺพาวโต   กายสฺส  สมาธิเชน
ปีติสุเขน   อปฺผุฏํ  โหติ  ฯ  อิทํปิ  โข  มหาราช  สนฺทิฏฺฐิกํ  สามญฺญผลํ
ปุริเมหิ สนฺทิฏฺฐิเกหิ สามญฺญผเลหิ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ
     [๑๒๙]  ปุน  จปรํ  มหาราช  ภิกฺขุ ปีติยา จ วิราคา อุเปกฺขโก จ
วิหรติ  สโต  จ  สมฺปชาโน  สุขญฺจ  กาเยน  ปฏิสํเวเทติ  ยนฺตํ  อริยา
อาจิกฺขนฺติ    อุเปกฺขโก   สติมา   สุขวิหารีติ   ตติยชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช
วิหรติ  ฯ  โส  อิมเมว  กายํ  นิปฺปีติเกน  สุเขน  อภิสนฺเทติ ปริสนฺเทติ
ปริปูเรติ   ปริปฺผรติ   นาสฺส   กิญฺจิ   สพฺพาวโต   กายสฺส  นิปฺปีติเกน
สุเขน อปฺผุฏํ โหติ ฯ
     {๑๒๙.๑}   เสยฺยถาปิ   มหาราช   อุปฺปลินิยํ  วา  ปทุมินิยํ  วา
ปุณฺฑรีกินิยํ   วา  อปฺเปกจฺจานิ  อุปฺปลานิ  วา  ปทุมานิ  วา  ปุณฺฑรีกานิ
วา   อุทเก  ชาตานิ  อุทเก  สํวฑฺฒานิ  อุทกานุคตานิ  อนฺโตนิมุคฺคโปสีนิ
ตานิ   ยาว   จ   อคฺคา  ยาว  จ  มูลา  สีเตน  วารินา  อภิสนฺนานิ
ปริปูรานิ    ปริปฺผฏานิ    นาสฺส    กิญฺจิ   สพฺพาวตํ   อุปฺปลานํ   วา
ปทุมานํ   วา  ปุณฺฑรีกานํ  วา  สีเตน  วารินา  อปฺผุฏํ  อสฺส  เอวเมว
โข   มหาราช   ภิกฺขุ   อิเมว   กายํ   นิปฺปีติเกน  สุเขน  อภิสนฺเทติ
ปริสนฺเทติ   ปริปูเรติ   ปริปฺผรติ   นาสฺส   กิญฺจิ   สพฺพาวโต  กายสฺส
นิปฺปีติเกน   สุเขน   อปฺผุฏํ   โหติ  ฯ  อิทํปิ  โข  มหาราช  สนฺทิฏฺฐิกํ
สามญฺญผลํ    ปุริเมหิ    สนฺทิฏฺฐิเกหิ    สามญฺญผเลหิ    อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ
     [๑๓๐]  ปุน  จปรํ  มหาราช  ภิกฺขุ  สุขสฺส  จ  ปหานา  ทุกฺขสฺส
จ    ปหานา   ปุพฺเพว   โสมนสฺสโทมนสฺสานํ   อตฺถงฺคมา   อทุกฺขมสุขํ
อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ   จตุตฺถชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  โส  อิมเมว
กายํ  ปริสุทฺเธน  เจตสา  ปริโยทาเตน  ผริตฺวา  นิสินฺโน  โหติ  นาสฺส
กิญฺจิ   สพฺพาวโต   กายสฺส   ปริสุทฺเธน  เจตสา  ปริโยทาเตน  อปฺผุฏํ
โหติ ฯ
     {๑๓๐.๑}  เสยฺยถาปิ  มหาราช  ปุริโส  โอทาเตน  วตฺเถน สสีสํ
ปารุปิตฺวา  นิสินฺโน  อสฺส  นาสฺส  กิญฺจิ  สพฺพาวโต  กายสฺส  โอทาเตน
วตฺเถน   อปฺผุฏํ   อสฺส  เอวเมว  โข  มหาราช  ภิกฺขุ  อิมเมว  กายํ
ปริสุทฺเธน   เจตสา   ปริโยทาเตน   ผริตฺวา   นิสินฺโน   โหติ  นาสฺส
กิญฺจิ   สพฺพาวโต   กายสฺส   ปริสุทฺเธน  เจตสา  ปริโยทาเตน  อปฺผุฏํ
โหติ    ฯ   อิทํปิ   โข   มหาราช   สนฺทิฏฺฐิกํ   สามญฺญผลํ   ปุริเมหิ
สนฺทิฏฺฐิเกหิ สามญฺญผเลหิ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ
     [๑๓๑]  โส  เอวํ  สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต  กมฺมนิเย  ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต  ญาณทสฺสนาย
จิตฺตํ  อภินีหรติ  อภินินฺนาเมติ  ฯ  โส  เอวํ ปชานาติ อยํ โข เม กาโย
รูปี     จาตุมฺมหาภูติโก     มาตาเปตฺติกสมฺภโว     โอทนกุมฺมาสุปจโย
อนิจฺจุจฺฉาทนปริมทฺทนเภทนวิทฺธํสนธมฺโม    อิทญฺจ    ปน   เม   วิญฺญาณํ
เอตฺถ นิสฺสิตํ เอตฺถ ปฏิพทฺธนฺติ ฯ
     {๑๓๑.๑}  เสยฺยถาปิ  มหาราช  มณิเวฬุริโย สุโภ ชาติมา อฏฺฐํโส
สุปริกมฺมกโต   อจฺโฉ   วิปฺปสนฺโน   สพฺพาการสมฺปนฺโน   ตตฺรสฺส  สุตฺตํ
อาวุตํ  นีลํ  วา  ปีตํ วา โลหิตํ วา โอทาตํ วา ปณฺฑรสุตฺตํ ๑- วา ตเมนํ
จกฺขุมา  ปุริโส  หตฺเถ  กริตฺวา  ปจฺจเวกฺเขยฺย อยํ โข มณิเวฬุริโย สุโภ
ชาติมา   อฏฺฐํโส   สุปริกมฺมกโต  อจฺโฉ  วิปฺปสนฺโน  สพฺพาการสมฺปนฺโน
ตตฺริทํ  สุตฺตํ  อาวุตํ  นีลํ  วา  ปีตํ วา โลหิตํ วา โอทาตํ วา ปณฺฑรสุตฺตํ
วาติ เอวเมว โข มหาราช ภิกฺขุ เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
ญาณทสฺสนาย   จิตฺตํ   อภินีหรติ   อภินินฺนาเมติ   โส   เอวํ  ปชานาติ
อยํ   โข   เม   กาโย   รูปี   จาตุมฺมหาภูติโก   มาตาเปตฺติกสมฺภโว
โอทนกุมฺมาสุปจโย อนิจฺจุจฺฉาทนปริมทฺทนเภทนวิทฺธํสนธมฺโม
อิทญฺจ  ปน  เม  วิญฺญาณํ  เอตฺถ  นิสฺสิตํ  เอตฺถ  ปฏิพทฺธนฺติ ฯ อิทํปิ โข
@เชิงอรรถ:  สี. ปณฺฑุสุตฺตํ ฯ
มหาราช   สนฺทิฏฺฐิกํ   สามญฺญผลํ   ปุริเมหิ   สนฺทิฏฺฐิเกหิ  สามญฺญผเลหิ
อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ
     [๑๓๒]  โส  เอวํ  สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต   อาเนญฺชปฺปตฺเต   มโนมยํ
อภินิมฺมินนาย   จิตฺตํ   อภินีหรติ  อภินินฺนาเมติ  ฯ  โส  อิมมฺหา  กายา
อญฺญํ กายํ อภินิมฺมินาติ รูปึ มโนมยํ สพฺพงฺคปจฺจงฺคํ อหีนินฺทฺริยํ
     {๑๓๒.๑}  เสยฺยถาปิ  มหาราช  ปุริโส มุญฺชมฺหา อิสิกํ ปพฺพาเหยฺย
ตสฺส  เอวมสฺส  อยํ  มุญฺโช  อยํ  อิสิกา  อญฺโญ  มุญฺโช  อญฺญา  อิสิกา
มุญฺชมฺหา  เตฺวว  อิสิกา  ปพาฬฺหาติ  ๑-  เสยฺยถา  วา  ปน  มหาราช
ปุริโส  อสึ  โกสิยา  ปพาเหยฺย  ตสฺส  เอวมสฺส อยํ อสิ อยํ โกสิ อญฺโญ
อสิ  อญฺญา  โกสิ  โกสิยา  เตฺวว  อสิ  ปพฺพาฬฺหาติ  เสยฺยถา  วา ปน
มหาราช  ปุริโส  อหึ  กรณฺฑา  อุทฺธเรยฺย  ตสฺส  เอวมสฺส  อยํ อหิ อยํ
กรณฺโฑ   อญฺโญ  อหิ  อญฺโญ  กรณฺโฑ  กรณฺฑา  เตฺวว  อหิ  อุทฺธริโตติ
เอวเมว  โข  มหาราช  ภิกฺขุ เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
มโนมยํ   อภินิมฺมินนาย  จิตฺตํ  อภินีหรติ  อภินินฺนาเมติ  ฯ  โส  อิมมฺหา
กายา  อญฺญํ  กายํ  อภินิมฺมินาติ  รูปึ มโนมยํ สพฺพงฺคปจฺจงฺคํ อหีนินฺทฺริยํ ฯ
อิทํปิ  โข  มหาราช สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ ปุริเมหิ สนฺทิฏฺฐิเกหิ สามญฺญผเลหิ
@เชิงอรรถ:  สี. ปวาลฺหาติ ฯ
อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ
     [๑๓๓]  โส  เอวํ  สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต  อิทฺธิวิธาย
จิตฺตํ   อภินีหรติ   อภินินฺนาเมติ   โส   อเนกวิหิตํ  อิทฺธิวิธํ  ปจฺจนุโภติ
เอโกปิ   หุตฺวา  พหุธา  โหติ  พหุธาปิ  หุตฺวา  เอโก  โหติ  อาวิภาวํ
ติโรภาวํ    ติโรกุฑฺฑํ   ติโรปาการํ   ติโรปพฺพตํ   อสชฺชมาโน   คจฺฉติ
เสยฺยถาปิ   อากาเส   ปฐวิยาปิ   อุมฺมุชฺชนิมฺมุชฺชํ   กโรติ   เสยฺยถาปิ
อุทเก   อุทเกปิ   อภิชฺชมาเน   คจฺฉติ   เสยฺยถาปิ  ปฐวิยํ  อากาเสปิ
ปลฺลงฺเกน    กมติ    เสยฺยถาปิ    ปกฺขีสกุโณ    อิเมปิ   จนฺทิมสุริเย
เอวํมหิทฺธิเก    เอวํมหานุภาเว   ปาณินา   ปริมสติ   ปริมชฺชติ   ยาว
พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺเตติ
     {๑๓๓.๑}  เสยฺยถาปิ มหาราช ทกฺโข กุมฺภกาโร วา กุมฺภการนฺเตวาสี
วา  สุปริกมฺมกตาย  มตฺติกาย  ยํ  ยเทว ภาชนวิกตึ อากงฺเขยฺย ตนฺตเทว
กเรยฺย  อภินิปฺผาเทยฺย  เสยฺยถา  วา ปน มหาราช ทกฺโข ทนฺตกาโร วา
ทนฺตการนฺเตวาสี   วา   สุปริกมฺมกตสฺมึ   ทนฺตสฺมึ  ยํ  ยเทว  ทนฺตวิกตึ
อากงฺเขยฺย  ตนฺตเทว  กเรยฺย  อภินิปฺผาเทยฺย เสยฺยถา วา ปน มหาราช
ทกฺโข    สุวณฺณกาโร   วา   สุวณฺณการนฺเตวาสี   วา   สุปริกมฺมกตสฺมึ
สุวณฺณสฺมึ  ยํ ยเทว สุวณฺณวิกตึ อากงฺเขยฺย ตนฺตเทว กเรยฺย อภินิปฺผาเทยฺย
เอวเมว  โข  มหาราช  ภิกฺขุ เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
อิทฺธิวิธาย   จิตฺตํ  อภินีหรติ  อภินินฺนาเมติ  ฯ  โส  อเนกวิหิตํ  อิทฺธิวิธํ
ปจฺจนุโภติ  เอโกปิ  หุตฺวา  พหุธา  โหติ  พหุธาปิ  หุตฺวา  เอโก  โหติ
อาวิภาวํ   ติโรภาวํ   ติโรกุฑฺฑํ   ติโรปาการํ   ติโรปพฺพตํ  อสชฺชมาโน
คจฺฉติ    เสยฺยถาปิ    อากาเส    ปฐวิยาปิ   อุมฺมุชฺชนิมฺมุชฺชํ   กโรติ
เสยฺยถาปิ   อุทเก   อุทเกปิ   อภิชฺชมาเน   คจฺฉติ  เสยฺยถาปิ  ปฐวิยํ
อากาเสปิ  ปลฺลงฺเกน  กมติ  เสยฺยถาปิ  ปกฺขีสกุโณ  อิเมปิ  จนฺทิมสุริเย
เอวํมหิทฺธิเก    เอวํมหานุภาเว   ปาณินา   ปริมสติ   ปริมชฺชติ   ยาว
พฺรหฺมโลกาปิ  กาเยน  วสํ  วตฺเตติ  ฯ  อิทํปิ  โข  มหาราช  สนฺทิฏฺฐิกํ
สามญฺญผลํ    ปุริเมหิ    สนฺทิฏฺฐิเกหิ    สามญฺญผเลหิ    อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ
     [๑๓๔]  โส  เอวํ  สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต   อาเนญฺชปฺปตฺเต   ทิพฺพาย
โสตธาตุยา  จิตฺตํ  อภินีหรติ  อภินินฺนาเมติ  ฯ  โส  ทิพฺพาย โสตธาตุยา
วิสุทฺธาย  อติกฺกนฺตมานุสิกาย  อุโภ  สทฺเท  สุณาติ  ทิพฺเพ  จ มานุเส จ
เย ทูเร สนฺติเก จ
     {๑๓๔.๑}  เสยฺยถาปิ   มหาราช   ปุริโส   อทฺธานมคฺคปฏิปนฺโน
โส    สุเณยฺย    เภริสทฺทํปิ    มุทิงฺคสทฺทํปิ    สํขสทฺทํปิ    ปณวสทฺทํปิ
เทณฺฑิมสทฺทํปิ   ตสฺส   เอวมสฺส   เภริสทฺโท   อิติปิ  มุทิงฺคสทฺโท  อิติปิ
สํขสทฺโท   อิติปิ   ปณวสทฺโท  อิติปิ  เทณฺฑิมสทฺโท  อิติปิ  เอวเมว  โข
มหาราช  ภิกฺขุ  เอวํ  สมาหิเต  จิตฺเต  ปริสุทฺเธ  ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต   อาเนญฺชปฺปตฺเต   ทิพฺพาย
โสตธาตุยา   จิตฺตํ   อภินีหรติ  อภินินฺนาเมติ  โส  ทิพฺพาย  โสตธาตุยา
วิสุทฺธาย   อติกฺกนฺตมานุสิกาย  อุโภ  สทฺเท  สุณาติ  ทิพฺเพ  จ  มานุเส
จ  เย  ทูเร  สนฺติเก  จ  ฯ  อิทํปิ  โข  มหาราช สนฺทิฏฺฐิกํ สามญฺญผลํ
ปุริเมหิ สนฺทิฏฺฐิเกหิ สามญฺญผเลหิ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ
     [๑๓๕]   โส   เอวํ   สมาหิเต   จิตฺเต  ปริสุทฺเธ  ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
เจโตปริยญาณาย   จิตฺตํ   อภินีหรติ   อภินินฺนาเมติ  ฯ  โส  ปรสตฺตานํ
ปรปุคฺคลานํ   เจตสา   เจโต   ปริจฺจ   ปชานาติ   สราคํ  วา  จิตฺตํ
สราคํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   วีตราคํ   วา   จิตฺตํ   วีตราคํ  จิตฺตนฺติ
ปชานาติ   สโทสํ   วา   จิตฺตํ   สโทสํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ  วีตโทสํ
วา   จิตฺตํ   วีตโทสํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   สโมหํ  วา  จิตฺตํ  สโมหํ
จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   วีตโมหํ   วา   จิตฺตํ  วีตโมหํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ
สํขิตฺตํ   วา   จิตฺตํ   สํขิตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ  วิกฺขิตฺตํ  วา  จิตฺตํ
วิกฺขิตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   มหคฺคตํ   วา   จิตฺตํ  มหคฺคตํ  จิตฺตนฺติ
ปชานาติ   อมหคฺคตํ   วา  จิตฺตํ  อมหคฺคตํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  สอุตฺตรํ
วา   จิตฺตํ   สอุตฺตรํ   จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  อนุตฺตรํ  วา  จิตฺตํ  อนุตฺตรํ
จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   สมาหิตํ   วา   จิตฺตํ  สมาหิตํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ
อสมาหิตํ   วา   จิตฺตํ  อสมาหิตํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  วิมุตฺตํ  วา  จิตฺตํ
วิมุตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   อวิมุตฺตํ   วา   จิตฺตํ   อวิมุตฺตํ  จิตฺตนฺติ
ปชานาติ ฯ
     {๑๓๕.๑}   เสยฺยถาปิ  มหาราช  อิตฺถี  วา  ปุริโส  วา  ทหโร
วา  ยุวา  มณฺฑนกชาติโก  อาทาเส  วา  ปริสุทฺเธ  ปริโยทาเต  อจฺเฉ
วา   อุทกปตฺเต  สกํ  มุขนิมิตฺตํ  ปจฺจเวกฺขมาโน  สกณิกํ  วา  สกณิกนฺติ
ชาเนยฺย  อกณิกํ  วา  อกณิกนฺติ  ชาเนยฺย  เอวเมว  โข มหาราช ภิกฺขุ
เอวํ  สมาหิเต  จิตฺเต  ปริสุทฺเธ  ปริโยทาเต  อนงฺคเณ  วิคตูปกฺกิเลเส
มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต   อาเนญฺชปฺปตฺเต   เจโตปริยญาณาย   จิตฺตํ
อภินีหรติ   อภินินฺนาเมติ   โส  ปรสตฺตานํ  ปรปุคฺคลานํ  เจตสา  เจโต
ปริจฺจ  ปชานาติ  สราคํ  วา  จิตฺตํ  สราคํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  วีตราคํ
วา   จิตฺตํ   วีตราคํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   สโทสํ  วา  จิตฺตํ  สโทสํ
จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   วีตโทสํ   วา   จิตฺตํ  วีตโทสํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ
สโมหํ   วา   จิตฺตํ   สโมหํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ  วีตโมหํ  วา  จิตฺตํ
วีตโมหํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   สํขิตฺตํ   วา   จิตฺตํ   สํขิตฺตํ   จิตฺตนฺติ
ปชานาติ   วิกฺขิตฺตํ   วา   จิตฺตํ   วิกฺขิตฺตํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  มหคฺคตํ
วา   จิตฺตํ  มหคฺคตํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  อมหคฺคตํ  วา  จิตฺตํ  อมหคฺคตํ
จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   สอุตฺตรํ   วา   จิตฺตํ  สอุตฺตรํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ
อนุตฺตรํ   วา   จิตฺตํ   อนุตฺตรํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  สมาหิตํ  วา  จิตฺตํ
สมาหิตํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   อสมาหิตํ  วา  จิตฺตํ  อสมาหิตํ  จิตฺตนฺติ
ปชานาติ   วิมุตฺตํ   วา  จิตฺตํ  วิมุตฺตํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  อวิมุตฺตํ  วา
จิตฺตํ   อวิมุตฺตํ   จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  ฯ  อิทํปิ  โข  มหาราช  สนฺทิฏฺฐิกํ
สามญฺญผลํ    ปุริเมหิ    สนฺทิฏฺฐิเกหิ    สามญฺญผเลหิ    อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ
     [๑๓๖]  โส  เอวํ  สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส     มุทุภูเต     กมฺมนิเย     ฐิเต     อาเนญฺชปฺปตฺเต
ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณาย    จิตฺตํ   อภินีหรติ   อภินินฺนาเมติ   ฯ   โส
อเนกวิหิตํ   ปุพฺเพนิวาสํ   อนุสฺสรติ   เสยฺยถีทํ   เอกํปิ   ชาตึ  เทฺวปิ
ชาติโย   ติสฺโสปิ   ชาติโย   จตสฺโสปิ  ชาติโย  ปญฺจปิ  ชาติโย  ทสปิ
ชาติโย  วีสมฺปิ  ชาติโย  ตึสมฺปิ  ชาติโย  จตฺตาฬีสํปิ  ชาติโย  ปญฺญาสํปิ
ชาติโย   สตํปิ   ชาติโย   สหสฺสํปิ  ชาติโย  สตสหสฺสมฺปิ  ชาติโย  ๑-
อเนเกปิ  สํวฏฺฏกปฺเป  อเนเกปิ  วิวฏฺฏกปฺเป  อเนเกปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป
อมุตฺราสึ  เอวํนาโม  เอวํโคตฺโต  เอวํวณฺโณ  เอวมาหาโร เอวํสุขทุกฺข-
ปฏิสํเวที  เอวมายุปริยนฺโต  โส  ตโต  จุโต  อมุตฺร อุทปาทึ ตตฺราปาสึ
เอวํนาโม   เอวํโคตฺโต   เอวํวณฺโณ  เอวมาหาโร  เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที
เอวมายุปริยนฺโต   โส   ตโต   จุโต   อิธูปปนฺโนติ   ฯ  อิติ  สาการํ
สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ฯ
     {๑๓๖.๑}  เสยฺยถาปิ  มหาราช  ปุริโส  สกมฺหา คามา อญฺญํ คามํ
คจฺเฉยฺย   ตมฺหาปิ  คามา  อญฺญํปิ  คามํ  คจฺเฉยฺย  โส  ตมฺหา  คามา
สกํเยว  คามํ  ปจฺจาคจฺเฉยฺย  ตสฺส  เอวมสฺส อหํ โข สกมฺหา คามา อมุํ
คามํ  อคญฺฉึ ตตฺราหํ เอวํ อฏฺฐาสึ เอวํ นิสีทึ เอวํ อภาสึ เอวํ ตุณฺหี อโหสึ
ตมฺหาปิ  คามา  อมุํ  คามํ  อคญฺฉึ ตตฺราปาหํ เอวํ อฏฺฐาสึ ๒- เอวํ นิสีทึ
@เชิงอรรถ:  สี. ชาติสตมฺปิ ชาติสหสฺสมฺปิ ชาติสตสหสฺสมฺปิ ฯ  สี. อาคจฺฉึ
@ตตฺราปาสึ เอวํ อฏฺฐาสึ ฯ
เอวํ  อภาสึ  เอวํ  ตุณฺหี  อโหสึ  โสมฺหิ  ตมฺหา  คามา  สกํเยว  คามํ
ปจฺจาคโตติ   เอวเมว   โข   มหาราช  ภิกฺขุ  เอวํ  สมาหิเต  จิตฺเต
ปริสุทฺเธ   ปริโยทาเต   อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต  กมฺมนิเย
ฐิเต    อาเนญฺชปฺปตฺเต    ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณาย   จิตฺตํ   อภินีหรติ
อภินินฺนาเมติ   โส  อเนกวิหิตํ  ปุพฺเพนิวาสํ  อนุสฺสรติ  เสยฺยถีทํ  เอกํปิ
ชาตึ   เทฺวปิ   ชาติโย   ติสฺโสปิ   ชาติโย  จตสฺโสปิ  ชาติโย  ปญฺจปิ
ชาติโย   ทสปิ   ชาติโย   วีสํปิ   ชาติโย   ตึสํปิ  ชาติโย  จตฺตาฬีสํปิ
ชาติโย  ปญฺญาสํปิ  ชาติโย  สตํปิ  ชาติโย  สหสฺสํปิ  ชาติโย  สตสหสฺสํปิ
ชาติโย    อเนเกปิ   สํวฏฺฏกปฺเป   อเนเกปิ   วิวฏฺฏกปฺเป   อเนเกปิ
สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป    อมุตฺราสึ    เอวํนาโม    เอวํโคตฺโต   เอวํวณฺโณ
เอวมาหาโร   เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที   เอวมายุปริยนฺโต  โส  ตโต  จุโต
อมุตฺร    อุทปาทึ    ตตฺราปาสึ   เอวํนาโม   เอวํโคตฺโต   เอวํวณฺโณ
เอวมาหาโร   เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที   เอวมายุปริยนฺโต  โส  ตโต  จุโต
อิธูปปนฺโนติ  อิติ  สาการํ  สอุทฺเทสํ  อเนกวิหิตํ  ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ฯ
อิทํปิ   โข   มหาราช   สนฺทิฏฺฐิกํ   สามญฺญผลํ   ปุริเมหิ   สนฺทิฏฺฐิเกหิ
สามญฺญผเลหิ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ
     [๑๓๗]  โส  เอวํ  สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต   อาเนญฺชปฺปตฺเต   สตฺตานํ
จุตูปปาตญาณาย   จิตฺตํ   อภินีหรติ   อภินินฺนาเมติ   ฯ   โส   ทิพฺเพน
จกฺขุนา    วิสุทฺเธน    อติกฺกนฺตมานุสเกน   สตฺเต   ปสฺสติ   จวมาเน
อุปปชฺชมาเน    หีเน   ปณีเต   สุวณฺเณ   ทุพฺพณฺเณ   สุคเต   ทุคฺคเต
ยถากมฺมูปเค  สตฺเต  ปชานาติ  อิเม  วต  โภนฺโต สตฺตา กายทุจฺจริเตน
สมนฺนาคตา   วจีทุจฺจริเตน   สมนฺนาคตา   มโนทุจฺจริเตน   สมนฺนาคตา
อริยานํ    อุปวาทกา    มิจฺฉาทิฏฺฐิกา    มิจฺฉาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา   เต
กายสฺส   เภทา   ปรํ  มรณา  อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปนฺนา
อิเม  วา  ปน  โภนฺโต  สตฺตา  กายสุจริเตน  สมนฺนาคตา  วจีสุจริเตน
สมนฺนาคตา     มโนสุจริเตน    สมนฺนาคตา    อริยานํ    อนุปวาทกา
สมฺมาทิฏฺฐิกา     สมฺมาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา     เต    กายสฺส    เภทา
ปรมฺมรณา  สุคตึ  สคฺคํ  โลกํ  อุปปนฺนาติ  อิติ  ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน
อติกฺกนฺตมานุสเกน    สตฺเต   ปสฺสติ   จวมาเน   อุปปชฺชมาเน   หีเน
ปณีเต   สุวณฺเณ   ทุพฺพณฺเณ   สุคเต   ทุคฺคเต   ยถากมฺมูปเค   สตฺเต
ปชานาติ ฯ
     {๑๓๗.๑}   เสยฺยถาปิ   มหาราช   มชฺเฌ  สิงฺฆาฏเก  ปาสาโท
ตตฺร   จกฺขุมา   ปุริโส   ฐิโต   ปสฺเสยฺย   มนุสฺเส  เคหํ  ปวิสนฺเตปิ
นิกฺขมนฺเตปิ   รถิยาย   วิถึ   สญฺจรนฺเตปิ  มชฺเฌ  สิงฺฆาฏเก  นิสินฺเนปิ
ตสฺส   เอวมสฺส   เอเต   มนุสฺสา   เคหํ   ปวิสนฺติ  เอเต  นิกฺขมนฺติ
เอเต   รถิยาย   วิถึ   สญฺจรนฺติ  เอเต  มชฺเฌ  สิงฺฆาฏเก  นิสินฺนาติ
เอวเมว  โข  มหาราช  ภิกฺขุ เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
สตฺตานํ      จุตูปปาตญาณาย     จิตฺตํ     อภินีหรติ     อภินินฺนาเมติ
โส    ทิพฺเพน    จกฺขุนา    วิสุทฺเธน    อติกฺกนฺตมานุสเกน    สตฺเต
ปสฺสติ   จวมาเน   อุปปชฺชมาเน   หีเน   ปณีเต   สุวณฺเณ   ทุพฺพณฺเณ
สุคเต   ทุคฺคเต   ยถากมฺมูปเค   สตฺเต  ปชานาติ  อิเม  วต  โภนฺโต
สตฺตา    กายทุจฺจริเตน    สมนฺนาคตา    วจีทุจฺจริเตน    สมนฺนาคตา
มโนทุจฺจริเตน    สมนฺนาคตา    อริยานํ    อุปวาทกา    มิจฺฉาทิฏฺฐิกา
มิจฺฉาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา   เต   กายสฺส   เภทา   ปรํ   มรณา  อปายํ
ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ   อุปปนฺนา   อิเม   วา  ปน  โภนฺโต  สตฺตา
กายสุจริเตน    สมนฺนาคตา   วจีสุจริเตน   สมนฺนาคตา   มโนสุจริเตน
สมนฺนาคตา  อริยานํ  อนุปวาทกา  สมฺมาทิฏฺฐิกา  สมฺมาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา
เต   กายสฺส   เภทา  ปรํ  มรณา  สุคตึ  สคฺคํ  โลกํ  อุปปนฺนาติ  อิติ
ทิพฺเพน    จกฺขุนา    วิสุทฺเธน    อติกฺกนฺตมานุสเกน   สตฺเต   ปสฺสติ
จวมาเน   อุปปชฺชมาเน   หีเน   ปณีเต   สุวณฺเณ   ทุพฺพณฺเณ   สุคเต
ทุคฺคเต  ยถากมฺมูปเค  สตฺเต  ปชานาติ  ฯ  อิทํปิ โข มหาราช สนฺทิฏฺฐิกํ
สามญฺญผลํ    ปุริเมหิ    สนฺทิฏฺฐิเกหิ    สามญฺญผเลหิ    อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ
     [๑๓๘]  โส  เอวํ  สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต   อาเนญฺชปฺปตฺเต  อาสวานํ
ขยญาณาย   จิตฺตํ   อภินีหรติ   อภินินฺนาเมติ   ฯ   โส   อิทํ  ทุกฺขนฺติ
ยถาภูตํ    ปชานาติ    อยํ   ทุกฺขสมุทโยติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   อยํ
ทุกฺขนิโรโธติ    ยถาภูตํ   ปชานาติ   อยํ   ทุกฺขนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ
ยถาภูตํ  ปชานาติ  อิเม  อาสวาติ  ยถาภูตํ  ปชานาติ อยํ อาสวสมุทโยติ
ยถาภูตํ     ปชานาติ    อยํ    อาสวนิโรโธติ    ยถาภูตํ    ปชานาติ
อยํ   อาสวนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ยถาภูตํ  ปชานาติ  ฯ  ตสฺส  เอวํ
ชานโต    เอวํ   ปสฺสโต   กามาสวาปิ   จิตฺตํ   วิมุจฺจติ   ภวาสวาปิ
จิตฺตํ  วิมุจฺจติ  อวิชฺชาสวาปิ  จิตฺตํ  วิมุจฺจติ  ฯ  วิมุตฺตสฺมึ  วิมุตฺตมิติ
ญาณํ   โหติ   ฯ   ขีณา   ชาติ  วุสิตํ  พฺรหฺมจริยํ  กตํ  กรณียํ  นาปรํ
อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ฯ
     {๑๓๘.๑}  เสยฺยถาปิ    มหาราช   ปพฺพตสํเขเป   อุทกรหโท
อจฺโฉ  วิปฺปสนฺโน  อนาวิโล  ตตฺถ  จกฺขุมา  ปุริโส  ตีเร ฐิโต ปสฺเสยฺย
สิปฺปิกสมฺพุกํปิ     สกฺขรกฐลํปิ     มจฺฉคุมฺพํปิ     จรนฺตํปิ     ติฏฺฐนฺตํปิ
ตสฺส   เอวมสฺส   อยํ   โข   อุทกรหโท  อจฺโฉ  วิปฺปสนฺโน  อนาวิโล
ตตฺถิเม    สิปฺปิกสมฺพุกาปิ    สกฺขรกฐลํปิ   ๑-   มจฺฉคุมฺพาปิ   จรนฺติปิ
ติฏฺฐนฺติปีติ   เอวเมว   โข   มหาราช   ภิกฺขุ  เอวํ  สมาหิเต  จิตฺเต
ปริสุทฺเธ   ปริโยทาเต   อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต  กมฺมนิเย
ฐิเต    อาเนญฺชปฺปตฺเต    อาสวานํ    ขยญาณาย    จิตฺตํ   อภินีหรติ
อภินินฺนาติ   โส   อิทํ   ทุกฺขนฺติ  ยถาภูตํ  ปชานาติ  อยํ  ทุกฺขสมุทโยติ
ยถาภูตํ    ปชานาติ    อยํ   ทุกฺขนิโรโธติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   อยํ
ทุกฺขนิโรธคามินี    ปฏิปทาติ    ยถาภูตํ    ปชานาติ   อิเม   อาสวาติ
ยถาภูตํ    ปชานาติ   อยํ   อาสวสมุทโยติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   อยํ
อาสวนิโรโธติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   อยํ   อาสวนิโรธคามินี  ปฏิปทาติ
ยถาภูตํ  ปชานาติ  ฯ  ตสฺส  เอวํ  ชานโต  เอวํ  ปสฺสโต  กามาสวาปิ
@เชิงอรรถ:  สี. สกฺขรกฐลาปิ ฯ
จิตฺตํ    วิมุจฺจติ    ภวาสวาปิ   จิตฺตํ   วิมุจฺจติ   อวิชฺชาสวาปิ   จิตฺตํ
วิมุจฺจติ   ฯ   วิมุตฺตสฺมึ   วิมุตฺตมิติ  ญาณํ  โหติ  ฯ  ขีณา  ชาติ  วุสิตํ
พฺรหฺมจริยํ   กตํ   กรณียํ   นาปรํ   อิตฺถตฺตายาติ   ปชานาติ  ฯ  อิทํปิ
โข     มหาราช    สนฺทิฏฺฐิกํ    สามญฺญผลํ    ปุริเมหิ    สนฺทิฏฺฐิเกหิ
สามญฺญผเลหิ   อภิกฺกนฺตตรญฺจ   ปณีตตรญฺจ   ฯ   อิมสฺมา  จ  ปน  ๑-
มหาราช    สนฺทิฏฺฐิกา    สามญฺญผลา    อญฺญํ   สนฺทิฏฺฐิกํ   สามญฺญผลํ
อุตฺตริตรํ วา ปณีตตรํ วา นตฺถีติ ฯ
     [๑๓๙]   เอวํ  วุตฺเต  ราชา  มาคโธ  อชาตสตฺตุ  เวเทหิปุตฺโต
ภควนฺตํ   เอตทโวจ   อภิกฺกนฺตํ   ภนฺเต   อภิกฺกนฺตํ  ภนฺเต  เสยฺยถาปิ
ภนฺเต   นิกฺกุชฺชิตํ   วา  อุกฺกุชฺเชยฺย  ปฏิจฺฉนฺนํ  วา  วิวเรยฺย  มูฬฺหสฺส
วา  มคฺคํ  อาจิกฺเขยฺย  อนฺธกาเร  วา  เตลปชฺโชตํ ธาเรยฺย จกฺขุมนฺโต
รูปานิ   ทกฺขนฺตีติ  เอวเมว  ภควตา  อเนกปริยาเยน  ธมฺโม  ปกาสิโต
เอสาหํ    ภนฺเต    ภควนฺตํ    สรณํ   คจฺฉามิ   ธมฺมญฺจ   ภิกฺขุสํฆญฺจ
อุปาสกํ   มํ   ภควา  ธาเรตุ  อชฺชตคฺเค  ปาณุเปตํ  สรณงฺคตํ  อจฺจโย
มํ  ภนฺเต  อจฺจคมา  ยถาพาลํ  ยถามูฬฺหํ  ยถาอกุสลํ  โยหํ  ภนฺเต  ๒-
ปิตรํ   ธมฺมิกํ   ธมฺมราชานํ   อิสฺสริยสฺส   การณา   ชีวิตา  โวโรเปสึ
ตสฺส   เม   ภนฺเต   ภควา   อจฺจยํ   อจฺจยโต   ปฏิคฺคณฺหาตุ  อายตึ
สํวรายาติ   ฯ   ตคฺฆ   ตฺวํ   มหาราช   อจฺจโย  อจฺจคมา  ยถาพาลํ
@เชิงอรรถ:  สีหลโปตฺถเก อิทํ นิปาตทฺวยํ ตํ ทิสฺสติ ฯ  สี. ภนฺเตติ
@ปาโฐ น ทิสฺสติ ฯ
ยถามูฬฺหํ  ยถาอกุสลํ  โย  ๑-  ตฺวํ  ปิตรํ  ธมฺมิกํ ธมฺมราชานํ อิสฺสริยสฺส
การณา   ชีวิตา   โวโรเปสิ   ยโต   จ   โข  ตฺวํ  มหาราช  อจฺจยํ
อจฺจยโต    ทิสฺวา   ยถาธมฺมํ   ปฏิกโรสิ   ตนฺเต   มยํ   ปฏิคฺคณฺหาม
วุฑฺฒิ   เหสา  มหาราช  อริยสฺส  วินเย  โย  อจฺจยํ  อจฺจยโต  ทิสฺวา
ยถาธมฺมํ ปฏิกโรติ อายตึ สํวรํ อาปชฺชตีติ ฯ
     [๑๔๐]   เอวํ  วุตฺเต  ราชา  มาคโธ  อชาตสตฺตุ  เวเทหิปุตฺโต
ภควนฺตํ   เอตทโวจ   หนฺท   จทานิ   มยํ   ภนฺเต  คจฺฉาม  พหุกิจฺจา
มยํ   พหุกรณียาติ   ฯ   ยสฺสทานิ   ตฺวํ   มหาราช  กาลํ  มญฺญสีติ  ฯ
อถโข   ราชา   มาคโธ   อชาตสตฺตุ   เวเทหิปุตฺโต   ภควโต  ภาสิตํ
อภินนฺทิตฺวา    อนุโมทิตฺวา    อุฏฺฐายาสนา    ภควนฺตํ    อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ   กตฺวา   ปกฺกามิ   ฯ   อถโข  ภควา  อจิรปกฺกนฺตสฺส  รญฺโญ
มาคธสฺส    อชาตสตฺตุสฺส   เวเทหิปุตฺตสฺส   ภิกฺขู   อามนฺเตสิ   ขตายํ
ภิกฺขเว   ราชา   อุปหตายํ   ภิกฺขเว   ราชา  สจายํ  ภิกฺขเว  ราชา
ปิตรํ   ธมฺมิกํ   ธมฺมราชานํ   ชีวิตา   น   โวโรเปสฺสถ  อิมสฺมึเยวสฺส
อาสเน    วีรชํ    วีตมลํ   ธมฺมจกฺขุํ   อุปฺปชฺชิสฺสถาติ   ฯ   อิทมโวจ
ภควา ฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ
                  สามญฺญผลสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ทุติยํ ฯ
                        -----------------
@เชิงอรรถ:  สี. ยํ ฯ
                สีลกฺขนฺธวคฺเค อมฺพฏฺฐสุตฺตํ ตติยํ
     [๑๔๑]  เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ จาริกญฺจรมาโน
มหตา     ภิกฺขุสํเฆน     สทฺธึ     ปญฺจมตฺเตหิ    ภิกฺขุสเตหิ    เยน
อิจฺฉานงฺคลนฺนาม   ๑-   โกสลานํ   พฺราหฺมณคาโม   ตทวสริ  ฯ  ตตฺร
สุทํ ภควา อิจฺฉานงฺคเล วิหรติ อิจฺฉานงฺคลวนสณฺเฑ ฯ
     [๑๔๒]  เตน  โข  ปน  สมเยน  พฺราหฺมโณ  โปกฺขรสาติ อุกฺกฏฺฐํ
อชฺฌาวสติ    สตฺตุสฺสทํ    สติณกฏฺโฐทกํ    สธญฺญํ   ราชโภคฺคํ   รญฺญา
ปเสนทิโกสเลน    ทินฺนํ   ราชทายํ   พฺรหฺมเทยฺยํ   ฯ   อสฺโสสิ   โข
พฺราหฺมโณ    โปกฺขรสาติ    สมโณ   ขลุ   โภ   โคตโม   สกฺยปุตฺโต
สกฺยกุลา   ปพฺพชิโต   โกสเลสุ   จาริกญฺจรมาโน   มหตา   ภิกฺขุสํเฆน
สทฺธึ   ปญฺจมตฺเตหิ   ภิกฺขุสเตหิ   อิจฺฉานงฺคลํ  อนุปฺปตฺโต  อิจฺฉานงฺคเล
วิหรติ   อิจฺฉานงฺคลวนสณฺเฑ  ตํ  โข  ปน  ภวนฺตํ  โคตมํ  เอวํกลฺยาโณ
กิตฺติสทฺโท    อพฺภุคฺคโต   อิติปิ   โส   ภควา   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน     สุคโต    โลกวิทู    อนุตฺตโร    ปุริสทมฺมสารถิ
สตฺถา   เทวมนุสฺสานํ   พุทฺโธ   ภควาติ   โส   อิมํ   โลกํ   สเทวกํ
สมารกํ   สพฺรหฺมกํ   สสฺสมณพฺราหฺมณึ   ปชํ   สเทวมนุสฺสํ  สยํ  อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา   ปเวเทติ   โส   ธมฺมํ  เทเสติ  อาทิกลฺยาณํ  มชฺเฌกลฺยาณํ
ปริโยสานกลฺยาณํ   สาตฺถํ   สพฺยญฺชนํ  เกวลปริปุณฺณํ  ปริสุทฺธํ  พฺรหฺมจริยํ
@เชิงอรรถ:  สี. อิจฺฉานงฺกลํ นาม ฯ
ปกาเสติ สาธุ โข ปน ตถารูปานํ อรหตํ ทสฺสนํ โหตีติ ฯ
     [๑๔๓]   เตน   โข   ปน  สมเยน  พฺราหฺมณสฺส  โปกฺขรสาติสฺส
อมฺพฏฺโฐ   นาม   มาณโว   อนฺเตวาสี   โหติ   อชฺฌายโก   มนฺตธโร
ติณฺณํ     เวทานํ     ปารคู     สนิฆณฺฑุเกตุภานํ     สากฺขรปฺปเภทานํ
อิติหาสปญฺจมานํ     ปทโก    เวยฺยากรโณ    โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ
อนวโย   อนุญฺญาตปฏิญฺญาโต   สเก   อาจริยเก   เตวิชฺชเก  ปาวจเน
ยมหํ ชานามิ ตํ ตฺวํ ชานาสิ ยํ ตฺวํ ชานาสิ ตมหํ ชานามีติ ฯ
     {๑๔๓.๑}   อถโข   พฺราหฺมโณ   โปกฺขรสาติ   อมฺพฏฺฐํ   มาณวํ
อามนฺเตสิ   อยํ   ตาต  อมฺพฏฺฐ  สมโณ  โคตโม  สกฺยปุตฺโต  สกฺยกุลา
ปพฺพชิโต    โกสเลสุ    จาริกญฺจรมาโน    มหตา   ภิกฺขุสํเฆน   สทฺธึ
ปญฺจมตฺเตหิ    ภิกฺขุสเตหิ    อิจฺฉานงฺคลํ    อนุปฺปตฺโต    อิจฺฉานงฺคเล
วิหรติ   อิจฺฉานงฺคลวนสณฺเฑ  ตํ  โข  ปน  ภวนฺตํ  โคตมํ  เอวํกลฺยาโณ
กิตฺติสทฺโท    อพฺภุคฺคโต   อิติปิ   โส   ภควา   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน     สุคโต    โลกวิทู    อนุตฺตโร    ปุริสทมฺมสารถิ
สตฺถา  เทวมนุสฺสานํ  พุทฺโธ  ภควาติ  โส  อิมํ  โลกํ  สเทวกํ  สมารกํ
สพฺรหฺมกํ     สสฺสมณพฺราหฺมณึ    ปชํ    สเทวมนุสฺสํ    สยํ    อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา   ปเวเทติ   โส   ธมฺมํ  เทเสติ  อาทิกลฺยาณํ  มชฺเฌกลฺยาณํ
ปริโยสานกลฺยาณํ   สาตฺถํ   สพฺยญฺชนํ  เกวลปริปุณฺณํ  ปริสุทฺธํ  พฺรหฺมจริยํ
ปกาเสติ  สาธุ  โข  ปน  ตถารูปานํ  อรหตํ  ทสฺสนํ  โหตีติ  เอหิ  ตฺวํ
ตาต    อมฺพฏฺฐ    มาณว    เยน    สมโณ    โคตโม   เตนุปสงฺกม
อุปสงฺกมิตฺวา   สมณํ   โคตมํ   ชานาหิ   ยทิ   วา  ตํ  ภวนฺตํ  โคตมํ
ตถาสนฺตํเยว   สทฺโท   อพฺภุคฺคโต   ยทิ   วา   โน   ตถา  ยทิ  วา
โส   ภวํ   โคตโม   ตาทิโส   ยทิ   วา   น  ตาทิโส  ตถา  มยนฺตํ
ภวนฺตํ โคตมํ เวทิสฺสามาติ ฯ
     {๑๔๓.๒}   ยถากถํ   ปนาหํ  โภ  ตํ  ภวนฺตํ  โคตมํ  ชานิสฺสามิ
ยทิ   วา   ตํ   ภวนฺตํ   โคตมํ  ตถาสนฺตํเยว  สทฺโท  อพฺภุคฺคโต  ยทิ
วา  โน  ตถา  ยทิ  วา  โส ภวํ โคตโม ตาทิโส ยทิ วา น ตาทิโสติ ฯ
อาคตานิ  โข  ตาต  อมฺพฏฺฐ  อมฺหากํ  มนฺเตสุ  ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขณานิ
เยหิ   สมนฺนาคตสฺส   มหาปุริสสฺส   เทฺว   ว  คติโย  ภวนฺติ  อนญฺญา
สเจ   อคารํ   อชฺฌาวสติ  ราชา  โหติ  จกฺกวตฺติ  ธมฺมิโก  ธมฺมราชา
จาตุรนฺโต     วิชิตาวี     ชนปทฏฺฐาวริยปฺปตฺโต    สตฺตรตนสมนฺนาคโต
ตสฺสิมานิ    สตฺต   รตนานิ   ภวนฺติ   เสยฺยถีทํ   จกฺกรตนํ   หตฺถิรตนํ
อสฺสรตนํ   มณิรตนํ   อิตฺถีรตนํ   คหปติรตนํ   ปริณายกรตนเมว   สตฺตมํ
ปโรสหสฺสํ  โข  ปนสฺส  ปุตฺตา  ภวนฺติ  สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนา
โส   อิมํ   ปฐวึ   สาครปริยนฺตํ  อทณฺเฑน  อสตฺเถน  ธมฺเมน  อภิวิชิย
อชฺฌาวสติ   สเจ   ปน   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชติ  อรหํ  โหติ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ  โลเก  วิวฏจฺฉโท  อหํ  โข  ปน  ตาต  อมฺพฏฺฐ มนฺตานํ
ทาตา ตฺวํ มนฺตานํ ปฏิคฺคหิตาติ ฯ
     {๑๔๓.๓}   เอวํ   โภติ   โข   อมฺพฏฺโฐ  มาณโว  พฺราหฺมณสฺส
โปกฺขรสาติสฺส        ปฏิสฺสุตฺวา        อุฏฺฐายาสนา       พฺราหฺมณํ
โปกฺขรสาตึ     อภิวาเทตฺวา     ปทกฺขิณํ    กตฺวา    วฬวารถมารุยฺห
สมฺพหุเลหิ    มาณเวหิ    สทฺธึ    เยน    อิจฺฉานงฺคลวนสณฺโฑ   เตน
ปายาสิ  ยาวติกา  ยานสฺส  ภูมิ  ยาเนน  คนฺตฺวา  ยานา ปจฺโจโรหิตฺวา
ปตฺติโก ว อารามํ ปาวิสิ ฯ
     [๑๔๔]   เตน   โข  ปน  สมเยน  สมฺพหุลา  ภิกฺขู  อพฺโภกาเส
จงฺกมนฺติ   ฯ  อถโข  อมฺพฏฺโฐ  มาณโว  เยน  เต  ภิกฺขู  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา  เต  ภิกฺขู  เอตทโวจ  กหํ  นุ  โข  โภ  เอตรหิ โส ภวํ
โคตโม  วิหรติ  ตํ  หิ  มยํ  ภวนฺตํ  โคตมํ  ทสฺสนาย  อิธูปสงฺกนฺตาติ ฯ
อถโข    เตสํ   ภิกฺขูนํ   เอตทโหสิ   อยํ   โข   อมฺพฏฺโฐ   มาณโว
อภิญฺญาตโกลญฺโญ   เจว   อภิญฺญาตสฺส   จ  พฺราหฺมณสฺส  โปกฺขรสาติสฺส
อนฺเตวาสี    อครุ    โข    ปน    ภควโต   เอวรูเปหิ   กุลปุตฺเตหิ
สทฺธึ   กถาสลฺลาโป   โหตีติ   ฯ   เต   อมฺพฏฺฐํ   มาณวํ  เอตทโวจุํ
เอโส   อมฺพฏฺฐ   วิหาโร  สํวุตทฺวาโร  เตน  อปฺปสทฺโท  อุปสงฺกมิตฺวา
อตรมาโน    อาฬินฺทํ    ปวิสิตฺวา    อุกฺกาสิตฺวา   อคฺคฬํ   อาโกเฏหิ
วิวริสฺสติ   เต   ภควา  ทฺวารนฺติ  ฯ  อถโข  อมฺพฏฺโฐ  มาณโว  เยน
โส   วิหาโร   สํวุตทฺวาโร  เตน  อปฺปสทฺโท  อุปสงฺกมิตฺวา  อตรมาโน
อาฬินฺทํ   ปวิสิตฺวา   อุกฺกาสิตฺวา   อคฺคฬํ  อาโกเฏสิ  ฯ  วิวริ  ภควา
ทฺวารํ   ฯ   ปาวิสิ   อมฺพฏฺโฐ  มาณโว  ฯ  มาณวกาปิ  โข  ปวิสิตฺวา
ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทึสุ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ
     [๑๔๕]   อมฺพฏฺโฐ  ปน  มาณโว  จงฺกมนฺโตปิ  นิสินฺเนน  ภควตา
กญฺจิ   กญฺจิ   กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรติ   ฐิโตปิ  นิสินฺเนน  ภควตา
กญฺจิ   กญฺจิ   กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรติ  ฯ  อถโข  ภควา  อมฺพฏฺฐํ
มาณวํ   เอตทโวจ   เอวํ   นุ   เต   อมฺพฏฺฐ   พฺราหฺมเณหิ  วุฑฺเฒหิ
มหลฺลเกหิ   อาจริยปาจริเยหิ   สทฺธึ   กถาสลฺลาโป  โหติ  ยถยิทํ  จรํ
ติฏฺฐํ นิสินฺเนน มยา กญฺจิ กญฺจิ กถํ สาราณียํ วีติสาเรสีติ ฯ
     {๑๔๕.๑}  โน หิทํ โภ โคตม คจฺฉนฺโต วา หิ โภ โคตม คจฺฉนฺเตน
พฺราหฺมโณ   พฺราหฺมเณน   สทฺธึ   สลฺลปิตุมรหติ   ฐิโต   วา   หิ  โภ
โคตม   ฐิเตน   พฺราหฺมโณ   พฺราหฺมเณน  สทฺธึ  สลฺลปิตุมรหติ  นิสินฺโน
วา    หิ   โภ   โคตม   นิสินฺเนน   พฺราหฺมโณ   พฺราหฺมเณน   สทฺธึ
สลฺลปิตุมรหติ   สยาโน   วา   หิ   โภ   โคตม  สยาเนน  พฺราหฺมโณ
พฺราหฺมเณน   สทฺธึ   สลฺลปิตุมรหติ   เย  จ  โข  โภ  โคตม  มุณฺฑกา
สมณกา   อิพฺภา   กณฺหา   พนฺธุปาทปจฺจา   เตหิปิ   เม   สทฺธึ  เอวํ
กถาสลฺลาโป  โหติ  ยถริว  โภตา  โคตเมนาติ  ฯ  อตฺถิกวโต  โข ปน
เต   อมฺพฏฺฐ  อิธาคมนํ  อโหสิ  ยาเยว  โข  ปนตฺถาย  อาคจฺเฉยฺยาถ
ตเมว   อตฺถํ  สาธุกํ  มนสิกเรยฺยาถ  อวุสิตวาเยว  โข  ปน  อมฺพฏฺโฐ
มาณโว วุสิตมานี กิมญฺญตฺร อวุสิตตฺตาติ ฯ
     {๑๔๕.๒}  อถโข อมฺพฏฺโฐ มาณโว ภควตา อวุสิตวาเทน วุจฺจมาโน
กุปิโต   อนตฺตมโน   ภควนฺตํเยว   ขุํเสนฺโต   ภควนฺตํเยว   วมฺเภนฺโต
ภควนฺตํเยว  วทมาโน  สมโณ จ เม โภ โคตโม ปาปิโต ภวิสฺสตีติ ภควนฺตํ
เอตทโวจ  จณฺฑา  โภ  โคตม สกฺยชาติ ผรุสา โภ โคตม สกฺยชาติ ลหุสา
โภ   โคตม   สกฺยชาติ   รภสา  โภ  โคตม  สกฺยชาติ  อิพฺภา  สนฺตา
อิพฺภา   สมานา   น  พฺราหฺมเณ  สกฺกโรนฺติ  น  พฺราหฺมเณ  ครุกโรนฺติ
น   พฺราหฺมเณ   มาเนนฺติ   น   พฺราหฺมเณ   ปูเชนฺติ   น  พฺราหฺมเณ
อปจายนฺติ   ตยิทํ   โภ  โคตม  น  ฉนฺนํ  ๑-  ตยิทํ  นปฺปฏิรูปํ  ยทิเม
สกฺยา   อิพฺภา   สนฺตา   อิพฺภา   สมานา   น  พฺราหฺมเณ  สกฺกโรนฺติ
น   พฺราหฺมเณ   ครุกโรนฺติ   น   พฺราหฺมเณ  มาเนนฺติ  น  พฺราหฺมเณ
ปูเชนฺติ   น   พฺราหฺมเณ   อปจายนฺตีติ   ฯ   อิติห  อมฺพฏฺโฐ  มาณโว
อิมํ ปฐมํ สเกฺยสุ อิพฺภาวาทํ นิปาเตสิ ฯ
     [๑๔๖]  กึ  ปน  เต  อมฺพฏฺฐ  สกฺยา  อปรทฺธุนฺติ  ฯ  เอกมิทาหํ
โภ   โคตม   สมยํ  อาจริยสฺส  พฺราหฺมณสฺส  โปกฺขรสาติสฺส  เกนจิเทว
กรณีเยน   กปิลวตฺถุํ   อคมาสึ   เยน  สกฺยานํ  สณฺฐาคารํ  เตนุปสงฺกมึ
เตน  โข  ปน  สมเยน  สมฺพหุลา สกฺยา เจว สกฺยกุมารา จ สณฺฐาคาเร
อุจฺเจสุ   อาสเนสุ   นิสินฺนา   โหนฺติ   อญฺญมญฺญํ  องฺคุลิปโตทเกหิ  ๒-
สญฺชคฺฆนฺตา    สงฺกีฬนฺตา   อญฺญทตฺถุํ   มมญฺเญว   มญฺเญ   อนุชคฺฆนฺตา
น   มํ  โกจิ  อาสเนนปิ  นิมนฺเตสิ  ตยิทํ  โภ  โคตม  น  ฉนฺนํ  ตยิทํ
นปฺปฏิรูปํ  ยทิเม  สกฺยา  อิพฺภา  สนฺตา  อิพฺภา  สมานา  น  พฺราหฺมเณ
สกฺกโรนฺติ   น   พฺราหฺมเณ   ครุกโรนฺติ   น  พฺราหฺมเณ  มาเนนฺติ  น
พฺราหฺมเณ   ปูเชนฺติ   น   พฺราหฺมเณ  อปจายนฺตีติ  ฯ  อิติห  อมฺพฏฺโฐ
มาณโว อิทํ ทุติยํ สเกฺยสุ อิพฺภาวาทํ นิปาเตสิ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. น จ ฉนฺนํ ฯ  องฺคุลิปโตทเกนาติปิ ปาโฐ ฯ
     [๑๔๗]  ลฏุกิกาปิ  โข  อมฺพฏฺฐ  สกุณิกา สเก กุลาวเก กามลาปินี
โหติ  สกํ  โข  ปเนตํ  อมฺพฏฺฐ  สกฺยานํ  ยทิทํ กปิลวตฺถุํ น อรหตายสฺมา
อมฺพฏฺโฐ   อิมาย   อปฺปมตฺตาย   อภิสชฺชิตุนฺติ  จตฺตาโรเม  โภ  โคตม
วณฺณา   ขตฺติยา   พฺราหฺมณา   เวสฺสา   สุทฺทา   ฯ   อิเมสํ  หิ  โภ
โคตม   จตุนฺนํ  วณฺณานํ  ตโย  วณฺณา  ขตฺติยา  จ  เวสฺสา  จ  สุทฺทา
จ    อญฺญทตฺถุํ   พฺราหฺมณสฺเสว   ปริจารกา   สมฺปชฺชนฺติ   ตยิทํ   โภ
โคตม   น   ฉนฺนํ   ตยิทํ   นปฺปฏิรูปํ   ยทิเม   สกฺยา  อิพฺภา  สนฺตา
อิพฺภา   สมานา   น  พฺราหฺมเณ  สกฺกโรนฺติ  น  พฺราหฺมเณ  ครุกโรนฺติ
น   พฺราหฺมเณ   มาเนนฺติ   น   พฺราหฺมเณ   ปูเชนฺติ   น  พฺราหฺมเณ
อปจายนฺตีติ    ฯ   อิติห   อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   อิทํ   ตติยํ   สเกฺยสุ
อิพฺภาวาทํ นิปาเตสิ ฯ
     [๑๔๘]  อถโข  ภควโต  เอตทโหสิ  อติพาฬฺหํ  โข  อยํ อมฺพฏฺโฐ
มาณโว  สเกฺยสุ  อิพฺภาวาเทน  นิมฺมเทติ  ยนฺนูนาหํ โคตฺตํ ปุจฺเฉยฺยนฺติ ฯ
อถโข   ภควา  อมฺพฏฺฐํ  มาณวํ  เอตทโวจ  กถํโคตฺโตสิ  อมฺพฏฺฐาติ  ฯ
กณฺหายโนหมสฺมิ   โภ   โคตมาติ   ฯ  โปราณํ  โข  ปน  เต  อมฺพฏฺฐ
มาตาเปตฺติกํ   นาม   โคตฺตํ   อนุสฺสรโต   อยฺยปุตฺตา   สกฺยา  ภวนฺติ
ทาสิปุตฺโต   ตฺวมสิ   สกฺยานํ   สกฺยา   โข   ปน   อมฺพฏฺฐ   ราชานํ
อุกฺกากํ ๑- ปิตามหํ ทหนฺติ ๒- ฯ
     [๑๔๙]   ภูตปุพฺพํ   อมฺพฏฺฐ   ราชา  อุกฺกาโก  ยา  สา  มเหสี
@เชิงอรรถ:  สี. โอกฺกากํ ฯ  สี. ทิสฺสนฺติ ฯ
ปิยา   มนาปา   ตสฺสา   ปุตฺตสฺส  รชฺชํ  ปริณาเมตุกาโม  เชฏฺฐกุมาเร
รฏฺฐสฺมา    ปพฺพาเชสิ   อุกฺกามุขํ   กรกณฺฑุํ   หตฺถินิกํสินิปุรํ   ฯ   เต
รฏฺฐสฺมา  ปพฺพาชิตา  หิมวนฺตปสฺเส  โปกฺขรณิยา  ตีเร  มหาสากวนสณฺโฑ
ตตฺถ    วาสํ   กปฺเปสุํ   ฯ   เต   ชาติสมฺเภทภยา   สกาหิ   ภคนีหิ
สทฺธึ สํวาสํ กปฺเปสุํ ฯ
     {๑๔๙.๑}  อถโข  อมฺพฏฺฐ  ราชา  อุกฺกาโก  อมจฺเจ  ปาริสชฺเช
อามนฺเตสิ  กหํ  นุ  โข  โภ  เอตรหิ  กุมารา  สมฺมนฺตีติ  ฯ อตฺถิ เทว
หิมวนฺตปสฺเส    โปกฺขรณิยา    ตีเร    มหาสากวนสณฺโฑ    ตตฺเถตรหิ
กุมารา     สมฺมนฺติ     เต     ชาติสมฺเภทภยา     สกาหิ    ภคินีหิ
สทฺธึ   สํวาสํ  กปฺเปนฺตีติ  ฯ  อถโข  อมฺพฏฺฐ  ราชา  อุกฺกาโก  อุทานํ
อุทาเนสิ  สกฺยา  วต  โภ  กุมารา  ปรมสกฺยา  วต  โภ  กุมาราติ  ฯ
ตทคฺเค   โข   ปน   อมฺพฏฺฐ  สกฺยา  ปญฺญายนฺติ  ฯ  โส  จ  สกฺยานํ
ปุพฺพปุริโส   ฯ   รญฺโญ   โข   ปน   อมฺพฏฺฐ  อุกฺกากสฺส  ทิสา  นาม
ทาสี   อโหสิ   สา  กณฺหํ  นาม  ชเนสิ  ฯ  ชาโต  กโณฺห  ปพฺยาหาสิ
โธวถ   มํ   อมฺม   นฺหาเปถ   มํ  อมฺม  อิมสฺมา  มํ  อมฺม  อสุจิสฺมา
ปริโมเจถ   อตฺถาย  เต  ๑-  ภวิสฺสามีติ  ฯ  ยถา  โข  ปน  อมฺพฏฺฐ
เอตรหิ  มนุสฺสา  ปิสาเจ  ปิสาจาติ  สญฺชานนฺติ  เอวเมว  โข  อมฺพฏฺฐ
เตน   โข   ปน   สมเยน   มนุสฺสา  ปิสาเจ  กณฺหาติ  สญฺชานนฺติ  ฯ
เต   เอวมาหํสุ   อยํ   ชาโต   ปพฺยาหาสิ   กโณฺห   ชาโต  ปิสาโจ
ชาโตติ  ฯ  ตทคฺเค  โข  ปน  อมฺพฏฺฐ  กณฺหายนา  ปญฺญายนฺติ  ฯ  โส
@เชิงอรรถ:  โวติปิ ปาโฐ ฯ
จ   กณฺหายนานํ   ปุพฺพปุริโส   ฯ   อิติ   โข   เต  อมฺพฏฺฐ  โปราณํ
มาตาเปตฺติกํ   นาม   โคตฺตํ   อนุสฺสรโต   อยฺยปุตฺตา   สกฺยา  ภวนฺติ
ทาสิปุตฺโต ตฺวมสิ สกฺยานนฺติ ฯ
     [๑๕๐]  เอวํ  วุตฺเต  เต  มาณวกา  ภควนฺตํ  เอตทโวจุํ มา ภวํ
โคตโม    อมฺพฏฺฐํ    มาณวํ   อติพาฬฺหํ   ทาสิปุตฺตวาเทน   นิมฺมาเทสิ
สุชาโต   จ   โภ   โคตม  อมฺพฏฺโฐ  มาณโว  กุลปุตฺโต  จ  อมฺพฏฺโฐ
มาณโว    พหุสฺสุโต   จ   อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   กลฺยาณวากฺกรโณ   จ
อมฺพฏฺโฐ    มาณโว   ปณฺฑิโต   จ   อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   ปโหติ   จ
อมฺพฏฺโฐ มาณโว โภตา โคตเมน สทฺธึ อสฺมึ วจเน ปติมนฺเตตุนฺติ ฯ
     {๑๕๐.๑}  อถโข  ภควา เต มาณวเก เอตทโวจ สเจ โข ตุมฺหากํ
มาณวกานํ  เอวํ  โหติ  ทุชฺชาโต  จ  อมฺพฏฺโฐ  มาณโว  อกุลปุตฺโต  จ
อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   อปฺปสฺสุโต   จ   อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   อกลฺยาณ-
วากฺกรโณ   จ   อมฺพฏฺโฐ   มาณโว  ทุปฺปญฺโญ  จ  อมฺพฏฺโฐ  มาณโว
น   จ   ปโหติ   อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   สมเณน  โคตเมน  สทฺธึ  อสฺมึ
วจเน   ปติมนฺเตตุนฺติ   ติฏฺฐตุ   อมฺพฏฺโฐ  มาณโว  ตุเมฺห  มยา  สทฺธึ
มนฺตโวฺห   อสฺมึ   วจเน   สเจ  ปน  ตุมฺหากํ  มาณวกานํ  เอวํ  โหติ
สุชาโต   จ   อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   กุลปุตฺโต   จ   อมฺพฏฺโฐ  มาณโว
พหุสฺสุโต   จ   อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   กลฺยาณวากฺกรโณ   จ   อมฺพฏฺโฐ
มาณโว    ปณฺฑิโต   จ   อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   ปโหติ   จ   อมฺพฏฺโฐ
มาณโว    สมเณน    โคตเมน   สทฺธึ   อสฺมึ   วจเน   ปติมนฺเตตุนฺติ
ติฏฺฐถ  ตุเมฺห  อมฺพฏฺโฐ  มาณโว  มยา  สทฺธึ อสฺมึ วจเน ปติมนฺเตตูติ ฯ
สุชาโต   จ   โภ   โคตม  อมฺพฏฺโฐ  มาณโว  กุลปุตฺโต  จ  อมฺพฏฺโฐ
มาณโว    พหุสฺสุโต    จ    อมฺพฏฺโฐ    มาณโว    กลฺยาณวากฺกรโณ
จ   อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   ปณฺฑิโต   จ   อมฺพฏฺโฐ  มาณโว  ปโหติ  จ
อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   โภตา   โคตเมน  สทฺธึ  อสฺมึ  วจเน  ปติมนฺเตตุํ
ตุณฺหี   มยํ   ภวิสฺสาม   อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   โภตา   โคตเมน  สทฺธึ
อสฺมึ วจเน ปติมนฺเตตูติ ฯ
     [๑๕๑]  อถโข  ภควา  อมฺพฏฺฐํ  มาณวํ  เอตทโวจ  อยํ  โข ปน
เต   อมฺพฏฺฐ   สหธมฺมิโก   ปโญฺห   อาคจฺฉติ  อกามาปิ  พฺยากาตพฺโพ
สเจ   ตฺวํ   น   พฺยากริสฺสสิ   อญฺเญน   วา  อญฺญํ  ปติจริสฺสสิ  ตุณฺหี
วา   ภวิสฺสสิ  ปกฺกมิสฺสสิ  วา  เอตฺเถว  เต  สตฺตธา  มุทฺธา  ผลีสฺสติ
ตํ   กึ   มญฺญสิ   อมฺพฏฺฐ   กินฺติ   เต   สุตํ   พฺราหฺมณานํ   วุฑฺฒานํ
มหลฺลกานํ    อาจริยปาจริยานํ   ภาสมานานํ   กุโตปภูติกา   กณฺหายนา
โก จ กณฺหายนานํ ปุพฺพปุริโสติ ฯ
     {๑๕๑.๑}   เอวํ   วุตฺเต   อมฺพฏฺโฐ  มาณโว  ตุณฺหี  อโหสิ  ฯ
ทุติยมฺปิ   โข   ภควา   อมฺพฏฺฐํ   มาณวํ   เอตทโวจ   ตํ  กึ  มญฺญสิ
อมฺพฏฺฐ    กินฺติ    เต    สุตํ    พฺราหฺมณานํ    วุฑฺฒานํ   มหลฺลกานํ
อาจริยปาจริยานํ       ภาสมานานํ       กุโตปภูติกา      กณฺหายนา
โก    จ   กณฺหายนานํ   ปุพฺพปุริโสติ   ฯ   ทุติยมฺปิ   โข   อมฺพฏฺโฐ
มาณโว   ตุณฺหี   อโหสิ  ฯ  อถโข  ภควา  อมฺพฏฺฐํ  มาณวํ  เอตทโวจ
พฺยากโรหิทานิ     อมฺพฏฺฐ     นทานิ    เต    ตุณฺหีภาวสฺส    กาโล
โย   โข   อมฺพฏฺฐ   ตถาคเตน   ยาวตติยกํ   สหธมฺมิกํ  ปญฺหํ  ปุฏฺโฐ
น พฺยากโรติ เอตฺเถวสฺส สตฺตธา มุทฺธา ผลิสฺสตีติ ฯ
     [๑๕๒]   เตน   โข   ปน   สมเยน   วชิรปาณิ  ยกฺโข  มหนฺตํ
อโยกูฏํ    อาทาย    อาทิตฺตํ    สมฺปชฺชลิตํ    สํโชติภูตํ    อมฺพฏฺฐสฺส
มาณวสฺส    อุปริเวหาสํ    ฐิโต   โหติ   สจายํ   อมฺพฏฺโฐ   มาณโว
ภควตา    ยาวตติยกํ    สหธมฺมิกํ    ปญฺหํ   ปุฏฺโฐ   น   พฺยากริสฺสติ
เอตฺเถวสฺส   สตฺตธา   มุทฺธํ  ผาเลสฺสามีติ  ฯ  ตํ  โข  ปน  วชิรปาณึ
ยกฺขํ   ภควา   เจว   ปสฺสติ   อมฺพฏฺโฐ   จ   มาณโว   ฯ   อถโข
อมฺพฏฺโฐ    มาณโว    ภีโต    สํวิคฺโค   โลมหฏฺฐชาโต   ภควนฺตํเยว
ตาณํ   คเวสิ   ภควนฺตํเยว   เลณํ   คเวสิ  ภควนฺตํเยว  สรณํ  คเวสิ
อุปนิสีทิตฺวา   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   กิเมตํ   ภวํ   โคตโม  อาห  ปุน
ภวํ   โคตโม   พฺรูตูติ   ฯ   ตํ   กึ  มญฺญสิ  อมฺพฏฺฐ  กินฺติ  เต  สุตํ
พฺราหฺมณานํ    วุฑฺฒานํ    มหลฺลกานํ    อาจริยปาจริยานํ   ภาสมานานํ
กุโตปภูติกา    กณฺหายนา    โก   จ   กณฺหายนานํ   ปุพฺพปุริโสติ   ฯ
เอวเมว   โภ   โคตม   สุตํ  ยเทว  ภวํ  โคตโม  อาห  ตโตปภูติกา
กณฺหายนา โส จ กณฺหายนานํ ปุพฺพปุริโสติ ฯ
     [๑๕๓]   เอวํ   วุตฺเต   เต  มาณวกา  อุนฺนาทิโน  อุจฺจาสทฺทา
มหาสทฺทา   อเหสุํ   ทุชฺชาโต  กิร  โภ  อมฺพฏฺโฐ  มาณโว  อกุลปุตฺโต
กิร    โภ    อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   ทาสิปุตฺโต   กิร   โภ   อมฺพฏฺโฐ
มาณโว    สกฺยานํ    อยฺยปุตฺตา    กิร   โภ   อมฺพฏฺฐสฺส   มาณวสฺส
สกฺยา  ภวนฺติ  ธมฺมวาทีเยว  ๑-  กิร  มยํ  สมณํ  โคตมํ  อปสาเทตพฺพํ
อมญฺญิมฺหาติ   ฯ   อถโข   ภควโต   เอตทโหสิ   อติพาฬฺหํ  โข  อิเม
มาณวกา   อมฺพฏฺฐํ   มาณวํ   ทาสิปุตฺตวาเทน   นิมฺมาเทนฺติ   ยนฺนูนาหํ
ปริโมเจยฺยนฺติ   ฯ   อถโข   ภควา   เต   มาณวเก  เอตทโวจ  มา
โข   ตุเมฺห   มาณวกา   อมฺพฏฺฐํ   มาณวกํ  อติพาฬฺหํ  ทาสิปุตฺตวาเทน
นิมฺมาเทถ   อุฬาโร   จ  โส  กโณฺห  อิสิ  อโหสิ  โส  ทกฺขิณํ  ชนปทํ
คนฺตฺวา    พฺรหฺมมนฺเต    อธิยิตฺวา   ราชานํ   อุกฺกากํ   อุปสงฺกมิตฺวา
มทฺทรูปึ   ๒-   ธีตรํ  ยาจิ  ฯ  ตสฺส  ราชา  อุกฺกาโก  เนวเร  มยฺหํ
ทาสิปุตฺโต   สมาโน  มทฺทรูปึ  ธีตรํ  ยาจตีติ  กุปิโต  อนตฺตมโน  ขุรปฺปํ
สนฺนยฺหิ ฯ โส ตํ ขุรปฺปํ เนว อสกฺขิ มุญฺจิตุํ โน ปติสํหริตุํ ฯ
     [๑๕๔]   อถโข   มาณวกา   อมจฺจา   ปาริสชฺชา   กณฺหํ   อิสึ
อุปสงฺกมิตฺวา    เอตทโวจุํ   โสตฺถิ   ภทนฺเต   โหตุ   รญฺโญ   โสตฺถิ
ภทนฺเต   โหตุ   รญฺโญติ   ฯ   โสตฺถิ   ภวิสฺสติ  รญฺโญ  อปิจ  ราชา
ยทิ   อโธ  ขุรปฺปํ  มุญฺจิสฺสติ  ยาวตา  รญฺโญ  วิชิตํ  เอตฺตาวตา  ปฐวี
อุทิยิสฺสตีติ   ฯ   โสตฺถิ  ภทนฺเต  โหตุ  รญฺโญ  โสตฺถิ  ชนปทสฺสาติ  ฯ
โสตฺถิ   ภวิสฺสติ   รญฺโญ   โสตฺถิ   ชนปทสฺส  อปิจ  ราชา  ยทิ  อุทฺธํ
ขุรปฺปํ   มุญฺจิสฺสติ   ยาวตา   รญฺโญ  วิชิตํ  เอตฺตาวตา  สตฺต  วสฺสานิ
เทโว   น   วสฺสิสฺสตีติ   ฯ   โสตฺถิ   ภทนฺเต   โหตุ  รญฺโญ  โสตฺถิ
ชนปทสฺส   เทโว   ปวสฺสตูติ   ฯ   โสตฺถิ   ภวิสฺสติ   รญฺโญ   โสตฺถิ
@เชิงอรรถ:  สี. ธมฺมวาทิญฺเญว ฯ  สี. ขุทฺทรูปึ ฯ
ชนปทสฺส   เทโว   ปวสฺสิสฺสติ   อปิจ   ราชา   เชฏฺฐกุมาเร   ขุรปฺปํ
ปติฏฺฐาเปตุ   โสตฺถิกุมาโร   ปลฺโลโม   ภวิสฺสตีติ  ฯ  อถโข  มาณวกา
ราชา   อุกฺกาโก   เชฏฺฐกุมาเร   ขุรปฺปํ   ปติฏฺฐาเปสิ   โสตฺถิกุมาโร
ปลฺโลโม  ภวิสฺสตีติ  ฯ  อถโข  มาณวกา  ราชา  อุกฺกาโก เชฏฺฐกุมาเร
ขุรปฺปํ   ปติฏฺฐาเปสิ   ฯ   โสตฺถิกุมาโร   ปลฺโลโม   สมภวิ  ฯ  ตสฺส
ราชา  อุกฺกาโก  ภีโต  พฺรหฺมทณฺเฑน  ตชฺชิโต  มทฺทรูปึ  ธีตรํ  อทาสิ ฯ
มา   โข  ตุเมฺห  มาณวกา  อมฺพฏฺฐํ  มาณวํ  อติพาฬฺหํ  ทาสิปุตฺตวาเทน
นิมฺมาเทถ อุฬาโร โส กโณฺห อิสิ อโหสีติ ฯ
     [๑๕๕]   อถโข   ภควา   อมฺพฏฺฐํ   มาณวํ   อามนฺเตสิ  ตํ  กึ
มญฺญสิ     อมฺพฏฺฐ    อิธ    ขตฺติยกุมาโร    พฺราหฺมณกญฺญาย    สทฺธึ
สํวาสํ   กปฺเปยฺย   เตสํ   สํวาสมนฺวาย   ปุตฺโต   ชาเยถ   โย  โส
ขตฺติยกุมาเรน    พฺราหฺมณกญฺญาย    ปุตฺโต    อุปฺปนฺโน    อปินุ   โส
ลเภถ  พฺราหฺมเณสุ  อาสนํ  วา  อุทกํ  วาติ  ฯ  ลเภถ  โภ  โคตม ฯ
อปินุ   นํ   พฺราหฺมณา   โภเชยฺยุํ  สทฺเท  วา  ถาลิปาเก  วา  ยญฺเญ
วา  ปาหุเน  วาติ  ฯ  โภเชยฺยุํ  โภ  โคตม  ฯ  อปินุ  นํ  พฺราหฺมณา
มนฺเต  วาเจยฺยุํ  วา  โน  วาติ  ฯ  วาเจยฺยุํ  โภ  โคตม  ฯ อปินุสฺส
อิตฺถีสุ   อาวฏํ   วา   อสฺส   อนาวฏํ   วาติ  ฯ  อนาวฏํ  หิสฺส  โภ
โคตม   ฯ   อปินุ   ขตฺติยาภิเสเกน  อภิสิญฺเจยฺยุนฺติ  ฯ  โน  หิทํ  โภ
โคตม ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ มาติโต หิ โภ โคตม อนุปปนฺโนติ ฯ
     [๑๕๖]  ตํ  กิมฺมญฺญสิ  อมฺพฏฺฐ  อิธ  พฺราหฺมณกุมาโร ขตฺติยกญฺญาย
สทฺธึ    สํวาสํ    กปฺเปยฺย    เตสํ   สํวาสมนฺวาย   ปุตฺโต   ชาเยถ
โย   โส   พฺราหฺมณกุมาเรน   ขตฺติยกญฺญาย   ปุตฺโต   อุปฺปนฺโน  อปินุ
โส   ลเภถ   พฺราหฺมเณสุ   อาสนํ   วา  อุทกํ  วาติ  ฯ  ลเภถ  โภ
โคตม   ฯ   อปินุ   นํ   พฺราหฺมณา  โภเชยฺยุํ  สทฺเท  วา  ถาลิปาเก
วา  ยญฺเญ  วา  ปาหุเน  วาติ  ฯ  โภเชยฺยุํ  โภ  โคตม  ฯ  อปินุ นํ
พฺราหฺมณา  มนฺเต  วาเจยฺยุํ  วา  โน  วาติ  ฯ  วาเจยฺยุํ โภ โคตม ฯ
อปินุสฺส   อิตฺถีสุ   อาวฏํ  วา  อสฺส  อนาวฏํ  วาติ  ฯ  อนาวฏํ  หิสฺส
โภ  โคตม  ฯ  อปินุ  นํ  ขตฺติยาภิเสเกน  อภิสิญฺเจยฺยุนฺติ  ฯ  โน  หิทํ
โภ โคตม ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ปิติโต หิ โภ โคตม อนุปปนฺโนติ ฯ
     [๑๕๗]  อิติ  โข  อมฺพฏฺฐ  อิตฺถิยา  วา  อิตฺถึ  กริตฺวา  ปุริเสน
วา   ปุริสํ   กริตฺวา   ขตฺติยา   ว  เสฏฺฐา  หีนา  พฺราหฺมณา  ฯ  ตํ
กึ    มญฺญสิ    อมฺพฏฺฐ    อิธ    พฺราหฺมณา   พฺราหฺมณํ   กิสฺมิญฺจิเทว
ปกรเณ   ขุรมุณฺฑํ   กริตฺวา   ภสฺสปุเฏน   วธิตฺวา  รฏฺฐา  วา  นครา
วา   ปพฺพาเชยฺยุํ   อปินุ   โส  ลเภถ  พฺราหฺมเณสุ  อาสนํ  วา  อุทกํ
วาติ   ฯ   โน   หิทํ  โภ  โคตม  ฯ  อปินุ  นํ  พฺราหฺมณา  โภเชยฺยุํ
สทฺเท   วา  ถาลิปาเก  วา  ยญฺเญ  วา  ปาหุเน  วาติ  ฯ  โน  หิทํ
โภ   โคตม   ฯ   อปินุ   นํ   พฺราหฺมณา  มนฺเต  วาเจยฺยุํ  วา  โน
วาติ   ฯ   โน   หิทํ   โภ   โคตม  ฯ  อปินุสฺส  อิตฺถีสุ  อาวฏํ  วา
อสฺส อนาวฏํ วาติ ฯ อาวฏํ หิสฺส โภ โคตม ฯ
     [๑๕๘]  ตํ  กึ  มญฺญสิ  อมฺพฏฺฐ  อิธ  ขตฺติยา  ขตฺติยํ กิสฺมิญฺจิเทว
ปกรเณ   ขุรมุณฺฑํ   กริตฺวา   ภสฺสปุเฏน   วธิตฺวา  รฏฺฐา  วา  นครา
วา   ปพฺพาเชยฺยุํ   อปินุ   โส  ลเภถ  พฺราหฺมเณสุ  อาสนํ  วา  อุทกํ
วาติ   ฯ   ลเภถ   โภ   โคตม   ฯ  อปินุ  นํ  พฺราหฺมณา  โภเชยฺยุํ
สทฺเท   วา  ถาลิปาเก  วา  ยญฺเญ  วา  ปาหุเน  วาติ  ฯ  โภเชยฺยุํ
โภ   โคตม   ฯ   อปินุ   นํ   พฺราหฺมณา  มนฺเต  วาเจยฺยุํ  วา  โน
วาติ   ฯ   วาเจยฺยุํ   โภ   โคตม   ฯ  อปินุสฺส  อิตฺถีสุ  อาวฏํ  วา
อสฺส   อนาวฏํ   วาติ   ฯ  อนาวฏญฺหิสฺส  โภ  โคตม  ฯ  เอตฺตาวตา
โข    อมฺพฏฺฐ    ขตฺติโย   ปรมนิหีนตปฺปตฺโต   โหติ   ยทิทํ   ขตฺติยา
ขุรมุณฺฑํ   กริตฺวา   ภสฺสปุเฏน   วธิตฺวา   รฏฺฐา   วา   นครา   วา
ปพฺพาเชนฺติ   ฯ   อิติ  โข  อมฺพฏฺฐ  ยทาปิ  ขตฺติโย  ปรมนิหีนตปฺปตฺโต
โหติ   ตทาปิ   ขตฺติยา   ว   เสฏฺฐา  หีนา  พฺราหฺมณา  ฯ  พฺรหฺมุนา
เจสา อมฺพฏฺฐ สนงฺกุมาเรน คาถา ภาสิตา
     [๑๕๙]  ขตฺติโย เสฏฺโฐ ชเนตสฺมึ      เย โคตฺตปฏิสาริโน
                 วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน           โส เสฏฺโฐ เทวมานุเสติ ฯ
     [๑๖๐]  สา  โข  ปเนสา  อมฺพฏฺฐ  พฺรหฺมุนา สนงฺกุมาเรน คาถา
สุคีตา   น   ทุคฺคีตา   สุภาสิตา   น   ทุพฺภาสิตา   อตฺถสญฺหิตา   โน
อนตฺถสญฺหิตา อนุมตา มยา อหํปิ อมฺพฏฺฐ เอวํ วทามิ
     [๑๖๑]  ขตฺติโย เสฏฺโฐ ชเนตสฺมึ      เย โคตฺตปฏิสาริโน
                 วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน           โส เสฏฺโฐ เทวมานุเสติ ฯ
                                   ภาณวารํ ปฐมํ ฯ
     [๑๖๒]  กตมํ  ปน  ตํ  โภ  โคตม  จรณํ  กตมา  สา วิชฺชาติ ฯ
น   โข   อมฺพฏฺฐ   อนุตฺตราย   วิชฺชาจรณสมฺปทาย   ชาติวาโท   วา
วุจฺจติ   โคตฺตวาโท   วา  วุจฺจติ  มานวาโท  วา  วุจฺจติ  อรหสิ  วา
มํ   ตฺวํ  น  วา  มํ  ตฺวํ  อรหสีติ  ยตฺถ  โข  อมฺพฏฺฐ  อาวาโห  วา
โหติ   วิวาโห  วา  โหติ  อาวาหวิวาโห  วา  โหติ  เอตฺเถตํ  วุจฺจติ
ชาติวาโท   วา   อิติปิ  โคตฺตวาโท  วา  อิติปิ  มานวาโท  วา  อิติปิ
อรหสิ  วา  มํ  ตฺวํ  น  วา  มํ  ตฺวํ  อรหสีติ  เย  หิ  เกจิ  อมฺพฏฺฐ
ชาติวาทวินิพทฺธา    วา    โคตฺตวาทวินิพทฺธา   วา   มานวาทวินิพทฺธา
วา   อาวาหวิวาหวินิพทฺธา   วา  อารกา  เต  อนุตฺตราย  วิชฺชาจรณ-
สมฺปทาย    ปหาย   โข   อมฺพฏฺฐ   ชาติวาทวินิพทฺธญฺจ   โคตฺตวาท-
วินิพทฺธญฺจ         มานวาทวินิพทฺธญฺจ         อาวาหวิวาหวินิพทฺธญฺจ
อนุตฺตราย วิชฺชาจรณสมฺปทาย สจฺฉิกิริยา โหตีติ ฯ
     [๑๖๓]  กตมํ  ปน  ตํ  โภ  โคตม  จรณํ  กตมา  สา วิชฺชาติ ฯ
อิธ    อมฺพฏฺฐ   ตถาคโต   โลเก   อุปฺปชฺชติ   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ
ฯเปฯ  (ยถา  สามญฺญผเล  ๑-  เอวํ  วิตฺถาเรตพฺพํ)  ฯเปฯ  เอวํ โข
อมฺพฏฺฐ   ภิกฺขุ   สีลสมฺปนฺโน   โหติ   ฯเปฯ   ปฐมํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช
วิหรติ    อิทํปิสฺส   โหติ   จรณสฺมึ   ฯเปฯ   วิตกฺกวิจารานํ   วูปสมา
ทุติยํ   ฌานํ   ตติยํ   ฌานํ   จตุตฺถํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ฯ
อิทํปิสฺส   โหติ   จรณสฺมึ   ฯ   อิทํปิ   โข   ตํ   อมฺพฏฺฐ   จรณํ  ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. สามญฺญผลํ ฯ
ญาณทสฺสนาย    จิตฺตํ    อภินีหรติ    อภินินฺนาเมติ    ฯเปฯ   อิทํปิสฺส
โหติ   วิชฺชาย   ฯเปฯ   นาปรํ   อิตฺถตฺตายาติ  ปชานาติ  ฯ  อิทํปิสฺส
โหติ  วิชฺชาย  ฯ  อยํ  โข  สา  อมฺพฏฺฐ  วิชฺชา  ฯ อยํ วุจฺจติ อมฺพฏฺฐ
วิชฺชาสมฺปนฺโน     อิติปิ    จรณสมฺปนฺโน    อิติปิ    วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน
อิติปิ   ฯ   อิมาย   จ   อมฺพฏฺฐ  วิชฺชาสมฺปทาย  จรณสมฺปทาย  อญฺญา
วิชฺชาสมฺปทา จรณสมฺปทา อุตฺตริตรา วา ปณีตตรา วา นตฺถิ ฯ
     {๑๖๓.๑}   อิมาย   โข  อมฺพฏฺฐ  อนุตฺตราย  วิชฺชาจรณสมฺปทาย
จตฺตาริ  อปายมุขานิ  ภวนฺติ  ฯ  กตมานิ จตฺตาริ ฯ อิธ อมฺพฏฺฐ เอกจฺโจ
สมโณ    วา   พฺราหฺมโณ   วา   อิมํเยว   อนุตฺตรํ   วิชฺชาจรณสมฺปทํ
อนภิสมฺภูณมาโน          ขาริวิวิธมาทาย         อรญฺญวนมชฺโฌคาหติ
ปวตฺตผลโภชโน   ภวิสฺสามีติ   ฯ  โส  อญฺญทตฺถุํ  วิชฺชาจรณสมฺปนฺนสฺเสว
ปริจารโก  สมฺปชฺชติ  ฯ  อิมาย โข อมฺพฏฺฐ อนุตฺตราย วิชฺชาจรณสมฺปทาย
อิทํ ปฐมํ อปายมุขํ ภวติ ฯ
     [๑๖๔]  ปุน  จปรํ  อมฺพฏฺฐ  อิเธกจฺโจ  สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา
อิมญฺเจว        อนุตฺตรํ       วิชฺชาจรณสมฺปทํ       อนภิสมฺภูณมาโน
ปวตฺตผลโภชนตฺตญฺจ      อนภิสมฺภูณมาโน      กุทฺทาลปิฏกํ     อาทาย
อรญฺญวนมชฺโฌคาหติ     กณฺฑมูลผลโภชโน     ภวิสฺสามีติ     ฯ    โส
อญฺญทตฺถุํ   วิชฺชาจรณสมฺปนฺนสฺเสว   ปริจารโก   สมฺปชฺชติ   ฯ   อิมาย
โข อมฺพฏฺฐ อนุตฺตราย วิชฺชาจรณสมฺปทาย อิทํ ทุติยํ อปายมุขํ ภวติ ฯ
     [๑๖๕]   ปุน  จปรํ  อมฺพฏฺฐ  อิเธกจฺโจ  สมโณ  วา  พฺราหฺมโณ
วา     อิมญฺเจว     อนุตฺตรํ     วิชฺชาจรณสมฺปทํ     อนภิสมฺภูณมาโน
ปวตฺตผลโภชนตฺตญฺจ        อนภิสมฺภูณมาโน       กณฺฑมูลผลโภชนตฺตญฺจ
อนภิสมฺภูณมาโน  คามสามนฺตํ  วา  นิคมสามนฺตํ  วา  อคฺยาคารํ  กริตฺวา
อคฺคึ   ปริจรนฺโต   อจฺฉติ   ฯ   โส  อญฺญทตฺถุํ  วิชฺชาจรณสมฺปนฺนสฺเสว
ปริจารโก  สมฺปชฺชติ  ฯ  อิมาย โข อมฺพฏฺฐ อนุตฺตราย วิชฺชาจรณสมฺปทาย
อิทํ ตติยํ อปายมุขํ ภวติ ฯ
     [๑๖๖]   ปุน  จปรํ  อมฺพฏฺฐ  อิเธกจฺโจ  สมโณ  วา  พฺราหฺมโณ
วา     อิมญฺเจว     อนุตฺตรํ     วิชฺชาจรณสมฺปทํ     อนภิสมฺภูณมาโน
ปวตฺตผลโภชนตฺตญฺจ        อนภิสมฺภูณมาโน       กณฺฑมูลผลโภชนตฺตญฺจ
อนภิสมฺภูณมาโน     อคฺคิปริจริยญฺจ    อนภิสมฺภูณมาโน    จาตุมฺมหาปเถ
จตุทฺวารํ  อคารํ  กริตฺวา  อจฺฉติ  โย  อิมาหิ  จตูหิ  ทิสาหิ  อาคมิสฺสติ
สมโณ  วา  พฺราหฺมโณ  วา  ตมหํ  ยถาสตฺติ  ยถาพลํ  ปฏิปูชิสฺสามีติ  ฯ
โส    อญฺญทตฺถุํ    วิชฺชาจรณสมฺปนฺนสฺเสว   ปริจารโก   สมฺปชฺชติ   ฯ
อิมาย   โข   อมฺพฏฺฐ   อนุตฺตราย   วิชฺชาจรณสมฺปทาย   อิทํ   จตุตฺถํ
อปายมุขํ  ภวติ  ฯ  อิมาย  โข  อมฺพฏฺฐ  อนุตฺตราย  วิชฺชาจรณสมฺปทาย
อิมานิ จตฺตาริ อปายมุขานิ ภวนฺติ ฯ
     [๑๖๗]   ตํ   กึ  มญฺญสิ  อมฺพฏฺฐ  อปินุ  ตฺวํ  อิมาย  อนุตฺตราย
วิชฺชาจรณสมฺปทาย   สนฺทิสฺสสิ   สาจริยโกติ   ฯ  โน  หิทํ  โภ  โคตม
โก  จาหํ  โภ  โคตม  สาจริยโก  กา  จ  อนุตฺตรา  วิชฺชาจรณสมฺปทา
อารกาหํ    โภ    โคตม    อิมาย    อนุตฺตราย   วิชฺชาจรณสมฺปทาย
สาจริยโกติ   ฯ   ตํ  กึ  มญฺญสิ  อมฺพฏฺฐ  อปินุ  ตฺวํ  อิมํเยว  อนุตฺตรํ
วิชฺชาจรณสมฺปทํ           อนภิสมฺภูณมาโน           ขาริวิวิธมาทาย
อรญฺญวนมชฺโฌคาหสิ    สาจริยโก    ปวตฺตผลโภชนา   ภวิสฺสามาติ   ฯ
โน  หิทํ  โภ  โคตม  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญสิ  อมฺพฏฺฐ  อปินุ  ตฺวํ  อิมญฺเจว
อนุตฺตรํ     วิชฺชาจรณสมฺปทํ     อนภิสมฺภูณมาโน    ปวตฺตผลโภชนตฺตญฺจ
อนภิสมฺภูณมาโน      กุทฺทาลปิฏกํ      อาทาย     อรญฺญวนมชฺโฌคาหสิ
สาจริยโก กณฺฑมูลผลโภชนา ภวิสฺสามาติ ฯ โน หิทํ โภ โคตม ฯ
     {๑๖๗.๑}  ตํ  กึ  มญฺญสิ  อมฺพฏฺฐ  อปินุ  ตฺวํ  อิมญฺเจว  อนุตฺตรํ
วิชฺชาจรณสมฺปทํ          อนภิสมฺภูณมาโน         ปวตฺตผลโภชนตฺตญฺจ
อนภิสมฺภูณมาโน         กณฺฑมูลผลโภชนตฺตญฺจ         อนภิสมฺภูณมาโน
คามสามนฺตํ  วา  นิคมสามนฺตํ  วา  อคฺยาคารํ  กริตฺวา  อคฺคึ ปริจรนฺโต
อจฺฉสิ  สาจริยโกติ  ฯ  โน  หิทํ  โภ  โคตม  ฯ  ตํ  กึ มญฺญสิ อมฺพฏฺฐ
อปินุ    ตฺวํ    อิมญฺเจว   อนุตฺตรํ   วิชฺชาจรณสมฺปทํ   อนภิสมฺภูณมาโน
ปวตฺตผลโภชนตฺตญฺจ        อนภิสมฺภูณมาโน       กณฺฑมูลผลโภชนตฺตญฺจ
อนภิสมฺภูณมาโน     อคฺคิปริจริยญฺจ    อนภิสมฺภูณมาโน    จาตุมฺมหาปเถ
จตุทฺวารํ  อคารํ  กริตฺวา  อจฺฉสิ  สาจริยโก  โย  อิมาหิ  จตูหิ  ทิสาหิ
อาคมิสฺสติ   สมโณ   วา   พฺราหฺมโณ   วา   ตมหํ  ยถาสตฺติ  ยถาพลํ
ปฏิปูชิสฺสามีติ ฯ โน หิทํ โภ โคตม ฯ
     {๑๖๗.๒}   อิติ   โข   อมฺพฏฺฐ   อิมาย  เจว  ตฺวํ  อนุตฺตราย
วิชฺชาจรณสมฺปทาย     ปริหีโน     สาจริยโก    เย    หิ    เกจิเม
อนุตฺตราย        วิชฺชาจรณสมฺปทาย       จตฺตาริ       อปายมุขานิ
ภวนฺติ ตโต จ ปริหีโน สาจริยโก ฯ
     [๑๖๘]   ภาสิตา   โข   ปน   เต  เอสา  อมฺพฏฺฐ  อาจริเยน
พฺราหฺมเณน   โปกฺขรสาตินา   วาจา   เกจิ   มุณฺฑกา  สมณกา  อิพฺภา
กณฺหา  พนฺธุปาทปจฺจา  กา  จ  เต  วิชฺชานํ  พฺราหฺมณานํ  สากจฺฉาติ ฯ
อตฺตนา  อาปายิโกปิ  อปริปูรมาโน  ฯ  ปสฺส  อมฺพฏฺฐ  ยาว  อปรทฺธญฺจ
เต อิทํ อาจริยสฺส พฺราหฺมณสฺส โปกฺขรสาติสฺส ฯ
     {๑๖๘.๑}   พฺราหฺมโณ   โข   ปน  อมฺพฏฺฐ  โปกฺขรสาติ  รญฺโญ
ปเสนทิโกสลสฺส    ทตฺติกํ    ภุญฺชติ    ตสฺส    ราชา   ปเสนทิโกสโล
สมฺมุขีภาวํปิ    น    ททาติ   ยทาปิ   เตน   มนฺเตติ   ติโรทุสฺสนฺเตน
มนฺเตติ  ฯ  ยสฺส  โข  ปน  อมฺพฏฺฐ  ธมฺมิกํ  ปยาตํ  ภิกฺขํ ปฏิคฺคเณฺหยฺย
กถํ   ตสฺส   ราชา  ปเสนทิโกสโล  สมฺมุขีภาวํปิ  น  ทเทยฺย  ฯ  ปสฺส
อมฺพฏฺฐ    ยาว    อปรทฺธญฺจ    เต   อิทํ   อาจริยสฺส   พฺราหฺมณสฺส
โปกฺขรสาติสฺส ฯ
     [๑๖๙]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   อมฺพฏฺฐ  อิธ  ราชา  ปเสนทิโกสโล
หตฺถิคีวายํ  วา  นิสินฺโน  รถูปตฺถเร  วา  ฐิโต  อุคฺเคหิ  วา ราชญฺเญหิ
วา   กิญฺจิเทว   มนฺตนํ   มนฺเตยฺย  ฯ  โส  ตมฺหา  ปเทสา  อปกฺกมฺม
เอกมนฺตํ    ติฏฺเฐยฺย    อถ   อาคจฺเฉยฺย   สุทฺโท   วา   สุทฺททาโส
วา   โส   ตสฺมึ   ปเทเส   ฐิโต   มนฺตนํ   มนฺเตยฺย  เอวํปิ  ราชา
ปเสนทิโกสโล   อาห   เอวํปิ   ราชา   ปเสนทิโกสโล   อาหาติ   ฯ
อปินุ   โข   ราชภณิตํ   วา   ภณติ  ราชมนฺตนํ  วา  มนฺเตติ  ตาวตา
โส  อสฺส  ราชา  วา  ราชมหามตฺโต  วาติ  ฯ  โน  หิทํ โภ โคตม ฯ
เอวเมว   โข   ตฺวํ  อมฺพฏฺฐ  เย  เตปิ  อเหสุํ  พฺราหฺมณานํ  ปุพฺพกา
อิสโย   มนฺตานํ   กตฺตาโร   มนฺตานํ   ปวตฺตาโร   เยสมิทํ   เอตรหิ
พฺราหฺมณา    โปราณํ    มนฺตปทํ   คีตํ   ปวุตฺตํ   สมิหิตํ   ตทนุคายนฺติ
ตทนุภาสนฺติ      ภาสิตมนุภาสนฺติ      วาจิตมนุวาเจนฺติ      เสยฺยถีทํ
อฏฺฐโก    วามโก    วามเทโว    เวสฺสามิตฺโต   ยมตคฺคี   องฺคีรโส
ภารทฺวาโช    วาเสฏฺโฐ    กสฺสโป   ภคุ   ตฺยาหํ   มนฺเต   อธิยามิ
สาจริยโก   ตาวตา   ตฺวํ  ภวิสฺสสิ  อิสิ  วา  อิสิตาย  วา  ปฏิปนฺโนติ
เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     {๑๖๙.๑}   ตํ  กึ  มญฺญสิ  อมฺพฏฺฐ  กินฺติ  เต  สุตํ  พฺราหฺมณานํ
วุฑฺฒานํ   มหลฺลกานํ   อาจริยปาจริยานํ   ภาสมานานํ  เย  เต  อเหสุํ
พฺราหฺมณานํ   ปุพฺพกา   อิสโย   มนฺตานํ  กตฺตาโร  มนฺตานํ  ปวตฺตาโร
เยสมิทํ   เอตรหิ   พฺราหฺมณา   โปราณมนฺตปทํ   คีตํ   ปวุตฺตํ   สมิหิตํ
ตทนุคายนฺติ      ตทนุภาสนฺติ     ภาสิตมนุภาสนฺติ     วาจิตมนุวาเจนฺติ
เสยฺยถีทํ  อฏฺฐโก  วามโก  วามเทโว  เวสฺสามิตฺโต  ยมตคฺคี  องฺคีรโส
ภารทฺวาโช  วาเสฏฺโฐ  กสฺสโป  ภคุ  เอวํ  สุ  เต  สุนฺหาตา สุวิลิตฺตา
กปฺปิตเกสมสฺสู      อามุตฺตมาลาภรณา     โอทาตวตฺถวสนา     ปญฺจหิ
กามคุเณหิ   สมปฺปิตา  สมงฺคิภูตา  ปริจาเรนฺติ  เสยฺยถาปิ  ตฺวํ  เอตรหิ
สาจริยโกติ ฯ โน หิทํ โภ โคตม ฯเปฯ เอวํ สุ เต สาลีนํ โอทนํ วิจิตฺตกาฬกํ
อเนกสูปํ    อเนกพฺยญฺชนํ    ปริภุญฺชนฺติ    เสยฺยถาปิ    ตฺวํ   เอตรหิ
สาจริยโกติ  ฯ  โน  หิทํ  โภ โคตม ฯเปฯ เอวํ สุ เต เวฏฺฐกนตปสฺสาหิ
นารีหิ  ปริจาเรนฺติ  เสยฺยถาปิ  ตฺวํ  เอตรหิ  สาจริยโกติ  ฯ  โน  หิทํ
โภ   โคตม   ฯเปฯ   เอวํ  สุ  เต  กุตฺตวาเลหิ  วฬวารเถหิ  ทีฆาหิ
ปโตทลฏฺฐีหิ   วาหเน   วิตุทนฺตา   วิจริสฺสนฺติ  เสยฺยถาปิ  ตฺวํ  เอตรหิ
สาจริยโกติ  ฯ  โน  หิทํ  โภ  โคตม ฯเปฯ เอวํ สุ เต อุกฺกิณฺณปริกฺขาสุ
อุกฺขิตฺตปลิฆาสุ    นครูปการิกาสุ   ทีฆาสิพทฺเธหิ   ปุริเสหิ   รกฺขาเปนฺติ
เสยฺยถาปิ  ตฺวํ  เอตรหิ  สาจริยโกติ ฯ โน หิทํ โภ โคตม ฯเปฯ อิติ โข
อมฺพฏฺฐ  เนว  ตฺวํ  อิสิ  น  ปน  อิสิตาย  ปฏิปนฺโน สาจริยโก ยสฺส โข
ปน  อมฺพฏฺฐ  มยิ  กงฺขา  วา วิมติ วา โส มํ ปเญฺหน อหํ เวยฺยากรเณน
โสธิสฺสามีติ ฯ
     [๑๗๐]   อถโข  ภควา  วิหารา  นิกฺขมฺม  จงฺกมํ  อพฺภุฏฺฐาสิ  ฯ
อมฺพฏฺโฐปิ    มาณโว    วิหารา    นิกฺขมฺม   จงฺกมํ   อพฺภุฏฺฐาสิ   ฯ
อถโข    อมฺพฏฺโฐ    มาณโว    ภควนฺตํ    จงฺกมนฺตํ   อนุจงฺกมมาโน
ภควโต    กาเย   ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขณานิ   สมฺมนฺเนสิ   ฯ   อทฺทสา
โข    อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   ภควโต   กาเย   ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขณานิ
เยภุยฺเยน   ฐเปตฺวา   เทฺว  ทฺวีสุ  มหาปุริสลกฺขเณสุ  กงฺขติ  วิจิกิจฺฉติ
นาธิมุจฺจติ   น   สมฺปสีทติ   โกโสหิเต   จ   วตฺถคุเยฺห  ปหูตชิวฺหตาย
จ   ฯ   อถโข   ภควโต  เอตทโหสิ  ปสฺสติ  โข  เม  อยํ  อมฺพฏฺโฐ
มาณโว     ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขณานิ    เยภุยฺเยน    ฐเปตฺวา    เทฺว
ทฺวีสุ    มหาปุริสลกฺขเณสุ    อมฺพฏฺโฐ   กงฺขติ   วิจิกิจฺฉติ   นาธิมุจฺจติ
น   สมฺปสีทติ   โกโสหิเต   จ   วตฺถคุเยฺห   ปหูตชิวฺหตาย   จาติ  ฯ
อถโข   ภควา   ตถารูปํ   อิทฺธาภิสํขารํ   อภิสํขาเรสิ   ยถา   อทฺทส
อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   ภควโต   โกโสหิตวตฺถคุยฺหํ   ฯ   อถโข   ภควา
ชิวฺหํ    นินฺนาเมตฺวา   อุโภปิ   กณฺณโสตานิ   อนุมสิ   ปฏิมสิ   อุโภปิ
นาสิกโสตานิ    อนุมสิ    ปฏิมสิ    เกวลมฺปิ    นลาฏมณฺฑลํ   ชิวฺหาย
ฉาเทสิ ฯ
     [๑๗๑]   อถโข   อมฺพฏฺฐสฺส   มาณวสฺส  เอตทโหสิ  สมนฺนาคโต
โข    สมโณ    โคตโม    ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขเณหิ   ปริปุณฺเณหิ   โน
อปริปุณฺเณหีติ   ฯ   ภควนฺตํ  เอตทโวจ  หนฺท  จทานิ  มยํ  โภ  โคตม
คจฺฉาม   พหุกิจฺจา   มยํ   พหุกรณียาติ   ฯ   ยสฺสทานิ   ตฺวํ  อมฺพฏฺฐ
กาลํ    มญฺญสีติ    ฯ   อถโข   อมฺพฏฺโฐ   มาณโว   วฬวารถมารุยฺห
ปกฺกามิ ฯ
     [๑๗๒]  เตน  โข  ปน  สมเยน  พฺราหฺมโณ  โปกฺขรสาติ อุฏฺฐาย
นิกฺขมิตฺวา   มหตา   พฺราหฺมณคเณน   สทฺธึ   สเก   อาราเม  นิสินฺโน
โหติ    อมฺพฏฺฐํเยว    มาณวํ   ปติมาเนนฺโต   ฯ   อถโข   อมฺพฏฺโฐ
มาณโว   เยน  สโก  อาราโม  เตน  ปายาสิ  ยาวติกา  ยานสฺส  ภูมิ
ยาเนน   คนฺตฺวา  ยานา  ปจฺโจโรหิตฺวา  ปตฺติโก  ว  เยน  พฺราหฺมโณ
โปกฺขรสาติ    เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา    พฺราหฺมณํ    โปกฺขรสาตึ
อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   ฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ  โข  อมฺพฏฺฐํ
มาณวํ   พฺราหฺมโณ   โปกฺขรสาติ   เอตทโวจ   กจฺจิ   ตาต   อมฺพฏฺฐ
อทฺทส   ตํ   ภวนฺตํ  โคตมนฺติ  ฯ  อทฺทสาม  โข  มยํ  โภ  ตํ  ภวนฺตํ
โคตมนฺติ   ฯ   กจฺจิ   ตาต  อมฺพฏฺฐ  ตํ  ภวนฺตํ  โคตมํ  ตถาสนฺตํเยว
สทฺโท   อพฺภุคฺคโต   โน   อญฺญถา  กจฺจิ  ปน  โภ  โส  ภวํ  โคตโม
ตาทิโส   โน   อญฺญาทิโสติ   ฯ  ตถาสนฺตํเยว  โภ  ตํ  ภวนฺตํ  โคตมํ
ตถาสทฺโท   อพฺภุคฺคโต   โน   อญฺญถา   ตาทิโส   ว   โภ  โส  ภวํ
โคตโม   โน   อญฺญาทิโส   สมนฺนาคโต   ว   โภ  โส  ภวํ  โคตโม
ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขเณหิ    ปริปุณฺเณหิ    โน   อปริปุณฺเณหีติ   ฯ   อหุ
ปน  เต  ตาต  อมฺพฏฺฐ สมเณน โคตเมน สทฺธึ โกจิเทว กถาสลฺลาโปติ ฯ
อหุ  โข  เม  โภ  สมเณน  โคตเมน  สทฺธึ  โกจิเทว กถาสลฺลาโปติ ฯ
ยถากถํ  ปน  เต  ตาต  อมฺพฏฺฐ  อหุ  สมเณน  โคตเมน สทฺธึ โกจิเทว
กถาสลฺลาโปติ  ฯ  อถโข  อมฺพฏฺโฐ  มาณโว  ยาวตโก  อโหสิ  ภควตา
สทฺธึ กถาสลฺลาโป ตํ สพฺพํ พฺราหฺมณสฺส โปกฺขรสาติสฺส อาโรเจสิ ฯ
     [๑๗๓]   เอวํ   วุตฺเต  พฺราหฺมโณ  โปกฺขรสาติ  อมฺพฏฺฐํ  มาณวํ
เอตทโวจ   อโห  วต  เร  อมฺหากํ  ปณฺฑิตก  อโห  วต  เร  อมฺหากํ
พหุสฺสุตก   อโห   วต   เร   อมฺหากํ  เตวิชฺชก  เอวรูเปน  กิร  โภ
ปุริโส   อตฺถจรเกน   กายสฺส   เภทา   ปรํ   มรณา   อปายํ  ทุคฺคตึ
วินิปาตํ   นิรยํ   อุปปชฺเชยฺย   ยเทว   โข   ตฺวํ  อมฺพฏฺฐ  ตํ  ภวนฺตํ
โคตมํ   เอวํ  อาสชฺช  อาสชฺช  อวจาสิ  อถโข  ภวํ  โคตโม  อเมฺหหิ
เอวํ   อุปเนยฺยํ   อุปเนยฺยํ   อวจ   อโห  วต  เร  อมฺหากํ  ปณฺฑิตก
อโหสิ  วต  เร  อมฺหากํ  พหุสฺสุตก  อโห  วต  เร  อมฺหากํ  เตวิชฺชก
เอวรูเปน   กิร  โภ  ปุริโส  อตฺถจรเกน  กายสฺส  เภทา  ปรํ  มรณา
อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ  อุปปชฺเชยฺยาติ  ฯ  กุปิโต  อนตฺตมโน
อมฺพฏฺฐํ   มาณวํ   ปทสาเยว   ปวตฺเตสิ  อิจฺฉติ  จ  ตาวเทว  ภควนฺตํ
ทสฺสนาย    อุปสงฺกมิตุํ    ฯ    อถโข    เต   พฺราหฺมณา   พฺราหฺมณํ
โปกฺขรสาตึ   เอตทโวจุํ   อติวิกาโล   โข   โภ   อชฺช  สมณํ  โคตมํ
ทสฺสนาย    อุปสงฺกมิตุํ   เสฺวทานิ   ภวํ   โปกฺขรสาติ   สมณํ   โคตมํ
ทสฺสนาย อุปสงฺกมิสฺสตีติ ฯ
     [๑๗๔]   อถโข   พฺราหฺมโณ  โปกฺขรสาติ  สเก  นิเวสเน  ปณีตํ
ขาทนียํ    โภชนียํ   ปฏิยาทาเปตฺวา   ยาเน   อาโรเปตฺวา   อุกฺกาสุ
ธาริยมานาสุ   อุกฺกฏฺฐาย   นิยฺยาสิ   เยน   อิจฺฉานงฺคลวนสณฺโฑ  เตน
ปายาสิ  ยาวติกา  ยานสฺส  ภูมิ  ยาเนน  คนฺตฺวา  ยานา ปจฺโจโรหิตฺวา
ปตฺติโก   ว   เยน   ภควา  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา  ภควตา  สทฺธึ
สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ  สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ
เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข   พฺราหฺมโณ  โปกฺขรสาติ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
อาคมา    นุ   ขฺวิธ   โภ   โคตม   อมฺหากํ   อนฺเตวาสี   อมฺพฏฺโฐ
มาณโวติ   ฯ   อาคมา   โข   เตธ   พฺราหฺมณ  อนฺเตวาสี  อมฺพฏฺโฐ
มาณโวติ   ฯ   อหุ  ปน  เต  โภ  โคตม  อมฺพฏฺเฐน  มาณเวน  สทฺธึ
โกจิเทว   กถาสลฺลาโปติ   ฯ   อหุ   โข   เม  พฺราหฺมณ  อมฺพฏฺเฐน
มาณเวน   สทฺธึ   โกจิเทว  กถาสลฺลาโปติ  ฯ  ยถากถํ  ปน  เต  โภ
โคตม   อหุ   อมฺพฏฺเฐน  มาณเวน  สทฺธึ  โกจิเทว  กถาสลฺลาโปติ  ฯ
อถโข  ภควา  ยาวตโก  อโหสิ  อมฺพฏฺเฐน  มาณเวน สทฺธึ กถาสลฺลาโป
ตํ สพฺพํ พฺราหฺมณสฺส โปกฺขรสาติสฺส อาโรเจสิ ฯ
     [๑๗๕]   เอวํ  วุตฺเต  พฺราหฺมโณ  โปกฺขรสาติ  ภควนฺตเมตทโวจ
พาโล   โภ  โคตม  อมฺพฏฺโฐ  มาณโว  ขมตุ  ภวํ  โคตโม  อมฺพฏฺฐสฺส
มาณวสฺสาติ   ฯ   สุขี  โหตุ  พฺราหฺมณ  อมฺพฏฺโฐ  มาณโวติ  ฯ  อถโข
พฺราหฺมโณ    โปกฺขรสาติ    ภควโต   กาเย   ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขณานิ
สมฺมนฺเนสิ   ฯ   อทฺทสา  โข  พฺราหฺมโณ  โปกฺขรสาติ  ภควโต  กาเย
ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขณานิ     เยภุยฺเยน     ฐเปตฺวา     เทฺว    ทฺวีสุ
มหาปุริสลกฺขเณสุ    กงฺขติ    วิจิกิจฺฉติ    นาธิมุจฺจติ    น   สมฺปสีทติ
โกโสหิเต จ วตฺถคุเยฺห ปหูตชิวฺหตาย จ ฯ
     {๑๗๕.๑}  อถโข  ภควโต เอตทโหสิ ปสฺสติ โข เม อยํ พฺราหฺมโณ
โปกฺขรสาติ   ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขณานิ  เยภุยฺเยน  ฐเปตฺวา  เทฺว  ทฺวีสุ
มหาปุริสลกฺขเณสุ  กงฺขติ  วิจิกิจฺฉติ  นาธิมุจฺจติ  น  สมฺปสีทติ  โกโสหิเต
จ  วตฺถคุเยฺห  ปหูตชิวฺหตาย  จาติ  ฯ อถโข ภควา ตถารูปํ อิทฺธาภิสํขารํ
อภิสํขาเรสิ   ยถา   อทฺทส  พฺราหฺมโณ  โปกฺขรสาติ  ภควโต  โกโสหิตํ
วตฺถคุยฺหํ   ฯ   อถโข  ภควา  ชิวฺหํ  นินฺนาเมตฺวา  อุโภปิ  กณฺณโสตานิ
อนุมสิ    ปฏิมสิ    อุโภปิ   นาสิกโสตานิ   อนุมสิ   ปฏิมสิ   เกวลมฺปิ
นลาฏมณฺฑลํ   ชิวฺหาย   ฉาเทสิ  ฯ  อถโข  พฺราหฺมณสฺส  โปกฺขรสาติสฺส
เอตทโหสิ   สมนฺนาคโต   โข  สมโณ  โคตโม  ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขเณหิ
ปริปุณฺเณหิ   โน  อปริปุณฺเณหีติ  ฯ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  อธิวาเสตุ  ภวํ
โคตโม   อชฺชตนาย   ภตฺตํ  สทฺธึ  ภิกฺขุสํเฆนาติ  ฯ  อธิวาเสสิ  ภควา
ตุณฺหีภาเวน   ฯ   อถโข   พฺราหฺมโณ   โปกฺขรสาติ  ภควโต  อธิวาสนํ
วิทิตฺวา ภควโต กาลํ อาโรเจสิ กาโล โภ โคตม นิฏฺฐิตํ ภตฺตนฺติ ฯ
     [๑๗๖]  อถโข  ภควา  ปุพฺพณฺหสมยํ  นิวาเสตฺวา  ปตฺตจีวรมาทาย
สทฺธึ    ภิกฺขุสํเฆน    เยน    พฺราหฺมณสฺส    โปกฺขรสาติสฺส   นิเวสนํ
เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา   ปญฺญตฺเต   อาสเน   นิสีทิ   ฯ   อถโข
พฺราหฺมโณ    โปกฺขรสาติ   ภควนฺตํ   ปณีเตน   ขาทนีเยน   โภชนีเยน
สหตฺถา   สนฺตปฺเปสิ   สมฺปวาเรสิ   มาณวกา   จ  ภิกฺขุสํฆํ  ฯ  อถโข
พฺราหฺมโณ   โปกฺขรสาติ   ภควนฺตํ   ภุตฺตาวึ   โอนีตปตฺตปาณึ   อญฺญตรํ
นีจํ อาสนํ คเหตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
     {๑๗๖.๑}   เอกมนฺตํ  นิสินฺนสฺส  โข  พฺราหฺมณสฺส  โปกฺขรสาติสฺส
ภควา   อนุปุพฺพีกถํ  กเถสิ  เสยฺยถีทํ  ทานกถํ  สีลกถํ  สคฺคกถํ  กามานํ
อาทีนวํ  โอการํ  สํกิเลสํ  เนกฺขมฺเม  อานิสํสํ  ปกาเสสิ  ฯ ยทา ภควา
อญฺญาสิ    พฺราหฺมณํ    โปกฺขรสาตึ   กลฺลจิตฺตํ   มุทุจิตฺตํ   วินีวรณจตฺตํ
อุทคฺคจิตฺตํ  ปสนฺนจิตฺตํ  อถสฺส  ยา  พุทฺธานํ  สามุกฺกํสิกา  ธมฺมเทสนา ตํ
ปกาเสสิ ทุกฺขํ สมุทยํ นิโรธํ มคฺคํ ฯ เสยฺยถาปิ นาม สุทฺธํ วตฺถํ อปคตกาฬกํ
สมฺมเทว  รชนํ  ปฏิคฺคเณฺหยฺย  เอวเมว  โข  พฺราหฺมณสฺส โปกฺขรสาติสฺส
ตสฺมึเยว  อาสเน  วิรชํ  วีตมลํ  ธมฺมจกฺขุํ  อุทปาทิ  ยํ  กิญฺจิ สมุทยธมฺมํ
สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๗๗]   อถโข   พฺราหฺมโณ  โปกฺขรสาติ  ทิฏฺฐธมฺโม  ปตฺตธมฺโม
วิทิตธมฺโม       ปริโยคาฬฺหธมฺโม      ติณฺณวิจิกิจฺโฉ      วิคตกถํกโถ
เวสารชฺชปฺปตฺโต   อปรปฺปจฺจโย   สตฺถุ   สาสเน   ภควนฺตํ  เอตทโวจ
อภิกฺกนฺตํ   โภ   โคตม  อภิกฺกนฺตํ  โภ  โคตม  เสยฺยถาปิ  โภ  โคตม
นิกฺกุชฺชิตํ   วา   อุกฺกุชฺเชยฺย   ปฏิจฺฉนฺนํ   วา  วิวเรยฺย  มูฬฺหสฺส  วา
มคฺคํ   อาจิกฺเขยฺย   อนฺธกาเร  วา  เตลปชฺโชตํ  ธาเรยฺย  จกฺขุมนฺโต
รูปานิ   ทกฺขนฺตีติ   เอวเมว   โข   โภตา  โคตเมน  อเนกปริยาเยน
ธมฺโม   ปกาสิโต   เอสาหํ   โภ   โคตม   สปุตฺโต  สภริโย  สปริโส
สามจฺโจ    ภวนฺตํ    โคตมํ    สรณํ   คจฺฉามิ   ธมฺมญฺจ   ภิกฺขุสํฆญฺจ
อุปาสกํ   มํ   ภวํ   โคตโม   ธาเรตุ  อชฺชตคฺเค  ปาณุเปตํ  สรณงฺคตํ
ยถา   จ   ภวํ  โคตโม  อุกฺกฏฺฐายํ  อญฺญานิ  อุปาสกกุลานิ  อุปสงฺกมติ
เอวเมว   โข   ภวํ   โคตโม   โปกฺขรสาติกุลํ  อุปสงฺกมตุ  ตตฺถ  เย
เต   มาณวกา   วา   มาณวิกา   วา   ภวนฺตํ  โคตมํ  อภิวาเทสฺสนฺติ
วา   ปจฺจุฏฺฐิสฺสนฺติ   วา   อาสนํ  วา  อุทกํ  วา  ทสฺสนฺติ  จิตฺตํ  วา
ปสาเทสฺสนฺติ  เตสํ  ตํ  ภวิสฺสติ  ทีฆรตฺตํ  หิตาย  สุขายาติ  ฯ  กลฺยาณํ
วุจฺจติ พฺราหฺมณาติ ฯ
                  อมฺพฏฺฐสุตฺตํ ตติยํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                            -------------
                    โสณทณฺฑสุตฺตํ จตุตฺถํ
     [๑๗๘]  เอวมฺเม  สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา องฺเคสุ จาริกญฺจรมาโน
มหตา     ภิกฺขุสํเฆน     สทฺธึ     ปญฺจมตฺเตหิ    ภิกฺขุสเตหิ    เยน
จมฺปา   ตทวสริ   ฯ   ตตฺร   สุทํ   ภควา  จมฺปายํ  วิหรติ  คคฺคราย
โปกฺขรณิยา ตีเร ฯ
     [๑๗๙]   เตน   โข  ปน  สมเยน  โสณทณฺโฑ  พฺราหฺมโณ  จมฺปํ
อชฺฌาวสติ    สตฺตุสฺสทํ    สติณกฏฺโฐทกํ    สธญฺญํ   ราชโภคฺคํ   รญฺญา
มาคเธน   เสนิเยน   พิมฺพิสาเรน   ทินฺนํ   ราชทายํ   พฺรหฺมเทยฺยํ  ฯ
อสฺโสสุํ    โข    จมฺเปยฺยกา   พฺราหฺมณคหปติกา   สมโณ   ขลุ   โภ
โคตโม   สกฺยปุตฺโต   สกฺยกุลา   ปพฺพชิโต   องฺเคสุ   จาริกญฺจรมาโน
มหตา   ภิกฺขุสํเฆน   สทฺธึ   ปญฺจมตฺเตหิ   ภิกฺขุสเตหิ  จมฺปํ  อนุปฺปตฺโต
จมฺปายํ   วิหรติ   คคฺคราย   โปกฺขรณิยา   ตีเร  ตํ  โข  ปน  ภวนฺตํ
โคตมํ    เอวํกลฺยาโณ   กิตฺติสทฺโท   อพฺภุคฺคโต   อิติปิ   โส   ภควา
อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน   สุคโต   โลกวิทู  อนุตฺตโร
ปุริสทมฺมสารถิ   สตฺถา   เทวมนุสฺสานํ  พุทฺโธ  ภควาติ  โส  อิมํ  โลกํ
สเทวกํ    สมารกํ    สพฺรหฺมกํ    สสฺสมณพฺราหฺมณึ   ปชํ   สเทวมนุสฺสํ
สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   ปเวเทติ  โส  ธมฺมํ  เทเสติ  อาทิกลฺยาณํ
มชฺเฌกลฺยาณํ    ปริโยสานกลฺยาณํ    สาตฺถํ    สพฺยญฺชนํ   เกวลปริปุณฺณํ
ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   ปกาเสติ   สาธุ   โข   ปน  ตถารูปานํ  อรหตํ
ทสฺสนํ   โหตีติ   ฯ   อถโข   จมฺเปยฺยกา   พฺราหฺมณคหปติกา  จมฺปาย
นิกฺขมิตฺวา สํฆาสํฆีคณีภูตา เยน คคฺครา โปกฺขรณี เตนุปสงฺกมนฺติ ฯ
     [๑๘๐]  เตน  โข  ปน สมเยน โสณทณฺโฑ พฺราหฺมโณ อุปริปาสาเท
ทิวาเสยฺยํ   อุปคโต   โหติ   ฯ   อทฺทสา  โข  โสณทณฺโฑ  พฺราหฺมโณ
จมฺเปยฺยเก    พฺราหฺมณคหปติเก   จมฺปาย   นิกฺขมิตฺวา   สํฆาสํฆีคณีภูเต
เยน   คคฺครา  โปกฺขรณี  เตนุปสงฺกมนฺเต  ทิสฺวา  ขตฺตํ  อามนฺเตสิ  กึ
นุ  โข  โภ  ขตฺเต  จมฺเปยฺยกา  พฺราหฺมณคหปติกา  จมฺปาย  นิกฺขมิตฺวา
สํฆาสํฆีคณีภูตา  เยน  คคฺครา  โปกฺขรณี  เตนุปสงฺกมนฺตีติ  ฯ  อตฺถิ  โข
โภ  สมโณ  โคตโม สกฺยปุตฺโต สกฺยกุลา ปพฺพชิโต องฺเคสุ จาริกญฺจรมาโน
มหตา   ภิกฺขุสํเฆน   สทฺธึ   ปญฺจมตฺเตหิ   ภิกฺขุสเตหิ  จมฺปํ  อนุปฺปตฺโต
จมฺปายํ  วิหรติ  คคฺคราย  โปกฺขรณิยา  ตีเร  ตํ  โข  ปน ภวนฺตํ โคตมํ
เอวํกลฺยาโณ    กิตฺติสทฺโท    อพฺภุคฺคโต   อิติปิ   โส   ภควา   อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ     วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน    สุคโต    โลกวิทู    อนุตฺตโร
ปุริสทมฺมสารถิ   สตฺถา   เทวมนุสฺสานํ  พุทฺโธ  ภควาติ  ตเมเต  ภวนฺตํ
โคตมํ  ทสฺสนาย  อุปสงฺกมนฺตีติ  ฯ  เตนหิ  โภ  ขตฺเต เยน จมฺเปยฺยกา
พฺราหฺมณคหปติกา      เตนุปสงฺกมิ      อุปสงฺกมิตฺวา      จมฺเปยฺยเก
พฺราหฺมณคหปติเก   เอวํ   วเทสิ  โสณทณฺโฑ  โภ  พฺราหฺมโณ  เอวมาห
อาคเมนฺตุ    กิร   ภวนฺโต   โสณทณฺโฑปิ   พฺราหฺมโณ   สมณํ   โคตมํ
ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิสฺสตีติ  ฯ  เอวํ  โภติ  โข  โส  ขตฺโต  โสณทณฺฑสฺส
พฺราหฺมณสฺส     ปฏิสฺสุตฺวา    เยน    จมฺเปยฺยกา    พฺราหฺมณคหปติกา
เตนุปสงฺกมิ      อุปสงฺกมิตฺวา      จมฺเปยฺยเก      พฺราหฺมณคหปติเก
เอตทโวจ   โสณทณฺโฑ   โภ   พฺราหฺมโณ   เอวมาห   อาคเมนฺตุ  กิร
ภวนฺโต     โสณทณฺโฑปิ     พฺราหฺมโณ    สมณํ    โคตมํ    ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิสฺสตีติ ฯ
     [๑๘๑]   เตน  โข  ปน  สมเยน  นานาเวรชฺชกานํ  พฺราหฺมณานํ
ปญฺจมตฺตานิ     พฺราหฺมณสตานิ     จมฺปายํ     ปฏิวสนฺติ    เกนจิเทว
กรณีเยน   ฯ   อสฺโสสุํ   โข   เต  พฺราหฺมณา  โสณทณฺโฑ  พฺราหฺมโณ
สมณํ   โคตมํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิสฺสตีติ   ฯ  อถโข  เต  พฺราหฺมณา
เยน   โสณทณฺโฑ   พฺราหฺมโณ   เตนุปสงฺกมึสุ   อุปสงฺกมิตฺวา  โสณทณฺฑํ
พฺราหฺมณํ   เอตทโวจุํ   สจฺจํ   กิร   ภวํ   โสณทณฺโฑ   สมณํ   โคตมํ
ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิสฺสตีติ  ฯ  เอวํ  โข  เม  โภ  โหติ  อหมฺปิ  สมณํ
โคตมํ    ทสฺสนาย    อุปสงฺกมิสฺสามีติ    ฯ    มา   ภวํ   โสณทณฺโฑ
สมณํ    โคตมํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิ   น   อรหติ   ภวํ   โสณทณฺโฑ
สมณํ   โคตมํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุํ   สเจ   ภวํ   โสณทณฺโฑ  สมณํ
โคตมํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิสฺสติ   โภโต  โสณทณฺฑสฺส  ยโส  หายิสฺสติ
สมณสฺส   โคตมสฺส   ยโส   อภิวฑฺฒิสฺสติ   ยมฺปิ   โภโต   โสณทณฺฑสฺส
ยโส    หายิสฺสติ    สมณสฺส   โคตมสฺส   ยโส   อภิวฑฺฒิสฺสติ   อิมินา
จงฺเคน    น    อรหติ   ภวํ   โสณทณฺโฑ   สมณํ   โคตมํ   ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิตุํ    สมโณ    เตฺวว    โคตโม   อรหติ   ภวนฺตํ   โสณทณฺฑํ
ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุํ   ภวํ   หิ   โสณทณฺโฑ  อุภโต  สุชาโต  มาติโต
จ   ปิติโต   จ   สํสุทฺธคหณิโก   ยาว  สตฺตมา  ปิตามหยุคา  อกฺขิตฺโต
อนุปกฺกุฏฺโฐ   ชาติวาเทน   ยมฺปิ   ภวํ   โสณทณฺโฑ   อุภโต   สุชาโต
มาติโต   จ   ปิติโต   จ   สํสุทฺธคหณิโก   ยาว  สตฺตมา  ปิตามหยุคา
อกฺขิตฺโต   อนุปกฺกุฏฺโฐ   ชาติวาเทน   อิมินา  จงฺเคน  น  อรหติ  ภวํ
โสณทณฺโฑ    สมณํ    โคตมํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุํ   สมโณ   เตฺวว
โคตโม   อรหติ   ภวนฺตํ   โสณทณฺฑํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุํ   ภวํ  หิ
โสณทณฺโฑ   อฑฺโฒ   มหทฺธโน   มหาโภโค  ฯเปฯ  ภวํ  หิ  โสณทณฺโฑ
อชฺฌายโก    มนฺตธโร    ติณฺณํ    เวทานํ    ปารคู   สนิฆณฺฑุเกตุภานํ
สากฺขรปฺปเภทานํ       อิติหาสปญฺจมานํ      ปทโก      เวยฺยากรโณ
โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ    อนวโย    ภวํ   หิ   โสณทณฺโฑ   อภิรูโป
ทสฺสนีโย     ปาสาทิโก     ปรมาย    วณฺณโปกฺขรตาย    สมนฺนาคโต
พฺรหฺมวณฺณิ    พฺรหฺมวจฺฉสิ    ๑-   อกฺขุทฺทาวกาโส   ทสฺสนาย   ภวญฺหิ
โสณทณฺโฑ    สีลวา    วุฑฺฒสีลี   ๒-   วุฑฺฒสีเลน   สมนฺนาคโต   ภวํ
หิ    โสณทณฺโฑ   กลฺยาณวาโจ   กลฺยาณวากฺกรโณ   โปริยา   วาจาย
สมนฺนาคโต    วิสฺสฏฺฐาย    อเนลคลาย   อตฺถสฺส   วิญฺญาปนิยา   ภวํ
หิ   โสณทณฺโฑ   พหูนํ   อาจริยปาจริโย   ตีณิ   มาณวกสตานิ   มนฺเต
วาเจติ    พหุกา    โข   ปน   นานาทิสา   นานาชนปทา   มาณวกา
อาคจฺฉนฺติ    โภโต    โสณทณฺฑสฺส    สนฺติเก    มนฺตตฺถิกา    มนฺเต
@เชิงอรรถ:  สี. พฺรหฺมวณฺณี พฺรหฺมวฑฺฒี ฯ  สี. วุทฺธสีลี ฯ
อธิยิตุกามา     ภวญฺหิ     โสณทณฺโฑ    ชิณฺโณ    วุฑฺโฒ    มหลฺลโก
อทฺธคโต   วโยอนุปฺปตฺโต   สมโณ  โคตโม  ตรุโณ  เจว  ตรุณปพฺพชิโต
จ    ภวญฺหิ   โสณทณฺโฑ   รญฺโญ   มาคธสฺส   เสนิยสฺส   พิมฺพิสารสฺส
สกฺกโต    ครุกโต    มานิโต   ปูชิโต   อปจิโต   ภวญฺหิ   โสณทณฺโฑ
พฺราหฺมณสฺส   โปกฺขรสาติสฺส  สกฺกโต  ครุกโต  มานิโต  ปูชิโต  อปจิโต
ภวญฺหิ    โสณทณฺโฑ    จมฺปํ    อชฺฌาวสติ    สตฺตุสฺสทํ   สติณกฏฺโฐทกํ
สธญฺญํ   ราชโภคฺคํ   รญฺญา   มาคเธน   เสนิเยน   พิมฺพิสาเรน  ทินฺนํ
ราชทายํ    พฺรหฺมเทยฺยํ   ยมฺปิ   ภวํ   โสณทณฺโฑ   จมฺปํ   อชฺฌาวสติ
สตฺตุสฺสทํ    สติณกฏฺโฐทกํ    สธญฺญํ    ราชโภคฺคํ    รญฺญา   มาคเธน
เสนิเยน   พิมฺพิสาเรน   ทินฺนํ   ราชทายํ  พฺรหฺมเทยฺยํ  อิมินา  จงฺเคน
น   อรหติ   ภวํ   โสณทณฺโฑ   สมณํ   โคตมํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุํ
สมโณ    เตฺวว    โคตโม    อรหติ    ภวนฺตํ   โสณทณฺฑํ   ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิตุนฺติ ฯ
     [๑๘๒]   เอวํ   วุตฺเต   โสณทณฺโฑ  พฺราหฺมโณ  เต  พฺราหฺมเณ
เอตทโวจ   เตนหิ   โภ   มมปิ   สุณาถ   ยถา  มยเมว  อรหาม  ตํ
ภวนฺตํ   โคตมํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุํ   น   เตฺวว  อรหติ  โส  ภวํ
โคตโม   อมฺหากํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุํ   สมโณ   ขลุ  โภ  โคตโม
อุภโต   สุชาโต   มาติโต  จ  ปิติโต  จ  สํสุทฺธคหณิโก  ยาว  สตฺตมา
ปิตามหยุคา   อกฺขิตฺโต   อนุปกฺกุฏฺโฐ   ชาติวาเทน   ยํปิ   โภ  สมโณ
โคตโม   อุภโต   สุชาโต  มาติโต  จ  ปิติโต  จ  สํสุทฺธคหณิโก  ยาว
สตฺตมา    ปิตามหยุคา   อกฺขิตฺโต   อนุปกฺกุฏฺโฐ   ชาติวาเทน   อิมินา
จงฺเคน   น   อหรติ  โส  ภวํ  โคตโม  อมฺหากํ  ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิตุํ
อถโข มยเมว อรหาม ตํ ภวนฺตํ โคตมํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ
     {๑๘๒.๑}  สมโณ  ขลุ โภ โคตโม มหนฺตํ ญาติสํฆํ โอหาย ปพฺพชิโต
ฯเปฯ  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  ปหูตํ  หิรญฺญํ  สุวณฺณํ โอหาย ปพฺพชิโต
ภูมิคตญฺจ  เวหาสฏฺฐญฺจ  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  ทหโร ว สมาโน สุสู
กาฬเกโส  ภเทฺรน  โยพฺพเนน  สมนฺนาคโต  ปฐเมน  วยสา  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชิโต   สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  อกามกานํ  มาตาปิตูนํ
อสฺสุมุขานํ   รุทนฺตานํ   เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา   กาสายานิ   วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิโต  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม
อภิรูโป   ทสฺสนีโย   ปาสาทิโก   ปรมาย  วณฺณโปกฺขรตาย  สมนฺนาคโต
พฺรหฺมวณฺณิ   พฺรหฺมวจฺฉสิ   อกฺขุทฺทาวกาโส   ทสฺสนาย  สมโณ  ขลุ  โภ
โคตโม   สีลวา  อริยสีลี  กุสลสีลี  กุสลสีเลน  สมนฺนาคโต  สมโณ  ขลุ
โภ    โคตโม    กลฺยาณวาโจ   กลฺยาณวากฺกรโณ   โปริยา   วาจาย
สมนฺนาคโต   วิสฺสฏฺฐาย   อเนลคลาย   อตฺถสฺส   วิญฺญาปนิยา   สมโณ
ขลุ   โภ   โคตโม   พหูนํ  อาจริยปาจริโย  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม
ขีณกามราโค   วิคตจาปลฺโล   สมโณ   ขลุ   โภ   โคตโม   กมฺมวาที
กิริยวาที   อปาปปุเรกฺขาโร   พฺรหฺมญฺญาย   ปชาย   สมโณ   ขลุ  โภ
โคตโม  อุจฺจากุลา  ปพฺพชิโต  อภินฺนขตฺติยกุลา  สมโณ  ขลุ  โภ โคตโม
อฑฺฒา   ๑-   กุลา   ปพฺพชิโต   มหทฺธนา  มหาโภคา  สมณํ  ขลุ  โภ
โคตมํ    ติโรรฏฺฐา   ติโรชนปทา   สํปุจฺฉิตุํ   อาคจฺฉนฺติ   สมณํ   ขลุ
โภ   โคตมํ   อเนกานิ   เทวตาสหสฺสานิ   ปาเณหิ  สรณงฺคตานิ  สมณํ
ขลุ   โภ   โคตมํ   เอวํกลฺยาโณ   กิตฺติสทฺโท   อพฺภุคฺคโต  อิติปิ  โส
ภควา    อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน   สุคโต   โลกวิทู
อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ
     {๑๘๒.๒}   สมโณ   ขลุ   โภ  โคตโม  ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขเณหิ
สมนฺนาคโต  สมโณ  ขลุ  โภ โคตโม เอหิสาคตวาที สขิโล ๒- สมฺโมทโก
อพฺภากุฏิโก   อุตฺตานมุโข   ปุพฺพภาสี  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  จตุนฺนํ
ปริสานํ  สกฺกโต  ครุกโต  มานิโต  ปูชิโต  อปจิโต  สมณํ ขลุ โภ โคตมํ
พหู  เทวา  จ  มนุสฺสา  จ  อภิปฺปสนฺนา  สมโณ  ขลุ  โภ โคตโม ยสฺมึ
คาเม  วา  นิคเม  วา  ปฏิวสติ  น ตสฺมึ คาเม วา นิคเม วา อมนุสฺสา
มนุสฺเส    วิเหเฐนฺติ   สมโณ   ขลุ   โภ   โคตโม   สํฆีคณีคณาจริโย
ปุถุติตฺถกรานํ    อคฺคมกฺขายติ    ยถา    โข    ปน    โภ   เอเตสํ
สมณพฺราหฺมณานํ   ยถา   วา   ตถา  วา  ยโส  สมุทาคจฺฉติ  น  เหวํ
สมณสฺส     โคตมสฺส     ยโส     สมุทาคโต    อถโข    อนุตฺตราย
วิชฺชาจรณสมฺปทาย    สมณสฺส    โคตมสฺส    ยโส   สมุทาคโต   สมณํ
ขลุ  โภ  โคตมํ  ราชา  มาคโธ  เสนิโย  พิมฺพิสาโร  สปุตฺโต  สภริโย
@เชิงอรรถ:  อทฺธาติปิ อทฺธกุลาติปิ อฑฺฒกุลาติปิ ปาโฐ ฯ  สี. เอหิสาหตวาที
@สุขิโล ฯ
สปริโส   สามจฺโจ   ปาเณหิ   สรณงฺคโต   สมณํ   ขลุ   โภ   โคตมํ
ราชา   ปเสนทิโกสโล   สปุตฺโต   สภริโย  สปริโส  สามจฺโจ  ปาเณหิ
สรณงฺคโต   สมณํ   ขลุ   โภ  โคตมํ  พฺราหฺมโณ  โปกฺขรสาติ  สปุตฺโต
สภริโย   สปริโส   สามจฺโจ   ปาเณหิ   สรณงฺคโต   สมโณ  ขลุ  โภ
โคตโม   รญฺโญ   มาคธสฺส   เสนิยสฺส   พิมฺพิสารสฺส  สกฺกโต  ครุกโต
มานิโต  ปูชิโต  อปจิโต  สมโณ  ขลุ  โภ โคตโม รญฺโญ ปเสนทิโกสลสฺส
สกฺกโต   ครุกโต   มานิโต  ปูชิโต  อปจิโต  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม
พฺราหฺมณสฺส      โปกฺขรสาติสฺส      สกฺกโต     ครุกโต     มานิโต
ปูชิโต   อปจิโต   สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  จมฺปํ  อนุปฺปตฺโต  จมฺปายํ
วิหรติ   คคฺคราย  โปกฺขรณิยา  ตีเร  เย  โข  ปน  โภ  เกจิ  สมณา
วา   พฺราหฺมณา   วา   อมฺหากํ  คามกฺเขตฺตํ  อาคจฺฉนฺติ  อติถิโน  เต
โหนฺติ    อติถิโน   ปนเมฺหหิ   สกฺกาตพฺพา   ครุกาตพฺพา   มาเนตพฺพา
ปูเชตพฺพา   อปเจตพฺพา   ยมฺปิ  โภ  สมโณ  โคตโม  จมฺปํ  อนุปฺปตฺโต
จมฺปายํ   วิหรติ   คคฺคราย   โปกฺขรณิยา   ตีเร   อติถิสฺมากํ   สมโณ
โคตโม   อติถิ   โข   ปนเมฺหหิ  สกฺกาตพฺโพ  ครุกาตพฺโพ  มาเนตพฺโพ
ปูเชตพฺโพ   อปจิตพฺโพ   อิมินา  จงฺเคน  น  อรหติ  โส  ภวํ  โคตโม
อมฺหากํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุํ   อถโข   มยเมว  อรหาม  ตํ  ภวนฺตํ
โคตมํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุํ   เอตฺตเก   โข  อหํ  โภโต  โคตมสฺส
วณฺเณ   ปริยาปุณามิ   โน   จ   โข  โส  ภวํ  โคตโม  เอตฺตกวณฺโณ
อปริมาณวณฺโณ หิ โส ภวํ โคตโมติ ฯ
     [๑๘๓]   เอวํ   วุตฺเต   เต   พฺราหฺมณา   โสณฑณฺฑํ  พฺราหฺมณํ
เอตทโวจุํ   ยถา   โข   ภวํ   โสณทณฺโฑ   สมณสฺส  โคตมสฺส  วณฺเณ
ภาสติ   อิโต   เจปิ   โส   ภวํ  โคตโม  โยชนสเต  วิหรติ  อลเมว
สทฺเธน  กุลปุตฺเตน  ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิตุํ  อปิ  ปุโฏเสนาติ ๑- ฯ เตนหิ
โภ สพฺเพ ว มยํ สมณํ โคตมํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิสฺสามาติ ฯ
     {๑๘๓.๑}   อถโข  โสณทณฺโฑ  พฺราหฺมโณ  มหตา  พฺราหฺมณคเณน
สทฺธึ   เยน   คคฺครา   โปกฺขรณี  เตนุปสงฺกมิ  ฯ  อถโข  โสณทณฺฑสฺส
พฺราหฺมณสฺส   ติโรวนสณฺฑคตสฺส   เอวํ   เจตโส   ปริวิตกฺโก   อุทปาทิ
อหญฺเจว   โข   ปน   สมณํ   โคตมํ   ปญฺหํ  ปุจฺเฉยฺยํ  ตตฺร  เจ  มํ
สมโณ   โคตโม   เอวํ   วเทยฺย   น   โข   เอส  พฺราหฺมณ  ปโญฺห
เอวํ    ปุจฺฉิตพฺโพ   เอวํ   นาเมส   พฺราหฺมณ   ปโญฺห   ปุจฺฉิตพฺโพติ
เตน   มํ   อยํ   ปริสา   ปริภเวยฺย   พาโล   โสณทณฺโฑ  พฺราหฺมโณ
อพฺยตฺโต   นาสกฺขิ   สมณํ   โคตมํ   โยนิโส  ปญฺหํ  ปุจฺฉิตุนฺติ  ยํ  โข
ปนายํ  ปริสา  ปริภเวยฺย  ยโสปิ  ตสฺส  หาเยถ  ยสฺส  โข  ปน  ยโส
หาเยถ   โภคาปิ   ตสฺส   หาเยยฺยุํ  ยโสลทฺธา  โข  ปนมฺหากํ  โภคา
มญฺเจว   ปน   สมโณ   โคตโม  ปญฺหํ  ปุจฺเฉยฺย  ตสฺส  จาหํ  ปญฺหสฺส
เวยฺยากรเณน   จิตฺตํ   น  อาราเธยฺยํ  ตตฺร  เจ  มํ  สมโณ  โคตโม
เอวํ   วเทยฺย   น   โข  เอส  พฺราหฺมณ  ปโญฺห  เอวํ  พฺยากาตพฺโพ
เอวํ   นาเมส  พฺราหฺมณ  ปโญฺห  พฺยากาตพฺโพติ  เตน  มํ  อยํ  ปริสา
@เชิงอรรถ:  สี. ปุฏํเสนาติ ฯ
ปริภเวยฺย    พาโล    โสณทณฺโฑ    พฺราหฺมโณ    อพฺยตฺโต   นาสกฺขิ
สมณสฺส    โคตมสฺส    ปญฺหสฺส   เวยฺยากรเณน   จิตฺตํ   อาราเธตุนฺติ
ยํ   โข   ปนายํ  ปริสา  ปริภเวยฺย  ยโสปิ  ตสฺส  หาเยถ  ยสฺส  โข
ปน  ยโส  หาเยถ  โภคาปิ  ตสฺส  หาเยยฺยุํ  ยโสลทฺธา  โข  ปนมฺหากํ
โภคา   อหญฺเจว   โข   ปน   เอวํ   สมีปคโต  สมาโน  อทิสฺวา  ว
สมณํ   โคตมํ   นิวตฺเตยฺยํ   เตน   มํ  อยํ  ปริสา  ปริภเวยฺย  พาโล
โสณทณฺโฑ    พฺราหฺมโณ    อพฺยตฺโต   มานถทฺโธ   ภีโต   โน   วิสหิ
สมณํ   โคตมํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุํ   กถญฺหิ   นาม  เอวํ  สมีปคโต
สมาโน   อทิสฺวา   สมณํ   โคตมํ  นิวตฺติสฺสตีติ  ยํ  โข  ปนายํ  ปริสา
ปริภเวยฺย  ยโสปิ  ตสฺส  หาเยถ  ยสฺส  โข  ปน  ยโส หาเยถ โภคาปิ
ตสฺส หาเยยฺยุํ ยโสลทฺธา โข ปนมฺหากํ โภคาติ ฯ
     [๑๘๔]  อถโข  โสณทณฺโฑ  พฺราหฺมโณ  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ  จมฺเปยฺยกาปิ  โข  พฺราหฺมณคหปติกา
อปฺเปกจฺเจ   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   อปฺเปกจฺเจ
ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทึสุ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   อปฺเปกจฺเจ   เยน   ภควา   เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ  อปฺเปกจฺเจ  นามโคตฺตํ  สาเวตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทึสุ
อปฺเปกจฺเจ   ตุณฺหีภูตา   เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   ฯ  ตตฺร  สุทํ  โสณทณฺโฑ
พฺราหฺมโณ   เอตเทว   พหุลมนุวิตกฺเกนฺโต   นิสินฺโน   โหติ   อหญฺเจว
โข   ปน   สมณํ   โคตมํ   ปญฺหํ   ปุจฺเฉยฺยํ   ตตฺร   เจ  มํ  สมโณ
โคตโม   เอวํ   วเทยฺย   น   โข   เอส   พฺราหฺมณ   ปโญฺห  เอวํ
ปุจฺฉิตพฺโพ   เอวํ   นาเมส   พฺราหฺมณ   ปโญฺห  ปุจฺฉิตพฺโพติ  เตน  มํ
อยํ   ปริสา   ปริภเวยฺย   พาโล   โสณทณฺโฑ   พฺราหฺมโณ   อพฺยตฺโต
นาสกฺขิ   สมณํ   โคตมํ   โยนิโส   ปญฺหํ   ปุจฺฉิตุนฺติ   ยํ  โข  ปนายํ
ปริสา   ปริภเวยฺย   ยโสปิ   ตสฺส   หาเยถ   ยสฺส   โข  ปน  ยโส
หาเยถ   โภคาปิ   ตสฺส   หาเยยฺยุํ  ยโสลทฺธา  โข  ปนมฺหากํ  โภคา
มญฺเจว   โข   ปน   สมโณ   โคตโม   ปญฺหํ   ปุจฺเฉยฺย  ตสฺส  จาหํ
ปญฺหสฺส   เวยฺยากรเณน   จิตฺตํ  น  อาราเธยฺยํ  ตตฺร  เจ  มํ  สมโณ
โคตโม   เอวํ   วเทยฺย   น   โข   เอส   พฺราหฺมณ   ปโญฺห  เอวํ
พฺยากาตพฺโพ    เอวํ    นาเมส    พฺราหฺมณ   ปโญฺห   พฺยากาตพฺโพติ
เตน   มํ   อยํ   ปริสา   ปริภเวยฺย   พาโล   โสณทณฺโฑ  พฺราหฺมโณ
อพฺยตฺโต    นาสกฺขิ    สมณสฺส    โคตมสฺส   ปญฺหสฺส   เวยฺยากรเณน
จิตฺตํ   อาราเธตุนฺติ   ยํ  โข  ปนายํ  ปริสา  ปริภเวยฺย  ยโสปิ  ตสฺส
หาเยถ   ยสฺส   โข   ปน   ยโส   หาเยถ  โภคาปิ  ตสฺส  หาเยยฺยุํ
ยโสลทฺธา   โข   ปนมฺหากํ   โภคา   อโห   วต  มํ  สมโณ  โคตโม
สเก   อาจริยเก   เตวิชฺชเก  มํ  ปญฺหํ  ปุจฺเฉยฺย  อทฺธา  ว  ตสฺสาหํ
จิตฺตํ อาราเธยฺย ปญฺหสฺส เวยฺยากรเณนาติ ฯ
     [๑๘๕]   อถโข   ภควโต   โสณทณฺฑสฺส   พฺราหฺมณสฺส   เจตสา
เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย    เอตทโหสิ    วิหญฺญติ   โข   อยํ   โสณทณฺโฑ
พฺราหฺมโณ   สเกน   จิตฺเตน   ยนนูนาหํ   โสณทณฺฑํ   พฺราหฺมณํ   สเก
อาจริยเก   เตวิชฺชเก  ปญฺหํ  ปุจฺเฉยฺยนฺติ  ฯ  อถโข  ภควา  โสณทณฺฑํ
พฺราหฺมณํ    เอตทโวจ   กตีหิ   ปน   พฺราหฺมณ   องฺเคหิ   สมนฺนาคตํ
พฺราหฺมณา   พฺราหฺมณํ   ปญฺญเปนฺติ   พฺราหฺมโณสฺมีติ   จ   วทมาโน
สมฺมา   วเทยฺย   น   จ   ปน   มุสาวาทํ  อาปชฺเชยฺยาติ  ฯ  อถโข
โสณทณฺฑสฺส   พฺราหฺมณสฺส   เอตทโหสิ   ยํ   วต   โน  อโหสิ  อิจฺฉิตํ
ยํ   อากงฺขิตํ   ยํ   อธิปฺเปตํ   ยํ   อภิปตฺถิตํ   อโห  วต  มํ  สมโณ
โคตโม   สเก   อาจริยเก   เตวิชฺชเก   ปญฺหํ   ปุจฺเฉยฺย  อทฺธา  ว
ตสฺสาหํ   จิตฺตํ   อาราเธยฺยํ   ปญฺหสฺส   เวยฺยากรเณน  ตตฺร  เจ  มํ
สมโณ   โคตโม   สเก   อาจริยเก   เตวิชฺชเก  ปญฺหํ  ปุจฺฉติ  อทฺธา
ว ตสฺสาหํ จิตฺตํ อาราเธสฺสามิ ปญฺหสฺส เวยฺยากรเณนาติ ฯ
     [๑๘๖]   อถโข   โสณทณฺโฑ   พฺราหฺมโณ  อพฺภุนฺนาเมตฺวา  กายํ
อนุวิโลเกตฺวา   ปริสํ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  ปญฺจหิ  โภ  โคตม  องฺเคหิ
สมนฺนาคตํ  พฺราหฺมณา  พฺราหฺมณํ  ปญฺญเปนฺติ  พฺราหฺมโณสฺมีติ  จ
วทมาโน   สมฺมา  วเทยฺย  น  จ  ปน  มุสาวาทํ  อาปชฺเชยฺย  กตเมหิ
ปญฺจหิ   อิธ   โภ   โคตม  พฺราหฺมโณ  อุภโต  สุชาโต  โหติ  มาติโต
จ   ปิติโต   จ   สํสุทฺธคหณิโก   ยาว  สตฺตมา  ปิตามหยุคา  อกฺขิตฺโต
อนุปกฺกุฏฺโฐ    ชาติวาเทน   อชฺฌายโก   จ   โหติ   มนฺตธโร   ติณฺณํ
เวทานํ   ปารคู   สนิฆณฺฑุเกตุภานํ   สากฺขรปฺปเภทานํ   อิติหาสปญฺจมานํ
ปทโก    เวยฺยากรโณ    โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ   อนวโย   อภิรูโป
จ   โหติ   ทสฺสนีโย  ปาสาทิโก  ปรมาย  วณฺณโปกฺขรตาย  สมนฺนาคโต
พฺรหฺมวณฺณิ    พฺรหฺมวจฺฉสิ    อกฺขุทฺทาวกาโส    ทสฺสนาย   สีลวา   จ
โหติ   วุฑฺฒสีลี   วุฑฺฒสีเลน   สมนฺนาคโต   ปณฺฑิโต  จ  โหติ  เมธาวี
ปฐโม   วา   ทุติโย  วา  ปูชํ  ปคฺคณฺหนฺตานํ  อิเมหิ  โข  โภ  โคตม
ปญฺจหิ    องฺเคหิ    สมนฺนาคตํ    พฺราหฺมณา    พฺราหฺมณํ   ปญฺญเปนฺติ
พฺราหฺมโณสฺมีติ   จ   วทมาโน   สมฺมา  วเทยฺย  น  จ  ปน  มุสาวาทํ
อาปชฺเชยฺยาติ ฯ
     [๑๘๗]   อิเมสํ   ปน  พฺราหฺมณ  ปญฺจนฺนํ  องฺคานํ  สกฺกา  เอกํ
องฺคํ    ฐปยิตฺวา   จตูหิ   องฺเคหิ   สมนฺนาคตํ   พฺราหฺมณํ   ปญฺญเปตุํ
พฺราหฺมโณสฺมีติ   จ   วทมาโน   สมฺมา  วเทยฺย  น  จ  ปน  มุสาวาทํ
อาปชฺเชยฺยาติ  ฯ  สกฺกา  โภ  โคตม  อิเมสํ  หิ  โภ  โคตม  ปญฺจนฺนํ
องฺคานํ  วณฺณํ  ฐปยาม  กึ  หิ  วณฺโณ  กริสฺสติ  ยโต  โข  โภ  โคตม
พฺราหฺมโณ  อุภโต  สุชาโต  โหติ  มาติโต  จ  ปิติโต  จ  สํสุทฺธคหณิโก
ยาว    สตฺตมา    ปิตามหยุคา   อกฺขิตฺโต   อนุปกฺกุฏฺโฐ   ชาติวาเทน
อชฺฌายโก   จ  โหติ  มนฺตธโร  ติณฺณํ  เวทานํ  ปารคู  สนิฆณฺฑุเกตุภานํ
สากฺขรปฺปเภทานํ       อิติหาสปญฺจมานํ      ปทโก      เวยฺยากรโณ
โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ    อนวโย    สีลวา    จ    โหติ   วุฑฺฒสีลี
วุฑฺฒสีเลน   สมนฺนาคโต   ปณฺฑิโต   จ   โหติ   เมธาวี   ปฐโม  วา
ทุติโย  วา  ปูชํ  ปคฺคณฺหนฺตานํ  อิเมหิ  โข  โภ  โคตม  จตูหิ  องฺเคหิ
สมนฺนาคตํ   พฺราหฺมณา   พฺราหฺมณํ  ปญฺญเปนฺติ  พฺราหฺมโณสฺมีติ  จ
วทมาโน สมฺมา วเทยฺย น จ ปน มุสาวาทํ อาปชฺเชยฺยาติ ฯ
     [๑๘๘]   อิเมสํ   ปน   พฺราหฺมณ  จตุนฺนํ  องฺคานํ  สกฺกา  เอกํ
องฺคํ    ฐปยิตฺวา    ตีหิ   องฺเคหิ   สมนฺนาคตํ   พฺราหฺมณํ   ปญฺญเปตุํ
พฺราหฺมโณสฺมีติ   จ   วทมาโน   สมฺมา  วเทยฺย  น  จ  ปน  มุสาวาทํ
อาปชฺเชยฺยาติ   ฯ  สกฺกา  โภ  โคตม  อิเมสํ  หิ  โภ  โคตม  จตุนฺนํ
องฺคานํ   มนฺเต   ฐปยาม   กึ   หิ  มนฺตา  กริสฺสนฺติ  ยโต  โข  โภ
โคตม   พฺราหฺมโณ   อุภโต   สุชาโต   โหติ   มาติโต  จ  ปิติโต  จ
สํสุทฺธคหณิโก    ยาว   สตฺตมา   ปิตามหยุคา   อกฺขิตฺโต   อนุปกฺกุฏฺโฐ
ชาติวาเทน    สีลวา   จ   โหติ   วุฑฺฒสีลี   วุฑฺฒสีเลน   สมนฺนาคโต
ปณฺฑิโต  จ  โหติ  เมธาวี  ปฐโม  วา  ทุติโย  วา  ปูชํ  ปคฺคณฺหนฺตานํ
อิเมหิ    โข   โภ   โคตม   ตีหิ   องฺเคหิ   สมนฺนาคตํ   พฺราหฺมณา
พฺราหฺมณํ   ปญฺญเปนฺติ   พฺราหฺมโณสฺมีติ   จ   วทมาโน  สมฺมา  วเทยฺย
น จ ปน มุสาวาทํ อาปชฺเชยฺยาติ ฯ
     [๑๘๙]   อิเมสํ   ปน   พฺราหฺมณ   ติณฺณํ  องฺคานํ  สกฺกา  เอกํ
องฺคํ    ฐปยิตฺวา   ทฺวีหิ   องฺเคหิ   สมนฺนาคตํ   พฺราหฺมณํ   ปญฺญเปตุํ
พฺราหฺมโณสฺมีติ   จ   วทมาโน   สมฺมา  วเทยฺย  น  จ  ปน  มุสาวาทํ
อาปชฺเชยฺยาติ   ฯ   สกฺกา  โภ  โคตม  อิเมสํ  หิ  โภ  โคตม  ติณฺณํ
องฺคานํ   ชาตึ  ฐปยาม  กึ  หิ  ชาติ  กริสฺสติ  ยโต  โข  โภ  โคตม
พฺราหฺมโณ    สีลวา    จ   โหติ   วุฑฺฒสีลี   วุฑฺฒสีเลน   สมนฺนาคโต
ปณฺฑิโต  จ  โหติ  เมธาวี  ปฐโม  วา  ทุติโย  วา  ปูชํ  ปคฺคณฺหนฺตานํ
อิเมหิ   โข   โภ   โคตม   ทฺวีหิ   องฺเคหิ   สมนฺนาคตํ   พฺราหฺมณา
พฺราหฺมณํ   ปญฺญเปนฺติ   พฺราหฺมโณสฺมีติ   จ   วทมาโน  สมฺมา  วเทยฺย
น จ ปน มุสาวาทํ อาปชฺเชยฺยาติ ฯ
     [๑๙๐]   เอวํ   วุตฺเต   เต   พฺราหฺมณา   โสณทณฺฑํ  พฺราหฺมณํ
เอตทโวจุํ   มา   ภวํ   โสณทณฺโฑ   เอวํ  อวจ  มา  ภวํ  โสณทณฺโฑ
เอวํ    อวจ    อปวทติ   ภวํ   โสณทณฺโฑ   วณฺณํ   อปวทติ   มนฺเต
อปวทติ   ชาตึ   เอกํเสน   ภวํ   โสณทณฺโฑ   สมณสฺสเยว   โคตมสฺส
วาทํ อนุปกฺขนฺทตีติ ฯ
     {๑๙๐.๑}   อถโข   ภควา   เต   พฺราหฺมเณ  เอตทโวจ  สเจ
โข   ตุมฺหากํ   พฺราหฺมณานํ   เอวํ   โหติ   อปฺปสฺสุโต  จ  โสณทณฺโฑ
พฺราหฺมโณ     อกลฺยาณวากฺกรโณ     จ     โสณทณฺโฑ     พฺราหฺมโณ
ทุปฺปญฺโญ   จ   โสณทณฺโฑ   พฺราหฺมโณ   น   จ   ปโหติ   โสณทณฺโฑ
พฺราหฺมโณ   สมเณน   โคตเมน   สทฺธึ   อสฺมึ   วจเน   ปติมนฺเตตุนฺติ
ติฏฺฐตุ   โสณทณฺโฑ   พฺราหฺมโณ   ตุเมฺห   มยา  สทฺธึ  มนฺตโวฺห  สเจ
ปน   ตุมฺหากํ   พฺราหฺมณานํ   เอวํ   โหติ   พหุสฺสุโต   จ  โสณทณฺโฑ
พฺราหฺมโณ    กลฺยาณวากฺกรโณ   จ   โสณทณฺโฑ   พฺราหฺมโณ   ปณฺฑิโต
จ    โสณทณฺโฑ    พฺราหฺมโณ    ปโหติ   จ   โสณทณฺโฑ   พฺราหฺมโณ
สมเณน   โคตเมน   สทฺธึ   อสฺมึ  วจเน  ปติมนฺเตตุนฺติ  ติฏฺฐถ  ตุเมฺห
โสณทณฺโฑ พฺราหฺมโณ มยา สทฺธึ ปติมนฺเตตูติ ฯ
     [๑๙๑]  เอวํ  วุตฺเต  โสณทณฺโฑ  พฺราหฺมโณ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
ติฏฺฐตุ   ภวํ   โคตโม   ตุณฺหี   ภวํ   โคตโม   โหตุ   อหเมว  เตสํ
สหธมฺเมน   ปฏิวจนํ  กริสฺสามีติ  ฯ  อถโข  โสณทณฺโฑ  เต  พฺราหฺมเณ
เอตทโวจ   มา   ภวนฺโต  เอวํ  อวจุตฺถ  มา  ภวนฺโต  เอวํ  อวจุตฺถ
อปวทติ    ภวํ    โสณทณฺโฑ    พฺราหฺมโณ    วณฺณํ   อปวทติ   มนฺเต
อปวทติ   ชาตึ   เอกํเสน   ภวํ   โสณทณฺโฑ   พฺราหฺมโณ   สมณสฺเสว
โคตมสฺส   วาทํ   อนุปกฺขนฺทตีติ   นาหํ   โภ   อปวทามิ   วณฺณํ   วา
มนฺเต วา ชาตึ วาติ ฯ
     [๑๙๒]   เตน   โข   ปน   สมเยน   โสณทณฺฑสฺส  พฺราหฺมณสฺส
ภาคิเนยฺโย    องฺคโก    นาม   มาณวโก   ตสฺสํ   ปริสายํ   นิสินฺโน
โหติ   ฯ   อถโข   โสณทณฺโฑ  พฺราหฺมโณ  เต  พฺราหฺมเณ  เอตทโวจ
ปสฺสนฺติ   โน  โภนฺโต  อิมํ  องฺคกํ  มาณวกํ  อมฺหากํ  ภาคิเนยฺยนฺติ  ฯ
เอวํ   โภ  องฺคโก  โข  โภ  มาณวโก  อภิรูโป  ทสฺสนีโย  ปาสาทิโก
ปรมาย    วณฺณโปกฺขรตาย    สมนฺนาคโต    พฺรหฺมวณฺณิ    พฺรหฺมวจฺฉสิ
อกฺขุทฺทาวกาโส   ทสฺสนาย   นาสฺส   อิมิสฺสํ   ปริสายํ   สมสโม  อตฺถิ
วณฺเณน  ฐเปตฺวา  สมณํ  โคตมํ  ฯ  องฺคโก  โข  มาณวโก  อชฺฌายโก
มนฺตธโร   ติณฺณํ   เวทานํ   ปารคู   สนิฆณฺฑุเกตุภานํ  สากฺขรปฺปเภทานํ
อิติหาสปญฺจมานํ     ปทโก    เวยฺยากรโณ    โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ
อนวโย  อหมสฺส  มนฺเต  วาเจตา  องฺคโก  โข มาณวโก อุภโต สุชาโต
มาติโต   จ   ปิติโต   จ   สํสุทฺธคหณิโก   ยาว  สตฺตมา  ปิตามหยุคา
อกฺขิตฺโต     อนุปกฺกุฏฺโฐ     ชาติวาเทน     อหมสฺส     มาตาปิตโร
ชานามิ    องฺคโก    โข    มาณวโก    ปาณํปิ    หเนยฺย   อทินฺนํปิ
อาทิเยยฺย   ปรทารํปิ   คจฺเฉยฺย   มุสาปิ   ภาเสยฺย   มชฺชํปิ  ปิเวยฺย
เอตฺถทานิ   กึ   วณฺโณ  กริสฺสติ  กึ  มนฺตา  กึ  ชาติ  ยโต  โข  โภ
พฺราหฺมโณ    สีลวา    จ   โหติ   วุฑฺฒสีลี   วุฑฺฒสีเลน   สมนฺนาคโต
ปณฺฑิโต  จ  โหติ  เมธาวี  ปฐโม  วา  ทุติโย  วา  ปูชํ  ปคฺคณฺหนฺตานํ
อิเมหิ   โข   โภ   ทฺวีหิ   องฺเคหิ   สมนฺนาคตํ  พฺราหฺมณา  พฺราหฺมณํ
ปญฺญเปนฺติ   พฺราหฺมโณสฺมีติ   จ   วทมาโน   สมฺมา   วเทยฺย   น  จ
ปน มุสาวาทํ อาปชฺเชยฺยาติ ฯ
     [๑๙๓]   อิเมสํ   ปน   พฺราหฺมณ  ทฺวินฺนํ  องฺคานํ  สกฺกา  เอกํ
องฺคํ   ฐปยิตฺวา   เอเกน   องฺเคน   สมนฺนาคตํ   พฺราหฺมณํ  ปญฺญเปตุํ
พฺราหฺมโณสฺมีติ   จ   วทมาโน   สมฺมา  วเทยฺย  น  จ  ปน  มุสาวาทํ
อาปชฺเชยฺยาติ   ฯ  โน  หิทํ  โภ  โคตม  สีลปริโธตา  หิ  โภ  โคตม
ปญฺญา   ปญฺญาปริโธตํ   สีลํ   ยตฺถ   สีลํ   ตตฺถ  ปญฺญา  ยตฺถ  ปญฺญา
ตตฺถ    สีลํ   สีลวโต   ปญฺญา   ปญฺญวโต   สีลํ   สีลปญฺญานญฺจ   ปน
โลกสฺมึ   อคฺคมกฺขายติ   เสยฺยถาปิ   โภ   โคตม  หตฺเถน  วา  หตฺถํ
โธเวยฺย   ปาเทน   วา   ปาทํ  โธเวยฺย  เอวเมว  โข  โภ  โคตม
สีลปริโธตา   ปญฺญา   ปญฺญาปริโธตํ   สีลํ   ยตฺถ   สีลํ   ตตฺถ  ปญฺญา
ยตฺถ    ปญฺญา    ตตฺถ    สีลํ    สีลวโต    ปญฺญา   ปญฺญวโต   สีลํ
สีลปญฺญานญฺจ ปน โลกสฺมึ อคฺคมกฺขายตีติ ฯ
     [๑๙๔]   เอวเมตํ   พฺราหฺมณ   เอวเมตํ  พฺราหฺมณ  สีลปริโธตา
หิ    พฺราหฺมณ    ปญฺญา    ปญฺญาปริโธตํ    สีลํ   ยตฺถ   สีลํ   ตตฺถ
ปญฺญา    ยตฺถ    ปญฺญา    ตตฺถ   สีลํ   สีลวโต   ปญฺญา   ปญฺญวโต
สีลํ     สีลปญฺญานญฺจ    ปน    โลกสฺมึ    อคฺคมกฺขายติ    เสยฺยถาปิ
พฺราหฺมณ   หตฺเถน  วา  หตฺถํ  โธเวยฺย  ปาเทน  วา  ปาทํ  โธเวยฺย
เอวเมว   โข   พฺราหฺมณ   สีลปริโธตา   ปญฺญา   ปญฺญาปริโธตํ   สีลํ
ยตฺถ   สีลํ   ตตฺถ   ปญฺญา   ยตฺถ  ปญฺญา  ตตฺถ  สีลํ  สีลวโต  ปญฺญา
ปญฺญวโต     สีลํ    สีลปญฺญานญฺจ    ปน    โลกสฺมึ    อคฺคมกฺขายตีติ
กตมํ   ปน   ตํ   พฺราหฺมณ   สีลํ   กตมา   ปน   สา   ปญฺญาติ   ฯ
เอตฺตกปรมา  จ  มยํ  โภ  โคตม  กิสฺมึ  อตฺเถ  สาธุ  วต  ภวนฺตํเยว
โคตมํ ปฏิภาตุ เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺโถติ ฯ
     [๑๙๕]  เตนหิ  พฺราหฺมณ  สุณาหิ  สาธุกํ มนสิกโรหิ ภาสิสฺสามีติ ฯ
เอวํ  โภติ  โข  โสณทณฺโฑ  พฺราหฺมโณ  ภควโต  ปจฺจสฺโสสิ  ฯ  ภควา
เอตทโวจ    อิธ    พฺราหฺมณ    ตถาคโต   โลเก   อุปฺปชฺชติ   อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ    ฯเปฯ   (ยถา   สามญฺญผเล   เอวํ   วิตฺถาเรตพฺพํ)
ฯเปฯ   เอวํ   โข  ปน  พฺราหฺมณ  ภิกฺขุ  สีลสมฺปนฺโน  โหติ  ฯ  อิทํปิ
โข   ตํ   พฺราหฺมณ  สีลํ  ฯ  ปฐมํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  ทุติยํ
ฌานํ   ฯ   ตติยํ   ฌานํ   ฯ  จตุตฺถํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯเปฯ
ญาณทสฺสนาย    จิตฺตํ    อภินีหรติ    อภินินฺนาเมติ   ฯเปฯ   อิทมฺปิสฺส
โหติ   ปญฺญาย   ฯเปฯ   นาปรํ  อิตฺถตฺตายาติ  ปชานาติ  ฯ  อิทมฺปิสฺส
โหติ ปญฺญาย ฯ อยํ โข สา พฺราหฺมณ ปญฺญาติ ฯ
     [๑๙๖]  เอวํ  วุตฺเต  โสณทณฺโฑ  พฺราหฺมโณ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
อภิกฺกนฺตํ   โภ   โคตม  อภิกฺกนฺตํ  โภ  โคตม  เสยฺยถาปิ  โภ  โคตม
นิกฺกุชฺชิตํ   วา   อุกฺกุชฺเชยฺย   ปฏิจฺฉนฺนํ   วา  วิวเรยฺย  มูฬฺหสฺส  วา
มคฺคํ   อาจิกฺเขยฺย   อนฺธกาเร  วา  เตลปชฺโชตํ  ธาเรยฺย  จกฺขุมนฺโต
รูปานิ   ทกฺขนฺตีติ   เอวเมว  โภตา  โคตเมน  อเนกปริยาเยน  ธมฺโม
ปกาสิโต   เอสาหํ   ภวนฺตํ  โคตมํ  สรณํ  คจฺฉามิ  ธมฺมญฺจ  ภิกฺขุสํฆญฺจ
อุปาสกํ   มํ   ภวํ   โคตโม   ธาเรตุ  อชฺชตคฺเค  ปาณุเปตํ  สรณงฺคตํ
อธิวาเสตุ  จ  เม  ภวํ  โคตโม  สฺวาตนาย  ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสํเฆนาติ ฯ
อธิวาเสสิ   ภควา   ตุณฺหีภาเวน   ฯ   อถโข   โสณทณฺโฑ  พฺราหฺมโณ
ภควโต    อธิวาสนํ   วิทิตฺวา   อุฏฺฐายาสนา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ
     [๑๙๗]  อถโข  โสณทณฺโฑ  พฺราหฺมโณ  ตสฺสา  รตฺติยา  อจฺจเยน
สเก   นิเวสเน   ปณีตํ   ขาทนียํ   โภชนียํ   ปฏิยาทาเปตฺวา  ภควโต
กาลํ   อาโรจาเปสิ   กาโล   โภ  โคตม  นิฏฺฐิตํ  ภตฺตนฺติ  ฯ  อถโข
ภควา   ปุพฺพณฺหสมยํ   นิวาเสตฺวา   ปตฺตจีวรมาทาย   สทฺธึ  ภิกฺขุสํเฆน
เยน   โสณทณฺฑสฺส   พฺราหฺมณสฺส   นิเวสนํ   เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา
ปญฺญตฺเต    อาสเน    นิสีทิ    ฯ    อถโข   โสณทณฺโฑ   พฺราหฺมโณ
พุทฺธปฺปมุขํ    ภิกฺขุสํฆํ    ปณีเตน    ขาทนีเยน    โภชนีเยน   สหตฺถา
สนฺตปฺเปสิ สมฺปวาเรสิ ฯ
     [๑๙๘]    อถโข    โสณทณฺโฑ   พฺราหฺมโณ   ภควนฺตํ   ภุตฺตาวึ
โอนีตปตฺตปาณึ อญฺญตรํ นีจํ อาสนํ คเหตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
     {๑๙๘.๑}    เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข   โสณทณฺโฑ   พฺราหฺมโณ
ภควนฺตํ  เอตทโวจ  อหญฺเจว  โข  ปน  โภ  โคตม  ปริสคโต  สมาโน
อาสนา   วุฏฺฐหิตฺวา  ภวนฺตํ  โคตมํ  อภิวาเทยฺยํ  เตน  มํ  สา  ปริสา
ปริภเวยฺย  ยํ  โข  ปน  สา  ปริสา ปริภเวยฺย ยโสปิ ตสฺส หาเยถ ยสฺส
โข  ปน  ยโส  หาเยถ  โภคาปิ  ตสฺส หาเยยฺยุํ ยโสลทฺธา โข ปนมฺหากํ
โภคา   อหญฺเจว   โข   ปน   โก  โคตม  ปริสคโต  สมาโน  อญฺชลึ
ปคฺคณฺเหยฺยํ  อาสนา  เม  ตํ  ภวํ  โคตโม  ปจฺจุฏฺฐานํ ธาเรตุ อหญฺเจว
โข  ปน  โภ  โคตม  ปริสคโต  สมาโน  เวฏฺฐนํ โอมุญฺเจยฺยํ สิรสา เม
ตํ  ภวํ  โคตโม  อภิวาทนํ  ธาเรตุ อหญฺเจว โข ปน โภ โคตม ยานคโต
สมาโน   ยานา   ปจฺโจโรหิตฺวา  ภวนฺตํ  โคตมํ  อภิวาเทยฺยํ  เตน  มํ
สา  ปริสา  ปริภเวยฺย  ยํ  โข  ปน  สา  ปริสา ปริภเวยฺย ยโสปิ ตสฺส
หาเยถ  ยสฺส  โข  ปน  ยโส  หาเยถ โภคาปิ ตสฺส หาเยยฺยุํ ยโสลทฺธา
โข  ปนมฺหากํ  โภคา  อหญฺเจว  โข  ปน  โภ  โคตม ยานคโต สมาโน
ปโตทลฏฺฐึ   อพฺภุนฺนเมยฺยํ   ยานา   เม  ตํ  ภวํ  โคตโม  ปจฺโจโรหนํ
ธาเรตุ   อหญฺเจว   โข   ปน   โภ  โคตม  ยานคโต  สมาโน  ฉตฺตํ
อปนาเมยฺยํ   สิรสา   เม   ตํ   ภวํ  โคตโม  อภิวาทนํ  ธาเรตูติ  ฯ
อถโข   ภควา   โสณทณฺฑํ   พฺราหฺมณํ   ธมฺมิยา   กถาย  สนฺทสฺเสตฺวา
สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามีติ ฯ
                 โสณทณฺฑสุตฺตํ จตุตฺถํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                           -------------
                      กูฏทนฺตสุตฺตํ ปญฺจมํ
     [๑๙๙]  เอวมฺเม  สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา มคเธสุ จาริกญฺจรมาโน
มหตา   ภิกฺขุสํเฆน   สทฺธึ   ปญฺจมตฺเตหิ   ภิกฺขุสเตหิ   เยน  ขานุมตฺตํ
นาม  มคธานํ  พฺราหฺมณคาโม  ตทวสริ  ฯ  ตตฺร  สุทํ  ภควา ขานุมตฺเต
วิหรติ  อมฺพลฏฺฐิกายํ  ฯ  เตน  โข  ปน  สมเยน  กูฏทนฺโต  พฺราหฺมโณ
ขานุมตฺตํ    อชฺฌาวสติ   สตฺตุสฺสทํ   สติณกฏฺโฐทกํ   สธญฺญํ   ราชโภคฺคํ
รญฺญา มาคเธน เสนิเยน พิมฺพิสาเรน ทินฺนํ ราชทายํ พฺรหฺมเทยฺยํ ฯ
     [๒๐๐]   เตน   โข   ปน   สมเยน   กูฏทนฺตสฺส   พฺราหฺมณสฺส
มหายญฺโญ   อุปกฺขโฏ   โหติ   ฯ   สตฺต   จ   อุสภสตานิ   สตฺต  จ
วจฺฉตรสตานิ   สตฺต   จ   วจฺฉตริสตานิ   สตฺต   จ   อชสตานิ  สตฺต
จ   อุรพฺภสตานิ   ถูนูปนีตานิ   โหนฺติ   ยญฺญตฺถาย   ฯ   อสฺโสสุํ  โข
ขานุมตฺตกา   พฺราหฺมณคหปติกา   สมโณ   ขลุ  โภ  โคตโม  สกฺยปุตฺโต
สกฺยกุลา    ปพฺพชิโต   มคเธสุ   จาริกญฺจรมาโน   มหตา   ภิกฺขุสํเฆน
สทฺธึ    ปญฺจมตฺเตหิ    ภิกฺขุสเตหิ   ขานุมตฺตํ   อนุปฺปตฺโต   ขานุมตฺเต
วิหรติ อมฺพลฏฺฐิกายํ
     {๒๐๐.๑}  ตํ  โข  ปน  ภวนฺตํ  โคตมํ  เอวํกลฺยาโณ  กิตฺติสทฺโท
อพฺภุคฺคโต
     {๒๐๐.๒}   อิติปิ  โส  ภควา  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  วิชฺชาจรณ-
สมฺปนฺโน    สุคโต    โลกวิทู    อนุตฺตโร    ปุริสทมฺมสารถิ   สตฺถา
เทวมนุสฺสานํ     พุทฺโธ    ภควาติ    โส    อิมํ    โลกํ    สเทวกํ
สมารกํ      สพฺรหฺมกํ      สสฺสมณพฺราหฺมณึ      ปชํ     สเทวมนุสฺสํ
สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   ปเวเทติ  โส  ธมฺมํ  เทเสติ  อาทิกลฺยาณํ
มชฺเฌกลฺยาณํ    ปริโยสานกลฺยาณํ    สาตฺถํ    สพฺยญฺชนํ   เกวลปริปุณฺณํ
ปริสุทฺธํ  พฺรหฺมจริยํ  ปกาเสติ  สาธุ  โข  ปน  ตถารูปานํ  อรหตํ ทสฺสนํ
โหตีติ    ฯ    อถโข    ขานุมตฺตกา    พฺราหฺมณคหปติกา   ขานุมตฺตา
นิกฺขมิตฺวา สํฆาสํฆีคณีภูตา เยน อมฺพลฏฺฐิกา เตนุปสงฺกมนฺติ ฯ
     [๒๐๑]  เตน  โข  ปน  สมเยน กูฏทนฺโต พฺราหฺมโณ อุปริปาสาเท
ทิวาเสยฺยํ   อุปคโต  โหติ  ฯ  อทฺทสา  โข  โส  กูฏทนฺโต  พฺราหฺมโณ
ขานุมตฺเต   พฺราหฺมณคหปติเก   ขานุมตฺตา   นิกฺขมิตฺวา   สํฆาสํฆีคณีภูเต
เยน    อมฺพลฏฺฐิกา    เตนุปสงฺกมนฺเต    ทิสฺวา    ขตฺตํ   อามนฺเตสิ
กินฺนุ   โข   โภ   ขตฺเต   ขานุมตฺตกา   พฺราหฺมณคหปติกา  ขานุมตฺตา
นิกฺขมิตฺวา สํฆาสํฆีคณีภูตา เยน อมฺพลฏฺฐิกา เตนุปสงฺกมนฺตีติ ฯ
     {๒๐๑.๑} อตฺถิ โข โภ สมโณ โคตโม สกฺยปุตฺโต สกฺยกุลา ปพฺพชิโต
มคเธสุ    จาริกญฺจรมาโน    มหตา   ภิกฺขุสํเฆน   สทฺธึ   ปญฺจมตฺเตหิ
ภิกฺขุสเตหิ ขานุมตฺตํ อนุปฺปตฺโต ขานุมตฺเต วิหรติ อมฺพลฏฺฐิกายํ
     {๒๐๑.๒} ตํ โข ปน ภวนฺตํ โคตมํ เอวํกลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคโต
อิติปิ   โส   ภควา   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ  วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน  สุคโต
โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ
     {๒๐๑.๓}  ตเมเต  ภวนฺตํ  โภ  โคตมํ  ทสฺสนาย อุปสงฺกมนฺตีติ ฯ
อถโข   กูฏทนฺตสฺส   พฺราหฺมณสฺส   เอตทโหสิ   สุตํ   โข   ปน  เมตํ
สมโณ    โคตโม   ติวิธํ   ยญฺญสมฺปทํ   โสฬสปริกฺขารํ   ชานาตีติ   น
โข    ปนาหํ   ชานามิ   ติวิธํ   ยญฺญสมฺปทํ   โสฬสปริกฺขารํ   อิจฺฉามิ
จาหํ    มหายญฺญํ    ยชิตุํ    ยนฺนูนาหํ   สมณํ   โคตมํ   อุปสงฺกมิตฺวา
ติวิธํ ยญฺญสมฺปทํ โสฬสปริกฺขารํ ปุจฺเฉยฺยนฺติ ฯ
     {๒๐๑.๔}  อถโข  กูฏทนฺโต  พฺราหฺมโณ  ขตฺตํ  อามนฺเตสิ  เตนหิ
โภ    ขตฺเต    เยน    ขานุมตฺตกา   พฺราหฺมณคหปติกา   เตนุปสงฺกม
อุปสงฺกมิตฺวา   ขานุมตฺตเก   พฺราหฺมณคหปติเก   เอวํ  วเทหิ  กูฏทนฺโต
โภ  พฺราหฺมโณ  เอวมาห  อาคเมนฺตุ  กิร  ภวนฺโต กูฏทนฺโตปิ พฺราหฺมโณ
สมณํ  โคตมํ  ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิสฺสตีติ  ฯ  เอวํ  โภติ  โข  โส ขตฺตา
กูฏทนฺตสฺส  พฺราหฺมณสฺส  ปฏิสฺสุตฺวา  เยน  ขานุมตฺตกา  พฺราหฺมณคหปติกา
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ขานุมตฺตเก   พฺราหฺมณคหปติเก  เอตทโวจ
กูฏทนฺโต  โภ  พฺราหฺมโณ  เอวมาห  อาคเมนฺตุ  กิร  ภวนฺโต กูฏทนฺโตปิ
พฺราหฺมโณ สมณํ โคตมํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิสฺสตีติ ฯ
     [๒๐๒]  เตน  โข  ปน สมเยน อเนกานิ พฺราหฺมณสตานิ ขานุมตฺเต
ปฏิวสนฺติ    กูฏทนฺตสฺส    พฺราหฺมณสฺส   มหายญฺญํ   อนุภวิสฺสามาติ   ฯ
อสฺโสสุํ   โข  เต  พฺราหฺมณา  กูฏทนฺโต  กิร  พฺราหฺมโณ  สมณํ  โคตมํ
ทสฺสนาย    อุปสงฺกมิสฺสตีติ    ฯ    อถโข    เต   พฺราหฺมณา   เยน
กูฏทนฺโต     พฺราหฺมโณ     เตนุปสงฺกมึสุ     อุปสงฺกมิตฺวา    กูฏทนฺตํ
พฺราหฺมณํ  เอตทโวจุํ  สจฺจํ  กิร  ภวํ  กูฏทนฺโต  สมณํ  โคตมํ  ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิสฺสตีติ   ฯ   เอวํ   โข   เม  โภ  โหติ  อหํปิ  สมณํ  โคตมํ
ทสฺสนาย อุปสงฺกมิสฺสามีติ ฯ
     {๒๐๒.๑}  มา  ภวํ  กูฏทนฺโต  สมณํ  โคตมํ ทสฺสนาย อุปสงฺกม น
อรหติ   ภวํ   กูฏทนฺโต  สมณํ  โคตมํ  ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิตุํ  สเจ  ภวํ
กูฏทนฺโต   สมณํ   โคตมํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิสฺสติ  โภโต  กูฏทนฺตสฺส
ยโส   หายิสฺสติ   สมณสฺส   โคตมสฺส  ยโส  อภิวฑฺฒิสฺสติ  ยมฺปิ  โภโต
กูฏทนฺตสฺส   ยโส   หายิสฺสติ   สมณสฺส   โคตมสฺส   ยโส  อภิวฑฺฒิสฺสติ
อิมินา   จงฺเคน   น   อรหติ   ภวํ  กูฏทนฺโต  สมณํ  โคตมํ  ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิตุํ   สมโณ   เตฺวว  โคตโม  อรหติ  ภวนฺตํ  กูฏทนฺตํ  ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิตุํ
     {๒๐๒.๒}  ภวํ  หิ  กูฏทนฺโต  อุภโต  สุชาโต มาติโต จ ปิติโต จ
สํสุทฺธคหณิโก    ยาว   สตฺตมา   ปิตามหยุคา   อกฺขิตฺโต   อนุปกฺกุฏฺโฐ
ชาติวาเทน  ยํปิ  ภวํ  กูฏทนฺโต  อุภโต  สุชาโต  มาติโต  จ  ปิติโต จ
สํสุทฺธคหณิโก    ยาว   สตฺตมา   ปิตามหยุคา   อกฺขิตฺโต   อนุปกฺกุฏฺโฐ
ชาติวาเทน   อิมินา   จงฺเคน  น  อรหติ  ภวํ  กูฏทนฺโต  สมณํ  โคตมํ
ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุํ   สมโณ  เตฺวว  โคตโม  อรหติ  ภวนฺตํ  กูฏทนฺตํ
ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ
     {๒๐๒.๓}   ภวํ   หิ   กูฏทนฺโต   อฑฺโฒ   มหทฺธโน  มหาโภโค
ปหูตวิตฺตูปกรโณ    ปหูตชาตรูปรชโต    ภวญฺหิ    กูฏทนฺโต   อชฺฌายโก
มนฺตธโร   ติณฺณํ   เวทานํ   ปารคู   สนิฆณฺฑุเกตุภานํ  สากฺขรปฺปเภทานํ
อิติหาสปญฺจมานํ     ปทโก    เวยฺยากรโณ    โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ
อนวโย   ภวญฺหิ   กูฏทนฺโต   อภิรูโป   ทสฺสนีโย   ปาสาทิโก  ปรมาย
วณฺณโปกฺขรตาย   สมนฺนาคโต   พฺรหฺมวณฺณิ  พฺรหฺมวจฺฉสิ  อกฺขุทฺทาวกาโส
ทสฺสนาย     ภวญฺหิ     กูฏทนฺโต     สีลวา    วุฑฺฒสีลี    วุฑฺฒสีเลน
สมนฺนาคโต    ภวญฺหิ    กูฏทนฺโต    กลฺยาณวาโจ    กลฺยาณวากฺกรโณ
โปริยา    วาจาย    สมนฺนาคโต   วิสฺสฏฺฐาย   อเนลคลาย   อตฺถสฺส
วิญฺญาปนิยา     ภวญฺหิ    กูฏทนฺโต    พหูนํ    อาจริยปาจริโย    ตีณิ
มาณวกสตานิ   มนฺเต  วาเจสิ  พหู  โข  ปน  นานาทิสา  นานาชนปทา
มาณวกา   อาคจฺฉนฺติ   โภโต   กูฏทนฺตสฺส  สนฺติเก  มนฺตตฺถิกา  มนฺเต
อธิยิตุกามา   ภวญฺหิ   กูฏทนฺโต   ชิณฺโณ   วุฑฺโฒ   มหลฺลโก  อทฺธคโต
วโยอนุปฺปตฺโต    สมโณ   โคตโม   ตรุโณ   เจว   ตรุณปพฺพชิโต   จ
ภวญฺหิ   กูฏทนฺโต   รญฺโญ   มาคธสฺส   เสนิยสฺส  พิมฺพิสารสฺส  สกฺกโต
ครุกโต   มานิโต   ปูชิโต   อปจิโต   ภวญฺหิ   กูฏทนฺโต   พฺราหฺมณสฺส
โปกฺขรสาติสฺส สกฺกโต ครุกโต มานิโต ปูชิโต อปจิโต
     {๒๐๒.๔}   ภวญฺหิ   กูฏทนฺโต   ขานุมตฺตํ   อชฺฌาวสติ  สตฺตุสฺสทํ
สติณกฏฺโฐทกํ    สธญฺญํ    ราชโภคฺคํ    รญฺญา    มาคเธน   เสนิเยน
พิมฺพิสาเรน    ทินฺนํ   ราชทายํ   พฺรหฺมเทยฺยํ   ยมฺปิ   ภวํ   กูฏทนฺโต
ขานุมตฺตํ    อชฺฌาวสติ   สตฺตุสฺสทํ   สติณกฏฺโฐทกํ   สธญฺญํ   ราชโภคฺคํ
รญฺญา   มาคเธน   เสนิเยน  พิมฺพิสาเรน  ทินฺนํ  ราชทายํ  พฺรหฺมเทยฺยํ
อิมินา   จงฺเคน   น   อรหติ   ภวํ  กูฏทนฺโต  สมณํ  โคตมํ  ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิตุํ   สมโณ   เตฺวว  โคตโม  อรหติ  ภวนฺตํ  กูฏทนฺตํ  ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิตุนฺติ ฯ
     [๒๐๓]   เอวํ   วุตฺเต   กูฏทนฺโต   พฺราหฺมโณ  เต  พฺราหฺมเณ
เอตทโวจ   เตนหิ   โภ   มมปิ   สุณาถ   ยถา  มยเมว  อรหาม  ตํ
ภวนฺตํ   โคตมํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุํ   น   เตฺวว  อรหติ  โส  ภวํ
โคตโม อมฺหากํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ
     {๒๐๓.๑}  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  อุภโต  สุชาโต  มาติโต จ
ปิติโต    จ   สํสุทฺธคหณิโก   ยาว   สตฺตมา   ปิตามหยุคา   อกฺขิตฺโต
อนุปกฺกุฏฺโฐ   ชาติวาเทน   ยมฺปิ  โภ  สมโณ  โคตโม  อุภโต  สุชาโต
มาติโต   จ   ปิติโต   จ   สํสุทฺธคหณิโก   ยาว  สตฺตมา  ปิตามหยุคา
อกฺขิตฺโต   อนุปกฺกุฏฺโฐ   ชาติวาเทน   อิมินา  จงฺเคน  น  อรหติ  โส
ภวํ   โคตโม   อมฺหากํ  ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิตุํ  อถโข  มยเมว  อรหาม
ตํ  ภวนฺตํ  โคตมํ  ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิตุํ  สมโณ  ขลุ  โภ โคตโม มหนฺตํ
ญาติสํฆํ โอหาย ปพฺพชิโต
     {๒๐๓.๒}  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  ปหูตํ  หิรญฺญสุวณฺณํ  โอหาย
ปพฺพชิโต  ภูมิคตญฺจ  เวหาสฏฺฐญฺจ  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  ทหโร  ว
สมาโน   สุสู   กาฬเกโส   ภเทฺรน   โยพฺพเนน  สมนฺนาคโต  ปฐเมน
วยสา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิโต   สมโณ   ขลุ  โภ  โคตโม
อกามกานํ   มาตาปิตูนํ   อสฺสุมุขานํ   รุทนฺตานํ  เกสมสฺสุํ  โอหาเรตฺวา
กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต
     {๒๐๓.๓}  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  อภิรูโป ทสฺสนีโย ปาสาทิโก
ปรมาย    วณฺณโปกฺขรตาย    สมนฺนาคโต    พฺรหฺมวณฺณิ    พฺรหฺมวจฺฉสิ
อกฺขุทฺทาวกาโส    ทสฺสนาย    สมโณ    ขลุ   โภ   โคตโม   สีลวา
อริยสีลี   กุสลสีลี   กุสลสีเลน   สมนฺนาคโต  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม
กลฺยาณวาโจ    กลฺยาณวากฺกรโณ    โปริยา    วาจาย    สมนฺนาคโต
วิสฺสฏฺฐาย    อเนลคลาย   อตฺถสฺส   วิญฺญาปนิยา   สมโณ   ขลุ   โภ
โคตโม  พหูนํ  อาจริยปาจริโย  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  ขีณกามราโค
วิคตจาปลฺโล
     {๒๐๓.๔}   สมโณ   ขลุ   โภ   โคตโม   กมฺมวาที   กิริยวาที
อปาปปุเรกฺขาโร   พฺรหฺมมญฺญาย   ปชาย   สมโณ   ขลุ   โภ  โคตโม
อุจฺจากุลา   ปพฺพชิโต   อภินฺนขตฺติยกุลา   สมโณ   ขลุ   โภ   โคตโม
อฑฺฒกุลา   ปพฺพชิโต   มหทฺธนา   มหาโภคา   สมณํ   ขลุ  โภ  โคตมํ
ติโรรฏฺฐา   ติโรชนปทา   สํปุจฺฉิตุํ   อาคจฺฉนฺติ  สมณํ  ขลุ  โภ  โคตมํ
อเนกานิ   เทวตาสหสฺสานิ   ปาเณหิ   สรณงฺคตานิ   สมณํ   ขลุ   โภ
โคตมํ เอวํกลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคโต
     {๒๐๓.๕}  อิติปิ  โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน
สุคโต   โลกวิทู  อนุตฺตโร  ปุริสทมฺมสารถิ  สตฺถา  เทวมนุสฺสานํ  พุทฺโธ
ภควาติ
     {๒๐๓.๖}   สมโณ   ขลุ   โภ  โคตโม  ทฺวตฺตึสมหาปุริสลกฺขเณหิ
สมนฺนาคโต  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  เอหิสาคตวาที  สขิโล สมฺโมทโก
อพฺภากุฏิโก   อุตฺตานมุโข   ปุพฺพภาสี  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  จตุนฺนํ
ปริสานํ  สกฺกโต  ครุกโต  มานิโต  ปูชิโต  อปจิโต  สมณํ ขลุ โภ โคตมํ
พหู  เทวา  จ  มนุสฺสา  จ  อภิปฺปสนฺนา  สมโณ  ขลุ  โภ โคตโม ยสฺมึ
คาเม  วา  นิคเม  วา  ปฏิวสติ  น ตสฺมึ คาเม วา นิคเม วา อมนุสฺสา
มนุสฺเส    วิเหเฐนฺติ   สมโณ   ขลุ   โภ   โคตโม   สํฆีคณีคณาจริโย
ปุถุติตฺถกรานํ    อคฺคมกฺขายติ    ยถา    โข    ปน    โภ   เอเตสํ
สมณพฺราหฺมณานํ    ยถา    วา    ตถา    วา    ยโส   สมุทาคจฺฉติ
น   เหวํ   สมณสฺส   โคตมสฺส   ยโส   สมุทาคโต  อถโข  อนุตฺตราย
วิชฺชาจรณสมฺปทาย    สมณสฺส    โคตมสฺส    ยโส   สมุทาคโต   สมณํ
ขลุ   โภ   โคตมํ   ราชา   มาคโธ   เสนิโย   พิมฺพิสาโร   สปุตฺโต
สภริโย   สปริโส   สามจฺโจ   ปาเณหิ   สรณงฺคโต   สมณํ   ขลุ  โภ
โคตมํ   ราชา   ปเสนทิโกสโล   สปุตฺโต   สภริโย  สปริโส  สามจฺโจ
ปาเณหิ   สรณงฺคโต   สมณํ   ขลุ  โภ  โคตมํ  พฺราหฺมโณ  โปกฺขรสาติ
สปุตฺโต สภริโย สปริโส สามจฺโจ ปาเณหิ สรณงฺคโต
     {๒๐๓.๗}  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม  รญฺโญ  มาคธสฺส  เสนิยสฺส
พิมฺพิสารสฺส   สกฺกโต   ครุกโต   มานิโต  ปูชิโต  อปจิโต  สมโณ  ขลุ
โภ  โคตโม  รญฺโญ  ปเสนทิโกสลสฺส  สกฺกโต  ครุกโต  มานิโต  ปูชิโต
อปจิโต    สมโณ   ขลุ   โภ   โคตโม   พฺราหฺมณสฺส   โปกฺขรสาติสฺส
สกฺกโต   ครุกโต   มานิโต  ปูชิโต  อปจิโต  สมโณ  ขลุ  โภ  โคตโม
ขานุมตฺตํ   อนุปฺปตฺโต   ขานุมตฺเต   วิหรติ   อมฺพลฏฺฐิกายํ   เย   โข
ปน  เกจิ  สมณา  วา  พฺราหฺมณา  วา  อมฺหากํ  คามกฺเขตฺตํ อาคจฺฉนฺติ
อติถิโน  เต  โหนฺติ  อติถี  โข  ปน  อเมฺหหิ  สกฺกาตพฺพา  ครุกาตพฺพา
มาเนตพฺพา    ปูเชตพฺพา   อปเจตพฺพา   อยํ   โข   สมโณ   โคตโม
ขานุมตฺตํ   อนุปฺปตฺโต   ขานุมตฺเต  วิหรติ  อมฺพลฏฺฐิกายํ  อติถิ  อมฺหากํ
สมโณ    โคตโม   อติถิ   โข   ปนเมฺหหิ   สกฺกาตพฺโพ   ครุกาตพฺโพ
มาเนตพฺโพ   ปูเชตพฺโพ   อปเจตพฺโพ  อิมินา  จงฺเคน  น  อรหติ  โส
ภวํ   สมโณ   โคตโม   อมฺหากํ  ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิตุํ  อถโข  มยเมว
อรหาม   ตํ   ภวนฺตํ   โคตมํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุํ   เอตฺตเก  โข
อหํ   โภโต   โคตมสฺส   วณฺเณ   ปริยาปุณามิ  โน  จ  โข  โส  ภวํ
โคตโม เอตฺตกวณฺโณ อปริมาณวณฺโณ หิ โส ภวํ โคตโมติ ฯ
     [๒๐๔]   เอวํ   วุตฺเต   เต   พฺราหฺมณา   กูฏทนฺตํ   พฺราหฺมณํ
เอตทโวจุํ   ยถา   โข   ภวํ   กูฏทนฺโต   สมณสฺส   โคตมสฺส   วณฺณํ
ภาสติ   อิโต   เจปิ   โส   ภวํ  โคตโม  โยชนสเต  วิหรติ  อลเมว
สทฺเธน   กุลปุตฺเตน  ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิตุํ  อปิ  ปุโฏเสนาติ  ฯ  เตนหิ
โภ สพฺเพ ว มยํ สมณํ โคตมํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิสฺสามาติ ฯ
     {๒๐๔.๑}   อถโข   กูฏทนฺโต  พฺราหฺมโณ  มหตา  พฺราหฺมณคเณน
สทฺธึ  เยน  อมฺพลฏฺฐิกา  เยน  ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา
สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ
นิสีทิ   ฯ   เอกมนฺตํ  นิสินฺนา  โข  ปน  ขานุมตฺตกา  พฺราหฺมณคหปติกา
อปฺเปกจฺเจ   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   อปฺเปกจฺเจ
ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทึสุ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   อปฺเปกจฺเจ   เยน   ภควา   เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ  อปฺเปกจฺเจ  นามโคตฺตํ  สาเวตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทึสุ
อปฺเปกจฺเจ   ตุณฺหีภูตา   เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ  ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข
กูฏทนฺโต   พฺราหฺมโณ   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   สุตํ   เมตํ  โภ  โคตม
สมโณ    โคตโม   ติวิธํ   ยญฺญสมฺปทํ   โสฬสปริกฺขารํ   ชานาตีติ   น
โข   ปนาหํ   ชานามิ   ติวิธํ   ยญฺญสมฺปทํ   โสฬสปริกฺขารํ   อิจฺฉามหํ
มหายญฺญํ    ยชิตุํ    สาธุ    เม   ภวํ   โคตโม   ติวิธํ   ยญฺญสมฺปทํ
โสฬสปริกฺขารํ เทเสตูติ ฯ
     [๒๐๕]  เตนหิ  พฺราหฺมณ  สุณาหิ  สาธุกํ มนสิกโรหิ ภาสิสฺสามีติ ฯ
เอวํ   โภติ  โข  กูฏทนฺโต  พฺราหฺมโณ  ภควโต  ปจฺจสฺโสสิ  ฯ  ภควา
เอตทโวจ   ภูตปุพฺพํ  พฺราหฺมณ  ราชา  มหาวิชิโต  นาม  อโหสิ  อฑฺโฒ
มหทฺธโน  มหาโภโค  ปหูตชาตรูปรชโต  ปหูตวิตฺตูปกรโณ  ปหูตธนธญฺโญ
ปริปุณฺณโกสโกฏฺฐาคาโร   ฯ   อถโข   พฺราหฺมณ   รญฺโญ   มหาวิชิตสฺส
รโหคตสฺส   ปฏิสลฺลีนสฺส   เอวํ   เจตโส  ปริวิตกฺโก  อุทปาทิ  อธิคตา
โข  เม  วิปุลา  มานุสกา  โภคา  มหนฺตํ ปฐวิมณฺฑลํ อภิวิชิย อชฺฌาวสามิ
ยนฺนูนาหํ  มหายญฺญํ  ยเชยฺยํ  ยํ  มม  อสฺส  ทีฆรตฺตํ  หิตาย สุขายาติ ฯ
อถโข  พฺราหฺมณ  ราชา  มหาวิชิโต  ปุโรหิตํ  พฺราหฺมณํ  อามนฺตาเปตฺวา
เอตทโวจ  อิธ  มยฺหํ  พฺราหฺมณ  รโหคตสฺส  ปฏิสลฺลีนสฺส  เอวํ  เจตโส
ปริวิตกฺโก  อุทปาทิ  อธิคตา  โข  เม  วิปุลา  มานุสกา  โภคา  มหนฺตํ
ปฐวิมณฺฑลํ   อภิวิชิย   อชฺฌาวสามิ   ยนฺนูนาหํ   มหายญฺญํ   ยเชยฺยํ  ยํ
มม   อสฺส   ทีฆรตฺตํ   หิตาย  สุขายาติ  อิจฺฉามหํ  พฺราหฺมณ  มหายญฺญํ
ยชิตุํ อนุสาสตุ มํ ภวํ ยํ มม อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายาติ ฯ
     [๒๐๖]   เอวํ   วุตฺเต  พฺราหฺมณ  ปุโรหิโต  พฺราหฺมโณ  ราชานํ
มหาวิชิตํ    เอตทโวจ    โภโต    โข   รญฺโญ   ชนปโท   สกณฺฏโก
สอุปฺปีโฬ   คามฆาตาปิ   ทิสฺสนฺติ   นิคมฆาตาปิ   ทิสฺสนฺติ   นครฆาตาปิ
ทิสฺสนฺติ   ปนฺถทุหนาปิ   ทิสฺสนฺติ   ฯ   ภวํ   โข   ปน   ราชา  เอวํ
สกณฺฏเก   ชนปเท   สอุปฺปีเฬ  วลึ  อุทฺธเรยฺย  อกิจฺจการี  อสฺส  เตน
ภวํ   ราชา   ฯ   สิยา   โข  ปน  โภโต  รญฺโญ  เอวมสฺส  อหเมตํ
ทุสฺสุขิลํ  วเธน  วา  พนฺเธน  วา  ชานิยา  วา ครหาย วา ปพฺพาชนาย
วา   สมูหนิสฺสามีติ   ฯ   น   โข  ปเนตสฺส  ทุสฺสุขิลสฺส  เอวํ  สมฺมา
สมุคฺฆาโต   โหติ   ฯ   เย  เต  หตาวเสสกา  ภวิสฺสนฺติ  เต  ปจฺฉา
รญฺโญ   ชนปเท   วิเหเฐสฺสนฺติ   ฯ  อปิจ  โข  อิทํ  สํวิธานํ  อาคมฺม
เอวเมตสฺส   ทุสฺสุขิลสฺส   สมฺมา   สมุคฺฆาโต   โหติ   ฯ  เตนหิ  ภวํ
ราชา   สิยา   โข   ปน   เย   โภโต   รญฺโญ   ชนปเท  อุสฺสหนฺติ
กสิโครกฺเข   เตสํ   ภวํ   ราชา   วีชภตฺตํ   อนุปฺปเทตุ   เย  โภโต
รญฺโญ   ชนปเท   อุสฺสหนฺติ   วาณิชฺชาย   เตสํ   ภวํ   ราชา  ปาภตํ
อนุปฺปเทตุ   เย   โภโต  รญฺโญ  ชนปเท  อุสฺสหนฺติ  ราชโปริสา  เตสํ
ภวํ  ราชา  ภตฺตเวตฺตนํ  กปฺเปตุ  เต  ว  มนุสฺสา  สกมฺมปสุตา  รญฺโญ
ชนปทํ   น   วิเหเฐสฺสนฺติ   ฯ   มหา   จ   รญฺโญ  กาสิโก  ภวิสฺสติ
เขมฏฺฐิตา   ชนปทา  อกณฺฏกา  อนุปฺปีฬา  มนุสฺสา  จ  มุทา  โมทมานา
อุเร   ปุตฺเต   นจฺเจนฺตา   อปารุตฆรา  มญฺเญ  วิหริสฺสนฺตีติ  ฯ  เอวํ
โภติ   โข   พฺราหฺมณ   ราชา   มหาวิชิโต   ปุโรหิตสฺส   พฺราหฺมณสฺส
ปฏิสฺสุตฺวา   เย   ปน   รญฺโญ   ชนปเท   อุสฺสหึสุ  กสิโครกฺเข  เตสํ
ราชา   มหาวิชิโต   พีชภตฺตํ  อนุปฺปทาสิ  เย  รญฺโญ  ชนปเท  อุสฺสหึสุ
วาณิชฺชาย   เตสํ   ราชา   มหาวิชิโต  ปาภตํ  อนุปฺปทาสิ  เย  รญฺโญ
ชนปเท   อุสฺสหึสุ   ราชโปริสา   เตสํ  ราชา  มหาวิชิโต  ภตฺตเวตฺตนํ
กปฺเปสิ  เต  ว  มนุสฺสา  สกมฺมปสุตา  รญฺโญ  ชนปทํ  น  วิเหเฐสุํ  ฯ
มหา   จ   รญฺโญ   ราสิโก   อโหสิ   เขมฏฺฐิตา   ชนปทา  อกณฺฏกา
อนุปฺปีฬา    มนุสฺสา    มุทา   โมทมานา   อุเร   ปุตฺเต   นจฺเจนฺตา
อปารุตฆรา มญฺเญ วิหรึสุ ฯ
     [๒๐๗]   อถโข  พฺราหฺมณ  ราชา  มหาวิชิโต  ปุโรหิตํ  พฺราหฺมณํ
อามนฺตาเปตฺวา   เอตทโวจ   สมูหโต   โข   เม  โภ  โส  ทุสฺสุขิโล
โภโต   สํวิธานํ   อาคมฺม  มหา  จ  เม  ราสิโก  เขมฏฺฐิตา  ชนปทา
อกณฺฏกา  อนุปฺปีฬา  มนุสฺสา  มุทา  โมทมานา  อุเร  ปุตฺเต  นจฺเจนฺตา
อปารุตฆรา   มญฺเญ   วิหรนฺติ   อิจฺฉามหํ   พฺราหฺมณ   มหายญฺญํ  ยชิตุํ
อนุสาสตุ มํ ภวํ ยํ มม อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายาติ ฯ
     {๒๐๗.๑}  เตนหิ  ภวํ  เย โภโต รญฺโญ ชนปเท ขตฺติยา อนุยนฺตา
เนคมา  เจว  ชานปทา  จ  เต  ภวํ  ราชา อามนฺตยตํ ฯ อิจฺฉามหํ โภ
มหายญฺญํ   ยชิตุํ   อนุชานนฺตุ   เม   ภวนฺโต   ยํ  มม  อสฺส  ทีฆรตฺตํ
หิตาย   สุขายาติ  ฯ  เย  โภโต  รญฺโญ  ชนปเท  อมจฺจา  ปาริสชฺชา
เนคมา   เจว   ชานปทา   จ   ฯเปฯ   พฺราหฺมณมหาสาลา   เนคมา
เจว  ชานปทา  จ  ฯเปฯ  คหปติกา  เนจยิกา  เนคมา  เจว ชานปทา
จ   เต   ภวํ   ราชา  อามนฺตยตํ  ฯ  อิจฺฉามหํ  โภ  มหายญฺญํ  ยชิตุํ
อนุชานนฺตุ   เม  ภวนฺโต  ยํ  มม  อสฺส  ทีฆรตฺตํ  หิตาย  สุขายาติ  ฯ
เอวํ   โภติ  โข  พฺราหฺมณ  ราชา  มหาวิชิโต  ปุโรหิตสฺส  พฺราหฺมณสฺส
ปฏิสฺสุตฺวา   เย   รญฺโญ   ชนปเท   ขตฺติยา  อนุยนฺตา  เนคมา  เจว
ชานปทา   จ   เต   ราชา   มหาวิชิโต   อามนฺเตสิ   อิจฺฉามหํ  โภ
มหายญฺญํ   ยชิตุํ   อนุชานนฺตุ   เม   ภวนฺโต   ยํ  มม  อสฺส  ทีฆรตฺตํ
หิตาย  สุขายาติ  ฯ  ยชตํ  ภวํ  ราชา  ยญฺญํ  ยญฺญกาโล มหาราชาติ ฯ
เย  รญฺโญ  ชนปเท  อมจฺจา  ปาริสชฺชา เนคมา เจว ชานปทา จ ฯเปฯ
พฺราหฺมณมหาสาลา   เนคมา   เจว   ชานปทา   จ   ฯเปฯ  คหปติกา
เนจยิกา  เนคมา  เจว  ชานปทา  จ  เต  ราชา มหาวิชิโต อามนฺเตสิ
อิจฺฉามหํ  โภ  มหายญฺญํ  ยชิตุํ  อนุชานนฺตุ  เม  ภวนฺโต  ยํ  มม  อสฺส
ทีฆรตฺตํ   หิตาย   สุขายาติ   ฯ   ยชตํ  ภวํ  ราชา  ยญฺญํ  ยญฺญกาโล
มหาราชาติ   ฯ   อิติ   อิเม  จตฺตาโร  อนุมติปกฺขา  ตสฺเสว  ยญฺญสฺส
ปริกฺขารา ภวนฺติ ฯ
     [๒๐๘]   ราชา  มหาวิชิโต  อฏฺฐหิ  องฺเคหิ  สมนฺนาคโต  อุภโต
สุชาโต  มาติโต  จ  ปิติโต  จ  สํสุทฺธคหณิโก  ยาว สตฺตมา ปิตามหยุคา
อกฺขิตฺโต    อนุปกฺกุฏฺโฐ    ชาติวาเทน    อภิรูโป   ทสฺสนีโย   ฯเปฯ
อกฺขุทฺทาวกาโส      ทสฺสนาย     อฑฺโฒ     มหทฺธโน     มหาโภโค
ปหูตชาตรูปรชโต            ปหูตวิตฺตูปกรโณ           ปหูตธนธญฺโญ
ปริปุณฺณโกสโกฏฺฐาคาโร       พลวา       จตุรงฺคินิยา       เสนาย
สมนฺนาคโต      อสฺสวาย      โอวาทปฏิการาย     ตปติ     มญฺเญ
ปจฺจตฺถิเก    ยสสา    สทฺโธ    ทายโก   ทานปติโก   อนาวฏทฺวาโร
สมณพฺราหฺมณกปณทฺธิกวณิพฺพกยาจกานํ โอปานภูโต
ปุญฺญานิ    กโรติ    พหุสฺสุโต    ตสฺส    ตสฺส    สุตชาตสฺส    ตสฺส
ตสฺเสว   โข   ปน   ภาสิตสฺส   อตฺถํ  ชานาติ  อยํ  อิมสฺส  ภาสิตสฺส
อตฺโถ   อยํ   อิมสฺส   ภาสิตสฺส   อตฺโถติ   ปณฺฑิโต  วิยตฺโต  เมธาวี
ปฏิพโล   อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺเน  อตฺเถ  จินฺเตตุํ  ฯ  ราชา  มหาวิชิโต
อิเมหิ   อฏฺฐหิ   องฺเคหิ   สมนฺนาคโต   ฯ   อิติ  อิมานิปิ  อฏฺฐงฺคานิ
ตสฺเสว ยญฺญสฺส ปริกฺขารา ภวนฺติ ฯ
     [๒๐๙]   ปุโรหิโต   พฺราหฺมโณ   จตูหงฺเคหิ  สมนฺนาคโต  อุภโต
สุชาโต  มาติโต  จ  ปิติโต  จ  สํสุทฺธคหณิโก  ยาว สตฺตมา ปิตามหยุคา
อกฺขิตฺโต  อนุปกฺกุฏฺโฐ  ชาติวาเทน  อชฺฌายโก  มนฺตธโร  ติณฺณํ  เวทานํ
ปารคู      สนิฆณฺฑุเกตุภานํ      สากฺขรปฺปเภทานํ     อิติหาสปญฺจมานํ
ปทโก    เวยฺยากรโณ    โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ    อนวโย   สีลวา
วุฑฺฒสีลี   วุฑฺฒสีเลน   สมนฺนาคโต   ปณฺฑิโต   พฺยตฺโต  เมธาวี  ปฐโม
วา   ทุติโย   วา   ปูชมฺปคฺคณฺหนฺตานํ  ฯ  ปุโรหิโต  พฺราหฺมโณ  อิเมหิ
จตูหิ  องฺเคหิ  สมนฺนาคโต  ฯ  อิติ  อิมานิปิ  จตฺตาริ  องฺคานิ  ตสฺเสว
ยญฺญสฺส ปริกฺขารา ภวนฺติ ฯ
     [๒๑๐]    อถโข    พฺราหฺมณ    ปุโรหิโต   พฺราหฺมโณ   รญฺโญ
มหาวิชิตสฺส   ปุพฺเพ   ว   ยญฺญา   ติสฺโส   วิธา  เทเสสิ  สิยา  โข
ปน   โภโต   รญฺโญ  มหายญฺญํ  ยชมานสฺส  ๑-  โกจิเทว  วิปฺปฏิสาโร
มหา    วต   เม   โภคกฺขนฺโธ   วิคจฺฉิสฺสตีติ   โส   โภตา   รญฺญา
วิปฺปฏิสาโร    น   กรณีโย   ฯ   สิยา   โข   ปน   โภโต   รญฺโญ
@เชิงอรรถ:  สี. ยิฏฺฐุกามสฺส ฯ
มหายญฺญํ    ยชมานสฺส    โกจิเทว    วิปฺปฏิสาโร   มหา   วต   เม
โภคกฺขนฺโธ    วิคจฺฉตีติ    โส    โภตา    รญฺญา   วิปฺปฏิสาโร   น
กรณีโย   ฯ   สิยา   โข   ปน   โภโต  รญฺโญ  มหายญฺญํ  ยชมานสฺส
โกจิเทว   วิปฺปฏิสาโร   มหา   วต   เม   โภคกฺขนฺโธ  วิคโตติ  โส
โภตา   รญฺญา   วิปฺปฏิสาโร   น   กรณีโย   ฯ  อิเม  ๑-  พฺราหฺมณ
ปุโรหิโต    พฺราหฺมโณ    รญฺโญ    มหาวิชิตสฺส   ปุพฺเพ   ว   ยญฺญา
ติสฺโส วิธา เทเสสิ ฯ
     [๒๑๑]    อถโข    พฺราหฺมณ    ปุโรหิโต   พฺราหฺมโณ   รญฺโญ
มหาวิชิตสฺส    ปุพฺเพ    ว    ยญฺญา    ทสหากาเรหิ    ปฏิคฺคาหเกสุ
วิปฺปฏิสารํ  ปฏิวิเนสิ  ฯ  อาคมิสฺสนฺติ  โข  โภโต  ยญฺญํ ปาณาติปาติโนปิ
ปาณาติปาตาปิ   ปฏิวิรตา   ฯ   เย   ตตฺถ   ปาณาติปาติโน  เตสํเยว
เย   ตตฺถ   ปาณาติปาติโน   เตสํเยว  เตน  เย  ตตฺถ  ปาณาติปาตา
ปฏิวิรตา   เต  อารพฺภ  ยชตํ  ภวํ  สชฺชตํ  ภวํ  โมทตํ  ภวํ  จิตฺตเมว
ภวํ อนฺตรํ ปสาเทตุ ฯ
     [๒๑๒]    อาคมิสฺสนฺติ    โข   โภโต   ยญฺญํ   อทินฺนาทายิโนปิ
อทินฺนาทานาปิ   ปฏิวิรตา   เย   ตตฺถ  อทินฺนาทายิโน  เตสํเยว  เตน
เย  ตตฺถ  อทินฺนาทานา  ปฏิวิรตา  เต  อารพฺภ  ยชตํ  ภวํ  สชฺชตํ ภวํ
โมทตํ ภวํ จิตฺตเมว ภวํ อนฺตรํ ปสาเทตุ ฯ
     [๒๑๓]   อาคมิสฺสนฺติ  โข  โภโต  ยญฺญํ  กาเมสุ  มิจฺฉาจาริโนปิ
@เชิงอรรถ:  อิมา โขติปิ ปาเฐน ภวิตพฺพํ ฯ
กาเมสุ   มิจฺฉาจาราปิ   ปฏิวิรตา   เย   ตตฺถ  กาเมสุ  มิจฺฉาจาริโน
เตสํเยว   เตน   เย   ตตฺถ   กาเมสุ   มิจฺฉาจารา   ปฏิวิรตา  เต
อารพฺภ   ยชตํ   ภวํ   สชฺชตํ  ภวํ  โมทตํ  ภวํ  จิตฺตเมว  ภวํ  อนฺตรํ
ปสาเทตุ ฯ
     [๒๑๔]  อาคมิสฺสนฺติ  โข  โภโต  ยญฺญํ  มุสาวาทิโนปิ  มุสาวาทา
ปฏิวิรตาปิ  เย  ตตฺถ  มุสาวาทิโน  เตสํเยว  เตน  เย ตตฺถ มุสาวาทา
ปฏิวิรตา   เต  อารพฺภ  ยชตํ  ภวํ  สชฺชตํ  ภวํ  โมทตํ  ภวํ  จิตฺตเมว
ภวํ อนฺตรํ ปสาเทตุ ฯ
     [๒๑๕]   อาคมิสฺสนฺติ   โข  โภโต  ยญฺญํ  ปิสุณวาจิโนปิ  ปิสุณาย
วาจาย  ปฏิวิรตาปิ  เย  ตตฺถ  ปิสุณวาจิโน  เตสํเยว  เตน  เย  ตตฺถ
ปิสุณาย   วาจาย   ปฏิวิรตา   เต   อารพฺภ   ยชตํ  ภวํ  สชฺชตํ  ภวํ
โมทตํ ภวํ จิตฺตเมว ภวํ อนฺตรํ ปสาเทตุ ฯ
     [๒๑๖]   อาคมิสฺสนฺติ   โข  โภโต  ยญฺญํ  ผรุสวาจิโนปิ  ผรุสาย
วาจาย  ปฏิวิรตาปิ  เย  ตตฺถ  ผรุสวาจิโน  เตสํเยว  เตน  เย  ตตฺถ
ผรุสวาจาย   ปฏิวิรตา   เต   อารพฺภ  ยชตํ  ภวํ  สชฺชตํ  ภวํ  โมทตํ
ภวํ จิตฺตเมว ภวํ อนฺตรํ ปสาเทตุ ฯ
     [๒๑๗]    อาคมิสฺสนฺติ    โข   โภโต   ยญฺญํ   สมฺผปฺปลาปิโนปิ
สมฺผปฺปลาปา   ปฏิวิรตาปิ   เย   ตตฺถ  สมฺผปฺปลาปิโน  เตสํเยว  เตน
เย   ตตฺถ   สมฺผปฺปลาปา   ปฏิวิรตา  เต  อารพฺภ  ยชตํ  ภวํ  สชฺชตํ
ภวํ โมทตํ ภวํ จิตฺตเมว ภวํ อนฺตรํ ปสาเทตุ ฯ
     [๒๑๘]    อาคมิสฺสนฺติ    โข    โภโต    ยญฺญํ   อภิชฺฌาลุโนปิ
อนภิชฺฌาลุโนปิ   เย   ตตฺถ   อภิชฺฌาลุโน   เตสํเยว  เตน  เย  ตตฺถ
อนภิชฺฌาลุโน   เต   อารพฺภ   ยชตํ   ภวํ   สชฺชตํ   ภวํ  โมทตํ  ภวํ
จิตฺตเมว ภวํ อนฺตรํ ปสาเทตุ ฯ
     [๒๑๙]    อาคมิสฺสนฺติ    โข   โภโต   ยญฺญํ   พฺยาปนฺนจิตฺตาปิ
อพฺยาปนฺนจิตฺตาปิ   เย   ตตฺถ   พฺยาปนฺนจิตฺตาปิ   เตสํเยว  เตน  เย
ตตฺถ   อพฺยาปนฺนจิตฺตา   เต   อารพฺภ  ยชตํ  ภวํ  สชฺชตํ  ภวํ  โมทตํ
ภวํ จิตฺตเมว ภวํ อนฺตรํ ปสาเทตุ ฯ
     [๒๒๐]    อาคมิสฺสนฺติ    โข    โภโต   ยญฺญํ   มิจฺฉาทิฏฺฐิกาปิ
สมฺมาทิฏฺฐิกาปิ   เย   ตตฺถ   มิจฺฉาทิฏฺฐิกา  เตสํเยว  เตน  เย  ตตฺถ
สมฺมาทิฏฺฐิกา   เต   อารพฺภ   ยชตํ   ภวํ   สชฺชตํ   ภวํ  โมทตํ  ภวํ
จิตฺตเมว   ภวํ  อนฺตรํ  ปสาเทตูติ  ฯ  อิเมหิ  โข  พฺราหฺมณ  ปุโรหิโต
พฺราหฺมโณ   รญฺโญ   มหาวิชิตสฺส   ปุพฺเพ   ว   ยญฺญา   ทสหากาเรหิ
ปฏิคฺคาหเกสุ วิปฺปฏิสารํ ปฏิวิเนสิ ฯ
     [๒๒๑]    อถโข    พฺราหฺมณ    ปุโรหิโต   พฺราหฺมโณ   รญฺโญ
มหาวิชิตสฺส    มหายญฺญํ    ยชมานสฺส    โสฬสหิ    อากาเรหิ   จิตฺตํ
สนฺทสฺเสสิ   สมาทเปสิ  สมุตฺเตเชสิ  สมฺปหํเสสิ  สิยา  โข  ปน  โภโต
รญฺโญ   มหายญฺญํ  ยชมานสฺส  โกจิเทว  วตฺตา  ราชา  โข  มหาวิชิโต
มหายญฺญํ   ยชติ   โน   จ   ขฺวสฺส   อามนฺติตา   ขตฺติยา   อนุยนฺตา
เนคมา  เจว  ชานปทา  จ  อถ  จ  ปน  ภวํ  ราชา เอวรูปํ มหายญฺญํ
ยชตีติ   ฯ   เอวํปิ   โข   โภโต   รญฺโญ  วตฺตา  ธมฺมโต  นตฺถิ  ฯ
โภโต   โข   ปน   รญฺโญ   อามนฺติตา   ขตฺติยา   อนุยนฺตา  เนคมา
เจว  ชานปทา  จ  อิมินาเปตํ  ภวํ  ราชา  ชานาตุ  ยชตํ  ภวํ  สชฺชตํ
ภวํ โมทตํ ภวํ จิตฺตเมว ภวํ อนฺตรํ ปสาเทตุ ฯ
     [๒๒๒]   สิยา   โข   ปน  โภโต  รญฺโญ  มหายญฺญํ  ยชมานสฺส
โกจิเทว   วตฺตา   ราชา   โข   มหาวิชิโต  มหายญฺญํ  ยชติ  โน  จ
ขฺวสฺส   อามนฺติตา   อมจฺจา   ปาริสชฺชา  เนคมา  เจว  ชานปทา  จ
ฯเปฯ  พฺราหฺมณมหาสาลา  เนคมา  เจว  ชานปทา  จ ฯ คหปติเนจยิกา
เนคมา   เจว   ชานปทา   จ   อถ   จ   ปน  ภวํ  ราชา  เอวรูปํ
มหายญฺญํ   ยชตีติ   ฯ   เอวํปิ   โข   โภโต  รญฺโญ  วตฺตา  ธมฺมโต
นตฺถิ   ฯ  โภโต  โข  ปน  รญฺโญ  อามนฺติตา  คหปติเนจยิกา  เนคมา
เจว   ชานปทา   จ   ฯ  อิมินาเปตํ  ภวํ  ราชา  ชานาตุ  ยชตํ  ภวํ
สชฺชตํ ภวํ โมทตํ ภวํ จิตฺตเมว ภวํ อนฺตรํ ปสาเทตุ ฯ
     [๒๒๓]   สิยา   โข   ปน  โภโต  รญฺโญ  มหายญฺญํ  ยชมานสฺส
โกจิเทว   วตฺตา   ราชา   โข   มหาวิชิโต  มหายญฺญํ  ยชติ  โน  จ
โข   อุภโต   สุชาโต   มาติโต   จ   ปิติโต  จ  สํสุทฺธคหณิโก  ยาว
สตฺตมา   ปิตามหยุคา   อกฺขิตฺโต   อนุปกฺกุฏฺโฐ   ชาติวาเทน   อถ  จ
ปน   ภวํ   ราชา  เอวรูปํ  มหายญฺญํ  ยชตีติ  ฯ  เอวมฺปิ  โข  โภโต
รญฺโญ   วตฺตา   ธมฺมโต   นตฺถิ   ฯ   ภวํ   โข  ปน  ราชา  อุภโต
สุชาโต    มาติโต   จ   ปิติโต   จ   สํสุทฺธคหณิโก   ยาว   สตฺตมา
ปิตามหยุคา   อกฺขิตฺโต   อนุปกฺกุฏฺโฐ   ชาติวาเทน  ฯ  อิมินาเปตํ  ภวํ
ราชา   ชานาตุ   ยชตํ   ภวํ  สชฺชตํ  ภวํ  โมทตํ  ภวํ  จิตฺตเมว  ภวํ
อนฺตรํ ปสาเทตุ ฯ
     [๒๒๔]   สิยา   โข   ปน  โภโต  รญฺโญ  มหายญฺญํ  ยชมานสฺส
โกจิเทว  วตฺตา  ราชา  โข  มหาวิชิโต  มหายญฺญํ  ยชติ  โน  จ  โข
อภิรูโป   ทสฺสนีโย   ปาสาทิโก   ปรมาย  วณฺณโปกฺขรตาย  สมนฺนาคโต
พฺรหฺมวณฺณิ   พฺรหฺมวจฺฉสิ   อกฺขุทฺทาวกาโส   ทสฺสนาย   ฯเปฯ  โน  จ
โข   อฑฺโฒ   มหทฺธโน   มหาโภโค  ปหูตชาตรูปรชโต  ปหูตวิตฺตูปกรโณ
ปหูตธนธญฺโญ   ปริปุณฺณโกสโกฏฺฐาคาโร   ฯเปฯ   โน   จ  โข  พลวา
จตุรงฺคินิยา   เสนาย   สมนฺนาคโต   อสฺสวาย  โอวาทปฏิการาย  ตปติ
มญฺเญ  ปจฺจตฺถิเก ยสสา โน จ โข สทฺโธ  ทายโก ทานปติ อนาวฏทฺวาโร
สมณพฺราหฺมณกปณทฺธิกวณิพฺพกยาจกานํ        โอปานภูโต        ปุญฺญานิ
กโรติ  โน  จ โข พหุสฺสุโต ตสฺส ตสฺส สุตชาตสฺส โน จ โข ตสฺส ตสฺเสว
โข   ปน  ภาสิตสฺส  อตฺถํ  ชานาติ  อยํ  อิมสฺส  ภาสิตสฺส  อตฺโถ  อยํ
อิมสฺส  ภาสิตสฺส  อตฺโถติ  โน  จ  โข  ปณฺฑิโต วิยตฺโต เมธาวี ปฏิพโล
อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺเน   อตฺเถ   จินฺเตตุํ   อถ   จ   ปน  ภวํ  ราชา
เอวรูปํ  มหายญฺญํ  ยชตีติ  ฯ  เอวํปิ  โข  โภโต  รญฺโญ วตฺตา ธมฺมโต
นตฺถิ   ฯ    ภวํ  โข  ปน  ราชา  ปณฺฑิโต  วิยตฺโต  เมธาวี  ปฏิพโล
อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺเน    อตฺเถ    จินฺเตตุํ   อิมินาเปตํ   ภวํ   ราชา
ชานาตุ    ยชตํ   ภวํ   สชฺชตํ   ภวํ   โมทตํ   ภวํ   จิตฺตเมว   ภวํ
อนฺตรํ ปสาเทตุ ฯ
     [๒๒๕]   สิยา   โข   ปน  โภโต  รญฺโญ  มหายญฺญํ  ยชมานสฺส
โกจิเทว   วตฺตา   ราชา   โข   มหาวิชิโต  มหายญฺญํ  ยชติ  โน  จ
ขฺวสฺส   ปุโรหิโต   พฺราหฺมโณ   อุภโต   สุชาโต   มาติโต  จ  ปิติโต
จ   สํสุทฺธคหณิโก   ยาว   สตฺตมา  ปิตามหยุคา  อกฺขิตฺโต  อนุปกฺกุฏฺโฐ
ชาติวาเทน   อถ   จ  ปน  ภวํ  ราชา  เอวรูปํ  มหายญฺญํ  ยชตีติ  ฯ
เอวํปิ   โข   โภโต   รญฺโญ   วตฺตา  ธมฺมโต  นตฺถิ  ฯ  โภโต  โข
ปน   รญฺโญ   ปุโรหิโต   พฺราหฺมโณ   อุภโต   สุชาโต   มาติโต   จ
ปิติโต    จ   สํสุทฺธคหณิโก   ยาว   สตฺตมา   ปิตามหยุคา   อกฺขิตฺโต
อนุปกฺกุฏฺโฐ   ชาติวาเทน   อิมินาเปตํ  ภวํ  ราชา  ชานาตุ  ยชตํ  ภวํ
สชฺชตํ ภวํ โมทตํ ภวํ จิตฺตเมว ภวํ อนฺตรํ ปสาเทตุ ฯ
     [๒๒๖]   สิยา   โข   ปน  โภโต  รญฺโญ  มหายญฺญํ  ยชมานสฺส
โกจิเทว   วตฺตา   ราชา   โข   มหาวิชิโต  มหายญฺญํ  ยชติ  โน  จ
ขฺวสฺส   ปุโรหิโต   พฺราหฺมโณ   อชฺฌายโก   มนฺตธโร   ติณฺณํ  เวทานํ
ปารคู    สนิฆณฺฑุเกตุภานํ   สากฺขรปฺปเภทานํ   อิติหาสปญฺจมานํ   ปทโก
เวยฺยากรโณ    โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ   อนวโย   โน   จ   ขฺวสฺส
ปุโรหิโต    พฺราหฺมโณ    สีลวา    วุฑฺฒสีลี   วุฑฺฒสีเลน   สมนฺนาคโต
โน   จ   ขฺวสฺส   ปุโรหิโต   พฺราหฺมโณ   ปณฺฑิโต   วิยตฺโต  เมธาวี
ปฐโม   วา   ทุติโย   วา   ปูชํ   ปคฺคณฺหนฺตานํ   อถ   จ  ปน  ภวํ
ราชา   เอวรูปํ   มหายญฺญํ   ยชตีติ  ฯ  เอวํปิ  โภโต  รญฺโญ  วตฺตา
ธมฺมโต   นตฺถิ   ฯ   โภโต   โข   ปน  รญฺโญ  ปุโรหิโต  พฺราหฺมโณ
ปณฺฑิโต   วิยตฺโต  เมธาวี  ปฐโม  วา  ทุติโย  วา  ปูชํ  ปคฺคณฺหนฺตานํ
อิมินาเปตํ   ภวํ   ราชา  ชานาตุ  ยชตํ  ภวํ  สชฺชตํ  ภวํ  โมทตํ  ภวํ
จิตฺตเมว   ภวํ  อนฺตรํ  ปสาเทตูติ  ฯ  อิเมหิ  โข  พฺราหฺมณ  ปุโรหิโต
พฺราหฺมโณ    รญฺโญ    มหาวิชิตสฺส    มหายญฺญํ   ยชมานสฺส   โสฬสหิ
อากาเรหิ จิตฺตํ สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ ฯ
     [๒๒๗]   ตสฺมึ  โข  ปน  พฺราหฺมณ  ยญฺเญ  เนว  คาโว  หญฺญึสุ
น   อเชฬกา   หญฺญึสุ   น   กุกฺกุฏสูกรา   หญฺญึสุ   น  วิวิธา  ปาณา
สํฆาตํ   อาปชฺชึสุ  น  รุกฺขา  ฉินฺทึสุ  ๑-  ยูปตฺถาย  น  ทพฺพา  ลายึสุ
ปริหึสตฺถาย  ฯ  เยปิสฺส  อเหสุํ  ทาสาติ  วา  เปสฺสาติ  วา กมฺมกราติ
วา   เตปิ   น   ทณฺฑตชฺชิตา  น  ภยตชฺชิตา  น  อสฺสุมุขา  โรทมานา
ปริกมฺมานิ   อกํสุ   ฯ  อถโข  เย  อิจฺฉึสุ  เต  อกํสุ  เย  น  อิจฺฉึสุ
น  เต   อกํสุ  ฯ  ยํ  อิจฺฉึสุ  ตํ  อกํสุ  ยํ  น  อิจฺฉึสุ  น  ตํ อกํสุ ฯ
สปฺปิเตลนวนีตทธิมธุผาณิเตน เจว โส ยญฺโญ นิฏฺฐานมคมาสิ ฯ
     [๒๒๘]   อถโข   พฺราหฺมณ   ขตฺติยา   อนุยนฺตา  เนคมา  เจว
ชานปทา   จ  ฯ  อมจฺจา  ปาริสชฺชา  เนคมา  เจว  ชานปทา  จ  ฯ
พฺราหฺมณมหาสาลา   เนคมา   เจว   ชานปทา   จ  ฯ  คหปติเนจยิกา
@เชิงอรรถ:  ฉิชฺชึสูติ วา ปาโฐ ฯ
เนคมา   เจว   ชานปทา   จ   ปหูตํ   สาปเตยฺยํ   อาทาย  ราชานํ
มหาวิชิตํ   อุปสงฺกมิตฺวา   เอวมาหํสุ  อิทํ  เต  เทว  ปหูตํ  สาปเตยฺยํ
เทวํเยว   อุทฺทิสฺส   อาภตํ   ตํ   เทโว   ปฏิคฺคณฺหาตูติ  ฯ  อลํ  โภ
มมาปิ   อิทํ   ปหูตํ   สาปเตยฺยํ   ธมฺมิเกน   พลินา   อภิสํขตํ   ตญฺจ
โว   โหตุ   อิโต   จ   ภิยฺโย   หรถาติ  ฯ  เต  รญฺญา  ปฏิกฺขิตฺตา
เอกมนฺตํ   อปกฺกมฺม   เอวํ  สมจินฺเตสุํ  น  โข  เอตํ  อมฺหากํ  ปฏิรูปํ
ยํ   มยํ  อิมานิ  สาปเตยฺยานิ  ปุนเทว  สกานิ  ฆรานิ  ปฏิคฺคเณฺหยฺยาม
ราชา   โข   มหาวิชิโต   มหายญฺญํ   ยชติ   หนฺทสฺส  มยํ  อนุยาคิโน
โหมาติ ฯ
     [๒๒๙]   อถโข   พฺราหฺมณ   ปุรตฺถิเมน   ยญฺญวาตสฺส   ขตฺติยา
อนุยนฺตา  เนคมา  เจว  ชานปทา  จ  ทานานิ  ปฏฺฐเปสุํ  ฯ  ทกฺขิเณน
ยญฺญวาตสฺส   อมจฺจา  ปาริสชฺชา  เนคมา  เจว  ชานปทา  จ  ทานานิ
ปฏฺฐเปสุํ    ฯ   ปจฺฉิเมน   ยญฺญวาตสฺส   พฺราหฺมณมหาสาลา   เนคมา
เจว   ชานปทา   จ   ทานานิ   ปฏฺฐเปสุํ   ฯ  อุตฺตเรน  ยญฺญวาตสฺส
คหปติเนจยิกา   เนคมา   เจว   ชานปทา   จ  ทานานิ  ปฏฺฐเปสุํ  ฯ
เตสุปิ   โข   พฺราหฺมณ   ยญฺเญสุ   เนว  คาโว  หญฺญึสุ  น  อเชฬกา
หญฺญึสุ    น    กุกฺกุฏสูกรา    หญฺญึสุ    น   วิวิธา   ปาณา   สํฆาตํ
อาปชฺชึสุ  น  รุกฺขา  ฉินฺทึสุ  ยูปตฺถาย  น  ทพฺพา  ลายึสุ ปริหึสตฺถาย ฯ
เย    เนสํ    อเหสุํ    ทาสาติ   วา   เปสฺสาติ   วา   กมฺมกราติ
วา   เตปิ   น   ทณฺฑตชฺชิตา  น  ภยตชฺชิตา  น  อสฺสุมุขา  โรทมานา
ปริกมฺมานิ   อกํสุ   ฯ  อถโข  เย  อิจฺฉึสุ  เต  อกํสุ  เย  น  อิจฺฉึสุ
น  เต  อกํสุ  ฯ  ยํ  อิจฺฉึสุ  ตํ  อกํสุ  ยํ  น  อิจฺฉึสุ  ตํ  น  อกํสุ ฯ
สปฺปิเตลนวนีตทธิมธุผาณิเตน   เจว   โส   ยญฺโญ   นิฏฺฐานมคมาสิ   ฯ
อิติ   จตฺตาโร   จ   อนุมติปกฺขา   ราชา  มหาวิชิโต  อฏฺฐหิ  องฺเคหิ
สมนฺนาคโต   ปุโรหิโต   พฺราหฺมโณ   จตูหงฺเคหิ   สมนฺนาคโต   ติสฺโส
วิธา อยํ วุจฺจติ พฺราหฺมณ ติวิธา ยญฺญสมฺปทา โสฬสปริกฺขาราติ ฯ
     [๒๓๐]   เอวํ   วุตฺเต  เต  พฺราหฺมณา  อุนฺนาทิโน  อุจฺจาสทฺทา
มหาสทฺทา   อเหสุํ   อโห   ยญฺโญ   อโห  ยญฺญสมฺปทาติ  ฯ  กูฏทนฺโต
ปน   พฺราหฺมโณ   ตุณฺหีภูโต   ว   นิสินฺโน   โหติ   ฯ   อถโข   เต
พฺราหฺมณา   กูฏทนฺตํ   พฺราหฺมณํ  เอตโทวจุํ  กสฺมา  ปน  ภวํ  กูฏทนฺโต
สมณสฺส   โคตมสฺส   สุภาสิตํ   สุภาสิตโต   นาพฺภนุโมทตีติ   ฯ   นาหํ
โภ    สมณสฺส    โคตมสฺส   สุภาสิตํ   สุภาสิตโต   น   อพฺภนุโมทามิ
มุทฺธาปิ   ตสฺส   นิปฺปเตยฺย   ๑-   โย   สมณสฺส   โคตมสฺส  สุภาสิตํ
สุภาสิตโต   น   อพฺภานุโมเทยฺย   อปิจ  เม  โภ  เอวํ  โหติ  สมโณ
โคตโม   เอวมาห  เอวํ  เม  สุตนฺติ  วา  เอวํ  อรหติ  ภวิตุนฺติ  วา
อปิจ   สมโณ   โคตโม   เอวํ   ตทา   อาสิ  อิตฺถํ  ตทา  อาสิเตฺวว
ภาสติ   ตสฺส   มยฺหํ   โภ  เอวํ  โหติ  อทฺธา  สมโณ  โคตโม  เตน
สมเยน   ราชา   โหติ  มหาวิชิโต  ยญฺญสามี  ปุโรหิโต  ตสฺส  ยญฺญสฺส
ยาเชตาติ   อภิชานาติ   ปน   ภวํ   โคตโม   เอวรูปํ  ยญฺญํ  ยชิตฺวา
@เชิงอรรถ:  สี. วิปเตยฺย ฯ
วา   ยาเชตฺวา   วา  กายสฺส  เภทา  ปรํ  มรณา  สุคตึ  สคฺคํ  โลกํ
อุปฺปชฺชิตาติ   ฯ   อภิชานามาหํ   พฺราหฺมณ   เอวรูปํ   ยญฺญํ   ยชิตฺวา
จ   ยาเชตฺวา   จ   กายสฺส   เภทา  ปรํ  มรณา  สุคตึ  สคฺคํ  โลกํ
อุปปชฺชิตาติ   อหํ   เตน   สมเยน   พฺราหฺมณ   ปุโรหิโต   พฺราหฺมโณ
อโหสึ ตสฺส ยญฺญสฺส ยาเชตาติ ฯ
     [๒๓๑]   อตฺถิ  ปน  โภ  โคตม  อญฺโญ  ยญฺโญ  อิมาย  ติวิธาย
ยญฺญสมฺปทาย    โสฬสปริกฺขาราย   อปฺปตฺถตโร   จ   อปฺปสมารมฺภตโร
จ   มหปฺผลตโร   จ   มหานิสํสตโร  จาติ  ฯ  อตฺถิ  พฺราหฺมณ  อญฺโญ
ยญฺโญ   อิมาย   ติวิธาย   ยญฺญสมฺปทาย  โสฬสปริกฺขาราย  อปฺปตฺถตโร
จ อปฺปสมารมฺภตโร จ มหปฺผลตโร จ มหานิสํสตโร จาติ ฯ
     {๒๓๑.๑}  กตโม  ปน  โภ  โคตม  โส  ยญฺโญ  อิมาย  ติวิธาย
ยญฺญสมฺปทาย    โสฬสปริกฺขาราย   อปฺปตฺถตโร   จ   อปฺปสมารมฺภตโร
จ  มหปฺผลตโร  จ  มหานิสํสตโร  จาติ  ฯ  ยานิ  โข  ตานิ  พฺราหฺมณ
นิจฺจทานานิ    อนุกูลยญฺญานิ    สีลวนฺเต   ปพฺพชิเต   อุทฺทิสฺส   ทียนฺติ
อยํ   โข   ปน   พฺราหฺมณ   ยญฺโญ   อิมาย   ติวิธาย   ยญฺญสมฺปทาย
โสฬสปริกฺขาราย   อปฺปตฺถตโร   จ   อปฺปสมารมฺภตโร  จ  มหปฺผลตโร
จ  มหานิสํสตโร  จาติ  ฯ  โก  นุ  โข  โภ  โคตม  เหตุ โก ปจฺจโย
เยนตํ   ๑-   นิจฺจทานํ   อนุกูลยญฺญํ   อิมาย   ติวิธาย   ยญฺญสมฺปทาย
โสฬสปริกฺขาราย    อปฺปตฺถตรญฺจ    อปฺปสมารมฺภตรญฺจ    มหปฺผลตรญฺจ
@เชิงอรรถ:  เยเนตนฺติ วา ปาโฐ ฯ
มหานิสํสตรญฺจาติ   ฯ   น   โข  พฺราหฺมณ  เอวรูปํ  ยญฺญํ  อุปสงฺกมนฺติ
อรหนฺโต    วา    อรหตฺตมคฺคํ   วา   สมาปนฺนา   ตํ   กิสฺส   เหตุ
ทิสฺสนฺติ    เหตฺถ    พฺราหฺมณ    ทณฺฑปฺปหาราปิ    คลคฺคหาปิ   ตสฺมา
เอวรูปํ   ยญฺญํ   น   อุปสงฺกมนฺติ   อรหนฺโต   วา   อรหตฺตมคฺคํ  วา
สมาปนฺนา   ยานิ  โข  ปน  ตานิ  พฺราหฺมณ  นิจฺจทานานิ  อนุกูลยญฺญานิ
สีลวนฺเต   ปพฺพชิเต   อุทฺทิสฺส   ทียนฺติ   เอวรูปํ   โข  ปน  พฺราหฺมณ
ยญฺญํ    อุปสงฺกมนฺติ   อรหนฺโต   วา   อรหตฺตมคฺคํ   วา   สมาปนฺนา
ตํ    กิสฺส   เหตุ   น   เหตฺถ   พฺราหฺมณ   ทิสฺสนฺติ   ทณฺฑปฺปหาราปิ
คลคฺคหาปิ    ตสฺมา    เอวรูปํ   ยญฺญํ   อุปสงฺกมนฺติ   อรหนฺโต   วา
อรหตฺตมคฺคํ   วา   สมาปนฺนา  อยํ  โข  พฺราหฺมณ  เหตุ  อยํ  ปจฺจโย
เยนตํ    นิจฺจทานํ    อนุกูลยญฺญํ    อิมาย    ติวิธาย    ยญฺญสมฺปทาย
โสฬสปริกฺขาราย           อปฺปตฺถตรญฺจ          อปฺปสมารมฺภตรญฺจ
มหปฺผลตรญฺจ มหานิสํสตรญฺจาติ ฯ
     [๒๓๒]   อตฺถิ   ปน   โภ   โคตม   อญฺโญ  ยญฺโญ  อิมาย  จ
ติวิธาย    ยญฺญสมฺปทาย   โสฬสปริกฺขาราย   อิมินา   จ   นิจฺจทาเนน
อนุกูลยญฺเญน    อปฺปตฺถตโร   จ   อปฺปสมารมฺภตโร   จ   มหปฺผลตโร
จ   มหานิสํสตโร   จาติ   ฯ   อตฺถิ   โข   พฺราหฺมณ  อญฺโญ  ยญฺโญ
อิมาย   จ   ติวิธาย   ยญฺญสมฺปทาย   ฯเปฯ   กตโม   ปน  โส  โภ
โคตม   อญฺโญ   ยญฺโญ   อิมาย   จ   ติวิธาย   ยญฺญสมฺปทาย  ฯเปฯ
โย   โข   พฺราหฺมณ   จาตุทฺทิสํ   สํฆํ  อุทฺทิสฺส  วิหารํ  กโรติ  อยญฺจ
โข    พฺราหฺมณ    ยญฺโญ    อิมาย    จ    ติวิธาย    ยญฺญสมฺปทาย
โสฬสปริกฺขาราย      อิมินา     จ     นิจฺจทาเนน     อนุกูลยญฺเญน
อปฺปตฺถตโร   จ   อปฺปสมารมฺภตโร   จ  มหปฺผลตโร  จ  มหานิสํสตโร
จาติ ฯ
     [๒๓๓]   อตฺถิ   ปน   โภ   โคตม   อญฺโญ  ยญฺโญ  อิมาย  จ
ติวิธาย    ฯเปฯ   มหานิสํสตโร   จาติ   ฯ   อตฺถิ   โข   พฺราหฺมณ
อญฺโญ    ยญฺโญ   ฯเปฯ   กตโม   ปน   โส   โภ   โคตม   อญฺโญ
ยญฺโญ    ฯเปฯ    โย   โข   พฺราหฺมณ   ปสนฺนจิตฺโต   พุทฺธํ   สรณํ
คจฺฉติ   ธมฺมํ   สรณํ   คจฺฉติ   สํฆํ  สรณํ  คจฺฉติ  อยํ  โข  พฺราหฺมณ
ยญฺโญ   อิมาย   จ   ติวิธาย   ยญฺญสมฺปทาย  โสฬสปริกฺขาราย  อิมินา
จ   นิจฺจทาเนน   อนุกูลยญฺเญน   อิมินา  จ  วิหารทาเนน  อปฺปตฺถตโร
จ อปฺปสมารมฺภตโร จ มหปฺผลตโร จ มหานิสํสตโร จาติ ฯ
     [๒๓๔]   อตฺถิ   ปน   โภ   โคตม   อญฺโญ  ยญฺโญ  อิมาย  จ
ติวิธาย    ยญฺญสมฺปทาย   โสฬสปริกฺขาราย   อิมินา   จ   นิจฺจทาเนน
อนุกูลยญฺเญน    ฯเปฯ    อปฺปตฺถตโร    จ    อปฺปสมารมฺภตโร    จ
มหปฺผลตโร   จ   มหานิสํสตโร  จาติ  ฯ  อตฺถิ  โข  พฺราหฺมณ  อญฺโญ
ยญฺโญ  อิมาย  จ  ติวิธาย  ฯเปฯ  กตโม  ปน  โส  โภ  โคตม อญฺโญ
ยญฺโญ   อิมาย   จ   ติวิธาย  ฯเปฯ  โย  โข  พฺราหฺมณ  ปสนฺนจิตฺโต
สิกฺขาปทานิ     สมาทิยติ     ปาณาติปาตา    เวรมณี    อทินฺนาทานา
เวรมณี    กาเมสุ    มิจฺฉาจารา    เวรมณี    มุสาวาทา    เวรมณี
สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา      เวรมณี     อยํ     โข     พฺราหฺมณ
ยญฺโญ    อิมาย    จ    ติวิธาย    ยญฺญสมฺปทาย    โสฬสปริกฺขาราย
อิมินา    จ    นิจฺจทาเนน   อนุกูลยญฺเญน   ฯเปฯ   อปฺปตฺถตโร   จ
อปฺปสมารมฺภตโร จ มหปฺผลตโร จ มหานิสํสตโร จาติ ฯ
     [๒๓๕]   อตฺถิ   ปน   โภ   โคตม   อญฺโญ  ยญฺโญ  อิมาย  จ
ติวิธาย    ยญฺญสมฺปทาย   โสฬสปริกฺขาราย   อิมินา   จ   นิจฺจทาเนน
อนุกูลยญฺเญน   ฯเปฯ   อตฺถิ   โข   พฺราหฺมณ   อญฺโญ  ยญฺโญ  อิมาย
จ   ติวิธาย   ยญฺญสมฺปทาย   โสฬสปริกฺขาราย  อิมินา  จ  นิจฺจทาเนน
อนุกูลยญฺเญน   อิมินา  จ  วิหารทาเนน  อิเมหิ  จ  สรณคมเนหิ  อิเมหิ
จ   สิกฺขาปเทหิ   อปฺปตฺถตโร   จ   อปฺปสมารมฺภตโร  จ  มหปฺผลตโร
จ มหานิสํสตโร จาติ ฯ
     {๒๓๕.๑}   กตโม  ปน  โส  โภ  โคตม  อญฺโญ  ยญฺโญ  อิมาย
จ   ติวิธาย   ยญฺญสมฺปทาย   ฯเปฯ  อปฺปตฺถตโร  จ  อปฺปสมารมฺภตโร
จ   มหปฺผลตโร   จ  มหานิสํสตโร  จาติ  ฯ  อิธ  พฺราหฺมณ  ตถาคโต
โลเก   อุปฺปชฺชติ   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   ฯเปฯ  (ยถา  สามญฺญผเล
เอวํ  สพฺพํ  วิตฺถาเรตพฺพํ)  ฯเปฯ  เอวํ  โข พฺราหฺมณ ภิกฺขุ สีลสมฺปนฺโน
โหติ  ฯ  ปฐมํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  อยํ  โข  พฺราหฺมณ ยญฺโญ
ปุริเมหิ   ยญฺเญหิ   อปฺปตฺถตโร   จ  อปฺปสมารมฺภตโร  จ  มหปฺผลตโร
จ  มหานิสํสตโร  จ  ฯ  ทุติยํ  ฌานํ  ฯ  ตติยํ  ฌานํ  ฯ  จตุตฺถํ  ฌานํ
อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    ฯ   อยํปิ   โข   พฺราหฺมณ   ยญฺโญ   ปุริเมหิ
ยญฺเญหิ    อปฺปตฺถตโร   จ   อปฺปสมารมฺภตโร   จ   มหปฺผลตโร   จ
มหานิสํสตโร   จ   ฯ   ญาณทสฺสนาย   จิตฺตํ   อภินีหรติ  อภินินฺนาเมติ
ขีณา   ชาติ   วุสิตํ   พฺรหฺมจริยํ   กตํ   กรณียํ   นาปรํ  อิตฺถตฺตายาติ
ปชานาติ    ฯ    อยํ    โข   พฺราหฺมณ   ยญฺโญ   ปุริเมหิ   ยญฺเญหิ
อปฺปตฺถตโร   จ   อปฺปสมารมฺภตโร   จ  มหปฺผลตโร  จ  มหานิสํสตโร
จ    อิมาย    จ    พฺราหฺมณ    ยญฺญสมฺปทาย   อญฺญา   ยญฺญสมฺปทา
อุตฺตริตรา วา ปณีตตรา วา นตฺถีติ ฯ
     [๒๓๖]   เอวํ  วุตฺเต  กูฏทนฺโต  พฺราหฺมโณ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
อภิกฺกนฺตํ   โภ   โคตม  อภิกฺกนฺตํ  โภ  โคตม  เสยฺยถาปิ  โภ  โคตม
นิกฺกุชฺชิตํ   วา   อุกฺกุชฺเชยฺย   ปฏิจฺฉนฺนํ   วา  วิวเรยฺย  มูฬฺหสฺส  วา
มคฺคํ   อาจิกฺเขยฺย   อนฺธกาเร  วา  เตลปชฺโชตํ  ธาเรยฺย  จกฺขุมนฺโต
รูปานิ   ทกฺขนฺตีติ   เอวเมว  โภตา  โคตเมน  อเนกปริยาเยน  ธมฺโม
ปกาสิโต   เอสาหํ   ภวนฺตํ  โคตมํ  สรณํ  คจฺฉามิ  ธมฺมญฺจ  ภิกฺขุสํฆญฺจ
อุปาสกํ   มํ   ภวํ   โคตโม   ธาเรตุ  อชฺชตคฺเค  ปาณุเปตํ  สรณงฺคตํ
เอสาหํ  โภ  โคตม  สตฺต  จ  อุสภสตานิ  สตฺต  จ  วจฺฉตรสตานิ สตฺต
จ  วจฺฉตริสตานิ  สตฺต  จ  อชสตานิ  สตฺต  จ  อุรพฺภสตานิ มุญฺจามิ ๑-
ชีวิตํ  เทมิ  หริตานิ  เจว  ติณานิ  ขาทนฺตุ  สีตานิ  จ  ปานียานิ ปิวนฺตุ
สีโต เนสํ วาโต อุปวายตูติ ฯ
     [๒๓๗]   อถโข   ภควา   กูฏทนฺตสฺส   พฺราหฺมณสฺส   อนุปุพฺพีกถํ
กเถสิ   เสยฺยถีทํ   ทานกถํ  สีลกถํ  สคฺคกถํ  กามานํ  อาทีนวํ  โอการํ
@เชิงอรรถ:  สี. มุญฺจาเปมิ ฯ
สงฺกิเลสํ   นิกฺขเม   ๑-  อานิสํสํ  ปกาเสสิ  ฯ  ยทา  ภควา  อญฺญาสิ
กูฏทนฺตํ    พฺราหฺมณํ    กลฺลจิตฺตํ   มุทุจิตฺตํ   วินีวรณจิตฺตํ   อุทคฺคจิตฺตํ
ปสนฺนจิตฺตํ   อถ   ยา  พุทฺธานํ  สามุกฺกํสิกา  ธมฺมเทสนา  ตํ  ปกาเสสิ
ทุกฺขํ   สมุทยํ   นิโรธํ   มคฺคํ   ฯ   เสยฺยถาปิ   นาม   สุทฺธํ   วตฺถํ
อปคตกาฬกํ    สมฺมเทว   รชนํ   ปฏิคฺคเณฺหยฺย   เอวเมว   กูฏทนฺตสฺส
พฺราหฺมณสฺส   ตสฺมึเยว   อาสเน   วิรชํ   วีตมลํ   ธมฺมจกฺขุํ   อุทปาทิ
ยํ   กิญฺจิ   สมุทยธมฺมํ   สพฺพนฺตํ   นิโรธธมฺมนฺติ   ฯ  อถโข  กูฏทนฺโต
พฺราหฺมโณ    ทิฏฺฐธมฺโม    ปตฺตธมฺโม    วิทิตธมฺโม   ปริโยคาฬฺหธมฺโม
ติณฺณวิจิกิจฺโฉ   วิคตกถํกโถ  เวสารชฺชปฺปตฺโต  อปรปฺปจฺจโย  สตฺถุสาสเน
ภวนฺตํ   เอตทโวจ   อธิวาเสตุ   เม   ภวํ  โคตโม  สฺวาตนาย  ภตฺตํ
สทฺธึ   ภิกฺขุสํเฆนาติ   ฯ   อธิวาเสสิ   ภควา  ตุณฺหีภาเวน  ฯ  อถโข
กูฏทนฺโต    พฺราหฺมโณ    ภควโต   อธิวาสนํ   วิทิตฺวา   อุฏฺฐายาสนา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ
     [๒๓๘]   อถโข  กูฏทนฺโต  พฺราหฺมโณ  ตสฺสา  รตฺติยา  อจฺจเยน
สเก    ยญฺญวาเต   ปณีตํ   ขาทนียโภชนียํ   ปฏิยาทาเปตฺวา   ภควโต
กาลํ   อาโรจาเปสิ   กาโล   โภ  โคตม  นิฏฺฐิตํ  ภตฺตนฺติ  ฯ  อถโข
ภควา      ปุพฺพณฺหสมยํ     นิวาเสตฺวา     ปตฺตจีวรมาทาย     สทฺธึ
ภิกฺขุสํเฆน   เยน   กูฏทนฺตสฺส   พฺราหฺมณสฺส   ยญฺญวาโต   เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา    ปญฺญตฺเต    อาสเน    นิสีทิ   ฯ   อถโข   กูฏทนฺโต
@เชิงอรรถ:  เนกฺขมฺเมติปิ ปาเฐน ภวิตพฺพํ ฯ
พฺราหฺมโณ    พุทฺธปฺปมุขํ    ภิกฺขุสํฆํ   ปณีเตน   ขาทนีเยน   โภชนีเยน
สหตฺถา   สนฺตปฺเปสิ   สมฺปวาเรสิ   ฯ   อถโข   กูฏทนฺโต  พฺราหฺมโณ
ภควนฺตํ   ภุตฺตาวึ   โอนีตปตฺตปาณึ   อญฺญตรํ   นีจํ   อาสนํ   คเหตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทิ   ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺนํ  โข  กูฏทนฺตํ  พฺราหฺมณํ  ภควา
ธมฺมิยา  กถาย  สนฺทสฺเสตฺวา  สมาทเปตฺวา  สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา
อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามีติ ฯ
                 กูฏทนฺตสุตฺตํ ปญฺจมํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                            -----------
                       มหาลิสุตฺตํ ฉฏฺฐํ
     [๒๓๙]  เอวมฺเม  สุตํ  ฯ  เอกํ  สมยํ  ภควา  เวสาลิยํ  วิหรติ
มหาวเน   กูฏาคารสาลายํ   ฯ   เตน   โข   ปน  สมเยน  สมฺพหุลา
โกสลกา   จ   พฺราหฺมณทูตา   มาคธกา   จ   พฺราหฺมณทูตา  เวสาลิยํ
ปฏิวิสนฺติ   เกนจิเทว   กรณีเยน   ฯ  อสฺโสสุํ  โข  เต  โกสลกา  จ
พฺราหฺมณทูตา    มาคธกา    จ    พฺราหฺมณทูตา    สมโณ   ขลุ   โภ
โคตโม   สกฺยปุตฺโต   สกฺยกุลา   ปพฺพชิโต  เวสาลิยํ  วิหรติ  มหาวเน
กูฏาคารสาลายํ   ตํ  โข  ปน  ภวนฺตํ  โคตมํ  เอวํกลฺยาโณ  กิตฺติสทฺโท
อพฺภุคฺคโต   อิติปิ  โส  ภควา  ฯเปฯ  พุทฺโธ  ภควาติ  โส  อิมํ  โลกํ
สเทวกํ   สมารกํ  ฯเปฯ  ตถารูปานํ  อรหตํ  ทสฺสนํ  โหตีติ  ฯ  อถโข
เต   โกสลกา   จ   พฺราหฺมณทูตา   มาคธกา  จ  พฺราหฺมณทูตา  เยน
มหาวนํ กูฏาคารสาลา เตนุปสงฺกมึสุ ฯ
     [๒๔๐]  เตน  โข ปน สมเยน อายสฺมา นาคิโต ภควโต อุปฏฺฐาโก
โหติ   ฯ   อถโข   เต   โกสลกา   จ   พฺราหฺมณทูตา  มาคธกา  จ
พฺราหฺมณทูตา    เยนายสฺมา    นาคิโต    เตนุปสงฺกมึสุ   อุปสงฺกมิตฺวา
อายสฺมนฺตํ  นาคิตํ  เอตทโวจุํ  กหํ  นุ  โข  โภ  นาคิต เอตรหิ โส ภวํ
โคตโม  วิหรติ  ทสฺสนกามา  หิ  มยํ  ตํ  ภวนฺตํ  โคตมนฺติ  ฯ  อกาโล
โข   อาวุโส   ภควนฺตํ  ทสฺสนาย  ปฏิสลฺลีโน  ภควาติ  ฯ  อถโข  เต
โกสลกา   จ   พฺราหฺมณทูตา   มาคธกา   จ   พฺราหฺมณทูตา   ตตฺเถว
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ทิสฺวา ว มยํ ตํ ภวนฺตํ โคตมํ คจฺฉิสฺสามาติ ฯ
     [๒๔๑]   โอฏฺฐทฺโธปิ   โข  ลิจฺฉวิ  มหติยา  ลิจฺฉวิปริสาย  สทฺธึ
เยน    มหาวนํ   กูฏาคารสาลา   เยนายสฺมา   นาคิโต   เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   อายสฺมนฺตํ   นาคิตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  อฏฺฐาสิ  ฯ
เอกมนฺตํ  ฐิโต  โข  โอฏฺฐทฺโธปิ  ลิจฺฉวิ  อายสฺมนฺตํ  นาคิตํ  เอตทโวจ
กหนฺนุ   โข   ภนฺเต   นาคิต   เอตรหิ   โส   ภควา   วิหรติ  อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ    ทสฺสนกามา    หิ    มยํ    ตํ    ภควนฺตํ   อรหนฺตํ
สมฺมาสมฺพุทฺธนฺติ    ฯ    อกาโล    โข   มหาลิ   ภควนฺตํ   ทสฺสนาย
ปฏิสลฺลีโน    ภควาติ   ฯ   โอฏฺฐทฺโธปิ   ลิจฺฉวิ   ตตฺเถว   เอกมนฺตํ
นิสีทิ ทิสฺวา วาหํ ตํ ภควนฺตํ คมิสฺสามิ อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธนฺติ ฯ
     [๒๔๒]  อถโข  สีโห  สมณุทฺเทโส เยนายสฺมา นาคิโต เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   อายสฺมนฺตํ   นาคิตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  อฏฺฐาสิ  ฯ
เอกมนฺตํ   ฐิโต  โข  สีโห  สมณุทฺเทโส  อายสฺมนฺตํ  นาคิตํ  เอตทโวจ
เอเต   ภนฺเต  กสฺสป  สมฺพหุลา  โกสลกา  จ  พฺราหฺมณทูตา  มาคธกา
จ    พฺราหฺมณทูตา    อิธูปสงฺกนฺตา   ภควนฺตํ   ทสฺสนาย   โอฏฺฐทฺโธปิ
ลิจฺฉวิ   มหติยา   ลิจฺฉวิปริสาย  สทฺธึ  อิธูปสงฺกนฺโต  ภควนฺตํ  ทสฺสนาย
สาธุ   ภนฺเต   กสฺสป   ลภตํ  เอสา  ชนตา  ภควนฺตํ  ทสฺสนายาติ  ฯ
เตนหิ   สีห   ตฺวญฺเญว   ภควโต  อาโรเจหีติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  โข
สีโห   สมณุทฺเทโส   อายสฺมโต   นาคิตสฺส   ปฏิสฺสุตฺวา   เยน  ภควา
เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา  ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  อฏฺฐาสิ  ฯ
เอกมนฺตํ  ฐิโต  โข  สีโห  สมณุทฺเทโส  ภควนฺตํ เอตทโวจ เอเต ภนฺเต
สมฺพหุลา   โกสลกา   จ   พฺราหฺมณทูตา   มาคธกา   จ  พฺราหฺมณทูตา
อิธูปสงฺกนฺตา    ภควนฺตํ    ทสฺสนาย    โอฏฺฐทฺโธปิ   ลิจฺฉวิ   มหติยา
ลิจฺฉวิปริสาย   สทฺธึ   อิธูปสงฺกนฺโต   ภควนฺตํ   ทสฺสนาย  สาธุ  ภนฺเต
ลภตํ  เอสา  ชนตา  ภควนฺตํ  ทสฺสนายาติ  ฯ เตนหิ สีห วิหารปจฺฉายายํ
อาสนํ    ปญฺญเปหีติ   ฯ   เอวํ   ภนฺเตติ   โข   สีโห   สมณุทฺเทโส
ภควโต   ปฏิสฺสุตฺวา   วิหารปจฺฉายายํ   อาสนํ   ปญฺญเปสิ   ฯ  อถโข
ภควา   วิหารา   นิกฺขมฺม   วิหารปจฺฉายายํ   ปญฺญตฺตาสเน   นิสีทิ  ฯ
อถโข   เต   โกสลกา   จ  พฺราหฺมณทูตา  มาคธกา  จ  พฺราหฺมณทูตา
เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมึสุ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควตา  สทฺธึ  สมฺโมทึสุ
สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ
     [๒๔๓]   โอฏฺฐทฺโธปิ  ลิจฺฉวิ  มหติยา  ลิจฺฉวิปริสาย  สทฺธึ  เยน
ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ
นิสีทิ   ฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข   โอฏฺฐทฺโธปิ   ลิจฺฉวิ   ภควนฺตํ
เอตทโวจ  ปุริมานิ  ภนฺเต  ทิวสานิ  ปุริมตรานิ  สุนกฺขตฺโต  ลิจฺฉวิปุตฺโต
เยนาหํ   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   มํ   เอตทโวจ   ยทคฺเค   อหํ
มหาลิ  ภควนฺตํ  อุปนิสฺสาย  วิหรามิ  น  จิรํ  ตีณิ  วสฺสานิ  ทิพฺพานิ  หิ
โข   รูปานิ   ปสฺสามิ   ปิยรูปานิ   กามูปสญฺหิตานิ   รชนิยานิ  โน  จ
โข   ทิพฺพานิ   สทฺทานิ   สุณามิ   ปิยรูปานิ   กามูปสญฺหิตานิ  รชนิยานิ
สนฺตาเนว   นุ   โข  ภนฺเต  สุนกฺขตฺโต  ลิจฺฉวิปุตฺโต  ทิพฺพานิ  สทฺทานิ
นาสฺโสสิ    ปิยรูปานิ    กามูปสญฺหิตานิ    รชนิยานิ    ตานิ    อุทาหุ
อสนฺตานีติ ฯ
     {๒๔๓.๑}  สนฺตาเนว  โข  มหาลิ  สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต ทิพฺพานิ
สทฺทานิ    นาสฺโสสิ    ปิยรูปานิ    กามูปสญฺหิตานิ    รชนิยานิ    โน
อสนฺตานีติ  ฯ  โก  นุ  โข  ภนฺเต  เหตุ  โก  ปจฺจโย เยน สุนกฺขตฺโต
ลิจฺฉวิปุตฺโต   สนฺตาเนว   ทิพฺพานิ   สทฺทานิ   น   อสฺโสสิ   ปิยรูปานิ
กามูปสญฺหิตานิ รชนิยานิ โน อสนฺตานีติ ฯ
     [๒๔๔]   อิธ   มหาลิ  ภิกฺขุโน  ปุรตฺถิมาย  ทิสาย  เอกํสภาวิโต
สมาธิ   โหติ   ทิพฺพานํ   รูปานํ   ทสฺสนาย   ปิยรูปานํ  กามูปสญฺหิตานํ
รชนิยานํ    โน    จ   โข   ทิพฺพานํ   สทฺทานํ   สวนาย   ปิยรูปานํ
กามูปสญฺหิตานํ    รชนิยานํ    โส   ปุรตฺถิมาย   ทิสาย   เอกํสภาวิเต
สมาธิมฺหิ    ทิพฺพานํ    รูปานํ    ทสฺสนาย   ปิยรูปานํ   กามูปสญฺหิตานํ
รชนิยานํ    โน    จ   โข   ทิพฺพานํ   สทฺทานํ   สวนาย   ปิยรูปานํ
กามูปสญฺหิตานํ    รชนิยานํ    ปุรตฺถิมาย    ทิสาย    ทิพฺพานิ   รูปานิ
ปสฺสติ   ปิยรูปานิ   กามูปสญฺหิตานิ   รชนิยานิ   โน   จ  โข  ทิพฺพานิ
สทฺทานิ    สุณาติ    ปิยรูปานิ   กามูปสญฺหิตานิ   รชนิยานิ   ตํ   กิสฺส
เหตุ  เอวํ  เหตํ  มหาลิ  โหติ  ภิกฺขุโน  ปุรตฺถิมาย ทิสาย เอกํสภาวิเต
สมาธิมฺหิ    ทิพฺพานํ    รูปานํ    ทสฺสนาย   ปิยรูปานํ   กามูปสญฺหิตานํ
รชนิยานํ    โน    จ   โข   ทิพฺพานํ   สทฺทานํ   สวนาย   ปิยรูปานํ
กามูปสญฺหิตานํ รชนิยานํ ฯ
     [๒๔๕]   ปุน   จปรํ   มหาลิ  ภิกฺขุโน  ทกฺขิณาย  ทิสาย  ฯเปฯ
ปจฺฉิมาย    ทิสาย    ฯเปฯ    อุตฺตราย   ทิสาย   ฯเปฯ   อุทฺธมโธ
ติริยํ   เอกํสภาวิโต  สมาธิ  โหติ  ทิพฺพานํ  รูปานํ  ทสฺสนาย  ปิยรูปานํ
กามูปสญฺหิตานํ    รชนิยานํ    โน    จ    โข    ทิพฺพานํ    สทฺทานํ
สวนาย    ปิยรูปานํ    กามูปสญฺหิตานํ    รชนิยานํ    โส    อุทฺธมโธ
ติริยํ   เอกํสภาวิเต   สมาธิมฺหิ   ทิพฺพานํ   รูปานํ  ทสฺสนาย  ปิยรูปานํ
กามูปสญฺหิตานํ   รชนิยานํ   โน   จ   โข   ทิพฺพานํ  สทฺทานํ  สวนาย
ปิยรูปานํ    กามูปสญฺหิตานํ    รชนิยานํ    อุทฺธมโธ    ติริยํ   ทิพฺพานิ
รูปานิ   ปสฺสติ   ปิยรูปานิ   กามูปสญฺหิตานิ   รชนิยานิ   โน   จ  โข
ทิพฺพานิ    สทฺทานิ    สุณาติ    ปิยรูปานิ    กามูปสญฺหิตานิ   รชนิยานิ
ตํ   กิสฺส   เหตุ   เอวํ  เหตํ  มหาลิ  โหติ  ภิกฺขุโน  อุทฺธมโธ  ติริยํ
เอกํสภาวิเต    สมาธิมฺหิ    ทิพฺพานํ    รูปานํ    ทสฺสนาย   ปิยรูปานํ
กามูปสญฺหิตานํ   รชนิยานํ   โน   จ   โข   ทิพฺพานํ  สทฺทานํ  สวนาย
ปิยรูปานํ กามูปสญฺหิตานํ รชนิยานํ ฯ
     [๒๔๖]   อิธ   มหาลิ  ภิกฺขุโน  ปุรตฺถิมาย  ทิสาย  เอกํสภาวิโต
สมาธิ   โหติ   ทิพฺพานํ   สทฺทานํ   สวนาย   ปิยรูปานํ  กามูปสญฺหิตานํ
รชนิยานํ    โน    จ   โข   ทิพฺพานํ   รูปานํ   ทสฺสนาย   ปิยรูปานํ
กามูปสญฺหิตานํ    รชนิยานํ    โส   ปุรตฺถิมาย   ทิสาย   เอกํสภาวิเต
สมาธิมฺหิ    ทิพฺพานํ    สทฺทานํ    สวนาย   ปิยรูปานํ   กามูปสญฺหิตานํ
รชนิยานํ    โน    จ   โข   ทิพฺพานํ   รูปานํ   ทสฺสนาย   ปิยรูปานํ
กามูปสญฺหิตานํ    รชนิยานํ    ปุรตฺถิมาย    ทิสาย   ทิพฺพานิ   สทฺทานิ
สุณาติ   ปิยรูปานิ   กามูปสญฺหิตานิ   รชนิยานิ   โน   จ  โข  ทิพฺพานิ
รูปานิ    ปสฺสติ    ปิยรูปานิ    กามูปสญฺหิตานิ   รชนิยานิ   ตํ   กิสฺส
เหตุ  เอวํ  เหตํ  มหาลิ  โหติ  ภิกฺขุโน  ปุรตฺถิมาย ทิสาย เอกํสภาวิเต
สมาธิมฺหิ    ทิพฺพานํ    สทฺทานํ    สวนาย   ปิยรูปานํ   กามูปสญฺหิตานํ
รชนิยานํ  โน  จ  โข  ทิพฺพานํ  รูปานํ ทสฺสนาย ปิยรูปานํ กามูปสญฺหิตานํ
รชนิยานํ ฯ
     [๒๔๗]   ปุน   จปรํ   มหาลิ  ภิกฺขุโน  ทกฺขิณาย  ทิสาย  ฯเปฯ
ปจฺฉิมาย    ทิสาย    ฯเปฯ   อุตฺตราย   ทิสาย   ฯเปฯ    อุทฺธมโธ
ติริยํ   เอกํสภาวิโต  สมาธิ  โหติ  ทิพฺพานํ  สทฺทานํ  สวนาย  ปิยรูปานํ
กามูปสญฺหิตานํ   รชนิยานํ   โน   จ   โข   ทิพฺพานํ  รูปานํ  ทสฺสนาย
ปิยรูปานํ   กามูปสญฺหิตานํ  รชนิยานํ  โส  อุทฺธมโธ  ติริยํ  เอกํสภาวิเต
สมาธิมฺหิ    ทิพฺพานํ    สทฺทานํ    สวนาย   ปิยรูปานํ   กามูปสญฺหิตานํ
รชนิยานํ    โน    จ   โข   ทิพฺพานํ   รูปานํ   ทสฺสนาย   ปิยรูปานํ
กามูปสญฺหิตานํ   รชนิยานํ   อุทฺธมโธ   ติริยํ   ทิพฺพานิ  สทฺทานิ  สุณาติ
ปิยรูปานิ   กามูปสญฺหิตานิ   รชนิยานิ   โน   จ   โข  ทิพฺพานิ  รูปานิ
ปสฺสติ   ปิยรูปานิ   กามูปสญฺหิตานิ   รชนิยานิ   ตํ   กิสฺส  เหตุ  เอวํ
เหตํ   มหาลิ   โหติ  ภิกฺขุโน  อุทฺธมโธ  ติริยํ  เอกํสภาวิเต  สมาธิมฺหิ
ทิพฺพานํ   สทฺทานํ  สวนาย  ปิยรูปานํ  กามูปสญฺหิตานํ  รชนิยานํ  โน  จ
โข ทิพฺพานํ รูปานํ ทสฺสนาย ปิยรูปานํ กามูปสญฺหิตานํ รชนิยานํ ฯ
     [๒๔๘]   อิธ   มหาลิ  ภิกฺขุโน  ปุรตฺถิมาย  ทิสาย  อุภยํสภาวิโต
สมาธิ   โหติ   ทิพฺพานญฺจ   รูปานํ  ทสฺสนาย  ปิยรูปานํ  กามูปสญฺหิตานํ
รชนิยานํ    ทิพฺพานญฺจ   สทฺทานํ   สวนาย   ปิยรูปานํ   กามูปสญฺหิตานํ
รชนิยานํ   โส   ปุรตฺถิมาย  ทิสาย  อุภยํสภาวิเต  สมาธิมฺหิ  ทิพฺพานญฺจ
รูปานํ    ทสฺสนาย    ฯเปฯ   ทิพฺพานญฺจ   สทฺทานํ   สวนาย   ฯเปฯ
ปุรตฺถิมาย  ทิสาย  ทิพฺพานิ  จ  รูปานิ  ปสฺสติ  ปิยรูปานิ  กามูปสญฺหิตานิ
รชนิยานิ   ทิพฺพานิ   จ   สทฺทานิ   สุณาติ   ปิยรูปานิ   กามูปสญฺหิตานิ
รชนิยานิ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  เอวํ  เหตํ  มหาลิ  โหติ  ภิกฺขุโน ปุรตฺถิมาย
ทิสาย   อุภยํสภาวิเต   สมาธิมฺหิ   ทิพฺพานญฺจ  รูปานํ  ทสฺสนาย  ฯเปฯ
ทิพฺพานญฺจ สทฺทานํ สวนาย ปิยรูปานํ กามูปสญฺหิตานํ รชนิยานํ ฯ
     [๒๔๙]   ปุน   จปรํ   มหาลิ  ภิกฺขุโน  ทกฺขิณาย  ทิสาย  ฯเปฯ
ปจฺฉิมาย   ทิสาย   ฯเปฯ   อุตฺตราย   ทิสาย  ฯเปฯ  อุทฺธมโธ  ติริยํ
อุภยํสภาวิโต   สมาธิ   โหติ   ทิพฺพานญฺจ   รูปานํ  ทสฺสนาย  ปิยรูปานํ
กามูปสญฺหิตานํ    รชนิยานํ   ทิพฺพานญฺจ   สทฺทานํ   สวนาย   ปิยรูปานํ
กามูปสญฺหิตานํ    รชนิยานํ    โส    อุทฺธมโธ    ติริยํ   อุภยํสภาวิเต
สมาธิมฺหิ    ทิพฺพานญฺจ   รูปานํ   ทสฺสนาย   ปิยรูปานํ   กามูปสญฺหิตานํ
รชนิยานํ    ทิพฺพานญฺจ   สทฺทานํ   สวนาย   ปิยรูปานํ   กามูปสญฺหิตานํ
รชนิยานํ    อุทฺธมโธ    ติริยํ    ทิพฺพานิ   รูปานิ   ปสฺสติ   ปิยรูปานิ
กามูปสญฺหิตานิ     รชนิยานิ     ทิพฺพานิ     จ     สทฺทานิ    สุณาติ
ปิยรูปานิ   กามูปสญฺหิตานิ   รชนิยานิ   ตํ   กิสฺส   เหตุ   เอวํ  เหตํ
มหาลิ    โหติ   ภิกฺขุโน   อุทฺธมโธ   ติริยํ   อุภยํสภาวิเต   สมาธิมฺหิ
ทิพฺพานญฺจ    รูปานํ   ทสฺสนาย   ปิยรูปานํ   กามูปสญฺหิตานํ   รชนิยานํ
ทิพฺพานญฺจ    สทฺทานํ   สวนาย   ปิยรูปานํ   กามูปสญฺหิตานํ   รชนิยานํ
อยํ  โข  มหาลิ  เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน สนฺตาเนว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต
ทิพฺพานิ   สทฺทานิ   น   อสฺโสสิ   ปิยรูปานิ   กามูปสญฺหิตานิ  รชนิยานิ
โน อสนฺตานีติ ฯ
     [๒๕๐]  เอตาสํ  นูน  ภนฺเต  สมาธิภาวนานํ  สจฺฉิกิริยาเหตุ ภิกฺขู
ภควติ  พฺรหฺมจริยํ  จรนฺตีติ  ฯ  น  โข  มหาลิ  เอตาสํ  สมาธิภาวนานํ
สจฺฉิกิริยาเหตุ   ภิกฺขู   มยิ   พฺรหฺมจริยํ   จรนฺติ   อตฺถิ   โข  มหาลิ
อญฺเญ   ธมฺมา   อุตฺตริตรา   จ   ปณีตตรา   จ  เยสํ  สจฺฉิกิริยาเหตุ
ภิกฺขู มยิ พฺรหฺมจริยํ จรนฺตีติ ฯ
     {๒๕๐.๑}  กตเม  ปน  ภนฺเต  ธมฺมา  อุตฺตริตรา  จ ปณีตตรา จ
เยสํ  สจฺฉิกิริยาเหตุ  ภิกฺขู  ภควติ  พฺรหฺมจริยํ  จรนฺตีติ  ฯ  อิธ  มหาลิ
ภิกฺขุ   ติณฺณํ   สญฺโญชนานํ  ปริกฺขยา  โสตาปนฺโน  โหติ  อวินิปาตธมฺโม
นิยโต  สมฺโพธิปรายโน  อยํ  โข  มหาลิ  ธมฺโม  อุตฺตริตโร จ ปณีตตโร
จ ยสฺส สจฺฉิกิริยาเหตุ ภิกฺขู มยิ พฺรหฺมจริยํ จรนฺติ ฯ
     [๒๕๑]   ปุน   จปรํ  มหาลิ  ภิกฺขุ  ติณฺณํ  สญฺโญชนานํ  ปริกฺขยา
ราคโทสโมหานํ    ตนุตฺตา   สกทาคามี   โหติ   สกิเทว   อิมํ   โลกํ
อาคนฺตฺวา   ทุกฺขสฺสนฺตํ  กโรติ  อยํ  โข  มหาลิ  ธมฺโม  อุตฺตริตโร  จ
ปณีตตโร จ ยสฺส สจฺฉิกิริยาเหตุ ภิกฺขู มยิ พฺรหฺมจริยํ จรนฺติ ฯ
     [๒๕๒]   ปุน   จปรํ   มหาลิ   ภิกฺขุ   ปญฺจนฺนํ   โอรมฺภาคิยานํ
สญฺโญชนานํ    ปริกฺขยา    โอปปาติโก    โหติ    ตตฺถ    ปรินิพฺพายี
อนาวตฺติธมฺโม   ตสฺมา  โลกา  อยํ  โข  มหาลิ  ธมฺโม  อุตฺตริตโร  จ
ปณีตตโร จ ยสฺส สจฺฉิกิริยาเหตุ ภิกฺขู มยิ พฺรหฺมจริยํ จรนฺติ ฯ
     [๒๕๓]   ปุน   จปรํ   มหาลิ   ภิกฺขุ   อาสวานํ  ขยา  อนาสวํ
เจโตวิมุตฺตึ    ปญฺญาวิมุตฺตึ    ทิฏฺเฐ    ว    ธมฺเม    สยํ   อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   อยํปิ  โข  มหาลิ  ธมฺโม  อุตฺตริตโร
จ    ปณีตตโร   จ   ยสฺส   สจฺฉิกิริยาเหตุ   ภิกฺขู   มยิ   พฺรหฺมจริยํ
จรนฺติ   อิเม   โข   เต  มหาลิ  ธมฺมา  อุตฺตริตรา  จ  ปณีตตรา  จ
เยสํ สจฺฉิกิริยาเหตุ ภิกฺขู มยิ พฺรหฺมจริยํ จรนฺตีติ ฯ
     [๒๕๔]   อตฺถิ   นุ  โข  ภนฺเต  มคฺโค  อตฺถิ  ปฏิปทา  เอเตสํ
ธมฺมานํ   สจฺฉิกิริยายาติ   ฯ  อตฺถิ  โข  มหาลิ  มคฺโค  อตฺถิ  ปฏิปทา
เอเตสํ   ธมฺมานํ   สจฺฉิกิริยายาติ   ฯ   กตโม   ปน   ภนฺเต  มคฺโค
กตมา    ปฏิปทา    เอเตสํ   ธมฺมานํ   สจฺฉิกิริยายาติ   ฯ   อยเมว
อริโย    อฏฺฐงฺคิโก    มคฺโค   เสยฺยถีทํ   สมฺมาทิฏฺฐิ   สมฺมาสงฺกปฺโป
สมฺมาวาจา      สมฺมากมฺมนฺโต      สมฺมาอาชีโว      สมฺมาวายาโม
สมฺมาสติ    สมฺมาสมาธิ   อยํ   โข   มหาลิ   มคฺโค   อยํ   ปฏิปทา
เอเตสํ ธมฺมานํ สจฺฉิกิริยาย ฯ
     [๒๕๕]  เอกมิทาหํ  มหาลิ  สมยํ โกสมฺพิยํ วิหรามิ โฆสิตาราเม ฯ
อถโข    เทฺว    ปพฺพชิตา    มณฺฑิโย    จ    ปริพฺพาชโก   ชาลิโย
จ   ทารุปตฺติกนฺเตวาสี   เยนาหํ   เตนุปสงฺกมึสุ   อุปสงฺกมิตฺวา   มยา
สทฺธึ   สมฺโมทึสุ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ
อฏฺฐํสุ   ฯ   เอกมนฺตํ  ฐิตา  โข  เต  เทฺว  ปพฺพชิตา  มํ  เอตทโวจุํ
กินฺนุ  โข  อาวุโส  โคตม  ตํ  ชีวํ  ตํ  สรีรํ  อุทาหุ  อญฺญํ  ชีวํ  อญฺญํ
สรีรนฺติ ฯ
     {๒๕๕.๑}  เตนหาวุโส  สุณาถ  สาธุกํ  มนสิกโรถ  ภาสิสฺสามิ  ฯ
อิธาวุโส  ตถาคโต  โลเก  อุปฺปชฺชติ  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ ฯเปฯ (ยถา
สามญฺญผเล   เอวํ   วิตฺถาเรตพฺพํ)   ฯเปฯ  เอวํ  โข  อาวุโส  ภิกฺขุ
สีลสมฺปนฺโน โหติ ฯเปฯ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ
     {๒๕๕.๒}  โย  นุ  โข  อาวุโส  ภิกฺขุ  เอวํ ชานาติ เอวํ ปสฺสติ
กลฺลนฺนุ   โข   ตสฺเสตํ  วจนาย  ตํ  ชีวํ  ตํ  สรีรนฺติ  วา  อญฺญํ  ชีวํ
อญฺญํ  สรีรนฺติ  วาติ  ฯ  โย  โส  อาวุโส  ภิกฺขุ  เอวํ  ชานาติ  เอวํ
ปสฺสติ   น   กลฺลํ   ตสฺเสตํ  วจนาย  ตํ  ชีวํ  ตํ  สรีรนฺติ  วา  อญฺญํ
ชีวํ   อญฺญํ  สรีรนฺติ  วา  ฯ  อหํ  โข  ปเนตํ  อาวุโส  เอวํ  ชานามิ
เอวํ  ปสฺสามิ  อถ  จ  ปนาหํ  น  วทามิ  ตํ  ชีวํ  ตํ สรีรนฺติ วา อญฺญํ
ชีวํ   อญฺญํ  สรีรนฺติ  วาติ  ฯ  ทุติยํ  ฌานํ  ฯ  ตติยํ  ฌานํ  ฯ  จตุตฺถํ
ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  โย  นุ โข อาวุโส ภิกฺขุ เอวํ ชานาติ เอวํ
ปสฺสติ  กลฺลนฺนุ  โข  ตสฺเสตํ  วจนาย  ตํ  ชีวํ  ตํ  สรีรนฺติ  วา  อญฺญํ
ชีวํ  อญฺญํ  สรีรนฺติ  วาติ  ฯ  โย  โส  อาวุโส ภิกฺขุ เอวํ ชานาติ เอวํ
ปสฺสติ   น   กลฺลํ   ตสฺเสตํ  วจนาย  ตํ  ชีวํ  ตํ  สรีรนฺติ  วา  อญฺญํ
ชีวํ   อญฺญํ   สรีรนฺติ   วาติ   ฯ   อหํ   โข   ปเนตํ  อาวุโส  เอวํ
ชานามิ  เอวํ  ปสฺสามิ  อถ  จ  ปนาหํ  น  วทามิ  ตํ  ชีวํ  ตํ สรีรนฺติ
วา   อญฺญํ   ชีวํ   อญฺญํ   สรีรนฺติ   วาติ   ฯ   ญาณทสฺสนาย   จิตฺตํ
อภินีหรติ  อภินินฺนาเมติ  ฯ  โย  นุ  โข  อาวุโส  ภิกฺขุ  ฯเปฯ  นาปรํ
อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ฯ
     {๒๕๕.๓}  โย  นุ  โข  อาวุโส  ภิกฺขุ  เอวํ ชานาติ เอวํ ปสฺสติ
กลฺลํ   นุ  โข  ตสฺเสตํ  วจนาย  ตํ  ชีวํ  ตํ  สรีรนฺติ  วา  อญฺญํ  ชีวํ
อญฺญํ  สรีรนฺติ  วาติ  ฯ  โย  โส  อาวุโส  ภิกฺขุ  เอวํ  ชานาติ  เอวํ
ปสฺสติ   น   กลฺลํ   ตสฺเสตํ  วจนาย  ตํ  ชีวํ  ตํ  สรีรนฺติ  วา  อญฺญํ
ชีวํ  อญฺญํ  สรีรนฺติ  วาติ  ฯ  อหํ  โข  ปเนตํ  อาวุโส  เอวํ  ชานามิ
เอวํ  ปสฺสามิ  อถ  จ  ปนาหํ  น  วทามิ  ตํ  ชีวํ  ตํ สรีรนฺติ วา อญฺญํ
ชีวํ   อญฺญํ   สรีรนฺติ   วาติ   ฯ   อิทมโวจ   ภควา   ฯ   อตฺตมโน
โอฏฺฐทฺโธ ลิจฺฉวิ ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทีติ ฯ
                   มหาลิสุตฺตํ ฉฏฺฐํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                           --------------
                        ชาลิยสุตฺตํ สตฺตมํ
     [๒๕๖]  เอวมฺเม  สุตํ  ฯ  เอกํ  สมยํ  ภควา  โกสมฺพิยํ  วิหรติ
โฆสิตาราเม   ฯ   อถโข   เทฺว   ปพฺพชิตา  มณฺฑิโย  จ  ปริพฺพาชโก
ชาลิโย  จ  ทารุปตฺติกนฺเตวาสี  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา
ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทึสุ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ   อฏฺฐํสุ   ฯ   เอกมนฺตํ   ฐิตา   โข   เต  เทฺว  ปพฺพชิตา
ภควนฺตํ   เอตทโวจุํ   กินฺนุ   โข   อาวุโส   โภ  โคตม  ตํ  ชีวํ  ตํ
สรีรํ อุทาหุ อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรนฺติ ฯ
     {๒๕๖.๑}  เตนหาวุโส  สุณาถ  สาธุกํ  มนสิกโรถ  ภาสิสฺสามีติ ฯ
เอวมาวุโสติ  โข  เต  เทฺว  ปพฺพชิตา  ภควโต  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ  ภควา
เอตทโวจ  อิธ  อาวุโส  ตถาคโต  โลเก  อุปฺปชฺชติ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ
ฯเปฯ  (ยถา  สามญฺญผเล  เอวํ  วิตฺถาเรตพฺพํ) ฯเปฯ เอวํ โข อาวุโส
ภิกฺขุ สีลสมฺปนฺโน โหติ ฯ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ
     [๒๕๗]  โย  นุ  โข  อาวุโส  ภิกฺขุ  เอวํ  ชานาติ  เอวํ ปสฺสติ
กลฺลนฺนุ   โข   ตสฺเสตํ  วจนาย  ตํ  ชีวํ  ตํ  สรีรนฺติ  วา  อญฺญํ  ชีวํ
อญฺญํ   สรีรนฺติ   วาติ   ฯ   โย   โส  อาวุโส  ภิกฺขุ  เอวํ  ชานาติ
เอวํ   ปสฺสติ   น   กลฺลํ   ตสฺเสตํ  วจนาย  ฯเปฯ  อหํ  โข  ปเนตํ
อาวุโส   เอวํ   ชานามิ   เอวํ   ปสฺสามิ  อถ  จ  ปนาหํ  น  วทามิ
ตํ   ชีวํ   ตํ  สรีรนฺติ  วา  อญฺญํ  ชีวํ  อญฺญํ  สรีรนฺติ  วาติ  ฯ  ทุติยํ
ฌานํ ฯ ตติยํ ฌานํ ฯ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ
     [๒๕๘]  โย  นุ  โข  อาวุโส  ภิกฺขุ  เอวํ  ชานาติ  เอวํ ปสฺสติ
กลฺลํ   นุ  โข  ตสฺเสตํ  วจนาย  ตํ  ชีวํ  ตํ  สรีรนฺติ  วา  อญฺญํ  ชีวํ
อญฺญํ  สรีรนฺติ  วาติ  ฯ  โย  โส  อาวุโส  ภิกฺขุ  เอวํ  ชานาติ  เอวํ
ปสฺสติ   น   กลฺลํ   ตสฺเสตํ  วจนาย  ตํ  ชีวํ  ตํ  สรีรนฺติ  วา  อญฺญํ
ชีวํ   อญฺญํ  สรีรนฺติ  วา  ฯ  อหํ  โข  ปเนตํ  อาวุโส  เอวํ  ชานามิ
เอวํ   ปสฺสามิ   อถ   จ   ปนาหํ   น   วทามิ  ตํ  ชีวํ  ตํ  สรีรนฺติ
วา   อญฺญํ   ชีวํ   อญฺญํ   สรีรนฺติ   วาติ   ฯ   ญาณทสฺสนาย   จิตฺตํ
อภินีหรติ   อภินินฺนาเมติ   ฯ   โย   นุ   โข   อาวุโส  ภิกฺขุ  ฯเปฯ
นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ฯ
     [๒๕๙]  โย  นุ  โข  อาวุโส  ภิกฺขุ  เอวํ  ชานาติ  เอวํ ปสฺสติ
กลฺลํ   นุ  โข  ตสฺเสตํ  วจนาย  ตํ  ชีวํ  ตํ  สรีรนฺติ  วา  อญฺญํ  ชีวํ
อญฺญํ  สรีรนฺติ  วาติ  ฯ  โย  โส  อาวุโส  ภิกฺขุ  เอวํ  ชานาติ  เอวํ
ปสฺสติ   น   กลฺลํ   ตสฺเสตํ  วจนาย  ตํ  ชีวํ  ตํ  สรีรนฺติ  วา  อญฺญํ
ชีวํ  อญฺญํ  สรีรนฺติ  วาติ  ฯ  อหํ  โข  ปเนตํ  อาวุโส  เอวํ  ชานามิ
เอวํ   ปสฺสามิ   อถ  จ  ปนาหํ  น  วทามิ  ตํ  ชีวํ  ตํ  สรีรนฺติ  วา
อญฺญํ   ชีวํ   อญฺญํ   สรีรนฺติ  วาติ  ฯ  อิทมโวจ  ภควา  ฯ  อตฺตมนา
เต เทฺว ปพฺพชิตา ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ
                  ชาลิยสุตฺตํ สตฺตมํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                        ---------------
                   มหาสีหนาทสุตฺตํ อฏฺฐมํ
     [๒๖๐]  เอวมฺเม  สุตํ  ฯ  เอกํ  สมยํ  ภควา  อุชุญฺญายํ  วิหรติ
กณฺณกถเล   มิคทาเย   ฯ   อถโข   อเจโล   กสฺสโป   เยน  ภควา
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ  สมฺโมทนียํ  กถํ
สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ   อฏฺฐาสิ  ฯ  เอกมนฺตํ  ฐิโต  โข
อเจโล   กสฺสโป   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   สุตเมตํ  โภ  โคตม  สมโณ
โคตโม   สพฺพนฺตปํ   ครหติ  สพฺพนฺตปสฺสึ  ลูขาชีวึ  เอกํเสน  อุปกฺโกสติ
อุปวทตีติ    เย    เต   โภ   โคตม   เอวมาหํสุ   สมโณ   โคตโม
สพฺพนฺตปํ    ครหติ    สพฺพนฺตปสฺสึ    ลูขาชีวึ    เอกํเสน   อุปกฺโกสติ
อุปวทตีติ   กจฺจิ   เต   โภโต   โคตมสฺส  วุตฺตวาทิโน  น  จ  ภวนฺตํ
โคตมํ   อภูเตน   อพฺภาจิกฺขนฺติ   ธมฺมสฺส   จ   อนุธมฺมํ   พฺยากโรนฺติ
น   จ   โกจิ   สหธมฺมิโก   วาทานุวาโท   คารยฺหํ   ฐานํ  อาคจฺฉติ
อนพฺภกฺขาตุกามา หิ มยํ ภวนฺตํ โคตมนฺติ ฯ
     {๒๖๐.๑}  เย  เต  กสฺสป  เอวมาหํสุ  สมโณ  โคตโม สพฺพนฺตปํ
ครหติ   สพฺพนฺตปสฺสึ   ลูขาชีวึ  เอกํเสน  อุปกฺโกสติ  อุปวทตีติ  น  เม
เต  วุตฺตวาทิโน  อพฺภาจิกฺขนฺติ น จ มํ เต อสตา อภูเตน ฯ อิธาหํ กสฺสป
เอกจฺจํ ตปสฺสึ ลูขาชีวึ ปสฺสามิ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน
กายสฺส  เภทา  ปรํ  มรณา  อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปนฺนํ อิธ
ปนาหํ   กสฺสป   เอกจฺจํ   ตปสฺสึ   ลูขาชีวึ  ปสฺสามิ  ทิพฺเพน  จกฺขุนา
วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   กายสฺส   เภทา   ปรํ   มรณา   สุคตึ
สคฺคํ โลกํ อุปปนฺนํ ฯ
     {๒๖๐.๒}   อิธ   ปนาหํ  กสฺสป  เอกจฺจํ  ตปสฺสึ  อปฺปทุกฺขวิหารึ
ปสฺสามิ    ทิพฺเพน   จกฺขุนา   วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   กายสฺส
เภทา  ปรํ  มรณา  อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปนฺนํ ฯ อิธ ปนาหํ
กสฺสป   เอกจฺจํ   ตปสฺสึ   อปฺปทุกฺขวิหารึ   ปสฺสามิ   ทิพฺเพน  จกฺขุนา
วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   กายสฺส   เภทา   ปรํ   มรณา   สุคตึ
สคฺคํ  โลกํ  อุปปนฺนํ  ฯ  โสหํ  กสฺสป  อิเมสํ  ตปสฺสีนํ  เอวํ  อาคติญฺจ
คติญฺจ   จุติญฺจ   อุปปตฺติญฺจ   ยถาภูตํ   ปชานามิ   โสหํ  กึ  สพฺพนฺตปํ
ครหิสฺสามิ     สพฺพนฺตปสฺสึ     ลูขาชีวึ     เอกํเสน    อุปกฺโกสิสฺสามิ
อุปวทิสฺสามิ ฯ
     [๒๖๑]   สนฺติ   กสฺสป   เอเก  สมณพฺราหฺมณา  ปณฺฑิตา  นิปุณา
กตปรปฺปวาทา  วาลเวธิรูปา  เต  ภินฺทนฺตา  มญฺเญ  จรนฺติ  ปญฺญาคเตน
ทิฏฺฐิคตานิ    ฯ    เตหิปิเม    สทฺธึ   เอกจฺเจสุ   ฐาเนสุ   สเมนฺติ
เอถจฺเจสุ  ฐาเนสุ  น  สเมนฺติ  ฯ  ยนฺเต  เอกจฺจํ  ๑- วเทนฺติ สาธูติ
มยํปิ   ตํ   เอกจฺจํ   วเทม   สาธูติ  ฯ  ยนฺเต  เอกจฺจํ  วเทนฺติ  น
สาธูติ   มยํปิ   ตํ   เอกจฺจํ   วเทม   น  สาธูติ  ฯ  ยนฺเต  เอกจฺจํ
วเทนฺติ  สาธูติ  มยํ  ตํ  เอกจฺจํ  วเทม  น  สาธูติ  ฯ  ยนฺเต เอกจฺจํ
วเทนฺติ   น   สาธูติ   มยํ   ตํ   เอกจฺจํ  วเทม  สาธูติ  ฯ  ยํ  มยํ
เอกจฺจํ   วเทม   สาธูติ   ปเรปิ  ตํ  เอกจฺจํ  วเทนฺติ  สาธูติ  ฯ  ยํ
@เชิงอรรถ:  สี. ยนฺเตกจฺเจ ฯ
มยํ   เอกจฺจํ   วเทม   น   สาธูติ   ปเรปิ  ตํ  เอกจฺจํ  วเทนฺติ  น
สาธูติ   ฯ   ยํ   มยํ   เอกจฺจํ   วเทม   สาธูติ  ปเรปิ  ตํ  เอกจฺจํ
วเทนฺติ   น   สาธูติ   ฯ  ยํ  มยํ  เอกจฺจํ  วเทม  น  สาธูติ  ปเรปิ
ตํ เอกจฺจํ วเทนฺติ สาธูติ ฯ
     {๒๖๑.๑}  ตฺยาหํ  อุปสงฺกมิตฺวา  เอวํ  วทามิ  เยสุ  โน อาวุโส
ฐาเนสุ   น   สเมนฺติ  ติฏฺฐนฺตุ  ตานิ  ฐานานิ  เยสุ  ฐาเนสุ  สเมนฺติ
ตตฺถ      วิญฺญู      สมนุยุญฺชนฺตํ      สมนุคฺคาหนฺตํ      สมนุภาสนฺตํ
สตฺถารา   วา   สตฺถารํ   สํเฆน  วา  สํฆํ  เย  อิเมสํ  ภวตํ  ธมฺมา
อกุสลา     อกุสลสํขาตา    สาวชฺชา    สาวชฺชสํขาตา    อเสวิตพฺพา
อเสวิตพฺพสํขาตา    นอลมริยา   นอลมริยสํขาตา   กณฺหา   กณฺหสํขาตา
โก   อิเม   ธมฺเม   อนวเสสํ   ปหาย  วตฺตติ  สมโณ  โคตโม  ปเร
วา ปน โภนฺโต คณาจริยาติ ฯ
     [๒๖๒]  ฐานํ  โข  ปเนตํ  กสฺสป  วิชฺชติ  ยํ  วิญฺญู สมนุยุญฺชนฺตา
สมนุคฺคาหนฺตา    สมนุภาสนฺตา   เอวํ   วเทยฺยุํ   เย   อิเมสํ   ภวตํ
ธมฺมา   อกุสลา   อกุสลสํขาตา   สาวชฺชา  สาวชฺชสํขาตา  อเสวิตพฺพา
อเสวิตพฺพสํขาตา    นอลมริยา   นอลมริยสํขาตา   กณฺหา   กณฺหสํขาตา
สมโณ   โคตโม   อิเม  ธมฺเม  อนวเสสํ  ปหาย  วตฺตติ  ยํ  วา  ปน
โภนฺโต   ปเร   คณาจริยาติ   ฯ   อิติห   กสฺสป  วิญฺญู  สมนุยุญฺชนฺตา
สมนุคฺคาหนฺตา สมนุภาสนฺตา อเมฺห ว ตตฺถ เยภุยฺเยน ปสํเสยฺยุํ ฯ
     [๒๖๓]   อปรํปิ   โน   กสฺสป  วิญฺญู  สมนุยุญฺชนฺตํ  สมนุคฺคาหนฺตํ
สมนุภาสนฺตํ   สตฺถารา   วา   สตฺถารํ   สํเฆน  วา  สํฆํ  เย  อิเมสํ
ภวตํ    ธมฺมา    กุสลา    กุสลสํขาตา    อนวชฺชสํขาตา   เสวิตพฺพา
เสวิตพฺพสํขาตา    อลมริยา    อลมริยสํขาตา    สุกฺกา    สุกฺกสํขาตา
โก  อิเม  ธมฺเม  อนวเสสํ  โภนฺโต  สมาทาย  วตฺตติ  สมโณ  โคตโม
ปเร วา ปน โภนฺโต คณาจริยาติ ฯ
     {๒๖๓.๑}  ฐานํ  โข  ปเนตํ  กสฺสป  วิชฺชติ ยํ วิญฺญู สมนุยุญฺชนฺตา
สมนุคฺคาหนฺตา  สมนุภาสนฺตา  เอวํ  วเทยฺยุํ เย อิเมสํ ภวตํ ธมฺมา กุสลา
กุสลสํขาตา    อนวชฺชา   อนวชฺชสํขาตา   เสวิตพฺพา   เสวิตพฺพสํขาตา
อลมริยา    อลมริยสํขาตา    สุกฺกา    สุกฺกสํขาตา   สมโณ   โคตโม
อิเม   ธมฺเม  อนวเสสํ  สมาทาย  วตฺตติ  ยํ  วา  ปน  โภนฺโต  ปเร
คณาจริยาติ   ฯ   อิติห   กสฺสป   วิญฺญู   สมนุยุญฺชนฺตา  สมนุคฺคาหนฺตา
สมนุภาสนฺตา อเมฺห ว ตตฺถ เยภุยฺเยน ปสํเสยฺยุํ ฯ
     [๒๖๔]   อปรํปิ   โน   กสฺสป  วิญฺญู  สมนุยุญฺชนฺตํ  สมนุคฺคาหนฺตํ
สมนุภาสนฺตํ   สตฺถารา   วา   สตฺถารํ   สํเฆน  วา  สํฆํ  เย  อิเมสํ
ภวตํ    ธมฺมา    กุสลา    กุสลสํขาตา    สาวชฺชา    สาวชฺชสํขาตา
อเสวิตพฺพา      อเสวิตพฺพสํขาตา      นอลมริยา     นอลมริยสํขาตา
กณฺหา   กณฺหสํขาตา   โก   อิเม   ธมฺเม   อนวเสสํ   ปหาย  วตฺตติ
โคตมสาวกสํโฆ   วา  ปเร  วา  ปน  โภนฺโต  คณาจริยสาวกสํฆาติ  ฯ
ฐานํ  โข  ปเนตํ  กสฺสป  วิชฺชติ  ยํ  วิญฺญู  สมนุยุญฺชนฺตา สมนุคฺคาหนฺตา
สมนุภาสนฺตา   เอวํ   วเทยฺยุํ   เย   อิเมสํ   ภวตํ   ธมฺมา  อกุสลา
อกุสลสํขาตา        สาวชฺชา       สาวชฺชสํขาตา       อเสวิตพฺพา
อเสวิตพฺพสํขาตา    นอลมริยา   นอลมริยสํขาตา   กณฺหา   กณฺหสํขาตา
โคตมสาวกสํโฆ   อิเม   ธมฺเม   อนวเสสํ   ปหาย   วตฺตติ   ยํ  วา
ปน   โภนฺโต   ปเร   คณาจริยสาวกสํฆาติ   ฯ   อิติห   กสฺสป  วิญฺญู
สมนุยุญฺชนฺตา    สมนุคฺคาหนฺตา    สมนุภาสนฺตา    อเมฺห    ว   ตตฺถ
เยภุยฺเยน ปสํเสยฺยุํ ฯ
     [๒๖๕]   อปรํปิ   โน   กสฺสป  วิญฺญู  สมนุยุญฺชนฺตํ  สมนุคฺคาหนฺตํ
สมนุภาสนฺตํ  สตฺถารา  วา  สตฺถารํ  สํเฆน  วา  สํฆํ  เย  อิเมสํ ภวตํ
ธมฺมา    กุสลา   กุสลสํขาตา   อนวชฺชา   อนวชฺชสํขาตา   เสวิตพฺพา
เสวิตพฺพสํขาตา   อลมริยา   อลมริยสํขาตา   สุกฺกา   สุกฺกสํขาตา  โก
อิเม  ธมฺเม  อนวเสสํ  สมาทาย  วตฺตติ  โคตมสาวกสํโฆ  วา ปเร วา
ปน โภนฺโต คณาจริยสาวกสํฆาติ ฯ
     {๒๖๕.๑}  ฐานํ  โข  ปเนตํ  กสฺสป  วิชฺชติ ยํ วิญฺญู สมนุยุญฺชนฺตา
สมนุคฺคาหนฺตา   สมนุภาสนฺตา  เอวํ  วเทยฺยุํ  เย  อิเมสํ  ภวตํ  ธมฺมา
กุสลา  กุสลสํขาตา  อนวชฺชา  อนวชฺชสํขาตา  เสวิตพฺพา เสวิตพฺพสํขาตา
อลมริยา    อลมริยสํขาตา    สุกฺกา    สุกฺกสํขาตา    โคตมสาวกสํโฆ
อิเม   ธมฺเม  อนวเสสํ  สมาทาย  วตฺตติ  ยํ  วา  ปน  โภนฺโต  ปเร
คณาจริยสาวกสํฆาติ     ฯ    อิติห    กสฺสป    วิญฺญู    สมนุยุญฺชนฺตา
สมนุคฺคาหนฺตา สมนุภาสนฺตา อเมฺห ว ตตฺถ เยภุยฺเยน ปสํเสยฺยุํ ฯ
     {๒๖๕.๒}   อตฺถิ   กสฺสป   มคฺโค  อตฺถิ  ปฏิปทา  ยถาปฏิปนฺโน
สามญฺเญว      ญสฺสติ      สามํ      ทกฺขติ     สมโณ     โคตโม
กาลวาที   ภูตวาที   อตฺถวาที   ธมฺมวาที   วินยวาทีติ   ฯ  กตโม  จ
กสฺสป    มคฺโค    กตมา    จ   ปฏิปทา   ยถาปฏิปนฺโน   สามญฺเญว
ญสฺสติ   สามํ   ทกฺขติ   สมโณ   โคตโม  กาลวาที  ภูตวาที  อตฺถวาที
ธมฺมวาที   วินยวาทีติ  ฯ  อยเมว  อริโย  อฏฺฐงฺคิโก  มคฺโค  เสยฺยถีทํ
สมฺมาทิฏฺฐิ   สมฺมาสงฺกปฺโป   สมฺมาวาจา   สมฺมากมฺมนฺโต  สมฺมาอาชีโว
สมฺมาวายาโม   สมฺมาสติ   สมฺมาสมาธิ   ฯ   อยํ  โข  กสฺสป  มคฺโค
อยํ    ปฏิปทา    ยถาปฏิปนฺโน    สามญฺเญว   ญสฺสติ   สามํ   ทกฺขติ
สมโณ โคตโม กาลวาที ภูตวาที อตฺถวาที ธมฺมวาที วินยวาทีติ ฯ
     [๒๖๖]  เอวํ  วุตฺเต  อเจโล  กสฺสโป  ภควนฺตํ เอตทโวจ อิเมปิ
โข  อาวุโส  โคตม  ตโปปกฺกมา  เอเตสํ สมณพฺราหฺมณานํ สามญฺญสํขาตา
จ  พฺรหฺมญฺญสํขาตา  จ  อเจลโก  จ  โหติ มุตฺตาจาโร หตฺถาวเลขโน น
เอหิภทนฺติโก   น  ติฏฺฐภทนฺติโก  นาภิหตํ  น  อุทฺทิสฺส  กตํ  น  นิมนฺตนํ
สาทิยติ   โส   น   กุมฺภิมุขา  ปฏิคฺคณฺหาติ  น  กโลปิมุขา  ปฏิคฺคณฺหาติ
น  เอฬกมนฺตรํ  น  ทณฺฑกมนฺตรํ  น  มุสลมนฺตรํ  น  ทฺวินฺนํ  ภุญฺชมานานํ
น  คพฺภินิยา  น  ปายมานาย  น  ปุริสนฺตรคตาย  น สํกิตฺตีสุ น ยตฺถ สา
อุปฏฺฐิโต  โหติ  น  ยตฺถ  มกฺขิกา  สณฺฑสณฺฑจารินี  น มจฺฉํ น มํสํ น สุรํ
น  เมรยํ  น  ถุโสทกํ  ปิวติ  ฯ โส เอกาคาริโก วา โหติ เอกาโลปิโก
ทฺวาคาริโก  วา  โหติ  ทฺวาโลปิโก  สตฺตาคาริโก วา โหติ สตฺตาโลปิโก
เอกิสฺสาปิ    ทตฺติยา    ยาเปติ   ทฺวีหิปิ   ทตฺตีหิ   ยาเปติ   สตฺตหิปิ
ทตฺตีหิ   ยาเปติ   เอกาหิกํปิ   อาหารํ   อาหาเรติ   ทฺวีหิกํปิ  อาหารํ
อาหาเรติ  สตฺตาหิกํปิ  อาหารํ  อาหาเรติ  ฯ  อิติ  เอวรูปํ อทฺธมาสิกํปิ
ปริยายภตฺตโภชนานุโยคมนุยุตฺโต   วิหรติ   อิเมปิ   โข  อาวุโส  โคตม
ตโปปกฺกมา     เอเตสํ     สมณพฺราหฺมณานํ     สามญฺญสํขาตา     จ
พฺรหฺมญฺญสํขาตา   จ   สากภกฺโข   วา  โหติ  สามากภกฺโข  วา  โหติ
นิวารภกฺโข  วา  โหติ  ททฺทุลภกฺโข  วา  โหติ  นิยาสภกฺโข  วา  โหติ
หตภกฺโข   วา   โหติ  กณฺณภกฺโข  วา  โหติ  อาจามภกฺโข  วา  โหติ
ปิญฺญากภกฺโข   วา  โหติ  ติณภกฺโข  วา  โหติ  โคมยภกฺโข  วา  โหติ
วนมูลผลาหาโร ยาเปติ ปวตฺตผลโภชี ฯ
     {๒๖๖.๑}   อิเม   โข   อาวุโส   โคตม  ตโปปกฺกมา  เอเตสํ
สมณพฺราหฺมณานํ      สามญฺญสํขาตา     จ     พฺรหฺมญฺญสํขาตา     จ
สาณานิปิ    ธาเรติ    มสาณานิปิ    ธาเรติ    ฉวทุสฺสานิปิ   ธาเรติ
ปํสุกูลานิปิ     ธาเรติ    ติริฏานิปิ    ธาเรติ    อชินานิปิ    ธาเรติ
อชินกฺขิปํปิ   ธาเรติ   กุสจีรํปิ   ธาเรติ   วากจีรํปิ  ธาเรติ  ผลกจีรํปิ
ธาเรติ    เกสกมฺพลํปิ    ธาเรติ   วาลกมฺพลํปิ   ธาเรติ   อุลูกปกฺขํปิ
ธาเรติ     เกสมสฺสุโลจโกปิ     โหติ    เกสมสฺสุโลจนานุโยคมนุยุตฺโต
อุพฺภฏฺฐโกปิ    โหติ   อาสนปฏิกฺขิตฺโต   อุกฺกุฏิโกปิ   โหติ   อุกฺกุฏิกปฺ-
ปธานมนุยุตฺโต       กณฺฏกปสฺสยิโกปิ       โหติ       กณฺฏกปสฺสเย
เสยฺยํ    กปฺเปติ    ผลกเสยฺยํปิ    กปฺเปติ    ตณฺฑิลเสยฺยํปิ   กปฺเปติ
เอกปสฺสยิโกปิ   โหติ   รโชชลฺลธโร  อพฺโภกาสิโก  โหติ  ยถาสนฺถติโก
เวกฏิโกปิ    โหติ    วิกฏโภชนานุโยคมนุยุตฺโต    อาปานโกปิ    โหติ
อาปานกมนุยุตฺโต      สายํ     ตติยกํปิ     อุทโกโรหนานุโยคมนุยุตฺโต
วิหรตีติ ฯ
     [๒๖๗]  อเจลโก  เจปิ  กสฺสป  โหติ  มุตฺตาจาโร หตฺถาวเลขโน
ฯเปฯ    อิติ   เอวรูปํ   อทฺธมาสิกํปิ   ปริยายภตฺตโภชนานุโยคมนุยุตฺโต
วิหรติ    ฯ    ตสฺส   วายํ   สีลสมฺปทา   จิตฺตสมฺปทา   ปญฺญาสมฺปทา
อภาวิตา   โหติ   อสจฺฉิกตา   ฯ   อถโข  โส  อารกา  จ  สามญฺญา
อารกา  จ  พฺรหฺมญฺญา  ฯ  ยโต  โข  กสฺสป  ภิกฺขุ  อเวรํ  อพฺยาปชฺฌํ
เมตฺตจิตฺตํ     ภาเวติ     อาสวานญฺจ    ขยา    อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ
ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐ   ว   ธมฺเม  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช
วิหรติ ฯ อยํ วุจฺจติ กสฺสป ภิกฺขุ สมโณ อิติปิ พฺราหฺมโณ อิติปิ ฯ
     {๒๖๗.๑}   สากภกฺโข  เจปิ  กสฺสป  โหติ  สามากภกฺโข  ฯเปฯ
วนมูลผลาหาโร   ยาเปติ   ปวตฺตผลโภชี   ฯ   ตสฺส  วายํ  สีลสมฺปทา
จิตฺตสมฺปทา   ปญฺญาสมฺปทา   อภาวิตา   โหติ   อสจฺฉิกตา   ฯ  อถโข
โส   อารกา   จ   สามญฺญา   อารกา  จ  พฺรหฺมญฺญา  ฯ  ยโต  โข
กสฺสป   ภิกฺขุ   อเวรํ   อพฺยาปชฺฌํ   เมตฺตจิตฺตํ   ภาเวติ  อาสวานญฺจ
ขยา    อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ   ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐ   ว   ธมฺเม   สยํ
อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ฯ   อยํ   วุจฺจติ   กสฺสป
ภิกฺขุ สมโณ อิติปิ พฺราหฺมโณ อิติปิ ฯ
     {๒๖๗.๒}    สาณานิ    เจปิ    กสฺสป    ธาเรติ   มสาณานิปิ
ธาเรติ     ฯเปฯ     สายํ     ตติยกํปิ    อุทโกโรหนานุโยคมนุยุตฺโต
วิหรติ    ฯ    ตสฺส   วายํ   สีลสมฺปทา   จิตฺตสมฺปทา   ปญฺญาสมฺปทา
อภาวิตา   โหติ   อสจฺฉิกตา   ฯ   อถโข  โส  อารกา  จ  สามญฺญา
อารกา  จ  พฺรหฺมญฺญา  ฯ  ยโต  โข  กสฺสป ภิกฺขุ *- อเวรํ อพฺยาปชฺฌํ
เมตฺตจิตฺตํ     ภาเวติ     อาสวานญฺจ    ขยา    อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ
ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐ   ว   ธมฺเม  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช
วิหรติ ฯ อยํ วุจฺจติ กสฺสป ภิกฺขุ สมโณ อิติปิ พฺราหฺมโณ อิติปีติ ฯ
     [๒๖๘]   เอวํ   วุตฺเต   อเจโล   กสฺสโป  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
ทุกฺกรํ   โภ   โคตม   สามญฺญํ   ทุกฺกรํ   พฺรหฺมญฺญนฺติ   ฯ  ปกติ  โข
เอสา   กสฺสป   โลกสฺมึ   ทุกฺกรํ   สามญฺญํ   ทุกฺกรํ   พฺรหฺมญฺญนฺติ  ฯ
อเจลโก   เจปิ   กสฺสป   โหติ   มุตฺตาจาโร   หตฺถาวเลขโน  ฯเปฯ
อิติ   เอวรูปํ   อทฺธมาสิกํปิ  ปริยายภตฺตโภชนานุโยคมนุยุตฺโต  วิหรติ  ฯ
อิมาย   จ   กสฺสป   มตฺตาย   อิมินา  จ  ตโปปกฺกเมน  สามญฺญํ  วา
อภวิสฺส    พฺรหฺมญฺญํ   วา   ทุกฺกรํ   สุทุกฺกรํ   เนตํ   อภวิสฺส   กลฺลํ
วจนาย   ทุกฺกรํ   สามญฺญํ   ทุกฺกรํ   พฺรหฺมญฺญนฺติ   สกฺกา   จ  ปเนตํ
อภวิสฺส    กาตุํ    คหปตินา    วา    คหปติปุตฺเตน   วา   อนฺตมโส
กุมฺภทาสิยาปิ   หนฺทาหํ   อเจลโก   โหมิ   มุตฺตาจาโร  หตฺถาวเลขโน
ฯเปฯ    อิติ   เอวรูปํ   อทฺธมาสิกํปิ   ปริยายภตฺตโภชนานุโยคมนุยุตฺโต
วิหรามีติ ฯ
     {๒๖๘.๑}  ยสฺมา  จ  โข  กสฺสป  อญฺญเตฺรว  อิมาย  จ มตฺตาย
อญฺญตฺร   อิมินา   จ   ตโปปกฺกเมน   สามญฺญํ   วา   โหติ  พฺรหฺมญฺญํ
@เชิงอรรถ: * มีการแก้ไขคำ ภกฺขุ  เป็น ภิกฺขุ
วา   ทุกฺกรํ   สุทุกฺกรํ   ตสฺมา   เอตํ  กลฺลํ  วจนาย  ทุกฺกรํ  สามญฺญํ
ทุกฺกรํ   พฺรหฺมญฺญนฺติ   ฯ   ยโต  โข  กสฺสป  ภิกฺขุ  อเวรํ  อพฺยาปชฺฌํ
เมตฺตจิตฺตํ     ภาเวติ     อาสวานญฺจ    ขยา    อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ
ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐ   ว   ธมฺเม  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช
วิหรติ ฯ อยํ วุจฺจติ กสฺสป ภิกฺขุ สมโณ อิติปิ พฺราหฺมโณ อิติปิ ฯ
     {๒๖๘.๒}   สากภกฺโข  เจปิ  กสฺสป  โหติ  สามากภกฺโข  ฯเปฯ
วนมูลผลาหาโร   ยาเปติ  ปวตฺตผลโภชี  ฯ  อิมาย  จ  กสฺสป  มตฺตาย
อิมินา   จ   ตโปปกฺกเมน   สามญฺญํ   วา   อภวิสฺส   พฺรหฺมญฺญํ   วา
ทุกฺกรํ   สุทุกฺกรํ   เนตํ   อภวิสฺส   กลฺลํ   วจนาย   ทุกฺกรํ   สามญฺญํ
ทุกฺกรํ   พฺรหฺมญฺญนฺติ   ฯ   สกฺกา  จ  ปเนตํ  อภวิสฺส  กาตุํ  คหปตินา
วา   คหปติปุตฺเตน   วา   อนฺตมโส  กุมฺภทาสิยาปิ  หนฺทาหํ  สากภกฺโข
โหมิ สามากภกฺโข วา ฯเปฯ วนมูลผลาหาโร ยาเปมิ ปวตฺตผลโภชีติ ฯ
     {๒๖๘.๓}   ยสฺมา   จ  โข  กสฺสป  อญฺญเตฺรว  อิมาย  มตฺตาย
อญฺญตฺร   อิมินา   จ   ตโปปกฺกเมน   สามญฺญํ   วา   โหติ  พฺรหฺมญฺญํ
วา   ทุกฺกรํ   สุทุกฺกรํ   ตสฺมา   เอตํ  กลฺลํ  วจนาย  ทุกฺกรํ  สามญฺญํ
ทุกฺกรํ   พฺรหฺมญฺญนฺติ   ฯ   ยโต  โข  กสฺสป  ภิกฺขุ  อเวรํ  อพฺยาปชฺฌํ
เมตฺตจิตฺตํ     ภาเวติ     อาสวานญฺจ    ขยา    อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ
ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐ   ว   ธมฺเม  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช
วิหรติ ฯ อยํ วุจฺจติ กสฺสป ภิกฺขุ สมโณ อิติปิ พฺราหฺมโณ อิติปิ ฯ
     {๒๖๘.๔}  สาณานิ  เจปิ  กสฺสป ธาเรติ มสาณานิปิ ธาเรติ ฯเปฯ
สายํ   ตติยกํปิ   อุทโกโรหนานุโยคมนุยุตฺโต   วิหรติ   ฯ   อิมาย   จ
กสฺสป   มตฺตาย   อิมินา   จ   ตโปปกฺกเมน   สามญฺญํ   วา  อภวิสฺส
พฺรหฺมญฺญํ   วา   ทุกฺกรํ  สุทุกฺกรํ  เนตํ  อภวิสฺส  กลฺลํ  วจนาย  ทุกฺกรํ
สามญฺญํ   ทุกฺกรํ   พฺรหฺมญฺญนฺติ   ฯ   สกฺกา  จ  ปเนตํ  อภวิสฺส  กาตุํ
คหปตินา   วา   คหปติปุตฺเตน   วา   อนฺตมโส  กุมฺภทาสิยาปิ  หนฺทาหํ
สาณานิปิ    ธาเรมิ    มสาณานิปิ   ธาเรมิ   ฯเปฯ   สายํ   ตติยกํปิ
อุทโกโรหนานุโยคมนุยุตฺโต วิหรามีติ ฯ
     {๒๖๘.๕}  ยสฺมา  จ  โข  กสฺสป  อญฺญเตฺรว  อิมาย  จ มตฺตาย
อญฺญตฺร   อิมินา   จ   ตโปปกฺกเมน   สามญฺญํ   วา   โหติ  พฺรหฺมญฺญํ
วา   ทุกฺกรํ   สุทุกฺกรํ   ตสฺมา   เอตํ  กลฺลํ  วจนาย  ทุกฺกรํ  สามญฺญํ
ทุกฺกรํ   พฺรหฺมญฺญนฺติ   ฯ   ยโต  โข  กสฺสป  ภิกฺขุ  อเวรํ  อพฺยาปชฺฌํ
เมตฺตจิตฺตํ     ภาเวติ     อาสวานญฺจ    ขยา    อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ
ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐ   ว   ธมฺเม  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช
วิหรติ ฯ อยํ วุจฺจติ กสฺสป ภิกฺขุ สมโณ อิติปิ พฺราหฺมโณ อิติปีติ ฯ
     [๒๖๙]   เอวํ   วุตฺเต   อเจโล   กสฺสโป  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
ทุชฺชาโน   โภ   โคตม   สมโณ  ทุชฺชาโน  พฺราหฺมโณติ  ฯ  ปกติ  โข
เอสา   กสฺสป   โลกสฺมึ   ทุชฺชาโน  สมโณ  ทุชฺชาโน  พฺราหฺมโณติ  ฯ
อเจลโก   เจปิ   กสฺสป   โหติ   มุตฺตาจาโร   หตฺถาวเลขโน  ฯเปฯ
อิติ    เอวรูปํ   อทฺธมาสิกํปิ   ปริยายภตฺตโภชนานุโยคมนุยุตฺโต   วิหรติ
อิมาย   จ   กสฺสป   มตฺตาย   อิมินา   จ  ตโปปกฺกเมน  สมโณ  วา
อภวิสฺส   พฺราหฺมโณ   วา   ทุชฺชาโน  สุทุชฺชาโน  เนตํ  อภวิสฺส  กลฺลํ
วจนาย   ทุชฺชาโน   สมโณ   ทุชฺชาโน   พฺราหฺมโณติ   ฯ   สกฺกา  จ
ปเนตํ   อภวิสฺส   ญาตุํ   คหปตินา   วา  คหปติปุตฺเตน  วา  อนฺตมโส
กุมฺภทาสิยาปิ   อยํปิ   อเจโล  มุตฺตาจาโร  หตฺถาวเลขโน  ฯเปฯ  อิติ
เอวรูปํ อทฺธมาสิกํปิ ปริยายภตฺตโภชนานุโยคมนุยุตฺโต วิหรตีติ ฯ
     {๒๖๙.๑}  ยสฺมา จ โข กสฺสป อญฺญเตฺรว อิมาย จ มตฺตาย อญฺญตฺร
อิมินา   จ  ตโปปกฺกเมน  สมโณ  วา  โหติ  พฺราหฺมโณ  วา  ทุชฺชาโน
สุทุชฺชาโน   ตสฺมา   เอตํ   กลฺลํ  วจนาย  ทุชฺชาโน  สมโณ  ทุชฺชาโน
พฺราหฺมโณติ  ฯ  ยโต  โข  กสฺสป  ภิกฺขุ  อเวรํ  อพฺยาปชฺฌํ  เมตฺตจิตฺตํ
ภาเวติ   อาสวานญฺจ   ขยา   อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ  ปญฺญาวิมุตฺตึ  ทิฏฺเฐ
ว  ธมฺเม  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  อยํ  วุจฺจติ
กสฺสป ภิกฺขุ สมโณ อิติปิ พฺราหฺมโณ อิติปิ ฯ
     {๒๖๙.๒}   สากภกฺโข  เจปิ  กสฺสป  โหติ  สามากภกฺโข  ฯเปฯ
วนมูลผลาหาโร   ยาเปติ  ปวตฺตผลโภชี  ฯ  อิมาย  จ  กสฺสป  มตฺตาย
อิมินา  จ  ตโปปกฺกเมน  สมโณ  วา  อภวิสฺส  พฺราหฺมโณ  วา ทุชฺชาโน
สุทุชฺชาโน   เนตํ   อภวิสฺส  กลฺลํ  วจนาย  ทุชฺชาโน  สมโณ  ทุชฺชาโน
พฺราหฺมโณติ   ฯ   สกฺกา   จ   ปเนโส  อภวิสฺส  ญาตุํ  คหปตินา  วา
คหปติปุตฺเตน   วา  อนฺตมโส  กุมฺภทาสิยาปิ  อยํ  สากภกฺโข  วา  โหติ
สามากภกฺโข   ฯเปฯ   วนมูลผลาหาโร   ยาเปติ   ปวตฺตผลโภชีติ   ฯ
ยสฺมา  จ  โข  กสฺสป  อญฺญเตฺรว   อิมาย  จ มตฺตาย อญฺญตฺร อิมินา จ
ตโปปกฺกเมน    สมโณ    วา    โหติ    พฺราหฺมโณ   วา   ทุชฺชาโน
สุทุชฺชาโน    ตสฺมา    เอตํ    กลฺลํ    วจนาย    ทุชฺชาโน   สมโณ
ทุชฺชาโน   พฺราหฺมโณติ   ฯ   ยโต   จ   โข   กสฺสป   ภิกฺขุ  อเวรํ
อพฺยาปชฺฌํ       เมตฺตจิตฺตํ      ภาเวติ      อาสวานญฺจ      ขยา
อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ     ปญฺญาวิมุตฺตึ     ทิฏฺเฐ    ว    ธมฺเม    สยํ
อภิญฺญา     สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    ฯ    อยํ    วุจฺจติ
กสฺสป ภิกฺขุ สมโณ อิติปิ พฺราหฺมโณ อิติปิ ฯ
     {๒๖๙.๓}  สาณานิ  เจปิ  กสฺสป ธาเรติ มสาณานิปิ ธาเรติ ฯเปฯ
สายํ   ตติยกํปิ   อุทโกโรหนานุโยคมนุยุตฺโต   วิหรติ   ฯ   อิมาย   จ
กสฺสป   มตฺตาย   อิมินา   จ   ตโปปกฺกเมน   สมโณ   วา   อภวิสฺส
พฺราหฺมโณ   วา   ทุชฺชาโน   สุทุชฺชาโน  เนตํ  อภวิสฺส  กลฺลํ  วจนาย
ทุชฺชาโน   สมโณ   ทุชฺชาโน   พฺราหฺมโณติ   ฯ   สกฺกา   จ  ปเนโส
อภวิสฺส    ญาตุํ    คหปตินา    วา    คหปติปุตฺเตน   วา   อนฺตมโส
กุมฺภทาสิยาปิ   อยํ   สาณานิปิ   ธาเรติ   มสาณานิปิ   ธาเรติ  ฯเปฯ
สายํ ตติยกํปิ อุทโกโรหนานุโยคมนุยุตฺโต วิหรตีติ ฯ
     {๒๖๙.๔}  ยสฺมา จ โข กสฺสป อญฺญเตฺรว อิมาย จ มตฺตาย อญฺญตฺร
อิมินา   จ  ตโปปกฺกเมน  สมโณ  วา  โหติ  พฺราหฺมโณ  วา  ทุชฺชาโน
สุทุชฺชาโน   ตสฺมา   เอตํ   กลฺลํ  วจนาย  ทุชฺชาโน  สมโณ  ทุชฺชาโน
พฺราหฺมโณติ  ยโต  จ  โข  กสฺสป  ภิกฺขุ  อเวรํ  อพฺยาปชฺฌํ  เมตฺตจิตฺตํ
ภาเวติ   อาสวานญฺจ   ขยา   อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ  ปญฺญาวิมุตฺตึ  ทิฏฺเฐ
ว  ธมฺเม  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  อยํ  วุจฺจติ
กสฺสป ภิกฺขุ สมโณ อิติปิ พฺราหฺมโณ อิติปีติ ฯ
     [๒๗๐]  เอวํ  วุตฺเต  อเจโล  กสฺสโป  ภควนฺตํ เอตทโวจ กตมา
ปน    สา   โภ   โคตม   สีลสมฺปทา   กตมา   จิตฺตสมฺปทา   กตมา
ปญฺญาสมฺปทาติ   ฯ   อิธ   กสฺสป   ตถาคโต   โลเก  อุปฺปชฺชติ  อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ ฯเปฯ วิตฺถาเรตพฺโพ ฯ
     {๒๗๐.๑}   กถญฺจ  กสฺสป  ภิกฺขุ  สีลสมฺปนฺโน  โหติ  อิธ  กสฺสป
ภิกฺขุ   ปาณาติปาตํ   ปหาย   ปาณาติปาตา  ปฏิวิรโต  โหติ  นิหิตทณฺโฑ
นิหิตสตฺโถ   ลชฺชี   ทยาปนฺโน   สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี   วิหรติ  อิทํปิสฺส
โหติ  สีลสมฺปทาย  ฯเปฯ  โส  อิมินา  อริเยน  สีลกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต
อชฺฌตฺตํ   อนวชฺชสุขํ   ปฏิสํเวเทติ   เอวํ   กสฺสป   ภิกฺขุ  สีลสมฺปนฺโน
โหติ  อยํ  โข  สา  กสฺสป  สีลสมฺปทา  ฯเปฯ  ปฐมํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช
วิหรติ   อิทํปิสฺส   โหติ   จิตฺตสมฺปทาย   อยํ  โข  กสฺสป  จิตฺตสมฺปทา
ฯเปฯ    ญาณทสฺสนาย    จิตฺตํ    อภินีหรติ    อภินินฺนาเมติ   อิทํปิสฺส
โหติ    ปญฺญาสมฺปทาย    ฯเปฯ    นาปรํ    อิตฺถตฺตายาติ   ปชานาติ
อิทํปิสฺส   โหติ   ปญฺญาสมฺปทา   อยํ   โข   กสฺสป   ญาณสมฺปทา   ฯ
อิมาย    จ    กสฺสป    สีลสมฺปทาย    จิตฺตสมฺปทาย   ปญฺญาสมฺปทาย
อญฺญา    สีลสมฺปทา    จิตฺตสมฺปทา    ปญฺญาสมฺปทา   อุตฺตริตรา   วา
ปณีตตรา วา นตฺถิ ฯ
     [๒๗๑]   สนฺติ   กสฺสป   เอเก   สมณพฺราหฺมณา  สีลวาทา  เต
อเนกปริยาเยน   สีลวณฺณํ   ภาสนฺติ   ฯ   ยาวตา  กสฺสป  อริยํ  ปรมํ
สีลํ   นาหํ   ตตฺถ   อตฺตโน  สมสมํ  สมนุปสฺสามิ  กุโต  ภิยฺโย  อถโข
อหเมว   ตตฺถ   ภิยฺโย   ยทิทํ   อธิสีลํ   ฯ   สนฺติ   กสฺสป   เอเก
สมณพฺราหฺมณา   ตโปชิคุจฺฉวาทา   เต   อเนกปริยาเยน   ตโปชิคุจฺฉาย
วณฺณํ   ภาสนฺติ   ฯ   ยาวตา   กสฺสป   อริยา   ปรมา   ตโปชิคุจฺฉา
นาหํ   ตตฺถ   อตฺตโน   สมสมํ   สมนุปสฺสามิ   กุโต   ภิยฺโย   อถโข
อหเมว   ตตฺถ   ภิยฺโย   ยทิทํ   อธิเชคุจฺฉํ   ฯ  สนฺติ  กสฺสป  เอเก
สมณพฺราหฺมณา     ปญฺญาวาทา     เต     อเนกปริยาเยน    ปญฺญาย
วณฺณํ   ภาสนฺติ  ฯ  ยาวตา  กสฺสป  อริยา  ปรมา  ปญฺญา  นาหํ  ตตฺถ
อตฺตโน   สมสมํ   สมนุปสฺสามิ   กุโต   ภิยฺโย   อถโข  อหเมว  ตตฺถ
ภิยฺโย   ยทิทํ   อธิปญฺญํ   ฯ   สนฺติ   กสฺสป   เอเก   สมณพฺราหฺมณา
วิมุตฺติวาทา    เต   อเนกปริยาเยน   วิมุตฺติยา   วณฺณํ   ภาสนฺติ   ฯ
ยาวตา   กสฺสป   อริยา   ปรมา  วิมุตฺติ  นาหํ  ตตฺถ  อตฺตโน  สมสมํ
สมนุปสฺสามิ กุโต ภิยฺโย อถโข อหเมว ตตฺถ ภิยฺโย ยทิทํ อธิวิมุตฺติ ฯ
     [๒๗๒]   ฐานํ   โข   ปเนตํ   กสฺสป   วิชฺชติ  ยํ  อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา   เอวํ   วเทยฺยุํ   สีหนาทํ   โข   สมโณ   โคตโม  นทติ
ตญฺจ   โข   สุญฺญาคาเร   นทติ   โน   จ   ปริสาสูติ   ฯ  เต  มา
เหวนฺติสฺสุ   วจนียา   ฯ   สีหนาทญฺจ   สมโณ  โคตโม  นทติ  ปริสาสุ
จ   นทติ   โน  จ  สุญฺญาคาเร  นทตีติ  เอวมสฺสุ  กสฺสป  วจนียา  ฯ
ฐานํ   โข   ปเนตํ   กสฺสป   วิชฺชติ   ยํ   อญฺญติตฺถิยา   ปริพฺพาชกา
เอวํ   วเทยฺยุํ   สีหนาทํ   สมโณ   โคตโม   นทติ  ปริสาสุ  จ  นทติ
โน   จ   โข  วิสารโท  นทตีติ  ฯ  เต  มา  เหวนฺติสฺสุ  วจนียา  ฯ
สีหนาทญฺจ   สมโณ   โคตโม   นทติ   ปริสาสุ  จ  นทติ  วิสารโท  จ
นทตีติ เอวมสฺสุ กสฺสป วจนียา ฯ
     {๒๗๒.๑}   ฐานํ   โข   ปเนตํ  กสฺสป  วิชฺชติ  ยํ  อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา    เอวํ    วเทยฺยุํ   สีหนาทญฺจ   สมโณ   โคตโม   นทติ
ปริสาสุ  จ  นทติ  วิสารโท  จ  นทติ  โน  จ  โข  นํ  ปญฺหํ  ปุจฺฉนฺติ
ปญฺหญฺจ   นํ   ปุจฺฉนฺติ   โน   จ  โข  เนสํ  ปญฺหํ  ปุฏฺโฐ  พฺยากโรติ
ปญฺหญฺจ   เนสํ   ปุฏฺโฐ   พฺยากโรติ   โน   จ   ปญฺหสฺส  พฺยากรเณน
จิตฺตํ   อาราเธติ   ปญฺหสฺส  จ  พฺยากรเณน  จิตฺตํ  อาราเธติ  โน  จ
โข   โสตพฺพํ   มญฺญนฺติ   โสตพฺพญฺจสฺส   มญฺญนฺติ  โน  จ  โข  สุตฺวา
ปสีทนฺติ   สุตฺวา   จสฺส   ปสีทนฺติ   โน  จ  โข  ปสนฺนา  ปสนฺนาการํ
กโรนฺติ   ปสนฺนา   จ   ปสนฺนาการํ   กโรนฺติ  โน  จ  โข  ตถตฺตาย
ปฏิปชฺชนฺติ    ตถตฺตาย    จ   ปฏิปชฺชนฺติ   โน   จ   โข   ปฏิปนฺนา
อาราเธนฺตีติ   ฯ  เต  มา  เหวนฺติสฺสุ  วจนียา  ฯ  สีหนาทญฺจ  สมโณ
โคตโม   นทติ   ปริสาสุ   จ   นทติ  วิสารโท  จ  นทติ  ปญฺหญฺจ  นํ
ปุจฺฉนฺติ   ปญฺหญฺจ  เนสํ  ปุฏฺโฐ  พฺยากโรติ  ปญฺหสฺส  จ  เวยฺยากรเณน
จิตฺตํ    อาราเธติ   โสตพฺพญฺจสฺส   มญฺญนฺติ   สุตฺวา   จสฺส   ปสีทนฺติ
ปสนฺนา   จ   ปสนฺนาการํ   กโรนฺติ   ตถตฺตาย   ปฏิปชฺชนฺติ  ปฏิปนฺนา
จ อาราเธนฺตีติ เอวมสฺสุ กสฺสป วจนียา ฯ
     {๒๗๒.๒} เอกมิทาหํ กสฺสป สมยํ ราชคเห วิหรามิ คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ฯ
ตตฺร   มํ   อญฺญตโร   เต   สพฺรหฺมจารี  นิโคฺรโธ  นาม  ปริพฺพาชโก
อธิเชคุจฺเฉ   ปญฺหํ  ปุจฺฉิ  ตสฺสาหํ  อธิเชคุจฺเฉ  ปญฺหํ  ปุฏฺโฐ  พฺยากาสึ
พฺยากเต จ ปน เม อตฺตมโน อโหสิ ปรํ วิย มตฺตายาติ ฯ
     [๒๗๓]  โก  หิ  ภนฺเต  ภควโต  ธมฺมํ  สุตฺวา  น อตฺตมโน อสฺส
ปรํ   วิย   มตฺตาย   อหํปิ   ภนฺเต   ภควโต  ธมฺมํ  สุตฺวา  อตฺตมโน
ปรํ   วิย   มตฺตาย   อภิกฺกนฺตํ   ภนฺเต   อภิกฺกนฺตํ  ภนฺเต  เสยฺยถาปิ
ภนฺเต   นิกฺกุชฺชิตํ   วา  อุกฺกุชฺเชยฺย  ปฏิจฺฉนฺนํ  วา  วิวเรยฺย  มูฬฺหสฺส
วา  มคฺคํ  อาจิกฺเขยฺย  อนฺธกาเร  วา  เตลปชฺโชตํ ธาเรยฺย จกฺขุมนฺโต
รูปานิ   ทกฺขนฺตีติ   เอวเมว  ภควตา  อเนกปริยาเยน  ธมฺโม  เทสิโต
เอสาหํ    ภนฺเต    ภควนฺตํ    สรณํ   คจฺฉามิ   ธมฺมญฺจ   ภิกฺขุสํฆญฺจ
ลเภยฺยาหํ ภนฺเต ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชํ ลเภยฺยํ อุปสมฺปทนฺติ ฯ
     [๒๗๔]   โย   โข   กสฺสป  อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ  อิมสฺมึ  ธมฺมวินเย
อากงฺขติ    ปพฺพชฺชํ    อากงฺขติ   อุปสมฺปทํ   โส   จตฺตาโร   มาเส
ปริวสติ   จตุนฺนํ   มาสานํ   อจฺจเยน  อารทฺธจิตฺตา  ภิกฺขู  ปพฺพาเชนฺติ
อุปสมฺปาเทนฺติ   ภิกฺขุภาวาย  อปิจ  เมตฺถ  ปุคฺคลเวมตฺตตา  วิทิตาติ  ฯ
สเจ   ภนฺเต   อญฺญติตฺถิยปุพฺโพ   อิมสฺมึ  ธมฺมวินเย  อากงฺขติ  ปพฺพชฺชํ
อากงฺขติ  อุปสมฺปทํ  จตฺตาโร  มาเส  ปริวสติ  จตุนฺนํ  มาสานํ อจฺจเยน
อารทฺธจิตฺตา   ภิกฺขู   ปพฺพาเชนฺติ   อุปสมฺปาเทนฺติ   ภิกฺขุภาวาย   อหํ
จตฺตาริ   วสฺสานิ  ปริวสิสฺสามิ  จตุนฺนํ  วสฺสานํ  อจฺจเยน  อารทฺธจิตฺตา
ภิกฺขู   ปพฺพาเชนฺติ   อุปสมฺปาเทนฺติ   ภิกฺขุภาวายาติ   ฯ   อลตฺถ  โข
อเจโล   กสฺสโป   ภควโต   สนฺติเก   ปพฺพชฺชํ   อลตฺถ  อุปสมฺปทํ  ฯ
อจิรูปสมฺปนฺโน   โข   ปนายสฺมา  กสฺสโป  เอโก  วูปกฏฺโฐ  อปฺปมตฺโต
อาตาปี  ปหิตตฺโต  วิหรนฺโต  นจิรสฺเสว  ยสฺสตฺถาย  กุลปุตฺตา  สมฺมเทว
อคารสฺมา    อนคาริยํ    ปพฺพชนฺติ    ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ
ทิฏฺเฐ   ว   ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ
ขีณา   ชาติ   วุสิตํ   พฺรหฺมจริยํ   กตํ   กรณียํ   นาปรํ  อิตฺถตฺตายาติ
อพฺภญฺญาสิ ฯ อญฺญตโร โข ปนายสฺมา กสฺสโป อรหตํ อโหสีติ ฯ
                มหาสีหนาทสุตฺตํ อฏฺฐมํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                         ---------------
                    โปฏฺฐปาทสุตฺตํ นวมํ
     [๒๗๕]  เอวมฺเม  สุตํ  ฯ  เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน  อนาถปิณฺฑิกสฺสาราเม  ฯ  เตน  โข  ปน  สมเยน โปฏฺฐปาโท
ปริพฺพาชโก   สมยปฺปวาทเก   ติณฺฑุกาจิเร   เอกสาริเก   มลฺลิการาเม
ปฏิวสติ  มหติยา  ปริพฺพาชกปริสาย  สทฺธึ  ตึสมตฺเตหิ  ปริพฺพาชกสเตหิ ฯ
อถโข   ภควา   ปุพฺพณฺหสมยํ   นิวาเสตฺวา   ปตฺตจีวรมาทาย  สาวตฺถิยํ
ปิณฺฑาย   ปาวิสิ   ฯ  อถโข  ภควโต  เอตทโหสิ  อติปฺปโค  โข  ตาว
สาวตฺถิยํ   ปิณฺฑาย   จริตุํ  ยนฺนูนาหํ  เยน  สมยปฺปวาทโก  ติณฺฑุกาจิโร
เอกสาลิโก มลฺลิการาโม เยน โปฏฺฐปาโท ปริพฺพาชโก เตนุปสงฺกเมยฺยนฺติ ฯ
อถโข  ภควา  เยน  สมยปฺปวาทโก ติณฺฑุกาจิโร เอกสาลิโก มลฺลิการาโม
เตนุปสงฺกมิ ฯ
     [๒๗๖]  เตน  โข  ปน  สมเยน  โปฏฺฐปาโท ปริพฺพาชโก มหติยา
ปริพฺพาชกปริสาย  สทฺธึ  นิสินฺโน  โหติ  อุนฺนาทินิยา อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทาย
อเนกวิหิตํ   ติรจฺฉานกถํ  กเถนฺติยา  ฯ  เสยฺยถีทํ  ฯ  ราชกถํ  โจรกถํ
มหามตฺตกถํ     เสนากถํ     ภยกถํ    ยุทฺธกถํ    อนฺนกถํ    ปานกถํ
วตฺถกถํ    สยนกถํ   มาลากถํ   คนฺธกถํ   ญาติกถํ   ยานกถํ   คามกถํ
นิคมกถํ   นครกถํ   ชนปทกถํ   อิตฺถีกถํ   ปุริสกถํ   สุรากถํ   วิสิขากถํ
กุมฺภฏฺฐานกถํ    ปุพฺพเปตกถํ    นานตฺตกถํ   โลกกฺขายิกํ   สมุทฺทกฺขายิกํ
อิติภวาภวกถํ   อิติ   วา   ฯ   อทฺทสา  โข  โปฏฺฐปาโท  ปริพฺพาชโก
ภควนฺตํ    ทูรโต    ว    อาคจฺฉนฺตํ    ทิสฺวาน   สกปริสํ   สณฺฐเปสิ
อปฺปสทฺทา   โภนฺโต   โหนฺตุ   มา   โภนฺโต   สทฺทมกตฺถ  อยํ  สมโณ
โคตโม   อาคจฺฉติ   อปฺปสทฺทกาโม   โข  ปนายสฺมา  โส  อปฺปสทฺทสฺส
วณฺณวาที    อปฺเปวนาม    อปฺปสทฺทํ    ปริสํ   วิทิตฺวา   อุปสงฺกมิตพฺพํ
มญฺเญยฺยาติ ฯ เอวํ วุตฺเต เต ปริพฺพาชกา ตุณฺหี อเหสุํ ฯ
     [๒๗๗]  อถโข  ภควา เยน โปฏฺฐปาโท ปริพฺพาชโก เตนุปสงฺกมิ ฯ
อถโข  โปฏฺฐปาโท  ปริพฺพาชโก  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  เอตุ  โข  ภนฺเต
ภควา   สฺวาคตํ   ภนฺเต   ภควโต   จิรสฺสํ   โข  ภนฺเต  ภควา  อิมํ
ปริยายมกาสิ   ยทิทํ   อิธาคมนาย   นิสีทตุ   ภนฺเต   ภควา  อิทมาสนํ
ปญฺญตฺตนฺติ   ฯ   นิสีทิ   ภควา   ปญฺญตฺเต   อาสเน  ฯ  โปฏฺฐปาโทปิ
โข   ปริพฺพาชโก   อญฺญตรํ  นีจํ  อาสนํ  คเหตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ
เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ   โข   โปฏฺฐปาทํ   ปริพฺพาชกํ   ภควา   เอตทโวจ
กาย   โนตฺถ   โปฏฺฐปาท   เอตรหิ   กถาย  สนฺนิสินฺนา  กา  จ  ปน
โว อนฺตรากถา วิปฺปกตาติ ฯ
     [๒๗๘]  เอวํ  วุตฺเต  โปฏฺฐปาโท  ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ
ติฏฺฐเตสา   ภนฺเต   กถา   ยาย   มยํ   เอตรหิ   กถาย  สนฺนิสินฺนา
เนสา   ภนฺเต   กถา   ภควโต   ทุลฺลภา   ภวิสฺสติ  ปจฺฉาปิ  สวนาย
ปุริมานิ   ภนฺเต   ทิวสานิ   ปุริมตรานิ  นานาติตฺถิยานํ  สมณพฺราหฺมณานํ
โกตุหลสาลาย    สนฺนิสินฺนานํ    สนฺนิปติตานํ    อภิสญฺญานิโรเธ   กถา
อุทปาทิ   กถํ   นุ   โข   โภ   อภิสญฺญานิโรโธ   โหตีติ  ตเตฺรกจฺเจ
เอวมาหํสุ   อเหตุ   อปฺปจฺจยา   ปุริสสฺส  สญฺญา  อุปฺปชฺชติปิ  นิรุชฺฌติปิ
ยสฺมึ   สมเย   อุปฺปชฺชติ   สญฺญี   ตสฺมึ   สมเย   โหติ  ยสฺมึ  สมเย
นิรุชฺฌติ    อสญฺญี   ตสฺมึ   สมเย   โหตีติ   อิตฺเถเก   อภิสญฺญานิโรธํ
ปญฺญเปนฺติ   ตมญฺโญ  เอวมาห  น  โข  ปน  เมตํ  โภ  เอวํ  ภวิสฺสติ
สญฺญา   หิ   โภ   ปุริสสฺส   อตฺตา   โส   จ  โข  อุเปติปิ  อเปติปิ
ยสฺมึ   สมเย   อุเปติ  สญฺญี  ตสฺมึ  สมเย  โหติ  ยสฺมึ  สมเย  อเปติ
อสญฺญี ตสฺมึ สมเย โหตีติ อิตฺเถเก อภิสญฺญานิโรธํ ปญฺญเปนฺติ
     {๒๗๘.๑}  ตมญฺโญ  เอวมาห  น  โข  ปน เมตํ โภ เอวํ ภวิสฺสติ
สนฺติ   หิ   โภ   สมณพฺราหฺมณา   มหิทฺธิกา   มหานุภาวา  เต  อิมสฺส
ปุริสสฺส     สญฺญํ     อุปกฑฺฒนฺติปิ     อปกฑฺฒนฺติปิ     ยสฺมึ    สมเย
อุปกฑฺฒนฺติ   สญฺญี   ตสฺมึ   สมเย   โหติ   ยสฺมึ   สมเย   อปกฑฺฒนฺติ
อสญฺญี   ตสฺมึ   สมเย   โหตีติ   อิตฺเถเก   อภิสญฺญานิโรธํ  ปญฺญเปนฺติ
ตมญฺโญ  เอวมาห  น  โข  ปน เมตํ โภ เอวํ ภวิสฺสติ สนฺติ หิ โภ เทวา
มหิทฺธิกา   มหานุภาวา   เต   อิมสฺส   ปุริสสฺส   สญฺญํ   อุปกฺกฑฺฒนฺติปิ
อปกฺกฑฺฒนฺติปิ    ยสฺมึ    สมเย    อุปกฺกฑฺฒนฺติ   สญฺญี   ตสฺมึ   สมเย
โหติ    ยสฺมึ   สมเย   อปกฺกฑฺฒนฺติ   อสญฺญี   ตสฺมึ   สมเย   โหตีติ
อิตฺเถเก   อภิสญฺญานิโรธํ   ปญฺญเปนฺติ  ตสฺส  มยฺหํ  ภนฺเต  ภควนฺตํเยว
อารพฺภ  สติ  อุทปาทิ  อโห  นูน  ภควา  อโห  นูน  สุคโต  โย อิเมสํ
ธมฺมานํ    สุกุสโลติ    ภควา    ภนฺเต    กุสโล    ภควา   ปกตญฺญู
อภิสญฺญานิโรธสฺส กถนฺนุ โข ภนฺเต อภิสญฺญานิโรโธ โหตีติ ฯ
     [๒๗๙]   ตตฺร   โปฏฺฐปาท  เย  เต  สมณพฺราหฺมณา  เอวมาหํสุ
อเหตุ   อปฺปจฺจยา   ปุริสสฺส   สญฺญา   อุปฺปชฺชติปิ  นิรุชฺฌติปีติ  อาทิโต
ว  เนสํ  อปรทฺธํ  ฯ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  ฯ สเหตุ หิ โปฏฺฐปาท สปฺปจฺจยา
ปุริสสฺส    สญฺญา    อุปฺปชฺชติปิ    นิรุชฺฌติปิ   สิกฺขา   เอกา   สญฺญา
อุปฺปชฺชติปิ สิกฺขา เอกา สญฺญา นิรุชฺฌติปิ
     {๒๗๙.๑}  กา  จ สิกฺขาติ ภควา อโวจ ฯ อิธ โปฏฺฐปาท ตถาคโต
โลเก  อุปฺปชฺชติ  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  ฯเปฯ  (ยถา  สามญฺญผเล เอวํ
วิตฺถาเรตพฺพํ)  ฯ  เอวํ  โข  โปฏฺฐปาท  ภิกฺขุ  สีลสมฺปนฺโน โหติ ฯเปฯ
ตสฺสิเม   ปญฺจ   นีวรเณ  ปหีเน  อตฺตนิ  สมนุปสฺสโต  ปาโมชฺชํ  ชายติ
ปมุทิตสฺส   ปีติ   ชายติ   ปีติมนสฺส   กาโย   ปสฺสมฺภติ   ปสฺสทฺธกาโย
สุขํ  เวทยติ  สุขิโน  จิตฺตํ  สมาธิยติ  ฯ  โส  วิวิจฺเจว  กาเมหิ วิวิจฺจ
อกุสเลหิ   ธมฺเมหิ   สวิตกฺกํ   สวิจารํ   วิเวกชํ   ปีติสุขํ  ปฐมํ  ฌานํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ตสฺส   ยา   ปุริมา   กามสญฺญา   สา   นิรุชฺฌติ
วิเวกชปีติสุขสุขุมสจฺจสญฺญา         ตสฺมึ         สมเย        โหติ
วิเวกชปีติสุขสุขุมสจฺจสญฺญีเยว    ตสฺมึ   โหติ   เอวํปิ   สิกฺขา   เอกา
สญฺญา   อุปฺปชฺชติ   สิกฺขา   เอกา   สญฺญา   นิรุชฺฌติ   อยํปิ  สิกฺขาติ
ภควา อโวจ ฯ
     [๒๘๐]   ปุน   จปรํ   โปฏฺฐปาท  ภิกฺขุ  วิตกฺกวิจารานํ  วูปสมา
อชฺฌตฺตํ   สมฺปสาทนํ   เจตโส   เอโกทิภาวํ  อวิตกฺกํ  อวิจารํ  สมาธิชํ
ปีติสุขํ  ทุติยํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ตสฺส  ยา  ปุริมา วิเวกชปีติสุข-
สุขุมสจฺจสญฺญา      สา      นิรุชฺฌติ      สมาธิชปีติสุขสุขุมสจฺจสญฺญา
ตสฺมึ    สมเย    โหติ   สมาธิชปีติสุขสุขุมสจฺจสญฺญีเยว   ตสฺมึ   สมเย
โหติ   เอวํปิ   สิกฺขา  เอกา  สญฺญา  อุปฺปชฺชติ  สิกฺขา  เอกา  สญฺญา
นิรุชฺฌติ อยํปิ สิกฺขาติ ภควา อโวจ ฯ
     [๒๘๑]  ปุน  จปรํ  โปฏฺฐปาท  ภิกฺขุ  ปีติยา จ วิราคา อุเปกฺขโก
จ   วิหรติ   สโต  จ  สมฺปชาโน  สุขญฺจ  กาเยน  ปฏิสํเวเทติ  ยํ  ตํ
อริยา    อาจิกฺขนฺติ    อุเปกฺขโก   สติมา   สุขวิหารีติ   ตติยํ   ฌานํ
อุปสมฺปชฺช    วิหรติ   ตสฺส   ยา   ปุริมา   สมาธิชปีติสุขสุขุมสจฺจสญฺญา
สา    นิรุชฺฌติ    อุเปกฺขาสุขสุขุมสจฺจสญฺญา    ตสฺมึ    สมเย    โหติ
อุเปกฺขาสุขสุขุมสจฺจสญฺญีเยว    ตสฺมึ    สมเย   โหติ   เอวํปิ   สิกฺขา
เอกา   สญฺญา   อุปฺปชฺชติ   สิกฺขา   เอกา   สญฺญา   นิรุชฺฌติ   อยํปิ
สิกฺขาติ ภควา อโวจ ฯ
     [๒๘๒]  ปุน  จปรํ  โปฏฺฐปาท  ภิกฺขุ  สุขสฺส  จ  ปหานา ทุกฺขสฺส
จ   ปหานา   ปุพฺเพ   ว   โสมนสฺสโทมนสฺสานํ  อตฺถงฺคมา  อทุกฺขมสุขํ
อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ  จตุตฺถํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ตสฺส  ยา  ปุริมา
อุเปกฺขาสุขสุขุมสจฺจสญฺญา     สา    นิรุชฺฌติ    อทุกฺขมสุขสุขุมสจฺจสญฺญา
ตสฺมึ   สมเย   โหติ   อทุกฺขมสุขสุขุมสจฺจสญฺญีเยว   ตสฺมึ  สมเย  โหติ
เอวํปิ  สิกฺขา  เอกา  สญฺญา  อุปฺปชฺชติ  สิกฺขา  เอกา  สญฺญา  นิรุชฺฌติ
อยํปิ สิกฺขาติ ภควา อโวจ ฯ
     [๒๘๓]   ปุน   จปรํ   โปฏฺฐปาท   ภิกฺขุ   สพฺพโส   รูปสญฺญานํ
สมติกฺกมา    ปฏิฆสญฺญานํ    อตฺถงฺคมา    นานตฺตสญฺญานํ   อมนสิการา
อนนฺโต   อากาโสติ   อากาสานญฺจายตนํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ตสฺส  ยา
ปุริมา    รูปสญฺญา    สา    นิรุชฺฌติ   อากาสานญฺจายตนสุขุมสจฺจสญฺญา
ตสฺมึ     สมเย    โหติ    อากาสานญฺจายตนสุขุมสจฺจสญฺญีเยว    ตสฺมึ
สมเย   โหติ   เอวํปิ  สิกฺขา  เอกา  สญฺญา  อุปฺปชฺชติ  สิกฺขา  เอกา
สญฺญา นิรุชฺฌติ อยํปิ สิกฺขาติ ภควา อโวจ ฯ
     [๒๘๔]  ปุน  จปรํ  โปฏฺฐปาท  ภิกฺขุ  สพฺพโส  อากาสานญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม     อนนฺตํ     วิญฺญาณนฺติ     วิญฺญาณญฺจายตนํ    อุปสมฺปชฺช
วิหรติ    ตสฺส    ยา   ปุริมา   อากาสานญฺจายตนสุขุมสจฺจสญฺญา   สา
นิรุชฺฌติ     วิญฺญาณญฺจายตนสุขุมสจฺจสญฺญา     ตสฺมึ     สมเย    โหติ
วิญฺญาณญฺจายตนสุขุมสจฺจสญฺญีเยว     ตสฺมึ     สมเย    โหติ    เอวํปิ
สิกฺขา   เอกา   สญฺญา   อุปฺปชฺชติ   สิกฺขา   เอกา   สญฺญา  นิรุชฺฌติ
อยํปิ สิกฺขาติ ภควา อโวจ ฯ
     [๒๘๕]   ปุน   จปรํ  โปฏฺฐปาท  ภิกฺขุ  สพฺพโส  วิญฺญาณญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม    นตฺถิ    กิญฺจีติ    อากิญฺจญฺญายตนํ    อุปสมฺปชฺช   วิหรติ
ตสฺส    ยา    ปุริมา    วิญฺญาณญฺจายตนสุขุมสจฺจสญฺญา   สา   นิรุชฺฌติ
อากิญฺจญฺญายตนสุขุมสจฺจสญฺญา        ตสฺมึ        สมเย        โหติ
อากิญฺจญฺญายตนสุขุมสจฺจสญฺญีเยว   ตสฺมึ   สมเย   โหติ   เอวํปิ  สิกฺขา
เอกา  สญฺญา  อุปฺปชฺชติ  สิกฺขา  เอกา  สญฺญา  นิรุชฺฌติ  อยํปิ  สิกฺขาติ
ภควา อโวจ ฯ
     [๒๘๖]   ยถา   โข  โปฏฺฐปาท  ภิกฺขุ  อิธ  สกสญฺญี  โหติ  โส
ตโต   อมุตฺร  ตโต  อมุตฺร  อนุปุพฺเพน  สญฺญคฺคํ  ผุสติ  ตสฺส  สญฺญคฺเค
ฐิตสฺส   เอวํ   โหติ   เจตยมานสฺส  เม  ปาปิโย  อเจตยมานสฺส  เม
เสยฺโย   อหญฺเจว   โข   ปน   เจเตยฺยํ  อภิสํขเรยฺยํ  อิมา  จ  เม
สญฺญา    นิรุชฺเฌยฺยุํ    อญฺญา   จ   โอฬาริกา   สญฺญา   อุปฺปชฺเชยฺยุํ
ยนฺนูนาหํ  น  เจว  เจเตยฺยํ  น  จ  อภิสํขเรยฺยนฺติ  ฯ  โส  น  เจว
เจเตติ   น   จ  อภิสํขโรติ  ตสฺส  อเจตยโต  อนภิสํขรโต  ตา  เจว
สญฺญา   นิรุชฺฌนฺติ   อญฺญา   จ   โอฬาริกา   สญฺญา   น   อุปฺปชฺชนฺติ
โส   นิโรธํ   ผุสติ   ฯ  เอวํ  โข  โปฏฺฐปาท  อนุปุพฺพาภิสญฺญานิโรธ-
สมฺปชานสมาปตฺติ   โหติ   ฯ  ตํ  กึ  มญฺญสิ  โปฏฺฐปาท  อปิ  นุ  โข
เต    อิโต   ปุพฺเพ   เอวรูปา   อนุปุพฺพาภิสญฺญานิโรธสมฺปชานสมาปตฺติ
สุตปุพฺพาติ  ฯ โน เหตํ ภนฺเต เอวํ โข อหํ ภนฺเต ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ ๑-
อาชานามีติ ฯ
     {๒๘๖.๑}  ยโต  โข  โปฏฺฐปาท  ภิกฺขุ  สกสญฺญี  โหติ  โส ตโต
อมุตฺร   ตโต   อมุตฺร   อนุปุพฺเพน   สญฺญคฺคํ   ผุสติ   ตสฺส  สญฺญคฺเค
ฐิตสฺส  เอวํ  โหติ  เจตยมานสฺส  เม ปาปิโย อเจตยมานสฺส เม เสยฺโย
อหญฺเจว  โข  ปน  เจเตยฺยํ  อภิสํขเรยฺยํ  อิมา จ เม สญฺญา นิรุชฺเฌยฺยุํ
อญฺญา  จ  โอฬาริกา  สญฺญา  อุปฺปชฺเชยฺยุํ  ยนฺนูนาหํ  น  เจว เจเตยฺยํ
น จ อภิสํขเรยฺยนฺติ ฯ โส น เจว เจเตติ น จ อภิสํขโรติ ตสฺส อเจตยโต
อนภิสํขรโต  ตา  เจว  สญฺญา  นิรุชฺฌนฺติ  อญฺญา  จ โอฬาริกา สญฺญา น
@เชิงอรรถ:  สี. ภควโต ภาสิตํ ฯ
อุปฺปชฺชนฺติ  โส  นิโรธํ  ผุสติ  ฯ  เอวํ  โข โปฏฺฐปาท อนุปุพฺพาภิสญฺญา-
นิโรธสมฺปชานสมาปตฺติ โหตีติ ฯ
     [๒๘๗]  เอวํ  โปฏฺฐปาทาติ  ฯ  เอกญฺเจว  นุ  โข ภนฺเต ภควา
สญฺญคฺคํ    ปญฺญเปติ    อุทาหุ    ปุถูปิ    สญฺญคฺเค    ปญฺญเปตีติ   ฯ
เอกํปิ   โข   โปฏฺฐปาท   อหํ   สญฺญคฺคํ   ปญฺญเปมิ   ปุถูปิ  สญฺญคฺเค
ปญฺญเปมีติ    ฯ    ยถากถํ   ปน   ภนฺเต   ภควา   เอกํปิ   สญฺญคฺคํ
ปญฺญเปติ    ปุถูปิ    สญฺญคฺเค    ปญฺญเปตีติ   ฯ   ยถา   ยถา   โข
โปฏฺฐปาท    นิโรธํ   ผุสติ   ตถา   ตถา   อหํ   สญฺญคฺคํ   ปญฺญเปมิ
เอวํ    โข    อหํ   โปฏฺฐปาท   เอกํปิ   สญฺญคฺคํ   ปญฺญเปมิ   ปุถูปิ
สญฺญคฺเค ปญฺญเปมีติ ฯ
     [๒๘๘]   สญฺญา   นุ  โข  ภนฺเต  ปฐมํ  อุปฺปชฺชติ  ปจฺฉา  ญาณํ
อุทาหุ   ญาณํ   ปฐมํ   อุปฺปชฺชติ   ปจฺฉา   สญฺญา   อุทาหุ  สญฺญา  จ
ญาณํ   จ   อปุพฺพํ   อจริมํ   อุปฺปชฺชนฺตีติ   ฯ  สญฺญา  โข  โปฏฺฐปาท
ปฐมํ   อุปฺปชฺชติ   ปจฺฉา   ญาณํ   สญฺญุปฺปาทา   จ   ปน  ญาณุปฺปาโท
โหติ   โส  เอวํ  ปชานาติ  อิทปฺปจฺจยา  กิร  เม  ญาณํ  อุทปาทีติ  ฯ
อิมินา  จ  โข  เอตํ  โปฏฺฐปาท  ปริยาเยน  เวทิตพฺพํ ยถา สญฺญา ปฐมํ
อุปฺปชฺชติ ปจฺฉา ญาณํ สญฺญุปฺปาทา จ ปน ญาณุปฺปาโท โหตีติ ฯ
     [๒๘๙]   สญฺญา  นุ  โข  ภนฺเต  ปุริสสฺส  อตฺตา  อุทาหุ  อญฺญา
สญฺญา   อญฺโญ   อตฺตาติ   ฯ   กึ   ปน   ตฺวํ   โปฏฺฐปาท   อตฺตานํ
ปจฺเจสีติ   ฯ   โอฬาริกํ   โข   อหํ   ภนฺเต   อตฺตานํ  ปจฺเจมิ  รูปึ
จาตุมฺมหาภูติกํ   กวลีการภกฺขนฺติ  ฯ  โอฬาริโก  จ  หิ  เต  โปฏฺฐปาท
อตฺตา    อภวิสฺส   รูปี   จาตุมฺมหาภูติโก   กวลีการภกฺโข   ฯ   เอวํ
สนฺตํ   โข   เต   โปฏฺฐปาท   อญฺญา   จ   สญฺญา   อภวิสฺส  อญฺโญ
อตฺตา   ฯ   ตทิมินาเปตํ   โปฏฺฐปาท   ปริยาเยน  เวทิตพฺพํ  ยถา  จ
อญฺญา    สญฺญา    ภวิสฺสติ    อญฺโญ    อตฺตา   ฯ   ติฏฺฐเตว   อยํ
โปฏฺฐปาท   โอฬาริโก   อตฺตา   รูปี   จาตุมฺมหาภูติโก  กวลีการภกฺโข
อถ   อิมสฺส   ปุริสสฺส   อญฺญา   ว   สญฺญา   อุปฺปชฺชติ   อญฺญา   ว
สญฺญา   นิรุชฺฌติ   อิมินา   โข  เอตํ  โปฏฺฐปาท  ปริยาเยน  เวทิตพฺพํ
ยถา อญฺญา ว สญฺญา ภวิสฺสติ อญฺโญ อตฺตาติ ฯ
     [๒๙๐]  มโนมยํ  โข  อหํ  ภนฺเต  อตฺตานํ ปจฺเจมิ สพฺพงฺคปจฺจงฺคํ
อหีนินฺทฺริยนฺติ   ฯ   มโนมโย   จ  หิ  เต  โปฏฺฐปาท  อตฺตา  อภวิสฺส
สพฺพงฺคปจฺจงฺคี   อหีนินฺทฺริโย   ฯ   เอวํ   สนฺตํปิ  โข  เต  โปฏฺฐปาท
อญฺญา    จ    สญฺญา    ภวิสฺสติ   อญฺโญ   อตฺตา   ฯ   ตทิมินาเปตํ
โปฏฺฐปาท   ปริยาเยน   เวทิตพฺพํ   ยถา   อญฺญา  ว  สญฺญา  ภวิสฺสติ
อญฺโญ   อตฺตา   ฯ   ติฏฺฐเตว  สายํ  จ  โปฏฺฐปาท  มโนมโย  อตฺตา
สพฺพงฺคปจฺจงฺคี   อหีนินฺทฺริโย   ฯ   อถโข   อิมสฺส  ปุริสสฺส  อญฺญา  ว
สญฺญา  อุปฺปชฺชติ  อญฺญา  สญฺญา  นิรุชฺฌติ  ฯ อิมินาปิ โข เอตํ โปฏฺฐปาท
ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา อญฺญา จ สญฺญา ภวิสฺสติ อญฺโญ อตฺตาติ ฯ
     [๒๙๑]  อรูปึ  โข  อหํ  ภนฺเต  อตฺตานํ  ปจฺเจมิ  สญฺญามยนฺติ ฯ
อรูปี   จ   หิ   เต  โปฏฺฐปาท  อตฺตา  ภวิสฺสติ  สญฺญามโย  ฯ  เอวํ
สนฺตํปิ   โข   เต   โปฏฺฐปาท   อญฺญา   ว   สญฺญา  ภวิสฺสติ  อญฺโญ
อตฺตา   ฯ  ตทิมินาเปตํ  โปฏฺฐปาท  ปริยาเยน  เวทิตพฺพํ  ยถา  อญฺญา
ว   สญฺญา   ภวิสฺสติ   อญฺโญ   อตฺตา  ฯ  ติฏฺฐเตว  สายํ  โปฏฺฐปาท
อรูปี   อตฺตา   สญฺญามโย   อถ   อิมสฺส   ปุริสสฺส  อญฺญา  ว  สญฺญา
อุปฺปชฺชติ   อญฺญา   ว   สญฺญา   นิรุชฺฌติ   ฯ   อิมินาปิ   โข   เอตํ
โปฏฺฐปาท   ปริยาเยน   เวทิตพฺพํ   ยถา   อญฺญา  ว  สญฺญา  ภวิสฺสติ
อญฺโญ อตฺตาติ ฯ
     [๒๙๒]   สกฺกา  จ  ปเนตํ  ภนฺเต  มยา  ญาตุํ  สญฺญา  ปุริสสฺส
อตฺตาติ  วา  อญฺญา  จ  สญฺญา  อญฺโญ  จ  อตฺตาติ  วาติ  ฯ  ทุชฺชานํ
โข   เอตํ   โปฏฺฐปาท  ตยา  อญฺญทิฏฺฐิเกน  อญฺญขนฺติเกน  อญฺญรุจิเกน
อญฺญตฺถ    อาโยเคน    อญฺญตฺถาจริยเกน   สญฺญา   ปุริสสฺส   อตฺตาติ
วา  อญฺญา  จ  สญฺญา  อญฺโญ  จ  อตฺตาติ  วาติ  ฯ  สเจ  ตํ  ภนฺเต
มยา      ทุชฺชานํ     อญฺญทิฏฺฐิเกน     อญฺญขนฺติเกน     อญฺญรุจิเกน
อญฺญตฺถ      อาโยเคน      อญฺญตฺถาจริยเกน     สญฺญา     ปุริสสฺส
อตฺตาติ   วา   อญฺญา   จ   สญฺญา   อญฺโญ  จ  อตฺตาติ  วา  ฯ  กึ
ปน   ภนฺเต   สสฺสโต   โลโก  อิทเมว  สจฺจํ  โมฆมญฺญนฺติ  ฯ  เอตํปิ
โข   โปฏฺฐปาท   มยา   อพฺยากตํ   สสฺสโต   โลโก   อิทเมว  สจฺจํ
โมฆมญฺญนฺติ   ฯ   กึ   ปน   ภนฺเต   อสสฺสโต  โลโก  อิทเมว  สจฺจํ
โมฆมญฺญนฺติ   ฯ   เอตํปิ   โข   โปฏฺฐปาท  มยา  อพฺยากตํ  อสสฺสโต
โลโก  อิทเมว  สจฺจํ  โมฆมญฺญนฺติ  ฯ  กึ  ปน  ภนฺเต  อนฺตวา  โลโก
ฯเปฯ  อนนฺตวา  โลโก  ฯ  ตํ  ชีวํ  ตํ  สรีรํ ฯ อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรํ ฯ
โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณา  ฯ  น  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณา  ฯ โหติ
จ  น  จ  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณา  ฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต
ปรมฺมรณา  อิทเมว  สจฺจํ  โมฆมญฺญนฺติ  ฯ  เอตํปิ  โข  โปฏฺฐปาท มยา
อพฺยากตํ  เนว  โหติ  น  น  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณา  อิทเมว สจฺจํ
โมฆมญฺญนฺติ  ฯ  กสฺมา  ปเนตํ  ภนฺเต  ภควตา  อพฺยากตนฺติ  ฯ น เหตํ
โปฏฺฐปาท    อตฺถสญฺหิตํ    น   ธมฺมสญฺหิตํ   น   อาทิพฺรหฺมจริยกํ   น
นิพฺพิทาย   น   วิราคาย  น  นิโรธาย  น  อุปสมาย  น  อภิญฺญาย  น
สมฺโพธาย น นิพฺพานาย สํวตฺตติ ตสฺมาตํ มยา อพฺยากตนฺติ ฯ
     [๒๙๓]   กึ   ปน  ภนฺเต  ภควตา  พฺยากตนฺติ  ฯ  อิทํ  ทุกฺขนฺติ
โข   โปฏฺฐปาท   มยา   พฺยากตํ   อยํ  ทุกฺขสมุทโยติ  โข  โปฏฺฐปาท
มยา   พฺยากตํ   อยํ   ทุกฺขนิโรโธติ   โข   โปฏฺฐปาท  มยา  พฺยากตํ
อยํ   ทุกฺขนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ  โข  โปฏฺฐปาท  มยา  พฺยากตนฺติ  ฯ
กสฺมา   ปเนตํ   ภนฺเต   ภควตา  พฺยากตนฺติ  ฯ  เอตํ  หิ  โปฏฺฐปาท
อตฺถสญฺหิตํ    เอตํ    ธมฺมสญฺหิตํ    เอตํ   อาทิพฺรหฺมจริยกํ   นิพฺพิทาย
วิราคาย    นิโรธาย    อุปสมาย   อภิญฺญาย   สมฺโพธาย   นิพฺพานาย
สํวตฺตติ  ตสฺมา  เหตํ  มยา  พฺยากตนฺติ  ฯ  เอวเมตํ  ภควา  เอวเมตํ
สุคต   ยสฺสทานิ   ภนฺเต   ภควา   กาลํ   มญฺญตีติ  ฯ  อถโข  ภควา
อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ ฯ
     [๒๙๔]    อถโข   เต   ปริพฺพาชกา   อจิรปกฺกนฺตสฺส   ภควโต
โปฏฺฐปาทํ     ปริพฺพาชกํ     สมนฺตโต     วาจาย     สนฺนิปโตทเกน
สญฺชมฺภริมกํสุ   เอวเมว   ปนายํ   ภวํ   โปฏฺฐปาโท  ยญฺญเทว  สมโณ
โคตโม   ภาสติ   ตนฺตเทวสฺส  อพฺภนุโมทติ  เอวเมตํ  ภควา  เอวเมตํ
สุคตาติ   น   โข   ปน   มยํ   กิญฺจิ   สมณสฺส   โคตมสฺส   เอกํสิกํ
ธมฺมํ   เทสิตํ   อาชานาม   สสฺสโต   โลโกติ  วา  อสสฺสโต  โลโกติ
วา ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรมฺมรณาติ วาติ ฯ
     [๒๙๕]  เอวํ  วุตฺเต  โปฏฺฐปาโท  ปริพฺพาชโก  เต  ปริพฺพาชเก
เอตทโวจ   อหํปิ   โข   โภ   น   กิญฺจิ  สมณสฺส  โคตมสฺส  เอกํสิกํ
ธมฺมํ   เทสิตํ   อาชานามิ   สสฺสโต  โลโกติ  วา  ฯเปฯ  เนว  โหติ
น   น   โหติ   ตถาคโต   ปรมฺมรณาติ   วา   อปิจ  สมโณ  โคตโม
ภูตํ   ตจฺฉํ   ตถํ   ปฏิปทํ   ปญฺญเปติ   ธมฺมฏฺฐิตตํ   ธมฺมนิยามตํ   ภูตํ
โข   ปน   ตจฺฉํ   ตถํ   ปฏิปทํ  ปญฺญเปนฺตสฺส  ธมฺมฏฺฐิตตํ  ธมฺมนิยามตํ
กถํ   หิ   นาม   มาทิโส   วิญฺญู   ปุริโส  สมณสฺส  โคตมสฺส  สุภาสิตํ
สุภาสิตโต น อพฺภนุโมเทยฺยาติ ฯ
     [๒๙๖]   อถโข  ทฺวีหตีหสฺส  อจฺจเยน  จิตฺโต  จ  หตฺถิสาริปุตฺโต
โปฏฺฐปาโท   จ  ปริพฺพาชโก  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมึสุ  อุปสงฺกมิตฺวา
จิตฺโต   หตฺถิสาริปุตฺโต   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ  ฯ
โปฏฺฐปาโท   ปน   ปริพฺพาชโก   ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ  สมฺโมทนียํ
กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน
โข   โปฏฺฐปาโท   ปริพฺพาชโก   ภควนฺตํ  เอตทโวจ  ตทา  มํ  ภนฺเต
เต    ปริพฺพาชกา    อจิรปกฺกนฺตสฺส    ภควโต    สมนฺตโต   วาจาย
สนฺนิปโตทเกน    สญฺชมฺภริมกํสุ   เอวเมว   ปนายํ   ภวํ   โปฏฺฐปาโท
ปริพฺพาชโก    ยญฺญเทว    สมโณ    โคตโม    ภาสติ    ตนฺตเทวสฺส
อพฺภนุโมทติ   เอวเมตํ   ภควา   เอวเมตํ  สุคตาติ  น  โข  ปน  มยํ
กิญฺจิ   สมณสฺส   โคตมสฺส   เอกํสิกํ  ธมฺมํ  เทสิตํ  อาชานาม  สสฺสโต
โลโกติ   วา   อสสฺสโต   โลโกติ   วา   ฯเปฯ  เนว  โหติ  น  น
โหติ   ตถาคโต   ปรํ   มรณาติ   วาติ   เอวํ   วุตฺตาหํ  ภนฺเต  เต
ปริพฺพาชเก   เอตทโวจํ   อหํปิ  โข  โภ  น  กิญฺจิ  สมณสฺส  โคตมสฺส
เอกํสิกํ   ธมฺมํ   เทสิตํ   อาชานามิ   สสฺสโต   โลโกติ   วา  ฯเปฯ
เนว   โหติ   น  น  โหติ  ตถาคโต  ปรํ  มรณาติ  วา  อปิจ  สมโณ
โคตโม   ภูตํ   ตจฺฉํ   ตถํ   ปฏิปทํ  ปญฺญเปติ  ธมฺมฏฺฐิตตํ  ธมฺมนิยามตํ
ภูตํ    โข    ปน    ตจฺฉํ   ตถํ   ปฏิปทํ   ปญฺญเปนฺตสฺส   ธมฺมฏฺฐิตตํ
ธมฺมนิยามตํ    กถํ    หิ    นาม   มาทิโส   วิญฺญู   ปุริโส   สมณสฺส
โคตมสฺส สุภาสิตํ สุภาสิตโต น อนุโมเทยฺยาติ ฯ
     [๒๙๗]   สพฺเพเหว  โข  เอเต  โปฏฺฐปาท  ปริพฺพาชกา  อนฺธา
อจกฺขุกา   ตฺวญฺเญว   เนสํ   เอโก   จกฺขุมา  ฯ  เอกํสิกาปิ  หิ  โข
โปฏฺฐปาท   มยา   ธมฺมา   เทสิตา   ปญฺญตฺตา   ฯ   อเนกํสิกาปิ  หิ
โข โปฏฺฐปาท มยา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา ฯ
     {๒๙๗.๑}  กตเม  จ  โปฏฺฐปาท  มยา  อเนกํสิกา ธมฺมา เทสิตา
ปญฺญตฺตา  ฯ  สสฺสโต  โลโกติ  โข  โปฏฺฐปาท  มยา  อเนกํสิโก ธมฺโม
เทสิโต  ปญฺญตฺโต  ฯ  อสสฺสโต  โลโกติ  โข โปฏฺฐปาท มยา อเนกํสิโก
ธมฺโม   เทสิโต  ปญฺญตฺโต  ฯ  อนฺตวา  โลโกติ  โข  โปฏฺฐปาท  มยา
อเนกํสิโก  ธมฺโม  เทสิโต  ปญฺญตฺโต  ฯ อนนฺตวา โลโกติ โข โปฏฺฐปาท
มยา  อเนกํสิโก  ธมฺโม  เทสิโต  ปญฺญตฺโต  ฯ  ตํ  ชีวํ  ตํ สรีรนฺติ โข
โปฏฺฐปาท   มยา   อเนกํสิโก   ธมฺโม   เทสิโต   ปญฺญตฺโต  ฯ  อญฺญํ
ชีวํ   อญฺญํ  สรีรนฺติ  โข  โปฏฺฐปาท  มยา  อเนกํสิโก  ธมฺโม  เทสิโต
ปญฺญตฺโต   ฯ   โหติ   ตถาคโต   ปรํ  มรณาติ  โข  โปฏฺฐปาท  มยา
ฯเปฯ  น  โหติ  ตถาคโต  ปรํ  มรณาติ  โข  โปฏฺฐปาท  มยา  ฯเปฯ
โหติ   จ  น  จ  โหติ  ตถาคโต  ปรํ  มรณาติ  โข  โปฏฺฐปาท  มยา
ฯเปฯ   เนว   โหติ   น   น   โหติ   ตถาคโต   ปรํ  มรณาติ  โข
โปฏฺฐปาท มยา อเนกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโต ฯ
     {๒๙๗.๒}  กสฺมา  เจเต โปฏฺฐปาท มยา อเนกํสิกา ธมฺมา เทสิตา
ปญฺญตฺตา   ฯ   น  เหเต  โปฏฺฐปาท  อตฺถสญฺหิตา  น  ธมฺมสญฺหิตา  น
อาทิพฺรหฺมจริยกา  น  นิพฺพิทาย  น  วิราคาย  น  นิโรธาย  น อุปสมาย
น  อภิญฺญาย  น  สมฺโพธาย  น  นิพฺพานาย  สํวตฺตนฺติ ตสฺมา เอเต มยา
อเนกํสิกา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา ฯ
     [๒๙๘]   กตเม  จ  โปฏฺฐปาท  มยา  เอกํสิกา  ธมฺมา  เทสิตา
ปญฺญตฺตา   ฯ   อิทํ   ทุกฺขนฺติ  โข  โปฏฺฐปาท  มยา  เอกํสิโก  ธมฺโม
เทสิโต   ปญฺญตฺโต   ฯ   อยํ   ทุกฺขสมุทโยติ   โข   โปฏฺฐปาท  มยา
เอกํสิโก   ธมฺโม   เทสิโต   ปญฺญตฺโต   ฯ   อยํ   ทุกฺขนิโรโธติ  โข
โปฏฺฐปาท   มยา   เอกํสิโก   ธมฺโม   เทสิโต   ปญฺญตฺโต   ฯ   อยํ
ทุกฺขนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   โข   โปฏฺฐปาท   มยา  เอกํสิโก  ธมฺโม
เทสิโต ปญฺญตฺโต ฯ
     {๒๙๘.๑}  กสฺมา  เจเต  โปฏฺฐปาท มยา เอกํสิกา ธมฺมา เทสิตา
ปญฺญตฺตา  ฯ  เอเต  โปฏฺฐปาท  มยา  อตฺถสญฺหิตา  เอเต  ธมฺมสญฺหิตา
เอเต  อาทิพฺรหฺมจริยกา  เอเต  นิพฺพิทาย  วิราคาย  นิโรธาย อุปสมาย
อภิญฺญาย  สมฺโพธาย  นิพฺพานาย  สํวตฺตนฺติ  ตสฺมา  เอเต มยา เอกํสิกา
ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา ฯ
     [๒๙๙]  สนฺติ  โข  โปฏฺฐปาท  เอเต  สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน
เอวํทิฏฺฐิโน   เอกนฺตสุขี   อตฺตา   โหติ   อโรโค  ปรมฺมรณาติ  ตฺยาหํ
อุปสงฺกมิตฺวา  เอวํ  วทามิ  สจฺจํ  กิร  ตุเมฺห  อายสฺมนฺโต  เอวํวาทิโน
เอวํทิฏฺฐิโน   เอกนฺตสุขี   อตฺตา   โหติ  อโรโค  ปรมฺมรณาติ  ฯ  เต
เจ   เม   เอวํ   ปุฏฺฐา   อามาติ   ปฏิชานนฺติ  ตฺยาหํ  เอวํ  วทามิ
อปิจ    ปน   ตุเมฺห   อายสฺมนฺโต   เอกนฺตสุขํ   โลกํ   ชานํ   ปสฺสํ
วิหรถาติ  ฯ  อิติ  ปุฏฺฐา  โนติ  วทนฺติ  ตฺยาหํ  เอวํ  วทามิ  อปิจ ปน
ตุเมฺห   อายสฺมนฺโต   เอกํ   วา  รตฺตึ  เอกํ  วา  ทิวสํ  อุปฑฺฒํ  วา
รตฺตึ   อุปฑฺฒํ   วา   ทิวสํ   เอกนฺตสุขึ   อตฺตานํ   สมฺปชานถาติ   ฯ
อิติ   ปุฏฺฐา   โนติ   วทนฺติ   ตฺยาหํ  เอวํ  วทามิ  อปิจ  ปน  ตุเมฺห
อายสฺมนฺโต   ชานาถ  อยํ  มคฺโค  อยํ  ปฏิปทา  เอกนฺตสุขสฺส  โลกสฺส
สจฺฉิกิริยายาติ  ฯ  อิติ  ปุฏฺฐา  โนติ  วทนฺติ  ตฺยาหํ  เอวํ  วทามิ อปิจ
ปน  ตุเมฺห  อายสฺมนฺโต  ยา  ตา  เทวตา  เอกนฺตสุขํ  โลกํ  อุปปนฺนา
ตาสํ   ภาสมานานํ   สทฺทํ   สุณาถ  สุปฏิปนฺนตฺถ  มาริสา  อุชุปฏิปนฺนตฺถ
มาริสา  เอกนฺตสุขสฺส  โลกสฺส  สจฺฉิกิริยาย มยํปิ หิ มาริสา เอวํปฏิปนฺนา
เอกนฺตสุขํ  โลกํ  อุปปนฺนาติ  ฯ  อิติ  ปุฏฺฐา  โนติ วทนฺติ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ
โปฏฺฐปาท   นนุ   เอวํ   สนฺเต   เตสํ  สมณพฺราหฺมณานํ  อปฺปาฏิหิริกตํ
ภาสิตํ  สมฺปชฺชตีติ  ฯ  อทฺธา โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต เตสํ สมณพฺราหฺมณานํ
อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ
     [๓๐๐]   เสยฺยถาปิ  โปฏฺฐปาท  ปุริโส  เอวํ  วเทยฺย  อหํ  ยา
อิมสฺมึ   ชนปเท   ชนปทกลฺยาณี   ตํ   อิจฺฉามิ   ตํ   กาเมมีติ  ตเมนํ
เอวํ   วเทยฺยุํ   อมฺโภ   ปุริส  ยํ  ตฺวํ  ชนปทกลฺยาณึ  อิจฺฉสิ  กาเมสิ
ชานาสิ   ตํ   ชนปทกลฺยาณึ   ขตฺติยึ   วา  พฺราหฺมณึ  วา  เวสฺสึ  วา
สุทฺทึ   วาติ   ฯ   อิติ   ปุฏฺโฐ  โนติ  วเทยฺย  ตเมนํ  เอวํ  วเทยฺยุํ
อมฺโภ   ปุริส   ยํ   ตฺวํ   ชนปทกลฺยาณึ   อิจฺฉสิ  กาเมสิ  ชานาสิ  ตํ
ชนปทกลฺยาณึ   เอวํนามา   วา   เอวํโคตฺตา   วา  ทีฆา  วา  รสฺสา
วา   มชฺฌิมา  วา  กณฺหา  วา  สามา  วา  มงฺคุรจฺฉวิ  วาติ  อสุกสฺมึ
คาเม  วา  นิคเม  วา  นคเร  วาติ  ฯ   อิติ  ปุฏฺโฐ  โนติ  วเทยฺย
ตเมนํ   เอวํ   วเทยฺยุํ  อมฺโภ  ปุริส  ยํ  ตฺวํ  น  ชานาสิ  น  ปสฺสสิ
ตํ  ตฺวํ  อิจฺฉสิ  กาเมสีติ  ฯ  อิติ  ปุฏฺโฐ  อามาติ  วเทยฺย  ฯ  ตํ  กึ
มญฺญสิ   โปฏฺฐปาท   นนุ   เอวํ   สนฺเต  ตสฺส  ปุริสสฺส  อปฺปาฏิหิริกตํ
ภาสิตํ  สมฺปชฺชตีติ  ฯ  อทฺธา  โข  ภนฺเต  เอวํ  สนฺเต  ตสฺส  ปุริสสฺส
อปฺปาฏิหิริกตํ   ภาสิตํ   สมฺปชฺชตีติ   ฯ  เอวเมว  โข  โปฏฺฐปาท  เย
เต    สมณพฺราหฺมณา   เอวํวาทิโน   เอวํทิฏฺฐิโน   เอกนฺตสุขี   อตฺตา
โหติ    อโรโค   ปรมฺมรณาติ   ตฺยาหํ   อุปสงฺกมิตฺวา   เอวํ   วทามิ
สจฺจํ   กิร   ตุเมฺห   อายสฺมนฺโต  เอวํวาทิโน  เอวํทิฏฺฐิโน  เอกนฺตสุขี
อตฺตา  โหติ  อโรโค  ปรมฺมรณาติ  ฯ  เต  เจ เม เอวํ ปุฏฺฐา อามาติ
ปฏิชานนฺติ   ตฺยาหํ   เอวํ   วทามิ   อปิจ   ปน   ตุเมฺห  อายสฺมนฺโต
เอกนฺตสุขํ โลกํ ชานํ ปสฺสํ วิหรถาติ ฯ
     {๓๐๐.๑}  อิติ  ปุฏฺฐา  โนติ  วทนฺติ  ตฺยาหํ เอวํ วทามิ อปิจ ปน
ตุเมฺห  อายสฺมนฺโต  เอกํ  วา  รตฺตึ  เอกํ  วา  ทิวสํ  อุปฑฺฒํ วา รตฺตึ
อุปฑฺฒํ   วา   ทิวสํ  เอกนฺตสุขึ  อตฺตานํ  สมฺปชานถาติ  ฯ  อิติ  ปุฏฺฐา
โนติ   วทนฺติ   ตฺยาหํ   เอวํ   วทามิ  อปิจ  ปน  ตุเมฺห  อายสฺมนฺโต
ชานาถ  อยํ  มคฺโค  อยํ  ปฏิปทา เอกนฺตสุขสฺส โลกสฺส สจฺฉิกิริยายาติ ฯ
อิติ  ปุฏฺฐา  โนติ  วทนฺติ  ตฺยาหํ เอวํ วทามิ อปิจ ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต
ยา  ตา  เทวตา  เอกนฺตสุขํ  โลกํ  อุปปนฺนา  ตาสํ  ภาสมานานํ  สทฺทํ
สุณาถ   สุปฏิปนฺนตฺถ   มาริสา   อุชุปฏิปนฺนตฺถ   มาริสา   เอกนฺตสุขสฺส
โลกสฺส   สจฺฉิกิริยาย   มยํปิ   หิ   มาริสา   เอวํปฏิปนฺนา  เอกนฺตสุขํ
โลกํ   อุปปนฺนาติ   ฯ   อิติ   ปุฏฺฐา  โนติ  วทนฺติ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญสิ
โปฏฺฐปาท   นนุ   เอวํ   สนฺเต   เตสํ  สมณพฺราหฺมณานํ  อปฺปาฏิหิริกตํ
ภาสิตํ   สมฺปชฺชตีติ   ฯ   อทฺธา   โข   ภนฺเต   เอวํ   สนฺเต  เตสํ
สมณพฺราหฺมณานํ อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ



             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้าที่ ๑-๒๔๐. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=9&item=1&items=385&modeTY=2              อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=9&item=1&items=385&modeTY=2&mode=bracket              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=9&item=1&items=385&modeTY=2              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=9&item=1&items=385&modeTY=2              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=9&i=1              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=4&A=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=4&A=1              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๙ http://84000.org/tipitaka/read/?index_9

แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :