ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ฉบับหลวง   บาลีอักษรไทย   PaliRoman 
แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้า คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๓ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๕ สุตฺต. องฺ. (๔): สตฺตก-อฏฺฐก-นวกนิปาตา
     [๑]   เอวมฺเม   สุตํ  ฯ  เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   ตตฺร   โข   ภควา  ภิกฺขู
อามนฺเตสิ   ภิกฺขโวติ  ฯ  ภทนฺเตติ  เต  ภิกฺขู  ภควโต  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ
ภควา    เอตทโวจ   สตฺตหิ   ภิกฺขเว   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ
สพฺรหฺมจารีนํ   อปฺปิโย   จ   โหติ  อมนาโป  จ  อครุ  จ  อภาวนีโย
จ   ฯ   กตเมหิ   สตฺตหิ   อิธ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ลาภกาโม  จ  โหติ
สกฺการกาโม  จ  [๑]-  อนวญฺญตฺติกาโม  จ  [๑]-  อหิริโก  จ [๑]-
อโนตฺตปฺปี   จ   ปาปิจฺโฉ   จ   มิจฺฉาทิฏฺฐิ   จ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว
สตฺตหิ     ธมฺเมหิ    สมนฺนาคโต    ภิกฺขุ    สพฺรหฺมจารีนํ    อปฺปิโย
จ   โหติ  อมนาโป  จ   อครุ  จ  อภาวนีโย  จ  ฯ  สตฺตหิ  ภิกฺขเว
ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   สพฺรหฺมจารีนํ   ปิโย  จ  โหติ  มนาโป
@เชิงอรรถ:  ม. โหติ ฯ เอวมีทิเสสุ ฐาเนสุปิ ฯ
จ   ครุ  จ  ภาวนีโย  จ  ฯ  กตเมหิ  สตฺตหิ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  น
ลาภกาโม  จ  โหติ  น  สกฺการกาโม   จ  [๑]-  น  อนวญฺญตฺติกาโม
จ   หิรีมา  จ  โอตฺตปฺปี  จ  อปฺปิจฺโฉ  จ  สมฺมาทิฏฺฐิ  จ  อิเมหิ  โข
ภิกฺขเว   สตฺตหิ   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   สพฺรหฺมจารีนํ   ปิโย
จ โหติ มนาโป จ ครุ จ ภาวนีโย จาติ ฯ
     [๒]   สตฺตหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  สพฺรหฺมจารีนํ
อปฺปิโย   จ  โหติ  อมนาโป  จ  อครุ  จ  อภาวนีโย  จ  ฯ  กตเมหิ
สตฺตหิ   อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   ลาภกาโม  จ  โหติ  สกฺการกาโม  จ
อนวญฺญตฺติกาโม   จ  อหิริโก  จ  อโนตฺตปฺปี  จ  อิสฺสุกี  จ  มจฺฉรี  จ
อิเมหิ   โข  ภิกฺขเว  สตฺตหิ  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  สพฺรหฺมจารีนํ
อปฺปิโย จ โหติ อมนาโป จ อครุ จ อภาวนีโย จ ฯ
     {๒.๑}   สตฺตหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ สพฺรหฺมจารีนํ
ปิโย  จ  โหติ มนาโป จ ครุ จ ภาวนีโย จ ฯ กตเมหิ สตฺตหิ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ  น  ลาภกาโม  จ  โหติ  น  สกฺการกาโม  จ  น อนวญฺญตฺติกาโม
จ  หิรีมา  จ  โอตฺตปฺปี  จ  อนิสฺสุกี  จ  อมจฺฉรี  จ อิเมหิ โข ภิกฺขเว
สตฺตหิ  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  สพฺรหฺมจารีนํ  ปิโย  จ โหติ มนาโป
จ ครุ จ ภาวนีโย จาติ ฯ
     [๓]   สตฺติมานิ   ภิกฺขเว   พลานิ  ฯ  กตมานิ  สตฺต  สทฺธาพลํ
วิริยพลํ   หิรีพลํ   โอตฺตปฺปพลํ   สติพลํ   สมาธิพลํ   ปญฺญาพลํ   อิมานิ
โข ภิกฺขเว สตฺต พลานีติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. โหติ ฯ เอวมีทิเสสุ ฐาเนสุปิ ฯ
         สทฺธาพลํ วิริยพลํ ๑-        หิรี ๒- โอตฺตปฺปิยํ พลํ
         สติพลํ สมาธิพลํ ๓-         ปญฺญา เว สตฺตมํ พลํ
         เอเตหิ พลวา ภิกฺขุ            สุขํ ชีวติ ปณฺฑิโต
         โยนิโส วิจิเน ธมฺมํ           ปญฺญายตฺถํ วิปสฺสติ
         ปชฺโชตสฺเสว นิพฺพานํ      วิโมกฺโข โหติ เจตโสติ ฯ
     [๔]   สตฺติมานิ  ภิกฺขเว  พลานิ  ฯ กตมานิ สตฺต สทฺธาพลํ วิริยพลํ
หิรีพลํ    โอตฺตปฺปพลํ    สติพลํ    สมาธิพลํ   ปญฺญาพลํ   ฯ   กตมญฺจ
ภิกฺขเว   สทฺธาพลํ   อิธ   ภิกฺขเว  อริยสาวโก  สทฺโธ  โหติ  สทฺทหติ
ตถาคตสฺส   โพธึ   อิติปิ   โส   ภควา   อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  ฯเปฯ
สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สทฺธาพลํ ฯ
     {๔.๑}   กตมญฺจ ภิกฺขเว วิริยพลํ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก อารทฺธวิริโย
วิหรติ   อกุสลานํ   ธมฺมานํ   ปหานาย   กุสลานํ  ธมฺมานํ  อุปสมฺปทาย
ถามวา   ทฬฺหปรกฺกโม   อนิกฺขิตฺตธุโร   กุสเลสุ   ธมฺเมสุ  อิทํ  วุจฺจติ
ภิกฺขเว วิริยพลํ ฯ
     {๔.๒}   กตมญฺจ ภิกฺขเว หิรีพลํ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก หิรีมา โหติ
หิริยติ   กายทุจฺจริเตน   วจีทุจฺจริเตน  มโนทุจฺจริเตน  หิริยติ  ปาปกานํ
อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว หิรีพลํ ฯ
     {๔.๓}   กตมญฺจ  ภิกฺขเว  โอตฺตปฺปพลํ  อิธ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก
โอตฺตปฺปี  โหติ  โอตฺตปฺปติ  กายทุจฺจริเตน  วจีทุจฺจริเตน  มโนทุจฺจริเตน
โอตฺตปฺปติ  ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  สมาปตฺติยา  อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
โอตฺตปฺปพลํ ฯ
     {๔.๔}   กตมญฺจ     ภิกฺขเว     สติพลํ     อิธ    ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ:  ม. วีริยญฺจ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   สี. ยุ. หิริ ฯ   ม. สมาธิ จ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อริยสาวโก    สติมา    โหติ    ปรเมน   สติเนปกฺเกน   สมนฺนาคโต
จิรกตมฺปิ   จิรภาสิตมฺปิ   สริตา   อนุสฺสริตา    อิทํ   วุจฺจติ   ภิกฺขเว
สติพลํ ฯ
     {๔.๕}   กตมญฺจ   ภิกฺขเว  สมาธิพลํ  อิธ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก
วิวิจฺเจว   กาเมหิ   ฯเปฯ   จตุตฺถํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ  อิทํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว สมาธิพลํ ฯ
     {๔.๖}   กตมญฺจ   ภิกฺขเว  ปญฺญาพลํ  อิธ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก
ปญฺญวา    โหติ    อุทยตฺถคามินิยา    ปญฺญาย   สมนฺนาคโต   อริยาย
นิพฺเพธิกาย     สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา     อิทํ     วุจฺจติ     ภิกฺขเว
ปญฺญาพลํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว สตฺต พลานีติ ฯ
         สทฺธาพลํ วิริยพลํ           หิรี โอตฺตปฺปิยํ พลํ
         สติพลํ สมาธิพลํ             ปญฺญา เว สตฺตมํ พลํ
         เอเตหิ พลวา ภิกฺขุ          สุขํ ชีวติ ปณฺฑิโต
         โยนิโส วิจิเน ธมฺมํ         ปญฺญายตฺถํ วิปสฺสติ
         ปชฺโชตสฺเสว นิพฺพานํ    วิโมกฺโข โหติ เจตโสติ ฯ
     [๕]   สตฺติมานิ   ภิกฺขเว   ธนานิ  ฯ  กตมานิ  สตฺต  สทฺธาธนํ
สีลธนํ   หิรีธนํ   โอตฺตปฺปธนํ   สุตธนํ   จาคธนํ  ปญฺญาธนํ  อิมานิ  โข
ภิกฺขเว สตฺต ธนานีติ ฯ
         สทฺธาธนํ สีลธนํ             หิรี โอตฺตปฺปิยํ ธนํ
         สุตธนญฺจ จาโค จ          ปญฺญา เว สตฺตมํ ธนํ
         ยสฺส เอตา ธนา อตฺถิ       อิตฺถิยา ปุริสสฺส วา
         อทฬิทฺโทติ ตํ อาหุ         อโมฆํ ตสฺส ชีวิตํ ฯ
         ตสฺมา สทฺธญฺจ สีลญฺจ   ปสาทํ ธมฺมทสฺสนํ
         อนุยุญฺเชถ เมธาวี            สรํ พุทฺธานสาสนนฺติ ฯ
     [๖]   สตฺติมานิ   ภิกฺขเว   ธนานิ  ฯ  กตมานิ  สตฺต  สทฺธาธนํ
สีลธนํ   หิรีธนํ   โอตฺตปฺปธนํ   สุตธนํ   จาคธนํ  ปญฺญาธนํ  ฯ  กตมญฺจ
ภิกฺขเว   สทฺธาธนํ   อิธ   ภิกฺขเว  อริยสาวโก  สทฺโธ  โหติ  สทฺทหติ
ตถาคตสฺส   โพธึ   อิติปิ   โส   ภควา   อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  ฯเปฯ
พุทฺโธ ภควาติ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สทฺธาธนํ ฯ
     {๖.๑}   กตมญฺจ   ภิกฺขเว   สีลธนํ   อิธ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก
ปาณาติปาตา    ปฏิวิรโต    โหติ   ฯเปฯ   สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา
ปฏิวิรโต โหติ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สีลธนํ ฯ
     {๖.๒}   กตมญฺจ ภิกฺขเว หิรีธนํ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก หิรีมา โหติ
หิริยติ   กายทุจฺจริเตน   วจีทุจฺจริเตน  มโนทุจฺจริเตน  หิริยติ  ปาปกานํ
อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว หิรีธนํ ฯ
     {๖.๓}   กตมญฺจ  ภิกฺขเว  โอตฺตปฺปธนํ  อิธ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก
โอตฺตปฺปี  โหติ  โอตฺตปฺปติ  กายทุจฺจริเตน  วจีทุจฺจริเตน  มโนทุจฺจริเตน
โอตฺตปฺปติ   ปาปกานํ   อกุสลานํ   ธมฺมานํ   สมาปตฺติยา   อิทํ  วุจฺจติ
ภิกฺขเว โอตฺตปฺปธนํ ฯ
     {๖.๔}   กตมญฺจ   ภิกฺขเว   สุตธนํ   อิธ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก
พหุสฺสุโต   โหติ   สุตธโร  สุตสนฺนิจโย  เย  เต  ธมฺมา  อาทิกลฺยาณา
มชฺเฌกลฺยาณา        ปริโยสานกลฺยาณา       สาตฺถํ       สพฺยญฺชนํ
เกวลปริปุณฺณํ     ปริสุทฺธํ     พฺรหฺมจริยํ     อภิวทนฺติ     ตถารูปาสฺส
ธมฺมา   พหุสฺสุตา   โหนฺติ   ธตา   วจสา   ปริจิตา   มนสานุเปกฺขิตา
ทิฏฺฐิยา สุปฺปฏิวิทฺธา อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สุตธนํ ฯ
     {๖.๕}   กตมญฺจ   ภิกฺขเว   จาคธนํ  อิธ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก
วิคตมลมจฺเฉเรน   เจตสา   อคารํ   อชฺฌาวสติ   มุตฺตจาโค  ปยตปาณิ
โวสฺสคฺครโต ยาจโยโค ทานสํวิภาครโต อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว จาคธนํ ฯ
     {๖.๖}   กตมญฺจ   ภิกฺขเว  ปญฺญาธนํ  อิธ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก
ปญฺญวา   โหติ   ฯเปฯ   สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา   อิทํ  วุจฺจติ  ภิกฺขเว
ปญฺญาธนํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว สตฺต ธนานีติ ฯ
         สทฺธาธนํ สีลธนํ             หิรี โอตฺตปฺปิยํ ธนํ
         สุตธนญฺจ จาโค จ          ปญฺญา เว สตฺตมํ ธนํ
         ยสฺส เอตา ธนา อตฺถิ       อิตฺถิยา ปุริสสฺส วา
         อทฬิทฺโทติ ตํ อาหุ         อโมฆํ ตสฺส ชีวิตํ ฯ
         ตสฺมา สทฺธญฺจ สีลญฺจ   ปสาทํ ธมฺมทสฺสนํ
         อนุยุญฺเชถ เมธาวี           สรํ พุทฺธานสาสนนฺติ ฯ
     [๗]   อถ  โข  อุคฺโค  ราชมหามตฺโต  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา  ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน
โข  อุคฺโค  ราชมหามตฺโต  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  อจฺฉริยํ  ภนฺเต  อพฺภุตํ
ภนฺเต   ยาว  อฑฺโฒจายํ  ภนฺเต  มิคาโร  โรหเณยฺโย  ยาว  มหทฺธโน
ยาว  มหาโภโคติ  ฯ  กิญฺจ  ๑-  อฑฺโฒ ปนุคฺค มิคาโร โรหเณยฺโย กิญฺจ
มหทฺธโน  กิญฺจ  มหาโภโคติ  ฯ  สตํ  ภนฺเต  สหสฺสานิ ๒- หิรญฺญสฺส โก
ปน   วาโท  รูปิยสฺสาติ  ฯ  อตฺถิ  โข  เอตํ  อุคฺค  ธนํ  เนตํ  นตฺถีติ
@เชิงอรรถ:  ม. กีว ฯ    สี. สหสฺสานํ ฯ ม. สตสหสฺสานํ ฯ
วทามิ  ตญฺจ  โข  เอตํ  อุคฺค  ธนํ  สาธารณํ  อคฺคินา  อุทเกน  ราชูหิ
โจเรหิ   อปฺปิเยหิ   ทายาเทหิ   ฯ   สตฺต  โข  อิมานิ  อุคฺค  ธนานิ
อสาธารณานิ  อคฺคินา  อุทเกน  ราชูหิ  โจเรหิ  อปฺปิเยหิ  ทายาเทหิ ฯ
กตมานิ   สตฺต   สทฺธาธนํ  สีลธนํ  หิรีธนํ  โอตฺตปฺปธนํ  สุตธนํ  จาคธนํ
ปญฺญาธนํ   อิมานิ   โข   อุคฺค   สตฺต   ธนานิ  อสาธารณานิ  อคฺคินา
อุทเกน ราชูหิ โจเรหิ อปฺปิเยหิ ทายาเทหีติ ฯ
         สทฺธาธนํ สีลธนํ              หิรี โอตฺตปฺปิยํ ธนํ
         สุตธนญฺจ จาโค จ          ปญฺญา เว สตฺตมํ ธนํ
         ยสฺส เอตา ธนา อตฺถิ      อิตฺถิยา ปุริสสฺส วา
         ส เว มหทฺธโน โลเก        อเชยฺโย เทวมานุเส ฯ
         ตสฺมา สทฺธญฺจ สีลญฺจ   ปสาทํ ธมฺมทสฺสนํ
         อนุยุญฺเชถ เมธาวี           สรํ พุทฺธานสาสนนฺติ ฯ
     [๘]   สตฺติมานิ   ภิกฺขเว   สญฺโญชนานิ   ฯ   กตมานิ   สตฺต
อนุนยสญฺโญชนํ ปฏิฆสญฺโญชนํ ทิฏฺฐิสญฺโญชนํ
วิจิกิจฺฉาสญฺโญชนํ            มานสญฺโญชนํ           ภวราคสญฺโญชนํ
อวิชฺชาสญฺโญชนํ อิมานิ โข ภิกฺขเว สตฺต สญฺโญชนานีติ ฯ
     [๙]   สตฺตนฺนํ   ภิกฺขเว   สญฺโญชนานํ   ปหานาย   สมุจฺเฉทาย
พฺรหฺมจริยํ   วุสฺสติ   ฯ   กตเมสํ  สตฺตนฺนํ  อนุนยสญฺโญชนสฺส  ปหานาย
สมุจฺเฉทาย  พฺรหฺมจริยํ  วุสฺสติ  ปฏิฆสญฺโญชนสฺส  ฯเปฯ  ทิฏฺฐิสญฺโญชนสฺส
วิจิกิจฺฉาสญฺโญชนสฺส         มานสญฺโญชนสฺส        ภวราคสญฺโญชนสฺส
อวิชฺชาสญฺโญชนสฺส     ปหานาย    สมุจฺเฉทาย    พฺรหฺมจริยํ    วุสฺสติ
อิเมสํ   โข   ภิกฺขเว   สตฺตนฺนํ   สญฺโญชนานํ   ปหานาย  สมุจฺเฉทาย
พฺรหฺมจริยํ   วุสฺสติ   ฯ   ยโต   โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  อนุนยสญฺโญชนํ
ปหีนํ  โหติ  อุจฺฉินฺนมูลํ  ตาลาวตฺถุกตํ  อนภาวํ  กตํ  อายตึ อนุปฺปาทธมฺมํ
ปฏิฆสญฺโญชนํ       ฯเปฯ       ทิฏฺฐิสญฺโญชนํ       วิจิกิจฺฉาสญฺโญชนํ
มานสญฺโญชนํ     ภวราคสญฺโญชนํ     อวิชฺชาสญฺโญชนํ    ปหีนํ    โหติ
อุจฺฉินฺนมูลํ   ตาลาวตฺถุกตํ   อนภาวํ   กตํ   อายตึ   อนุปฺปาทธมฺมํ  อยํ
วุจฺจติ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อจฺเฉชฺชิ   ๑-   ตณฺหํ   วิวตฺตยิ   สญฺโญชนํ
สมฺมามานาภิสมยา อนฺตมกาสิ ทุกฺขสฺสาติ ฯ
     [๑๐]   สตฺติมานิ   ภิกฺขเว   สญฺโญชนานิ   ฯ   กตมานิ   สตฺต
อนุนยสญฺโญชนํ     ปฏิฆสญฺโญชนํ     ทิฏฺฐิสญฺโญชนํ     วิจิกิจฺฉาสญฺโญชนํ
มานสญฺโญชนํ     อิสฺสาสญฺโญชนํ     มจฺฉริยสญฺโญชนํ     อิมานิ    โข
ภิกฺขเว สตฺต สญฺโญชนานีติ ฯ
                       ธนวคฺโค ปฐโม ฯ
                         ตสฺสุทฺทานํ
         เทฺวปิยญฺจ ๒- พลํ ธนํ          (สํขิตฺตญฺเจว วิตฺถตํ)
         อุคฺคสญฺโญชนญฺเจว ๓-      ปหานมจฺฉริเยน ๔- จาติ ฯ
                      -------------
                      อนุสยวคฺโค ทุติโย
     [๑๑]   สตฺติเม  ภิกฺขเว  อนุสยา  ฯ  กตเม สตฺต กามราคานุสโย
@เชิงอรรถ:  ม. อจฺเฉจฺฉิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. เทฺว ปิยานิ ฯ    ม. อุคฺคํ ฯ
@ ม. ปหานํ ฯ
ปฏิฆานุสโย   ทิฏฺฐานุสโย   วิจิกิจฺฉานุสโย   มานานุสโย  ภวราคานุสโย
อวิชฺชานุสโย อิเม โข ภิกฺขเว สตฺต อนุสยาติ ฯ
     [๑๒]   สตฺตนฺนํ  ภิกฺขเว  อนุสยานํ ปหานาย สมุจฺเฉทาย พฺรหฺมจริยํ
วุสฺสติ   ฯ   กตเมสํ  สตฺตนฺนํ  กามราคานุสยสฺส  ปหานาย  สมุจฺเฉทาย
พฺรหฺมจริยํ   วุสฺสติ  ปฏิฆานุสยสฺส  ฯเปฯ  ทิฏฺฐานุสยสฺส  วิจิกิจฺฉานุสยสฺส
มานานุสยสฺส       ภวราคานุสยสฺส      อวิชฺชานุสยสฺส      ปหานาย
สมุจฺเฉทาย  พฺรหฺมจริยํ  วุสฺสติ  อิเมสํ  โข  ภิกฺขเว  สตฺตนฺนํ  อนุสยานํ
ปหานาย  สมุจฺเฉทาย  พฺรหฺมจริยํ  วุสฺสติ  ฯ  ยโต  โข ภิกฺขเว ภิกฺขุโน
กามราคานุสโย   ปหีโน   โหติ   อุจฺฉินฺนมูโล   ตาลาวตฺถุกโต  อนภาวํ
กโต    อายตึ    อนุปฺปาทธมฺโม    ปฏิฆานุสโย   ฯเปฯ   ทิฏฺฐานุสโย
วิจิกิจฺฉานุสโย   มานานุสโย  ภวราคานุสโย  อวิชฺชานุสโย  ปหีโน  โหติ
อุจฺฉินฺนมูโล   ตาลาวตฺถุกโต  อนภาวํ  กโต  อายตึ  อนุปฺปาทธมฺโม  อยํ
วุจฺจติ    ภิกฺขเว    ภิกฺขุ    อชฺเฉชฺชิ    ตณฺหํ    วิวตฺตยิ   สญฺโญชนํ
สมฺมามานาภิสมยา อนฺตมกาสิ ทุกฺขสฺสาติ ฯ
     [๑๓]   สตฺตหิ   ภิกฺขเว   องฺเคหิ  สมนฺนาคตํ  กุลํ  อนุปคนฺตฺวา
วา  นาลํ  อุปคนฺตุํ  อุปคนฺตฺวา  วา  นาลํ  นิสีทิตุํ  ๑- ฯ กตเมหิ สตฺตหิ
น  มนาเปน  ปจฺจุฏฺเฐนฺติ  น  มนาเปน  อภิวาเทนฺติ  น มนาเปน อาสนํ
เทนฺติ  สนฺตมสฺส  ปริคูหนฺติ  พหุกมฺหิ  ๒-  โถกํ  เทนฺติ  ปณีตมฺหิ ๓- ลูขํ
เทนฺติ   อสกฺกจฺจํ   เทนฺติ   โน  สกฺกจฺจํ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  สตฺตหิ
องฺเคหิ   สมนฺนาคตํ   กุลํ  อนุปคนฺตฺวา  วา  นาลํ  อุปคนฺตุํ  อุปคนฺตฺวา
@เชิงอรรถ:  ม. อุปนิสีทิตุํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. พหุกมฺปิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@ ม. ปณีตมฺปิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
วา นาลํ นิสีทิตุํ ฯ
     {๑๓.๑}   สตฺตหิ  ภิกฺขเว  องฺเคหิ  สมนฺนาคตํ  กุลํ  อนุปคนฺตฺวา
วา   อลํ   อุปคนฺตุํ   อุปคนฺตฺวา  วา  อลํ  นิสีทิตุํ  ฯ  กตเมหิ  สตฺตหิ
มนาเปน   ปจฺจุฏฺเฐนฺติ  มนาเปน  อภิวาเทนฺติ  มนาเปน  อาสนํ  เทนฺติ
สนฺตมสฺส    น   ปริคูหนฺติ   พหุกมฺหิ   พหุกํ   เทนฺติ   ปณีตมฺหิ   ปณีตํ
เทนฺติ   สกฺกจฺจํ   เทนฺติ   โน  อสกฺกจฺจํ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  สตฺตหิ
องฺเคหิ   สมนฺนาคตํ   กุลํ   อนุปคนฺตฺวา  วา  อลํ  อุปคนฺตุํ  อุปคนฺตฺวา
วา อลํ นิสีทิตุนฺติ ฯ
     [๑๔]   สตฺติเม   ภิกฺขเว   ปุคฺคลา   อาหุเนยฺยา   ปาหุเนยฺยา
ทกฺขิเณยฺยา    อญฺชลิกรณียา    อนุตฺตรํ    ปุญฺญกฺเขตฺตํ    โลกสฺส   ฯ
กตเม      สตฺต     อุภโตภาควิมุตฺโต     ปญฺญาวิมุตฺโต     กายสกฺขิ
ทิฏฺฐิปฺปตฺโต  สทฺธาวิมุตฺโต  ธมฺมานุสารี  สทฺธานุสารี  อิเม  โข  ภิกฺขเว
สตฺต   ปุคฺคลา   อาหุเนยฺยา   ปาหุเนยฺยา   ทกฺขิเณยฺยา  อญฺชลิกรณียา
อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ฯ
     [๑๕]   สตฺติเม  ภิกฺขเว  อุทกูปมา  ปุคฺคลา  สนฺโต  สํวิชฺชมานา
โลกสฺมึ  ฯ  กตเม  สตฺต  อิธ  ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  ปุคฺคโล  สกึ นิมุคฺโค
นิมุคฺโค   ว   โหติ  อิธ  ปน  ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  ปุคฺคโล  อุมฺมุชฺชิตฺวา
นิมุชฺชติ   อิธ   ปน   ภิกฺขเว   เอกจฺโจ   ปุคฺคโล  อุมฺมุชฺชิตฺวา  ฐิโต
โหติ   อิธ   ปน   ภิกฺขเว   เอกจฺโจ   ปุคฺคโล  อุมฺมุชฺชิตฺวา  วิปสฺสติ
วิโลเกติ   อิธ   ปน   ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  ปุคฺคโล  อุมฺมุชฺชิตฺวา  ปตรติ
อิธ  ปน  ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  ปุคฺคโล  อุมฺมุชฺชิตฺวา  ปติคาธปฺปตฺโต  โหติ
อิธ  ปน  ภิกฺขเว  เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ติณฺโณ โหติ ปารคโต ๑-
ถเล ติฏฺฐติ พฺราหฺมโณ ฯ
     {๑๕.๑}   กถญฺจ  ภิกฺขเว  ปุคฺคโล  สกึ  นิมุคฺโค  นิมุคฺโค ว โหติ
อิธ   ภิกฺขเว   เอกจฺโจ   ปุคฺคโล  สมนฺนาคโต  โหติ  เอกนฺตกาฬเกหิ
อกุสเลหิ ธมฺเมหิ เอวํ โข ภิกฺขเว ปุคฺคโล สกึ นิมุคฺโค นิมุคฺโค ว โหติ ฯ
     {๑๕.๒}   กถญฺจ   ภิกฺขเว   ปุคฺคโล  อุมฺมุชฺชิตฺวา  นิมุชฺชติ  อิธ
ภิกฺขเว   เอกจฺโจ   ปุคฺคโล  อุมฺมุชฺชติ  สาธุ  สทฺธา  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ
สาธุ  หิรี  สาธุ  โอตฺตปฺปํ  สาธุ  วิริยํ  สาธุ  ปญฺญา  กุสเลสุ ธมฺเมสูติ
ตสฺส  สา  สทฺธา  เนว  ติฏฺฐติ  โน  วฑฺฒติ  หายติเยว  ตสฺส  สา หิรี
ตสฺส  ตํ  โอตฺตปฺปํ  ตสฺส  ตํ  วิริยํ  ตสฺส  สา  ปญฺญา  เนว ติฏฺฐติ โน
วฑฺฒติ หายติเยว เอวํ โข ภิกฺขเว ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา นิมุชฺชติ ฯ
     {๑๕.๓}   กถญฺจ  ภิกฺขเว  ปุคฺคโล  อุมฺมุชฺชิตฺวา  ฐิโต  โหติ  อิธ
ภิกฺขเว   เอกจฺโจ   ปุคฺคโล  อุมฺมุชฺชติ  สาธุ  สทฺธา  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ
สาธุ  หิรี  สาธุ  โอตฺตปฺปํ  สาธุ  วิริยํ  สาธุ  ปญฺญา  กุสเลสุ ธมฺเมสูติ
ตสฺส  สา  สทฺธา  เนว  หายติ  โน  วฑฺฒติ  ฐิตา  โหติ  ตสฺส สา หิรี
ตสฺส  ตํ  โอตฺตปฺปํ  ตสฺส  ตํ  วิริยํ  ตสฺส  สา  ปญฺญา  เนว หายติ โน
วฑฺฒติ ฐิตา โหติ เอวํ โข ภิกฺขเว ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ฐิโต โหติ ฯ
     {๑๕.๔}   กถญฺจ    ภิกฺขเว   ปุคฺคโล   อุมฺมุชฺชิตฺวา   วิปสฺสติ
วิโลเกติ   อิธ   ภิกฺขเว   เอกจฺโจ   ปุคฺคโล  อุมฺมุชฺชติ  สาธุ  สทฺธา
กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  สาธุ  หิรี  สาธุ  โอตฺตปฺปํ  สาธุ  วิริยํ  สาธุ  ปญฺญา
กุสเลสุ     ธมฺเมสูติ     โส     ติณฺณํ     สญฺโญชนานํ     ปริกฺขยา
@เชิงอรรถ:  ม. ปารงฺคโต ฯ เอวมุปริปิ ฯ
โสตาปนฺโน     โหติ     อวินิปาตธมฺโม     นิยโต    สมฺโพธิปรายโน
เอวํ โข ภิกฺขเว ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา วิปสฺสติ วิโลเกติ ฯ
     {๑๕.๕}   กถญฺจ  ภิกฺขเว  ปุคฺคโล  อุมฺมุชฺชิตฺวา ปตรติ อิธ ภิกฺขเว
เอกจฺโจ  ปุคฺคโล  อุมฺมุชฺชติ  สาธุ  สทฺธา  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  สาธุ  หิรี
สาธุ  โอตฺตปฺปํ  สาธุ  วิริยํ  สาธุ  ปญฺญา  กุสเลสุ  ธมฺเมสูติ  โส ติณฺณํ
สญฺโญชนานํ   ปริกฺขยา   ราคโทสโมหานํ   ตนุตฺตา   สกทาคามี   โหติ
สกิเทว   อิมํ  โลกํ  อาคนฺตฺวา  ทุกฺขสฺสนฺตํ  กโรติ  เอวํ  โข  ภิกฺขเว
ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ปตรติ ฯ
     {๑๕.๖}   กถญฺจ   ภิกฺขเว  ปุคฺคโล  อุมฺมุชฺชิตฺวา  ปติคาธปฺปตฺโต
โหติ  อิธ  ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชติ สาธุ สทฺธา กุสเลสุ ธมฺเมสุ
สาธุ  หิรี  สาธุ  โอตฺตปฺปํ  สาธุ  วิริยํ  สาธุ  ปญฺญา  กุสเลสุ ธมฺเมสูติ
โส   ปญฺจนฺนํ  โอรมฺภาคิยานํ  สญฺโญชนานํ  ปริกฺขยา  โอปปาติโก  โหติ
ตตฺถ   ปรินิพฺพายี   อนาวตฺติธมฺโม   ตสฺมา   โลกา  อยํ  โข  ภิกฺขเว
ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ปติคาธปฺปตฺโต โหติ ฯ
     {๑๕.๗}   กถญฺจ   ภิกฺขเว   ปุคฺคโล  อุมฺมุชฺชิตฺวา  ติณฺโณ  โหติ
ปารคโต   ถเล   ติฏฺฐติ   พฺราหฺมโณ  อิธ  ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  ปุคฺคโล
อุมฺมุชฺชติ  สาธุ  สทฺธา  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  สาธุ  หิรี สาธุ โอตฺตปฺปํ สาธุ
วิริยํ   สาธุ   ปญฺญา  กุสเลสุ  ธมฺเมสูติ  โส  อาสวานํ  ขยา  อนาสวํ
เจโตวิมุตฺตึ   ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  เอวํ  โข  ภิกฺขเว  ปุคฺคโล  อุมฺมุชฺชิตฺวา ติณฺโณ โหติ
ปารคโต  ถเล  ติฏฺฐติ  พฺราหฺมโณ  ฯ  อิเม  โข ภิกฺขเว สตฺต อุทกูปมา
ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมินฺติ ฯ
     [๑๖]   สตฺติเม   ภิกฺขเว   ปุคฺคลา   อาหุเนยฺยา   ปาหุเนยฺยา
ทกฺขิเณยฺยา   อญฺชลิกรณียา   อนุตฺตรํ   ปุญฺญกฺเขตฺตํ  โลกสฺส  ฯ  กตเม
สตฺต   อิธ   ภิกฺขเว   เอกจฺโจ  ปุคฺคโล  สพฺพสงฺขาเรสุ  อนิจฺจานุปสฺสี
วิหรติ   อนิจฺจสญฺญี   อนิจฺจปฏิสํเวที   สตตํ   สมิตํ  อพฺโพกิณฺณํ  เจตสา
อธิมุจฺจมาโน   ปญฺญาย   ปริโยคาหมาโน   โส  อาสวานํ  ขยา  ฯเปฯ
สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  อยํ  ภิกฺขเว  ปฐโม  ปุคฺคโล อาหุเนยฺโย
ปาหุเนยฺโย     ทกฺขิเณยฺโย    อญฺชลิกรณีโย    อนุตฺตรํ    ปุญฺญกฺเขตฺตํ
โลกสฺส ฯ
     {๑๖.๑}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  อิเธกจฺโจ  ปุคฺคโล  สพฺพสงฺขาเรสุ
อนิจฺจานุปสฺสี    วิหรติ    อนิจฺจสญฺญี    อนิจฺจปฏิสํเวที    สตตํ   สมิตํ
อพฺโพกิณฺณํ   เจตสา   อธิมุจฺจมาโน   ปญฺญาย   ปริโยคาหมาโน   ตสฺส
อปุพฺพํ    อจริมํ    อาสวปริยาทานญฺจ   โหติ   ชีวิตปริยาทานญฺจ   อยํ
ภิกฺขเว   ทุติโย   ปุคฺคโล   อาหุเนยฺโย   ฯเปฯ  อนุตฺตรํ  ปุญฺญกฺเขตฺตํ
โลกสฺส ฯ
     {๑๖.๒}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  อิเธกจฺโจ  ปุคฺคโล  สพฺพสงฺขาเรสุ
อนิจฺจานุปสฺสี    วิหรติ    อนิจฺจสญฺญี    อนิจฺจปฏิสํเวที    สตตํ   สมิตํ
อพฺโพกิณฺณํ    เจตสา   อธิมุจฺจมาโน   ปญฺญาย   ปริโยคาหมาโน   โส
ปญฺจนฺนํ    โอรมฺภาคิยานํ    สญฺโญชนานํ   ปริกฺขยา   อนฺตราปรินิพฺพายี
โหติ    ฯเปฯ    อุปหจฺจปรินิพฺพายี   โหติ   อสงฺขารปรินิพฺพายี   โหติ
สสงฺขารปรินิพฺพายี   โหติ   อุทฺธํโสโต  โหติ  อกนิฏฺฐคามี  อยํ  ภิกฺขเว
สตฺตโม   ปุคฺคโล   อาหุเนยฺโย  ปาหุเนยฺโย  ทกฺขิเณยฺโย  อญฺชลิกรณีโย
อนุตฺตรํ   ปุญฺญกฺเขตฺตํ   โลกสฺส  ฯ  อิเม  โข  ภิกฺขเว  สตฺต  ปุคฺคลา
อาหุเนยฺยา     ปาหุเนยฺยา    ทกฺขิเณยฺยา    อญฺชลิกรณียา    อนุตฺตรํ
ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ
     [๑๗]   สตฺติเม   ภิกฺขเว  ปุคฺคลา  อาหุเนยฺยา  ฯเปฯ  อนุตฺตรํ
ปุญฺญกฺเขตฺตํ  โลกสฺส  ฯ  กตเม  สตฺต  อิธ  ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  ปุคฺคโล
สพฺพสงฺขาเรสุ  ทุกฺขานุปสฺสี  วิหรติ  ฯเปฯ  สพฺเพสุ ธมฺเมสุ อนตฺตานุปสฺสี
วิหรติ   นิพฺพาเน   สุขานุปสฺสี   วิหรติ   สุขสญฺญี   สุขปฏิสํเวที   สตตํ
สมิตํ   อพฺโพกิณฺณํ   เจตสา   อธิมุจฺจมาโน   ปญฺญาย   ปริโยคาหมาโน
โส  อาสวานํ  ขยา  ฯเปฯ  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  อยํ ภิกฺขเว
ปฐโม ปุคฺคโล อาหุเนยฺโย ฯเปฯ อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส ฯ
     {๑๗.๑}   ปุน  จปรํ ภิกฺขเว อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล นิพฺพาเน สุขานุปสฺสี
วิหรติ    สุขสญฺญี    สุขปฏิสํเวที   สตตํ   สมิตํ   อพฺโพกิณฺณํ   เจตสา
อธิมุจฺจมาโน    ปญฺญาย    ปริโยคาหมาโน    ตสฺส    อปุพฺพํ   อจริมํ
อาสวปริยาทานญฺจ    โหติ   ชีวิตปริยาทานญฺจ   อยํ   ภิกฺขเว   ทุติโย
ปุคฺคโล อาหุเนยฺโย ฯเปฯ อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส ฯ
     {๑๗.๒}   ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว   อิเธกจฺโจ  ปุคฺคโล  นิพฺพาเน
สุขานุปสฺสี   วิหรติ   สุขสญฺญี   สุขปฏิสํเวที   สตตํ   สมิตํ   อพฺโพกิณฺณํ
เจตสา    อธิมุจฺจมาโน    ปญฺญาย    ปริโยคาหมาโน   โส   ปญฺจนฺนํ
โอรมฺภาคิยานํ       สญฺโญชนานํ      ปริกฺขยา      อนฺตราปรินิพฺพายี
โหติ    ฯเปฯ    อุปหจฺจปรินิพฺพายี   โหติ   อสงฺขารปรินิพฺพายี   โหติ
สสงฺขารปรินิพฺพายี    โหติ    อุทฺธํโสโต    โหติ    อกนิฏฺฐคามี   อยํ
ภิกฺขเว   สตฺตโม   ปุคฺคโล   อาหุเนยฺโย  ฯเปฯ  อนุตฺตรํ  ปุญฺญกฺเขตฺตํ
โลกสฺส   ฯ   อิเม   โข  ภิกฺขเว  สตฺต  ปุคฺคลา  อาหุเนยฺยา  ฯเปฯ
อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ฯ
     [๑๘]   สตฺติมานิ   ภิกฺขเว  นิทฺทสวตฺถูนิ  ฯ  กตมานิ  สตฺต  อิธ
ภิกฺขเว    ภิกฺขุ    สิกฺขาสมาทาเน   ติพฺพจฺฉนฺโท   โหติ   อายตึ   จ
สิกฺขาสมาทาเน   อธิคตเปโม   ๑-   ธมฺมนิสนฺติยา   ติพฺพจฺฉนฺโท  โหติ
อายตึ   จ   ธมฺมนิสนฺติยา  อธิคตเปโม  อิจฺฉาวินเย  ติพฺพจฺฉนฺโท  โหติ
อายตึ   จ   อิจฺฉาวินเย   อธิคตเปโม  ปฏิสลฺลาเน  ติพฺพจฺฉนฺโท  โหติ
อายตึ   จ   ปฏิสลฺลาเน   อธิคตเปโม  วิริยารมฺเภ  ติพฺพจฺฉนฺโท  โหติ
อายตึ   จ   วิริยารมฺเภ   อธิคตเปโม  สติเนปกฺเก  ติพฺพจฺฉนฺโท  โหติ
อายตึ   จ   สติเนปกฺเก  อธิคตเปโม  ทิฏฺฐิปฏิเวเธ  ติพฺพจฺฉนฺโท  โหติ
อายตึ   จ   ทิฏฺฐิปฏิเวเธ  อธิคตเปโม  ฯ  อิมานิ  โข  ภิกฺขเว  สตฺต
นิทฺทสวตฺถูนีติ ฯ
                    อนุสยวคฺโค ทุติโย ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
         เทฺว อนุสยา กุลํ                      ปุคฺคลํ อุทกูปมํ
         อนิจฺจา ทุกฺขา ๒- อนตฺตา จ   นิพฺพานํ นิทฺทสวตฺถูนีติ ๓- ฯ
                   ----------------
                   วชฺชีวคฺโค ๔- ตติโย
     [๑๙]   เอกํ  สมยํ  ภควา  เวสาลิยํ  วิหรติ สารนฺทเท เจติเย ฯ
อถโข   สมฺพหุลา   ลิจฺฉวี   เยน   ภควา  เตนุปสงฺกมึสุ  อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทึสุ  เอกมนฺตํ  นิสินฺเน  โข  เต
@เชิงอรรถ:  ม. อวิคตเปโม ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. อนิจฺจํ ทุกฺขํ ฯ   ม. นิทฺทสวตฺถุ จาติ ฯ
@ ม. วชฺชีสตฺตกวคฺโค ฯ
ลิจฺฉวี   ภควา   เอตทโวจ   สตฺต   โว   ลิจฺฉวี  อปริหานิเย  ธมฺเม
เทเสสฺสามิ  ตํ  สุณาถ  สาธุกํ  มนสิกโรถ  ภาสิสฺสามีติ  ฯ เอวํ ภนฺเตติ
โข  เต  ลิจฺฉวี  ภควโต  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ  ภควา  เอตทโวจ  กตเม  จ
ลิจฺฉวี    สตฺต    อปริหานิยา    ธมฺมา    ยาวกีวญฺจ   ลิจฺฉวี   วชฺชี
อภิณฺหสนฺนิปาตา     ๑-     ภวิสฺสนฺติ     สนฺนิปาตพหุลา     วุฑฺฒิเยว
ลิจฺฉวี วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
     {๑๙.๑}   ยาวกีวญฺจ  ลิจฺฉวี  วชฺชี  สมคฺคา  สนฺนิปติสฺสนฺติ สมคฺคา
วุฏฺฐหิสฺสนฺติ    สมคฺคา    วชฺชิกรณียานิ   กริสฺสนฺติ   วุฑฺฒิเยว   ลิจฺฉวี
วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
     {๑๙.๒}   ยาวกีวญฺจ  ลิจฺฉวี  วชฺชี  อปฺปญฺญตฺตํ  น  ปญฺญาเปสฺสนฺติ
ปญฺญตฺตํ    น    สมุจฺฉินฺทิสฺสนฺติ   ยถาปญฺญตฺเต   โปราเณ   วชฺชิธมฺเม
สมาทาย วตฺติสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว ลิจฺฉวี วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
     {๑๙.๓}   ยาวกีวญฺจ  ลิจฺฉวี  วชฺชี เย เต วชฺชีนํ วชฺชิมหลฺลกา เต
สกฺกริสฺสนฺติ   ครุกริสฺสนฺติ   มาเนสฺสนฺติ   ปูเชสฺสนฺติ   เตสญฺจ  โสตพฺพํ
มญฺญิสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว ลิจฺฉวี วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
     {๑๙.๔}   ยาวกีวญฺจ  ลิจฺฉวี วชฺชี ยา ตา กุลิตฺถิโย กุลกุมาริโย ตา
น   โอกฺกสฺส  ปสยฺห  วาเสสฺสนฺติ  วุฑฺฒิเยว  ลิจฺฉวี  วชฺชีนํ  ปาฏิกงฺขา
โน ปริหานิ ฯ
     {๑๙.๕}   ยาวกีวญฺจ  ลิจฺฉวี  วชฺชี  ยานิ ตานิ วชฺชีนํ วชฺชิเจติยานิ
อพฺภนฺตรานิ   เจว   พาหิรานิ   จ   ตานิ   สกฺกริสฺสนฺติ   ครุกริสฺสนฺติ
มาเนสฺสนฺติ    ปูเชสฺสนฺติ    เตสญฺจ    ทินฺนปุพฺพํ    กตปุพฺพํ    ธมฺมิกํ
พลึ    โน    ปริหาเปสฺสนฺติ   วุฑฺฒิเยว   ลิจฺฉวี   วชฺชีนํ   ปาฏิกงฺขา
โน ปริหานิ ฯ
     {๑๙.๖}   ยาวกีวญฺจ      ลิจฺฉวี     วชฺชีนํ     อรหนฺเตสุ
@เชิงอรรถ:  ม. อภิณฺหํ สนฺนิปาตา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ธมฺมิการกฺขาวรณคุตฺติ         สุสํวิหิตา         ภวิสฺสติ        กินฺติ
อนาคตา     จ    อรหนฺโต    วิชิตํ    อาคจฺเฉยฺยุํ    อาคตา    จ
อรหนฺโต     วิชิเต     ผาสุํ     วิหเรยฺยุนฺติ     วุฑฺฒิเยว    ลิจฺฉวี
วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
     {๑๙.๗}   ยาวกีวญฺจ    ลิจฺฉวี    อิเม    สตฺต   อปริหานิยา
ธมฺมา    วชฺชีสุ    ฐสฺสนฺติ    อิเมสุ    จ    สตฺตสุ    อปริหานิเยสุ
ธมฺเมสุ     วชฺชี     สนฺทิสฺสิสฺสนฺติ     วุฑฺฒิเยว     ลิจฺฉวี    วชฺชีนํ
ปฏิกงฺขา โน ปริหานีติ ฯ
     [๒๐]   เอกํ  สมยํ  ภควา  ราชคเห  วิหรติ  คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ฯ
เตน  โข  ปน  สมเยน  ราชา  มาคโธ  อชาตสตฺตุ  เวเทหิปุตฺโต วชฺชี
อภิยาตุกาโม   โหติ   โส   เอวมาห   อหํ  อิเม  วชฺชี  เอวํมหิทฺธิเก
เอวํมหานุภาเว    อุจฺเฉชฺชิสฺสามิ    ๑-   วชฺชี   วินาเสสฺสามิ   วชฺชี
อนยพฺยสนํ    อาปาเทสฺสามีติ    อถโข   ราชา   มาคโธ   อชาตสตฺตุ
เวเทหิปุตฺโต     วสฺสการํ     พฺราหฺมณํ    มคธมหามตฺตํ    อามนฺเตสิ
เอหิ    ตฺวํ    พฺราหฺมณ   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา
มม   วจเนน   ภควโต   ปาเท   สิรสา  วนฺท  อปฺปาพาธํ  อปฺปาตงฺกํ
ลหุฏฺฐานํ   พลํ   ผาสุวิหารํ   ปุจฺฉ  ราชา  ภนฺเต  มาคโธ  อชาตสตฺตุ
เวเทหิปุตฺโต   ภควโต   ปาเท   สิรสา  วนฺทติ  อปฺปาพาธํ  อปฺปาตงฺกํ
ลหุฏฺฐานํ   พลํ   ผาสุวิหารํ   ปุจฺฉตีติ   เอวญฺจ  วเทหิ  ราชา  ภนฺเต
มาคโธ   อชาตสตฺตุ   เวเทหิปุตฺโต  วชฺชี  อภิยาตุกาโม  โส  เอวมาห
อหํ    อิเม    วชฺชี   เอวํมหิทฺธิเก   เอวํมหานุภาเว   อุชฺเฉชฺชิสฺสามิ
วชฺชี      วินาเสสฺสามิ      วชฺชี     อนยพฺยสนํ     อาปาเทสฺสามีติ
@เชิงอรรถ:  ม. อุจฺเฉจฺฉามิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ยถา   ภควา   พฺยากโรติ  ตํ  สาธุกํ  อุคฺคเหตฺวา  มม  อาโรเจยฺยาสิ
น หิ ตถาคตา วิตถํ ภณนฺตีติ ฯ
     {๒๐.๑}   เอวํ  โภติ  โข  วสฺสกาโร  พฺราหฺมโณ  มคธมหามตฺโต
รญฺโญ     มาคธสฺส     อชาตสตฺตุสฺส    เวเทหิปุตฺตสฺส    ปฏิสฺสุณิตฺวา
เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ
สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทิ  เอกมนฺตํ
นิสินฺโน    โข    วสฺสกาโร    พฺราหฺมโณ    มคธมหามตฺโต   ภควนฺตํ
เอตทโวจ  ราชา  โภ  โคตม  มาคโธ  อชาตสตฺตุ  เวเทหิปุตฺโต โภโต
โคตมสฺส   ปาเท  สิรสา  วนฺทติ  อปฺปาพาธํ  อปฺปาตงฺกํ  ลหุฏฺฐานํ  พลํ
ผาสุวิหารํ  ปุจฺฉติ  ราชา  โภ  โคตม  มาคโธ  อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต
วชฺชี   อภิยาตุกาโม   โส   เอวมาห   อหํ  อิเม  วชฺชี  เอวํมหิทฺธิเก
เอวํมหานุภาเว อุจฺเฉชฺชิสฺสามิ วชฺชี อนยพฺยสนํ อาปาเทสฺสามีติ ฯ
     {๒๐.๒}   เตน  โข ปน สมเยน อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปิฏฺฐิโต
ฐิโต  โหติ  ภควนฺตํ  วีชมาโน  ๑-  ฯ  อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ
อามนฺเตสิ    กินฺติ    เต    อานนฺท    สุตํ   วชฺชี   อภิณฺหสนฺนิปาตา
สนฺนิปาตพหุลาติ   ฯ   สุตํ   เม   ตํ   ภนฺเต   วชฺชี  อภิณฺหสนฺนิปาตา
สนฺนิปาตพหุลาติ    ฯ    ยาวกีวญฺจ   อานนฺท   วชฺชี   อภิณฺหสนฺนิปาตา
ภวิสฺสนฺติ    สนฺนิปาตพหุลา    วุฑฺฒิเยว   อานนฺท   วชฺชีนํ   ปาฏิกงฺขา
โน ปริหานิ ฯ
     {๒๐.๓}   กินฺติ  เต  อานนฺท  สุตํ วชฺชี สมคฺคา สนฺนิปตนฺติ สมคฺคา
วุฏฺฐหนฺติ   สมคฺคา   วชฺชิกรณียานิ   กโรนฺตีติ  ฯ  สุตํ  เม  ตํ  ภนฺเต
วชฺชี   สมคฺคา   สนฺนิปตนฺติ   สมคฺคา  วุฏฺฐหนฺติ  สมคฺคา  วชฺชิกรณียานิ
@เชิงอรรถ:  ม. พีชมาโน ฯ เอวมุปริปิ ฯ
กโรนฺตีติ  ฯ  ยาวกีวญฺจ  อานนฺท  วชฺชี  สมคฺคา  สนฺนิปติสฺสนฺติ  สมคฺคา
วุฏฺฐหิสฺสนฺติ    สมคฺคา   วชฺชิกรณียานิ   กริสฺสนฺติ   วุฑฺฒิเยว   อานนฺท
วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
     {๒๐.๔}   กินฺติ  เต  อานนฺท  สุตํ  วชฺชี อปฺปญฺญตฺตํ น ปญฺญาเปนฺติ
ปญฺญตฺตํ   น  สมุจฺฉินฺทนฺติ  ยถาปญฺญตฺเต  โปราเณ  วชฺชิธมฺเม  สมาทาย
วตฺตนฺตีติ  ฯ  สุตํ  เม  ตํ  ภนฺเต วชฺชี อปฺปญฺญตฺตํ น ปญฺญาเปนฺติ ปญฺญตฺตํ
น  สมุจฺฉินฺทนฺติ  ยถาปญฺญตฺเต  โปราเณ  วชฺชิธมฺเม สมาทาย วตฺตนฺตีติ ฯ
ยาวกีวญฺจ   อานนฺท   วชฺชี   อปฺปญฺญตฺตํ   น   ปญฺญาเปสฺสนฺติ  ปญฺญตฺตํ
น    สมุจฺฉินฺทิสฺสนฺติ   ยถาปญฺญตฺเต   โปราเณ   วชฺชิธมฺเม   สมาทาย
วตฺติสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว อานนฺท วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
     {๒๐.๕}   กินฺติ  เต  อานนฺท สุตํ วชฺชี เย เต วชฺชีนํ วชฺชิมหลฺลกา
เต  สกฺกโรนฺติ  ครุกโรนฺติ  มาเนนฺติ ปูเชนฺติ เตสญฺจ โสตพฺพํ มญฺญนฺตีติ ฯ
สุตํ เม ตํ ภนฺเต วชฺชี เย เต วชฺชีนํ วชฺชิมหลฺลกา เต สกฺกโรนฺติ ครุกโรนฺติ
มาเนนฺติ   ปูเชนฺติ  เตสญฺจ  โสตพฺพํ  มญฺญนฺตีติ  ฯ  ยาวกีวญฺจ  อานนฺท
วชฺชี  เย เต วชฺชีนํ วชฺชิมหลฺลกา เต สกฺกริสฺสนฺติ ครุกริสฺสนฺติ มาเนสฺสนฺติ
ปูเชสฺสนฺติ   เตสญฺจ   โสตพฺพํ   มญฺญิสฺสนฺติ   วุฑฺฒิเยว  อานนฺท  วชฺชีนํ
ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
     {๒๐.๖}   กินฺติ  เต อานนฺท สุตํ วชฺชี ยา ตา กุลิตฺถิโย กุลกุมาริโย
ตา  น  โอกฺกสฺส  ปสยฺห  วาเสนฺตีติ  ฯ  สุตํ  เม  ตํ  ภนฺเต วชฺชี ยา
ตา   กุลิตฺถิโย   กุลกุมาริโย  ตา  น  โอกฺกสฺส  ปสยฺห  วาเสนฺตีติ  ฯ
ยาวกีวญฺจ   อานนฺท   วชฺชี   ยา  ตา  กุลิตฺถิโย  กุลกุมาริโย  ตา  น
โอกฺกสฺส   ปสยฺห   วาเสสฺสนฺติ   วุฑฺฒิเยว  อานนฺท  วชฺชีนํ  ปาฏิกงฺขา
โน ปริหานิ ฯ
     {๒๐.๗}   กินฺติ เต อานนฺท สุตํ วชฺชี ยานิ ตานิ วชฺชีนํ วชฺชิเจติยานิ
อพฺภนฺตรานิ  เจว  พาหิรานิ  จ  ตานิ  สกฺกโรนฺติ  ครุกโรนฺติ  มาเนนฺติ
ปูเชนฺติ  เตสญฺจ  ทินฺนปุพฺพํ  กตปุพฺพํ  ธมฺมิกํ  พลึ  โน  ปริหาเปนฺตีติ  ฯ
สุตํ  เม  ตํ  ภนฺเต  วชฺชี  ยานิ  ตานิ  วชฺชีนํ วชฺชิเจติยานิ อพฺภนฺตรานิ
เจว  พาหิรานิ  จ  ตานิ  สกฺกโรนฺติ ครุกโรนฺติ มาเนนฺติ ปูเชนฺติ เตสญฺจ
ทินฺนปุพฺพํ   กตปุพฺพํ   ธมฺมิกํ   พลึ   โน   ปริหาเปนฺตีติ  ฯ  ยาวกีวญฺจ
อานนฺท  วชฺชี  ยานิ  ตานิ วชฺชีนํ วชฺชิเจติยานิ อพฺภนฺตรานิ เจว พาหิรานิ
จ   ตานิ   สกฺกริสฺสนฺติ   ครุกริสฺสนฺติ  มาเนสฺสนฺติ  ปูเชสฺสนฺติ  เตสญฺจ
ทินฺนปุพฺพํ   กตปุพฺพํ  ธมฺมิกํ  พลึ  โน  ปริหาเปสฺสนฺติ  วุฑฺฒิเยว  อานนฺท
วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
     {๒๐.๘}   กินฺติ เต อานนฺท สุตํ วชฺชีนํ อรหนฺเตสุ ธมฺมิการกฺขาวรณ-
คุตฺติ  สุสํวิหิตา  [๑]-  กินฺติ  อนาคตา  จ  อรหนฺโต วิชิตํ อาคจฺเฉยฺยุํ
อาคตา  จ  อรหนฺโต  วิชิเต ผาสุํ วิหเรยฺยุนฺติ ฯ สุตํ เม ตํ ภนฺเต วชฺชีนํ
อรหนฺเตสุ   ธมฺมิการกฺขาวรณคุตฺติ  สุสํวิหิตา  [๑]-  กินฺติ  อนาคตา  จ
อรหนฺโต  วิชิตํ อาคจฺเฉยฺยุํ อาคตา จ อรหนฺโต วิชิเต ผาสุํ วิหเรยฺยุนฺติ ฯ
ยาวกีวญฺจ     อานนฺท    วชฺชีนํ    อรหนฺเตสุ    ธมฺมิการกฺขาวรณคุตฺติ
สุสํวิหิตา   ภวิสฺสติ   กินฺติ   อนาคตา  จ  อรหนฺโต  วิชิตํ  อาคจฺเฉยฺยุํ
อาคตา    จ    อรหนฺโต    วิชิเต    ผาสุํ   วิหเรยฺยุนฺติ   วุฑฺฒิเยว
@เชิงอรรถ:  ม. ภวิสฺสติ ฯ
อานนฺท วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานีติ ฯ
     {๒๐.๙}   อถ   โข   ภควา  วสฺสการํ  พฺราหฺมณํ  มคธมหามตฺตํ
อามนฺเตสิ   เอกมิทาหํ   พฺราหฺมณ  สมยํ  เวสาลิยํ  วิหรามิ  สารนฺทเท
เจติเย  ตตฺราหํ  [๑]-  วชฺชีนํ อิเม สตฺต อปริหานิเย ธมฺเม เทเสมิ ๒-
ยาวกีวญฺจ   พฺราหฺมณ  อิเม  สตฺต  อปริหานิยา  ธมฺมา  วชฺชีสุ  ฐสฺสนฺติ
อิเมสุ  จ  สตฺตสุ  อปริหานิเยสุ  ธมฺเมสุ  วชฺชี  สนฺทิสฺสิสฺสนฺติ  วุฑฺฒิเยว
พฺราหฺมณ  วชฺชีนํ  ปาฏิกงฺขา  โน  ปริหานีติ  ฯ  เอกเมเกนปิ โภ โคตม
อปริหานิเยน   ธมฺเมน  สมนฺนาคตานํ  วชฺชีนํ  วุฑฺฒิเยว  ปาฏิกงฺขา  โน
ปริหานิ   โก   ปน   วาโท   สตฺตหิ  อปริหานิเยหิ  ธมฺเมหิ  อกรณียา
จ   โภ   โคตม  วชฺชี  รญฺญา  มาคเธน  อชาตสตฺตุนา  เวเทหิปุตฺเตน
ยทิทํ    ยุทฺธสฺส    อญฺญตฺร   อุปลาปนาย   อญฺญตฺร   มิถุเภทา   หนฺท
จ   ทานิ   มยํ   โภ  โคตม  คจฺฉาม  พหุกิจฺจา  มยํ  พหุกรณียาติ  ฯ
ยสฺสทานิ   ตฺวํ   พฺราหฺมณ   กาลํ   มญฺญสีติ   ฯ   อถโข   วสฺสกาโร
พฺราหฺมโณ      มคธมหามตฺโต     ภควโต     ภาสิตํ     อภินนฺทิตฺวา
อนุโมทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามีติ ฯ
     [๒๑]   เอกํ  สมยํ  ภควา  ราชคเห  วิหรติ  คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ฯ
ตตฺร   โข   ภควา  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ  สตฺต  โว  ภิกฺขเว  อปริหานิเย
ธมฺเม   เทเสสฺสามิ   ตํ   สุณาถ   สาธุกํ  มนสิกโรถ  ภาสิสฺสามีติ  ฯ
เอวํ  ภนฺเตติ  โข  เต  ภิกฺขู  ภควโต  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ ภควา เอตทโวจ
กตเม   จ   ภิกฺขเว   สตฺต   อปริหานิยา  ธมฺมา  ยาวกีวญฺจ  ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ:  ม. พฺราหฺมณ ฯ    ม. เทเสสึ ฯ
ภิกฺขู     อภิณฺหสนฺนิปาตา     ภวิสฺสนฺติ     สนฺนิปาตพหุลา    วุฑฺฒิเยว
ภิกฺขเว   ภิกฺขูนํ   ปาฏิกงฺขา   โน   ปริหานิ   ฯ  ยาวกีวญฺจ  ภิกฺขเว
ภิกฺขู    สมคฺคา    สนฺนิปติสฺสนฺติ    สมคฺคา    วุฏฺฐหิสฺสนฺติ    สมคฺคา
สงฺฆกรณียานิ    กริสฺสนฺติ    วุฑฺฒิเยว    ภิกฺขเว   ภิกฺขูนํ   ปาฏิกงฺขา
โน ปริหานิ ฯ
     {๒๑.๑}   ยาวกีวญฺจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขู  อปฺปญฺญตฺตํ  น ปญฺญาเปสฺสนฺติ
ปญฺญตฺตํ   น   สมุจฺฉินฺทิสฺสนฺติ   ยถาปญฺญตฺเตสุ   สิกฺขาปเทสุ   สมาทาย
วตฺติสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
     {๒๑.๒}   ยาวกีวญฺจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขู  เย  เต ภิกฺขู เถรา รตฺตญฺญู
จิรปพฺพชิตา   สงฺฆปิตโร   สงฺฆปรินายกา  เต  สกฺกริสฺสนฺติ  ครุกริสฺสนฺติ
มาเนสฺสนฺติ    ปูเชสฺสนฺติ    เตสญฺจ   โสตพฺพํ   มญฺญิสฺสนฺติ   วุฑฺฒิเยว
ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
     {๒๑.๓}   ยาวกีวญฺจ    ภิกฺขเว   ภิกฺขู   อุปฺปนฺนาย   ตณฺหาย
โปโนพฺภวิกาย   โน   ๑-   วสํ  คจฺฉิสฺสนฺติ  วุฑฺฒิเยว  ภิกฺขเว  ภิกฺขูนํ
ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
     {๒๑.๔}   ยาวกีวญฺจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขู  อารญฺญเกสุ  เสนาสเนสุ
สาเปกฺขา ภวิสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
     {๒๑.๕}   ยาวกีวญฺจ    ภิกฺขเว    ภิกฺขู   ปจฺจตฺตญฺเญว   สตึ
อุปฏฺฐเปสฺสนฺติ     กินฺติ     อนาคตา    จ    เปสลา    สพฺรหฺมจารี
อาคจฺเฉยฺยุํ   อาคตา   จ   เปสลา   สพฺรหฺมจารี   ผาสุํ  วิหเรยฺยุนฺติ
วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
     {๒๑.๖}   ยาวกีวญฺจ    ภิกฺขเว    อิเม   สตฺต   อปริหานิยา
ธมฺมา    ภิกฺขูสุ    ฐสฺสนฺติ    อิเมสุ    จ    สตฺตสุ    อปริหานิเยสุ
ธมฺเมสุ       ภิกฺขู       สนฺทิสฺสิสฺสนฺติ       วุฑฺฒิเยว      ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ:  ม. น ฯ
ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานีติ ฯ
     [๒๒]   สตฺต  โว  ภิกฺขเว  อปริหานิเย  ธมฺเม เทเสสฺสามิ ฯเปฯ
กตเม   จ   ภิกฺขเว   สตฺต   อปริหานิยา  ธมฺมา  ยาวกีวญฺจ  ภิกฺขเว
ภิกฺขู   น   กมฺมารามา   ภวิสฺสนฺติ   [๑]-  น  กมฺมารามตํ  อนุยุตฺตา
วุฑฺฒิเยว  ภิกฺขเว  ภิกฺขูนํ  ปาฏิกงฺขา  โน  ปริหานิ ฯ ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว
ภิกฺขู   น   ภสฺสารามา   ภวิสฺสนฺติ   ฯเปฯ  น  นิทฺทารามา  ภวิสฺสนฺติ
น   สงฺคณิการามา   ภวิสฺสนฺติ   น   ปาปิจฺฉา  ภวิสฺสนฺติ  น  ปาปิกานํ
อิจฺฉานํ    วสํ   คตา   น   ปาปมิตฺตา   ภวิสฺสนฺติ   น   ปาปสหายา
น   ปาปสมฺปวงฺกา   น  โอรมตฺตเกน  วิเสสาธิคเมน  อนฺตรา  โวสานํ
อาปชฺชิสฺสนฺติ   วุฑฺฒิเยว   ภิกฺขเว  ภิกฺขูนํ  ปาฏิกงฺขา  โน  ปริหานิ  ฯ
ยาวกีวญฺจ   ภิกฺขเว   อิเม  สตฺต  อปริหานิยา  ธมฺมา  ภิกฺขูสุ  ฐสฺสนฺติ
อิเมสุ    จ    สตฺตสุ   อปริหานิเยสุ   ธมฺเมสุ   ภิกฺขู   สนฺทิสฺสิสฺสนฺติ
วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานีติ ฯ
     [๒๓]   สตฺต  โว  ภิกฺขเว  อปริหานิเย  ธมฺเม เทเสสฺสามิ ฯเปฯ
กตเม  จ  ภิกฺขเว  สตฺต  จ  ปริหานิยา  ธมฺมา  ยาว  กีวญฺจ  ภิกฺขเว
ภิกฺขู   สทฺธา   ภวิสฺสนฺติ   วุฑฺฒิเยว   ภิกฺขเว  ภิกฺขูนํ  ปาฏิกงฺขา  โน
ปริหานิ   ฯ   ยาวกีวญฺจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขู  หิริมนฺโต  ภวิสฺสนฺติ  ฯเปฯ
โอตฺตปฺปิโน   ภวิสฺสนฺติ   พหุสฺสุตา   ภวิสฺสนฺติ   อารทฺธวิริยา  ภวิสฺสนฺติ
สติมนฺโต    ภวิสฺสนฺติ    ปญฺญวนฺโต    ภวิสฺสนฺติ    วุฑฺฒิเยว   ภิกฺขเว
ภิกฺขูนํ   ปาฏิกงฺขา   โน  ปริหานิ  ฯ  ยาวกีวญฺจ  ภิกฺขเว  อิเม  สตฺต
@เชิงอรรถ:  ม. น กมฺมรตา ฯ
อปริหานิยา   ธมฺมา   ภิกฺขูสุ  ฐสฺสนฺติ  อิเมสุ  จ  สตฺตสุ  อปริหานิเยสุ
ธมฺเมสุ   ภิกฺขู   สนฺทิสฺสิสฺสนฺติ   วุฑฺฒิเยว   ภิกฺขเว  ภิกฺขูนํ  ปาฏิกงฺขา
โน ปริหานีติ ฯ
     [๒๔]   สตฺต  โว  ภิกฺขเว  อปริหานิเย  ธมฺเม  เทเสสฺสามิ ฯปฯ
กตเม   จ   ภิกฺขเว   สตฺต   อปริหานิยา  ธมฺมา  ยาวกีวญฺจ  ภิกฺขเว
ภิกฺขู  สติสมฺโพชฺฌงฺคํ  ภาเวสฺสนฺติ  วุฑฺฒิเยว  ภิกฺขเว  ภิกฺขูนํ  ปาฏิกงฺขา
โน   ปริหานิ   ฯ   ยาวกีวญฺจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขู   ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ
ภาเวสฺสนฺติ    ฯเปฯ    วิริยสมฺโพชฺฌงฺคํ   ภาเวสฺสนฺติ   ปีติสมฺโพชฺฌงฺคํ
ภาเวสฺสนฺติ     ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคํ     ภาเวสฺสนฺติ    สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคํ
ภาเวสฺสนฺติ    อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ    ภาเวสฺสนฺติ   วุฑฺฒิเยว   ภิกฺขเว
ภิกฺขูนํ   ปาฏิกงฺขา   โน  ปริหานิ  ฯ  ยาวกีวญฺจ  ภิกฺขเว  อิเม  สตฺต
อปริหานิยา   ธมฺมา   ภิกฺขูสุ  ฐสฺสนฺติ  อิเมสุ  จ  สตฺตสุ  อปริหานิเยสุ
ธมฺเมสุ   ภิกฺขู   สนฺทิสฺสิสฺสนฺติ   วุฑฺฒิเยว   ภิกฺขเว  ภิกฺขูนํ  ปาฏิกงฺขา
โน ปริหานีติ ฯ
     [๒๕]   สตฺต  โว  ภิกฺขเว  อปริหานิเย  ธมฺเม เทเสสฺสามิ ฯเปฯ
กตเม   จ   ภิกฺขเว   สตฺต   อปริหานิยา  ธมฺมา  ยาวกีวญฺจ  ภิกฺขเว
ภิกฺขู   อนิจฺจสญฺญํ   ภาเวสฺสนฺติ   วุฑฺฒิเยว  ภิกฺขเว  ภิกฺขูนํ  ปาฏิกงฺขา
โน   ปริหานิ   ฯ   ยาวกีวญฺจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขู  อนตฺตสญฺญํ  ภาเวสฺสนฺติ
ฯเปฯ      อสุภสญฺญํ     ภาเวสฺสนฺติ     อาทีนวสญฺญํ     ภาเวสฺสนฺติ
ปหานสญฺญํ     ภาเวสฺสนฺติ     วิราคสญฺญํ    ภาเวสฺสนฺติ    นิโรธสญฺญํ
ภาเสสฺสนฺติ   วุฑฺฒิเยว   ภิกฺขเว   ภิกฺขูนํ  ปาฏิกงฺขา  โน  ปริหานิ  ฯ
ยาวกีวญฺจ   ภิกฺขเว   อิเม  สตฺต  อปริหานิยา  ธมฺมา  ภิกฺขูสุ  ฐสฺสนฺติ
อิเมสุ    จ    สตฺตสุ   อปริหานิเยสุ   ธมฺเมสุ   ภิกฺขู   สนฺทิสฺสิสฺสนฺติ
วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานีติ ฯ
     [๒๖]   สตฺติเม   ภิกฺขเว   ธมฺมา  เสขสฺส  ภิกฺขุโน  ปริหานาย
สํวตฺตนฺติ   กตเม   สตฺต   กมฺมารามตา   ภสฺสารามตา   นิทฺทารามตา
สงฺคณิการามตา    อินฺทฺริเยสุ    อคุตฺตทฺวารตา   โภชเน   อมตฺตญฺญุตา
สนฺติ   โข   ปน   สงฺเฆ   สงฺฆกรณียานิ  ตตฺร  [๑]-  ภิกฺขุ  น  อิติ
ปฏิสญฺจิกฺขติ   สนฺติ   โข   ปน   สงฺเฆ   เถรา  รตฺตญฺญู  จิรปพฺพชิตา
ภารวาหิโน  [๒]-  เต  เตน  ปญฺญายิสฺสนฺตีติ  อตฺตนา  โว  ๓-  โยคํ
อาปชฺชติ  อิเม  โข  ภิกฺขเว  สตฺต  ธมฺมา  เสขสฺส  ภิกฺขุโน ปริหานาย
สํวตฺตนฺตีติ   ๔-   ฯ   สตฺติเม   ภิกฺขเว   ธมฺมา   เสขสฺส   ภิกฺขุโน
อปริหานาย    สํวตฺตนฺติ    กตเม    สตฺต    น    กมฺมารามตา   น
ภสฺสารามตา    น    นิทฺทารามตา   น   สงฺคณิการามตา   อินฺทฺริเยสุ
คุตฺตทฺวารตา    โภชเน    มตฺตญฺญุตา    สนฺติ    โข    ปน   สงฺเฆ
สงฺฆกรณียานิ   ตตฺร   [๕]-   ภิกฺขุ   อิติ   ปฏิสญฺจิกฺขติ   สนฺติ   โข
ปน   สงฺเฆ   เถรา   รตฺตญฺญู   จิรปพฺพชิตา   ภารวาหิโน  เต  เตน
ปญฺญายิสฺสนฺตีติ   อตฺตนา   น   โว   ๖-   โยคํ  อาปชฺชติ  อิเม  โข
ภิกฺขเว สตฺต ธมฺมา เสขสฺส ภิกฺขุโน อปริหานาย สํวตฺตนฺตีติ ฯ
     [๒๗]   สตฺติเม    ภิกฺขเว    ธมฺมา   อุปาสกสฺส   ปริหานาย
@เชิงอรรถ: ๑-๕ ม. เสโข ฯ    ม. น ฯ  ๓-๖ ม. เตสุ ฯ    ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ
สํวตฺตนฺติ     กตเม    สตฺต    ภิกฺขุทสฺสนํ    หาเปติ    สทฺธมฺมสฺสวนํ
ปมชฺชติ    อธิสีเล    น    สิกฺขติ    อปฺปสาทพหุโล    โหติ   ภิกฺขูสุ
เถเรสุ   เจว   นเวสุ  จ  มชฺฌิเมสุ  จ  อุปารมฺภจิตฺโต  ธมฺมํ  สุณาติ
รนฺธคเวสี   อิโต   พหิทฺธา   ทกฺขิเณยฺยํ   คเวสติ  ตตฺถ  จ  ปุพฺพการํ
กโรติ   อิเม   โข   ภิกฺขเว   สตฺต   ธมฺมา   อุปาสกสฺส  ปริหานาย
สํวตฺตนฺติ    ฯ   สตฺติเม   ภิกฺขเว   ธมฺมา   อุปาสกสฺส   อปริหานาย
สํวตฺตนฺติ    กตเม    สตฺต   ภิกฺขุทสฺสนํ   น   หาเปติ   สทฺธมฺมสฺสวนํ
นปฺปมชฺชติ    อธิสีเล   สิกฺขติ   ปสาทพหุโล   โหติ   ภิกฺขูสุ   เถเรสุ
เจว   นเวสุ   จ   มชฺฌิเมสุ   จ   อนุปารมฺภจิตฺโต  ธมฺมํ  สุณาติ  น
รนฺธคเวสี    น    อิโต    พหิทฺธา   ทกฺขิเณยฺยํ   คเวสติ   อิธ   จ
ปุพฺพการํ   กโรติ   อิเม   โข   ภิกฺขเว   สตฺต   ธมฺมา   อุปาสกสฺส
อปริหานาย สํวตฺตนฺตีติ ฯ
         ทสฺสนํ ภาวิตตฺตานํ         โย หาเปติ อุปาสโก
         สวนญฺจ อริยธมฺมานํ       อธิสีเล น สิกฺขติ
         อปฺปสาโท จ ภิกฺขูสุ        ภิยฺโย ภิยฺโย ปวฑฺฒติ
         อุปารมฺภกจิตฺโต จ          สทฺธมฺมํ โสตุมิจฺฉติ
         อิโต จ พหิทฺธา อญฺญํ      ทกฺขิเณยฺยํ คเวสติ
         ตตฺเถว จ ปุพฺพการํ         โย กโรติ อุปาสโก
         เอเต โข ปริหานีเย ๑-      สตฺต ธมฺเม สุเทสิเต
         อุปาสโก เสวมาโน         สทฺธมฺมา ปริหายติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ปริหานิเย ฯ เอวมุปริปิ ฯ
         ทสฺสนํ ภาวิตตฺตานํ         โย น หาเปติ อุปาสโก
         สวนญฺจ อริยธมฺมานํ       อธิสีเล จ สิกฺขติ
         ปสาโท จสฺส ภิกฺขูสุ        ภิยฺโย ภิยฺโย ปวฑฺฒติ
         อนุปารมฺภจิตฺโต จ          สทฺธมฺมํ โสตุมิจฺฉติ
         น อิโต พหิทฺธา อญฺญํ     ทกฺขิเณยฺยํ คเวสติ
         อิเธว จ ปุพฺพการํ            โย กโรติ อุปาสโก
         เอเต โข อปริหานีเย        สตฺต ธมฺเม สุเทสิเต
         อุปาสโก เสวมาโน         สทฺธมฺมา น จ หายตีติ ๑- ฯ
     [๒๘]   สตฺติมา    ภิกฺขเว    อุปาสกสฺส   วิปตฺติโย   สตฺติมา
ภิกฺขเว  อุปาสกสฺส  สมฺปทา  สตฺติเม  ภิกฺขเว  อุปาสกสฺส  อสมฺภวา ๒-
สตฺติเม    ภิกฺขเว   อุปาสกสฺส   สมฺภวา   กตเม   สตฺต   ภิกฺขุทสฺสนํ
น   หาเปติ   สทฺธมฺมสฺสวนํ   นปฺปมชฺชติ   อธิสีเล  สิกฺขติ  ปสาทพหุโล
โหติ   ภิกฺขูสุ  เถเรสุ  เจว  นเวสุ  จ  มชฺฌิเมสุ  จ  อนุปารมฺภจิตฺโต
ธมฺมํ      สุณาติ     น     รนฺธคเวสี     น     อิโต     พหิทฺธา
ทกฺขิเณยฺยํ   คเวสติ   อิธ   จ   ปุพฺพการํ  กโรติ  อิเม  โข  ภิกฺขเว
สตฺต อุปาสกสฺส สมฺภวาติ ฯ
         ทสฺสนํ ภาวิตตฺตานํ        โย หาเปติ อุปาสโก
         สวนญฺจ อริยธมฺมานํ      อธิสีเล น สิกฺขติ
         อปฺปสาโท จ ภิกฺขูสุ       ภิยฺโย ภิยฺโย ปวฑฺฒติ
         อุปารมฺภกจิตฺโต จ         สทฺธมฺมํ โสตุมิจฺฉติ
@เชิงอรรถ:  ม. สทฺธมฺมา น ปริหายตีติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. ปราภวา ฯ
         อิโต จ พหิทฺธา อญฺญํ     ทกฺขิเณยฺยํ คเวสติ
         ตตฺเถว จ ปุพฺพการํ         โย กโรติ อุปาสโก
         เอเต โข ปริหานีเย          สตฺต ธมฺเม สุเทสิเต
         อุปาสโก เสวมาโน         สทฺธมฺมา ปริหายติ ฯ
         ทสฺสนํ ภาวิตตฺตานํ        โย น หาเปติ อุปาสโก
         สวนญฺจ อริยธมฺมานํ      อธิสีเล จ สิกฺขติ
         ปสาโท จสฺส ภิกฺขูสุ       ภิยฺโย ภิยฺโย ปวฑฺฒติ
         อนุปารมฺภจิตฺโต จ         สทฺธมฺมํ โสตุมิจฺฉติ
         น อิโต พหิทฺธา อญฺญํ     ทกฺขิเณยฺยํ คเวสติ
         อิเธว จ ปุพฺพการํ            โย กโรติ อุปาสโก
         เอเต โข อปริหานีเย        สตฺต ธมฺเม สุเทสิเต
         อุปาสโก เสวมาโน         สทฺธมฺมา น จ หายตีติ ฯ
                     วชฺชีวคฺโค ตติโย ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
         สารนฺทโท ๑- วสฺสกาโร   ภิกฺขุ กมฺมญฺจ สทฺธิยํ
         โพธิยสญฺญํ เสโข จ          หานิ วิปตฺตยสมฺภโวติ ๒- ฯ
                     ------------
                    เทวตาวคฺโค จตุตฺโถ
     [๒๙]   อถโข    อญฺญตรา    เทวตา   อภิกฺกนฺตาย   รตฺติยา
อภิกฺกนฺตวณฺณา    เกวลกปฺปํ    เชตวนํ   โอภาเสตฺวา   เยน   ภควา
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม.  สารนฺทวสฺสกาโร จ       ติสตฺตกานิ ภิกฺขุกา
@        โพธิสญฺญา เทฺว จ หานิ      วิปตฺติ จ ปราภโวติ ฯ
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  อฏฺฐาสิ
เอกมนฺตํ  ฐิตา  โข  สา  เทวตา  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  สตฺติเม  ภนฺเต
ธมฺมา ภิกฺขุโน อปริหานาย สํวตฺตนฺติ
     {๒๙.๑}   กตเม  สตฺต  สตฺถุคารวตา  ธมฺมคารวตา  สงฺฆคารวตา
สิกฺขาคารวตา    สมาธิคารวตา   อปฺปมาทคารวตา   ปฏิสนฺถารคารวตา
อิเม  โข  ภนฺเต  สตฺต  ธมฺมา  ภิกฺขุโน อปริหานาย สํวตฺตนฺตีติ อิทมโวจ
สา  เทวตา  สมนุญฺโญ  สตฺถา  อโหสิ ฯ อถโข สา เทวตา สมนุญฺโญ เม
สตฺถาติ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิ ฯ
     {๒๙.๒}   อถโข ภควา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ภิกฺขู อามนฺเตสิ อิมํ
ภิกฺขเว   รตฺตึ  อญฺญตรา  เทวตา  อภิกฺกนฺตาย  รตฺติยา  อภิกฺกนฺตวณฺณา
เกวลกปฺปํ   เชตวนํ   โอภาเสตฺวา  เยนาหํ  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา
มํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  อฏฺฐาสิ  เอกมนฺตํ  ฐิตา  โข  ภิกฺขเว  สา
เทวตา   มํ   เอตทโวจ  สตฺติเม  ภนฺเต  ธมฺมา  ภิกฺขุโน  อปริหานาย
สํวตฺตนฺติ   กตเม   สตฺต   สตฺถุคารวตา   ธมฺมคารวตา   สงฺฆคารวตา
สิกฺขาคารวตา    สมาธิคารวตา   อปฺปมาทคารวตา   ปฏิสนฺถารคารวตา
อิเม   โข   ภนฺเต   สตฺต   ธมฺมา   ภิกฺขุโน  อปริหานาย  สํวตฺตนฺตีติ
อิทมโวจ  ภิกฺขเว  สา  เทวตา  อิทํ  วตฺวา  มํ  อภิวาเทตฺวา  ปทกฺขิณํ
กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายีติ ฯ
         สตฺถุครุ ธมฺมครุ             สํเฆ จ ติพฺพคารโว
         สมาธิครุ อาตาปี            สิกฺขาย ติพฺพคารโว
         อปฺปมาทครุ ภิกฺขุ         ปฏิสนฺถารคารโว
         อภพฺโพ ปริหานาย        นิพฺพานสฺเสว สนฺติเกติ ฯ
     [๓๐]   อิมํ   ภิกฺขเว   รตฺตึ   อญฺญตรา   เทวตา  อภิกฺกนฺตาย
รตฺติยา   อภิกฺกนฺตวณฺณา   เกวลกปฺปํ   เชตวนํ   โอภาเสตฺวา  เยนาหํ
เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา    มํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   อฏฺฐาสิ
เอกมนฺตํ   ฐิตา   โข   ภิกฺขเว  สา  เทวตา  มํ  เอตทโวจ  สตฺติเม
ภนฺเต    ธมฺมา    ภิกฺขุโน    อปริหานาย   สํวตฺตนฺติ   กตเม   สตฺต
สตฺถุคารวตา  ธมฺมคารวตา  สงฺฆคารวตา  สิกฺขาคารวตา  สมาธิคารวตา
หิริคารวตา    โอตฺตปฺปคารวตา   อิเม   โข   ภนฺเต   สตฺต   ธมฺมา
ภิกฺขุโน   อปริหานาย   สํวตฺตนฺตีติ   อิทมโวจ   ภิกฺขเว   สา  เทวตา
อิทํ วตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายีติ ฯ
         สตฺถุครุ ธมฺมครุ                สงฺเฆ จ ติพฺพคารโว
         สมาธิครุ อาตาปี               สิกฺขาย ติพฺพคารโว
         หิรีโอตปฺปสมฺปนฺโน        สปฺปติสฺโส สคารโว
         อภพฺโพ ปริหานาย           นิพฺพานสฺเสว สนฺติเกติ ฯ
     [๓๑]   อิมํ   ภิกฺขเว   รตฺตึ   อญฺญตรา   เทวตา   ฯเปฯ  มํ
เอตทโวจ   สตฺติเม   ภนฺเต   ธมฺมา   ภิกฺขุโน  อปริหานาย  สํวตฺตนฺติ
กตเม   สตฺต  สตฺถุคารวตา  ธมฺมคารวตา  สงฺฆคารวตา  สิกฺขาคารวตา
สมาธิคารวตา    โสวจสฺสตา    กลฺยาณมิตฺตตา    อิเม   โข   ภนฺเต
สตฺต     ธมฺมา     ภิกฺขุโน    อปริหานาย    สํวตฺตนฺตีติ    อิทมโวจ
ภิกฺขเว   สา   เทวตา  อิทํ  วตฺวา  มํ  อภิวาเทตฺวา  ปทกฺขิณํ  กตฺวา
ตตฺเถวนฺตรธายีติ ฯ
         สตฺถุครุ ธมฺมครุ                สงฺเฆ จ ติพฺพคารโว
         สมาธิครุ อาตาปี               สิกฺขาย ติพฺพคารโว
         กลฺยาณมิตฺโต สุวโจ         สปฺปติสฺโส สคารโว
         อภพฺโพ ปริหานาย           นิพฺพานสฺเสว สนฺติเกติ ฯ
     [๓๒]   อิมํ  ภิกฺขเว  รตฺตึ  อญฺญตรา  ฯเปฯ มํ เอตทโวจ สตฺติเม
ภนฺเต    ธมฺมา    ภิกฺขุโน    อปริหานาย   สํวตฺตนฺติ   กตเม   สตฺต
สตฺถุคารวตา      ธมฺมคารวตา      สงฺฆคารวตา      สิกฺขาคารวตา
สมาธิคารวตา   โสวจสฺสตา   กลฺยาณมิตฺตตา   อิเม  โข  ภนฺเต  สตฺต
ธมฺมา  ภิกฺขุโน  อปริหานาย  สํวตฺตนฺตีติ  อิทมโวจ  ภิกฺขเว  สา เทวตา
อิทํ วตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายีติ ฯ
     {๓๒.๑}   เอวํ วุตฺเต อายสฺมา สารีปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ อิมสฺส
โข  อหํ  ภนฺเต  ภควตา  สงฺขิตฺเตน  ภาสิตสฺส  เอวํ  วิตฺถาเรน  อตฺถํ
อาชานามิ    อิธ   ภนฺเต   ภิกฺขุ   อตฺตนา   จ   สตฺถุคารโว   โหติ
สตฺถุคารวตาย   จ   วณฺณวาที   เย   จญฺเญ   ภิกฺขู   น  สตฺถุคารวา
เต   จ   สตฺถุคารวตาย   สมาทเปติ   เย  จญฺเญ  ภิกฺขู  สตฺถุคารวา
เตสญฺจ   วณฺณํ   ภณติ   ภูตํ   ตจฺฉํ  กาเลน  อตฺตนา  จ  ธมฺมคารโว
โหติ   ฯเปฯ   สงฺฆคารโว   โหติ   สิกฺขาคารโว  โหติ  สมาธิคารโว
โหติ     สุวโจ     โหติ    กลฺยาณมิตฺโต    โหติ    กลฺยาณมิตฺตตาย
จ    วณฺณวาที    เย   จญฺเญ   ภิกฺขู   น   กลฺยาณมิตฺตา   เต   จ
กลฺยาณมิตฺตตาย    สมาทเปติ    เย    จญฺเญ    ภิกฺขู   กลฺยาณมิตฺตา
เตสญฺจ  วณฺณํ  ภณติ  ภูตํ  ตจฺฉํ  กาเลน  ๑-  อิมสฺส  โข  อหํ  ภนฺเต
ภควตา สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามีติ ฯ
     {๓๒.๒}   สาธุ  สาธุ  สารีปุตฺต  สาธุ  โข  ตฺวํ  สารีปุตฺต อิมสฺส
มยา   สงฺขิตฺเตน   ภาสิตสฺส   เอวํ  วิตฺถาเรน  อตฺถํ  อาชานาสิ  อิธ
สารีปุตฺต   ภิกฺขุ   อตฺตนา   จ   สตฺถุคารโว  โหติ  สตฺถุคารวตาย  จ
วณฺณวาที   เย   จญฺเญ  ภิกฺขู  น  สตฺถุคารวา  เต  จ  สตฺถุคารวตาย
สมาทเปติ    เย    จญฺเญ    ภิกฺขู    สตฺถุคารวา    เตสญฺจ   วณฺณํ
ภณติ   ภูตํ   ตจฺฉํ   กาเลน   อตฺตนา   จ  ธมฺมคารโว  โหติ  ฯเปฯ
สงฺฆคารโว  โหติ  สิกฺขาคารโว  โหติ  สมาธิคารโว  โหติ  สุวโจ โหติ
กลฺยาณมิตฺโต    โหติ   กลฺยาณมิตฺตตาย   จ   วณฺณวาที   เย   จญฺเญ
ภิกฺขู   น   กลฺยาณมิตฺตา   เต   จ   กลฺยาณมิตฺตตาย  สมาทเปติ  เย
จญฺเญ    ภิกฺขู    กลฺยาณมิตฺตา   เตสญฺจ   วณฺณํ   ภณติ   ภูตํ   ตจฺฉํ
กาเลน   ๒-  อิมสฺส  โข  สารีปุตฺต  มยา  สงฺขิตฺเตน  ภาสิตสฺส  เอวํ
วิตฺถาเรน อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพติ ฯ
     [๓๓]   สตฺตหิ  ภิกฺขเว  องฺเคหิ  สมนฺนาคโต  มิตฺโต เสวิตพฺโพ ฯ
กตเมหิ  สตฺตหิ  ทุทฺททํ  ททาติ  ทุกฺกรํ  กโรติ  ทุกฺขมํ ขมติ คุยฺหมสฺส ๓-
อาวิกโรติ  คุยฺหมสฺส  ปริคูหติ  อาปทาสุ  น  ชหติ  ขีเณน  นาติมญฺญติ ฯ
อิเมหิ     โข     ภิกฺขเว     สตฺตหงฺเคหิ     สมนฺนาคโต    มิตฺโต
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. กาเลนาติ ฯ     ม. คุยฺหสฺส ฯ
เสวิตพฺโพติ ฯ
         ทุทฺททํ ททติ จิตฺตํ             ทุกฺกรญฺจาปิ กุพฺพติ
         อโถปิสฺส ทุรุตฺตานิ            ขมติ ทุกฺขมานิปิ ๑-
         คุยฺหมสฺส จ ๒- อกฺขาติ     คุยฺหสฺส ปริคูหติ
         อาปทาสุ น ชหาติ             ขีเณน นาติมญฺญติ
         ยสฺมึ เอตานิ ฐานานิ          สํวิชฺชนฺตีธ ปุคฺคเล
         โส มิตฺโต มิตฺตกาเมน       ภชิตพฺโพ ตถาวิโธติ ฯ
     [๓๔]   สตฺตหิ   ภิกฺขเว   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ  มิตฺโต
เสวิตพฺโพ    ภชิตพฺโพ    ปยิรุปาสิตพฺโพ    อปิ    ปนุชฺชมาเนนปิ   ฯ
กตเมหิ  สตฺตหิ  ปิโย  จ  โหติ  มนาโป  จ  ครุ  จ ภาวนีโย จ วตฺตา
จ   วจนกฺขโม   จ   คมฺภีรญฺจ   กถํ  กตฺตา  โหติ  โน  จ  อฏฺฐาเน
นิโยเชติ   ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  สตฺตหิ  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ
มิตฺโต เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพ อปิ ปนุชฺชมาเนนปีติ ฯ
         ปิโย จ ๓- ครุ ภาวนีโย     วตฺตา จ วจนกฺขโม
         คมฺภีรญฺจ กถํ กตฺตา         โน จฏฺฐาเน นิโยชเย ๔-
         ยสฺมึ เอตานิ ฐานานิ         สํวิชฺชนฺตีธ ปุคฺคเล
         โส มิตฺโต มิตฺตกาเมน      อตฺถกามานุกมฺปโก ๕-
         อปิ นาสิยมาเนน              ภชิตพฺโพ ตถาวิโธติ ฯ
     [๓๕]   สตฺตหิ   ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  นจิรสฺเสว
@เชิงอรรถ:  ม. ... จ ฯ    ม. คุยฺหญฺจ ตสฺส ฯ    ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ   ม. นิโยชโก ฯ
@ ม. ...กมฺปโต ฯ
จตสฺโส   ปฏิสมฺภิทา  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหเรยฺย  ฯ
กตเมหิ   สตฺตหิ   อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อิทมฺเม   เจตโส  ลีนตฺตนฺติ
ยถาภูตํ    ปชานาติ   อชฺฌตฺตํ   สงฺขิตฺตํ   วา   จิตฺตํ   อชฺฌตฺตํ   เม
สงฺขิตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ยถาภูตํ   ปาชานาติ   พหิทฺธา  วิกฺขิตฺตํ  วา  จิตฺตํ
พหิทฺธา   เม   วิกฺขิตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   ตสฺส  วิทิตา
เวทนา   อุปฺปชฺชนฺติ   วิทิตา   อุปฏฺฐหนฺติ   วิทิตา   อพฺภตฺถํ   คจฺฉนฺติ
วิทิตา    สญฺญา    อุปฺปชฺชนฺติ   วิทิตา   อุปฏฺฐหนฺติ   วิทิตา   อพฺภตฺถํ
คจฺฉนฺติ    วิทิตา   วิตกฺกา   อุปฺปชฺชนฺติ   วิทิตา   อุปฏฺฐหนฺติ   วิทิตา
อพฺภตฺถํ     คจฺฉนฺติ    สปฺปายาสปฺปาเยสุ    โข    ปนสฺส    ธมฺเมสุ
หีนปฺปณีเตสุ     กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาเคสุ     นิมิตฺตํ     สุคฺคหิตํ     โหติ
สุมนสิกตํ   สูปธาริตํ   สุปฺปฏิวิทฺธํ   ปญฺญาย   ฯ   อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว
สตฺตหิ   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   นจิรสฺเสว  จตสฺโส  ปฏิสมฺภิทา
สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหเรยฺยาติ ฯ
     [๓๖]   สตฺตหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  สารีปุตฺโต  จตสฺโส
ปฏิสมฺภิทา   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  กตเมหิ
สตฺตหิ    อิธ    ภิกฺขเว    สารีปุตฺโต   อิทมฺเม   เจตโส   ลีนตฺตนฺติ
ยถาภูตํ    ปชานาติ   อชฺฌตฺตํ   สงฺขิตฺตํ   วา   จิตฺตํ   อชฺฌตฺตํ   เม
สงฺขิตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   พหิทฺธา   วา  วิกฺขิตฺตํ  จิตฺตํ
พหิทฺธา   เม   วิกฺขิตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   ตสฺส  วิทิตา
เวทนา   อุปฺปชฺชนฺติ   วิทิตา   อุปฏฺฐหนฺติ   วิทิตา   อพฺภตฺถํ   คจฺฉนฺติ
วิทิตา    สญฺญา    อุปฺปชฺชนฺติ   วิทิตา   อุปฏฺฐหนฺติ   วิทิตา   อพฺภตฺถํ
คจฺฉนฺติ    วิทิตา   วิตกฺกา   อุปฺปชฺชนฺติ   วิทิตา   อุปฏฺฐหนฺติ   วิทิตา
อพฺภตฺถํ     คจฺฉนฺติ    สปฺปายาสปฺปาเยสุ    โข    ปนสฺส    ธมฺเมสุ
หีนปฺปณีเตสุ    กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาเคสุ   จิตฺตํ   ๑-   สุคฺคหิตํ   สุมนสิกตํ
สูปธาริตํ  สุปฺปฏิวิทฺธํ  ปญฺญาย  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  สตฺตหิ  ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต   สารีปุตฺโต   จตสฺโส  ปฏิสมฺภิทา  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหรตีติ ฯ
     [๓๗]   สตฺตหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  จิตฺตํ  วเส
วตฺเตติ   โน   จ   ภิกฺขุ  จิตฺตสฺส  วเสน  วตฺตติ  ฯ  กตเมหิ  สตฺตหิ
อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   สมาธิกุสโล   โหติ   สมาธิสฺส   สมาปตฺติกุสโล
โหติ     สมาธิสฺส     ฐิติกุสโล    โหติ    สมาธิสฺส    วุฏฺฐานกุสโล
โหติ    สมาธิสฺส   กลฺลิตกุสโล   ๒-   โหติ   สมาธิสฺส   โคจรกุสโล
โหติ   สมาธิสฺส   อภินิหารกุสโล   โหติ   ฯ   อิเมหิ   โข   ภิกฺขเว
สตฺตหิ   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   จิตฺตํ   วเส  วตฺเตติ  โน  จ
ภิกฺขุ จิตฺตสฺส วเสน วตฺตตีติ ฯ
     [๓๘]   สตฺตหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต สารีปุตฺโต จิตฺตํ วเส
วตฺเตติ  โน  จ  สารีปุตฺโต  จิตฺตสฺส  วเสน  วตฺตติ  ฯ  กตเมหิ สตฺตหิ
อิธ   ภิกฺขเว  สารีปุตฺโต  สมาธิกุสโล  [๓]-  สมาธิสฺส  สมาปตฺติกุสโล
สมาธิสฺส  ฐิติกุสโล  สมาธิสฺส  วุฏฺฐานกุสโล  สมาธิสฺส  กลฺลิตกุสโล  ๒-
สมาธิสฺส   โคจรกุสโล   สมาธิสฺส   อภินิหารกุสโล  [๓]-  อิเมหิ  โข
@เชิงอรรถ:  ม. นิมิตฺตํ ฯ    ม. กลฺยาณกุสโล ฯ    ม. โหติ ฯ
ภิกฺขเว   สตฺตหิ  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  สารีปุตฺโต  จิตฺตํ  วเส  วตฺเตติ
โน จ สารีปุตฺโต จิตฺตสฺส วเสน วตฺตตีติ ฯ
     [๓๙]   อถโข   อายสฺมา   สารีปุตฺโต  ปุพฺพณฺหสมยํ  นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย   สาวตฺถึ   ปิณฺฑาย   ปาวิสิ   ฯ   อถโข   อายสฺมโต
สารีปุตฺตสฺส   เอตทโหสิ   อติปฺปโค   โข   ตาว   สาวตฺถิยํ   ปิณฺฑาย
จริตุํ    ยนฺนูนาหํ    เยน    อญฺญติตฺถิยานํ    ปริพฺพาชกานํ   อาราโม
เตนุปสงฺกเมยฺยนฺติ     ฯ    อถโข    อายสฺมา    สารีปุตฺโต    เยน
อญฺญติตฺถิยานํ        ปริพฺพาชกานํ        อาราโม       เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา      เตหิ      อญฺญติตฺถิเยหิ     ปริพฺพาชเกหิ     สทฺธึ
สมฺโมทิ    สมฺโมทนียํ    กถํ    สาราณียํ    วีติสาเรตฺวา    เอกมนฺตํ
นิสีทิ    ฯ    เตน    โข    ปน    สมเยน    เตสํ   อญฺญติตฺถิยานํ
ปริพฺพาชกานํ       สนฺนิสินฺนานํ       สนฺนิปติตานํ      อยมนฺตรากถา
อุทปาทิ    โย    หิ    โกจิ   อาวุโส   ทฺวาทส   วสฺสานิ   ปริปุณฺณํ
ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   จรติ   นิทฺทโส   ภิกฺขูติ   อลํ   วจนายาติ   ฯ
อถโข    อายสฺมา    สารีปุตฺโต   เตสํ   อญฺญติตฺถิยานํ   ปริพฺพาชกานํ
ภาสิตํ   เนว   อภินนฺทิ   นปฺปฏิกฺโกสิ   อนภินนฺทิตฺวา   อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา
อุฏฺฐายาสนา   ปกฺกามิ   ภควโต   สนฺติเก   เอตสฺส   ภาสิตสฺส  อตฺถํ
อาชานิสฺสามีติ ฯ
     {๓๙.๑}   อถโข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  สาวตฺถิยํ  ปิณฺฑาย จริตฺวา
ปจฺฉาภตฺตํ   ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข อายสฺมา
สารีปุตฺโต    ภควนฺตํ    เอตทโวจ    อิธาหํ    ภนฺเต    ปุพฺพณฺหสมยํ
นิวาเสตฺวา      ปตฺตจีวรมาทาย      สาวตฺถึ     ปิณฺฑาย     ปาวิสึ
ตสฺส   มยฺหํ   ภนฺเต   เอตทโหสิ   อติปฺปโค   โข   ตาว   สาวตฺถิยํ
ปิณฺฑาย    จริตุํ    ยนฺนูนาหํ    เยน    อญฺญติตฺถิยานํ    ปริพฺพาชกานํ
อาราโม   เตนุปสงฺกเมยฺยนฺติ   อถขฺวาหํ   ภนฺเต   เยน  อญฺญติตฺถิยานํ
ปริพฺพาชกานํ     อาราโม     เตนุปสงฺกมึ     อุปสงฺกมิตฺวา     เตหิ
อญฺญติตฺถิเยหิ    ปริพฺพาชเกหิ    สทฺธึ    สมฺโมทึ    สมฺโมทนียํ    กถํ
สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทึ  เตน  โข  ปน  ภนฺเต สมเยน
เตสํ     อญฺญติตฺถิยานํ     ปริพฺพาชกานํ    สนฺนิสินฺนานํ    สนฺนิปติตานํ
อยมนฺตรากถา   อุทปาทิ   โย   หิ   โกจิ   อาวุโส  ทฺวาทส  วสฺสานิ
ปริปุณฺณํ   ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   จรติ  นิทฺทโส  ภิกฺขูติ  อลํ  วจนายาติ
อถขฺวาหํ   ภนฺเต   เตสํ   อญฺญติตฺถิยานํ   ปริพฺพาชกานํ   ภาสิตํ  เนว
อภินนฺทึ        นปฺปฏิกฺโกสึ       อนภินนฺทิตฺวา       อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา
อุฏฺฐายาสนา   ปกฺกามึ   ๑-  ภควโต  สนฺติเก  เอตสฺส  ภาสิตสฺส  ๒-
อตฺถํ   อาชานิสฺสามีติ   สกฺกา   นุ   โข   ภนฺเต   อิมสฺมึ  ธมฺมวินเย
เกวลํ วสฺสคณนมตฺเตน นิทฺทโส ภิกฺขุ ปญฺญาเปตุนฺติ ฯ
     {๓๙.๒}   น   โข  สารีปุตฺต  สกฺกา  อิมสฺมึ  ธมฺมวินเย  เกวลํ
วสฺสคณนมตฺเตน     นิทฺทโส     ภิกฺขุ     ปญฺญาเปตุํ     สตฺต    โข
อิมานิ      สารีปุตฺต      นิทฺทสวตฺถูนิ     มยา     สยํ     อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา    ปเวทิตานิ    กตมานิ    สตฺต    อิธ   สารีปุตฺต   ภิกฺขุ
สิกฺขาสมาทาเน    ติพฺพจฺฉนฺโท     โหติ    อายติญฺจ   สิกฺขาสมาทาเน
อธิคตเปโม    ๓-    ธมฺมนิสนฺติยา     ติพฺพจฺฉนฺโท   โหติ   อายติญฺจ
@เชิงอรรถ:  ม. ปกฺกมึ ฯ   ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ    ม. อวิคตเปโม ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ธมฺมนิสนฺติยา     อธิคตเปโม     อิจฺฉาวินเย     ติพฺพจฺฉนฺโท    โหติ
อายติญฺจ     อิจฺฉาวินเย    อธิคตเปโม    ปฏิสลฺลาเน    ติพฺพจฺฉนฺโท
โหติ   อายติญฺจ   ปฏิสลฺลาเน   อธิคตเปโม   วิริยารมฺเภ  ติพฺพจฺฉนฺโท
โหติ   อายติญฺจ   วิริยารมฺเภ   อธิคตเปโม   สติเนปกฺเก  ติพฺพจฺฉนฺโท
โหติ   อายติญฺจ   สติเนปกฺเก   อธิคตเปโม  ทิฏฺฐิปฏิเวเธ  ติพฺพจฺฉนฺโท
โหติ   อายติญฺจ   ทิฏฺฐิปฏิเวเธ   อธิคตเปโม   อิมานิ   โข  สารีปุตฺต
สตฺต    นิทฺทสวตฺถูนิ    มยา   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   ปเวทิตานิ
อิเมหิ    โข    สารีปุตฺต   สตฺตหิ   นิทฺทสวตฺถูหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ
ทฺวาทส    [๑]-    วสฺสานิ    ปริปุณฺณํ   ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   จรติ
นิทฺทโส   ภิกฺขูติ   อลํ   วจนาย   จตุวีสติ   เจปิ   วสฺสานิ   ปริปุณฺณํ
ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   จรติ   นิทฺทโส   ภิกฺขูติ   อลํ  วจนาย  ฉตฺตึสติ
เจปิ    วสฺสานิ    ปริปุณฺณํ    ปริสุทฺธํ    พฺรหฺมจริยํ   จรติ   นิทฺทโส
ภิกฺขูติ     อลํ    วจนาย    อฏฺฐจตฺตาฬีสญฺเจปิ    วสฺสานิ    ปริปุณฺณํ
ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จรติ นิทฺทโส ภิกฺขูติ อลํ วจนายาติ ฯ
     [๔๐]   เอกํ  สมยํ  ภควา  โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเม ฯ อถโข
อายสฺมา    อานนฺโท    ปุพฺพณฺหสมยํ    นิวาเสตฺวา    ปตฺตจีวรมาทาย
โกสมฺพึ   ปิณฺฑาย  ปาวิสิ  ฯ  อถโข  อายสฺมโต  อานนฺทสฺส  เอตทโหสิ
อติปฺปโค   โข   ตาว   โกสมฺพิยํ   ปิณฺฑาย   จริตุํ   ยนฺนูนาหํ   เยน
อญฺญติตฺถิยานํ   ปริพฺพาชกานํ   อาราโม   เตนุปสงฺกเมยฺยนฺติ  ฯ  อถโข
อายสฺมา    อานนฺโท   เยน   อญฺญติตฺถิยานํ   ปริพฺพาชกานํ   อาราโม
@เชิงอรรถ:  ม. เจปิ ฯ
เตนุปสงฺกมิ     อุปสงฺกมิตฺวา    เตหิ    อญฺญติตฺถิเยหิ    ปริพฺพาชเกหิ
สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ
นิสีทิ   ฯ   เตน  โข  ปน  สมเยน  เตสํ  อญฺญติตฺถิยานํ  ปริพฺพาชกานํ
สนฺนิสินฺนานํ   สนฺนิปติตานํ   อยมนฺตรากถา   อุทปาทิ   โย   หิ   โกจิ
อาวุโส    ทฺวาทส    วสฺสานิ   ปริปุณฺณํ   ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   จรติ
นิทฺทโส ภิกฺขูติ อลํ วจนายาติ ฯ
     {๔๐.๑}   อถโข   อายสฺมา   อานนฺโท   เตสํ   อญฺญติตฺถิยานํ
ปริพฺพาชกานํ    ภาสิตํ    เนว   อภินนฺทิ   นปฺปฏิกฺโกสิ   อนภินนฺทิตฺวา
อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา   อุฏฺฐายาสนา   ปกฺกามิ   ภควโต   สนฺติเก   เอตสฺส
ภาสิตสฺส   อตฺถํ   อาชานิสฺสามีติ  อถโข  อายสฺมา  อานนฺโท  โกสมฺพิยํ
ปิณฺฑาย    จริตฺวา    ปจฺฉาภตฺตํ    ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต   เยน   ภควา
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ
เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ
     {๔๐.๒}   อิธาหํ  ภนฺเต  ปุพฺพณฺหสมยํ  นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย
โกสมฺพึ   ปิณฺฑาย   ปาวิสึ   ตสฺส   มยฺหํ  ภนฺเต  เอตทโหสิ  อติปฺปโค
โข   ตาว   โกสมฺพิยํ   ปิณฺฑาย   จริตุํ  ยนฺนูนาหํ  เยน  อญฺญติตฺถิยานํ
ปริพฺพาชกานํ     อาราโม    เตนุปสงฺกเมยฺยนฺติ    อถขฺวาหํ    ภนฺเต
เยน     อญฺญติตฺถิยานํ     ปริพฺพาชกานํ     อาราโม     เตนุปสงฺกมึ
อุปสงฺกมิตฺวา    เตหิ    อญฺญติตฺถิเยหิ   ปริพฺพาชเกหิ   สทฺธึ   สมฺโมทึ
สมฺโมทนียํ    กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทึ   เตน
โข    ปน    ภนฺเต    สมเยน   เตสํ   อญฺญติตฺถิยานํ   ปริพฺพาชกานํ
สนฺนิสินฺนานํ      สนฺนิปติตานํ      อยมนฺตรากถา     อุทปาทิ     โย
หิ   โกจิ   อาวุโส   ทฺวาทส   วสฺสานิ   ปริปุณฺณํ  ปริสุทฺธํ  พฺรหฺมจริยํ
จรติ   นิทฺทโส   ภิกฺขูติ   อลํ   วจนายาติ   อถขฺวาหํ   ภนฺเต   เตสํ
อญฺญติตฺถิยานํ    ปริพฺพาชกานํ    ภาสิตํ   เนว   อภินนฺทึ   นปฺปฏิกฺโกสึ
อนภินนฺทิตฺวา     อปฺปโกสิตฺวา     อุฏฺฐายาสนา    ปกฺกามึ    ภควโต
สนฺติเก    เอตสฺส    ภาสิตสฺส    อตฺถํ   อาชานิสฺสามีติ   สกฺกา   นุ
โข   ภนฺเต   อิมสฺมึ   ธมฺมวินเย   เกวลํ   วสฺสคณนมตฺเตน   นิทฺทโส
ภิกฺขุ ปญฺญาเปตุนฺติ ฯ
     {๔๐.๓}   น   โข   อานนฺท  สกฺกา  อิมสฺมึ  ธมฺมวินเย  เกวลํ
วสฺสคณนมตฺเตน    นิทฺทโส    ภิกฺขุ   ปญฺญาเปตุํ   สตฺต   โข   อิมานิ
อานนฺท นิทฺทสวตฺถูนิ มยา สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวทิตานิ
     {๔๐.๔}   กตมานิ  สตฺต  อิธานนฺท  ภิกฺขุ  สทฺโธ โหติ หิริมา โหติ
โอตฺตปฺปี   โหติ   พหุสฺสุโต   โหติ   อารทฺธวิริโย  โหติ  สติมา  โหติ
ปญฺญวา    โหติ   อิมานิ   โข   อานนฺท   สตฺต   นิทฺทสวตฺถูนิ   มยา
สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   ปเวทิตานิ   อิเมหิ   โข  อานนฺท  สตฺตหิ
นิทฺทสวตฺถูหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   ทฺวาทส   เจปิ   วสฺสานิ   ปริปุณฺณํ
ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   จรติ   นิทฺทโส   ภิกฺขูติ   อลํ  วจนาย  จตุวีสติ
เจปิ   วสฺสานิ   ปริปุณฺณํ   ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ  จรติ  นิทฺทโส  ภิกฺขูติ
อลํ     วจนาย    ฉตฺตึสติ    เจปิ    วสฺสานิ    ปริปุณฺณํ    ปริสุทฺธํ
พฺรหฺมจริยํ   จรติ   นิทฺทโส   ภิกฺขูติ   อลํ  วจนาย  อฏฺฐจตฺตาฬีสญฺเจปิ
วสฺสานิ        ปริปุณฺณํ        ปริสุทฺธํ       พฺรหฺมจริยํ       จรติ
นิทฺทโส ภิกฺขูติ อลํ วจนายาติ ฯ
                    เทวตาวคฺโค จตุตฺโถ ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
        อปฺปมาโท หิริมา ๑- จ        เทฺว สุวจา ทุเว สขา ๒-
        เทฺวปฏิสมฺภิทา เทฺว วสา     นิทฺทสวตฺถุปเร เทฺวติ ๓- ฯ
                    ---------------
                    มหายญฺญวคฺโค ปญฺจโม
     [๔๑]   สตฺติมา   ภิกฺขเว   วิญฺญาณฏฺฐิติโย   ฯ   กตมา   สตฺต
สนฺติ    ภิกฺขเว    สตฺตา   นานตฺตกายา   นานตฺตสญฺญิโน   เสยฺยถาปิ
มนุสฺสา   เอกจฺเจ   จ   เทวา  เอกจฺเจ  จ  วินิปาติกา  อยํ  ปฐมา
วิญฺญาณฏฺฐิติ     ฯ     สนฺติ     ภิกฺขเว     สตฺตา     นานตฺตกายา
เอกตฺตสญฺญิโน    เสยฺยถาปิ    เทวา   พฺรหฺมกายิกา   ปฐมาภินิพฺพตฺตา
อยํ   ทุติยา   วิญฺญาณฏฺฐิติ   ฯ   สนฺติ   ภิกฺขเว  สตฺตา  เอกตฺตกายา
นานตฺตสญฺญิโน     เสยฺยถาปิ    เทวา    อาภสฺสรา    อยํ    ตติยา
วิญฺญาณฏฺฐิติ   ฯ   สนฺติ   ภิกฺขเว  สตฺตา  เอกตฺตกายา  เอกตฺตสญฺญิโน
เสยฺยถาปิ    เทวา    สุภกิณฺหา    อยํ    จตุตฺถา   วิญฺญาณฏฺฐิติ   ฯ
สนฺติ     ภิกฺขเว     สตฺตา     สพฺพโส     รูปสญฺญานํ    สมติกฺกมา
ปฏิฆสญฺญานํ       อตฺถงฺคมา        นานตฺตสญฺญานํ       อมนสิการา
อนนฺโต     อากาโสติ     อากาสานญฺจายตนูปคา      อยํ    ปญฺจมา
วิญฺญาณฏฺฐิติ   ฯ   สนฺติ   ภิกฺขเว   สตฺตา  สพฺพโส  อากาสานญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม        อนนฺตํ        วิญฺญาณนฺติ       วิญฺญาณญฺจายตนูปคา
@เชิงอรรถ:  ม. หิรี เจว ฯ    ม. มิตฺตา ฯ    ม. ทุเว นิทุทสวตฺถุนาติ ฯ
อยํ    ฉฏฺฐา    วิญฺญาณฏฺฐิติ   ฯ   สนฺติ   ภิกฺขเว   สตฺตา   สพฺพโส
วิญฺญาณญฺจายตนํ    สมติกฺกมฺม    นตฺถิ    กิญฺจีติ    อากิญฺจญฺญายตนูปคา
อยํ สตฺตมา วิญฺญาณฏฺฐิติ ฯ อิมา โข ภิกฺขเว สตฺต วิญฺญาณฏฺฐิติโยติ ฯ
     [๔๒]   สตฺติเม  ภิกฺขเว  สมาธิปริกฺขารา ฯ กตเม สตฺต สมฺมาทิฏฺฐิ
สมฺมาสงฺกปฺโป      สมฺมาวาจา      สมฺมากมฺมนฺโต      สมฺมาอาชีโว
สมฺมาวายาโม   สมฺมาสติ   ยา   โข   ภิกฺขเว   อิเมหิ   สตฺตหงฺเคหิ
จิตฺตสฺเสกคฺคตา   ปริกฺขตา   อยํ   วุจฺจติ  ภิกฺขเว  อริโย  สมาธิ  ๑-
สอุปนิโส อิติปิ สปริกฺขาโร อิติปีติ ฯ
     [๔๓]   สตฺติเม  ภิกฺขเว  อคฺคี  ฯ  กตเม  สตฺต  ราคคฺคิ โทสคฺคิ
โมหคฺคิ    อาหุเนยฺยคฺคิ    คหปตคฺคิ    ทกฺขิเณยฺยคฺคิ   กฏฺฐคฺคิ   อิเม
โข ภิกฺขเว สตฺต อคฺคีติ ฯ
     [๔๔]   เอกํ  สมยํ  ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส
อาราเม   ฯ   เตน   โข   ปน   สมเยน  อุคฺคตสรีรสฺส  พฺราหฺมณสฺส
มหายญฺโญ     อุปกฺขโฏ     โหติ    ปญฺจ    อุสภสตานิ    ถูณูปนีตานิ
โหนฺติ       ยญฺญตฺถาย      ปญฺจ      วจฺฉตรสตานิ      ถูณูปนีตานิ
โหนฺติ     ยญฺญตฺถาย    ปญฺจ    วจฺฉตริสตานิ    ถูณูปนีตานิ    โหนฺติ
ยญฺญตฺถาย     ปญฺจ    อชสตานิ    ถูณูปนีตานิ    โหนฺติ    ยญฺญตฺถาย
ปญฺจ     อุรพฺภสตานิ     ถูณูปนีตานิ    โหนฺติ    ยญฺญตฺถาย    อถโข
อุคฺคตสรีโร    พฺราหฺมโณ   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา
@เชิงอรรถ:  ม. สมฺมาสมาธิ ฯ
ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทิ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข   อุคฺคตสรีโร   พฺราหฺมโณ
ภควนฺตํ เอตทโวจ
     {๔๔.๑}   สุตํ  เมตํ  โภ  โคตม  อคฺคิสฺส  อาธานํ  ๑-  ยูปสฺส
อุสฺสาปนํ    มหปฺผลํ    โหติ   มหานิสํสนฺติ   ฯ   มยาปิ   โข   เอตํ
พฺราหฺมณ   สุตํ   อคฺคิสฺส   อาธานํ   ยูปสฺส   อุสฺสาปนํ  มหปฺผลํ  โหติ
มหานิสํสนฺติ   ฯ   ทุติยมฺปิ   โข   ฯเปฯ   ตติยมฺปิ   โข  อุคฺคตสรีโร
พฺราหฺมโณ   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   สุตํ   เมตํ   โภ   โคตม  อคฺคิสฺส
อาธานํ    ยูปสฺส    อุสฺสาปนํ    มหปฺผลํ    โหติ    มหานิสํสนฺติ   ฯ
มยาปิ    โข    เอตํ    พฺราหฺมณ   สุตํ   อคฺคิสฺส   อาธานํ   ยูปสฺส
อุสฺสาปนํ    มหปฺผลํ    โหติ   มหานิสํสนฺติ   ฯ   ตยิทํ   โภ   โคตม
สเมติ โภโตเจว โคตมสฺส อมฺหากญฺจ ยทิทํ สพฺเพน สพฺพนฺติ ๒- ฯ
     {๔๔.๒}   เอวํ  วุตฺเต  อายสฺมา  อานนฺโท  อุคฺคตสรีรํ  พฺราหฺมณํ
เอตทโวจ  น  โข  พฺราหฺมณ  ตถาคตา  เอวํ  ปุจฺฉิตพฺพา  สุตํ เมตํ โภ
โคตม   อคฺคิสฺส  อาธานํ  ยูปสฺส  อุสฺสาปนํ  มหปฺผลํ  โหติ  มหานิสํสนฺติ
เอวญฺจ  ๓-  โข  พฺราหฺมณ  ตถาคตา  ปุจฺฉิตพฺพา  อหญฺหิ  ภนฺเต  อคฺคึ
อาธาตุกาโม   ๔-   ยูปํ   อุสฺสาเปตุกาโม  โอวทตุ  มํ  ภนฺเต  ภควา
อนุสาสตุ มํ ภนฺเต ภควา ยํ มม อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายาติ ฯ
     {๔๔.๓}   อถโข   อุคฺคตสรีโร   พฺราหฺมโณ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
อหญฺหิ    โภ    โคตม   อคฺคึ   อาธาตุกาโม   ยูปํ   อุสฺสาเปตุกาโม
โอวทตุ   มํ   ภวํ  โคตโม  อนุสาสตุ  มํ  ภวํ  โคตโม  ยํ  มม  อสฺส
ทีฆรตฺตํ   หิตาย   สุขายาติ   ฯ   อคฺคึ   พฺราหฺมณ   อาเธนฺโต   ๕-
@เชิงอรรถ:  ม. อาทานํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ    ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ
@ ม. อาทาตุกาโม ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. อาเทนฺโต ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ยูปํ   อุสฺสาเปนฺโต   ปุพฺเพว   ยญฺเญ   ๑-   ตีณิ  สตฺถานิ  อุสฺสาเปติ
อกุสลานิ   ทุกฺขุทฺรยานิ   ทุกฺขวิปากานิ   ฯ   กตมานิ   ตีณิ   กายสตฺถํ
วจีสตฺถํ   มโนสตฺถํ   อคฺคึ   พฺราหฺมณ   อาเธนฺโต   ยูปํ  อุสฺสาเปนฺโต
ปุพฺเพว   ยญฺเญ   เอวํ   จิตฺตํ   อุปฺปาเทติ  เอตฺตกา  อุสภา  หญฺญนฺตุ
ยญฺญตฺถาย    เอตฺตกา    วจฺฉตรา    หญฺญนฺตุ   ยญฺญตฺถาย   เอตฺตกา
วจฺฉตริโย     หญฺญนฺตุ     ยญฺญตฺถาย    เอตฺตกา    อชา    หญฺญนฺตุ
ยญฺญตฺถาย     เอตฺตกา    อุรพฺภา    หญฺญนฺตุ    ยญฺญตฺถายาติ    โส
ปุญฺญํ   กโรมีติ   อปุญฺญํ  กโรติ  กุสลํ  กโรมีติ  อกุสลํ  กโรติ  สุคติยา
มคฺคํ    ปริเยสามีติ    ทุคฺคติยา   มคฺคํ   ปริเยสติ   อคฺคึ   พฺราหฺมณ
อาเธนฺโต   ยูปํ   อุสฺสาเปนฺโต   ปุพฺเพว  ยญฺเญ  อิทํ  ปฐมํ  มโนสตฺถํ
อุสฺสาเปติ อกุสลํ ทุกฺขุทฺรยํ ทุกฺขวิปากํ ฯ
     {๔๔.๔}   ปุน  จปรํ  พฺราหฺมณ  อคฺคึ  อาเธนฺโต ยูปํ อุสฺสาเปนฺโต
ปุพฺเพว   ยญฺเญ   เอวํ   วาจํ   ภาสติ   เอตฺตกา   อุสภา   หญฺญนฺตุ
ยญฺญตฺถาย    เอตฺตกา    วจฺฉตรา    หญฺญนฺตุ   ยญฺญตฺถาย   เอตฺตกา
วจฺฉตริโย     หญฺญนฺตุ     ยญฺญตฺถาย    เอตฺตกา    อชา    หญฺญนฺตุ
ยญฺญตฺถาย     เอตฺตกา    อุรพฺภา    หญฺญนฺตุ    ยญฺญตฺถายาติ    โส
ปุญฺญํ   กโรมีติ   อปุญฺญํ  กโรติ  กุสลํ  กโรมีติ  อกุสลํ  กโรติ  สุคติยา
มคฺคํ    ปริเยสามีติ    ทุคฺคติยา   มคฺคํ   ปริเยสติ   อคฺคึ   พฺราหฺมณ
อาเธนฺโต   ยูปํ   อุสฺสาเปนฺโต   ปุพฺเพว   ยญฺเญ  อิทํ  ทุติยํ  วจีสตฺถํ
อุสฺสาเปติ อกุสลํ ทุกฺขุทฺรยํ ทุกฺขวิปากํ ฯ
     {๔๔.๕}   ปุน    จปรํ    พฺราหฺมณ   อคฺคึ   อาเธนฺโต   ยูปํ
อุสฺสาเปนฺโต    ปุพฺเพว    ยญฺเญ    สยํ    ปฐมํ    สมารภติ    ๒-
@เชิงอรรถ:  ม. ยญฺญา ฯ เอวมุปริปิ ฯ    สี. สมารพฺภติ ฯ ม. สมารมฺภติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อุสภา    หญฺญนฺตุ    ยญฺญตฺถาย    สยํ    ปฐมํ   สมารภติ   วจฺฉตรา
หญฺญนฺตุ    ยญฺญตฺถาย    สยํ   ปฐมํ   สมารภติ   วจฺฉตริโย   หญฺญนฺตุ
ยญฺญตฺถาย   สยํ   ปฐมํ   สมารภติ   อชา   หญฺญนฺตุ   หญฺญตฺถาย  สยํ
ปฐมํ    สมารภติ    อุรพฺภา    หญฺญนฺตุ    ยญฺญตฺถายาติ   โส   ปุญฺญํ
กโรมีติ   อปุญฺญํ   กโรติ   กุสลํ   กโรมีติ   อกุสลํ   กโรติ   สุคติยา
มคฺคํ    ปริเยสามีติ    ทุคฺคติยา   มคฺคํ   ปริเยสติ   อคฺคึ   พฺราหฺมณ
อาเธนฺโต   ยูปํ   อุสฺสาเปนฺโต   ปุพฺเพว  ยญฺเญ  อิทํ  ตติยํ  กายสตฺถํ
อุสฺสาเปติ   อกุสลํ   ทุกฺขุทฺรยํ   ทุกฺขวิปากํ  อคฺคึ  พฺราหฺมณ  อาเธนฺโต
ยูปํ   อุสฺสาเปนฺโต   ปุพฺเพว   ยญฺเญ  อิมานิ  ตีณิ  สตฺถานิ  อุสฺสาเปติ
อกุสลานิ ทุกฺขุทฺรยานิ ทุกฺขวิปากานิ ฯ
     {๔๔.๖}   ตโยเม   พฺราหฺมณ   อคฺคี  ปหาตพฺพา  ปริวชฺเชตพฺพา
น เสวิตพฺพา ฯ กตเม ตโย ราคคฺคิ โทสคฺคิ โมหคฺคิ ฯ
     {๔๔.๗}   กสฺมา  จายํ  พฺราหฺมณ ราคคฺคิ ปหาตพฺโพ ปริวชฺเชตพฺโพ
น  เสวิตพฺโพ  รตฺโต  โข  พฺราหฺมณ  ราเคน  อภิภูโต  ปริยาทินฺนจิตฺโต
กาเยน  ทุจฺจริตํ  จรติ  วาจาย  ทุจฺจริตํ  จรติ  มนสา ทุจฺจริตํ จรติ โส
กาเยน  ทุจฺจริตํ  จริตฺวา  วาจาย ทุจฺจริตํ จริตฺวา มนสา ทุจฺจริตํ จริตฺวา
กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปชฺชติ
ตสฺมา จายํ ๑- ราคคฺคิ ปหาตพฺโพ ปริวชฺเชตพฺโพ น เสวิตพฺโพ ฯ
     {๔๔.๘}   กสฺมา    จายํ    พฺราหฺมณ    โทสคฺคิ   ปหาตพฺโพ
ปริวชฺเชตพฺโพ    น    เสวิตพฺโพ   ทุฏฺโฐ   โข   พฺราหฺมณ   โทเสน
อภิภูโต     ปริยาทินฺนจิตฺโต    กาเยน    ทุจฺจริตํ    จรติ    วาจาย
@เชิงอรรถ:  ม. ตสฺมายํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ทุจฺจริตํ   จรติ   มนสา  ทุจฺจริตํ  จรติ  โส  กาเยน  ทุจฺจริตํ  จริตฺวา
วาจาย   ทุจฺจริตํ   จริตฺวา   มนสา  ทุจฺจริตํ  จริตฺวา  กายสฺส  เภทา
ปรมฺมรณา   อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ   อุปปชฺชติ  ตสฺมา  จายํ
โทสคฺคิ ปหาตพฺโพ ปริวชฺเชตพฺโพ น เสวิตพฺโพ ฯ
     {๔๔.๙}   กสฺมา  จายํ  พฺราหฺมณ โมหคฺคิ ปหาตพฺโพ ปริวชฺเชตพฺโพ
น  เสวิตพฺโพ  มูโฬฺห  โข  พฺราหฺมณ  โมเหน  อภิภูโต  ปริยาทินฺนจิตฺโต
กาเยน  ทุจฺจริตํ  จรติ  วาจาย  ทุจฺจริตํ  จรติ  มนสา ทุจฺจริตํ จรติ โส
กาเยน  ทุจฺจริตํ  จริตฺวา  วาจาย ทุจฺจริตํ จริตฺวา มนสา ทุจฺจริตํ จริตฺวา
กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปชฺชติ
ตสฺมา  จายํ  โมหคฺคิ  ปหาตพฺโพ  ปริวชฺเชตพฺโพ  น  เสวิตพฺโพ ฯ อิเม
โข พฺราหฺมณ ตโย อคฺคี ปหาตพฺพา ปริชฺเชตพฺพา น เสวิตพฺพา ฯ
     {๔๔.๑๐}   ตโยเม  พฺราหฺมณ  อคฺคี  สกฺกตฺวา ครุกตฺวา มาเนตฺวา
ปูเชตฺวา   สมฺมา   สุขํ   ปริหาตพฺพา   ฯ  กตเม  ตโย  อาหุเนยฺยคฺคิ
คหปตคฺคิ ทกฺขิเณยฺยคฺคิ ฯ
     {๔๔.๑๑}   กตโม  จ  พฺราหฺมณ  อาหุเนยฺยคฺคิ  อิธ พฺราหฺมณ ยสฺส
เต  โหนฺติ  มาตาติ  วา  ปิตาติ  วา  อยํ วุจฺจติ พฺราหฺมณ อาหุเนยฺยคฺคิ
ตํ  กิสฺส  เหตุ  อโตหายํ  ๑-  พฺราหฺมณ  อาหุโต  สมฺภูโต  ตสฺมา จายํ
อาหุเนยฺยคฺคิ   สกฺกตฺวา   ครุกตฺวา   มาเนตฺวา  ปูเชตฺวา  สมฺมา  สุขํ
ปริหาตพฺโพ ฯ
     {๔๔.๑๒}   กตโม  จ  พฺราหฺมณ  คหปตคฺคิ  อิธ พฺราหฺมณ ยสฺส เต
โหนฺติ  ปุตฺตาติ วา ทาราติ วา ทาสาติ วา เปสฺสาติ วา [๒]- อยํ วุจฺจติ
@เชิงอรรถ:  ม. อโตหยํ ฯ    ม. กมฺมกราติ วา ฯ
พฺราหฺมณ   คหปตคฺคิ   ตสฺมา   จายํ   คหปตคฺคิ   สกฺกตฺวา   ครุกตฺวา
มาเนตฺวา ปูเชตฺวา สมฺมา สุขํ ปริหาตพฺโพ ฯ
     {๔๔.๑๓}   กตโม  จ  พฺราหฺมณ  ทกฺขิเณยฺยคฺคิ  อิธ  พฺราหฺมณ เย
เต   สมณพฺราหฺมณา  มทปฺปมาทา  ๑-  ปฏิวิรตา  ขนฺติโสรจฺเจ  นิวิฏฺฐา
เอกมตฺตานํ   ทเมนฺติ  เอกมตฺตานํ  สเมนฺติ  เอกมตฺตานํ  ปรินิพฺพาเปนฺติ
อยํ  วุจฺจติ  พฺราหฺมณ  ทกฺขิเณยฺยคฺคิ  ตสฺมา  จายํ ทกฺขิเณยฺยคฺคิ สกฺกตฺวา
ครุกตฺวา  มาเนตฺวา ปูเชตฺวา สมฺมา สุขํ ปริหาตพฺโพ ฯ อิเม โข พฺราหฺมณ
ตโย อคฺคี สกฺกตฺวา ครุกตฺวา มาเนตฺวา ปูเชตฺวา สมฺมา สุขํ ปริหาตพฺพา ฯ
     {๔๔.๑๔}   อยํ โข ปน พฺราหฺมณ กฏฺฐคฺคิ กาเลน กาลํ อุชฺชเลตพฺโพ
กาเลน    กาลํ    อชฺฌุเปกฺขิตพฺโพ    กาเลน   กาลํ   นิพฺพาเปตพฺโพ
กาเลน   กาลํ  นิกฺขิปิตพฺโพติ  ฯ  เอวํ  วุตฺเต  อุคฺคตสรีโร  พฺราหฺมโณ
ภควนฺตํ   เอตทโวจ   อภิกฺกนฺตํ   โภ   โคตม   ฯเปฯ   อุปาสกํ   มํ
ภวํ  โคตโม  ธาเรตุ  อชฺชตคฺเค  ปาณุเปตํ  สรณํ  คตํ  ๒- เอสาหํ โภ
โคตโม   ปญฺจ   อุสภสตานิ   มุญฺจามิ  ชีวิตํ  เทมิ  ปญฺจ  วจฺฉตรสตานิ
มุญฺจามิ   ชีวิตํ   เทมิ  ปญฺจ  วจฺฉตริสตานิ  มุญฺจามิ  ชีวิตํ  เทมิ  ปญฺจ
อชสตานิ   มุญฺจามิ   ชีวิตํ   เทมิ   ปญฺจ   อุรพฺภสตานิ  มุญฺจามิ  ชีวิตํ
เทมิ  หริตานิ  เจว  ติณานิ  ขาทนฺตุ  สีตานิ  จ  ปานิยานิ  ปิวนฺตุ สีโต
จ เนสํ วาโต อุปวายตูติ ๓- ฯ
     [๔๕]   สตฺติมา  ภิกฺขเว  สญฺญา  ภาวิตา พหุลีกตา มหปฺผลา โหนฺติ
มหานิสํสา   อมโตคธา   อมตปริโยสานา   ฯ  กตมา  สตฺต  อสุภสญฺญา
@เชิงอรรถ:  ม. ปรปฺปวาทา ฯ   ม. คตนฺติ ฯ   ม. อุปวายตนฺติ ฯ
มรณสญฺญา     อาหาเร    ปฏิกฺกูลสญฺญา    สพฺพโลเก    อนภิรตสญฺญา
อนิจฺจสญฺญา   อนิจฺเจ   ทุกฺขสญฺญา   ทุกฺเข   อนตฺตสญฺญา   อิมา   โข
ภิกฺขเว   สตฺต  สญฺญา  ภาวิตา  พหุลีกตา  มหปฺผลา  โหนฺติ  มหานิสํสา
อมโตคธา อมตปริโยสานาติ ฯ
     [๔๖]   สตฺติมา   ภิกฺขเว   สญฺญา  ภาวิตา  พหุลีกตา  มหปฺผลา
โหนฺติ   มหานิสํสา   อมโตคธา   อมตปริโยสานา   ฯ   กตมา   สตฺต
อสุภสญฺญา     มรณสญฺญา     อาหาเร     ปฏิกฺกูลสญฺญา    สพฺพโลเก
อนภิรตสญฺญา  อนิจฺจสญฺญา  อนิจฺเจ  ทุกฺขสญฺญา  ทุกฺเข อนตฺตสญฺญา [๑]-
อสุภสญฺญา   ภิกฺขเว   ภาวิตา   พหุลีกตา   มหปฺผลา  โหติ  มหานิสํสา
อมโตคธา   อมตปริโยสานาติ   อิติ  โข  ปเนตํ  วุตฺตํ  กิญฺเจตํ  ปฏิจฺจ
วุตฺตํ   อสุภสญฺญาปริจิเตน   ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน   เจตสา  พหุลํ  วิหรโต
เมถุนธมฺมสมาปตฺติยา   จิตฺตํ   ปฏิลียติ   ปฏิกุชฺชติ   ๒-   ปฏิวตฺตติ  น
สมฺปสารียติ  อุเปกฺขา  วา  ปาฏิกฺกูลฺยตา  วา สณฺฐาติ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว
กุกฺกุฏปตฺตํ  วา  นฺหารุททฺทุลํ  วา  อคฺคิมฺหิ  ปกฺขิตฺตํ  ปฏิลียติ  ปฏิกุชฺชติ
ปฏิวตฺตติ  น  สมฺปสารียติ เอวเมว โข ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อสุภสญฺญาปริจิเตน
เจตสา   พหุลํ  วิหรโต  เมถุนธมฺมสมาปตฺติยา  จิตฺตํ  ปฏิลียติ  ปฏิกุชฺชติ
ปฏิวตฺตติ น สมฺปสารียติ อุเปกฺขา วา ปฏิกฺกูลฺยตา วา สณฺฐาติ
     {๔๖.๑}   สเจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน  อสุภสญฺญาปริจิเตน  เจตสา
พหุลํ     วิหรโต    เมถุนธมฺมสมาปตฺติยา    จิตฺตํ    อนุสนฺทติ    ๓-
@เชิงอรรถ:  ม. อิมา โข ภิกฺขเว สตฺต สญฺญา ภาวิตา พหุลีกตา มหปฺผลา โหนฺติ มหานิสํสา
@อมโตคธา อมตปริโยสานาติ ฯ    ม. ปติกุฏติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. อนุสนฺทหติ ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ
อปฺปาฏิกฺกูลฺยตา    วา    สณฺฐาติ    เวทิตพฺพเมตํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา
อภาวิตา   เม   อสุภสญฺญา   นตฺถิ  เม  ปุพฺเพนาปรํ  วิเสโส  อปฺปตฺตํ
เม   ภาวนาผลนฺติ   อิติห  ตตฺถ  สมฺปชาโน  โหติ  สเจ  ปน  ภิกฺขเว
ภิกฺขุโน  อสุภสญฺญาปริจิเตน  เจตสา  พหุลํ  วิหรโต เมถุนธมฺมสมาปตฺติยา
จิตฺตํ   ปฏิลียติ   ปฏิกุชฺชติ   ปฏิวตฺตติ   น  สมฺปสารียติ  อุเปกฺขา  วา
ปาฏิกฺกูลฺยตา   วา   สณฺฐาติ   เวทิตพฺพเมตํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  ภาวิตา
เม  อสุภสญฺญา  อตฺถิ  เม  ปุพฺเพนาปรํ  วิเสโส  ปตฺตํ เม ภาวนาผลนฺติ
อิติห   ตตฺถ  สมฺปชาโน  โหติ  อสุภสญฺญา  ภิกฺขเว   ภาวิตา  พหุลีกตา
มหปฺผลา   โหติ   มหานิสํสา   อมโตคธา  อมตปริโยสานาติ  อิติ  ยนฺตํ
วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๔๖.๒}   มรณสญฺญา  ภิกฺขเว  ภาวิตา  พหุลีกตา  มหปฺผลา  โหติ
มหานิสํสา  อมโธคธา  อมตปริโยสานาติ  อิติ  โข  ปเนตํ  วุตฺตํ กิญฺเจตํ
ปฏิจฺจ   วุตฺตํ   มรณสญฺญาปริจิเตน   ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน   เจตสา  พหุลํ
วิหรโต  ชีวิตนิกนฺติยา  จิตฺตํ  ปฏิลียติ  ปฏิกุชฺชติ  ปฏิวตฺตติ น สมฺปสารียติ
อุเปกฺขา  วา  ปาฏิกฺกูลฺยตา  วา  สณฺฐาติ  เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว กุกฺกุฏปตฺตํ
วา   นฺหารุททฺทุลํ   วา  อคฺคิมฺหิ  ปกฺขิตฺตํ  ปฏิลียติ  ปฏิกุชฺชติ  ปฏิวตฺตติ
น   สมฺปสารียติ   เอวเมว   โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  มรณสญฺญาปริจิเตน
เจตสา  พหุลํ  วิหรโต  ชีวิตนิกนฺติยา  จิตฺตํ  ปฏิลียติ  ปฏิกุชฺชติ ปฏิวตฺตติ
น สมฺปสารียติ อุเปกฺขา วา ปาฏิกฺกูลฺยตา วา สณฺฐาติ
     {๔๖.๓}   สเจ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน มรณสญฺญาปริจิเตน เจตสา พหุลํ วิหรโต
ชีวิตนิกนฺติยา    จิตฺตํ    อนุสนฺทติ    อปฺปาฏิกฺกูลฺยตา    วา   สณฺฐาติ
เวทิตพฺพเมตํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา   อภาวิตา   เม   มรณสญฺญา   นตฺถิ
เม   ปุพฺเพนาปรํ   วิเสโส   อปฺปตฺตํ   เม  ภาวนาผลนฺติ  อิติห  ตตฺถ
สมฺปชาโน   โหติ   สเจ   ปน   ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน  มรณสญฺญาปริจิเตน
เจตสา  พหุลํ  วิหรโต  ชีวิตนิกนฺติยา  จิตฺตํ  ปฏิลียติ  ปฏิกุชฺชติ ปฏิวตฺตติ
น    สมฺปสารียติ    อุเปกฺขา    วา    ปาฏิกฺกูลฺยตา   วา   สณฺฐาติ
เวทิตพฺพเมตํ    ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา   ภาวิตา   เม   มรณสญฺญา   อตฺถิ
เม   ปุพฺเพนาปรํ   วิเสโส   ปตฺตํ   เม   ภาวนาผลนฺติ   อิติห  ตตฺถ
สมฺปชาโน   โหติ   มรณสญฺญา   ภิกฺขเว   ภาวิตา  พหุลีกตา  มหปฺผลา
โหติ   มหานิสํสา   อมโตคธา   อมตปริโยสานาติ   อิติ   ยนฺตํ   วุตฺตํ
อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๔๖.๔}   อาหาเร   ปฏิกฺกูลสญฺญา   ภิกฺขเว  ภาวิตา  พหุลีกตา
มหปฺผลา   โหติ   มหานิสํสา   อมโตคธา   อมตปริโยสานาติ  อิติ  โข
ปเนตํ   วุตฺตํ   กิญฺเจตํ   ปฏิจฺจ  วุตฺตํ  อาหาเร  ปฏิกฺกูลสญฺญาปริจิเตน
ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน   เจตสา   พหุลํ  วิหรโต  รสตณฺหาย  จิตฺตํ  ปฏิลียติ
ปฏิกุชฺชติ   ปฏิวตฺตติ   น   สมฺปสารียติ   อุเปกฺขา   วา  ปาฏิกฺกูลฺยตา
วา   สณฺฐาติ   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว  กุกฺกุฏปตฺตํ  วา  นฺหารุททฺทุลํ  วา
อคฺคิมฺหิ    ปกฺขิตฺตํ   ปฏิลียติ   ปฏิกุชฺชติ   ปฏิวตฺตติ   น   สมฺปสารียติ
เอวเมว    โข   ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน   อาหาเร   ปฏิกฺกูลสญฺญาปริจิเตน
เจตสา    พหุลํ    วิหรโต    รสตณฺหาย   จิตฺตํ   ปฏิลียติ   ปฏิกุชฺชติ
ปฏิวตฺตติ    น    สมฺปสารียติ    อุเปกฺขา   วา   ปาฏิกฺกูลฺยตา   วา
สณฺฐาติ    สเจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน   อาหาเร   ปฏิกฺกูลสญฺญาปริจิเตน
เจตสา   พหุลํ   วิหรโต   รสตณฺหาย  จิตฺตํ  อนุสนฺทติ  อปฺปาฏิกฺกูลฺยตา
วา    สณฺฐาติ    เวทิตพฺพเมตํ    ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา   อภาวิตา   เม
อาหาเร   ปฏิกฺกูลสญฺญา  นตฺถิ  เม  ปุพฺเพนาปรํ  วิเสโส  อปฺปตฺตํ  เม
ภาวนาผลนฺติ   อิติห   ตตฺถ   สมฺปชาโน   โหติ   สเจ   ปน  ภิกฺขเว
ภิกฺขุโน    อาหาเร   ปฏิกฺกูลสญฺญาปริจิเตน   เจตสา   พหุลํ   วิหรโต
รสตณฺหาย   จิตฺตํ   ปฏิลียติ   ฯเปฯ  อุเปกฺขา  วา  ปาฏิกฺกูลฺยตา  วา
สณฺฐาติ   เวทิตพฺพเมตํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา   ภาวิตา   เม   อาหาเร
ปฏิกฺกูลสญฺญา  อตฺถิ  เม  ปุพฺเพนาปรํ  วิเสโส  ปตฺตํ  เม  ภาวนาผลนฺติ
อิติห    ตตฺถ   สมฺปชาโน   โหติ   อาหาเร   ปฏิกฺกูลสญฺญา   ภิกฺขเว
ภาวิตา     พหุลีกตา    มหปฺผลา    โหติ    มหานิสํสา    อมโตคธา
อมตปริโยสานาติ อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๔๖.๕}   สพฺพโลเก   อนภิรตสญฺญา  ภิกฺขเว  ภาวิตา  พหุลีกตา
มหปฺผลา   โหติ   มหานิสํสา   อมโตคธา   อมตปริโยสานาติ  อิติ  โข
ปเนตํ   วุตฺตํ   กิญฺเจตํ  ปฏิจฺจ  วุตฺตํ  สพฺพโลเก  อนภิรตสญฺญาปริจิเตน
ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  เจตสา พหุลํ วิหรโต โลกจิตฺเตสุ จิตฺตํ ปฏิลียติ ปฏิกุชฺชติ
ปฏิวตฺตติ   น   สมฺปสารียติ  อุเปกฺขา  วา  ปาฏิกฺกูลฺยตา  วา  สณฺฐาติ
เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  กุกฺกุฏปตฺตํ  วา  นฺหารุททฺทุลํ  วา  อคฺคิมฺหิ  ปกฺขิตฺตํ
ปฏิลียติ   ปฏิกุชฺชติ   ปฏิวตฺตติ  น  สมฺปสารียติ  เอวเมว  โข  ภิกฺขเว
ภิกฺขุโน   สพฺพโลเก   อนภิรตสญฺญาปริจิเตน   เจตสา   พหุลํ   วิหรโต
โลกจิตฺเตสุ   จิตฺตํ   ปฏิลียติ   ปฏิกุชฺชติ   ปฏิวตฺตติ   น   สมฺปสารียติ
อุเปกฺขา วา ปาฏิกฺกูลฺยตา วา สณฺฐาติ
     {๔๖.๖}   สเจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  สพฺพโลเก อนภิรตสญฺญาปริจิเตน
เจตสา   พหุลํ   วิหรโต  โลกจิตฺเตสุ  จิตฺตํ  อนุสนฺทติ  อปฺปาฏิกฺกูลฺยตา
วา  สณฺฐาติ  เวทิตพฺพเมตํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  อภาวิตา  เม  สพฺพโลเก
อนภิรตสญฺญา  นตฺถิ  เม  ปุพฺเพนาปรํ  วิเสโส  อปฺปตฺตํ เม ภาวนาผลนฺติ
อิติห   ตตฺถ  สมฺปชาโน  โหติ  สเจ  ปน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  สพฺพโลเก
อนภิรตสญฺญาปริจิเตน  เจตสา  พหุลํ  วิหรโต  โลกจิตฺเตสุ  จิตฺตํ ปฏิลียติ
ปฏิกุชฺชติ   ปฏิวตฺตติ  น  สมฺปสารียติ  อุเปกฺขา  วา  ปาฏิกฺกูลฺยตา  วา
สณฺฐาติ   เวทิตพฺพเมตํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา   ภาวิตา   เม  สพฺพโลเก
อนภิรตสญฺญา  อตฺถิ  เม  ปุพฺเพนาปรํ  วิเสโส  ปตฺตํ  เม  ภาวนาผลนฺติ
อิติห  ตตฺถ  สมฺปชาโน  โหติ  สพฺพโลเก  อนภิรตสญฺญา  ภิกฺขเว ภาวิตา
พหุลีกตา   มหปฺผลา   โหติ   มหานิสํสา   อมโตคธา  อมตปริโยสานาติ
อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๔๖.๗}   อนิจฺจสญฺญา  ภิกฺขเว  ภาวิตา  พหุลีกตา  มหปฺผลา โหติ
มหานิสํสา   อมโตคธา   อมตปริโยสานาติ   อิติ   โข   ปเนตํ   วุตฺตํ
กิญฺเจตํ    ปฏิจฺจ    วุตฺตํ    อนิจฺจสญฺญาปริจิเตน    ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน
เจตสา   พหุลํ   วิหรโต   ลาภสกฺการสิโลเก  จิตฺตํ  ปฏิลียติ  ปฏิกุชฺชติ
ปฏิวตฺตติ   น   สมฺปสารียติ  อุเปกฺขา  วา  ปาฏิกฺกูลฺยตา  วา  สณฺฐาติ
เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  กุกฺกุฏปตฺตํ  วา  นฺหารุททฺทุลํ  วา  อคฺคิมฺหิ  ปกฺขิตฺตํ
ปฏิลียติ    ปฏิกุชฺชติ    ปฏิวตฺตติ    น   สมฺปสารียติ   เอวเมว   โข
ภิกฺขเว    ภิกฺขุโน    อนิจฺจสญฺญาปริจิเตน    เจตสา   พหุลํ   วิหรโต
ลาภสกฺการสิโลเก   จิตฺตํ  ปฏิลียติ  ปฏิกุชฺชติ  น  สมฺปสารียติ  อุเปกฺขา
วา ปาฏิกฺกูลฺยตา วา สณฺฐาติ
     {๔๖.๘}   สเจ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  อนิจฺจสญฺญาปริจิเตน  เจตสา
พหุลํ   วิหรโต   ลาภสกฺการสิโลเก   จิตฺตํ   อนุสนฺทติ  อปฺปาฏิกฺกูลฺยตา
วา  สณฺฐาติ  เวทิตพฺพเมตํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  อภาวิตา  เม อนิจฺจสญฺญา
นตฺถิ  เม  ปุพฺเพนาปรํ  วิเสโส  อปฺปตฺตํ  เม  ภาวนาผลนฺติ  อิติห ตตฺถ
สมฺปชาโน   โหติ   สเจ   ปน   ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  อนิจฺจสญฺญาปริจิเตน
เจตสา   พหุลํ   วิหรโต   ลาภสกฺการสิโลเก  จิตฺตํ  ปฏิลียติ  ปฏิกุชฺชติ
ปฏิวตฺตติ   น   สมฺปสารียติ  อุเปกฺขา  วา  ปาฏิกฺกูลฺยตา  วา  สณฺฐาติ
เวทิตพฺพเมตํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา  ภาวิตา  เม  อนิจฺจสญฺญา  อตฺถิ  เม
ปุพฺเพนาปรํ  วิเสโส  ปตฺตํ  เม  ภาวนาผลนฺติ อิติห ตตฺถ สมฺปชาโน โหติ
อนิจฺจสญฺญา   ภิกฺขเว   ภาวิตา   พหุลีกตา  มหปฺผลา  โหติ  มหานิสํสา
อมโตคธา อมตปริโยสานาติ อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๔๖.๙}   อนิจฺเจ  ทุกฺขสญฺญา  ภิกฺขเว  ภาวิตา พหุลีกตา มหปฺผลา
โหติ   มหานิสํสา  อมโตคธา  อมตปริโยสานาติ  อิติ  โข  ปเนตํ  วุตฺตํ
กิญฺเจตํ   ปฏิจฺจ   วุตฺตํ   อนิจฺเจ  ทุกฺขสญฺญาปริจิเตน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน
เจตสา  พหุลํ วิหรโต อาลสฺเส ๑- โกสชฺเช วิสฺสฏฺฐิเย ปมาเท อนนุโยเค
อปฺปจฺจเวกฺขณาย  ติพฺพา  ภยสญฺญา  ปจฺจุปฏฺฐิตา  โหติ  เสยฺยถาปิ [๒]-
@เชิงอรรถ:  ม. อาลเสฺย ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. ภิกฺขเว ฯ เอวมีทิเสสุ ฐาเนสุปิ ฯ
อุกฺขิตฺตาสิเก วธเก
     {๔๖.๑๐}   สเจ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  อนิจฺเจ  ทุกฺขสญฺญาปริจิเตน
เจตสา   พหุลํ   วิหรโต   อาลสฺเส   โกสชฺเช   วิสฺสฏฺฐิเย   ปมาเท
อนนุโยเค   อปฺปจฺจเวกฺขณาย   ติพฺพา  ภยสญฺญา  น  ปจฺจุปฏฺฐิตา  โหติ
เสยฺยถาปิ    อุกฺขิตฺตาสิเก   วธเก   เวทิตพฺพเมตํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา
อภาวิตา   เม   อนิจฺเจ   ทุกฺขสญฺญา  นตฺถิ  เม  ปุพฺเพนาปรํ  วิเสโส
อปฺปตฺตํ   เม   ภาวนาผลนฺติ   อิติห   ตตฺถ   สมฺปชาโน   โหติ  สเจ
ปน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  อนิจฺเจ  ทุกฺขสญฺญาปริจิเตน  เจตสา พหุลํ วิหรโต
อาลสฺเส   โกสชฺเช   วิสฺสฏฺฐิเย  ปมาเท  อนนุโยเค  อปฺปจฺจเวกฺขณาย
ติพฺพา    ภยสญฺญา    ปจฺจุปฏฺฐิตา    โหติ   เสยฺยถาปิ   อุกฺขิตฺตาสิเก
วธเก    เวทิตพฺพเมตํ    ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา   ภาวิตา   เม   อนิจฺเจ
ทุกฺขสญฺญา   อตฺถิ   เม  ปุพฺเพนาปรํ  วิเสโส  ปตฺตํ  เม  ภาวนาผลนฺติ
อิติห   ตตฺถ   สมฺปชาโน   โหติ  อนิจฺเจ  ทุกฺขสญฺญา  ภิกฺขเว  ภาวิตา
พหุลีกตา   มหปฺผลา   โหติ   มหานิสํสา   อมโตคธา  อมตปริโยสานาติ
อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๔๖.๑๑}   ทุกฺเข   อนตฺตสญฺญา   ภิกฺขเว   ภาวิตา   พหุลีกตา
มหปฺผลา   โหติ   มหานิสํสา   อมโตคธา   อมตปริโยสานาติ  อิติ  โข
ปเนตํ   วุตฺตํ   กิญฺเจตํ   ปฏิจฺจ   วุตฺตํ   ทุกฺเข   อนตฺตสญฺญาปริจิเตน
ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน   เจตสา   พหุลํ   วิหรโต   อิมสฺมิญฺจ   สวิญฺญาณเก
กาเย   พหิทฺธา   จ   สพฺพนิมิตฺเตสุ   อหํการมมํการมานาปคตํ   มานสํ
โหติ    วิธาสมติกฺกนฺตํ    สนฺตํ    สุวิมุตฺตํ   สเจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน
ทุกฺเข      อนตฺตสญฺญาปริจิเตน      เจตสา      พหุลํ      วิหรโต
อิมสฺมิญฺจ     สวิญฺญาณเก     กาเย    พหิทฺธา    จ    สพฺพนิมิตฺเตสุ
อหํการมมํการมานาปคตํ    มานสํ    น   โหติ   วิธาสมติกฺกนฺตํ   สนฺตํ
สุวิมุตฺตํ    เวทิตพฺพเมตํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา   อภาวิตา   เม   ทุกฺเข
อนตฺตสญฺญา  นตฺถิ  เม  ปุพฺเพนาปรํ  วิเสโส  อปฺปตฺตํ  เม ภาวนาผลนฺติ
อิติห   ตตฺถ   สมฺปชาโน   โหติ   สเจ  ปน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  ทุกฺเข
อนตฺตสญฺญาปริจิเตน   เจตสา   พหุลํ   วิหรโต   อิมสฺมิญฺจ  สวิญฺญาณเก
กาเย  พหิทฺธา  จ  สพฺพนิมิตฺเตสุ  อหํการมมํการมานาปคตํ  มานสํ  โหติ
วิธาสมติกฺกนฺตํ    สนฺตํ    สุวิมุตฺตํ    เวทิตพฺพเมตํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา
ภาวิตา   เม   ทุกฺเข   อนตฺตสญฺญา   อตฺถิ  เม  ปุพฺเพนาปรํ  วิเสโส
ปตฺตํ   เม   ภาวนาผลนฺติ   อิติห   ตตฺถ   สมฺปชาโน   โหติ   ทุกฺเข
อนตฺตสญฺญา   ภิกฺขเว   ภาวิตา   พหุลีกตา  มหปฺผลา  โหติ  มหานิสํสา
อมโตคธา อมตปริโยสานาติ อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๔๖.๑๒}   อิมา  โข  ภิกฺขเว  สตฺต  สญฺญา  ภาวิตา  พหุลีกตา
มหปฺผลา โหนฺติ มหานิสํสา อมโตคธา อมตปริโยสานาติ ฯ
     [๔๗]   อถโข  ชานุสฺโสณี  ๑-  พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข  ชานุสฺโสณี
พฺราหฺมโณ   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   ภวมฺปิ   โน   โคตโม   พฺรหฺมจารี
ปฏิชานาตีติ   ฯ  ยญฺหิ  ตํ  พฺราหฺมณ  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย  อขณฺฑํ
อจฺฉิทฺทํ    อสพลํ   อกมฺมาสํ   ปริปุณฺณํ   ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   จรตีติ
@เชิงอรรถ:  ม. ชาณุสฺโสณิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
มเมว   ตํ   พฺราหฺมณ   สมฺมา   วทมาโน   วเทยฺย  อหญฺหิ  พฺราหฺมณ
อขณฺฑํ    อจฺฉิทฺทํ   อสพลํ   อกมฺมาสํ   ปริปุณฺณํ   ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ
จรามีติ   ฯ   กึ   ปน   โภ   โคตม  พฺรหฺมจริยสฺส  ขณฺฑมฺปิ  ฉิทฺทมฺปิ
สพลมฺปิ กมฺมาสมฺปีติ ฯ
     {๔๗.๑}   อิธ  พฺราหฺมณ  เอกจฺโจ  สมโณ  วา  พฺราหฺมโณ  วา
สมฺมา   พฺรหฺมจารี   ปฏิชานมาโน   นเหว   โข   มาตุคาเมน   สทฺธึ
ทฺวยนฺทฺวยสมาปตฺตึ      สมาปชฺชติ      อปิจ     โข     มาตุคามสฺส
อุจฺฉาทนํ   ปริมทฺทนํ   นฺหาปนํ   สมฺพาหนํ  สาทิยติ  โส  ตํ  อสฺสาเทติ
ตํ   นิกาเมติ   เตน   จ   วิตฺตึ   อาปชฺชติ   อิทมฺปิ   โข  พฺราหฺมณ
พฺรหฺมจริยสฺส     ขณฺฑมฺปิ     ฉิทฺทมฺปิ    สพลมฺปิ    กมฺมาสมฺปิ    อยํ
วุจฺจติ   พฺราหฺมณ   อปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   จรติ   สญฺญุตฺโต  เมถุเนน
สญฺโญเคน  น  ปริมุจฺจติ  ชาติยา  ชรามรเณน  ๑-  โสเกหิ  ปริเทเวหิ
ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ น ปริมุจฺจติ ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯ
     {๔๗.๒}   ปุน  จปรํ  พฺราหฺมณ  อิเธกจฺโจ  สมโณ  วา พฺราหฺมโณ
วา   สมฺมา   พฺรหฺมจารี  ปฏิชานมาโน  นเหว  โข  มาตุคาเมน  สทฺธึ
ทฺวยนฺทฺวยสมาปตฺตึ     สมาปชฺชติ     นปิ     มาตุคามสฺส    อุจฺฉาทนํ
ปริมทฺทนํ    นฺหาปนํ    สมฺพาหนํ   สาทิยติ   อปิจ   โข   มาตุคาเมน
สทฺธึ    สญฺชคฺฆติ    สํกีฬติ    สํเกฬายติ   ฯเปฯ   นปิ   มาตุคาเมน
สทฺธึ    สญฺชคฺฆติ    สํกีฬติ    สํเกฬายติ    อปิจ   โข   มาตุคามสฺส
จกฺขุนา    จกฺขุํ   อุปนิชฺฌายติ   เปกฺขติ   นปิ   มาตุคามสฺส   จกฺขุนา
จกฺขุํ    อุปนิชฺฌายติ    เปกฺขติ    อปิจ    โข    มาตุคามสฺส   สทฺทํ
@เชิงอรรถ:  ม. ชราย มรเณน ฯ เอวมุปริปิ ฯ
สุณาติ   ติโรกุฑฺฑํ  วา  ติโรปาการํ  วา  หสนฺติยา  วา  ภณนฺติยา  วา
คายนฺติยา   วา   โรทนฺติยา   วา   นปิ   มาตุคามสฺส   สทฺทํ  สุณาติ
ติโรกุฑฺฑํ   วา   ติโรปาการํ   วา   หสนฺติยา   วา   ภณนฺติยา   วา
คายนฺติยา   วา   โรทนฺติยา   วา   อปิจ  โข  ยานิสฺส  ตานิ  ปุพฺเพ
มาตุคาเมน   สทฺธึ   หสิตลปิตกีฬิตานิ   ตานิ   อนุสฺสรติ   นปิ  ยานิสฺส
ตานิ   ปุพฺเพ   มาตุคาเมน   สทฺธึ   หสิตลปิตกีฬิตานิ   ตานิ  อนุสฺสรติ
อปิจ   โข   ปสฺสติ   คหปตึ   วา  คหปติปุตฺตํ  วา  ปญฺจหิ  กามคุเณหิ
สมปฺปิตํ    สมงฺคีภูตํ    ปริจารยมานํ    นปิ    ปสฺสติ    คหปตึ   วา
คหปติปุตฺตํ วา ปญฺจหิ กามคุเณหิ สมปฺปิตํ สมงฺคีภูตํ ปริจารยมานํ
     {๔๗.๓}   อปิจ  โข  อญฺญตรํ  เทวนิกายํ  ปณิธาย พฺรหฺมจริยํ จรติ
อิมินาหํ  สีเลน  วา  วเตน  วา  ตเปน  วา  พฺรหฺมจริเยน  วา เทโว
วา   ภวิสฺสามิ   เทวญฺญตโร   วาติ  โส  ตํ  อสฺสาเทติ  ตํ  นิกาเมติ
เตน   จ   วิตฺตึ   อาปชฺชติ   อิทมฺปิ   โข   พฺราหฺมณ   พฺรหฺมจริยสฺส
ขณฺฑมฺปิ    ฉิทฺทมฺปิ    สพลมฺปิ    กมฺมาสมฺปิ   อยํ   วุจฺจติ   พฺราหฺมณ
อปริสุทฺธํ    พฺรหฺมจริยํ   จรติ   สญฺญุตฺโต   เมถุเนน   สญฺโญเคน   น
ปริมุจฺจติ    ชาติยา    ชรามรเณน    โสเกหิ    ปริเทเวหิ   ทุกฺเขหิ
โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ น ปริมุจฺจติ ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯ
     {๔๗.๔}   ยาวกีวญฺจาหํ     พฺราหฺมณ     อิเมสํ     สตฺตนฺนํ
เมถุนสญฺโญคานํ      อญฺญตรํ     เมถุนสญฺโญคํ     อตฺตนิ     อปฺปหีนํ
สมนุปสฺสึ    เนว   ตาวาหํ   พฺราหฺมณ   สเทวเก   โลเก   สมารเก
สพฺรหฺมเก       สสฺสมณพฺราหฺมณิยา       ปชาย       สเทวมนุสฺสาย
อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธ ๑- ปจฺจญฺญาสึ
     {๔๗.๕}   ยโต  จ โข อหํ พฺราหฺมณ อิเมสํ สตฺตนฺนํ เมถุนสญฺโญคานํ
อญฺญตรํ    เมถุนสญฺโญคํ    อตฺตนิ    อปฺปหีนํ   น   สมนุปสฺสึ   อถาหํ
พฺราหฺมณ   สเทวเก   โลเก   สมารเก  สพฺรหฺมเก  สสฺสมณพฺราหฺมณิยา
ปชาย   สเทวมนุสฺสาย   อนุตฺตรํ  สมฺมาสมฺโพธึ  อภิสมฺพุทฺโธ  ปจฺจญฺญาสึ
ญาณญฺจ   ปน   เม   ทสฺสนํ  อุทปาทิ  อกุปฺปา  เม  วิมุตฺติ  อยมนฺติมา
ชาติ   นตฺถิทานิ   ปุนพฺภโวติ   ฯ  เอวํ  วุตฺเต  ชานุสฺโสณี  พฺราหฺมโณ
ภควนฺตํ   เอตทโวจ   อภิกฺกนฺตํ   โภ  โคตม  ฯเปฯ  อุปาสกํ  มํ  ภวํ
โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คตนฺติ ฯ
     [๔๘]   สญฺโญควิสญฺโญคํ   โว  ภิกฺขเว  ธมฺมปริยายํ  เทเสสฺสามิ
ตํ   สุณาถ   สาธุกํ   มนสิกโรถ   ภาสิสฺสามีติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  โข
เต    ภิกฺขู   ภควโต   ปจฺจสฺโสสุํ   ฯ   ภควา   เอตทโวจ   กตโม
จ ภิกฺขเว สญฺโญควิสญฺโญโค ๒- ธมฺมปริยาโย
     {๔๘.๑}   อิตฺถี    ภิกฺขเว   อชฺฌตฺตํ   อิตฺถินฺทฺริยํ   มนสิกโรติ
อิตฺถีกุตฺตํ      อิตฺถากปฺปํ      อิตฺถีวิธํ     อิตฺถิจฺฉนฺทํ     อิตฺถิสฺสรํ
อิตฺถาลงฺการํ   สา   ตตฺถ   รชฺชติ   ตตฺราภิรมติ   สา   ตตฺถ  รตฺตา
ตตฺราภิรตา      พหิทฺธา      ปุริสินฺทฺริยํ     มนสิกโรติ     ปุริสกุตฺตํ
ปุริสากปฺปํ      ปุริสวิธํ     ปุริสจฺฉนฺทํ     ปุริสสฺสรํ     ปุริสาลงฺการํ
สา  ตตฺถ  รชฺชติ  ตตฺราภิรมติ  สา  ตตฺถ  รตฺตา  ตตฺราภิรตา  พหิทฺธา
สญฺโญคํ    อากงฺขติ    ยญฺจสฺสา    สญฺโญคปจฺจยา    อุปฺปชฺชติ    สุขํ
@เชิงอรรถ:  ม. อภิสมฺพุทฺโธติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. สํโยโค วิสํโยโค ฯ เอวมุปริปิ ฯ
โสมนสฺสํ   ตญฺจ  อากงฺขติ  อิตฺถตฺเต  ภิกฺขเว  อภิรตา  สตฺตา  ปุริเสสุ
สญฺโญคํ คตา เอวํ โข ภิกฺขเว อิตฺถี อิตฺถตฺตํ นาติวตฺตติ ฯ
     {๔๘.๒}   ปุริโส  ภิกฺขเว  อชฺฌตฺตํ  ปุริสินฺทฺริยํ มนสิกโรติ ปุริสกุตฺตํ
ปุริสากปฺปํ   ปุริสวิธํ   ปุริสจฺฉนฺทํ   ปุริสสฺสรํ   ปุริสาลงฺการํ  โส  ตตฺถ
รชฺชติ  ตตฺราภิรมติ  โส  ตตฺถ  รตฺโต  ตตฺราภิรโต  พหิทฺธา  อิตฺถินฺทฺริยํ
มนสิกโรติ   อิตฺถีกุตฺตํ   อิตฺถากปฺปํ   อิตฺถีวิธํ  อิตฺถิจฺฉนฺทํ  อิตฺถิสฺสรํ
อิตฺถาลงฺการํ  โส  ตตฺถ  รชฺชติ  ตตฺราภิรมติ โส ตตฺถ รตฺโต ตตฺราภิรโต
พหิทฺธา    สญฺโญคํ    อากงฺขติ    ยญฺจสฺส   สญฺโญคปจฺจยา   อุปฺปชฺชติ
สุขํ   โสมนสฺสํ   ตญฺจ   อากงฺขติ   ปุริสตฺเต  ภิกฺขเว  อภิรตา  สตฺตา
อิตฺถีสุ  สญฺโญคํ  คตา  เอวํ  โข  ภิกฺขเว  ปุริโส  ปุริสตฺตํ นาติวตฺตติ ฯ
เอวํ โข ภิกฺขเว สญฺโญโค โหติ ฯ
     {๔๘.๓}   กถญฺจ  ภิกฺขเว  วิสญฺโญโค  โหติ  อิตฺถี ภิกฺขเว อชฺฌตฺตํ
อิตฺถินฺทฺริยํ  น  มนสิกโรติ  อิตฺถีกุตฺตํ อิตฺถากปฺปํ อิตฺถีวิธํ อิตฺถิจฺฉนฺทํ
อิตฺถิสฺสรํ  อิตฺถาลงฺการํ  สา  ตตฺถ  น  รชฺชติ  ตตฺร  นาภิรมติ สา ตตฺถ
อรตฺตา   ตตฺร  อนภิรตา  พหิทฺธา  ปุริสินฺทฺริยํ  น  มนสิกโรติ  ปุริสกุตฺตํ
ปุริสากปฺปํ   ปุริสวิธํ   ปุริสจฺฉนฺทํ   ปุริสสฺสรํ   ปุริสาลงฺการํ  สา  ตตฺถ
น   รชฺชติ   ตตฺร   นาภิรมติ   สา   ตตฺถ   อรตฺตา  ตตฺร  อนภิรตา
พหิทฺธา    สญฺโญคํ    นากงฺขติ   ยญฺจสฺสา   สญฺโญคปจฺจยา   อุปฺปชฺชติ
สุขํ   โสมนสฺสํ   ตญฺจ   นากงฺขติ   อิตฺถตฺเต   โข  ภิกฺขเว  อนภิรตา
สตฺตา    ปุริเสสุ    วิสญฺโญคํ    คตา   เอวํ   โข   ภิกฺขเว   อิตฺถี
อิตฺถตฺตํ อติวตฺตติ ฯ
     {๔๘.๔}   ปุริโส   ภิกฺขเว   อชฺฌตฺตํ  ปุริสินฺทฺริยํ  น  มนสิกโรติ
ปุริสกุตฺตํ   ปุริสากปฺปํ   ปุริสวิธํ   ปุริสจฺฉนฺทํ  ปุริสสฺสรํ  ปุริสาลงฺการํ
โส  ตตฺถ  น  รชฺชติ  ตตฺร  นาภิรมติ  โส  ตตฺถ อรตฺโต ตตฺร อนภิรโต
พหิทฺธา     อิตฺถีนฺทฺริยํ     น    มนสิกโรติ    อิตฺถีกุตฺตํ    อิตฺถากปฺปํ
อิตฺถีวิธํ   อิตฺถิจฺฉนฺทํ   อิตฺถิสฺสรํ   อิตฺถาลงฺการํ   โส  ตตฺถ  น  รชฺชติ
ตตฺร    นาภิรมติ   โส   ตตฺถ   อรตฺโต   ตตฺร   อนภิรโต   พหิทฺธา
สญฺโญคํ   นากงฺขติ   ยญฺจสฺส   สญฺโญคปจฺจยา  อุปฺปชฺชติ  สุขํ  โสมนสฺสํ
ตญฺจ    นากงฺขติ    ปุริสตฺเต    ภิกฺขเว   อนภิรตา   สตฺตา   อิตฺถีสุ
วิสญฺโญคํ   คตา   เอวํ   โข   ภิกฺขเว  ปุริโส  ปุริสตฺตํ  อติวตฺตติ  ฯ
เอวํ  โข  ภิกฺขเว  วิสญฺโญโค  โหติ ฯ อยํ โข ภิกฺขเว สญฺโญควิสญฺโญโค
ธมฺมปริยาโยติ ฯ
     [๔๙]   เอกํ  สมยํ  ภควา  จมฺปายํ  วิหรติ  คคฺคราย โปกฺขรณิยา
ตีเร  ฯ  อถโข  สมฺพหุลา  จมฺเปยฺยกา  อุปาสกา เยนายสฺมา สารีปุตฺโต
เตนุปสงฺกมึสุ    อุปสงฺกมิตฺวา    อายสฺมนฺตํ    สารีปุตฺตํ   อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   เอกมนฺตํ   นิสินฺนา   โข   จมฺเปยฺยกา   อุปาสกา
อายสฺมนฺตํ   สารีปุตฺตํ   เอตทโวจุํ   จิรสฺสุตา   โน   ภนฺเต   ภควโต
สมฺมุขา  ธมฺมี  กถา  สาธุ  มยํ ภนฺเต ลเภยฺยาม ภควโต [๑]- ธมฺมึ กถํ
สวนายาติ   ฯ   เตนหาวุโส   ตทหุโปสเถ  อาคจฺเฉยฺยาถ  อปฺเปวนาม
ลเภยฺยาถ  ภควโต  สนฺติเก  ๒- ธมฺมึ กถํ สวนายาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข
จมฺเปยฺยกา     อุปาสกา     อายสฺมโต    สารีปุตฺตสฺส    ปฏิสฺสุณิตฺวา
@เชิงอรรถ:  ม. สมฺมุขา ฯ    ม. สมฺมุขา ฯ
อุฏฺฐายาสนา     อายสฺมนฺตํ     สารีปุตฺตํ     อภิวาเทตฺวา    ปทกฺขิณํ
กตฺวา ปกฺกมึสุ ฯ
     {๔๙.๑}   อถโข  จมฺเปยฺยกา  อุปาสกา  ตทหุโปสเถ  เยนายสฺมา
สารีปุตฺโต     เตนุปสงฺกมึสุ    อุปสงฺกมิตฺวา    อายสฺมนฺตํ    สารีปุตฺตํ
อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ  อฏฺฐํสุ  ฯ  อถโข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  เตหิ
จมฺเปยฺยเกหิ  อุปาสเกหิ  สทฺธึ  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข อายสฺมา
สารีปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ
     {๔๙.๒}   สิยา  นุ  โข  ภนฺเต  อิเธกจฺจสฺส ตาทิสํเยว ทานํ ทินฺนํ
มหปฺผลํ   ๑-  น  มหานิสํสํ  สิยา  ปน  ภนฺเต  อิเธกจฺจสฺส  ตาทิสํเยว
ทานํ  ทินฺนํ  มหปฺผลํ  [๒]-  มหานิสํสนฺติ  ฯ  สิยา สารีปุตฺต อิเธกจฺจสฺส
ตาทิสํเยว   ทานํ   ทินฺนํ   มหปฺผลํ  น  มหานิสํสํ  สิยา  ปน  สารีปุตฺต
อิเธกจฺจสฺส  ตาทิสํเยว  ทานํ  ทินฺนํ  มหปฺผลํ  มหานิสํสนฺติ  ฯ โก นุ โข
ภนฺเต  เหตุ  โก  ปจฺจโย  เยนปิ  อิเธกจฺจสฺส ๓- ตาทิสํเยว ทานํ ทินฺนํ
มหปฺผลํ  น  มหานิสํสํ  โก  นุ  โข  ภนฺเต  เหตุ  โก  ปจฺจโย  เยนปิ
อิเธกจฺจสฺส ตาทิสํเยว ทานํ ทินฺนํ มหปฺผลํ มหานิสํสนฺติ ฯ
     {๔๙.๓}   อิธ สารีปุตฺต เอกจฺโจ สาเปกฺโข ทานํ เทติ ปฏิพทฺธจิตฺโต
ทานํ  เทติ  สนฺนิธิเปกฺโข  ทานํ  เทติ  อิมํ  เปจฺจ  ปริภุญฺชิสฺสามีติ ทานํ
เทติ  โส  ตํ  ทานํ  เทติ  สมณสฺส  วา  พฺราหฺมณสฺส  วา  อนฺนํ  ปานํ
วตฺถํ   ยานํ   มาลาคนฺธวิเลปนํ   เสยฺยาวสถปทีเปยฺยํ   ตํ   กึ  มญฺญสิ
สารีปุตฺต ทเทยฺย อิเธกจฺโจ เอวรูปํ ทานนฺติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ
     {๔๙.๔}   ตตฺร      สารีปุตฺต      ยฺวายํ      สาเปกฺโข
@เชิงอรรถ:  ม. น มหปฺผลํ โหติ ฯ เอวมีทิเสสุ ฐาเนสุปิ ฯ    ม. โหติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@ ม. เยน มิเธกจฺจสฺส ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ทานํ     เทติ     ปฏิพทฺธจิตฺโต     ทานํ     เทติ     สนฺนิธิเปกฺโข
ทานํ    เทติ    อิมํ    เปจฺจ    ปริภุญฺชิสฺสามีติ   ทานํ   เทติ   โส
ตํ   ทานํ   ทตฺวา   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   จาตุมฺมหาราชิกานํ
เทวานํ   สหพฺยตํ   อุปปชฺชติ   โส   ตํ   กมฺมํ   เขเปตฺวา  ตํ  อิทฺธึ
ตํ ยสํ ตํ อาธิปเตยฺยํ ๑- อาคามี โหติ อาคนฺตา อิตฺถตฺตํ
     {๔๙.๕}   อิธ  ปน  สารีปุตฺต  เอกจฺโจ นเหว โข สาเปกฺโข ทานํ
เทติ   น  ปฏิพทฺธจิตฺโต  ทานํ  เทติ  น  สนฺนิธิเปกฺโข  ทานํ  เทติ  น
อิมํ   เปจฺจ   ปริภุญฺชิสฺสามีติ   ทานํ   เทติ  อปิจ  โข  สาหุ  ทานนฺติ
ทานํ  เทติ  ฯเปฯ  นปิ  สาหุ  ทานนฺติ  ทานํ  เทติ  อปิจ โข ทินฺนปุพฺพํ
กตปุพฺพํ   ปิตุปิตามเหหิ   น  อรหามิ  โปราณํ  กุลวํสํ  หาเปตุนฺติ  ทานํ
เทติ   นปิ   ทินฺนปุพฺพํ   กตปุพฺพํ   ปิตุปิตามเหหิ   น  อรหามิ  โปราณํ
กุลวํสํ  หาเปตุนฺติ  ทานํ  เทติ  อปิจ  โข  อหํ  ปจามิ  อิเม  น ปจนฺติ
น  อรหามิ  ปจนฺโต  อปจนฺตานํ  ทานํ  อทาตุนฺติ  ทานํ  เทติ  นปิ  อหํ
ปจามิ  อิเม  น  ปจนฺติ  น  อรหามิ  ปจนฺโต  อปจนฺตานํ ทานํ อทาตุนฺติ
ทานํ  เทติ  อปิจ  โข  ยถา เตสํ ปุพฺพกานํ อิสีนํ ตานิ มหายญฺญานิ อเหสุํ
เสยฺยถีทํ   อฏฺฐกสฺส   วามกสฺส  วามเทวสฺส  เวสฺสามิตฺตสฺส  ยมทคฺคิโน
องฺคีรสสฺส   ภารทฺวาชสฺส   วาเสฏฺฐสฺส   กสฺสปสฺส   ภคุโน  เอวํ  เม
อยํ   ทานสํวิภาโค   ภวิสฺสตีติ  ทานํ  เทติ  นปิ  ยถา  เตสํ  ปุพฺพกานํ
อิสีนํ    ตานิ   มหายญฺญานิ   อเหสุํ   เสยฺยถีทํ   อฏฺฐกสฺส   วามกสฺส
วามเทวสฺส    เวสฺสามิตฺตสฺส    ยมทคฺคิโน   องฺคีรสสฺส   ภารทฺวาชสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. อาธิปจฺจํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
วาเสฏฺฐสฺส    กสฺสปสฺส    ภคุโน    เอวํ   เม   อยํ   ทานสํวิภาโค
ภวิสฺสตีติ  ทานํ  เทติ  อปิจ  โข  อิมํ  เม  ทานํ  ททโต  จิตฺตํ  ปสีทติ
อตฺตมนตาโสมนสฺสํ   อุปชายตีติ   ทานํ   เทติ   นปิ   อิมํ   เม  ทานํ
ททโต   จิตฺตํ   ปสีทติ   อตฺตมนตาโสมนสฺสํ   อุปชายตีติ   ทานํ   เทติ
อปิจ  โข  จิตฺตาลงฺการํ  จิตฺตปริกฺขารํ  ทานํ  เทติ  โส  ตํ  ทานํ เทติ
สมณสฺส  วา  พฺราหฺมณสฺส  วา  อนฺนํ  ปานํ  วตฺถํ ยานํ มาลาคนฺธวิเลปนํ
เสยฺยาวสถปทีเปยฺยํ    ตํ   กิมฺมญฺญสิ   สารีปุตฺต   ทเทยฺย   อิเธกจฺโจ
เอวรูปํ ทานนฺติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ
     {๔๙.๖}   ตตฺร  สารีปุตฺต  ยฺวายํ  นเหว  โข ๑- สาเปกฺโข ทานํ
เทติ  น  ปฏิพทฺธจิตฺโต  ทานํ  เทติ  น  สนฺนิธิเปกฺโข  ทานํ เทติ น อิมํ
เปจฺจ  ปริภุญฺชิสฺสามีติ  ทานํ  เทติ  นปิ  สาหุ  ทานนฺติ  ทานํ  เทติ นปิ
ทินฺนปุพฺพํ    กตปุพฺพํ    ปิตุปิตามเหหิ   น   อรหามิ   โปราณํ   กุลวํสํ
หาเปตุนฺติ  ทานํ  เทติ  นปิ  อหํ  ปจามิ  อิเม  น  ปจนฺติ  น  อรหามิ
ปจนฺโต   อปจนฺตานํ   ทานํ   อทาตุนฺติ   ทานํ  เทติ  นปิ  ยถา  เตสํ
ปุพฺพกานํ    อิสีนํ   ตานิ   มหายญฺญานิ   อเหสุํ   เสยฺยถีทํ   อฏฺฐกสฺส
วามกสฺส     วามเทวสฺส    เวสฺสามิตฺตสฺส    ยมทคฺคิโน    องฺคีรสสฺส
ภารทฺวาชสฺส    วาเสฏฺฐสฺส    กสฺสปสฺส    ภคุโน   เอวํ   เม   อยํ
ทานสํวิภาโค   ภวิสฺสตีติ   ทานํ   เทติ   นปิ   อิมํ  เม  ทานํ  ททโต
จิตฺตํ     ปสีทติ     อตฺตมนตาโสมนสฺสํ    อุปชายตีติ    ทานํ    เทติ
อปิจ   โข   จิตฺตาลงฺการํ   จิตฺตปริกฺขารํ   ทานํ  เทติ  โส  ตํ  ทานํ
ทตฺวา    กายสฺส    เภทา    ปรมฺมรณา    พฺรหฺมกายิกานํ    เทวานํ
@เชิงอรรถ:  ม. โขสทฺโท นตฺถิ ฯ
สหพฺยตํ   อุปปชฺชติ   โส   ตํ   กมฺมํ   เขเปตฺวา   ตํ  อิทฺธึ  ตํ  ยสํ
ตํ   อาธิปเตยฺยํ   อนาคามี   โหติ   อนาคนฺตา   อิตฺถตฺตํ   อยํ   โข
สารีปุตฺต   เหตุ   อยํ   ปจฺจโย  เยนปิ  อิเธกจฺจสฺส  ตาทิสํเยว  ทานํ
ทินฺนํ   มหปฺผลํ   น  มหานิสํสํ  อยํ  ปน  สารีปุตฺต  เหตุ  อยํ  ปจฺจโย
เยนปิ อิเธกจฺจสฺส ตาทิสํเยว ทานํ ทินฺนํ มหปฺผลํ มหานิสํสนฺติ ฯ
     [๕๐]   เอกํ   สมยํ  ภควา  อายสฺมา  จ  สารีปุตฺโต  อายสฺมา
จ   มหาโมคฺคลฺลาโน  ทกฺขิณาคิริสฺมึ  จาริกํ  จรนฺติ  มหตา  ภิกฺขุสงฺเฆน
สทฺธึ  ฯ  เตน  โข  ปน  สมเยน  เวฬุกณฺฏกี  ๑-  นนฺทมาตา อุปาสิกา
รตฺติยา  ปจฺจูสสมยํ  ปจฺจุฏฺฐาย  ปารายนํ  สเรน  ภาสติ  ฯ  เตน  โข
ปน  สมเยน  เวสฺสวณฺโณ  ๒-  มหาราชา  อุตฺตราย  ทิสาย  ทกฺขิณํ ทิสํ
คจฺฉติ   เกนจิเทว   กรณีเยน   อสฺโสสิ   โข  เวสฺสวณฺโณ  มหาราชา
นนฺทมาตาย    อุปาสิกาย    ปารายนํ    สเรน    ภาสนฺติยา   สุตฺวา
กถาปริโยสานํ   อาคมยมาโน  อฏฺฐาสิ  ฯ  อถโข  นนฺทมาตา  อุปาสิกา
ปารายนํ  สเรน  ภาสิตฺวา  ตุณฺหี  อโหสิ ฯ อถโข เวสฺสวณฺโณ มหาราชา
นนฺทมาตาย     อุปาสิกาย    กถาปริโยสานํ    วิทิตฺวา    อพฺภานุโมทิ
สาธุ   ภคินิ   สาธุ   ภคินีติ  ฯ  โก  ปเนโส  ภทฺรมุขาติ  ฯ  อหนฺเต
ภคินิ   ภาตา  เวสฺสวณฺโณ  มหาราชาติ  ฯ  สาธุ  ภทฺรมุข  เตน  หีโย
เม  อยํ  ธมฺมปริยาโย  ภณิโต  อิทํ  เต  โหตุ  อาติเถยฺยนฺติ  ฯ  สาธุ
ภคินิ  เอตญฺเจว  เม  โหตุ  อาติเถยฺยํ  เสฺวว สารีปุตฺตโมคลฺลานปฺปมุโข
@เชิงอรรถ:  ม. เวฬุกณฺฑกี ฯ เอวมุปริปิ ฯ    เวสฺสวโณติปิ ฯ
ภิกฺขุสงฺโฆ   อกตปาตราโส   เวฬุกณฺฏกํ   อาคมิสฺสติ   ตญฺจ   ภิกฺขุสงฺฆํ
ปริวิสิตฺวา   มม   ทกฺขิณํ   อาทิเสยฺยาสิ   เอวญฺจ   ๑-  เม  ภวิสฺสติ
อาติเถยฺยนฺติ ฯ
     {๕๐.๑}   อถโข  นนฺทมาตา  อุปาสิกา  อญฺญตรํ  ปุริสํ  ๒- ตสฺสา
รตฺติยา  อจฺจเยน  สเก  นิเวสเน  ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยาทาเปสิ ฯ
อถโข   สารีปุตฺตโมคฺคลฺลานปฺปมุโข   ภิกฺขุสงฺโฆ   อกตปาตราโส   เยน
เวฬุกณฺฏกํ   ตทวสริ   ฯ   อถโข  นนฺทมาตา  อุปาสิกา  อญฺญตรํ  ปุริสํ
อามนฺเตสิ   เอหิ   ตฺวํ   อมฺโภ   ปุริส  อารามํ  คนฺตฺวา  ภิกฺขุสงฺฆสฺส
กาลํ  อาโรเจหิ  กาโล  ภนฺเต  อยฺยาย นนฺทมาตาย ๓- นิเวสเน นิฏฺฐิตํ
ภตฺตนฺติ   ฯ   เอวํ  อยฺเยติ  โข  โส  ปุริโส  นนฺทมาตาย  อุปาสิกาย
ปฏิสฺสุณิตฺวา   อารามํ   คนฺตฺวา   ภิกฺขุสงฺฆสฺส  กาลํ  อาโรเจสิ  กาโล
ภนฺเต  อยฺยาย  นนฺทมาตาย  ๓-  นิเวสเน  นิฏฺฐิตํ  ภตฺตนฺติ  ฯ  อถโข
สารีปุตฺตโมคฺคลฺลานปฺปมุโข     ภิกฺขุสงฺโฆ    ปุพฺพณฺหสมยํ    นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย   เยน   นนฺทมาตาย   อุปาสิกาย  นิเวสนํ  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ
     {๕๐.๒}   อถโข  นนฺทมาตา  อุปาสิกา  สารีปุตฺตโมคฺคลฺลานปฺปมุขํ
ภิกฺขุสงฺฆํ  ปณีเตน  ขาทนีเยน  โภชนีเยน  สหตฺถา สนฺตปฺเปสิ สมฺปวาเรสิ
อถโข  นนฺทมาตา  อุปาสิกา  อายสฺมนฺตํ  สารีปุตฺตํ ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข นนฺทมาตรํ อุปาสิกํ อายสฺมา สารีปุตฺโต
เอตทโวจ โก ปน เต นนฺทมาเต ภิกฺขุสงฺฆสฺส อพฺภาคมนํ อาโรเจสีติ ฯ อิธาหํ
@เชิงอรรถ:  ม. เอตญฺเจว ฯ เอวมุปริปิ ฯ   อิทํ ปาฐทฺวยํ นตฺถิ ฯ    ม. นนฺทมาตุยา ฯ
ภนฺเต   รตฺติยา   ปจฺจูสสมยํ   ปจฺจุฏฺฐาย   ปารายนํ  สเรน  ภาสิตฺวา
ตุณฺหี  อโหสึ  อถโข  ภนฺเต  เวสฺสวณฺโณ  มหาราชา  มม กถาปริโยสานํ
วิทิตฺวา  อพฺภานุโมทิ  สาธุ  ภคินิ  สาธุ  ภคินีติ  โก  ปเนโส ภทฺรมุขาติ
อหนฺเต   ภคินิ   ภาตา  เวสฺสวณฺโณ  มหาราชาติ  สาธุ  ภทฺรมุข  เตน
หีโย  เม  อยํ  ธมฺมปริยาโย  ภณิโต  อิทนฺเต  โหตุ  อาติเถยฺยนฺติ สาธุ
ภคินิ  เอตญฺเจว  เม  โหตุ  อาติเถยฺยํ เสฺวว สารีปุตฺตโมคฺคลฺลานปฺปมุโข
ภิกฺขุสงฺโฆ   อกตปาตราโส   เวฬุกณฺฏกํ   อาคมิสฺสติ   ตญฺจ   ภิกฺขุสงฺฆํ
ปริวิสิตฺวา  มม  ทกฺขิณํ  อาทิเสยฺยาสิ  เอวญฺจ  เม ภวิสฺสติ อาติเถยฺยนฺติ
ยทิทํ   ภนฺเต   ทาเน  ปุญฺญํ  ปุญฺญมหิตํ  ๑-  เวสฺสวณฺณสฺส  มหาราชสฺส
สุขาย โหตูติ ฯ
     {๕๐.๓}   อจฺฉริยํ  นนฺทมาเต  อพฺภุตํ  นนฺทมาเต  ยตฺร  หิ  นาม
เวสฺสวณฺเณน   มหาราเชน  เอวํมหิทฺธิเกน  เอวํมเหสกฺเขน  เทวปุตฺเตน
สมฺมุขา  สลฺลปิสฺสสีติ  ฯ  น  โข  เม  ภนฺเต  เอเสว อจฺฉริโย อพฺภุโต
ธมฺโม  อตฺถิ  เม  อญฺโญปิ  อจฺฉริโย  อพฺภุโต  ธมฺโม  อิธ  เม  ภนฺเต
นนฺโท   นาม   เอกปุตฺตโก   ปิโย  มนาโป  ตํ  ราชาโน  กิสฺมิญฺจิเทว
การเณ   ๒-   โอกฺกสฺส  ปสยฺห  ชีวิตา  โวโรเปสุํ  ตสฺมึ  โข  ปนาหํ
ภนฺเต  ทารเก  คหิเต  วา  คยฺหมาเน  วา  วเธ  วา  วชฺฌมาเน วา
หเต วา หญฺญมาเน วา นาภิชานามิ จิตฺตสฺส อญฺญถตฺตนฺติ ฯ
     {๕๐.๔}   อจฺฉริยํ  นนฺทมาเต  อพฺภุตํ  นนฺทมาเต  ยตฺร  หิ  นาม
จิตฺตุปฺปาทมตฺตมฺปิ  ๓- ปริโสเธสฺสสีติ ฯ น โข เม ภนฺเต เอเสว อจฺฉริโย
@เชิงอรรถ:  สี. ปุญฺญํ หิ ตํ ฯ ม. ปุญฺญญฺจ ปุญฺญมหีจ ตํ ฯ ยุ. ปุญฺญํ วา ปุญฺญมหํ วา ฯ
@ ม. ปกรเณ ฯ   ม. จิตฺตุปฺปาทมฺปิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อพฺภุโต   ธมฺโม   อตฺถิ   เม  อญฺโญปิ  อจฺฉริโย  อพฺภุโต  ธมฺโม  อิธ
เม   ภนฺเต  สามิโก  กาลกโต  อญฺญตรํ  ยกฺขโยนึ  อุปปนฺโน  โส  เม
เตเนว   ปุริเมน   อตฺตภาเวน   อุทฺทสฺเสสิ   น   โข  ปนาหํ  ภนฺเต
อภิชานามิ ตโต นิทานํ จิตฺตสฺส อญฺญถตฺตนฺติ ฯ
     {๕๐.๕}   อจฺฉริยํ  นนฺทมาเต  อพฺภุตํ  นนฺทมาเต  ยตฺร  หิ  นาม
จิตฺตุปฺปาทมตฺตมฺปิ  ปริโสเธสฺสสีติ  ฯ  น  โข เม ภนฺเต เอเสว อจฺฉริโย
อพฺภุโต  ธมฺโม  อตฺถิ  เม  อญฺโญปิ อจฺฉริโย อพฺภุโต ธมฺโม ยโตหํ ภนฺเต
สามิกสฺส  ทหรสฺเสว ทหรา อานีตา นาภิชานามิ [๑]- มนสาปิ อติจริตุํ ๒-
กุโต  ปน  กาเยนาติ  ฯ  อจฺฉริยํ  นนฺทมาเต  อพฺภุตํ นนฺทมาเต ยตฺร หิ
นาม จิตฺตุปฺปาทมตฺตมฺปิ ปริโสเธสฺสสีติ ฯ
     {๕๐.๖}   น โข เม ภนฺเต เอเสว อจฺฉริโย อพฺภุโต ธมฺโม อตฺถิ เม
อญฺโญปิ  อจฺฉริโย  อพฺภุโต  ธมฺโม  ยทาหํ  ภนฺเต  อุปาสิกา  ปฏิเทสิตา
นาภิชานามิ    กิญฺจิ   สิกฺขาปทํ   สญฺจิจฺจ   วีติกฺกมิตาติ   ฯ   อจฺฉริยํ
นนฺทมาเต อพฺภุตํ นนฺทมาเตติ ฯ
     {๕๐.๗}   น  โข  เม  ภนฺเต  เอเสว  อจฺฉริโย  อพฺภุโต ธมฺโม
อตฺถิ    เม   อญฺโญปิ   อจฺฉริโย   อพฺภุโต   ธมฺโม   อิธาหํ   ภนฺเต
ยาวเทว   อากงฺขามิ   วิวิจฺเจว   กาเมหิ   วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ
สวิตกฺกํ   สวิจารํ   วิเวกชํ   ปีติสุขํ   ปฐมํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรามิ
วิตกฺกวิจารานํ   วูปสมา   อชฺฌตฺตํ   สมฺปสาทนํ   เจตโส   เอโกทิภาวํ
อวิตกฺกํ  อวิจารํ  สมาธิชํ  ๓-  ปีติสุขํ  ทุติยํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรามิ
ปีติยา   จ   วิราคา   อุเปกฺขิกา   จ   วิหรามิ  สตา  จ  สมฺปชานา
@เชิงอรรถ:  ม. สามิกํ ฯ   ม. อติจริตา ฯ    ม. วิเวกชํ ฯ
สุขญฺจ   กาเยน   ปฏิสํเวเทมิ   ยนฺตํ   อริยา   อาจิกฺขนฺติ  อุเปกฺขโก
สติมา   สุขวิหารีติ   ตติยํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรามิ   สุขสฺส   จ
ปหานา   ทุกฺขสฺส  จ  ปหานา  ปุพฺเพว  โสมนสฺสโทมนสฺสานํ  อตฺถงฺคมา
อทุกฺขมสุขํ   อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ  จตุตฺถํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรามีติ  ฯ
อจฺฉริยํ นนฺทมาเต อพฺภุตํ นนฺทมาเตติ ฯ
     {๕๐.๘}   น โข เม ภนฺเต เอเสว อจฺฉริโย อพฺภุโต ธมฺโม อตฺถิ เม
อญฺโญปิ  อจฺฉริโย  อพฺภุโต  ธมฺโม  ยานีมานิ  ภนฺเต  ภควตา  เทสิตานิ
ปญฺโจรมฺภาคิยานิ    สญฺโญชนานิ   นาหนฺเตสํ   กิญฺจิ   อตฺตนิ   อปฺปหีนํ
สมนุปสฺสามีติ   ฯ   อจฺฉริยํ  นนฺทมาเต  อพฺภุตํ  นนฺทมาเตติ  ฯ  อถโข
อายสฺมา  สารีปุตฺโต  นนฺทมาตรํ  อุปาสิกํ  ธมฺมิยา  กถาย  สนฺทสฺเสตฺวา
สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามีติ ฯ
                   มหายญฺญวคฺโค ปญฺจโม ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
         จิตฺตปริกฺขารํ เทฺวอคฺคิ     สญฺญา อปรา ทุเว
         เมถุนา จ สญฺโญโค         ทานํ มาตาย เต ทสาติ ฯ
                    ปณฺณาสโก สมตฺโต ฯ
                     -------------
                   ปณฺณาสกสงฺคหิตา วคฺคา
                    อพฺยากตวคฺโค ปฐโม
     [๕๑]   อถโข  อญฺญตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข โส ภิกฺขุ
ภควนฺตํ  เอตทโวจ  โก  นุ  โข  ภนฺเต  เหตุ โก ปจฺจโย เยน สุตวโต
อริยสาวกสฺส วิจิกิจฺฉา นุปฺปชฺชติ อพฺยากตวตฺถูสูติ ฯ
     {๕๑.๑}   ทิฏฺฐินิโรธา  โข  ภิกฺขุ  สุตวโต  อริยสาวกสฺส วิจิกิจฺฉา
นุปฺปชฺชติ   อพฺยากตวตฺถูสุ   ฯ  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณาติ  โข  ภิกฺขุ
ทิฏฺฐิคตเมตํ   น   โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณาติ  โข  ภิกฺขุ  ทิฏฺฐิคตเมตํ
โหติ  จ  น  จ  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณาติ โข ภิกฺขุ ทิฏฺฐิคตเมตํ เนว
โหติ   น  น  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณาติ  โข  ภิกฺขุ  ทิฏฺฐิคตเมตํ  ฯ
อสฺสุตวา   ภิกฺขุ   ปุถุชฺชโน  ทิฏฺฐึ  นปฺปชานาติ  ทิฏฺฐิสมุทยํ  นปฺปชานาติ
ทิฏฺฐินิโรธํ     นปฺปชานาติ    ทิฏฺฐินิโรธคามินึ    ปฏิปทํ    นปฺปชานาติ
ตสฺส   สา  ทิฏฺฐิ  ปวฑฺฒติ  โส  น  ปริมุจฺจติ  ชาติยา  ชราย  มรเณน
โสเกหิ   ปริเทเวหิ   ทุกฺเขหิ   โทมนสฺเสหิ  อุปายาเสหิ  น  ปริมุจฺจติ
ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯ
     {๕๑.๒}   สุตวา  จ โข ภิกฺขุ อริยสาวโก ทิฏฺฐึ ปชานาติ ทิฏฺฐิสมุทยํ
ปชานาติ  ทิฏฺฐินิโรธํ  ปชานาติ  ทิฏฺฐินิโรธคามินึ  ปฏิปทํ  ปชานาติ  ตสฺส
สา  ทิฏฺฐิ  นิรุชฺฌติ โส ปริมุจฺจติ ชาติยา ชราย มรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ
ทุกฺเขหิ   โทมนสฺเสหิ   อุปายาเสหิ   ปริมุจฺจติ   ทุกฺขสฺมาติ  วทามิ  ฯ
เอวํ  ชานํ  โข  ภิกฺขุ  สุตวา  อริยสาวโก  เอวํ  ปสฺสํ  โหติ ตถาคโต
ปรมฺมรณาติปิ   น   พฺยากโรติ   น   โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณาติปิ  น
พฺยากโรติ   โหติ   จ   น   จ   โหติ   ตถาคโต   ปรมฺมรณาติปิ  น
พฺยากโรติ  เนว  โหติ  น  น  โหติ  ตถาคโต ปรมฺมรณาติ น พฺยากโรติ
เอวํ  ชานํ  โข  ภิกฺขุ สุตวา อริยสาวโก เอวํ ปสฺสํ เอวํ อพฺยากรณธมฺโม
โหติ  อพฺยากตวตฺถูสุ  เอวํ  ชานํ  โข  ภิกฺขุ  สุตวา  อริยสาวโก  เอวํ
ปสฺสํ   นจฺฉมฺภติ   น   กมฺปติ   น   เวธติ   น   สนฺตาสํ   อาปชฺชติ
อพฺยากตวตฺถูสุ ฯ
     {๕๑.๓}   โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณาติ  โข  ภิกฺขุ  ตณฺหาคตเมตํ
สญฺญาคตเมตํ       มญฺญิตเมตํ       ปปญฺจิตเมตํ      อุปาทานคตเมตํ
วิปฺปฏิสาโร   เอโส   น   โหติ   ตถาคโต   ปรมฺมรณาติ   โข  ภิกฺขุ
วิปฺปฏิสาโร   เอโส   โหติ   จ   น  จ  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณาติ
โข   ภิกฺขุ   วิปฺปฏิสาโร   เอโส  เนว  โหติ  น  น  โหติ  ตถาคโต
ปรมฺมรณาติ  โข  ภิกฺขุ  วิปฺปฏิสาโร  เอโส  ฯ  อสฺสุตวา ภิกฺขุ ปุถุชฺชโน
วิปฺปฏิสารํ       นปฺปชานาติ       วิปฺปฏิสารสมุทยํ       นปฺปชานาติ
วิปฺปฏิสารนิโรธํ      นปฺปชานาติ      วิปฺปฏิสารนิโรธคามินึ     ปฏิปทํ
นปฺปชานาติ  ตสฺส  โส  วิปฺปฏิสาโร  ปวฑฺฒติ  โส  น  ปริมุจฺจติ ชาติยา
ชราย  มรเณน  โสเกหิ  ปริเทเวหิ  ทุกฺเขหิ  โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ น
ปริมุจฺจติ ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯ
     {๕๑.๔}   สุตวา   จ   โข   ภิกฺขุ   อริยสาวโก   วิปฺปฏิสารํ
ปชานาติ       วิปฺปฏิสารสมุทยํ       ปชานาติ       วิปฺปฏิสารนิโรธํ
ปชานาติ  วิปฺปฏิสารนิโรธคามินึ  ปฏิปทํ  ปชานาติ  ตสฺส  โส วิปฺปฏิสาโร
นิรุชฺฌติ  ฯเปฯ  เอวํ  ชานํ  โข  ภิกฺขุ  สุตวา  อริยสาวโก  เอวํ ปสฺสํ
นจฺฉมฺภติ  น  กมฺปติ  น  เวธติ  น  สนฺตาสํ  อาปชฺชติ อพฺยากตวตฺถูสุ ฯ
อยํ  โข  ภิกฺขุ  เหตุ  อยํ  ปจฺจโย  เยน สุตวโต อริยสาวกสฺส วิจิกิจฺฉา
นุปฺปชฺชติ อพฺยากตวตฺถูสูติ ฯ
     [๕๒]   สตฺต  จ  ภิกฺขเว  ปุริสคติโย  เทเสสฺสามิ  อนุปาทา  จ
ปรินิพฺพานํ   ตํ   สุณาถ   สาธุกํ   มนสิกโรถ   ภาสิสฺสามีติ   ฯ  เอวํ
ภนฺเตติ   โข   เต   ภิกฺขู  ภควโต  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ  ภควา  เอตทโวจ
กตมา   จ   ภิกฺขเว   สตฺต   ปุริสคติโย   อิธ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เอวํ
ปฏิปนฺโน   โหติ   โน  จสฺส  โน  จ  เม  สิยา  น  ภวิสฺสติ  น  เม
ภวิสฺสติ   ยทตฺถิ   ยํ   ภูตํ   ตํ   ปชหามีติ   อุเปกฺขํ   ปฏิลภติ   โส
ภเว   น   รชฺชติ   สมฺภเว   น   สชฺชติ   ๑-  อตฺถุตฺตริ  ปทํ  สนฺตํ
สมฺมปฺปญฺญาย    ปสฺสติ    ตญฺจ    ขฺวสฺส   ปทํ   น   สพฺเพน   สพฺพํ
สจฺฉิกตํ   โหติ   ตสฺส   น   สพฺเพน  สพฺพํ  มานานุสโย  ปหีโน  โหติ
น   สพฺเพน   สพฺพํ   ภวราคานุสโย   ปหีโน  โหติ  น  สพฺเพน  สพฺพํ
อวิชฺชานุสโย     ปหีโน     โหติ    โส    ปญฺจนฺนํ    โอรมฺภาคิยานํ
สญฺโญชนานํ     ปริกฺขยา     อนฺตราปรินิพฺพายี     โหติ    เสยฺยถาปิ
ภิกฺขเว      ทิวสสนฺตตฺเต      ๒-      อโยกปาเล      หญฺญมาเน
ปปฺปฏิกา    นิพฺพตฺติตฺวา    นิพฺพาเยยฺย    เอวเมว    โข    ภิกฺขเว
ภิกฺขุ  เอวํ  ปฏิปนฺโน  โหติ  โน  จสฺส  โน  จ  เม  สิยา  น ภวิสฺสติ
น   เม  ภวิสฺสติ  ยทตฺถิ  ยํ  ภูตํ  ตํ  ปชหามีติ  อุเปกฺขํ  ปฏิลภติ  โส
@เชิงอรรถ:  ม. รชฺชติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. ทิวสํสนฺตตฺเต ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ภเว  น  รชฺชติ  สมฺภเว  น  สชฺชติ  อตฺถุตฺตริ  ปทํ  สนฺตํ สมฺมปฺปญฺญาย
ปสฺสติ   ตญฺจ  ขฺวสฺส  ปทํ  น  สพฺเพน  สพฺพํ  สจฺฉิกตํ  โหติ  ตสฺส  น
สพฺเพน    สพฺพํ    มานานุสโย   ปหีโน   โหติ   น   สพฺเพน   สพฺพํ
ภวราคานุสโย    ปหีโน    โหติ   น   สพฺเพน   สพฺพํ   อวิชฺชานุสโย
ปหีโน   โหติ   โส   ปญฺจนฺนํ   โอรมฺภาคิยานํ   สญฺโญชนานํ  ปริกฺขยา
อนฺตราปรินิพฺพายี โหติ ฯ
     {๕๒.๑}   อิธ  ปน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เอวํ  ปฏิปนฺโน โหติ โน จสฺส
โน  จ  เม  สิยา  น  ภวิสฺสติ  น เม ภวิสฺสติ ยทตฺถิ ยํ ภูตํ ตํ ปชหามีติ
อุเปกฺขํ  ปฏิลภติ  โส  ภเว  น  รชฺชติ  สมฺภเว  น สชฺชติ อตฺถุตฺตริ ปทํ
สนฺตํ   สมฺมปฺปญฺญาย   ปสฺสติ   ตญฺจ   ขฺวสฺส   ปทํ  น  สพฺเพน  สพฺพํ
สจฺฉิกตํ   โหติ  ตสฺส  น  สพฺเพน  สพฺพํ  มานานุสโย  ปหีโน  โหติ  น
สพฺเพน  สพฺพํ  ภวราคานุสโย  ปหีโน  โหติ น สพฺเพน สพฺพํ อวิชฺชานุสโย
ปหีโน   โหติ   โส   ปญฺจนฺนํ   โอรมฺภาคิยานํ   สญฺโญชนานํ  ปริกฺขยา
อนฺตราปรินิพฺพายี   โหติ  เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  ทิวสสนฺตตฺเต  อโยกปาเล
หญฺญมาเน   ปปฺปฏิกา   นิพฺพตฺติตฺวา   อุปฺปติตฺวา  นิพฺพาเยยฺย  เอวเมว
โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เอวํ ปฏิปนฺโน โหติ ฯเปฯ โส ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ
สญฺโญชนานํ ปริกฺขยา อนฺตราปรินิพฺพายี โหติ ฯ
     {๕๒.๒}   อิธ  ปน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เอวํ  ปฏิปนฺโน  โหติ  ฯเปฯ
โส      ปญฺจนฺนํ      โอรมฺภาคิยานํ      สญฺโญชนานํ      ปริกฺขยา
อนฺตราปรินิพฺพายี     โหติ     เสยฺยถาปิ     ภิกฺขเว    ทิวสสนฺตตฺเต
อโยกปาเล         หญฺญมาเน         ปปฺปฏิกา        นิพฺพตฺติตฺวา
อุปฺปติตฺวา    อนุปหจฺจตลํ    นิพฺพาเยยฺย    เอวเมว    โข   ภิกฺขเว
ภิกฺขุ   เอวํ   ปฏิปนฺโน   โหติ   ฯเปฯ   โส  ปญฺจนฺนํ  โอรมฺภาคิยานํ
สญฺโญชนานํ ปริกฺขยา อนฺตราปรินิพฺพายี โหติ ฯ
     {๕๒.๓}   อิธ  ปน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เอวํ ปฏิปนฺโน โหติ ฯเปฯ โส
ปญฺจนฺนํ    โอรมฺภาคิยานํ    สญฺโญชนานํ   ปริกฺขยา   อุปหจฺจปรินิพฺพายี
โหติ    เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว   ทิวสสนฺตตฺเต   อโยกปาเล   หญฺญมาเน
ปปฺปฏิกา     นิพฺพตฺติตฺวา     อุปฺปติตฺวา     อุปหจฺจตลํ    นิพฺพาเยยฺย
เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เอวํ  ปฏิปนฺโน  โหติ  ฯเปฯ โส ปญฺจนฺนํ
โอรมฺภาคิยานํ สญฺโญชนานํ ปริกฺขยา อุปหจฺจปรินิพฺพายี โหติ ฯ
     {๕๒.๔}   อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ ปฏิปนฺโน โหติ ฯเปฯ โส ปญฺจนฺนํ
โอรมฺภาคิยานํ  สญฺโญชนานํ  ปริกฺขยา  อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ เสยฺยถาปิ
ภิกฺขเว   ทิวสสนฺตตฺเต   อโยกปาเล  หญฺญมาเน  ปปฺปฏิกา  นิพฺพตฺติตฺวา
อุปฺปติตฺวา  ปริตฺเต  ติณปุญฺเช  วา  กฏฺฐปุญฺเช  วา  นิปเตยฺย  สา ตตฺถ
อคฺคิมฺปิ  ชเนยฺย  ธูมมฺปิ  ชเนยฺย อคฺคิมฺปิ ชเนตฺวา ธูมมฺปิ ชเนตฺวา ตเมว
ปริตฺตํ  ติณปุญฺชํ  วา  กฏฺฐปุญฺชํ  วา  ปริยาทิยิตฺวา อนาหารา นิพฺพาเยยฺย
เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เอวํ  ปฏิปนฺโน  โหติ  ฯเปฯ โส ปญฺจนฺนํ
โอรมฺภาคิยานํ สญฺโญชนานํ ปริกฺขยา อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ ฯ
     {๕๒.๕}   อิธ   ปน   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   เอวํ   ปฏิปนฺโน  โหติ
ฯเปฯ       โส       ปญฺจนฺนํ      โอรมฺภาคิยานํ      สญฺโญชนานํ
ปริกฺขยา     สสงฺขารปรินิพฺพายี     โหติ      เสยฺยถาปิ     ภิกฺขเว
ทิวสสนฺตตฺเต     อโยกปาเล    หญฺญมาเน    ปปฺปฏิกา    นิพฺพตฺติตฺวา
อุปฺปติตฺวา   วิปุเล   ติณปุญฺเช   วา   กฏฺฐปุญฺเช   วา  นิปเตยฺย  สา
ตตฺถ   อคฺคิมฺปิ   ชเนยฺย   ธูมมฺปิ   ชเนยฺย  อคฺคิมฺปิ  ชเนตฺวา  ธูมมฺปิ
ชเนตฺวา   ตเมว   วิปุลํ   ติณปุญฺชํ   วา  กฏฺฐปุญฺชํ  วา  ปริยาทิยิตฺวา
อนาหารา   นิพฺพาเยยฺย  เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เอวํ  ปฏิปนฺโน
โหติ   ฯเปฯ   โส   ปญฺจนฺนํ   โอรมฺภาคิยานํ   สญฺโญชนานํ  ปริกฺขยา
สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ ฯ
     {๕๒.๖}   อิธ  ปน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เอวํ ปฏิปนฺโน โหติ ฯเปฯ โส
ปญฺจนฺนํ    โอรมฺภาคิยานํ   สญฺโญชนานํ   ปริกฺขยา   อุทฺธํโสโต   โหติ
อกนิฏฺฐคามี   เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  ทิวสสนฺตตฺเต  อโยกปาเล  หญฺญมาเน
ปปฺปฏิกา     นิพฺพตฺติตฺวา    อุปฺปติตฺวา    มหนฺเต    ติณปุญฺเช    วา
กฏฺฐปุญฺเช   วา   นิปเตยฺย   สา   ตตฺถ   อคฺคิมฺปิ   ชเนยฺย   ธูมมฺปิ
ชเนยฺย    อคฺคิมฺปิ    ชเนตฺวา    ธูมมฺปิ    ชเนตฺวา   ติณปุญฺชํ   วา
กฏฺฐปุญฺชํ   วา   ปริยาทิยิตฺวา   คจฺฉมฺปิ   ทเหยฺย   ทายมฺปิ   ทเหยฺย
คจฺฉมฺปิ  ทหิตฺวา  ทายมฺปิ  ทหิตฺวา หริตนฺตํ วา [๑]- เสลนฺตํ วา อุทกนฺตํ
วา   รมณียํ   วา  ภูมิภาคํ  อาคมฺม  อนาหารา  นิพฺพาเยยฺย  เอวเมว
โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เอวํ ปฏิปนฺโน โหติ ฯเปฯ โส ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ
สญฺโญชนานํ  ปริกฺขยา  อุทฺธํโสโต  โหติ  อกนิฏฺฐคามี  ฯ  อิมา  ภิกฺขเว
สตฺต ปุริสคติโย ฯ
     {๕๒.๗}   กถญฺจ   ๒-   ภิกฺขเว   อนุปาทา   ปรินิพฺพานํ   อิธ
ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   เอวํ  ปฏิปนฺโน  โหติ  โน  จสฺส  โน  จ  เม  สิยา
น   ภวิสฺสติ   น   เม   ภวิสฺสติ   ยทตฺถิ   ยํ   ภูตํ   ตํ   ปชหามีติ
อุเปกฺขํ    ปฏิลภติ   โส   ภเว   น   รชฺชติ   สมฺภเว   น   สชฺชติ
@เชิงอรรถ:  ม. ปถนตํ วา ฯ   ม. กตมญฺจ ฯ
อตฺถุตฺตริ    ปทํ   สนฺตํ   สมฺมปฺปญฺญาย   ปสฺสติ   ตญฺจ   ขฺวสฺส   ปทํ
สพฺเพน  สพฺพํ  สจฺฉิกตํ  โหติ  ตสฺส  สพฺเพน  สพฺพํ  มานานุสโย  ปหีโน
โหติ   สพฺเพน   สพฺพํ   ภวราคานุสโย   ปหีโน   โหติ  สพฺเพน  สพฺพํ
อวิชฺชานุสโย   ปหีโน   โหติ   โส  อาสวานํ  ขยา  ฯเปฯ  สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   อิทํ   วุจฺจติ   ภิกฺขเว   อนุปาทา  ปรินิพฺพานํ  ฯ
อิมา โข ภิกฺขเว สตฺต ปุริสคติโย อนุปาทา จ ปรินิพฺพานนฺติ ฯ
     [๕๓]   เอกํ  สมยํ  ภควา  ราชคเห  วิหรติ  คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ฯ
อถโข   เทฺว  เทวตา  อภิกฺกนฺตาย  รตฺติยา  อภิกฺกนฺตวณฺณา  เกวลกปฺปํ
คิชฺฌกูฏํ    โอภาเสตฺวา   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมึสุ   อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ     อภิวาเทตฺวา     เอกมนฺตํ    อฏฺฐํสุ    เอกมนฺตํ    ฐิตา
โข   เอกา   เทวตา   ภควนฺตํ   เอตทโวจ  เอตา  ภนฺเต  ภิกฺขุนิโย
วิมุตฺตาติ   อปรา   เทวตา  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  เอตา  [๑]-  ภนฺเต
อนุปาทิเสสา   สุวิมุตฺตาติ   อิทมโวจุํ   ตา   เทวตา  สมนุญฺโญ  สตฺถา
อโหสิ    อถโข    ตา    เทวตา    สมนุญฺโญ    สตฺถาติ    ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ ฯ
     {๕๓.๑}   อถโข  ภควา  ตสฺสา  รตฺติยา อจฺจเยน ภิกฺขู อามนฺเตสิ
อิมํ  ภิกฺขเว  รตฺตึ  เทฺว  เทวตา  อภิกฺกนฺตาย  รตฺติยา  อภิกฺกนฺตวณฺณา
เกวลกปฺปํ   คิชฺฌกูฏํ  โอภาเสตฺวา  เยนาหํ  เตนุปสงฺกมึสุ  อุปสงฺกมิตฺวา
มํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  อฏฺฐํสุ  เอกมนฺตํ  ฐิตา  โข  ภิกฺขเว เอกา
เทวตา  มํ  เอตทโวจ  เอตา ภนฺเต ภิกฺขุนิโย วิมุตฺตาติ อปรา เทวตา มํ
@เชิงอรรถ:  ม. ภิกฺขุนิโย ฯ
เอตทโวจ   เอตา   ภนฺเต  [๑]-  อนุปาทิเสสา  สุวิมุตฺตาติ  อิทมโวจุํ
ภิกฺขเว   ตา   เทวตา  อิทํ  วตฺวา  มํ  อภิวาเทตฺวา  ปทกฺขิณํ  กตฺวา
ตตฺเถวนฺตรธายึสูติ ฯ
     {๕๓.๒}   เตน   โข  ปน  สมเยน  อายสฺมา  มหาโมคฺคลฺลาโน
ภควโต   อวิทูเร  นิสินฺโน  โหติ  อถโข  อายสฺมโต  มหาโมคฺคลฺลานสฺส
เอตทโหสิ  กตเมสานํ  โข  เทวานํ  เอวํ  ญาณํ  โหติ สอุปาทิเสเส วา
สอุปาทิเสโสติ   อนุปาทิเสเส   วา  อนุปาทิเสโสติ  ฯ  เตน  โข  ปน
สมเยน   ติสฺโส   นาม   ภิกฺขุ   อธุนา  กาลกโต  อญฺญตรํ  พฺรหฺมโลกํ
อุปปนฺโน   โหติ  ตตฺราปิ  นํ  เอวํ  ชานนฺติ  ติสฺโส  พฺรหฺมา  มหิทฺธิโก
มหานุภาโวติ ฯ
     {๕๓.๓}   อถโข   อายสฺมา  มหาโมคฺคลฺลาโน  เสยฺยถาปิ  นาม
พลวา  ปุริโส  สมฺมิญฺชิตํ  ๒-  วา  พาหํ  ปสาเรยฺย  ปสาริตํ  วา พาหํ
สมฺมิญฺเชยฺย   ๓-   เอวเมว   คิชฺฌกูเฏ   ปพฺพเต   อนฺตรหิโต   ตสฺมึ
พฺรหฺมโลเก   ปาตุรโหสิ   ฯ  อทฺทสา  โข  ติสฺโส  พฺรหฺมา  อายสฺมนฺตํ
มหาโมคฺคลฺลานํ      ทูรโตว     อาคจฺฉนฺตํ     ทิสฺวา     อายสฺมนฺตํ
มหาโมคฺคลฺลานํ    เอตทโวจ    เอหิ    โข    มาริส    โมคฺคลฺลาน
สฺวาคตํ    มาริส    โมคฺคลฺลาน   จิรสฺสํ   โข   มาริส   โมคฺคลฺลาน
อิมํ   ปริยายมกาสิ   ยทิทํ   อิธาคมนาย   นิสีท   มาริส   โมคฺคลฺลาน
อิทมาสนํ   ปญฺญตฺตนฺติ   ฯ   นิสีทิ   โข   อายสฺมา   มหาโมคฺคลฺลาโน
ปญฺญตฺเต  อาสเน  ฯ  ติสฺโสปิ  โข  พฺรหฺมา  อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ
อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   ฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ   โข   ติสฺสํ
พฺรหฺมานํ   อายสฺมา   มหาโมคฺคลฺลาโน   เอตทโวจ   กตเมสานํ   โข
@เชิงอรรถ:  ม. ภิกฺขุนิโย ฯ    ม. สมิญฺชิตํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. สมิญฺเชยฺย ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ
ติสฺส   เทวานํ   เอวํ   ญาณํ  โหติ  สอุปาทิเสเส  วา  สอุปาทิเสโสติ
อนุปาทิเสเส   วา   อนุปาทิเสโสติ   ฯ   พฺรหฺมกายิกานํ   โข  มาริส
โมคฺคลฺลาน  เทวานํ  เอวํ  ญาณํ  โหติ  สอุปาทิเสเส วา สอุปาทิเสโสติ
อนุปาทิเสเส วา อนุปาทิเสโสติ ฯ
     {๕๓.๔}   สพฺเพสญฺเญว  โข  ติสฺส  พฺรหฺมกายิกานํ  เทวานํ  เอวํ
ญาณํ   โหติ   สอุปาทิเสเส   วา   สอุปาทิเสโสติ   อนุปาทิเสเส  วา
อนุปาทิเสโสติ  ฯ  น  โข  มาริส  โมคฺคลฺลาน  สพฺเพสํ  พฺรหฺมกายิกานํ
เทวานํ  เอวํ  ญาณํ  โหติ  สอุปาทิเสเส วา สอุปาทิเสโสติ อนุปาทิเสเส
วา อนุปาทิเสโสติ
     {๕๓.๕}   เย โข เต มาริส โมคฺคลฺลาน พฺรหฺมกายิกา เทวา พฺรเหฺมน
อายุนา  สนฺตุฏฺฐา  พฺรเหฺมน  วณฺเณน  พฺรเหฺมน  สุเขน  พฺรเหฺมน ยเสน
พฺรเหฺมน  อาธิปเตยฺเยน  สนฺตุฏฺฐา  ตสฺส  จ  อุตฺตรึ ๑- นิสฺสรณํ ยถาภูตํ
นปฺปชานนฺติ  เตสํ  น  เอวํ  ญาณํ  โหติ สอุปาทิเสเส วา สอุปาทิเสโสติ
อนุปาทิเสเส  วา  อนุปาทิเสโสติ  เย  จ  โข  เต  มาริส โมคฺคลฺลาน
พฺรหฺมกายิกา   เทวา  พฺรหฺเมน  อายุนา  อสนฺตุฏฺฐา  พฺรเหฺมน  วณฺเณน
พฺรเหฺมน  สุเขน  พฺรเหฺมน  ยเสน  พฺรเหฺมน  อาธิปเตยฺเยน  อสนฺตุฏฺฐา
ตสฺส  จ  อุตฺตรึ   ๑-  นิสฺสรณํ  ยถาภูตํ  ปชานนฺติ เตสํ เอวํ ญาณํ โหติ
สอุปาทิเสเส  วา  สอุปาทิเสโสติ  อนุปาทิเสเส  วา  อนุปาทิเสโสติ อิธ
มาริส   โมคฺคลฺลาน  ภิกฺขุ  อุภโตภาควิมุตฺโต  โหติ  ตเมนํ  เต  เทวา
เอวํ    ชานนฺติ    อยํ   โข   อายสฺมา   อุภโตภาควิมุตฺโต   ยาวสฺส
กาโย   ฐสฺสติ  ตาว  นํ  ทกฺขนฺติ  เทวมนุสฺสา  กายสฺส  เภทา  น  นํ
@เชิงอรรถ:  ม. เต จ อุตฺตริ ฯ
ทกฺขนฺติ    เทวมนุสฺสาติ   เอวมฺปิ   โข   มาริส   โมคฺคลฺลาน   เตสํ
เทวานํ ญาณํ โหติ [๑]- อนุปาทิเสเส วา อนุปาทิเสโสติ
     {๕๓.๖}   อิธ  ปน  มาริส  โมคฺคลฺลาน  ภิกฺขุ  ปญฺญาวิมุตฺโต โหติ
ตเมนํ  เต  เทวา  เอวํ  ชานนฺติ อยํ โข อายสฺมา ปญฺญาวิมุตฺโต ยาวสฺส
กาโย   ฐสฺสติ  ตาว  นํ  ทกฺขนฺติ  เทวมนุสฺสา  กายสฺส  เภทา  น  นํ
ทกฺขนฺติ    เทวมนุสฺสาติ   เอวมฺปิ   โข   มาริส   โมคฺคลฺลาน   เตสํ
เทวานํ ญาณํ โหติ [๑]- อนุปาทิเสเส วา อนุปาทิเสโสติ
     {๕๓.๗}   อิธ  ปน  มาริส  โมคฺคลฺลาน ภิกฺขุ กายสกฺขิ โหติ ตเมนํ
เต  ๒-  เทวา  เอวํ  ชานนฺติ  อยํ  โข อายสฺมา กายสกฺขิ อปฺเปวนาม
อยมายสฺมา    อนุโลมิกานิ   เสนาสนานิ   ปฏิเสวมาโน   กลฺยาณมิตฺเต
ภชมาโน   อินฺทฺริยานิ   สมนฺนานยมาโน  ยสฺสตฺถาย  กุลปุตฺตา  สมฺมเทว
อคารสฺมา   อนคาริยํ  ปพฺพชนฺติ  ตทนุตฺตรํ  พฺรหฺมจริยปริโยสานํ  ทิฏฺเฐว
ธมฺเม   สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหเรยฺยาติ  เอวมฺปิ  โข
มาริส   โมคฺคลฺลาน   เตสํ   เทวานํ   ญาณํ  โหติ  สอุปาทิเสเส  วา
สอุปาทิเสโสติ [๓]-
     {๕๓.๘}   อิธ   ปน   มาริส   โมคฺคลฺลาน   ภิกฺขุ  ทิฏฺฐิปฺปตฺโต
โหติ   ฯเปฯ   สทฺธาวิมุตฺโต   โหติ   ธมฺมานุสารี   โหติ  ตเมนํ  เต
เทวา   เอวํ   ชานนฺติ   อยํ  โข  อายสฺมา  ธมฺมานุสารี  อปฺเปวนาม
อยมายสฺมา    อนุโลมิกานิ   เสนาสนานิ   ปฏิเสวมาโน   กลฺยาณมิตฺเต
ภชมาโน   อินฺทฺริยานิ   สมนฺนานยมาโน  ยสฺสตฺถาย  กุลปุตฺตา  สมฺมเทว
อคารสฺมา    อนคาริยํ    ปพฺพชนฺติ    ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ
@เชิงอรรถ:  ม. สอุปาทิเสเส วา สอุปาทิเสโสติ ฯ    ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
@ ม. อนุปาทิเสเส วา อนุปาทิเสโสติ ฯ
ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช  วิหเรยฺยาติ
เอวมฺปิ  โข  มาริส  โมคฺคลฺลาน  เตสํ  เทวานํ ญาณํ โหติ สอุปาทิเสเส
วา สอุปาทิเสโสติ [๑]- ฯ
     {๕๓.๙}   อถ  โข  อายสฺมา  มหาโมคฺคลฺลาโน  ติสฺสสฺส พฺรหฺมุโน
ภาสิตํ   อภินนฺทิตฺวา   อนุโมทิตฺวา   เสยฺยถาปิ   นาม   พลวา  ปุริโส
สมฺมิญฺชิตํ  วา  พาหํ  ปสาเรยฺย  ปสาริตํ  วา พาหํ สมฺมิญฺเชยฺย เอวเมว
พฺรหฺมโลเก  อนฺตรหิโต  คิชฺฌกูเฏ  ปพฺพเต  ปาตุรโหสิ  อถโข  อายสฺมา
มหาโมคฺคลฺลาโน   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา  ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข   อายสฺมา
มหาโมคฺคลฺลาโน    ยาวตฺตโก    อโหสิ    ติสฺเสน   พฺรหฺมุนา   สทฺธึ
กถาสลฺลาโป ตํ สพฺพํ ภควโต อาโรเจสิ ฯ
     {๕๓.๑๐}   น  หิ  ปน  เต  โมคฺคลฺลาน  ติสฺโส  พฺรหฺมา  สตฺตมํ
อนิมิตฺตวิหารึ  ปุคฺคลํ  เทเสสีติ  ๒- ฯ เอตสฺส ภควา กาโล เอตสฺส สุคต
กาโล  ยํ  ภควา  สตฺตมํ  อนิมิตฺตวิหารึ  ปุคฺคลํ  เทเสยฺย ภควโต สุตฺวา
ภิกฺขู   ธาเรสฺสนฺตีติ  ฯ  เตนหิ  โมคฺคลฺลาน  สุณาหิ  สาธุกํ  มนสิกโรหิ
ภาสิสฺสามีติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  โข  อายสฺมา  มหาโมคฺคลฺลาโน ภควโต
ปจฺจสฺโสสิ  ฯ  ภควา  เอตทโวจ  อิธ  โมคฺคลฺลาน  ภิกฺขุ  สพฺพนิมิตฺตานํ
อมนสิการา    อนิมิตฺตํ    เจโตสมาธึ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ   ตเมนํ
เต    เทวา   เอวํ   ชานนฺติ   อยํ   โข   อายสฺมา   สพฺพนิมิตฺตานํ
อมนสิการา   อนิมิตฺตํ   เจโตสมาธึ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   อปฺเปวนาม
อยมายสฺมา    อนุโลมิกานิ   เสนาสนานิ   ปฏิเสวมาโน   กลฺยาณมิตฺเต
@เชิงอรรถ:  ม. อนุปาทิเสเส วา อนุปาทิเสโสติ ฯ    ม. เทเสติ ฯ
ภชมาโน   อินฺทฺริยานิ   สมนฺนานยมาโน  ยสฺสตฺถาย  กุลปุตฺตา  สมฺมเทว
อคารสฺมา    อนคาริยํ    ปพฺพชนฺติ    ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ
ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช  วิหเรยฺยาติ
เอวํ   โข  โมคฺคลฺลาน  เตสํ  เทวานํ  ญาณํ  โหติ  สอุปาทิเสเส  วา
สอุปาทิเสโสติ [๑]- ฯ
     [๕๔]   เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํ ฯ
อถโข   สีโห   เสนาปติ   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ     อภิวาเทตฺวา    เอกมนฺตํ    นิสีทิ    เอกมนฺตํ    นิสินฺโน
โข   สีโห   เสนาปติ   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   สกฺกา  นุ  โข  ภนฺเต
สนฺทิฏฺฐิกํ ทานผลํ ปญฺญาเปตุนฺติ ฯ
     {๕๔.๑}   เตนหิ  สีห  ตญฺเญเวตฺถ  ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ ยถา เต ขเมยฺย
ตถา  นํ  พฺยากเรยฺยาสิ  ตํ กึ มญฺญสิ สีห อิธสฺส เทฺว ปุริสา เอโก ปุริโส
อสฺสทฺโธ   มจฺฉรี   กทริโย  ปริภาสโก  เอโก  ปุริโส  สทฺโธ  ทานปติ
อนุปฺปทานรโต  ตํ  กึ  มญฺญสิ  สีห  กํ  นุ โข อรหนฺโต ปฐมํ อนุกมฺปนฺตา
อนุกมฺเปยฺยุํ  โย  วา  โส  ปุริโส อสฺสทฺโธ มจฺฉรี กทริโย ปริภาสโก โย
วา  โส  ปุริโส  สทฺโธ  ทานปติ อนุปฺปทานรโตติ ฯ โย โส ภนฺเต ปุริโส
อสฺสทฺโธ  มจฺฉรี  กทริโย  ปริภาสโก  กินฺตํ  อรหนฺโต  ปฐมํ อนุกมฺปนฺตา
อนุกมฺปิสฺสนฺติ  โย  จ  โข โส ภนฺเต ปุริโส สทฺโธ ทานปติ อนุปฺปทานรโต
ตญฺเญว  อรหนฺโต  ปฐมํ  อนุกมฺปนฺตา อนุกมฺเปยฺยุํ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ สีห กํ นุ
@เชิงอรรถ:  ม. อนุปาทิเสเส วา อนุปาทิเสโสติ ฯ
โข   อรหนฺโต   ปฐมํ   อุปสงฺกมนฺตา   อุปสงฺกเมยฺยุํ   โย   วา  โส
ปุริโส   อสฺสทฺโธ   มจฺฉรี   กทริโย  ปริภาสโก  โย  วา  โส  ปุริโส
สทฺโธ  ทานปติ  อนุปฺปทานรโตติ  ฯ  โย  โส  ภนฺเต  ปุริโส  อสฺสทฺโธ
มจฺฉรี   กทริโย   ปริภาสโก   กินฺตํ   อรหนฺโต   ปฐมํ   อุปสงฺกมนฺตา
อุปสงฺกมิสฺสนฺติ   โย   จ   โข   โส   ภนฺเต  ปุริโส  สทฺโธ  ทานปติ
อนุปฺปทานรโต ตญฺเญว อรหนฺโต ปฐมํ อุปสงฺกมนฺตา อุปสงฺกเมยฺยุํ ฯ
     {๕๔.๒}   ตํ   กึ   มญฺญสิ  สีห  กสฺส  นุ  โข  อรหนฺโต  ปฐมํ
ปฏิคฺคณฺหนฺตา   ปฏิคฺคเณฺหยฺยุํ   โย  วา  โส  ปุริโส  อสฺสทฺโธ  มจฺฉรี
กทริโย  ปริภาสโก  โย วา โส ปุริโส สทฺโธ ทานปติ อนุปฺปทานรโตติ ฯ
โย  โส  ภนฺเต  ปุริโส  อสฺสทฺโธ  มจฺฉรี  กทริโย  ปริภาสโก  กึ  ๑-
ตสฺส    อรหนฺโต    ปฐมํ    ปฏิคฺคณฺหนฺตา   ปฏิคฺคณฺหิสฺสนฺติ   โย   จ
โข   โส   ภนฺเต   ปุริโส   สทฺโธ   ทานปติ  อนุปฺปทานรโต  ตญฺเญว
อรหนฺโต ปฐมํ ปฏิคฺคณฺหนฺตา ปฏิคฺคเณฺหยฺยุํ ฯ
     {๕๔.๓}   ตํ  กึ  มญฺญสิ  สีห  กสฺส  นุ  โข  อรหนฺโต ปฐมํ ธมฺมํ
เทเสนฺโต   เทเสยฺยุํ  โย  วา  โส  ปุริโส  อสฺสทฺโธ  มจฺฉรี  กทริโย
ปริภาสโก  โย  วา  โส  ปุริโส  สทฺโธ  ทานปติ อนุปฺปทานรโตติ ฯ โย
โส  ภนฺเต  ปุริโส  อสฺสทฺโธ  มจฺฉรี กทริโย ปริภาสโก กึ ตสฺส อรหนฺโต
ปฐมํ  ธมฺมํ  เทเสนฺตา  เทเสสฺสนฺติ  โย  จ โข โส ภนฺเต ปุริโส สทฺโธ
ทานปติ   อนุปฺปทานรโต   ตสฺเสว   อรหนฺโต   ปฐมํ  ธมฺมํ  เทเสนฺตา
@เชิงอรรถ:  ม. กินฺตํ ตสฺส ฯ เอวมุปริปิ ฯ
เทเสยฺยุํ ฯ
     {๕๔.๔}   ตํ  กึ  มญฺญสิ  สีห  กสฺส  นุ  โข  กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท
อพฺภุคฺคจฺเฉยฺย  โย  วา  โส  ปุริโส  อสฺสทฺโธ มจฺฉรี กทริโย ปริภาสโก
โย  วา  โส  ปุริโส  สทฺโธ  ทานปติ  อนุปฺปทานรโตติ ฯ โย โส ภนฺเต
ปุริโส   อสฺสทฺโธ   มจฺฉรี   กทริโย   ปริภาสโก   กึ  ตสฺส  กลฺยาโณ
กิตฺติสทฺโท   อพฺภุคฺคจฺฉิสฺสติ   โย   จ  โข  โส  ภนฺเต  ปุริโส  สทฺโธ
ทานปติ      อนุปฺปทานรโต      ตสฺเสว     กลฺยาโณ     กิตฺติสทฺโท
อพฺภุคฺคจฺเฉยฺย ฯ
     {๕๔.๕}   ตํ  กึ  มญฺญสิ สีห โก นุ โข ยญฺญเทว ปริสํ อุปสงฺกเมยฺย
ยทิ   ขตฺติยปริสํ   ยทิ   พฺราหฺมณปริสํ   ยทิ  คหปติปริสํ  ยทิ  สมณปริสํ
วิสารโท  อุปสงฺกเมยฺย  อมงฺกุภูโต  โย  วา  โส ปุริโส อสฺสทฺโธ มจฺฉรี
กทริโย  ปริภาสโก  โย  วา โส ปุริโส สทฺโธ ทานปติ อนุปฺปทานรโตติ ฯ
โย  โส  ภนฺเต ปุริโส อสฺสทฺโธ มจฺฉรี กทริโย ปริภาสโก กึ โส ยญฺญเทว
ปริสํ  อุปสงฺกมิสฺสติ  ยทิ  ขตฺติยปริสํ  ยทิ  พฺราหฺมณปริสํ  ยทิ  คหปติปริสํ
ยทิ   สมณปริสํ   วิสารโท   อุปสงฺกมิสฺสติ   อมงฺกุภูโต   โย   จ  โข
โส   ภนฺเต   ปุริโส   สทฺโธ   ทานปติ  อนุปฺปทานรโต  โส  ยญฺญเทว
ปริสํ    อุปสงฺกเมยฺย    ยทิ    ขตฺติยปริสํ   ยทิ   พฺราหฺมณปริสํ   ยทิ
คหปติปริสํ ยทิ สมณปริสํ วิสารโท อุปสงฺกเมยฺย อมงฺกุภูโต ฯ
     {๕๔.๖}   ตํ  กึ  มญฺญสิ  สีห  โก นุ โข กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
สุคตึ  สคฺคํ  โลกํ  อุปปชฺเชยฺย  โย  วา  โส  ปุริโส  อสฺสทฺโธ  มจฺฉรี
กทริโย    ปริภาสโก    โย    วา   โส   ปุริโส   สทฺโธ   ทานปติ
อนุปฺปทานรโตติ   ฯ   โย   โส   ภนฺเต   ปุริโส   อสฺสทฺโธ   มจฺฉรี
กทริโย   ปริภาสโก   กึ   โส   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ
สคฺคํ   โลกํ   อุปปชฺชิสฺสติ   โย   จ  โข  โส  ภนฺเต  ปุริโส  สทฺโธ
ทานปติ    อนุปฺปทานรโต   โส   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ
สคฺคํ โลกํ อุปปชฺเชยฺย
     {๕๔.๗}   ยานีมานิ  ภนฺเต  ภควตา  ฉ ๑- สนฺทิฏฺฐิกานิ ทานผลานิ
อกฺขาตานิ   นาหํ   เอตฺถ   ภควโต   สทฺธาย  คจฺฉามิ  อหํปิ  เอตานิ
ชานามิ    อหํ    ภนฺเต    ทายโก   ทานปติ   มํ   อรหนฺโต   ปฐมํ
อนุกมฺปนฺตา   อนุกมฺปนฺติ   อหํ   ภนฺเต  ทายโก  ทานปติ  มํ  อรหนฺโต
ปฐมํ    อุปสงฺกมนฺตา   อุปสงฺกมนฺติ   อหํ   ภนฺเต   ทายโก   ทานปติ
มยฺหํ    อรหนฺโต    ปฐมํ   ปฏิคฺคณฺหนฺตา   ปฏิคฺคณฺหนฺติ   อหํ   ภนฺเต
ทายโก   ทานปติ   มยฺหํ   อรหนฺโต  ปฐมํ  ธมฺมํ  เทเสนฺตา  เทเสนฺติ
อหํ   ภนฺเต   ทายโก  ทานปติ  มยฺหํ  กลฺยาโณ  กิตฺติสทฺโท  อพฺภุคฺคโต
สีโห   เสนาปติ  ทายโก  การโก  สงฺฆุปฏฺฐาโกติ  อหํ  ภนฺเต  ทายโก
ทานปติ    ยญฺญเทว    ปริสํ    อุปสงฺกมามิ    ยทิ   ขตฺติยปริสํ   ยทิ
พฺราหฺมณปริสํ   ยทิ   คหปติปริสํ   ยทิ  สมณปริสํ  วิสารโท  อุปสงฺกมามิ
อมงฺกุภูโต   ยานีมานิ  ภนฺเต  ภควตา  ฉ  ๑-  สนฺทิฏฺฐิกานิ  ทานผลานิ
อกฺขาตานิ   นาหํ   เอตฺถ   ภควโต   สทฺธาย  คจฺฉามิ  อหํปิ  เอตานิ
ชานามิ   ยญฺจ   โข   มํ   ภควา   เอวมาห   ทายโก  สีห  ทานปติ
กายสฺส   เภทา  ปรมฺมรณา  สุคตึ  สคฺคํ  โลกํ  อุปปชฺชตีติ  เอตาหํ  น
ชานามิ   เอตฺถ   จ  ปนาหํ  ภควโต  สทฺธาย  คจฺฉามีติ  ฯ  เอวเมตํ
@เชิงอรรถ:  ม. ฉสทฺโท นตฺถิ ฯ
สีห   เอวเมตํ  สีห  ทายโก  สีห  ทานปติ  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา
สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชตีติ ฯ
     [๕๕]   จตฺตารีมานิ   ภิกฺขเว  ตถาคตสฺส  อรกฺเขยฺยานิ  ตีหิ  จ
อนุปวชฺโช     ฯ    กตมานิ    จตฺตาริ    ตถาคตสฺส    อรกฺเขยฺยานิ
ปริสุทฺธกายสมาจาโร     ภิกฺขเว     ตถาคโต     นตฺถิ    ตถาคตสฺส
กายทุจฺจริตํ   ยํ   ตถาคโต   รกฺเขยฺย  มา  เม  อิทํ  ปโร  อญฺญาสีติ
ปริสุทฺธวจีสมาจาโร  ภิกฺขเว  ตถาคโต  นตฺถิ  ตถาคตสฺส  วจีทุจฺจริตํ  ยํ
ตถาคโต  รกฺเขยฺย  มา  เม  อิทํ  ปโร  อญฺญาสีติ ปริสุทฺธมโนสมาจาโร
ภิกฺขเว    ตถาคโต   นตฺถิ   ตถาคตสฺส   มโนทุจฺจริตํ   ยํ   ตถาคโต
รกฺเขยฺย   มา   เม   อิทํ   ปโร   อญฺญาสีติ   ปริสุทฺธาชีโว  ภิกฺขเว
ตถาคโต   นตฺถิ   ตถาคตสฺส   มิจฺฉาอาชีโว   ยํ   ตถาคโต  รกฺเขยฺย
มา เม อิทํ ปโร อญฺญาสีติ อิมานิ จตฺตาริ ตถาคตสฺส อรกฺเขยฺยานิ ฯ
     {๕๕.๑}   กตเมหิ   ตีหิ   อนุปวชฺโช   สฺวากฺขาตธมฺโม  ภิกฺขเว
ตถาคโต   ตตฺร   วต   มํ   สมโณ  วา  พฺราหฺมโณ  วา  เทโว  วา
มาโร  วา  พฺรหฺมา  วา  โกจิ  วา  โลกสฺมึ  สหธมฺเมน  ปฏิโจเทสฺสติ
อิติปิ    ตฺวํ   *-   น   สฺวากฺขาตธมฺโมติ   นิมิตฺตเมตํ   ภิกฺขเว   น
สมนุปสฺสามิ     เอตํปหํ    ๑-    ภิกฺขเว    นิมิตฺตํ    อสมนุปสฺสนฺโต
เขมปฺปตฺโต อภยปฺปตฺโต เวสารชฺชปฺปตฺโต วิหรามิ
     {๕๕.๒}   สุปญฺญตฺตา    โข   ปน   เม   ภิกฺขเว   สาวกานํ
นิพฺพานคามินี     ปฏิปทา     ยถา     ปฏิปนฺนา     มม     สาวกา
อาสวานํ    ขยา    อนาสวํ    เจโตวิมุตฺตึ    ปญฺญาวิมุตฺตึ    ทิฏฺเฐว
@เชิงอรรถ:  ม. เอตมหํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@* มีการแก้ไขคำ ตวํ เป็น ตฺวํ
ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหรนฺติ   ตตฺร  วต
มํ  สมโณ  วา  พฺราหฺมโณ  วา  เทโว  วา มาโร วา พฺรหฺมา วา โกจิ
วา   โลกสฺมึ   สหธมฺเมน   ปฏิโจเทสฺสติ   อิติปิ   เต  น  สุปญฺญตฺตา
สาวกานํ    นิพฺพานคามินี   ปฏิปทา   ยถา   ปฏิปนฺนา   ตว   สาวกา
อาสวานํ   ขยา   ฯเปฯ   สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรนฺตีติ  นิมิตฺตเมตํ
ภิกฺขเว   น   สมนุปสฺสามิ   เอตํปหํ   ภิกฺขเว   นิมิตฺตํ  อสมนุปสฺสนฺโต
เขมปฺปตฺโต อภยปฺปตฺโต เวสารชฺชปฺปตฺโต วิหรามิ
     {๕๕.๓}   อเนกสตา  โข  ปน  เม  ภิกฺขเว สาวกปริสา อาสวานํ
ขยา  ฯเปฯ  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรนฺติ  ตตฺร  วต  มํ  สมโณ วา
พฺราหฺมโณ  วา  เทโว  วา  มาโร  วา  พฺรหฺมา  วา โกจิ วา โลกสฺมึ
สหธมฺเมน   ปฏิโจเทสฺสติ   อิติปิ   เต   น   อเนกสตา   สาวกปริสา
อาสวานํ   ขยา   อนาสวํ   เจโตวิมุตฺตึ   ปญฺญาวิมุตฺตึ  ทิฏฺเฐว  ธมฺเม
สยํ     อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช    วิหรนฺตีติ    นิมิตฺตเมตํ
ภิกฺขเว   น   สมนุปสฺสติ   เอตํปหํ   ภิกฺขเว   นิมิตฺตํ   อสมนุปสฺสนฺโต
เขมปฺปตฺโต    อภยปฺปตฺโต   เวสารชฺชปฺปตฺโต   วิหรามิ   อิเมหิ   ตีหิ
อนุปวชฺโช   อิมานิ   โข   ภิกฺขเว   จตฺตาริ  ตถาคตสฺส  อรกฺเขยฺยานิ
อิเมหิ จ ตีหิ อนุปวชฺโชติ ฯ
     [๕๖]   เอกํ  สมยํ ภควา กิมิลายํ ๑- วิหรติ เวฬุวเน ๒- ฯ อถโข
อายสฺมา  กิมิโล  ๓-  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา  ภควนฺตํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. กิมฺพิลายํ ฯ   ม. นิจุลวเน ฯ     ยุ. กิมฺพิโล ฯ
อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข   อายสฺมา
กิมิโล   ภควนฺตํ   เอตทโวจ  โก  นุ  โข  ภนฺเต  เหตุ  โก  ปจฺจโย
เยน ตถาคเต ปรินิพฺพุเต สทฺธมฺโม น จิรฏฺฐิติโก โหตีติ ฯ
     {๕๖.๑}   อิธ  กิมิล  ตถาคเต  ปรินิพฺพุเต ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา
อุปาสิกาโย   สตฺถริ   อคารวา   วิหรนฺติ  อปฺปติสฺสา  ธมฺเม  อคารวา
วิหรนฺติ   อปฺปติสฺสา   สงฺเฆ   อคารวา   วิหรนฺติ  อปฺปติสฺสา  สิกฺขาย
อคารวา   วิหรนฺติ  อปฺปติสฺสา  สมาธิสฺมึ  อคารวา  วิหรนฺติ  อปฺปติสฺสา
อปฺปมาเท    อคารวา   วิหรนฺติ   อปฺปติสฺสา   ปฏิสนฺถาเร   อคารวา
วิหรนฺติ  อปฺปติสฺสา  อยํ  โข  กิมิล  เหตุ  อยํ  ปจฺจโย  เยน ตถาคเต
ปรินิพฺพุเต สทฺธมฺโม น จิรฏฺฐิติโก โหตีติ ฯ
     {๕๖.๒}   โก ปน ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน ตถาคเต ปรินิพฺพุเต
สทฺธมฺโม  จิรฏฺฐิติโก  โหตีติ  ฯ  อิธ  กิมิล  ตถาคเต  ปรินิพฺพุเต  ภิกฺขู
ภิกฺขุนิโย   อุปาสกา  อุปาสิกาโย  สตฺถริ  สคารวา  วิหรนฺติ  สปฺปติสฺสา
ธมฺเม  สคารวา  วิหรนฺติ  สปฺปติสฺสา  สงฺเฆ สคารวา วิหรนฺติ สปฺปติสฺสา
สิกฺขาย   สคารวา   วิหรนฺติ   สปฺปติสฺสา  สมาธิสฺมึ  สคารวา  วิหรนฺติ
สปฺปติสฺสา   อปฺปมาเท   สคารวา   วิหรนฺติ   สปฺปติสฺสา   ปฏิสนฺถาเร
สคารวา  วิหรนฺติ  สปฺปติสฺสา  อยํ  โข  กิมิล  เหตุ  อยํ  ปจฺจโย เยน
ตถาคเต ปรินิพฺพุเต สทฺธมฺโม จิรฏฺฐิติโก โหตีติ ฯ
     [๕๗]   สตฺตหิ   ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  นจิรสฺเสว
อาสวานํ   ขยา   ฯเปฯ  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหเรยฺย  ฯ  กตเมหิ
สตฺตหิ   อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   สทฺโธ   โหติ  สีลวา  โหติ  พหุสฺสุโต
โหติ   ปฏิสลฺลีโน   โหติ   อารทฺธวิริโย   โหติ  สติมา  โหติ  ปญฺญวา
โหติ   อิเมหิ   โข   ภิกฺขเว   สตฺตหิ   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ
นจิรสฺเสว อาสวานํ ขยา ฯเปฯ สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหเรยฺยาติ ฯ
     [๕๘]   เอกํ  สมยํ  ภควา ภคฺเคสุ วิหรติ สุํสุมารคิเร เภสกลาวเน
มิคทาเย   ฯ   เตน   โข   ปน  สมเยน  อายสฺมา  มหาโมคฺคลฺลาโน
มคเธสุ   กลฺลวาลมุตฺตคาเม   จปลายมาโน  นิสินฺโน  โหติ  ฯ  อทฺทสา
โข   ภควา  ทิพฺเพน  จกฺขุนา  วิสุทฺเธน  อติกฺกนฺตมานุสเกน  อายสฺมนฺตํ
มหาโมคฺคลฺลานํ  มคเธสุ  กลฺลวาลมุตฺตคาเม  จปลายมานํ  นิสินฺนํ  ทิสฺวา
เสยฺยถาปิ  นาม  พลวา  ปุริโส  สมฺมิญฺชิตํ  วา  พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ
วา   พาหํ   สมฺมิญฺเชยฺย  เอวเมว  ภคฺเคสุ  สุํสุมารคิเร  เภสกลาวเน
มิคทาเย     อนฺตรหิโต    มคเธสุ    กลฺลวาลมุตฺตคาเม    อายสฺมโต
มหาโมคฺคลฺลานสฺส    ปมุเข    ปาตุรโหสิ    นิสีทิ   ภควา   ปญฺญตฺเต
อาสเน นิสชฺช โข ภควา อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เอตทโวจ
     {๕๘.๑}   จปลายสิ   โน  ตฺวํ  โมคฺคลฺลาน  จปลายสิ  โน  ตฺวํ
โมคฺคลฺลานาติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเต  ฯ  ตสฺมาติห  โมคฺคลฺลาน  ยถาสญฺญิสฺส
เต  วิหรโต  ตํ  มิทฺธํ  โอกฺกมติ ตํ สญฺญํ มนสิกเรยฺยาสิ ๑- ตํ สญฺญํ พหุลํ
กเรยฺยาสิ ๒- ฐานํ โข ปเนตํ วิชฺชติ ยนฺเต เอวํ วิหรโต ตํ มิทฺธํ ปหีเยถ
     {๕๘.๒}   โน เจ เต เอวํ วิหรโต ตํ มิทฺธํ ปหีเยถ ตโต ตฺวํ โมคฺคลฺลาน
ยถาสุตํ   ยถาปริยตฺตํ   ธมฺมํ  เจตสา  อนุวิตกฺเกยฺยาสิ  อนุวิจาเรยฺยาสิ
@เชิงอรรถ:  ม. มา มนสากาสิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. มา พหุลมกาสิ ฯ
มนสานุเปกฺเขยฺยาสิ   ฐานํ   โข  ปเนตํ  วิชฺชติ  ยนฺเต  เอวํ  วิหรโต
ตํ มิทฺธํ ปหีเยถ
     {๕๘.๓}   โน  เจ  เต  เอวํ  วิหรโต  ตํ มิทฺธํ ปหีเยถ ตโต ตฺวํ
โมคฺคลฺลาน    ยถาสุตํ    ยถาปริยตฺตํ    ธมฺมํ    วิตฺถาเรน   สชฺฌายํ
กเรยฺยาสิ ฐานํ โข ปเนตํ วิชฺชติ ยนฺเต เอวํ วิหรโต ตํ มิทฺธํ ปหีเยถ
     {๕๘.๔}   โน  เจ  เต  เอวํ  วิหรโต  ตํ มิทฺธํ ปหีเยถ ตโต ตฺวํ
โมคฺคลฺลาน   อุโภ   กณฺณโสตานิ   อาวิเชยฺยาสิ  ๑-  ปาณินา  คตฺตานิ
อนุมชฺเชยฺยาสิ ฐานํ โข ปเนตํ วิชฺชติ ยนฺเต เอวํ วิหรโต ตํ มิทฺธํ ปหีเยถ
     {๕๘.๕}   โน  เจ  เต  เอวํ  วิหรโต  ตํ มิทฺธํ ปหีเยถ ตโต ตฺวํ
โมคฺคลฺลาน    อุฏฺฐายาสนา    อุทเกน    อกฺขีนิ   อนุมชฺชิตฺวา   ทิสา
อนุวิโลเกยฺยาสิ    นกฺขตฺตานิ    ตารกรูปานิ    อุลฺโลเกยฺยาสิ    ฐานํ
โข ปเนตํ วิชฺชติ ยนฺเต เอวํ วิหรโต ตํ มิทฺธํ ปหีเยถ
     {๕๘.๖}   โน  เจ  เต  เอวํ  วิหรโต  ตํ มิทฺธํ ปหีเยถ ตโต ตฺวํ
โมคฺคลฺลาน    อาโลกสญฺญํ   มนสิกเรยฺยาสิ   ทิวาสญฺญํ   อธิฏฺฐเหยฺยาสิ
ยถา  ทิวา  ตถา  รตฺตึ  ยถา  รตฺตึ  ตถา ทิวา อิติ วิวเฏน ๒- เจตสา
อปริโยนทฺเธน   สปฺปภาสํ  จิตฺตํ  ภาเวยฺยาสิ  ฐานํ  โข  ปเนตํ  วิชฺชติ
ยนฺเต เอวํ วิหรโต ตํ มิทฺธํ ปหีเยถ
     {๕๘.๗}   โน  เจ  เต  เอวํ  วิหรโต  ตํ มิทฺธํ ปหีเยถ ตโต ตฺวํ
โมคฺคลฺลาน    ปจฺฉาปุเรสญฺญี    จงฺกมํ    อธิฏฺฐเหยฺยาสิ   อนฺโตคเตหิ
อินฺทฺริเยหิ  อพหิคเตน  มานเสน  ฐานํ  โข  ปเนตํ  วิชฺชติ  ยนฺเต เอวํ
วิหรโต ตํ มิทฺธํ ปหีเยถ
     {๕๘.๘}   โน เจ เต เอวํ วิหรโต ตํ มิทฺธํ ปหีเยถ ตโต ตฺวํ โมคฺคลฺลาน
@เชิงอรรถ:  ม. อาวิญฺเฉยฺยาสิ ฯ
ทกฺขิเณน  ปสฺเสน  สีหเสยฺยํ  กปฺเปยฺยาสิ  ปาเทน  ๑-  ปาทํ อจฺจาธาย
สโต   สมฺปชาโน   อุฏฺฐานสญฺญํ   มนสิกริตฺวา   ปฏิพุทฺเธเนว  ๒-  เต
โมคฺคลฺลาน   ขิปฺปญฺเญว   ปจฺจุฏฺฐาตพฺพํ   น  เสยฺยสุขํ  น  ปสฺสสุขํ  น
มิทฺธสุขํ อนุยุตฺโต วิหริสฺสามีติ เอวญฺหิ เต โมคฺคลฺลาน สิกฺขิตพฺพํ ฯ
     {๕๘.๙}   ตสฺมาติห  โมคฺคลฺลาน  เอวํ  สิกฺขิตพฺพํ  น  อุจฺจาโสณฺฑํ
ปคฺคเหตฺวา    กุลานิ    อุปสงฺกมิสฺสามีติ   เอวญฺหิ   เต   โมคฺคลฺลาน
สิกฺขิตพฺพํ   สเจ   โมคฺคลฺลาน   ภิกฺขุ  อุจฺจาโสณฺฑํ  ปคฺคเหตฺวา  กุลานิ
อุปสงฺกมติ   สนฺติ  หิ  โมคฺคลฺลาน  กุเลสุ  กิจฺจกรณียานิ  เยน  มนุสฺสา
อาคตํ  ภิกฺขุํ  น  มนสิกโรนฺติ  ตตฺร  ภิกฺขุสฺส เอวํ โหติ โก สุ นาม ทานิ
มํ   อิมสฺมึ   กุเล   ปริภินฺทิ   วิรตฺตรูปาทานีเม  มยิ  มนุสฺสาติ  อิติสฺส
อลาเภน   มงฺกุภาโว  มงฺกุภูตสฺส  อุทฺธจฺจํ  อุทฺธตสฺส  อสํวโร  อสํวุตสฺส
อารา จิตฺตํ สมาธิมฺหา
     {๕๘.๑๐}   ตสฺมาติห  โมคฺคลฺลาน  เอวํ  สิกฺขิตพฺพํ  น วิคฺคาหิกกถํ
กเถสฺสามีติ  เอวญฺหิ  เต  โมคฺคลฺลาน  สิกฺขิตพฺพํ วิคฺคาหิกาย โมคฺคลฺลาน
กถาย  สติ  กถาพาหุลฺลํ  ปาฏิกงฺขํ  กถาพาหุลฺเล  สติ  อุทฺธจฺจํ อุทฺธตสฺส
อสํวโร  อสํวุตสฺส  อารา  จิตฺตํ  สมาธิมฺหา  นาหํ โมคฺคลฺลาน สพฺเพเหว
สํสคฺคํ   วณฺณยามิ   น   ปนาหํ   โมคฺคลฺลาน   สพฺเพเหว   สํสคฺคํ  น
วณฺณยามิ    สคหฏฺฐปพฺพชิเตหิ    โข   อหํ   โมคฺคลฺลาน   สํสคฺคํ   น
วณฺณยามิ  ยานิ  จ  โข  ตานิ  เสนาสนานิ  อปฺปสทฺทานิ  อปฺปนิคฺโฆสานิ
วิชนวาตานิ      มนุสฺสราหเสยฺยกานิ      ๓-     ปฏิสลฺลานสารุปฺปานิ
@เชิงอรรถ:  ม. ปาเท ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. ปฏิพุทฺเธน จ ฯ    ม. มนุสฺสราหสฺเสยฺยกานิ ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ
ตถารูเปหิ เสนาสเนหิ สํสคฺคํ วณฺณยามีติ ฯ
     {๕๘.๑๑}   เอวํ   วุตฺเต   อายสฺมา  มหาโมคฺคลฺลาโน  ภควนฺตํ
เอตทโวจ  กิตฺตาวตา  นุ  โข  ภนฺเต ภิกฺขุ สงฺขิตฺเตน ตณฺหาสงฺขยวิมุตฺโต
โหติ       อจฺจนฺตนิฏฺโฐ      อจฺจนฺตโยคกฺเขมี      อจฺจนฺตพฺรหฺมจารี
อจฺจนฺตปริโยสาโน เสฏฺโฐ เทวมนุสฺสานนฺติ ฯ
     {๕๘.๑๒}   อิธ  โมคฺคลฺลาน  ภิกฺขุโน  สุตํ  โหติ  สพฺเพ  ธมฺมา
นาลํ   อภินิเวสายาติ   เอวญฺเจตํ   โมคฺคลฺลาน   ภิกฺขุโน   สุตํ  โหติ
สพฺเพ  ธมฺมา  นาลํ  อภินิเวสายาติ  โส  สพฺพํ  ธมฺมํ  อภิชานาติ  สพฺพํ
ธมฺมํ   อภิญฺญาย   สพฺพํ   ธมฺมํ   ปริชานาติ   สพฺพํ   ธมฺมํ   ปริญฺญาย
ยงฺกิญฺจิ  เวทนํ  เวทิยติ  สุขํ  วา  ทุกฺขํ  วา  อทุกฺขมสุขํ  วา โส ตาสุ
เวทนาสุ   อนิจฺจานุปสฺสี   วิหรติ   วิราคานุปสฺสี   วิหรติ  นิโรธานุปสฺสี
วิหรติ   ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี   วิหรติ   โส  ตาสุ  เวทนาสุ  อนิจฺจานุปสฺสี
วิหรนฺโต     วิราคานุปสฺสี     วิหรนฺโต     นิโรธานุปสฺสี    วิหรนฺโต
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี   วิหรนฺโต   น   จ   ๑-   กิญฺจิ   โลเก  อุปาทิยติ
อนุปาทิยํ    น    ปริตสฺสติ    อปริตสฺสํ    ปจฺจตฺตญฺเญว   ปรินิพฺพายติ
ขีณา   ชาติ   วุสิตํ   พฺรหฺมจริยํ   กตํ   กรณียํ   นาปรํ  อิตฺถตฺตายาติ
ปชานาติ     เอตฺตาวตา    โข    โมคฺคลฺลาน    ภิกฺขุ    สงฺขิตฺเตน
ตณฺหาสงฺขยวิมุตฺโต      โหติ      อจฺจนฺตนิฏฺโฐ      อจฺจนฺตโยคกฺเขมี
อจฺจนฺตพฺรหฺมจารี อจฺจนฺตปริโยสาโน เสฏฺโฐ เทวมนุสฺสานนฺติ ฯ
     [๕๙]   มา  ภิกฺขเว  ปุญฺญานํ  ภายิตฺถ  สุขสฺเสตํ  ภิกฺขเว อธิวจนํ
ยทิทํ  ปุญฺญานนฺติ  ๒-  อภิชานามิ  โข  ปนาหํ  ภิกฺขเว  ทีฆรตฺตํ  [๓]-
อิฏฺฐํ   กนฺตํ   มนาปํ   วิปากํ   ปจฺจนุภูตํ   สตฺต   วสฺสานิ  เมตฺตจิตฺตํ
@เชิงอรรถ:  ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ   สี. ปุญฺญนฺติ ฯ   ม. กตานํ ปุญฺญานํ ทีฆรตฺตํ ฯ
ภาเวสึ   สตฺต  วสฺสานิ  เมตฺตจิตฺตํ  ภาเวตฺวา  สตฺต  สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป
น   ยิมํ   โลกํ   ปุนาคมาสึ   สํวฏฺฏมาเน   สุทาหํ   ภิกฺขเว   โลเก
อาภสฺสรูปโค โหมิ วิวฏฺฏมาเน โลเก สุญฺญํ พฺรหฺมวิมานํ อุปปชฺชามิ
     {๕๙.๑}   ตตฺร สุทํ ภิกฺขเว พฺรหฺมา โหมิ มหาพฺรหฺมา อภิภู อนภิภูโต
อญฺญทตฺถุทโส  วสวตฺตี  ฉตฺตึสกฺขตฺตุํ  โข  ปนาหํ  ภิกฺขเว  สกฺโก  อโหสึ
เทวานมินฺโท  อเนกสตกฺขตฺตุํ  ราชา  อโหสึ  จกฺกวตฺตี ธมฺมิโก ธมฺมราชา
จาตุรนฺโต     วิชิตาวี     ชนปทตฺถาวริยปฺปตฺโต    สตฺตรตนสมนฺนาคโต
ตสฺส  มยฺหํ  ภิกฺขเว  อิมานิ  สตฺต  รตนานิ  อเหสุํ  เสยฺยถีทํ  จกฺกรตนํ
หตฺถิรตนํ   อสฺสรตนํ   มณิรตนํ   อิตฺถีรตนํ  คหปติรตนํ  ปรินายกรตนเมว
สตฺตมํ  ปโรสหสฺสํ  โข  ปน  เม  ภิกฺขเว  ปุตฺตา อเหสุํ สูรา วีรงฺครูปา
ปรเสนปฺปมทฺทนา   โส   อิมํ   ปฐวึ  สาครปริยนฺตํ  อทณฺเฑน  อสตฺเถน
ธมฺเมน อภิวิชิย อชฺฌาวสินฺติ ฯ
         ปสฺส ปุญฺญานํ วิปากํ          กุสลานํ สุเขสินํ
         เมตฺตจิตฺตํ วิภาเวตฺวา          สตฺต วสฺสานิ ภิกฺขโว
         สตฺต สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป      น ยิมํ โลกํ ปุนาคมึ
         สํวฏฺฏมาเน โลกมฺหิ            โหมิ อาภสฺสรูปโค
         วิวฏฺฏมาเน โลกมฺหิ            สุญฺญพฺรหฺมูปโค อหุํ
         สตฺตกฺขตฺตุํ มหาพฺรหฺมา     วสวตฺตี ตทา อหุํ
         ฉตฺตึสกฺขตฺตุํ เทวินฺโท        เทวรชฺชมการยึ
         จกฺกวตฺตี อหุํ ราชา             ชมฺพูสณฺฑสฺส อิสฺสโร ฯ
         มุทฺธาภิสิตฺโต ๑- ขตฺติโย    มนุสฺสาธิปตี อหุํ
         อทณฺเฑน อสตฺเถน            วิเชยฺย ปฐวึ อิมํ
         อสาหเสน ธมฺเมน               สเมน มนุสาสิ ตํ
         ธมฺเมน รชฺชํ กาเรตฺวา         อสฺมึ ปฐวิมณฺฑเล
         มหทฺธเน มหาโภเค             อฑฺเฒ อชายิสํ ๒- กุเล
         สพฺพกาเมหิ สมฺปนฺเน         รตเนหิ จ สตฺตหิ
         พุทฺธา สงฺคาหกา โลเก       เตหิ เอตํ สุเทสิตํ
         เอส เหตุ มหนฺตสฺส             ปุถโพฺย เยน วุจฺจติ ๓-
         ปหุตวิตฺตูปกรโณ              ราชา โหมิ ปตาปวา
         อิทฺธิมา ยสวา โหมิ             ชมฺพูสณฺฑสฺส อิสฺสโร ฯ
         โก สุตฺวา นปฺปสีเทยฺย         อปิ กณฺหาภิชาติโย
         ตสฺมา หิ อตฺตกาเมน           มหตฺตมภิกงฺขตา
         สทฺธมฺโม ครุกาตพฺโพ         สรํ พุทฺธานสาสนนฺติ ฯ
     [๖๐]   อถโข  ภควา  ปุพฺพณฺหสมยํ  นิวาเสตฺวา  ปตฺตจีวรมาทาย
เยน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   คหปติสฺส   นิเวสนํ   เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา
ปญฺญตฺเต   อาสเน   นิสีทิ  ฯ  เตน  โข  ปน  สมเยน  อนาถปิณฺฑิกสฺส
คหปติสฺส   นิเวสเน   มนุสฺสา   อุจฺจาสทฺทา   มหาสทฺทา   โหนฺติ   ฯ
อถโข     อนาถปิณฺฑิโก     คหปติ     เยน    ภควา    เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ
@เชิงอรรถ:  สี. มุทฺธาวสิตฺโต ฯ   ม. อชายิหํ ฯ    ม. ปถโพฺย เม น วิปชฺชติ ฯ
นิสินฺนํ   โข   อนาถปิณฺฑิกํ   คหปตึ   ภควา   เอตทโวจ   กึ  นุ  เต
คหปติ  นิเวสเน  มนุสฺสา  อุจฺจาสทฺทา  มหาสทฺทา  เกวฏฺโฏ  ๑- มญฺเญ
มจฺเฉ  วิโลเปตีติ  ๒-  ฯ  อยํ  ภนฺเต  สุชาตา  ฆรสุณฺหา  อฑฺฒา กุลา
อานีตา   สา   เนว   สสฺสุํ   อาทิยติ  น  สสฺสุรํ  อาทิยติ  น  สามิกํ
อาทิยติ  ภควนฺตมฺปิ  น  สกฺกโรติ  น  ครุกโรติ  น มาเนติ น ปูเชตีติ ฯ
อถโข   ภควา   สุชาตํ  ฆรสุณฺหํ  อามนฺเตสิ  เอหิ  สุชาเตติ  ฯ  เอวํ
ภนฺเตติ   โข   สุชาตา   ฆรสุณฺหา  ภควโต  ปฏิสฺสุณิตฺวา  เยน  ภควา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
     {๖๐.๑}   เอกมนฺตํ  นิสินฺนํ  โข  สุชาตํ  ฆรสุณฺหํ ภควา เอตทโวจ
สตฺต  โข  อิมา  สุชาเต ปุริสสฺส ภริยา กตมา สตฺต วธสมา โจรสมา ๓-
อยฺยสมา  มาตุสมา  ๔-  ภคินิสมา  สขีสมา  ทาสีสมา  อิมา โข สุชาเต
สตฺต   ปุริสสฺส   ภริยา   ตาสํ  ตฺวํ  กตมาติ  ฯ  นาหํ  ภนฺเต  อิมสฺส
ภควตา   สงฺขิตฺเตน  ภาสิตสฺส  วิตฺถาเรน  อตฺถํ  อาชานามิ  สาธุ  เม
ภนฺเต  ภควา  ตถา  ธมฺมํ  เทเสตุ  ยถาหํ  อิมสฺส  ภควตา  สงฺขิตฺเตน
ภาสิตสฺส   วิตฺถาเรน  อตฺถํ  อาชาเนยฺยนฺติ  ฯ  เตนหิ  สุชาเต  สุณาหิ
สาธุกํ  มนสิกโรหิ  ภาสิสฺสามีติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  โข สุชาตา ฆรสุณฺหา
ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ ภควา เอตทโวจ
               ปทุฏฺฐจิตฺตา อหิตานุกมฺปินี
               อญฺเญสุ รตฺตา อติมญฺญเต ปตึ
               ธเนน กีตสฺส วธาย อุสฺสุกา
@เชิงอรรถ:  เกวฏฺฏา ฯ    ม. มจฺฉวิโลเปติ ฯ    วธกสมา โจรีสมา ฯ   ม. มาตาสมา ฯ
               ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา
               วธกา ๑- จ ภริยาติ จ สา ปวุจฺจติ ฯ
               ยํ อิตฺถิยา วินฺทติ สามิโก ธนํ
               สิปฺปํ วณิชฺชญฺจ กสิมธิฏฺฐหิ ๒-
               อปฺปมฺปิ ตสฺมา ๓- อปหาตุมิจฺฉติ
               ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา
               โจรา ๔- จ ภริยาติ จ สา ปวุจฺจติ ฯ
               อกมฺมกามา อลสา มหคฺฆสา
               ผรุสา จ จณฺฑี จ ๕- ทุรุตฺตวาทินี
               อุฏฺฐายกานํ อภิภุยฺย วตฺตติ
               ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา
               อยฺยา จ ภริยาติ จ สา ปวุจฺจติ ฯ
               ยา สพฺพทา โหติ หิตานุกมฺปินี
               มาตาว ปุตฺตํ อนุรกฺขเต ปตึ
               ตโต ธนํ สมฺภตมสฺส รกฺขติ
               ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา
               มาตา จ ภริยาติ จ สา ปวุจฺจติ ฯ
               ยถาปิ เชฏฺฐา ภคินี กนิฏฺฐา ๖-
               สคารวา โหติ สกมฺหิ สามิเก
               หิรีมนา ภตฺตุวสานุวตฺตินี
@เชิงอรรถ:  ม. วธา ฯ  ม. กสึ อธิฏฺฐหํ ฯ  ม. ตสฺส ฯ  ม. โจรี ฯ  ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ
@ ม. กนิฏฺฐกา ฯ
               ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา
               ภคินี จ ภริยาติ จ สา ปวุจฺจติ ฯ
               ยาจีธ ทิสฺวาน ปตึ ปโมทติ
               สขี สขารํว จิรสฺสมาคตํ
               โกเลยฺยกา สีลวตี ปติพฺพตา
               ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา
               สขี จ ภริยาติ จ สา ปวุจฺจติ ฯ
               อกฺกุทฺธสนฺตา วธทณฺฑตชฺชิตา
               อรุทฺธจิตฺตา ปติโน ติติกฺขติ
               อกฺโกธนา ภตฺตุวสานุวตฺตินี
               ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา
               ทาสี จ ภริยาติ จ สา ปวุจฺจติ ฯ
               ยาจีธ ภริยา วธกาติ วุจฺจติ
               โจรี จ อยฺยาติ จ สา ปวุจฺจติ
               ทุสฺสีลรูปา ผรุสา อนาทรา
               กายสฺส เภทา นิรยํ วชนฺติ ตา ฯ
               ยาจีธ มาตา ภคินี สขี ๑- จ
               ทาสี จ ภริยาติ จ สา ปวุจฺจติ
               สีเล ฐิตตฺตา จิรรตฺตสํวุตา
               กายสฺส เภทา สุคตึ วชนฺติ ตาติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. สขีติ จ ฯ
     อิมานิ  โข  สุชาเต  สตฺต  ปุริสสฺส  ภริยา  ตาสํ  ตฺวํ กตมาติ ฯ
อชฺชตคฺเค มํ ภนฺเต ภควา ทาสีสมํ สามิกสฺส ภริยํ ธาเรตูติ ฯ
     [๖๑]   สตฺติเม  ภิกฺขเว  ธมฺมา  สปตฺตกนฺตา  สปตฺตการณา โกธนํ
อาคจฺฉนฺติ  อิตฺถึ  วา  ปุริสํ  วา  ฯ  กตเม  สตฺต  อิธ ภิกฺขเว สปตฺโต
สปตฺตสฺส   เอวํ   อิจฺฉติ   อโห   วตายํ  ทุพฺพณฺโณ  อสฺสาติ  ตํ  กิสฺส
เหตุ   น   ภิกฺขเว   สปตฺโต   สปตฺตสฺส  วณฺณวตาย  นนฺทติ  โกธโนยํ
ภิกฺขเว   ปุริสปุคฺคโล   โกธาภิภูโต   โกธปเรโต  กิญฺจาปิ  โส  โหติ
สุนฺหาโต    สุวิลิตฺโต    กปฺปิตเกสมสฺสุ    โอทาตวตฺถวาสโน   อถโข
โส   ทุพฺพณฺโณ   จ   โหติ  โกธาภิภูโต  อยํ  ภิกฺขเว  ปฐโม  ธมฺโม
สปตฺตกนฺโต สปตฺตการโณ ๑- โกธนํ อาคจฺฉติ อิตฺถึ วา ปุริสํ วา ฯ
     {๖๑.๑}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  สปตฺโต  สปตฺตสฺส เอวํ อิจฺฉติ อโห
วตายํ  ทุกฺขํ  สเยยฺยาติ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  น  ภิกฺขเว  สปตฺโต สปตฺตสฺส
สุขเสยฺยาย    นนฺทติ   โกธโนยํ   ภิกฺขเว   ปุริสปุคฺคโล   โกธาภิภูโต
โกธปเรโต   กิญฺจาปิ   โส   ปลฺลงฺเก   เสติ  โคนกตฺถเต  ปฏิกตฺถเต
ปฏลิกตฺถเต           กทลิมิคปวรปจฺจตฺถรเณ           สอุตฺตรจฺฉเท
อุภโตโลหิตกูปธาเน    อถโข    โส   ทุกฺขญฺเญว   เสติ   โกธาภิภูโต
อยํ    ภิกฺขเว   ทุติโย   ธมฺโม   สปตฺตกนฺโต   สปตฺตการโณ   โกธนํ
อาคจฺฉติ อิตฺถึ วา ปุริสํ วา ฯ
     {๖๑.๒}   ปุน    จปรํ   ภิกฺขเว   สปตฺโต   สปตฺตสฺส   เอวํ
อิจฺฉติ    อโห   วตายํ   น   ปจุรตฺโถ   อสฺสาติ   ตํ   กิสฺส   เหตุ
น      ภิกฺขเว     สปตฺโต     สปตฺตสฺส     ปจุรตฺถตาย     นนฺทติ
@เชิงอรรถ:  ม. สปตฺตกรโณ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
โกธโนยํ     ภิกฺขเว     ปุริสปุคฺคโล     โกธาภิภูโต     โกธปเรโต
อนตฺถํปิ     คเหตฺวา    อตฺโถ    เม    คหิโตติ    มญฺญติ    อตฺถํปิ
คเหตฺวา    อนตฺโถ    เม    คหิโตติ    มญฺญติ    ตสฺสิเม    ธมฺมา
อญฺญมญฺญวิปจฺจนีกา      คหิตา      ทีฆรตฺตํ      อหิตาย     ทุกฺขาย
สํวตฺตนฺติ   โกธาภิภูตสฺส   อยํ   ภิกฺขเว   ตติโย   ธมฺโม  สปตฺตกนฺโต
สปตฺตการโณ โกธนํ อาคจฺฉติ อิตฺถึ วา ปุริสํ วา ฯ
     {๖๑.๓}   ปุน   จปรํ  ภิกฺขเว  สปตฺโต  สปตฺตสฺส  เอวํ  อิจฺฉติ
อโห  วตายํ  น  โภควา  อสฺสาติ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  น  ภิกฺขเว สปตฺโต
สปตฺตสฺส    โภควตาย    นนฺทติ    โกธนสฺส   ภิกฺขเว   ปุริสปุคฺคลสฺส
โกธาภิภูตสฺส  โกธปเรตสฺส  เยปิสฺส  เต โหนฺติ โภคา อุฏฺฐานวิริยาธิคตา
พาหาพลปริจิตา   เสทาวกฺขิตฺตา   ธมฺมิกา   ธมฺมลทฺธา  เตปิ  ราชาโน
ราชโกสํ   ปเวเสนฺติ   โกธาภิภูตสฺส   อยํ   ภิกฺขเว   จตุตฺโถ  ธมฺโม
สปตฺตกนฺโต สปตฺตการโณ โกธนํ อาคจฺฉติ อิตฺถึ วา ปุริสํ วา ฯ
     {๖๑.๔}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  สปตฺโต  สปตฺตสฺส เอวํ อิจฺฉติ อโห
วตายํ  น  ยสวา  อสฺสาติ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  น ภิกฺขเว สปตฺโต สปตฺตสฺส
ยสวตาย    นนฺทติ    โกธโนยํ    ภิกฺขเว   ปุริสปุคฺคโล   โกธาภิภูโต
โกธปเรโต   โยปิสฺส   โหติ   ยโส   อปฺปมาทาธิคโต   ตมฺหาปิ  ธํสติ
โกธาภิภูโต   อยํ   ภิกฺขเว  ปญฺจโม  ธมฺโม  สปตฺตกนฺโต  สปตฺตการโณ
โกธนํ อาคจฺฉติ อิตฺถึ วา ปุริสํ วา ฯ
     {๖๑.๕}   ปุน จปรํ ภิกฺขเว สปตฺโต สปตฺตสฺส เอวํ อิจฺฉติ อโห วตายํ
น   มิตฺตวา   อสฺสาติ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  น  ภิกฺขเว  สปตฺโต  สปตฺตสฺส
มิตฺตวตาย    นนฺทติ    โกธโนยํ   ภิกฺขเว   ปุริสปุคฺคโล   โกธาภิภูโต
โกธปเรโต    เยปิสฺส    เต    โหนฺติ   มิตฺตามจฺจา   ญาติสาโลหิตา
เตปิ  อารกา  ตํ  ปริวชฺเชนฺติ  โกธาภิภูตํ  อยํ  ภิกฺขเว  ฉฏฺโฐ  ธมฺโม
สปตฺตกนฺโต สปตฺตการโณ โกธนํ อาคจฺฉติ อิตฺถึ วา ปุริสํ วา ฯ
     {๖๑.๖}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  สปตฺโต  สปตฺตสฺส เอวํ อิจฺฉติ อโห
วตายํ   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ   ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ
อุปปชฺเชยฺยาติ   ตํ   กิสฺส   เหตุ   น   ภิกฺขเว   สปตฺโต   สปตฺตสฺส
สุคติคมเนน    นนฺทติ   โกธโนยํ   ภิกฺขเว   ปุริสปุคฺคโล   โกธาภิภูโต
โกธปเรโต   กาเยน   ทุจฺจริตํ   จรติ  วาจาย  ทุจฺจริตํ  จรติ  มนสา
ทุจฺจริตํ   จรติ   โส   กาเยน   ทุจฺจริตํ   จริตฺวา   วาจาย  ทุจฺจริตํ
จริตฺวา   มนสา   ทุจฺจริตํ  จริตฺวา  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  อปายํ
ทุคฺคตึ    วินิปาตํ    นิรยํ    อุปปชฺชติ    โกธาภิภูโต   อยํ   ภิกฺขเว
สตฺตโม   ธมฺโม   สปตฺตกนฺโต   สปตฺตการโณ   โกธนํ  อาคจฺฉติ  อิตฺถึ
วา  ปุริสํ  วาติ  ๑-  ฯ  อิเม  โข  ภิกฺขเว  สตฺต  ธมฺมา สปตฺตกนฺตา
สปตฺตการณา โกธนํ อาคจฺฉนฺติ อิตฺถึ วา ปุริสํ วาติ ฯ
         โกธโน ทุพฺพณฺโณ โหติ     อโถ ทุกฺขมฺปิ เสติ โส
         อโถ อตฺถํ คเหตฺวาน           อนตฺถํ ปฏิปชฺชติ ๒-
         ตโต กาเยน วาจาย             วธํ กตฺวาน โกธโน
         โกธาภิภูโต ปุริโส              ธนชานึ นิคจฺฉติ
@เชิงอรรถ:  ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ    ม. อธิปชฺชติ ฯ
         โกธสมฺมทสมฺมตฺโต           อายสกฺขํ ๑- นิคจฺฉติ
         ญาติมิตฺตา สุหชฺชา จ         ปริวชฺเชนฺติ โกธนํ ฯ
         อนตฺถชนโน โกโธ            โกโธ จิตฺตปฺปโกปโน
         ภยมนฺตรโต ชาตํ                ตํ ชโน นาวพุชฺฌติ ฯ
         กุทฺโธ อตฺถํ น ชานาติ         กุทฺโธ ธมฺมํ น ปสฺสติ
         อนฺธตมํ ตทา โหติ              ยํ โกโธ สหเต นรํ ฯ
         ยํ กุทฺโธ อุปโรเธติ              สุกรํ วิย ทุกฺกรํ
         ปจฺฉา โส วิคเต โกเธ          อคฺคิทฑฺโฒว ตปฺปติ ฯ
         ทุมฺมงฺกุยํ ปฐมํ ทสฺเสติ ๒-  ธูมคฺคิมิว ๓- ปาวโก
         ยโต ปตายตี โกโธ              เยน กุชฺฌนฺติ มาณวา ฯ
         นาสฺส หิรี น โอตฺตปฺปํ        น วาโจ โหติ คารโว
         โกเธน อภิภูตสฺส                น ทีปํ โหติ กิญฺจินํ ฯ
         ตปนียานิ กมฺมานิ               ยานิ ธมฺเมหิ อารกา
         ตานิ อาโรจยิสฺสามิ             ตํ สุณาถ ยถากถํ ฯ
         กุทฺโธ หิ ปิตรํ หนฺติ            หนฺติ กุทฺโธ สมาตรํ
         กุทฺโธ หิ พฺราหฺมณํ หนฺติ    หนฺติ กุทฺโธ ปุถุชฺชนํ ฯ
         ยาย มาตุ ภโต โปโส          อิมํ โลกํ อเวกฺขติ
         ตมฺปิ ปาณททึ สนฺตึ           หนฺติ กุทฺโธ ปุถุชฺชโน ฯ
         อตฺตูปมา หิ เต สตฺตา          อตฺตา หิ ปรมํ ๔- ปิโย
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อายสกฺยํ ฯ    ม. ปทสฺเสติ ฯ    ม. ธูมํ ธูมีว ฯ   ม. ปรโม ฯ
         หนฺติ กุทฺโธ ปุถุตฺตานํ        นานารูเปสุ มุจฺฉิโต
         อสินา หนฺติ อตฺตานํ           วิสํ ขาทนฺติ มุจฺฉิตา
         รชฺชุยา พทฺธา มิยฺยนฺติ ๑-    ปพฺพตามปิ กนฺทเร ฯ
         ภูตหจฺจานิ ๒- กมฺมานิ        อตฺตมารณิยานิ จ
         กโรนฺตา นาวพุชฺฌนฺติ        โกธชาโต ปราภโว ฯ
         อิตายํ โกธรูเปน                  มจฺจุปาโส คุหาสโย
         ตํ ทเมน สมุจฺฉินฺเท             ปญฺญาวิริเยน ทิฏฺฐิยา
         เอกเมกํ ๓- อกุสลํ               สมุจฺฉินฺเทถ ปณฺฑิโต ฯ
         ตเถว ธมฺเม สิกฺเขถ             มา โน ทุมฺมงฺกุยํ อหุ ฯ
         วีตโกธา อนายาสา              วีตโลภา อนุสฺสุกา
         ทนฺตา โกธํ ปหตฺวาน          ปรินิพฺพสฺสถนาสวาติ  ๔- ฯ
                   อพฺยากตวคฺโค ปฐโม ฯ
                              ตสฺสุทฺทานํ
         อพฺยากโต ปุริสคติ              ติสฺสสีหรกฺขิตปญฺจมํ ๕-
         ตตฺรวตมํ กิมฺมิโล ๖-           สตฺตภริยาย โกธนา ๗- ฯ
                    ------------
                    มหาวคฺโค ทุติโย
     [๖๒]   หิโรตฺตปฺเป  ภิกฺขเว  อสติ  หิโรตฺตปฺปวิปนฺนสฺส  หตูปนิโส
โหติ     อินฺทฺริยสํวโร    อินฺทฺริยสํวเร    อสติ    อินฺทฺริยสํวรวิปนฺนสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. พชฺฌ มียนฺติ ฯ    ม. ภูนหจฺจานิ ฯ    ม. ยถา เมตํ ฯ   ม. ปรินิพฺพนฺติ
@อนาสวาติ ฯ ยุ. ปรินิพฺพึสุ อนาสวา ฯ    ม. ติสฺส สีห อรกฺขิยํ ฯ
@ ม. กิมิลํ สตฺต ปจาลา ฯ    ม. เมตฺตา ภริยา โกเธกาทสาติ ฯ
หตูปนิสํ    โหติ   สีลํ   สีเล   อสติ   สีลวิปนฺนสฺส   หตูปนิโส   โหติ
สมฺมาสมาธิ       สมฺมาสมาธิสฺมึ       อสติ      สมฺมาสมาธิวิปนฺนสฺส
หตูปนิสํ        โหติ       ยถาภูตญาณทสฺสนํ       ยถาภูตญาณทสฺสเน
อสติ    ยถาภูตญาณทสฺสนวิปนฺนสฺส    หตูปนิโส    โหติ   นิพฺพิทาวิราโค
นิพฺพิทาวิราเค     อสติ     นิพฺพิทาวิราควิปนฺนสฺส     หตูปนิสํ    โหติ
วิมุตฺติญาณทสฺสนํ    เสยฺยถาปิ    ภิกฺขเว    รุกฺโข   สาขาปลาสวิปนฺโน
ตสฺส   ปปฺปฏิกาปิ   ปาริปูรึ   น   คจฺฉติ   ตโจปิ   เผคฺคุปิ   สาโรปิ
น   ปาริปูรึ   คจฺฉติ   เอวเมว   โข   ภิกฺขเว   หิโรตฺตปฺเป   อสติ
หิโรตฺตปฺปวิปนฺนสฺส     หตูปนิโส     โหติ     อินฺทฺริยสํวโร     ฯเปฯ
วิมุตฺติญาณทสฺสนํ ฯ
     {๖๒.๑}   หิโรตฺตปฺเป    ภิกฺขเว    สติ   หิโรตฺตปฺปสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺโน      โหติ      อินฺทฺริยสํวโร     อินฺทฺริยสํวเร     สติ
อินฺทฺริยสํวรสมฺปนฺนสฺส     อุปนิสสมฺปนฺนํ    โหติ    สีลํ    สีเล    สติ
สีลสมฺปนฺนสฺส         อุปนิสสมฺปนฺโน        โหติ        สมฺมาสมาธิ
สมฺมาสมาธิสฺมึ       สติ      สมฺมาสมาธิสมฺปนฺนสฺส      อุปนิสสมฺปนฺนํ
โหติ         ยถาภูตญาณทสฺสนํ        ยถาภูตญาณทสฺสเน        สติ
ยถาภูตญาณทสฺสนสมฺปนฺนสฺส            อุปนิสสมฺปนฺโน           โหติ
นิพฺพิทาวิราโค      นิพฺพิทาวิราเค      สติ     นิพฺพิทาวิราคสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺนํ    โหติ   วิมุตฺติญาณทสฺสนํ   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว   รุกฺโข
สาขาปลาสสมฺปนฺโน    ตสฺส    ปปฺปฏิกาปิ    ปาริปูรึ   คจฺฉติ   ตโจปิ
เผคฺคุปิ   สาโรปิ  ปาริปูรึ  คจฺฉติ  เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  หิโรตฺตปฺเป
สติ     หิโรตฺตปฺปสมฺปนฺนสฺส    อุปนิสสมฺปนฺโน    โหติ    อินฺทฺริยสํวโร
ฯเปฯ วิมุตฺติญาณทสฺสนนฺติ ฯ
     [๖๓]   เอกํ  สมยํ  ภควา  เวสาลิยํ  วิหรติ อมฺพปาลีวเน ฯ ตตฺร
โข  ภควา  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ  ภิกฺขโวติ  ฯ  ภทนฺเตติ  เต ภิกฺขู ภควโต
ปจฺจสฺโสสุํ   ฯ   ภควา  เอตทโวจ  อนิจฺจา  ภิกฺขเว  สงฺขารา  อธุวา
ภิกฺขเว   สงฺขารา   อนสฺสาสิกา  ภิกฺขเว  สงฺขารา  ยาวญฺจิทํ  ภิกฺขเว
อลเมว สพฺพสงฺขาเรสุ นิพฺพินฺทิตุํ อลํ วิรชฺชิตุํ อลํ วิมุจฺจิตุํ
     {๖๓.๑}   สิเนรุ   ภิกฺขเว   ปพฺพตราชา  จตุราสีติโยชนสหสฺสานิ
อายาเมน   จตุราสีติโยชนสหสฺสานิ   วิตฺถาเรน   จตุราสีติโยชนสหสฺสานิ
มหาสมุทฺเท     อชฺโฌคาโฬฺห     จตุราสีติโยชนสหสฺสานิ    มหาสมุทฺทา
อจฺจุคฺคโต  โหติ  โข  โส  ภิกฺขเว  สมโย  ยํ [๑]- พหูนิ วสฺสานิ พหูนิ
วสฺสสตานิ   พหูนิ   วสฺสสหสฺสานิ   พหูนิ   วสฺสสตสหสฺสานิ   เทโว  น
วสฺสติ  เทเว  โข  ปน  ภิกฺขเว  อวสฺสนฺเต  เยเกจิเม วีชคามภูตคาม-
โอสธีติณวนปฺปตโย  เต  อุสฺสุสฺสนฺติ  วิสฺสุสฺสนฺติ  น  ภวนฺติ เอวํ อนิจฺจา
ภิกฺขเว   สงฺขารา  เอวํ  อธุวา  ภิกฺขเว  สงฺขารา  เอวํ  อนสฺสาสิกา
ภิกฺขเว    สงฺขารา    ยาวญฺจิทํ    ภิกฺขเว   อลเมว   สพฺพสงฺขาเรสุ
นิพฺพินฺทิตุํ อลํ วิรชฺชิตุํ อลํ วิมุจฺจิตุํ
     {๖๓.๒}   โหติ  โข  โส  ภิกฺขเว  สมโย  ยํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส
อทฺธุโน   อจฺจเยน  ทุติโย  สุริโย  ปาตุภวติ  ทุติยสฺส  ภิกฺขเว  สุริยสฺส
ปาตุภาวา   ยากาจิ  กุนฺนทิโย  กุสฺโสพฺภา  ๒-  สพฺพา  ตา  อุสฺสุสฺสนฺติ
วิสฺสุสฺสนฺติ น ภวนฺติ เอวํ อนิจฺจา ภิกฺขเว สงฺขารา ... อลํ วิมุจฺจิตุํ
     {๖๓.๓}   โหติ    โข   โส   ภิกฺขเว   สมโย   ยํ   กทาจิ
กรหจิ        ทีฆสฺส        อทฺธุโน        อจฺจเยน        ตติโย
@เชิงอรรถ:  ม. กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน ฯ   สี. กุสฺสุพฺภา ฯ ม. กุโสพฺภา ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ
สุริโย   ปาตุภวติ   ตติยสฺส   ภิกฺขเว   สุริยสฺส   ปาตุภาวา  ยา  ตา
มหานทิโย   เสยฺยถีทํ   คงฺคา   ยมุนา   อจิรวตี   สรภู   มหี  สพฺพา
ตา   อุสฺสุสฺสนฺติ   วิสฺสุสฺสนฺติ   น   ภวนฺติ   เอวํ   อนิจฺจา   ภิกฺขเว
สงฺขารา ... อลํ วิมุจฺจิตุํ
     {๖๓.๔}   โหติ  โข  โส  ภิกฺขเว  สมโย  ยํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส
อทฺธุโน   อจฺจเยน   จตุตฺโถ   สุริโย   ปาตุภวติ   จตุตฺถสฺส   ภิกฺขเว
สุริยสฺส  ปาตุภาวา  เย  เต มหาสรา ยโต อิมา มหานทิโย สมฺภวนฺติ ๑-
เสยฺยถีทํ  คงฺคา  ยมุนา  อจิรวตี  สรภู  มหี  ๒-  สพฺเพ เต อุสฺสุสฺสนฺติ
วิสฺสุสฺสนฺติ น ภวนฺติ เอวํ อนิจฺจา ภิกฺขเว สงฺขารา ... อลํ วิมุจฺจิตุํ
     {๖๓.๕}   โหติ  โข  โส  ภิกฺขเว  สมโย  ยํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส
อทฺธุโน   อจฺจเยน   ปญฺจโม   สุริโย   ปาตุภวติ   ปญฺจมสฺส   ภิกฺขเว
สุริยสฺส     ปาตุภาวา     โยชนสติกานิปิ     มหาสมุทฺเท     อุทกานิ
โอคจฺฉนฺติ     ทฺวิโยชนสติกานิปิ    ติโยชนสติกานิปิ    จตุโยชนสติกานิปิ
ปญฺจโยชนสติกานิปิ         ฉโยชนสติกานิปิ         สตฺตโยชนสติกานิปิ
มหาสมุทฺเท     อุทกานิ     โอคจฺฉนฺติ     สตฺตตาลมฺปิ    มหาสมุทฺเท
อุทกํ    สณฺฐาติ    ฉตาลมฺปิ    ปญฺจตาลมฺปิ    จตุตาลมฺปิ    ติตาลมฺปิ
ทฺวิตาลมฺปิ      ตาลมตฺตมฺปิ      มหาสมุทฺเท      อุทกํ      สณฺฐาติ
สตฺตโปริสมฺปิ      มหาสมุทฺเท      อุทกํ      สณฺฐาติ     ฉโปริสมฺปิ
ปญฺจโปริสมฺปิ        จตุโปริสมฺปิ        ติโปริสมฺปิ       ทฺวิโปริสมฺปิ
โปริสมตฺตมฺปิ     ๓-     อฑฺฒโปริสมฺปิ     กฏิมตฺตมฺปิ    ชนฺนุกมตฺตมฺปิ
โคปฺปกมตฺตมฺปิ    มหาสมุทฺเท    อุทกํ   สณฺฐาติ   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว
สรทสมเย  ถุลฺลผุสิตเก  เทเว  วสฺสนฺเต  ตตฺถ  ตตฺถ  โคปเทสุ อุทกานิ
@เชิงอรรถ:  ม. ปวตฺตนฺติ ฯ    ม. อโนตตฺตา สีหปปาตา รถการา กณฺณมุณฺฑา กุณาลา
@ฉทฺทนฺตา มนฺทากินิยา ฯ    ม. โปริสมฺปิ ฯ
ฐิตานิ   โหนฺติ  เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  ตตฺถ  ตตฺถ  โคปทมตฺตานิ  ๑-
มหาสมุทฺเท   อุทกานิ   ฐิตานิ   โหนฺติ   ปญฺจมสฺส   ภิกฺขเว   สุริยสฺส
ปาตุภาวา   องฺคุลิปพฺพมตฺตมฺปิ   มหาสมุทฺเท   อุทกํ   น   โหติ   เอวํ
อนิจฺจา ภิกฺขเว สงฺขารา ... อลํ วิมุจฺจิตุํ
     {๖๓.๖}   โหติ  โข  โส  ภิกฺขเว  สมโย  ยํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส
อทฺธุโน   อจฺจเยน  ฉฏฺโฐ  สุริโย  ปาตุภวติ  ฉฏฺฐสฺส  ภิกฺขเว  สุริยสฺส
ปาตุภาวา    อยญฺจ   มหาปฐวี   สิเนรุ   จ   ปพฺพตราชา   ธูปายนฺติ
สนฺธูปายนฺติ   สมฺปธูปายนฺติ   ๒-   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว  กุมฺภการปาโก
อาลิมฺปิโต   ธูเปติ   สนฺธูเปติ   สมฺปธูเปติ   เอวเมว   โข   ภิกฺขเว
ฉฏฺฐสฺส   สุริยสฺส  ปาตุภาวา  อยญฺจ  มหาปฐวี  สิเนรุ  จ  ปพฺพตราชา
ธูปายนฺติ    สนฺธูปายนฺติ   เอวํ   อนิจฺจา   ภิกฺขเว   สงฺขารา   ...
อลํ วิมุจฺจิตุํ
     {๖๓.๗}   โหติ  โข  โส  ภิกฺขเว  สมโย  ยํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส
อทฺธุโน   อจฺจเยน   สตฺตโม   สุริโย   ปาตุภวติ   สตฺตมสฺส   ภิกฺขเว
สุริยสฺส    ปาตุภาวา    อยญฺจ   มหาปฐวี   สิเนรุ   จ   ปพฺพตราชา
อาทิปฺปนฺติ    ปชฺชลนฺติ    เอกชาลา   ภวนฺติ   อิมสฺสา   จ   ภิกฺขเว
มหาปฐวิยา      สิเนรุสฺส      จ      ปพฺพตราชสฺส     ฌายมานานํ
ทยฺหมานานํ     อจฺจิ     วาเตน     ขิตฺตา    ยาว    พฺรหฺมโลกาปิ
คจฺฉติ      สิเนรุสฺส      ภิกฺขเว      ปพฺพตราชสฺส     ฌายมานสฺส
ทยฺหมานสฺส     วินสฺสมานสฺส     มหตา     เตโชขนฺเธน    อภิภูตสฺส
โยชนสตกานิปิ   กูฏานิ   ปลุชฺชนฺติ   ทฺวิโยชนสติกานิปิ   ติโยชนสติกานิปิ
จตุโยชนสติกานิปิ       ปญฺจโยชนสติกานิปิ       กูฏานิ      ปลุชฺชนฺติ
อิมสฺสา    จ    ภิกฺขเว   มหาปฐวิยา   สิเนรุสฺส   จ   ปพฺพตราชสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. โคปฺผกมตฺตานิ ฯ   ม. ธูมายนฺติ สํธูมายนฺติ สมฺปธูมายนฺติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ฌายมานานํ    ทยฺหมานานํ    เนว    ฉาริกา    ปญฺญายติ   น   มสิ
เสยฺยถาปิ    ภิกฺขเว    สปฺปิสฺส    วา   เตลสฺส   วา   ฌายมานสฺส
ทยฺหมานสฺส    เนว   ฉาริกา   ปญฺญายติ   น   มสิ   เอวเมว   โข
ภิกฺขเว    อิมสฺสา    จ   มหาปฐวิยา   สิเนรุสฺส   จ   ปพฺพตราชสฺส
ฌายมานานํ    ทยฺหมานานํ    เนว    ฉาริกา    ปญฺญายติ   น   มสิ
เอวํ  อนิจฺจา  ภิกฺขเว  สงฺขารา  เอวํ  อธุวา  ภิกฺขเว  สงฺขารา เอวํ
อนสฺสาสิกา    ภิกฺขเว    สงฺขารา    ยาวญฺจิทํ    ภิกฺขเว    อลเมว
สพฺพสงฺขาเรสุ นิพฺพินฺทิตุํ อลํ วิรชฺชิตุํ อลํ วิมุจฺจิตุํ
     {๖๓.๘}   ตตฺร  ภิกฺขเว  โก  มนฺตา  โก  สทฺธาตา  อยญฺจ ปฐวี
สิเนรุ    จ   ปพฺพตราชา   ทยฺหิสฺสนฺติ   วินสฺสิสฺสนฺติ   น   ภวิสฺสนฺตีติ
อญฺญตฺร ทิฏฺฐปเทหิ ฯ
     ภูตปุพฺพํ  ภิกฺขเว  สุเนตฺโต  นาม  สตฺถา  อโหสิ ติตฺถกโร กาเมสุ
วีตราโค  สุเนตฺตสฺส  โข  ปน  ภิกฺขเว  สตฺถุโน  อเนกานิ  สาวกสตานิ
อเหสุํ   สุเนตฺโต   [๑]-  สตฺถา  สาวกานํ  พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย  ธมฺมํ
เทเสติ  เย  โข  ปน  ภิกฺขเว  สุเนตฺตสฺส  สตฺถุโน พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย
ธมฺมํ   เทเสนฺตสฺส   สพฺเพน   สพฺพํ   สาสนํ   อาชานึสุ  เต  กายสฺส
เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ   พฺรหฺมโลกํ   อุปปชฺชึสุ   เย   น  สพฺเพน
สพฺพํ   สาสนํ   อาชานึสุ  เต  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  อปฺเปกจฺเจ
ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ     เทวานํ     สหพฺยตํ     อุปปชฺชึสุ    อปฺเปกจฺเจ
นิมฺมานรตีนํ    เทวานํ    สหพฺยตํ    อุปปชฺชึสุ   อปฺเปกจฺเจ   ตุสิตานํ
เทวานํ   สหพฺยตํ   อุปปชฺชึสุ   อปฺเปกจฺเจ   ยามานํ  เทวานํ  สหพฺยตํ
@เชิงอรรถ:  ม. ภิกฺขเว ฯ
อุปปชฺชึสุ    อปฺเปกจฺเจ    ตาวตึสานํ    เทวานํ   สหพฺยตํ   อุปปชฺชึสุ
อปฺเปกจฺเจ     จาตุมฺมหาราชิกานํ     เทวานํ    สหพฺยตํ    อุปปชฺชึสุ
อปฺเปกจฺเจ    ขตฺติยมหาสาลานํ    สหพฺยตํ    อุปปชฺชึสุ    อปฺเปกจฺเจ
พฺราหฺมณมหาสาลานํ        สหพฺยตํ       อุปปชฺชึสุ       อปฺเปกจฺเจ
คหปติมหาสาลานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชึสุ ฯ
     อถโข   ภิกฺขเว   สุเนตฺตสฺส  สตฺถุโน  เอตทโหสิ  น  โข  เมตํ
ปฏิรูปํ   โยหํ   สาวกานํ   สมสมคติโย   อสฺสํ   อภิสมฺปรายํ  ยนฺนูนาหํ
อุตฺตรึ   เมตฺตํ   ภาเวยฺยนฺติ   อถโข  ภิกฺขเว  สุเนตฺโต  สตฺถา  สตฺต
วสฺสานิ  เมตฺตจิตฺตํ  ภาเวสิ  สตฺต  วสฺสานิ  เมตฺตจิตฺตํ  ภาเวตฺวา สตฺต
สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป  น  ยิมํ  โลกํ  ปุนาคมาสิ  ๑- สํวฏฺฏมาเน สุทํ ภิกฺขเว
โลเก   อาภสฺสรูปโค   โหติ   วิวฏฺฏมาเน   โลเก  สุญฺญํ  พฺรหฺมวิมานํ
อุปปชฺชติ   ตตฺร   สุทํ   ภิกฺขเว   พฺรหฺมา   โหติ   มหาพฺรหฺมา  อภิภู
อนภิภูโต   อญฺญทตฺถุทโส   วสวตฺตี   ฉตฺตึสกฺขตฺตุํ   โข   ปน   ภิกฺขเว
สกฺโก   อโหสิ   เทวานมินฺโท  อเนกสตกฺขตฺตุํ  ราชา  อโหสิ  จกฺกวตฺตี
ธมฺมิโก    ธมฺมราชา    จาตุรนฺโต    วิชิตาวี    ชนปทตฺถาวริยปฺปตฺโต
สตฺตรตนสมนฺนาคโต    ปโรสหสฺสํ    โข    ปนสฺส    ปุตฺตา    อเหสุํ
สูรา   วีรงฺครูปา   ปรเสนปฺปมทฺทนา   โส   อิมํ   ปฐวึ  สาครปริยนฺตํ
อทณฺเฑน    อสตฺเถน    ธมฺเมน    อภิวิชิย    อชฺฌาวสิ    โส    หิ
นาม     ภิกฺขเว     สุเนตฺโต     สตฺถา    เอวํทีฆายุโก    สมาโน
เอวํจิรฏฺฐิติโก    อปริมุตฺโต    อโหสิ    ชาติยา    ชราย    มรเณน
โสเกหิ   ปริเทเวหิ   ทุกฺเขหิ   โทมนสฺเสหิ   อุปายาเสหิ   อปริมุตฺโต
@เชิงอรรถ:  ม. ปุนราคมาสิ ฯ
มุตฺโต ทุกฺขสฺมาติ วทามิ
     {๖๓.๙}   ตํ  กิสฺส  เหตุ  จตุนฺนํ  ธมฺมานํ  อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา
กตเมสํ   จตุนฺนํ   อริยสฺส   สีลสฺส   อนนุโพธา   อปฺปฏิเวธา  อริยสฺส
สมาธิสฺส    อนนุโพธา    อปฺปฏิเวธา   อริยาย   ปญฺญาย   อนนุโพธา
อปฺปฏิเวธา   อริยาย  วิมุตฺติยา  อนนุโพธา  อปฺปฏิเวธา  ตยิทํ  ภิกฺขเว
อริยํ  สีลํ  อนุพุทฺธํ  ปฏิวิทฺธํ  อริโย  สมาธิ  อนุพุทฺโธ  ปฏิวิทฺโธ  อริยา
ปญฺญา    อนุพุทฺธา   ปฏิวิทฺธา   อริยา   วิมุตฺติ   อนุพุทฺธา   ปฏิวิทฺธา
อุจฺฉินฺนา    ภวตณฺหา    ขีณา   ภวเนตฺติ   นตฺถิทานิ   ปุนพฺภโวติ   ฯ
อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา
         สีลํ สมาธิ ปญฺญา จ         วิมุตฺติ จ อนุตฺตรา
         อนุพุทฺธา อิเม ธมฺมา        โคตเมน ยสสฺสินา
         อิติ พุทฺโธ อภิญฺญาย        ธมฺมมกฺขาสิ ภิกฺขุนํ
         ทุกฺขสฺสนฺตกโร สตฺถา     จกฺขุมา ปรินิพฺพุโตติ ฯ
     [๖๔]   ยโต   โข   ภิกฺขเว   รญฺโญ   ปจฺจนฺติมํ  นครํ  สตฺตหิ
นครปริกฺขาเรหิ   สุปริกฺขตํ   โหติ   จตุนฺนญฺจ   อาหารานํ   นิกามลาภี
โหติ   อกิจฺฉลาภี   อกสิรลาภี   อิทํ  วุจฺจติ  ภิกฺขเว  รญฺโญ  ปจฺจนฺติมํ
นครํ   อกรณียํ   พาหิเรหิ   ปจฺจตฺถิเกหิ  ปจฺจามิตฺเตหิ  กตเมหิ  สตฺตหิ
นครปริกฺขาเรหิ   สุปริกฺขตํ   โหติ   อิธ   ภิกฺขเว   รญฺโญ  ปจฺจนฺติเม
นคเร  เอสิกา  โหติ  คมฺภีรเนมา  สุนิขาตา  อจลา  อสมฺปเวธี  อิมินา
ปฐเมน   นครปริกฺขาเรน   สุปริกฺขตํ   โหติ   รญฺโญ   ปจฺจนฺติมํ  นครํ
อพฺภนฺตรานํ คุตฺติยา พาหิรานํ ปฏิฆาตาย ฯ
     {๖๔.๑}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  รญฺโญ  ปจฺจนฺติเม  นคเร  ปริกฺขา
โหติ   คมฺภีรา   เจว   วิตฺถตา   จ  อิมินา  ทุติเยน  นครปริกฺขาเรน
สุปริกฺขตํ    โหติ    รญฺโญ   ปจฺจนฺติมํ   นครํ   อพฺภนฺตรานํ   คุตฺติยา
พาหิรานํ ปฏิฆาตาย ฯ
     {๖๔.๒}   ปุน  จปรํ ภิกฺขเว รญฺโญ ปจฺจนฺติเม นคเร อนุปริยายปโถ
โหติ   อุจฺโจ   เจว   วิตฺถโต   จ   อิมินา  ตติเยน  นครปริกฺขาเรน
สุปริกฺขตํ    โหติ    รญฺโญ   ปจฺจนฺติมํ   นครํ   อพฺภนฺตรานํ   คุตฺติยา
พาหิรานํ ปฏิฆาตาย ฯ
     {๖๔.๓}   ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว  รญฺโญ  ปจฺจนฺติเม  นคเร  พหุํ
อาวุธํ   สนฺนิจิตํ   โหติ   สลากญฺเจว   เชวนิกญฺจ   อิมินา   จตุตฺเถน
นครปริกฺขาเรน   สุปริกฺขตํ   โหติ  รญฺโญ  ปจฺจนฺติมํ  นครํ  อพฺภนฺตรานํ
คุตฺติยา พาหิรานํ ปฏิฆาตาย ฯ
     {๖๔.๔}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว รญฺโญ ปจฺจนฺติเม นคเร พหุ พลกาโย
ปฏิวสติ   เสยฺยถีทํ  หตฺถาโรหา  อสฺสาโรหา  รถิกา  ธนุคฺคหา  เจลกา
จลกา    ปิณฺฑทายกา    อุคฺคา    ราชปุตฺตา   ปกฺขนฺทิโน   มหานาคา
สูรา   ปปฺผาลิกา   ๑-   จมฺมโยธิโน   ทาสกปุตฺตา   อิมินา  ปญฺจเมน
นครปริกฺขาเรน   สุปริกฺขตํ   โหติ  รญฺโญ  ปจฺจนฺติมํ  นครํ  อพฺภนฺตรานํ
คุตฺติยา พาหิรานํ ปฏิฆาตาย ฯ
     {๖๔.๕}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  รญฺโญ  ปจฺจนฺติเม นคเร โทวาริโก
โหติ   ปณฺฑิโต   พฺยตฺโต   เมธาวี   อญฺญาตานํ   นิวาเรตา   ญาตานํ
ปเวเสตา   อิมินา   ฉฏฺเฐน   นครปริกฺขาเรน  สุปริกฺขตํ  โหติ  รญฺโญ
ปจฺจนฺติมํ นครํ อพฺภนฺตรานํ คุตฺติยา พาหิรานํ ปฏิฆาตาย ฯ
     {๖๔.๖}   ปุน จปรํ ภิกฺขเว รญฺโญ ปจฺจนฺติเม นคเร ปากาโร โหติ อุจฺโจ เจว
@เชิงอรรถ:  ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
วิตฺถโต   จ  วาสนเลปนสมฺปนฺโน  จ  อิมินา  สตฺตเมน  นครปริกฺขาเรน
สุปริกฺขตํ    โหติ    รญฺโญ   ปจฺจนฺติมํ   นครํ   อพฺภนฺตรานํ   คุตฺติยา
พาหิรานํ ปฏิฆาตาย ฯ อิเมหิ สตฺตหิ นครปริกฺขาเรหิ สุปริกฺขตํ โหติ ฯ
     {๖๔.๗}   กตเมสํ  จตุนฺนํ  อาหารานํ  นิกามลาภี  โหติ อกิจฺฉลาภี
อกสิรลาภี   อิธ   ภิกฺขเว  รญฺโญ  ปจฺจนฺติเม  นคเร  พหุ  ติณกฏฺโฐทกํ
สนฺนิจิตํ  โหติ  อพฺภนฺตรานํ  รติยา  อปริตสฺสาย  ผาสุวิหาราย  พาหิรานํ
ปฏิฆาตาย  ฯ  ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  รญฺโญ ปจฺจนฺติเม นคเร พหุํ สาลิยวกํ
สนฺนิจิตํ  โหติ  อพฺภนฺตรานํ  รติยา  อปริตสฺสาย  ผาสุวิหาราย  พาหิรานํ
ปฏิฆาตาย   ฯ   ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว  รญฺโญ  ปจฺจนฺติเม  นคเร  พหุํ
ติลมุคฺคมาสาปรณฺณํ   สนฺนิจิตํ   โหติ   อพฺภนฺตรานํ   รติยา  อปริตสฺสาย
ผาสุวิหาราย   พาหิรานํ   ปฏิฆาตาย   ฯ   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  รญฺโญ
ปจฺจนฺติเม   นคเร   พหุํ   เภสชฺชํ   สนฺนิจิตํ   โหติ   เสยฺยถีทํ  สปฺปิ
นวนีตํ   เตลํ   มธุ   ผาณิตํ    โลณํ  อพฺภนฺตรานํ  รติยา  อปริตสฺสาย
ผาสุวิหาราย   พาหิรานํ   ปฏิฆาตาย   ฯ   อิเมสํ   จตุนฺนํ  อาหารานํ
นิกามลาภี   โหติ   อกิจฺฉลาภี   อกสิรลาภี  ยโต  โข  ภิกฺขเว  รญฺโญ
ปจฺจนฺติมํ   นครํ   สตฺตหิ   นครปริกฺขาเรหิ   สุปริกฺขตํ  โหติ  จตุนฺนญฺจ
อาหารานํ     นิกามลาภี     โหติ    อกิจฺฉลาภี    อกสิรลาภี    อิทํ
วุจฺจติ    ภิกฺขเว    รญฺโญ    ปจฺจนฺติมํ    นครํ   อกรณียํ   พาหิเรหิ
ปจฺจตฺถิเกหิ    ปจฺจามิตฺเตหิ    ฯ    เอวเมว   โข   ภิกฺขเว   ยโต
อริยสาวโก    สตฺตหิ    สทฺธมฺเมหิ    สมนฺนาคโต    โหติ   จตุนฺนญฺจ
ฌานานํ       อาภิเจตสิกานํ      ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ      นิกามลาภี
โหติ    อกิจฺฉลาภี   อกสิรลาภี   อยํ   วุจฺจติ   ภิกฺขเว   อริยสาวโก
อกรณีโย มารสฺส อกรณีโย ปาปิมโต ฯ
     {๖๔.๘}   กตเมหิ  สตฺตหิ  สทฺธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต โหติ เสยฺยถาปิ
ภิกฺขเว  รญฺโญ  ปจฺจนฺติเม  นคเร  เอสิกา  โหติ  คมฺภีรเนมา สุนิขาตา
อจลา  อสมฺปเวธี  อพฺภนฺตรานํ  คุตฺติยา  พาหิรานํ  ปฏิฆาตาย  เอวเมว
โข  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  สทฺโธ  โหติ  สทฺทหติ  ตถาคตสฺส  โพธึ อิติปิ
โส  ภควา  ฯเปฯ  พุทฺโธ  ภควาติ สทฺเธสิโก ภิกฺขเว อริยสาวโก อกุสลํ
ปชหติ  กุสลํ  ภาเวติ  สาวชฺชํ  ปชหติ  อนวชฺชํ  ภาเวติ  สุทฺธํ  อตฺตานํ
ปริหรติ อิมินา ปฐเมน สทฺธมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ ฯ
     {๖๔.๙}   เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  รญฺโญ  ปจฺจนฺติเม  นคเร  ปริกฺขา
โหติ   คมฺภีรา   เจว   วิตฺถตา   จ   อพฺภนฺตรานํ  คุตฺติยา  พาหิรานํ
ปฏิฆาตาย   เอวเมว   โข  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  หิริมา  โหติ  หิริยติ
กายทุจฺจริเตน    วจีทุจฺจริเตน    มโนทุจฺจริเตน    หิริยติ    ปาปกานํ
อกุสลานํ    ธมฺมานํ    สมาปตฺติยา    หิรีปริกฺโข    [๑]-    ภิกฺขเว
อริยสาวโก   อกุสลํ   ปชหติ   กุสลํ  ภาเวติ  สาวชฺชํ  ปชหติ  อนวชฺชํ
ภาเวติ    สุทฺธํ    อตฺตานํ    ปริหรติ   อิมินา   ทุติเยน   สทฺธมฺเมน
สมนฺนาคโต โหติ ฯ
     {๖๔.๑๐}   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว   รญฺโญ   ปจฺจนฺติเม   นคเร
อนุปริยายปโถ   โหติ   อุจฺโจ  เจว  วิตฺถโต  จ  อพฺภนฺตรานํ  คุตฺติยา
พาหิรานํ   ปฏิฆาตาย   เอวเมว   โข  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  โอตฺตปฺปี
โหติ  โอตฺตปฺปติ  กายทุจฺจริเตน  วจีทุจฺจริเตน  มโนทุจฺจริเตน โอตฺตปฺปติ
ปาปกานํ    อกุสลานํ    ธมฺมานํ    สมาปตฺติยา    โอตฺตปฺปปริยายปโถ
@เชิงอรรถ:  ม. โข ฯ
ภิกฺขเว   อริยสาวโก   อกุสลํ   ปชหติ  กุสลํ  ภาเวติ  สาวชฺชํ  ปชหติ
อนวชฺชํ   ภาเวติ   สุทฺธํ  อตฺตานํ  ปริหรติ  อิมินา  ตติเยน  สทฺธมฺเมน
สมนฺนาคโต โหติ ฯ
     {๖๔.๑๑}   เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  รญฺโญ ปจฺจนฺติเม นคเร พหุํ อาวุธํ
สนฺนิจิตํ   โหติ  สลากญฺเจว  เชวนิกญฺจ  อพฺภนฺตรานํ  คุตฺติยา  พาหิรานํ
ปฏิฆาตาย  เอวเมว โข ภิกฺขเว อริยสาวโก พหุสฺสุโต โหติ ฯเปฯ ทิฏฺฐิยา
สุปฺปฏิวิทฺธา  สุตาวุโธ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  อกุสลํ  ปชหติ กุสลํ ภาเวติ
สาวชฺชํ  ปชหติ  อนวชฺชํ  ภาเวติ  สุทฺธํ  อตฺตานํ ปริหรติ อิมินา จตุตฺเถน
สทฺธมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ ฯ
     {๖๔.๑๒}   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว  รญฺโญ  ปจฺจนฺติเม  นคเร  พหุ
พลกาโย  ปฏิวสติ  เสยฺยถีทํ  หตฺถาโรหา  อสฺสาโรหา  รถิกา  ธนุคฺคหา
เจลกา   จลกา  ปิณฺฑทายกา  อุคฺคา  ราชปุตฺตา  ปกฺขนฺทิโน  มหานาคา
สูรา    ปปฺผาลิกา   จมฺมโยธิโน   ทาสกปุตฺตา   อพฺภนฺตรานํ   คุตฺติยา
พาหิรานํ  ปฏิฆาตาย  เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  อารทฺธวิริโย
วิหรติ   อกุสลานํ   ธมฺมานํ   ปหานาย   กุสลานํ  ธมฺมานํ  อุปสมฺปทาย
ถามวา   ทฬฺหปรกฺกโม   อนิกฺขิตฺตธุโร   กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  วิริยพลกาโย
ภิกฺขเว   อริยสาวโก   อกุสลํ   ปชหติ  กุสลํ  ภาเวติ  สาวชฺชํ  ปชหติ
อนวชฺชํ   ภาเวติ  สุทฺธํ  อตฺตานํ  ปริหรติ  อิมินา  ปญฺจเมน  สทฺธมฺเมน
สมนฺนาคโต โหติ ฯ
     {๖๔.๑๓}   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว   รญฺโญ   ปจฺจนฺติเม   นคเร
โทวาริโก     โหติ     ปณฺฑิโต     พฺยตฺโต    เมธาวี    อญฺญาตานํ
นิวาเรตา    ญาตานํ    ปเวเสตา   อพฺภนฺตรานํ   คุตฺติยา   พาหิรานํ
ปฏิฆาตาย   เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  สติมา  โหติ  ปรเมน
สติเนปกฺเกน   สมนฺนาคโต   จิรกตมฺปิ   จิรภาสิตมฺปิ  สริตา  อนุสฺสริตา
สติโทวาริโก  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  อกุสลํ  ปชหติ  กุสลํ ภาเวติ สาวชฺชํ
ปชหติ   อนวชฺชํ   ภาเวติ   สุทฺธํ   อตฺตานํ   ปริหรติ  อิมินา  ฉฏฺเฐน
สทฺธมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ ฯ
     {๖๔.๑๔}   เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  รญฺโญ  ปจฺจนฺติเม นคเร ปากาโร
โหติ  อุจฺโจ  เจว  วิตฺถโต จ วาสนเลปนสมฺปนฺโน จ อพฺภนฺตรานํ คุตฺติยา
พาหิรานํ  ปฏิฆาตาย  เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  ปญฺญวา โหติ
อุทยตฺถคามินิยา     ปญฺญาย     สมนฺนาคโต    อริยาย    นิพฺเพธิกาย
สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา        ปญฺญาวาสนเลปนสมฺปนฺโน        ภิกฺขเว
อริยสาวโก   อกุสลํ   ปชหติ   กุสลํ  ภาเวติ  สาวชฺชํ  ปชหติ  อนวชฺชํ
ภาเวติ  สุทฺธํ  อตฺตานํ  ปริหรติ  อิมินา  สตฺตเมน สทฺธมฺเมน สมนฺนาคโต
โหติ ฯ อิเมหิ สตฺตหิ สทฺธมฺเมหิ สมนฺนาคโต โหติ ฯ
     {๖๔.๑๕}   กตเมสํ     จตุนฺนํ     ฌานานํ    อาภิเจตสิกานํ
ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ     นิกามลาภี    โหติ    อกิจฺฉลาภี    อกสิรลาภี
เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว   รญฺโญ   ปจฺจนฺติเม   นคเร   พหุํ   ติณกฏฺโฐทกํ
สนฺนิจิตํ    โหติ    อพฺภนฺตรานํ    รติยา   อปริตสฺสาย   ผาสุวิหาราย
พาหิรานํ   ปฏิฆาตาย   เอวเมว   โข  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  วิวิจฺเจว
กาเมหิ   ฯเปฯ   ปฐมํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   อตฺตโน  รติยา
อปริตสฺสาย ผาสุวิหาราย โอกฺกมนาย นิพฺพานสฺส ฯ
     {๖๔.๑๖}   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว  รญฺโญ  ปจฺจนฺติเม  นคเร  พหุํ
สาลิยวกํ  สนฺนิจิตํ  โหติ  อพฺภนฺตรานํ  รติยา  อปริตสฺสาย  ผาสุวิหาราย
พาหิรานํ  ปฏิฆาตาย  เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  อริยสาวโก วิตกฺกวิจารานํ
วูปสมา   ฯเปฯ   ทุติยํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   อตฺตโน  รติยา
อปริตสฺสาย ผาสุวิหาราย โอกฺกมนาย นิพฺพานสฺส ฯ
     {๖๔.๑๗}   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว  รญฺโญ  ปจฺจนฺติเม  นคเร  พหุํ
ติลมุคฺคมาสาปรณฺณํ      สนฺนิจิตํ      โหติ     อพฺภนฺตรานํ     รติยา
อปริตสฺสาย    ผาสุวิหาราย    พาหิรานํ   ปฏิฆาตาย   เอวเมว   โข
ภิกฺขเว  อริยสาวโก  ปีติยา  จ  วิราคา  ฯเปฯ  ตติยํ  ฌานํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ    อตฺตโน    รติยา   อปริตสฺสาย   ผาสุวิหาราย   โอกฺกมนาย
นิพฺพานสฺส ฯ
     {๖๔.๑๘}   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว  รญฺโญ  ปจฺจนฺติเม  นคเร  พหุํ
เภสชฺชํ  สนฺนิจิตํ  โหติ  เสยฺยถีทํ  สปฺปิ  นวนีตํ  เตลํ  มธุ  ผาณิตํ โลณํ
อพฺภนฺตรานํ   รติยา   อปริตสฺสาย   ผาสุวิหาราย  พาหิรานํ  ปฏิฆาตาย
เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  สุขสฺส จ ปหานา ฯเปฯ จตุตฺถํ ฌานํ
อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  อตฺตโน  รติยา  อปริตสฺสาย ผาสุวิหาราย โอกฺกมนาย
นิพฺพานสฺส  ฯ  อิเมสํ  จตุนฺนํ  ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ
นิกามลาภี  โหติ  อกิจฺฉลาภี  อกสิรลาภี  ยโต  โข  ภิกฺขเว อริยสาวโก
อิเมหิ  สตฺตหิ  สทฺธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  โหติ  อิเมสญฺจ  จตุนฺนํ  ฌานานํ
อาภิเจตสิกานํ    ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ    นิกามลาภี   โหติ   อกิจฺฉลาภี
อกสิรลาภี  อยํ  วุจฺจติ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  อกรณีโย มารสฺส อกรณีโย
ปาปิมโตติ ฯ
     [๖๕]   สตฺตหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  อาหุเนยฺโย
โหติ   ฯเปฯ   อนุตฺตรํ   ปุญฺญกฺเขตฺตํ   โลกสฺส   ฯ   กตเมหิ  สตฺตหิ
อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   ธมฺมญฺญู   จ   โหติ   อตฺถญฺญู  จ  อตฺตญฺญู  จ
มตฺตญฺญู จ กาลญฺญู จ ปริสญฺญู จ ปุคฺคลปโรปรญฺญู จ ฯ
     {๖๕.๑}   กถญฺจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺมญฺญู  โหติ  อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
ธมฺมํ  ชานาติ  สุตฺตํ  เคยฺยํ  เวยฺยากรณํ  คาถํ  อุทานํ  อิติวุตฺตกํ ชาตกํ
อพฺภุตธมฺมํ   เวทลฺลํ   โน   เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺมํ  ชาเนยฺย  สุตฺตํ
...  เวทลฺลํ  นยิธ  ธมฺมญฺญูติ  วุจฺเจยฺย  ยสฺมา  จ  โข  ภิกฺขเว ภิกฺขุ
ธมฺมํ   ชานาติ   สุตฺตํ   ...   เวทลฺลํ  ตสฺมา  ธมฺมญฺญูติ  วุจฺจติ  อิติ
ธมฺมญฺญู ฯ
     {๖๕.๒}   อตฺถญฺญู  จ  กถํ  โหติ  อิธ  ภิกฺขเว ภิกฺขุ ตสฺส ตสฺเสว
ภาสิตสฺส   อตฺถํ   ชานาติ   อยํ  อิมสฺส  ภาสิตสฺส  อตฺโถ  อยํ  อิมสฺส
ภาสิตสฺส  อตฺโถติ  โน  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ตสฺส ตสฺเสว ภาสิตสฺส อตฺถํ
ชาเนยฺย  อยํ  อิมสฺส  ภาสิตสฺส  อตฺโถ  อยํ  อิมสฺส  ภาสิตสฺส  อตฺโถติ
นยิธ  อตฺถญฺญูติ  วุจฺเจยฺย  ยสฺมา  จ  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ตสฺส ตสฺเสว
ภาสิตสฺส   อตฺถํ   ชานาติ   อยํ  อิมสฺส  ภาสิตสฺส  อตฺโถ  อยํ  อิมสฺส
ภาสิตสฺส อตฺโถติ ตสฺมา อตฺถญฺญูติ วุจฺจติ อิติ ธมฺมญฺญู อตฺถญฺญู ฯ
     {๖๕.๓}   อตฺตญฺญู  จ  กถํ  โหติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อตฺตานํ ชานาติ
เอตฺตโกมฺหิ  สทฺธาย  สีเลน  สุเตน  จาเคน  ปญฺญาย  ปฏิภาเณนาติ โน
เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อตฺตานํ  ชาเนยฺย  เอตฺตโกมฺหิ สทฺธาย สีเลน สุเตน
จาเคน   ปญฺญาย   ปฏิภาเณนาติ  นยิธ  อตฺตญฺญูติ  วุจฺเจยฺย  ยสฺมา  จ
โข   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อตฺตานํ   ชานาติ  เอตฺตโกมฺหิ  สทฺธาย  สีเลน
สุเตน   จาเคน   ปญฺญาย   ปฏิภาเณนาติ   ตสฺมา   อตฺตญฺญูติ   วุจฺจติ
อิติ ธมฺมญฺญู อตฺถญฺญู อตฺตญฺญู ฯ
     {๖๕.๔}   มตฺตญฺญู  จ  กถํ  โหติ  อิธ  ภิกฺขเว ภิกฺขุ มตฺตํ ชานาติ
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ ปฏิคฺคหณาย
โน  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  มตฺตํ ชาเนยฺย จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจย-
เภสชฺชปริกฺขารานํ   ปฏิคฺคหณาย  นยิธ  มตฺตญฺญูติ  วุจฺเจยฺย  ยสฺมา  จ
โข   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   มตฺตํ  ชานาติ  จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจย-
เภสชฺชปริกฺขารานํ    ปฏิคฺคหณาย    ตสฺมา   มตฺตญฺญูติ   วุจฺจติ   อิติ
ธมฺมญฺญู อตฺถญฺญู อตฺตญฺญู มตฺตญฺญู ฯ
     {๖๕.๕}   กาลญฺญู  จ  กถํ โหติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาลํ ชานาติ อยํ
กาโล  อุทฺเทสสฺส  อยํ  กาโล  ปริปุจฺฉาย  อยํ กาโล โยคสฺส อยํ กาโล
ปฏิสลฺลานายาติ  ๑-  โน  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  กาลํ ชาเนยฺย อยํ กาโล
อุทฺเทสสฺส   อยํ   กาโล  ปริปุจฺฉาย  อยํ  กาโล  โยคสฺส  อยํ  กาโล
ปฏิสลฺลานายาติ   นยิธ   กาลญฺญูติ   วุจฺเจยฺย  ยสฺมา  จ  โข  ภิกฺขเว
ภิกฺขุ  กาลํ  ชานาติ  อยํ  กาโล  อุทฺเทสสฺส  อยํ  กาโล ปริปุจฺฉาย อยํ
กาโล    โยคสฺส   อยํ   กาโล   ปฏิสลฺลานายาติ   ตสฺมา   กาลญฺญูติ
วุจฺจติ อิติ ธมฺมญฺญู อตฺถญฺญู อตฺตญฺญู มตฺตญฺญู กาลญฺญู ฯ
     {๖๕.๖}   ปริสญฺญู   จ   กถํ   โหติ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ปริสํ
ชานาติ      อยํ     ขตฺติยปริสา     อยํ     พฺราหฺมณปริสา     อยํ
คหปติปริสา     อยํ     สมณปริสา     ตตฺถ    เอวํ    อุปสงฺกมิตพฺพํ
@เชิงอรรถ:  ม. ปฏิสลฺลานสฺสาติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
เอวํ   ฐาตพฺพํ   เอวํ  กตฺตพฺพํ  เอวํ  นิสีทิตพฺพํ  เอวํ  ภาสิตพฺพํ  เอวํ
ตุณฺหีภวิตพฺพนฺติ    โน   เจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   ปริสํ   ชาเนยฺย   อยํ
ขตฺติยปริสา   ...   เอวํ   ตุณฺหีภวิตพฺพนฺติ   นยิธ  ปริสญฺญูติ  วุจฺเจยฺย
ยสฺมา  จ  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ปริสํ  ชานาติ อยํ ขตฺติยปริสา ... เอวํ
ตุณฺหีภวิตพฺพนฺติ     ตสฺมา     ปริสญฺญูติ     วุจฺจติ     อิติ    ธมฺมญฺญู
อตฺถญฺญู อตฺตญฺญู มตฺตญฺญู กาลญฺญู ปริสญฺญู ฯ
     {๖๕.๗}   ปุคฺคลปโรปรญฺญู  จ  กถํ  โหติ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน
ทฺวเยน   ปุคฺคลา   วิทิตา   โหนฺติ   เทฺว   ปุคฺคลา   เอโก  อริยานํ
ทสฺสนกาโม    เอโก    อริยานํ   น   ทสฺสนกาโม   ยฺวายํ   ปุคฺคโล
อริยานํ  น  ทสฺสนกาโม  เอวํ  โส  เตน  เตน  ๑-  คารโยฺห  ยฺวายํ
ปุคฺคโล อริยานํ ทสฺสนกาโม เอวํ โส เตน เตน ๒- ปาสํโส
     {๖๕.๘}   เทฺว   ปุคฺคลา  อริยานํ  ทสฺสนกามา  เอโก  สทฺธมฺมํ
โสตุกาโม  เอโก  สทฺธมฺมํ  น  โสตุกาโม  ยฺวายํ  ปุคฺคโล  สทฺธมฺมํ  น
โสตุกาโม   เอวํ  โส  เตน  เตน  คารโยฺห  ยฺวายํ  ปุคฺคโล  สทฺธมฺมํ
โสตุกาโม เอวํ โส เตน เตน ปาสํโส
     {๖๕.๙}   เทฺว  ปุคฺคลา  สทฺธมฺมํ  โสตุกามา  เอโก  โอหิตโสโต
ธมฺมํ   สุณาติ   เอโก   อโนหิตโสโต   ธมฺมํ   สุณาติ  ยฺวายํ  ปุคฺคโล
อโนหิตโสโต   ธมฺมํ   สุณาติ  เอวํ  โส  เตน  เตน  คารโยฺห  ยฺวายํ
ปุคฺคโล โอหิตโสโต ธมฺมํ สุณาติ เอวํ โส เตน เตน ปาสํโส
     {๖๕.๑๐}   เทฺว  ปุคฺคลา  โอหิตโสตา  ธมฺมํ  สุณนฺติ เอโก สุตฺวา
ธมฺมํ  ธาเรติ  เอโก  สุตฺวา  ธมฺมํ  น  ธาเรติ  ยฺวายํ  ปุคฺคโล สุตฺวา
@เชิงอรรถ:  ม. เตนงฺเคน คารโยฺห ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. เตนงฺเคน ปาสํโส ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ธมฺมํ   น   ธาเรติ  เอวํ  โส  เตน  เตน  คารโยฺห  ยฺวายํ  ปุคฺคโล
สุตฺวา ธมฺมํ ธาเรติ เอวํ โส เตน เตน ปาสํโส
     {๖๕.๑๑}   เทฺว  ปุคฺคลา  สุตฺวา  ธมฺมํ  ธาเรนฺติ  เอโก  ธตานํ
ธมฺมานํ  อตฺถํ  อุปปริกฺขติ  เอโก  ธตานํ  ธมฺมานํ  อตฺถํ  น  อุปปริกฺขติ
ยฺวายํ  ปุคฺคโล  ธตานํ  ธมฺมานํ  อตฺถํ  น  อุปปริกฺขติ  เอวํ  โส  เตน
เตน   คารโยฺห   ยฺวายํ   ปุคฺคโล   ธตานํ  ธมฺมานํ  อตฺถํ  อุปปริกฺขติ
เอวํ โส เตน เตน ปาสํโส
     {๖๕.๑๒}   เทฺว   ปุคฺคลา   ธตานํ  ธมฺมานํ  อตฺถํ  อุปปริกฺขนฺติ
เอโก    อตฺถมญฺญาย   ธมฺมมญฺญาย   ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน   เอโก   น
อตฺถมญฺญาย    ธมฺมมญฺญาย    ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน    ยฺวายํ    ปุคฺคโล
น   อตฺถมญฺญาย   ธมฺมมญฺญาย   ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน   เอวํ  โส  เตน
เตน     คารโยฺห    ยฺวายํ    ปุคฺคโล    อตฺถมญฺญาย    ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน เอวํ โส เตน เตน ปาสํโส
     {๖๕.๑๓}   เทฺว     ปุคฺคลา     อตฺถมญฺญาย    ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา    เอโก   อตฺตหิตาย   ปฏิปนฺโน   โน   ปรหิตาย
เอโก  อตฺตหิตาย  จ  ปฏิปนฺโน  ปรหิตาย  จ  ยฺวายํ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย
ปฏิปนฺโน  โน  ปรหิตาย  เอวํ  โส  เตน  เตน คารโยฺห ยฺวายํ ปุคฺคโล
อตฺตหิตาย  จ  ปฏิปนฺโน  ปรหิตาย  จ  เอวํ โส เตน เตน ปาสํโส เอวํ
โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  ทฺวเยน ปุคฺคลา วิทิตา โหนฺติ เอวํ โข ๑- ภิกฺขเว
ภิกฺขุ   ปุคฺคลปโรปรญฺญู  โหติ  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  สตฺตหิ  ธมฺเมหิ
@เชิงอรรถ:  ม. โขสทฺโท นตฺถิ ฯ
สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   อาหุเนยฺโย   โหติ   ฯเปฯ  อนุตฺตรํ  ปุญฺญกฺเขตฺตํ
โลกสฺสาติ ฯ
     [๖๖]   ยสฺมึ  ภิกฺขเว  สมเย  เทวานํ  ตาวตึสานํ  ปาริจฺฉตฺตโก
โกวิลาโร   ปณฺฑุปลาโส   โหติ   อตฺตมนา   ภิกฺขเว  เทวา  ตาวตึสา
ตสฺมึ    สมเย    โหนฺติ   ปณฺฑุปลาโสทานิ   ปาริจฺฉตฺตโก   โกวิลาโร
นจิรสฺเสวทานิ สตฺตปลาโส ๑- ภวิสฺสตีติ
     {๖๖.๑}   ยสฺมึ  ภิกฺขเว  สมเย  เทวานํ  ตาวตึสานํ ปาริจฺฉตฺตโก
โกวิลาโร   สตฺตปลาโส   โหติ   อตฺตมนา   ภิกฺขเว  เทวา  ตาวตึสา
ตสฺมึ    สมเย    โหนฺติ   สตฺตปลาโสทานิ   ปาริจฺฉตฺตโก   โกวิลาโร
นจิรสฺเสวทานิ ชาลกชาโต ภวิสฺสตีติ
     {๖๖.๒}   ยสฺมึ  ภิกฺขเว  สมเย  เทวานํ  ตาวตึสานํ ปาริจฺฉตฺตโก
โกวิลาโร  ชาลกชาโต  โหติ  อตฺตมนา  ภิกฺขเว  เทวา  ตาวตึสา ตสฺมึ
สมเย  โหนฺติ  ชาลกชาโตทานิ  ปาริจฺฉตฺตโก  โกวิลาโร  นจิรสฺเสวทานิ
ขารกชาโต ภวิสฺสตีติ
     {๖๖.๓}   ยสฺมึ  ภิกฺขเว  สมเย  เทวานํ  ตาวตึสานํ ปาริจฺฉตฺตโก
โกวิลาโร  ขารกชาโต  โหติ  อตฺตมนา  ภิกฺขเว  เทวา  ตาวตึสา ตสฺมึ
สมเย  โหนฺติ  ขารกชาโตทานิ  ปาริจฺฉตฺตโก  โกวิลาโร  นจิรสฺเสวทานิ
กุฑุมลกชาโต ๒- ภวิสฺสตีติ
     {๖๖.๔}   ยสฺมึ  ภิกฺขเว  สมเย  เทวานํ  ตาวตึสานํ ปาริจฺฉตฺตโก
โกวิลาโร   กุฑุมลกชาโต   โหติ   อตฺตมนา  ภิกฺขเว  เทวา  ตาวตึสา
ตสฺมึ    สมเย   โหนฺติ   กุฑุมลกชาโตทานิ   ปาริจฺฉตฺตโก   โกวิลาโร
นจิรสฺเสวทานิ โกกาสกชาโต ๓- ภวิสฺสตีติ
     {๖๖.๕}   ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย เทวานํ ตาวตึสานํ ปาริจฺฉตฺตโก โกวิลาโร
@เชิงอรรถ:  ม. ปนฺนปลาโส ฯ เอวมุปริปิ ฯ  ม. กุฏุมลกชาโต ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@ ม. โกรกชาโต ฯ เอวมุปริปิ ฯ
โกกาสกชาโต  โหติ  อตฺตมนา  ภิกฺขเว  เทวา  ตาวตึสา  ตสฺมึ  สมเย
โหนฺติ   โกกาสกชาโตทานิ   ปาริจฺฉตฺตโก   โกวิลาโร   นจิรสฺเสวทานิ
สพฺพผาลิผุลฺโล ภวิสฺสตีติ
     {๖๖.๖}   ยสฺมึ  ภิกฺขเว  สมเย  เทวานํ  ตาวตึสานํ ปาริจฺฉตฺตโก
โกวิลาโร   สพฺพผาลิผุลฺโล   โหติ  อตฺตมนา  ภิกฺขเว  เทวา  ตาวตึสา
ปาริจฺฉตฺตกสฺส   โกวิลารสฺส   มูเล   ทิพฺเพ   จตฺตาโร  มาเส  ปญฺจหิ
กามคุเณหิ    สมปฺปิตา    สมงฺคิภูตา    ปริจาเรนฺติ    สพฺพผาลิผุลฺลสฺส
โข  ปน  ภิกฺขเว  ปาริจฺฉตฺตกสฺส  โกวิลารสฺส  สมนฺตา  ปญฺญาสโยชนานิ
อาภาย   ผุฏํ   โหติ   อนุวาตํ  โยชนสตํ  คนฺโธ  คจฺฉติ  อยมานุภาโว
ปาริจฺฉตฺตกสฺส โกวิลารสฺส ฯ
     {๖๖.๗}   เอวเมว  โข ภิกฺขเว ยสฺมึ สมเย อริยสาวโก อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชฺชาย  เจเตติ  ปณฺฑุปลาโส  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  ตสฺมึ
สมเย โหติ เทวานํ ๑- ตาวตึสานํ ปาริจฺฉตฺตโก โกวิลาโร
     {๖๖.๘}   ยสฺมึ  ภิกฺขเว  สมเย อริยสาวโก เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา
กาสายานิ   วตฺถานิ   อจฺฉาเทตฺวา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิโต
โหติ   สตฺตปลาโส   ภิกฺขเว  อริยสาวโก  ตสฺมึ  สมเย  โหติ  เทวานํ
ตาวตึสานํ ปาริจฺฉตฺตโก โกวิลาโร
     {๖๖.๙}   ยสฺมึ  ภิกฺขเว สมเย อริยสาวโก วิวิจฺเจว กาเมหิ ฯเปฯ
ปฐมํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ชาลกชาโต   ภิกฺขเว  อริยสาวโก
ตสฺมึ สมเย โหติ เทวานํ ตาวตึสานํ ปาริจฺฉตฺตโก โกวิลาโร
     {๖๖.๑๐}   ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย อริยสาวโก วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ฯเปฯ
ทุติยํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช วิหรติ ขารกชาโต ภิกฺขเว อริยสาวโก ตสฺมึ สมเย
@เชิงอรรถ:  ม. เทวานํว ฯ เอวมุปริปิ ฯ
โหติ เทวานํ ตาวตึสานํ ปาริจฺฉตฺตโก โกวิลาโร
     {๖๖.๑๑}   ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย อริยสาวโก ปีติยา จ วิราคา ฯเปฯ
ตติยํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   กุฑุมลกชาโต  ภิกฺขเว  อริยสาวโก
ตสฺมึ สมเย โหติ เทวานํ ตาวตึสานํ ปาริจฺฉตฺตโก โกวิลาโร
     {๖๖.๑๒}   ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย อริยสาวโก สุขสฺส จ ปหานา ฯเปฯ
จตุตฺถํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  โกกาสกชาโต  ภิกฺขเว  อริยสาวโก
ตสฺมึ สมเย โหติ เทวานํ ตาวตึสานํ ปาริจฺฉตฺตโก โกวิลาโร
     {๖๖.๑๓}   ยสฺมึ  ภิกฺขเว  สมเย อริยสาวโก อาสวานํ ขยา ฯเปฯ
สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   สพฺพผาลิผุลฺโล   ภิกฺขเว  อริยสาวโก
ตสฺมึ  สมเย  โหติ  เทวานํ  ตาวตึสานํ  ปาริจฺฉตฺตโก  โกวิลาโร  ตสฺมึ
ภิกฺขเว   สมเย   ภุมฺมา  เทวา  สทฺทมนุสฺสาเวนฺติ  เอโส  อิตฺถนฺนาโม
อายสฺมา   อิตฺถนฺนามสฺส   อายสฺมโต   สทฺธิวิหาริโก   อมุกมฺหา  คามา
วา  นิคมา  วา  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิโต  อาสวานํ  ขยา ฯเปฯ
สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ   ภุมฺมานํ   เทวานํ   สทฺทํ   สุตฺวา
จาตุมฺมหาราชิกา  เทวา  ...  ตาวตึสา  เทวา ... ยามา เทวา ...
ตุสิตา  เทวา  ...  นิมฺมานรตี  เทวา ... ปรนิมฺมิตวสวตฺตี เทวา ...
พฺรหฺมกายิกา     เทวา     สทฺทมนุสฺสาเวนฺติ    เอโส    อิตฺถนฺนาโม
อายสฺมา     อิตฺถนฺนามสฺส     อายสฺมโต    สทฺธิวิหาริโก    อมุกมฺหา
คามา   วา   นิคมา   วา   อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิโต  อาสวานํ
ขยา    ฯเปฯ    สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช    วิหรตีติ    อิติห   เตน
ขเณน   เตน   มุหุตฺเตน   ยาว  พฺรหฺมโลกา  สทฺโท  ๑-  อพฺภุคฺคจฺฉติ
@เชิงอรรถ:  สี. สาธุการสทฺโท ฯ
อยมานุภาโว ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโนติ ฯ
     [๖๗]   อถโข   อายสฺมโต  สารีปุตฺตสฺส  รโหคตสฺส  ปฏิสลฺลีนสฺส
เอวํ   เจตโส   ปริวิตกฺโก   อุทปาทิ   กินฺนุ   โน   ภิกฺขุ   สกฺกตฺวา
ครุกตฺวา  อุปนิสฺสาย  วิหรนฺโต  อกุสลํ  ปชเหยฺย  กุสลํ  ภาเวยฺยาติ  ฯ
อถโข  อายสฺมโต  สารีปุตฺตสฺส  เอตทโหสิ  สตฺถารํ  โข  ภิกฺขุ สกฺกตฺวา
ครุกตฺวา   อุปนิสฺสาย   วิหรนฺโต   อกุสลํ   ปชเหยฺย   กุสลํ  ภาเวยฺย
ธมฺมํ โข ... สงฺฆํ โข ... สิกฺขํ โข ... สมาธึ โข ... อปฺปมาทํ โข ...
ปฏิสนฺถารํ  โข  ภิกฺขุ  สกฺกตฺวา  ครุกตฺวา  อุปนิสฺสาย  วิหรนฺโต  อกุสลํ
ปชเหยฺย กุสลํ ภาเวยฺยาติ ฯ
     {๖๗.๑}   อถโข  อายสฺมโต  สารีปุตฺตสฺส  เอตทโหสิ อิเม โข เม
ธมฺมา  ปริสุทฺธา  ปริโยทาตา  ยนฺนูนาหํ  อิเม  ธมฺเม  คนฺตฺวา  ภควโต
อาโรเจยฺยํ เอวํ เม อิเม ธมฺมา ปริสุทฺธา เจว ภวิสฺสนฺติ ปริสุทฺธสงฺขตตรา
จ  เสยฺยถาปิ  นาม  ปุริโส  สุวณฺณนิกฺขํ  อธิคจฺเฉยฺย  ปริสุทฺธํ ปริโยทาตํ
ตสฺส   เอวมสฺส   อยํ   โข   เม  สุวณฺณนิกฺโข  ปริสุทฺโธ  ปริโยทาโต
ยนฺนูนาหํ    อิมํ   สุวณฺณนิกฺขํ   คนฺตฺวา   กมฺมารานํ   ทสฺเสยฺยํ   เอวํ
เม    อยํ    สุวณฺณนิกฺโข   สกมฺมารคโต   ปริสุทฺโธ   เจว   ภวิสฺสติ
ปริสุทฺธสงฺขตตโร   จาติ   เอวเมว  เอวํ  เม  อิเม  ธมฺมา  ปริสุทฺธา
ปริโยทาตา   ยนฺนูนาหํ   อิเม   ธมฺเม   คนฺตฺวา  ภควโต  อาโรเจยฺยํ
เอวํ   เม   อิเม  ธมฺมา  ปริสุทฺธา  เจว  ภวิสฺสนฺติ  ปริสุทฺธสงฺขตตรา
จาติ  ฯ  อถโข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  สายณฺหสมยํ  ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต
เยน    ภควา    เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ    นิสีทิ    เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข   อายสฺมา   สารีปุตฺโต
ภควนฺตํ    เอตทโวจ   อิธ   มยฺหํ   ภนฺเต   รโหคตสฺส   ปฏิสลฺลีนสฺส
เอวํ   เจตโส   ปริวิตกฺโก   อุทปาทิ   กินฺนุ   โข   ภิกฺขุ   สกฺกตฺวา
ครุกตฺวา   อุปนิสฺสาย   วิหรนฺโต   อกุสลํ  ปชเหยฺย  กุสลํ  ภาเวยฺยาติ
อถโข   ตสฺส   มยฺหํ  ภนฺเต  เอตทโหสิ  สตฺถารํ  โข  ภิกฺขุ  สกฺกตฺวา
ครุกตฺวา   อุปนิสฺสาย   วิหรนฺโต   อกุสลํ   ปชเหยฺย   กุสลํ  ภาเวยฺย
ธมฺมํ โข ... สงฺฆํ โข ... สิกฺขํ โข ... สมาธึ โข ... อปฺปมาทํ โข ...
ปฏิสนฺถารํ   โข   ภิกฺขุ   สกฺกตฺวา   ครุกตฺวา   อุปนิสฺสาย   วิหรนฺโต
อกุสลํ ปชเหยฺย กุสลํ ภาเวยฺยาติ
     {๖๗.๒}   อถโข  ตสฺส  มยฺหํ ภนฺเต เอตทโหสิ อิเม โข เม ธมฺมา
ปริสุทฺธา  ปริโยทาตา  ยนฺนูนาหํ  อิเม ธมฺเม คนฺตฺวา ภควโต อาโรเจยฺยํ
เอวํ  เม  อิเม  ธมฺมา  ปริสุทฺธา  เจว  ภวิสฺสนฺติ  ปริสุทฺธสงฺขตตรา จ
เสยฺยถาปิ   นาม   ปุริโส  สุวณฺณนิกฺขํ  อธิคจฺเฉยฺย  ปริสุทฺธํ  ปริโยทาตํ
ตสฺส  เอวมสฺส  อยํ  โข  เม สุวณฺณนิกฺโข ปริสุทฺโธ ปริโยทาโต ยนฺนูนาหํ
อิมํ  สุวณฺณนิกฺขํ  คนฺตฺวา  กมฺมารานํ  ทสฺเสยฺยํ  เอวํ เม อยํ สุวณฺณนิกฺโข
สกมฺมารคโต    ปริสุทฺโธ    เจว   ภวิสฺสติ   ปริสุทฺธสงฺขตตโร   จาติ
เอวเมว   เอวํ   เม   อิเม  ธมฺมา  ปริสุทฺธา  ปริโยทาตา  ยนฺนูนาหํ
อิเม   ธมฺเม   คนฺตฺวา  ภควโต  อาโรเจยฺยํ  เอวํ  เม  อิเม  ธมฺมา
ปริสุทฺธา   เจว   ภวิสฺสนฺติ   ปริสุทฺธสงฺขตตรา   จาติ  ฯ  สาธุ  สาธุ
สารีปุตฺต    สตฺถารํ    โข    สารีปุตฺต   ภิกฺขุ   สกฺกตฺวา   ครุกตฺวา
อุปนิสฺสาย  วิหรนฺโต  อกุสลํ  ปชเหยฺย  กุสลํ  ภาเวยฺย  ธมฺมํ  โข ...
สงฺฆํ โข ... สิกฺขํ โข ... สมาธึ โข ... อปฺปมาทํ โข ... ปฏิสนฺถารํ
โข    สารีปุตฺต   ภิกฺขุ   สกฺกตฺวา   ครุกตฺวา   อุปนิสฺสาย   วิหรนฺโต
อกุสลํ ปชเหยฺย กุสลํ ภาเวยฺยาติ ฯ
     {๖๗.๓}   เอวํ  วุตฺเต  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
อิมสฺส  โข  อหํ  ภนฺเต  ภควตา  สงฺขิตฺเตน  ภาสิตสฺส  เอวํ วิตฺถาเรน
อตฺถํ  อาชานามิ  โส  วต  ภนฺเต  ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม สคารโว
ภวิสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ  วิชฺชติ  โย  โส  ภนฺเต  ภิกฺขุ  สตฺถริ  อคารโว
ธมฺเมปิ โส อคารโว
     {๖๗.๔}   โส  วต  ภนฺเต  ภิกฺขุ  สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว
สงฺเฆ  สคารโว  ภวิสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ วิชฺชติ โย โส ภนฺเต ภิกฺขุ สตฺถริ
อคารโว ธมฺเม อคารโว สงฺเฆปิ โส อคารโว
     {๖๗.๕}   โส  วต  ภนฺเต  ภิกฺขุ  สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว
สงฺเฆ  อคารโว  สิกฺขาย  สคารโว  ภวิสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ  วิชฺชติ  โย
โส  ภนฺเต  ภิกฺขุ  สตฺถริ  อคารโว  ธมฺเม  อคารโว  สงฺเฆ  อคารโว
สิกฺขายปิ โส อคารโว
     {๖๗.๖}   โส  วต  ภนฺเต  ภิกฺขุ  สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว
สงฺเฆ   อคารโว   สิกฺขาย   อคารโว   สมาธิสฺมึ  สคารโว  ภวิสฺสตีติ
เนตํ   ฐานํ   วิชฺชติ  โย  โส  ภนฺเต  ภิกฺขุ  สตฺถริ  อคารโว  ธมฺเม
อคารโว สงฺเฆ อคารโว สิกฺขาย อคารโว สมาธิสฺมิมฺปิ โส อคารโว
     {๖๗.๗}   โส วต ภนฺเต ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว สงฺเฆ
อคารโว   สิกฺขาย  อคารโว  สมาธิสฺมึ  อคารโว  อปฺปมาเท  สคารโว
ภวิสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ  วิชฺชติ  โย  โส  ภนฺเต  ภิกฺขุ  สตฺถริ  อคารโว
ธมฺเม   อคารโว   สงฺเฆ   อคารโว   สิกฺขาย   อคารโว   สมาธิสฺมึ
อคารโว อปฺปมาเทปิ โส อคารโว
     {๖๗.๘}   โส  วต  ภนฺเต  ภิกฺขุ  สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว
สงฺเฆ   อคารโว   สิกฺขาย   อคารโว  สมาธิสฺมึ  อคารโว  อปฺปมาเท
อคารโว  ปฏิสนฺถาเร  สคารโว  ภวิสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ  วิชฺชติ  โย โส
ภนฺเต  ภิกฺขุ  สตฺถริ  อคารโว  ธมฺเม  อคารโว สงฺเฆ อคารโว สิกฺขาย
อคารโว   สมาธิสฺมึ  อคารโว  อปฺปมาเท  อคารโว  ปฏิสนฺถาเรปิ  โส
อคารโว ฯ
     {๖๗.๙}   โส  วต  ภนฺเต  ภิกฺขุ  สตฺถริ สคารโว ธมฺเม อคารโว
ภวิสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ  วิชฺชติ  โย  โส  ภนฺเต  ภิกฺขุ  สตฺถริ  สคารโว
ธมฺเมปิ โส สคารโว
     {๖๗.๑๐}   โส  วต  ภนฺเต  ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว ธมฺเม สคารโว
สงฺเฆ  อคารโว  ภวิสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ วิชฺชติ โย โส ภนฺเต ภิกฺขุ สตฺถริ
สคารโว ธมฺเม สคารโว สงฺเฆปิ โส สคารโว
     {๖๗.๑๑}   โส  วต  ภนฺเต  ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว ธมฺเม สคารโว
สงฺเฆ  สคารโว  สิกฺขาย  อคารโว  ภวิสฺสตีติ  เนตํ ฐานํ วิชฺชติ โย โส
ภนฺเต  ภิกฺขุ  สตฺถริ  สคารโว  ธมฺเม สคารโว สงฺเฆ สคารโว สิกฺขายปิ
โส สคารโว
     {๖๗.๑๒}   โส   วต   ภนฺเต   ภิกฺขุ  สตฺถริ  สคารโว  ธมฺเม
สคารโว     สงฺเฆ     สคารโว    สิกฺขาย    สคารโว    สมาธิสฺมึ
อคารโว   ภวิสฺสตีติ    เนตํ   ฐานํ   วิชฺชติ   โย  โส  ภนฺเต  ภิกฺขุ
สตฺถริ    สคารโว    ธมฺเม   สคารโว   สงฺเฆ   สคารโว   สิกฺขาย
สคารโว สมาธิสฺมิมฺปิ โส สคารโว
     {๖๗.๑๓}   โส  วต  ภนฺเต  ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว ธมฺเม สคารโว
สงฺเฆ   สคารโว   สิกฺขาย   สคารโว  สมาธิสฺมึ  สคารโว  อปฺปมาเท
อคารโว  ภวิสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ  วิชฺชติ  โย  โส  ภนฺเต  ภิกฺขุ  สตฺถริ
สคารโว   ธมฺเม   สคารโว   สงฺเฆ   สคารโว   สิกฺขาย   สคารโว
สมาธิสฺมึ สคารโว อปฺปมาเทปิ โส สคารโว
     {๖๗.๑๔}   โส  วต  ภนฺเต  ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว ธมฺเม สคารโว
สงฺเฆ   สคารโว   สิกฺขาย   สคารโว  สมาธิสฺมึ  สคารโว  อปฺปมาเท
สคารโว  ปฏิสนฺถาเร  อคารโว  ภวิสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ  วิชฺชติ  โย โส
ภนฺเต  ภิกฺขุ  สตฺถริ  สคารโว  ธมฺเม  สคารโว สงฺเฆ สคารโว สิกฺขาย
สคารโว   สมาธิสฺมึ  สคารโว  อปฺปมาเท  สคารโว  ปฏิสนฺถาเรปิ  โส
สคารโว  ๑-  อิมสฺส  โข  อหํ  ภนฺเต ภควตา สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส เอวํ
วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามีติ ฯ
     {๖๗.๑๕}   สาธุ  สาธุ  สารีปุตฺต  สาธุ  โข  ตฺวํ สารีปุตฺต อิมสฺส
มยา  สงฺขิตฺเตน  ภาสิตสฺส  เอวํ  วิตฺถาเรน  อตฺถํ  อาชานาสิ  โส วต
สารีปุตฺต  ภิกฺขุ  สตฺถริ  อคารโว  ธมฺเม  สคารโว  ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ
วิชฺชติ  โย  โส  สารีปุตฺต  ภิกฺขุ  สตฺถริ  อคารโว ธมฺเมปิ โส อคารโว
ฯเปฯ  โส  วต  สารีปุตฺต  ภิกฺขุ  สตฺถริ อคารโว ธมฺเม อคารโว สงฺเฆ
อคารโว   สิกฺขาย  อคารโว  สมาธิสฺมึ  อคารโว  อปฺปมาเท  อคารโว
ปฏิสนฺถาเร   สคารโว   ภวิสฺสตีติ   เนตํ   ฐานํ   วิชฺชติ   โย   โส
สารีปุตฺต   ภิกฺขุ   สตฺถริ  อคารโว  ธมฺเม  อคารโว  สงฺเฆ  อคารโว
@เชิงอรรถ:  ม. สคารโวติ ฯ
สิกฺขาย    อคารโว    สมาธิสฺมึ    อคารโว    อปฺปมาเท   อคารโว
ปฏิสนฺถาเรปิ  โส  อคารโว  โส  วต  สารีปุตฺต  ภิกฺขุ  สตฺถริ สคารโว
ธมฺเม   อคารโว   ภวิสฺสตีติ   เนตํ  ฐานํ  วิชฺชติ  โย  โส  สารีปุตฺต
สตฺถริ   สคารโว   ธมฺเมปิ  โส  สคารโว  ฯเปฯ  โส  วต  สารีปุตฺต
ภิกฺขุ   สตฺถริ   สคารโว   ธมฺเม  สคารโว  สงฺเฆ  สคารโว  สิกฺขาย
สคารโว    สมาธิสฺมึ   สคารโว   อปฺปมาเท   สคารโว   ปฏิสนฺถาเร
อคารโว  ภวิสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ  วิชฺชติ  โย  โส  สารีปุตฺต ภิกฺขุ สตฺถริ
สคารโว  ธมฺเม  สคารโว  สงฺเฆ  สคารโว  สิกฺขาย สคารโว สมาธิสฺมึ
สคารโว  อปฺปมาเท  สคารโว  ปฏิสนฺถาเรปิ  โส  สคารโว  ๑- อิมสฺส
โข   สารีปุตฺต   มยา   สงฺขิตฺเตน  ภาสิตสฺส  เอวํ  วิตฺถาเรน  อตฺโถ
ทฏฺฐพฺโพติ ฯ
     [๖๘]   ภาวนํ   อนนุยุตฺตสฺส  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  วิหรโต  กิญฺจาปิ
เอวํ   อิจฺฉา  อุปฺปชฺเชยฺย  อโห  วต  เม  อนุปาทาย  อาสเวหิ  จิตฺตํ
วิมุจฺเจยฺยาติ   อถขฺวสฺส   เนว   อนุปาทาย   อาสเวหิ  จิตฺตํ  วิมุจฺจติ
ตํ   กิสฺส   เหตุ   อภาวิตตฺตาติสฺส   วจนียํ  กิสฺส  อภาวิตตฺตา  จตุนฺนํ
สติปฏฺฐานานํ     จตุนฺนํ     สมฺมปฺปธานานํ     จตุนฺนํ     อิทฺธิปาทานํ
ปญฺจนฺนํ   อินฺทฺริยานํ   ปญฺจนฺนํ   พลานํ   สตฺตนฺนํ  โพชฺฌงฺคานํ  อริยสฺส
อฏฺฐงฺคิกสฺส มคฺคสฺส
     {๖๘.๑}   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว   กุกฺกุฏิยา   อณฺฑานิ  อฏฺฐ  วา
ทส   วา   ทฺวาทส   วา   ตานสฺสุ   กุกฺกุฏิยา   น   สมฺมาอธิสยิตานิ
น    สมฺมาปริเสทิตานิ    น    สมฺมาปริภาวิตานิ    กิญฺจาปิ    ตสฺสา
@เชิงอรรถ:  ม. สคารโวติ ฯ
กุกฺกุฏิยา   เอวํ   อิจฺฉา   อุปฺปชฺเชยฺย   อโห  วต  เม  กุกฺกุฏโปตกา
ปาทนขสิขาย   วา   มุขตุณฺฑเกน  วา  อณฺฑโกสํ  ปทาเลตฺวา  โสตฺถินา
อภินิพฺพิชฺเฌยฺยุนฺติ   อถโข   อภพฺพาว   เต  กุกฺกุฏโปตกา  ปาทนขสิขาย
วา   มุขตุณฺฑเกน   วา   อณฺฑโกสํ  ปทาเลตฺวา  โสตฺถินา  อภินิพฺพิชฺฌิตุํ
ตํ   กิสฺส   เหตุ   ตถาหมูนิ   ๑-   ภิกฺขเว   กุกฺกุฏิยา   อณฺฑานิ  น
สมฺมาอธิสยิตานิ     น     สมฺมาปริเสทิตานิ    น    สมฺมาปริภาวิตานิ
เอวเมว   โข  ภิกฺขเว  ภาวนํ  อนนุยุตฺตสฺส  ภิกฺขุโน  วิหรโต  กิญฺจาปิ
เอวํ   อิจฺฉา  อุปฺปชฺเชยฺย  อโห  วต  เม  อนุปาทาย  อาสเวหิ  จิตฺตํ
วิมุจฺเจยฺยาติ   อถขฺวสฺส   เนว   อนุปาทาย   อาสเวหิ  จิตฺตํ  วิมุจฺจติ
ตํ   กิสฺส   เหตุ   อภาวิตตฺตาติสฺส   วจนียํ  กิสฺส  อภาวิตตฺตา  จตุนฺนํ
สติปฏฺฐานานํ   จตุนฺนํ   สมฺมปฺปธานานํ   จตุนฺนํ   อิทฺธิปาทานํ   ปญฺจนฺนํ
อินฺทฺริยานํ   ปญฺจนฺนํ  พลานํ  สตฺตนฺนํ  โพชฺฌงฺคานํ  อริยสฺส  อฏฺฐงฺคิกสฺส
มคฺคสฺส ฯ
     {๖๘.๒}   ภาวนํ  อนุยุตฺตสฺส  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  วิหรโต  กิญฺจาปิ
น  เอวํ  อิจฺฉา  อุปฺปชฺเชยฺย  อโห  วต  เม  อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ
วิมุจฺเจยฺยาติ   อถขฺวสฺส  อนุปาทาย  อาสเวหิ  จิตฺตํ  วิมุจฺจติ  ตํ  กิสฺส
เหตุ   ภาวิตตฺตาติสฺส   วจนียํ   กิสฺส  ภาวิตตฺตา  จตุนฺนํ  สติปฏฺฐานานํ
จตุนฺนํ    สมฺมปฺปธานานํ    จตุนฺนํ   อิทฺธิปาทานํ   ปญฺจนฺนํ   อินฺทฺริยานํ
ปญฺจนฺนํ พลานํ สตฺตนฺนํ โพชฺฌงฺคานํ อริยสฺส อฏฺฐงฺคิกสฺส
     {๖๘.๓}   มคฺคสฺส   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว   กุกฺกุฏิยา   อณฺฑานิ
อฏฺฐ    วา    ทส    วา    ทฺวาทส    วา    ตานสฺสุ    กุกฺกุฏิยา
สมฺมาอธิสยิตานิ          สมฺมาปริเสทิตานิ          สมฺมาปริภาวิตานิ
@เชิงอรรถ:  ตถา หิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
กิญฺจาปิ   ตสฺสา   กุกฺกุฏิยา   น  เอวํ  อิจฺฉา  อุปฺปชฺเชยฺย  อโห  วต
เม   กุกฺกุฏโปตกา   ปาทนขสิขาย   วา   มุขตุณฺฑเกน   วา  อณฺฑโกสํ
ปทาเลตฺวา     โสตฺถินา     อภินิพฺพิชฺเฌยฺยุนฺติ     อถโข     ภพฺพาว
เต   กุกฺกุฏโปตกา   ปาทนขสิขาย   วา   มุขตุณฺฑเกน   วา  อณฺฑโกสํ
ปทาเลตฺวา    โสตฺถินา    อภินิพฺพิชฺฌิตุํ   ตํ   กิสฺส   เหตุ   ตถาหมูนิ
ภิกฺขเว    กุกฺกุฏิยา    อณฺฑานิ    สมฺมาอธิสยิตานิ    สมฺมาปริเสทิตานิ
สมฺมาปริภาวิตานิ   เอวเมว   โข  ภิกฺขเว  ภาวนํ  อนุยุตฺตสฺส  ภิกฺขุโน
วิหรโต  กิญฺจาปิ  น  เอวํ  อิจฺฉา  อุปฺปชฺเชยฺย  อโห วต เม อนุปาทาย
อาสเวหิ   จิตฺตํ   วิมุจฺเจยฺยาติ   อถขฺวสฺส  อนุปาทาย  อาสเวหิ  จิตฺตํ
วิมุจฺจติ   ตํ   กิสฺส   เหตุ   ภาวิตตฺตาติสฺส   วจนียํ  กิสฺส  ภาวิตตฺตา
จตุนฺนํ สติปฏฺฐานานํ ฯเปฯ อริยสฺส อฏฺฐงฺคิกสฺส มคฺคสฺส
     {๖๘.๔}   เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  ผลภณฺฑสฺส  วา  ผลภณฺฑนฺเตวาสิสฺส
วา  ทิสฺสนฺเตว  วาสิชเฏ  องฺคุลิปทานิ  ทิสฺสติ  องฺคุฏฺฐปทํ  โน จ ขฺวสฺส
เอวํ  ญาณํ  โหติ  เอตฺตกํ  วา เม อชฺช ตสฺส วาสิชฏสฺส ขีณํ เอตฺตกํ วา
หีโย   เอตฺตกํ   วา   ปเรติ  อถขฺวสฺส  ขีเณ  ขีณนฺเตฺวว  ญาณํ  โหติ
เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  ภาวนํ  อนุยุตฺตสฺส  ภิกฺขุโน  วิหรโต  กิญฺจาปิ น
เอวํ   ญาณํ   โหติ   เอตฺตกํ  วา  เม  อชฺช  อาสวานํ  ขีณํ  เอตฺตกํ
วา หีโย เอตฺตกํ วา ปเรติ อถขฺวสฺส ขีเณ ขีณนฺเตฺวว ญาณํ โหติ
     {๖๘.๕}   เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว สามุทฺทิกาย นาวาย เวตฺตพนฺธนพทฺธาย
ฉมฺมาสานิ    อุทเก    ปริยาทาย    เหมนฺติเกน    ถเล   อุกฺขิตฺตาย
วาตาตปวาตาตปปเรตานิ  พนฺธนานิ ตานิ ปาวุสฺสเกน เมเฆน อภิปฺปวุฏฺฐานิ
อปฺปกสิเรเนว  ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺติ  ๑-  ปูติกานิ  ภวนฺติ เอวเมว โข ภิกฺขเว
ภาวนํ    อนุยุตฺตสฺส   ภิกฺขุโน   วิหรโต   อปฺปกสิเรเนว   สญฺโญชนานิ
ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺตีติ [๒]- ฯ
     [๖๙]   เอกํ  สมยํ  ภควา โกสเลสุ จาริกํ จรติ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน
สทฺธึ    อทฺทสา    โข    ภควา    อทฺธานมคฺคปฏิปนฺโน    อญฺญตรสฺมึ
ปเทเส   มหนฺตํ   อคฺคิกฺขนฺธํ   อาทิตฺตํ   สมฺปชฺชลิตํ   สญฺโชติภูตํ   ๓-
ทิสฺวา   มคฺคา   โอกฺกมฺม   อญฺญตรสฺมึ   รุกฺขมูเล   ปญฺญตฺเต  อาสเน
นิสีทิ  นิสชฺช  โข  ภควา  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ  ปสฺสถ  โน  ตุเมฺห ภิกฺขเว
อมุํ    มหนฺตํ    อคฺคิกฺขนฺธํ   อาทิตฺตํ   สมฺปชฺชลิตํ   สญฺโชติภูตนฺติ   ฯ
เอวํ ภนฺเต ฯ
     {๖๙.๑}   ตํ  กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว  กตมํ  นุ  โข วรํ ยํ อมุํ มหนฺตํ
อคฺคิกฺขนฺธํ    อาทิตฺตํ    สมฺปชฺชลิตํ    สญฺโชติภูตํ    อาลิงฺคิตฺวา   ๔-
อุปนิสีเทยฺย  วา  อุปนิปชฺเชยฺย  วา  ยํ  วา ขตฺติยกญฺญํ วา พฺราหฺมณกญฺญํ
วา    คหปติกญฺญํ    วา   มุทุตลูนหตฺถปาทํ   อาลิงฺคิตฺวา   อุปนิสีเทยฺย
วา   อุปนิปชฺเชยฺย   วาติ   ฯ   เอตเทว  ภนฺเต  วรํ  ยํ  ขตฺติยกญฺญํ
วา   พฺราหฺมณกญฺญํ   วา  คหปติกญฺญํ  วา  มุทุตลูนหตฺถปาทํ  อาลิงฺคิตฺวา
อุปนิสีเทยฺย  วา  อุปนิปชฺเชยฺย  วา  ทุกฺขเญฺหตํ  ภนฺเต  ยํ  อมุํ  มหนฺตํ
อคฺคิกฺขนฺธํ   อาทิตฺตํ   สมฺปชฺชลิตํ   สญฺโชติภูตํ  อาลิงฺคิตฺวา  อุปนิสีเทยฺย
วา   อุปนิปชฺเชยฺย   วาติ   ฯ  อาโรจยามิ  โว  ภิกฺขเว  ปฏิเวทยามิ
@เชิงอรรถ:  ม. ปริหายนฺติ ฯ    ม. ปูติกานิ ภวนฺตีติ ฯ    ม. สโชติภูตํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@ ม. อาลิงฺเคตฺวา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
โว   ภิกฺขเว   ยถา   เอตเทว   ตสฺส   วรํ   ทุสฺสีลสฺส  ปาปธมฺมสฺส
อสุจิสงฺกสฺสรสมาจารสฺส         ปฏิจฺฉนฺนกมฺมนฺตสฺส         อสฺสมณสฺส
สมณปฏิญฺญสฺส     อพฺรหฺมจาริสฺส     พฺรหฺมจาริปฏิญฺญสฺส     อนฺโตปูติสฺส
อวสฺสุตสฺส    กสมฺพุชาตสฺส    ยํ   อมุํ   มหนฺตํ   อคฺคิกฺขนฺธํ   อาทิตฺตํ
สมฺปชฺชลิตํ   สญฺโชติภูตํ   อาลิงฺคิตฺวา   อุปนิสีเทยฺย   วา  อุปนิปชฺเชยฺย
วา  ตํ  กิสฺส  เหตุ  ตโตนิทานญฺหิ  โส  ภิกฺขเว  มรณํ  วา  นิคจฺเฉยฺย
มรณมตฺตํ    วา    ทุกฺขํ    นเตฺวว    ตปฺปจฺจยา    กายสฺส   เภทา
ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺเชยฺย
     {๖๙.๒}   ยญฺจ  โข  โส ภิกฺขเว ทุสฺสีโล ปาปธมฺโม อสุจิสงฺกสฺสร-
สมาจาโร    ปฏิจฺฉนฺนกมฺมนฺโต   อสฺสมโณ   สมณปฏิญฺโญ   อพฺรหฺมจารี
พฺรหฺมจาริปฏิญฺโญ    อนฺโตปูติ    อวสฺสุโต    กสมฺพุชาโต    ขตฺติยกญฺญํ
วา     พฺราหฺมณกญฺญํ     วา    คหปติกญฺญํ    วา    มุทุตลูนหตฺถปาทํ
อาลิงฺคิตฺวา   อุปนิสีทติ   วา   อุปนิปชฺชติ   วา   ตญฺหิ  ตสฺส  ภิกฺขเว
โหติ   ทีฆรตฺตํ   อหิตาย   ทุกฺขาย  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  อปายํ
ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ ฯ
     {๖๙.๓}   ตํ  กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว  กตมํ นุ โข วรํ ยํ พลวา ปุริโส
ทฬฺหาย  วาลรชฺชุยา  อุโภ  ชงฺฆา  เวเฐตฺวา  ฆํเสยฺย สา ฉวึ ฉินฺเทยฺย
ฉวึ  เฉตฺวา  จมฺมํ  ฉินฺเทยฺย  จมฺมํ  เฉตฺวา  มํสํ  ฉินฺเทยฺย มํสํ เฉตฺวา
นฺหารุํ  ฉินฺเทยฺย  นฺหารุํ  เฉตฺวา  อฏฺฐึ  ฉินฺเทยฺย อฏฺฐึ เฉตฺวา อฏฺฐิมิญฺชํ
อาหจฺจ   ติฏฺเฐยฺย  ยํ  วา  ขตฺติยมหาสาลานํ  วา  พฺราหฺมณมหาสาลานํ
วา     คหปติมหาสาลานํ     วา     อภิวาทนํ    สาทิเยยฺยาติ    ฯ
เอตเทว   ภนฺเต   วรํ  ยํ  ขตฺติยมหาสาลานํ  วา  พฺราหฺมณมหาสาลานํ
วา   คหปติมหาสาลานํ   วา   อภิวาทนํ  สาทิเยยฺย  ทุกฺขเญฺหตํ  ภนฺเต
ยํ  พลวา  ปุริโส  ทฬฺหาย  วาลรชฺชุยา  อุโภ  ชงฺฆา เวเฐตฺวา ฆํเสยฺย
สา ฉวึ ฉินฺเทยฺย ฯเปฯ อฏฺฐิมิญฺชํ อาหจฺจ ติฏฺเฐยฺยาติ ฯ
     {๖๙.๔}   อาโรจยามิ  โว  ภิกฺขเว  ปฏิเวทยามิ โว ภิกฺขเว ยถา
เอตเทว  ตสฺส  วรํ  ทุสฺสีลสฺส  ฯเปฯ  กสมฺพุชาตสฺส  ยํ  พลวา  ปุริโส
ทฬฺหาย  วาลรชฺชุยา  อุโภ  ชงฺฆา  เวเฐตฺวา  ฆํเสยฺย สา ฉวึ ฉินฺเทยฺย
ฯเปฯ   อฏฺฐิมิญฺชํ   อาหจฺจ   ติฏฺเฐยฺย   ตํ  กิสฺส  เหตุ  ตโตนิทานญฺหิ
โส   ภิกฺขเว   มรณํ   วา   นิคจฺเฉยฺย  มรณมตฺตํ  วา  ทุกฺขํ  นเตฺวว
ตปฺปจฺจยา   กายสฺส   เภทา  ปรมฺมรณา  อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ
อุปปชฺเชยฺย   ยญฺจ   โข   โส   ภิกฺขเว  ทุสฺสีโล  ฯเปฯ  กสมฺพุชาโต
ขตฺติยมหาสาลานํ    วา   พฺราหฺมณมหาสาลานํ   วา   คหปติมหาสาลานํ
วา   อภิวาทนํ   สาทิยติ  ตญฺหิ  ตสฺส  ภิกฺขเว  โหติ  ทีฆรตฺตํ  อหิตาย
ทุกฺขาย   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ
อุปปชฺชติ ฯ
     {๖๙.๕}   ตํ  กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว  กตมํ นุ โข วรํ ยํ พลวา ปุริโส
ติณฺหาย   สตฺติยา   เตลโธตาย  ปจฺโจรสฺมึ  ปหเรยฺย  ยํ  วา  ขตฺติย-
มหาสาลานํ    วา    พฺราหฺมณมหาสาลานํ    วา    คหปติมหาสาลานํ
วา  อญฺชลิกมฺมํ  สาทิเยยฺยาติ  ฯ เอตเทว ภนฺเต วรํ ยํ ขตฺติยมหาสาลานํ
วา    พฺราหฺมณมหาสาลานํ   วา   คหปติมหาสาลานํ   วา   อญฺชลิกมฺมํ
สาทิเยยฺย    ทุกฺขเญฺหตํ    ภนฺเต    ยํ    พลวา    ปุริโส   ติณฺหาย
สตฺติยา เตลโธตาย ปจฺโจรสฺมึ ปหเรยฺยาติ ฯ
     {๖๙.๖}   อาโรจยามิ  โว  ภิกฺขเว  ปฏิเวทยามิ โว ภิกฺขเว ยถา
เอตเทว  ตสฺส  วรํ  ทุสฺสีลสฺส  ฯเปฯ  กสมฺพุชาตสฺส  ยํ  พลวา  ปุริโส
ติณฺหาย   สตฺติยา   เตลโธตาย   ปจฺโจรสฺมึ  ปหเรยฺย  ตํ  กิสฺส  เหตุ
ตโตนิทานญฺหิ   โส   ภิกฺขเว   มรณํ   วา   นิคจฺเฉยฺย  มรณมตฺตํ  วา
ทุกฺขํ   นเตฺวว   ตปฺปจฺจยา  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  อปายํ  ทุคฺคตึ
วินิปาตํ   นิรยํ   อุปปชฺเชยฺย  ยญฺจ  โข  โส  ภิกฺขเว  ทุสฺสีโล  ฯเปฯ
กสมฺพุชาโต     ขตฺติยมหาสาลานํ    วา    พฺราหฺมณมหาสาลานํ    วา
คหปติมหาสาลานํ   วา   อญฺชลิกมฺมํ   สาทิยติ   ตญฺหิ   ตสฺส   ภิกฺขเว
โหติ   ทีฆรตฺตํ   อหิตาย   ทุกฺขาย  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  อปายํ
ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ ฯ
     {๖๙.๗}   ตํ  กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว  กตมํ นุ โข วรํ ยํ พลวา ปุริโส
ตตฺเตน   อโยปฏฺเฏน   อาทิตฺเตน   สมฺปชฺชลิเตน   สญฺโชติภูเตน  กายํ
สมฺปลิเวเฐยฺย   ยํ   วา   ขตฺติยมหาสาลานํ   วา  พฺราหฺมณมหาสาลานํ
วา   คหปติมหาสาลานํ   วา   สทฺธาเทยฺยํ   จีวรํ   ปริภุญฺเชยฺยาติ  ฯ
เอตเทว   ภนฺเต   วรํ  ยํ  ขตฺติยมหาสาลานํ  วา  พฺราหฺมณมหาสาลานํ
วา    คหปติมหาสาลานํ    วา    สทฺธาเทยฺยํ    จีวรํ    ปริภุญฺเชยฺย
ทุกฺขเญฺหตํ   ภนฺเต  ยํ  พลวา  ปุริโส  ตตฺเตน  อโยปฏฺเฏน  อาทิตฺเตน
สมฺปชฺชลิเตน สญฺโชติภูเตน กายํ สมฺปลิเวเฐยฺยาติ ฯ
     {๖๙.๘}   อาโรจยามิ    โว    ภิกฺขเว    ปฏิเวทยามิ   โว
ภิกฺขเว     ยถา     เอตเทว    ตสฺส    วรํ    ทุสฺสีลสฺส    ฯเปฯ
กสมฺพุชาตสฺส     ยํ     พลวา     ปุริโส     ตตฺเตน    อโยปฏฺเฏน
อาทิตฺเตน    สมฺปชฺชลิเตน   สญฺโชติภูเตน   กายํ   สมฺปลิเวเฐยฺย   ตํ
กิสฺส  เหตุ  ตโตนิทานญฺหิ  โส  ภิกฺขเว  มรณํ  วา  นิคจฺเฉยฺย มรณมตฺตํ
วา   ทุกฺขํ   น  เตฺวว  ตปฺปจฺจยา  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  อปายํ
ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ  อุปปชฺเชยฺย  ยญฺจ  โข  โส  ภิกฺขเว  ทุสฺสีโล
ฯเปฯ    กสมฺพุชาโต    ขตฺติยมหาสาลานํ    วา   พฺราหฺมณมหาสาลานํ
วา    คหปติมหาสาลานํ   วา   สทฺธาเทยฺยํ   จีวรํ   ปริภุญฺชติ   ตญฺหิ
ตสฺส   ภิกฺขเว   โหติ   ทีฆรตฺตํ   อหิตาย   ทุกฺขาย   กายสฺส  เภทา
ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ ฯ
     {๖๙.๙}   ตํ  กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว  กตมํ นุ โข วรํ ยํ พลวา ปุริโส
ตตฺเตน   อโยสงฺกุนา  อาทิตฺเตน  ๑-  สมฺปชฺชลิเตน  สญฺโชติภูเตน  ๑-
มุขํ   วิวริตฺวา   ตตฺตํ   โลหคุลํ  อาทิตฺตํ  สมฺปชฺชลิตํ  สญฺโชติภูตํ  มุเข
ปกฺขิเปยฺย  ตํ  ตสฺส  โอฏฺฐมฺปิ  ทเหยฺย  มุขมฺปิ  ทเหยฺย ชิวฺหมฺปิ ทเหยฺย
กณฺฐมฺปิ    ทเหยฺย   อุรมฺปิ   ทเหยฺย   อนฺตมฺปิ   อนฺตคุณมฺปิ   อาทาย
อโธภาคา  นิกฺขเมยฺย  ยํ  วา  ขตฺติยมหาสาลานํ วา พฺราหฺมณมหาสาลานํ
วา   คหปติมหาสาลานํ   วา  สทฺธาเทยฺยํ  ปิณฺฑปาตํ  ปริภุญฺเชยฺยาติ  ฯ
เอตเทว  ภนฺเต  วรํ  ยํ  ขตฺติยมหาสาลานํ  วา พฺราหฺมณมหาสาลานํ วา
คหปติมหาสาลานํ   วา   สทฺธาเทยฺยํ  ปิณฺฑปาตํ  ปริภุญฺเชยฺย  ทุกฺขเญฺหตํ
ภนฺเต  ยํ  พลวา  ปุริโส  ตตฺเตน  อโยสงฺกุนา  อาทิตฺเตน สมฺปชฺชลิเตน
สญฺโชติภูเตน   มุขํ   วิวริตฺวา   ตตฺตํ   โลหคุลํ   อาทิตฺตํ   สมฺปชฺชลิตํ
สญฺโชติภูตํ  มุเข  ปกฺขิเปยฺย  ตํ  ตสฺส  โอฏฺฐมฺปิ  ทเหยฺย มุขมฺปิ ทเหยฺย
@เชิงอรรถ:  ม. อิเม ตโย ปาฐา นตฺถิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ชิวฺหมฺปิ    ทเหยฺย    กณฺฐมฺปิ    ทเหยฺย   อุรมฺปิ   ทเทยฺย   อนฺตมฺปิ
อนฺตคุณมฺปิ อาทาย อโธภาคา นิกฺขเมยฺยาติ ฯ
     {๖๙.๑๐}   อาโรจยามิ  โว  ภิกฺขเว ปฏิเวทยามิ โว ภิกฺขเว ยถา
เอตเทว  ตสฺส  วรํ  ทุสฺสีลสฺส  ฯเปฯ  กสมฺพุชาตสฺส  ยํ  พลวา  ปุริโส
ตตฺเตน     อโยสงฺกุนา    อาทิตฺเตน    สมฺปชฺชลิเตน    สญฺโชติภูเตน
มุขํ    วิวริตฺวา    ตตฺตํ   โลหคุลํ   อาทิตฺตํ   สมฺปชฺชลิตํ   สญฺโชติภูตํ
มุเข  ปกฺขิเปยฺย  ตํ  ตสฺส  โอฏฺฐมฺปิ  ทเหยฺย  มุขมฺปิ  ทเหยฺย  ชิวฺหมฺปิ
ทเหยฺย    กณฺฐมฺปิ   ทเหยฺย   อุรมฺปิ   ทเหยฺย   อนฺตมฺปิ   อนฺตคุณมฺปิ
อาทาย   อโธภาคา   นิกฺขเมยฺย   ตํ   กิสฺส  เหตุ  ตโตนิทานญฺหิ  โส
ภิกฺขเว  มรณํ  วา  นิคจฺเฉยฺย  มรณมตฺตํ  วา  ทุกฺขํ  นเตฺวว ตปฺปจฺจยา
กายสฺส   เภทา  ปรมฺมรณา  อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปชฺเชยฺย
ยญฺจ  โข  โส  ภิกฺขเว  ทุสฺสีโล  ฯเปฯ  กสมฺพุชาโต  ขตฺติยมหาสาลานํ
วา   พฺราหฺมณมหาสาลานํ   วา   คหปติมหาสาลานํ   วา   สทฺธาเทยฺยํ
ปิณฺฑปาตํ   ปริภุญฺชติ   ตญฺหิ   ตสฺส   ภิกฺขเว   โหติ  ทีฆรตฺตํ  อหิตาย
ทุกฺขาย   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ
อุปปชฺชติ ฯ
     {๖๙.๑๑}   ตํ  กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว  กตมํ  นุ  โข  วรํ  ยํ พลวา
ปุริโส   สีเส   วา   คเหตฺวา  ขนฺเธ  วา  คเหตฺวา  ตตฺตํ  อโยมญฺจํ
วา      อโยปีฐํ      วา     อาทิตฺตํ     สมฺปชฺชลิตํ     สญฺโชติภูตํ
อภินิสีทาเปยฺย   วา   อภินิปชฺชาเปยฺย   วา  ยํ  วา  ขตฺติยมหาสาลานํ
วา      พฺราหฺมณมหาสาลานํ      วา      คหปติมหาสาลานํ     วา
สทฺธาเทยฺยํ   มญฺจปีฐํ   ปริภุญฺเชยฺยาติ   ฯ   เอตเทว  ภนฺเต  วรํ  ยํ
ขตฺติยมหาสาลานํ    วา   พฺราหฺมณมหาสาลานํ   วา   คหปติมหาสาลานํ
วา   สทฺธาเทยฺยํ   มญฺจปีฐํ  ปริภุญฺเชยฺย  ทุกฺขเญฺหตํ  ภนฺเต  ยํ  พลวา
ปุริโส  สีเส  วา  คเหตฺวา  ขนฺเธ  วา  คเหตฺวา  ตตฺตํ  อโยมญฺจํ วา
อโยปีฐํ   วา   อาทิตฺตํ   สมฺปชฺชลิตํ   สญฺโชติภูตํ   อภินิสีทาเปยฺย  วา
อภินิปชฺชาเปยฺย วาติ ฯ
     {๖๙.๑๒}   อาโรจยามิ  โว  ภิกฺขเว ปฏิเวทยามิ โว ภิกฺขเว ยถา
เอตเทว  ตสฺส  วรํ  ทุสฺสีลสฺส  ฯเปฯ กสมฺพุชาตสฺส ยํ พลวา ปุริโส สีเส
วา  คเหตฺวา  ขนฺเธ วา คเหตฺวา ตตฺตํ อโยมญฺจํ วา อโยปีฐํ วา อาทิตฺตํ
สมฺปชฺชลิตํ   สญฺโชติภูตํ   อภินิสีทาเปยฺย   วา  อภินิปชฺชาเปยฺย  วา  ตํ
กิสฺส  เหตุ  ตโตนิทานญฺหิ  โส  ภิกฺขเว  มรณํ  วา  นิคจฺเฉยฺย มรณมตฺตํ
วา  ทุกฺขํ  น  เตฺวว  ตปฺปจฺจยา  กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ
วินิปาตํ  นิรยํ อุปปชฺเชยฺย ยญฺจ โข โส ภิกฺขเว ทุสฺสีโล ฯเปฯ กสมฺพุชาโต
ขตฺติยมหาสาลานํ    วา   พฺราหฺมณมหาสาลานํ   วา   คหปติมหาสาลานํ
วา  สทฺธาเทยฺยํ  มญฺจปีฐํ  ปริภุญฺชติ  ตญฺหิ  ตสฺส  ภิกฺขเว  โหติ ทีฆรตฺตํ
อหิตาย   ทุกฺขาย   กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ
นิรยํ อุปปชฺชติ ฯ
     {๖๙.๑๓}   ตํ  กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว กตมํ นุ โข วรํ ยํ พลวา ปุริโส
อุทฺธํปาทํ  อโธสิรํ  คเหตฺวา  ตตฺตาย  โลหกุมฺภิยา  ปกฺขิเปยฺย อาทิตฺตาย
สมฺปชฺชลิตาย   สญฺโชติภูตาย  โส  ตตฺถ  เผณุทฺเทหกํ  ปจฺจมาโน  สกิมฺปิ
อุทฺธํ  คจฺเฉยฺย  สกิมฺปิ  อโธ  คจฺเฉยฺย  สกิมฺปิ  ติริยํ  คจฺเฉยฺย  ยํ วา
ขตฺติยมหาสาลานํ    วา   พฺราหฺมณมหาสาลานํ   วา   คหปติมหาสาลานํ
วา   สทฺธาเทยฺยํ  วิหารํ  ปริภุญฺเชยฺยาติ  ฯ  เอตเทว  ภนฺเต  วรํ  ยํ
ขตฺติยมหาสาลานํ    วา   พฺราหฺมณมหาสาลานํ   วา   คหปติมหาสาลานํ
วา   สทฺธาเทยฺยํ   วิหารํ   ปริภุญฺเชยฺย  ทุกฺขเญฺหตํ  ภนฺเต  ยํ  พลวา
ปุริโส   อุทฺธํปาทํ   อโธสิรํ  คเหตฺวา  ตตฺตาย  โลหกุมฺภิยา  ปกฺขิเปยฺย
อาทิตฺตาย    สมฺปชฺชลิตาย    สญฺโชติภูตาย   โส   ตตฺถ   เผณุทฺเทหกํ
ปจฺจมาโน  สกิมฺปิ  อุทฺธํ  คจฺเฉยฺย  สกิมฺปิ  อโธ  คจฺเฉยฺย  สกิมฺปิ ติริยํ
คจฺเฉยฺยาติ ฯ
     {๖๙.๑๔}   อาโรจยามิ  โว  ภิกฺขเว  ปฏิเวทยามิ  โว  ภิกฺขเว
ยถา   เอตเทว  ตสฺส  วรํ  ทุสฺสีลสฺส  ฯเปฯ  กสมฺพุชาตสฺส  ยํ  พลวา
ปุริโส   อุทฺธํปาทํ   อโธสิรํ  คเหตฺวา  ตตฺตาย  โลหกุมฺภิยา  ปกฺขิเปยฺย
อาทิตฺตาย    สมฺปชฺชลิตาย    สญฺโชติภูตาย   โส   ตตฺถ   เผณุทฺเทหกํ
ปจฺจมาโน  สกิมฺปิ  อุทฺธํ  คจฺเฉยฺย  สกิมฺปิ  อโธ  คจฺเฉยฺย  สกิมฺปิ ติริยํ
คจฺเฉยฺย   ตํ   กิสฺส   เหตุ   ตโตนิทานญฺหิ   โส  ภิกฺขเว  มรณํ  วา
นิคจฺเฉยฺย   มรณมตฺตํ   วา   ทุกฺขํ   น   เตฺวว   ตปฺปจฺจยา  กายสฺส
เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ   ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปชฺเชยฺย  ยญฺจ
โข   โส  ภิกฺขเว  ทุสฺสีโล  ฯเปฯ  กสมฺพุชาโต  ขตฺติยมหาสาลานํ  วา
พฺราหฺมณมหาสาลานํ   วา   คหปติมหาสาลานํ   วา  สทฺธาเทยฺยํ  วิหารํ
ปริภุญฺชติ  ตญฺหิ  ตสฺส  ภิกฺขเว  โหติ  ทีฆรตฺตํ  อหิตาย  ทุกฺขาย กายสฺส
เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปชฺชติ  ตสฺมาติห
ภิกฺขเว   เอวํ   สิกฺขิตพฺพํ   เยสญฺจ   มยํ   ปริภุญฺชาม  จีวรปิณฺฑปาต-
เสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ    ๑-    เตสํ    เต    การา
@เชิงอรรถ:  ม. -ปริกฺขารํ ฯ
มหปฺผลา   ภวิสฺสนฺติ   มหานิสํสา   อมฺหากญฺเจวายํ   ปพฺพชฺชา  อวญฺฌา
ภวิสฺสติ   สผลา   สอุทฺรยาติ  เอวญฺหิ  โว  ภิกฺขเว  สิกฺขิตพฺพํ  อตฺตตฺถํ
วา   ภิกฺขเว   สมฺปสฺสมาเนน  อลเมว  อปฺปมาเทน  สมฺปาเทตุํ  ปรตฺถํ
วา   ภิกฺขเว  สมฺปสฺสมาเนน  อลเมว  อปฺปมาเทน  สมฺปาเทตุํ  อุภยตฺถํ
วา ภิกฺขเว สมฺปสฺสมาเนน อลเมว อปฺปมาเทน สมฺปาเทตุนฺติ ฯ
     {๖๙.๑๕}   อิทมโวจ   ภควา   อิมสฺมิญฺจ   ปน   เวยฺยากรณสฺมึ
ภญฺญมาเน    สฏฺฐิมตฺตานํ    ภิกฺขูนํ   อุณฺหํ   โลหิตํ   มุขโต   อุคฺคญฺฉิ
สฏฺฐิมตฺตา   ภิกฺขู   สิกฺขํ   ปจฺจกฺขาย   หีนายาวตฺตึสุ   ทุกฺกรํ   ภควา
สุทุกฺกรํ    ภควาติ   ฯ   สฏฺฐิมตฺตานํ   ภิกฺขูนํ   อนุปาทาย   อาสเวหิ
จิตฺตานิ วิมุจฺจึสูติ ฯ
     [๗๐]   ภูตปุพฺพํ  ภิกฺขเว  สุเนตฺโต  นาม  สตฺถา  อโหสิ ติตฺถกโร
กาเมสุ   วีตราโค   สุเนตฺตสฺส   โข  ปน  ภิกฺขเว  สตฺถุโน  อเนกานิ
สาวกสตานิ   อเหสุํ   สุเนตฺโต   สตฺถา  สาวกานํ  พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย
ธมฺมํ   เทเสติ   ๑-   เย   โข  [๒]-  ภิกฺขเว  สุเนตฺตสฺส  สตฺถุโน
พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย   ธมฺมํ   เทเสนฺตสฺส   จิตฺตานิ   นปฺปสาเทสุํ   เต
กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปชฺชึสุ
เย   โข  ปน  ภิกฺขเว  สุเนตฺตสฺส  สตฺถุโน  พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย  ธมฺมํ
เทเสนฺตสฺส   จิตฺตานิ   ปสาเทสุํ   เต   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา
สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชึสุ ฯ
     {๗๐.๑}   ภูตปุพฺพํ   ภิกฺขเว   มูคปกฺโข   นาม   สตฺถา  อโหสิ
ฯเปฯ    อรเนมิ    นาม    สตฺถา   อโหสิ   กุทฺทาโล   ๓-   นาม
@เชิงอรรถ:  ม. เทเสสิ ฯ    ม. ปน ฯ    ม. กุทฺทาลโก ฯ
สตฺถา  อโหสิ  หตฺถิปาโล  นาม  สตฺถา  อโหสิ  โชติปาโล  นาม สตฺถา
อโหสิ   อรโก   นาม  สตฺถา  อโหสิ  ติตฺถกโร  กาเมสุ  วีตราโค  ฯ
อรกสฺส   โข   ปน   ภิกฺขเว   สตฺถุโน  อเนกานิ  สาวกสตานิ  อเหสุํ
อรโก  นาม  สตฺถา  สาวกานํ  พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย  ธมฺมํ  เทเสติ  ๑-
เย    โข   ภิกฺขเว   อรกสฺส   สตฺถุโน   พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย   ธมฺมํ
เทเสนฺตสฺส   จิตฺตานิ   นปฺปสาเทสุํ   เต   กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา
อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปชฺชึสุ  เย  โข  ปน  ภิกฺขเว อรกสฺส
สตฺถุโน   พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย   ธมฺมํ   เทเสนฺตสฺส   จิตฺตานิ  ปสาเทสุํ
เต กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชึสุ ฯ
     {๗๐.๒}   ตํ  กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว โย อิเม สตฺต สตฺถาเร ติตฺถกเร
กาเมสุ   วีตราเค   อเนกสตปริวาเร   สสาวกสงฺเฆ   ทุฏฺฐจิตฺโต  ๒-
อกฺโกเสยฺย  ปริภาเสยฺย  พหุํ  โส  อปุญฺญํ  ปสเวยฺยาติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ
โย ภิกฺขเว อิเม สตฺต สตฺถาเร ติตฺถกเร กาเมสุ วีตราเค อเนกสตปริวาเร
สสาวกสงฺเฆ  ทุฏฺฐจิตฺโต  ๒-  อกฺโกเสยฺย  ปริภาเสยฺย  พหุํ  โส อปุญฺญํ
ปสเวยฺย   โย   เอกํ   ทิฏฺฐิสมฺปนฺนํ  ปุคฺคลํ  ทุฏฺฐจิตฺโต  ๒-  อกฺโกสติ
ปริภาสติ  อยํ  ตโต  พหุตรํ  อปุญฺญํ  ปสวติ  ตํ  กิสฺส เหตุ นาหํ ภิกฺขเว
อิโต   พหิทฺธา   เอวรูปึ  ขนฺตึ  วทามิ  ยถามํ  สพฺรหฺมจารีสุ  ตสฺมาติห
ภิกฺขเว   เอวํ   สิกฺขิตพฺพํ   นเตฺวว  อมฺหํ  ๓-  สพฺรหฺมจารีสุ  จิตฺตานิ
ปทุฏฺฐานิ ภวิสฺสนฺตีติ เอวญฺหิ โว ภิกฺขเว สิกฺขิตพฺพนฺติ ฯ
     [๗๑]   ภูตปุพฺพํ  ภิกฺขเว  อรโก  นาม  สตฺถา  อโหสิ  ติตฺถกโร
@เชิงอรรถ:  ม. เทเสสิ ฯ    ม. ปทุฏฺฐจิตฺโต ฯ    ม. น โน ฯ
กาเมสุ   วีตราโค   อรกสฺส   โข   ปน   ภิกฺขเว  สตฺถุโน  อเนกานิ
สาวกสตานิ   อเหสุํ   อรโก   สตฺถา   สาวกานํ  เอวํ  ธมฺมํ  เทเสติ
อปฺปกํ   พฺราหฺมณ   ชีวิตํ   มนุสฺสานํ  ปริตฺตํ  ลหุกํ  พหุทุกฺขํ  พหูปายาสํ
มนฺตาย   ๑-   โผฏฺฐพฺพํ   กตฺตพฺพํ   กุสลํ   จริตพฺพํ  พฺรหฺมจริยํ  นตฺถิ
ชาตสฺส   อมรณํ   เสยฺยถาปิ   พฺราหฺมณ   ติณคฺเค  อุสฺสาวพินฺทุ  สุริเย
อุคฺคจฺฉนฺเต   ขิปฺปํเยว   ปฏิวิคจฺฉติ   น   จิรฏฺฐิติกํ   โหติ   เอวเมว
โข   พฺราหฺมณ   อุสฺสาวพินฺทูปมํ  ชีวิตํ  มนุสฺสานํ  ปริตฺตํ  ลหุกํ  พหุทุกฺขํ
พหูปายาสํ   มนฺตาย   โผฏฺฐพฺพํ   กตฺตพฺพํ   กุสลํ   จริตพฺพํ  พฺรหฺมจริยํ
นตฺถิ ชาตสฺส อมรณํ
     {๗๑.๑}   เสยฺยถาปิ   พฺราหฺมณ   ถุลฺลผุสิตเก  เทเว  วสฺสนฺเต
อุทกพุพฺพุลํ   ขิปฺปํเยว   ปฏิวิคจฺฉติ   น  จิรฏฺฐิติกํ  โหติ  เอวเมว  โข
พฺราหฺมณ    อุทกพุพฺพุลูปมํ   ชีวิตํ   มนุสฺสานํ   ปริตฺตํ   ลหุกํ   พหุทุกฺขํ
พหูปายาสํ   มนฺตาย   โผฏฺฐพฺพํ   กตฺตพฺพํ   กุสลํ   จริตพฺพํ  พฺรหฺมจริยํ
นตฺถิ  ชาตสฺส  อมรณํ  เสยฺยถาปิ  พฺราหฺมณ  อุทเก  ทณฺฑราชิ  ขิปฺปํเยว
ปฏิวิคจฺฉติ   น   จิรฏฺฐิติกา   โหติ   เอวเมว   โข  พฺราหฺมณ  อุทเก
ทณฺฑราชูปมํ  ชีวิตํ  มนุสฺสานํ  ปริตฺตํ  ลหุกํ  ...  นตฺถิ  ชาตสฺส  อมรณํ
เสยฺยถาปิ    พฺราหฺมณ    นที    ปพฺพเตยฺยา    ทูรงฺคมา    สีฆโสตา
หารหารินี  นตฺถิ  โส  ขโณ  วา  ลโย  วา มุหุตฺโต วา ยํ สา ธรติ ๒-
อถโข  สา  คจฺฉเต  จ  ๓-  วตฺตเต จ ๓- สนฺทเต จ ๓- เอวเมว โข
พฺราหฺมณ    นทีปพฺพเตยฺยูปมํ   ชีวิตํ   มนุสฺสานํ   ปริตฺตํ   ลหุกํ   ...
นตฺถิ      ชาตสฺส     อมรณํ     เสยฺยถาปิ     พฺราหฺมณ     พลวา
@เชิงอรรถ:  ม. มนฺตายํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ    สี. ถรติ ฯ  ม. อาวตฺตติ ฯ    ม. ว ฯ
ปุริโส    ชิวฺหคฺเค    เขฬปิณฺฑํ   สญฺญูหิตฺวา   อปฺปกสิเรเนว   วเมยฺย
เอวเมว    โข    พฺราหฺมณ   เขฬปิณฺฑูปมํ   ชีวิตํ   มนุสฺสานํ   ปริตฺตํ
ลหุกํ   ...  นตฺถิ  ชาตสฺส  อมรณํ  เสยฺยถาปิ  พฺราหฺมณ  ทิวสสนฺตตฺเต
อโยกฏาเห    มํสเปสี    ๑-   ปกฺขิตฺตา   ขิปฺปํเยว   ปฏิวิคจฺฉติ   น
จิรฏฺฐิติกา   โหติ   เอวเมว   โข   พฺราหฺมณ   มํสเปสูปมํ   มนุสฺสานํ
ชีวิตํ   ปริตฺตํ  ลหุกํ  ...  นตฺถิ  ชาตสฺส  อมรณํ  เสยฺยถาปิ  พฺราหฺมณ
คาวี   วชฺฌา   อาฆาตนํ   นียมานา   ยญฺญเทว   ๒-   ปาทํ  อุทฺธรติ
สนฺติเก  ๓-  [๔]-  วธสฺส  สนฺติเก  มรณสฺส  เอวเมว  โข  พฺราหฺมณ
คาวีวชฺฌูปมํ   ๕-   ชีวิตํ   มนุสฺสานํ  ปริตฺตํ  ลหุกํ  พหุทุกฺขํ  พหูปายาสํ
มนฺตาย    โผฏฺฐพฺพํ    กตฺตพฺพํ    กุสลํ   จริตพฺพํ   พฺรหฺมจริยํ   นตฺถิ
ชาตสฺส อมรณนฺติ ฯ
     {๗๑.๒}   เตน  โข ปน ภิกฺขเว สมเยน มนุสฺสานํ สฏฺฐิวสฺสสหสฺสานิ
อายุปฺปมาณํ  อโหสิ  ปญฺจวสฺสสติกา  กุมาริกา  อลํปเตยฺยา  อโหสิ  เตน
โข  ปน  ภิกฺขเว  สมเยน มนุสฺสานํ ฉเฬวาพาธา อเหสุํ สีตํ อุณฺหํ ชิคจฺฉา
ปิปาสา อุจฺจาโร ปสฺสาโว โส หิ นาม ภิกฺขเว อรโก สตฺถา เอวํทีฆายุเกสุ
มนุสฺเสสุ  เอวํจิรฏฺฐิติเกสุ เอวํอปฺปาพาเธสุ สาวกานํ เอวํ ธมฺมํ เทเสสฺสติ
อปฺปกํ   พฺราหฺมณ   ชีวิตํ   มนุสฺสานํ  ปริตฺตํ  ลหุกํ  พหุทุกฺขํ  พหูปายาสํ
มนฺตาย   โผฏฺฐพฺพํ   กตฺตพฺพํ  กุสลํ  จริตพฺพํ  พฺรหฺมจริยํ  นตฺถิ  ชาตสฺส
อมรณนฺติ
     {๗๑.๓}   เอตรหิ [๖]- ภิกฺขเว สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อปฺปกํ ชีวิตํ
มนุสฺสานํ    ปริตฺตํ   ลหุกํ   พหุทุกฺขํ   พหูปายาสํ   มนฺตาย   โผฏฺฐพฺพํ
กตฺตพฺพํ   กุสลํ   จริตพฺพํ  พฺรหฺมจริยํ  นตฺถิ  ชาตสฺส  อมรณนฺติ  เอตรหิ
@เชิงอรรถ:  ม. มํสเปสิ ฯ    ม. ยํ ยเทว ฯ    ม. สนฺติเกว ฯ    ม. โหติ ฯ
@ ม. โควชฺฌูปมํ ฯ     ม. ตํ ฯ
ภิกฺขเว  โย  จิรํ  ชีวติ  โส  วสฺสสตํ  อปฺปํ  วา  ภิยฺโย  วา  วสฺสสตํ
โข    ปน    ภิกฺขเว   ชีวนฺโต   ตีณิเยว   อุตุสตานิ   ชีวติ   อุตุสตํ
เหมนฺตานํ    อุตุสตํ    คิมฺหานํ    อุตุสตํ   วสฺสานํ   ตีณิ   โข   ปน
ภิกฺขเว   อุตุสตานิ   ชีวนฺโต   ทฺวาทสเยว   มาสสตานิ  ชีวติ  จตฺตาริ
มาสสตานิ    เหมนฺตานํ    จตฺตาริ    มาสสตานิ    คิมฺหานํ   จตฺตาริ
มาสสตานิ   วสฺสานํ   ทฺวาทส   โข  ปน  ภิกฺขเว  มาสสตานิ  ชีวนฺโต
จตุวีสตึเยว    อฑฺฒมาสสตานิ    ชีวติ    อฏฺฐฑฺฒมาสสตานิ   เหมนฺตานํ
อฏฺฐฑฺฒมาสสตานิ    คิมฺหานํ    อฏฺฐฑฺฒมาสสตานิ    วสฺสานํ    จตุวีสตึ
โข   ปน   ภิกฺขเว   อฑฺฒมาสสตานิ  ชีวนฺโต  ฉตฺตึสํเยว  รตฺติสหสฺสานิ
ชีวติ    ทฺวาทส    รตฺติสหสฺสานิ   เหมนฺตานํ   ทฺวาทส   รตฺติสหสฺสานิ
คิมฺหานํ   ทฺวาทส   รตฺติสหสฺสานิ   วสฺสานํ   ฉตฺตึสํ  โข  ปน  ภิกฺขเว
รตฺติสหสฺสานิ   ชีวนฺโต   เทฺวสตฺตติญฺเญว   ๑-   ภตฺตสหสฺสานิ   ภุญฺชติ
จตุวีสตึ   ภตฺตสหสฺสานิ   เหมนฺตานํ   จตุวีสตึ   ภตฺตสหสฺสานิ   คิมฺหานํ
จตุวีสตึ     ภตฺตสหสฺสานิ     วสฺสานํ    สทฺธึ    มาตุถญฺญาย    สทฺธึ
ภตฺตนฺตราเยน
     {๗๑.๙}   ตตฺรีเม  ภตฺตนฺตรายา  กุปิโตปิ  ๒-  ภตฺตํ  น  ภุญฺชติ
ทุกฺขิโตปิ   ภตฺตํ   น  ภุญฺชติ  พฺยาธิโตปิ  ภตฺตํ  น  ภุญฺชติ  อุโปสถิโกปิ
ภตฺตํ  น  ภุญฺชติ  อลาภเกนปิ  ภตฺตํ  น  ภุญฺชติ  อิติ  โข  ภิกฺขเว มยา
วสฺสสตายุกสฺส   มนุสฺสสฺส   อายุปิ   สงฺขาโต   อายุปฺปมาณมฺปิ  สงฺขาตํ
อุตูปิ   สงฺขาตา   สํวจฺฉราปิ  สงฺขาตา  มาสาปิ  สงฺขาตา  อฑฺฒมาสาปิ
สงฺขาตา   รตฺตีปิ   สงฺขาตา   ทิวาปิ   สงฺขาตา   ภตฺตาปิ   สงฺขาตา
@เชิงอรรถ:  ม. เทฺวสตฺตติเยว ฯ  ม. กปิมิทุโธปิ ฯ
ภตฺตนฺตรายาปิ   สงฺขาตา   ยํ   ภิกฺขเว   สตฺถารา   กรณียํ  สาวกานํ
หิเตสินา   อนุกมฺปเกน  อนุกมฺปํ  อุปาทาย  กตํ  โว  ตํ  มยา  เอตานิ
ภิกฺขเว  รุกฺขมูลานิ  เอตานิ  สุญฺญาคารานิ  ฌายถ  ภิกฺขเว มา ปมาทตฺถ
มา ปจฺฉา วิปฺปฏิสาริโน อหุวตฺถ อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนีติ ฯ
                     มหาวคฺโค ทุติโย ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
         หิริปุริสํ นาครํ อุปมา ๑-   ธมฺมญฺญู ปาริฉตฺตกํ
         สกฺกจฺจํ ภาวนํ ๒- อคฺคิ    สุเนตฺตอรเกนานุสาสนีติ ๓- ฯ
                     ------------
                     วินยวคฺโค ตติโย
     [๗๒]   สตฺตหิ   ภิกฺขเว   ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  วินยธโร
โหติ   ฯ   กตเมหิ   สตฺตหิ   อาปตฺตึ   ชานาติ   อนาปตฺตึ   ชานาติ
ลหุกํ    อาปตฺตึ   ชานาติ   ครุกํ   อาปตฺตึ   ชานาติ   สีลวา   โหติ
ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต     วิหรติ     อาจารโคจรสมฺปนฺโน     อณุมตฺเตสุ
วชฺเชสุ   ภยทสฺสาวี   สมาทาย   สิกฺขติ   สิกฺขาปเทสุ  จตุนฺนํ  ฌานานํ
อาภิเจตสิกานํ    ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ    นิกามลาภี   โหติ   อกิจฺฉลาภี
อกสิรลาภี   อาสวานํ  ขยา  อนาสวํ  เจโตวิมุตฺตึ  ปญฺญาวิมุตฺตึ  ทิฏฺเฐว
ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  อิเมหิ  โข
ภิกฺขเว สตฺตหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ วินยธโร โหตีติ ฯ
     [๗๓]   สตฺตหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ วินยธโร โหติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. หิรี สูริยํ อุปมา ฯ   ม. ภาวนา ฯ   ม. สุเนตฺตอรเกน จาติ ฯ
กตเมหิ    สตฺตหิ    อาปตฺตึ    ชานาติ    อนาปตฺตึ   ชานาติ   ลหุกํ
อาปตฺตึ   ชานาติ   ครุกํ   อาปตฺตึ   ชานาติ   อุภยานิ   โข   ปนสฺส
ปาติโมกฺขานิ   วิตฺถาเรน   สฺวาคตานิ   โหนฺติ   สุวิภตฺตานิ  สุปฺปวตฺตีนิ
สุวินิจฺฉิตานิ   สุตฺตโส   อนุพฺยญฺชนโส   จตุนฺนํ   ฌานานํ  อาภิเจตสิกานํ
ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ     นิกามลาภี    โหติ    อกิจฺฉลาภี    อกสิรลาภี
อาสวานํ   ขยา   อนาสวํ   เจโตวิมุตฺตึ   ปญฺญาวิมุตฺตึ  ทิฏฺเฐว  ธมฺเม
สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว
สตฺตหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ วินยธโร โหตีติ ฯ
     [๗๔]   สตฺตหิ   ภิกฺขเว   ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  วินยธโร
โหติ   ฯ   กตเมหิ   สตฺตหิ   อาปตฺตึ   ชานาติ   อนาปตฺตึ   ชานาติ
ลหุกํ  อาปตฺตึ  ชานาติ  ครุกํ  อาปตฺตึ  ชานาติ  วินเย  โข  ปน  ฐิโต
โหติ   อสํหีโร   จตุนฺนํ   ฌานานํ   อาภิเจตสิกานํ  ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ
นิกามลาภี   โหติ   อกิจฺฉลาภี   อกสิรลาภี   อาสวานํ   ขยา  อนาสวํ
เจโตวิมุตฺตึ   ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  สตฺตหิ  ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
ภิกฺขุ วินยธโร โหตีติ ฯ
     [๗๕]   สตฺตหิ   ภิกฺขเว   ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  วินยธโร
โหติ   ฯ   กตเมหิ  สตฺตหิ  อาปตฺตึ  ชานาติ  อนาปตฺตึ  ชานาติ  ลหุกํ
อาปตฺตึ   ชานาติ   ครุกํ   อาปตฺตึ   ชานาติ   อเนกวิหิตํ  ปุพฺเพนิวาสํ
อนุสฺสรติ    เสยฺยถีทํ    เอกมฺปิ    ชาตึ    เทฺวปิ   ชาติโย   ฯเปฯ
อิติ   สาการํ   สอุทฺเทสํ   อเนกวิหิตํ   ปุพฺเพนิวาสํ  อนุสฺสรติ  ทิพฺเพน
จกฺขุนา   วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   ฯเปฯ   ยถากมฺมูปเค  สตฺเต
ปชานาติ   อาสวานํ   ขยา  อนาสวํ  เจโตวิมุตฺตึ  ปญฺญาวิมุตฺตึ  ทิฏฺเฐว
ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  อิเมหิ  โข
ภิกฺขเว สตฺตหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ วินยธโร โหตีติ ฯ
     [๗๖]   สตฺตหิ   ภิกฺขเว   ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  วินยธโร
โสภติ   ฯ   กตเมหิ   สตฺตหิ   อาปตฺตึ   ชานาติ   อนาปตฺตึ  ชานาติ
ลหุกํ   อาปตฺตึ   ชานาติ  ครุกํ  อาปตฺตึ  ชานาติ  สีลวา  โหติ  ฯเปฯ
สมาทาย   สิกฺขติ   สิกฺขาปเทสุ   จตุนฺนํ   ฌานานํ   ฯเปฯ  อกสิรลาภี
อาสวานํ   ขยา  ฯเปฯ  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  อิเมหิ  โข
ภิกฺขเว สตฺตหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ๑- วินยธโร โสภตีติ ฯ
     [๗๗]   สตฺตหิ   ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  วินยธโร  โสภติ
กตเมหิ   สตฺตหิ   อาปตฺตึ   ชานาติ  อนาปตฺตึ  ชานาติ  ลหุกํ  อาปตฺตึ
ชานาติ   ครุกํ   อาปตฺตึ   ชานาติ  อุภยานิ  โข  ปนสฺส  ปาติโมกฺขานิ
วิตฺถาเรน   สฺวาคตานิ   โหนฺติ   สุวิภตฺตานิ   สุปฺปวตฺตีนิ   สุวินิจฺฉิตานิ
สุตฺตโส   อนุพฺยญฺชนโส   จตุนฺนํ   ฌานานํ  ฯเปฯ  อกสิรลาภี  อาสวานํ
ขยา   ฯเปฯ   สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว
สตฺตหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต วินยธโร โสภตีติ ฯ
     [๗๘]   สตฺตหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  วินยธโร  โสภติ ฯ
กตเมหิ   สตฺตหิ   อาปตฺตึ   ชานาติ  อนาปตฺตึ  ชานาติ  ลหุกํ  อาปตฺตึ
@เชิงอรรถ:  ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
ชานาติ  ครุกํ  อาปตฺตึ  ชานาติ  วินเย  โข  ปน  ฐิโต  โหติ  อสํหีโร
จตุนฺนํ   ฌานานํ  ฯเปฯ  อกสิรลาภี  อาสวานํ  ขยา  ฯเปฯ  สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  สตฺตหิ  ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
วินยธโร โสภตีติ ฯ
     [๗๙]   สตฺตหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  วินยธโร  โสภติ ฯ
กตเมหิ    สตฺตหิ    อาปตฺตึ    ชานาติ    อนาปตฺตึ   ชานาติ   ลหุกํ
อาปตฺตึ   ชานาติ   ครุกํ   อาปตฺตึ   ชานาติ   อเนกวิหิตํ  ปุพฺเพนิวาสํ
อนุสฺสรติ   เสยฺยถีทํ   เอกมฺปิ   ชาตึ   เทฺวปิ   ชาติโย   ฯเปฯ  อิติ
สาการํ   สอุทฺเทสํ  อเนกวิหิตํ  ปุพฺเพนิวาสํ  อนุสฺสรติ  ทิพฺเพน  จกฺขุนา
วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   ฯเปฯ   ยถากมฺมูปเค  สตฺเต  ปชานาติ
อาสวานํ   ขยา  ฯเปฯ  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  อิเมหิ  โข
ภิกฺขเว สตฺตหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต วินยธโร โสภตีติ ฯ
     [๘๐]   อถโข   อายสฺมา   อุปาลิ   เยน   ภควา  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา    ภควนฺตํ    อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   เอกมนฺตํ
นิสินฺโน   โข  อายสฺมา  อุปาลิ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  สาธุ  เม  ภนฺเต
ภควา   สงฺขิตฺเตน   ธมฺมํ   เทเสตุ   ยมหํ   ภควโต   ธมฺมํ   สุตฺวา
เอโก  วูปกฏฺโฐ  อปฺปมตฺโต  อาตาปี  ปหิตตฺโต  วิหเรยฺยนฺติ  ฯ เย โข
ตฺวํ   อุปาลิ   ธมฺเม   ชาเนยฺยาสิ   อิเม  ธมฺมา  น  เอกนฺตนิพฺพิทาย
วิราคาย    นิโรธาย    อุปสมาย   อภิญฺญาย   สมฺโพธาย   นิพฺพานาย
สํวตฺตนฺตีติ   เอกํเสน   อุปาลิ   ธาเรยฺยาสิ   เนโส   ธมฺโม   เนโส
วินโย   เนตํ   สตฺถุสาสนนฺติ   เย   จ   โข   ตฺวํ   อุปาลิ   ธมฺเม
ชาเนยฺยาสิ    อิเม    ธมฺมา   เอกนฺตนิพฺพิทาย   วิราคาย   นิโรธาย
อุปสมาย    อภิญฺญาย   สมฺโพธาย   นิพฺพานาย   สํวตฺตนฺตีติ   เอกํเสน
อุปาลิ ธาเรยฺยาสิ เอโส ธมฺโม เอโส วินโย เอตํ สตฺถุสาสนนฺติ ฯ
     [๘๑]   สตฺติเม   ภิกฺขเว  อธิกรณสมถา  ธมฺมา  อุปฺปนฺนุปฺปนฺนานํ
อธิกรณานํ  สมถาย  วูปสมาย  ฯ  กตเม  สตฺต  สมฺมุขาวินโย  ทาตพฺโพ
สติวินโย    ทาตพฺโพ   อมูฬฺหวินโย   ทาตพฺโพ   ปฏิญฺญาตกรณํ   [๑]-
เยภุยฺยสิกา  [๒]- ตสฺส ปาปิยสิกา [๓]- ติณวตฺถารโก [๔]- ฯ อิเม โข
ภิกฺขเว  สตฺต  อธิกรณสมถา  ธมฺมา  อุปฺปนฺนุปฺปนฺนานํ  อธิกรณานํ สมถาย
วูปสมายาติ ฯ
                     วินยวคฺโค ตติโย
                      -----------
                   วคฺคาสงฺคหิตา สุตฺตนฺตา
     [๘๒]   สตฺตนฺนํ  ภิกฺขเว  ธมฺมานํ  ภินฺนตฺตา  ภิกฺขุ โหติ ฯ กตเมสํ
สตฺตนฺนํ    สกฺกายทิฏฺฐิ    ภินฺนา    โหติ    วิจิกิจฺฉา   ภินฺนา   โหติ
สีลพฺพตปรามาโส    ภินฺโน    โหติ    ราโค   ภินฺโน   โหติ   โทโส
ภินฺโน    โหติ   โมโห   ภินฺโน   โหติ   มาโน   ภินฺโน   โหติ   ฯ
อิเมสํ โข ภิกฺขเว สตฺตนฺนํ ธมฺมานํ ภินฺนตฺตา ภิกฺขุ โหตีติ ฯ
     [๘๓]   สตฺตนฺนํ   ภิกฺขเว   ธมฺมานํ   สมิตตฺตา   สมโณ   โหติ
พาหิตตฺตา    พฺราหฺมโณ   โหติ   นิสฺสุตฺตตฺตา   โสตฺติโก   ๕-   โหติ
@เชิงอรรถ: ๑-๒-๓-๔ ม. ทาตพฺพํ ทาตพฺพา ทาตพฺโพ ฯ    ม. โสตฺถิโย ฯ
นหาตตฺตา   นหาตโก  โหติ  วิทิตตฺตา  เวทคู  โหติ  [๑]-  อารกตฺตา
อรหา  โหติ  ฯ  กตเมสํ  สตฺตนฺนํ  สกฺกายทิฏฺฐิ  อารกา  โหติ วิจิกิจฺฉา
อารกา   โหติ  สีลพฺพตปรามาโส  อารโก  โหติ  ราโค  อารโก  โหติ
โทโส  อารโก  โหติ  โมโห  อารโก  โหติ  มาโน  อารโก  โหติ  ฯ
อิเมสํ โข ภิกฺขเว สตฺตนฺนํ ธมฺมานํ อารกตฺตา อรหา โหตีติ ฯ
     [๘๔]   สตฺติเม  ภิกฺขเว  อสทฺธมฺมา  ฯ  กตเม  สตฺต  อสฺสทฺโธ
โหติ   อหิริโก  โหติ  อโนตฺตปฺปี  โหติ  อปฺปสฺสุโต  โหติ  กุสีโต  โหติ
มุฏฺฐสฺสติ   โหติ   ทุปฺปญฺโญ   โหติ   ฯ   อิเม   โข   ภิกฺขเว  สตฺต
อสทฺธมฺมา  ฯ  สตฺติเม  ภิกฺขเว  สทฺธมฺมา  ฯ  กตเม  สตฺต สทฺโธ โหติ
หิริมา   โหติ   โอตฺตปฺปี   โหติ   พหุสฺสุโต  โหติ  อารทฺธวิริโย  โหติ
สติมา โหติ ปญฺญวา โหติ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว สตฺต สทฺธมฺมาติ ฯ
     [๘๕]   สตฺติเม   ภิกฺขเว   ปุคฺคลา   อาหุเนยฺยา   ปาหุเนยฺยา
ทกฺขิเณยฺยา   อญฺชลิกรณียา   อนุตฺตรํ   ปุญฺญกฺเขตฺตํ  โลกสฺส  ฯ  กตเม
สตฺต   อิธ   ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  ปุคฺคโล  จกฺขุสฺมึ  อนิจฺจานุปสฺสี  วิหรติ
อนิจฺจสญฺญี  อนิจฺจปฏิสํเวที  สตตํ  สมิตํ  อพฺโพกิณฺณํ  เจตสา อธิมุจฺจมาโน
ปญฺญาย   ปริโยคาหมาโน   โส   อาสวานํ  ขยา  อนาสวํ  เจโตวิมุตฺตึ
ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช
วิหรติ    อยํ   ภิกฺขเว   ปฐโม   ปุคฺคโล   อาหุเนยฺโย   ปาหุเนยฺโย
ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส ฯ
     {๘๕.๑}   ปุน จปรํ ภิกฺขเว อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล จกฺขุสฺมึ อนิจฺจานุปสฺสี วิหรติ
@เชิงอรรถ:  ม. อารกตฺตา อริโย โหติ ฯ
อนิจฺจสญฺญี    อนิจฺจปฏิสํเวที    สตตํ    สมิตํ    อพฺโพกิณฺณํ    เจตสา
อธิมุจฺจมาโน    ปญฺญาย    ปริโยคาหมาโน    ตสฺส    อปุพฺพํ   อจริมํ
อาสวปริยาทานญฺจ    โหติ   ชีวิตปริยาทานญฺจ   อยํ   ภิกฺขเว   ทุติโย
ปุคฺคโล อาหุเนยฺโย ... อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส ฯ
     {๘๕.๒}   ปุน จปรํ ภิกฺขเว อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล จกฺขุสฺมึ อนิจฺจานุปสฺสี
วิหรติ   อนิจฺจสญฺญี   อนิจฺจปฏิสํเวที   สตตํ   สมิตํ  อพฺโพกิณฺณํ  เจตสา
อธิมุจฺจมาโน   ปญฺญาย   ปริโยคาหมาโน   โส  ปญฺจนฺนํ  โอรมฺภาคิยานํ
สญฺโญชนานํ   ปริกฺขยา  อนฺตราปรินิพฺพายี  โหติ  ...  อุปหจฺจปรินิพฺพายี
โหติ  ...  อสงฺขารปรินิพฺพายี  โหติ  ... สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ ...
อุทฺธํโสโต  โหติ อกนิฏฺฐคามี อยํ ภิกฺขเว สตฺตโม ปุคฺคโล อาหุเนยฺโย ...
อนุตฺตรํ   ปุญฺญกฺเขตฺตํ   โลกสฺส  ฯ  อิเม  โข  ภิกฺขเว  สตฺต  ปุคฺคลา
อาหุเนยฺยา     ปาหุเนยฺยา    ทกฺขิเณยฺยา    อญฺชลิกรณียา    อนุตฺตรํ
ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ฯ
     [๘๖]   สตฺติเม   ภิกฺขเว   ปุคฺคลา  อาหุเนยฺยา  ...  อนุตฺตรํ
ปุญฺญกฺเขตฺตํ  โลกสฺส  ฯ  กตเม  สตฺต  อิธ  ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  ปุคฺคโล
จกฺขุสฺมึ  ทุกฺขานุปสฺสี  วิหรติ  ...  จกฺขุสฺมึ  อนตฺตานุปสฺสี  วิหรติ  ...
จกฺขุสฺมึ  ขยานุปสฺสี  วิหรติ  ...  จกฺขุสฺมึ วยานุปสฺสี วิหรติ ... จกฺขุสฺมึ
วิราคานุปสฺสี  วิหรติ  ...  จกฺขุสฺมึ  นิโรธานุปสฺสี  วิหรติ  ... จกฺขุสฺมึ
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี   วิหรติ   ...   โสตสฺมึ   ฆานสฺมึ  ชิวฺหาย  กายสฺมึ
มนสฺมึ    รูเปสุ    สทฺเทสุ   คนฺเธสุ   รเสสุ   โผฏฺฐพฺเพสุ   ธมฺเมสุ
จกฺขุวิญฺญาเณ      โสตวิญฺญาเณ      ฆานวิญฺญาเณ      ชิวฺหาวิญฺญาเณ
กายวิญฺญาเณ       มโนวิญฺญาเณ      จกฺขุสมฺผสฺเส      โสตสมฺผสฺเส
ฆานสมฺผสฺเส      ชิวฺหาสมฺผสฺเส      กายสมฺผสฺเส      มโนสมฺผสฺเส
จกฺขุสมฺผสฺสชาย   เวทนาย   โสตสมฺผสฺสชาย  เวทนาย  ฆานสมฺผสฺสชาย
เวทนาย    ชิวฺหาสมฺผสฺสชาย    เวทนาย   กายสมฺผสฺสชาย   เวทนาย
มโนสมฺผสฺสชาย    เวทนาย    รูปสญฺญาย    สทฺทสญฺญาย   คนฺธสญฺญาย
รสสญฺญาย       โผฏฺฐพฺพสญฺญาย      ธมฺมสญฺญาย      รูปสญฺเจตนาย
สทฺทสญฺเจตนาย      คนฺธสญฺเจตนาย     รสสญฺเจตนาย     โผฏฺฐพฺพ-
สญฺเจตนาย   ธมฺมสญฺเจตนาย   รูปตณฺหาย   สทฺทตณฺหาย   คนฺธตณฺหาย
รสตณฺหาย    โผฏฺฐพฺพตณฺหาย    ธมฺมตณฺหาย   รูปวิตกฺเก   สทฺทวิตกฺเก
คนฺธวิตกฺเก  รสวิตกฺเก โผฏฺฐพฺพวิตกฺเก ธมฺมวิตกฺเก รูปวิจาเร สทฺทวิจาเร
คนฺธวิจาเร  รสวิจาเร  โผฏฺฐพฺพวิจาเร  ธมฺมวิจาเร  [๑]-  รูปกฺขนฺเธ
เวทนากฺขนฺเธ      สญฺญากฺขนฺเธ     สงฺขารกฺขนฺเธ     วิญฺญาณกฺขนฺเธ
อนิจฺจานุปสฺสี    วิหรติ    ทุกฺขานุปสฺสี   วิหรติ   อนตฺตานุปสฺสี   วิหรติ
ขยานุปสฺสี    วิหรติ    วยานุปสฺสี    วิหรติ    วิราคานุปสฺสี    วิหรติ
นิโรธานุปสฺสี วิหรติ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี วิหรติ ฯ [๒]- [๓]-
     [๘๗]   ราคสฺส  ภิกฺขเว  อภิญฺญาย  สตฺต  ธมฺมา  ภาเวตพฺพา  ฯ
กตเม    สตฺต    สติสมฺโพชฺฌงฺโค   ฯเปฯ   อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค   ฯ
ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย อิเม สตฺต ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
     [๘๘]   ราคสฺส  ภิกฺขเว  อภิญฺญาย  สตฺต  ธมฺมา  ภาเวตพฺพา  ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ปญฺจกฺขนฺเธ ฯเปฯ ฯ  ม. ฯเปฯ โลกสฺสาติ ฯ  ม. ฉทฺวารารมฺมเณเสฺวตฺถ
@ฯเปฯ อาหุเนยฺเย จ วคฺคิเก ฯ อาหุเนยฺยวคฺโค ทสโม ฯ
กตเม    สตฺต   อนิจฺจสญฺญา   อนตฺตสญฺญา   อสุภสญฺญา   อาทีนวสญฺญา
ปหานสญฺญา    วิราคสญฺญา    นิโรธสญฺญา    ฯ    ราคสฺส    ภิกฺขเว
อภิญฺญาย อิเม สตฺต ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
     [๘๙]   ราคสฺส  ภิกฺขเว  อภิญฺญาย  สตฺต  ธมฺมา  ภาเวตพฺพา  ฯ
กตเม    สตฺต    อสุภสญฺญา    มรณสญฺญา    อาหาเร   ปฏิกฺกูลสญฺญา
สพฺพโลเก   อนภิรตสญฺญา   อนิจฺจสญฺญา   อนิจฺเจ   ทุกฺขสญฺญา   ทุกฺเข
อนตฺตสญฺญา   ฯ   ราคสฺส   ภิกฺขเว   อภิญฺญาย   อิเม   สตฺต  ธมฺมา
ภาเวตพฺพาติ ฯ
     [๙๐]   ราคสฺส  ภิกฺขเว  ปริญฺญาย  ฯเปฯ  ปริกฺขยาย  ปหานาย
ขยาย   วยาย  วิราคาย  นิโรธาย  จาคาย  ปฏินิสฺสคฺคาย  อิเม  สตฺต
ธมฺมา   ภาเวตพฺพา  ฯ  โทสสฺส  โมหสฺส  โกธสฺส  อุปนาหสฺส  มกฺขสฺส
ปลาสสฺส    อิสฺสาย    มจฺฉริยสฺส    มายาย    สาเถยฺยสฺส   ถมฺภสฺส
สารมฺภสฺส    มานสฺส    อติมานสฺส    มทสฺส    ปมาทสฺส    อภิญฺญาย
ปริญฺญาย    ปริกฺขยาย    ปหานาย    ขยาย    วิราคาย    นิโรธาย
จาคาย ปฏินิสฺสคฺคาย อิเม สตฺต ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ [๑]-
                   สตฺตกนิปาโต นิฏฺฐิโต ฯ
                    ---------------
@เชิงอรรถ:  ม. อิทมโวจ ภควา อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ
                สุตฺตนฺตปิฏเก องฺคุตฺตรนิกายสฺส
                       อฏฺฐกนิปาโต
                      ----------
            นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ
                        ปณฺณาสโก
                    เมตฺตาวคฺโค ปฐโม
     [๙๑]   ๑  เอวมฺเม  สุตํ  ฯ  เอกํ  สมยํ  ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   ตตฺร   โข   ภควา  ภิกฺขู
อามนฺเตสิ   ภิกฺขโวติ  ฯ  ภทนฺเตติ  เต  ภิกฺขู  ภควโต  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ
ภควา   เอตทโวจ   เมตฺตาย   ภิกฺขเว   เจโตวิมุตฺติยา   อาเสวิตาย
ภาวิตาย   พหุลีกตาย   ยานีกตาย   วตฺถุกตาย   อนุฏฺฐิตาย   ปริจิตาย
สุสมารทฺธาย   อฏฺฐานิสํสา   ปาฏิกงฺขา   กตเม  อฏฺฐ  สุขํ  สุปติ  สุขํ
ปฏิพุชฺฌติ    น    ปาปกํ    สุปินํ    ปสฺสติ   มนุสฺสานํ   ปิโย   โหติ
อมนุสฺสานํ   ปิโย  โหติ  เทวตา  รกฺขนฺติ  นาสฺส  อคฺคิ  วา  วิสํ  วา
สตฺถํ  วา  กมติ  อุตฺตรึ  อปฺปฏิวิชฺฌนฺโต  พฺรหฺมโลกูปโค โหติ ฯ เมตฺตาย
ภิกฺขเว   เจโตวิมุตฺติยา   อาเสวิตาย  ภาวิตาย  พหุลีกตาย  ยานีกตาย
วตฺถุกตาย   อนุฏฺฐิตาย   ปริจิตาย   สุสมารทฺธาย   อิเม   อฏฺฐานิสํสา
ปาฏิกงฺขาติ ฯ
         โย จ เมตฺตํ ภาวยติ       อปฺปมาณํ ปฏิสฺสโต
         ตนู สํโยชนา โหนฺติ       ปสฺสโต อุปธิกฺขยํ
               เอกมฺปิ เจ ปาณมทุฏฺฐจิตฺโต
               เมตฺตายติ กุสลํ ๑- เตน โหติ
               สพฺเพว ปาเณ มนสานุกมฺปิ
               ปหูตมริโย จ ๒- กโรติ ปุญฺญํ
               เย สตฺตสณฺฑํ ปฐวึ ชินิตฺวา
               ราชิสฺสโย ยชมานานุจริยคา
               สสฺสเมธํ ปุริสเมธํ
               สมฺมาปาสํ วาชเปยฺยํ นิรคฺคฬํ
               เมตฺตสฺส จิตฺตสฺส สุภาวิตสฺส
               กลมฺปิ เต นานุภวนฺติ โสฬสึ
               จนฺทปฺปภา ตารคณาว สพฺเพ
                          (๓)-
         โย น หนติ น ฆาเตติ      น ชินาติ น ชาปเย
         เมตฺตโส สพฺพภูตานํ       เวรนฺตสฺส น เกนจีติ ฯ
     [๙๒]   ๒  อฏฺฐิเม  ภิกฺขเว  เหตุ อฏฺฐ ปจฺจยา อาทิพฺรหฺมจริยิกาย
ปญฺญาย   อปฺปฏิลทฺธาย  ปฏิลาภาย  ปฏิลทฺธาย  ภิยฺโยภาวาย  เวปุลฺลาย
ภาวนาย   ปาริปูริยา   สํวตฺตนฺติ  ฯ  กตเม  อฏฺฐ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ
สตฺถารํ   อุปนิสฺสาย   วิหรติ   อญฺญตรํ   วา   ครุฏฺฐานิยํ  สพฺรหฺมจารึ
ยตฺถสฺส   ติพฺพํ   หิโรตฺตปฺปํ   ปจฺจุปฏฺฐิตํ   โหติ   เปมญฺจ  คารโว  จ
@เชิงอรรถ:  ม. กสลิ ฯ    ม. ปกโรติ ฯ   ม. ยถา น อคฺฆนฺติ กลมฺปิ โสฬสึ ฯ
อยํ  ภิกฺขเว  ปฐโม  เหตุ  ปฐโม  ปจฺจโย  อาทิพฺรหฺมจริยิกาย  ปญฺญาย
อปฺปฏิลทฺธาย    ปฏิลาภาย    ปฏิลทฺธาย    ภิยฺโยภาวาย    เวปุลฺลาย
ภาวนาย ปาริปูริยา สํวตฺตติ ฯ
     {๙๒.๑}   โส  ตํ  สตฺถารํ อุปนิสฺสาย วิหรติ อญฺญตรํ วา ครุฏฺฐานิยํ
สพฺรหฺมจารึ   ยตฺถสฺส   ติพฺพํ   หิโรตฺตปฺปํ   ปจฺจุปฏฺฐิตํ   โหติ  เปมญฺจ
คารโว  จ  โส  ๑-  กาเลน  กาลํ อุปสงฺกมิตฺวา ปริปุจฺฉติ ปริปญฺหติ อิทํ
ภนฺเต กถํ อิมสฺส โก อตฺโถติ ตสฺส เต อายสฺมนฺโต อวิวฏญฺเจว วิวฏนฺติ ๒-
อนุตฺตานีกตญฺจ    อุตฺตานีกโรนฺติ    อเนกวิหิเตสุ    จ   กงฺขฏฺฐานิเยสุ
ธมฺเมสุ  กงฺขํ  ปฏิวิโนเทนฺติ  อยํ  ภิกฺขเว  ทุติโย  เหตุ  ทุติโย ปจฺจโย
อาทิพฺรหฺมจริยิกาย    ปญฺญาย    อปฺปฏิลทฺธาย   ปฏิลาภาย   ปฏิลทฺธาย
ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา สํวตฺตติ ฯ
     {๙๒.๒}   โส  ตํ  ธมฺมํ  สุตฺวา  ทฺวเยน  วูปกาเสน  สมฺปาเทติ
กายวูปกาเสน  จ  จิตฺตวูปกาเสน  จ  อยํ  ภิกฺขเว  ตติโย  เหตุ ตติโย
ปจฺจโย    อาทิพฺรหฺมจริยิกาย    ปญฺญาย    อปฺปฏิลทฺธาย    ปฏิลาภาย
ปฏิลทฺธาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา สํวตฺตติ ฯ
     {๙๒.๓}   สีลวา โหติ ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต วิหรติ อาจารโคจรสมฺปนฺโน
อณุมตฺเตสุ   วชฺเชสุ   ภยทสฺสาวี   สมาทาย   สิกฺขติ  สิกฺขาปเทสุ  อยํ
ภิกฺขเว   จตุตฺโถ   เหตุ  จตุตฺโถ  ปจฺจโย  อาทิพฺรหฺมจริยิกาย  ปญฺญาย
อปฺปฏิลทฺธาย  ปฏิลาภาย  ปฏิลทฺธาย  ภิยฺโยภาวาย  เวปุลฺลาย  ภาวนาย
ปาริปูริยา สํวตฺตติ ฯ
     {๙๒.๔}   พหุสฺสุโต  โหติ  สุตธโร  สุตสนฺนิจโย  เย  เต  ธมฺมา
อาทิกลฺยาณา       มชฺเฌกลฺยาณา      ปริโยสานกลฺยาณา      สาตฺถํ
@เชิงอรรถ:  ม. เต ฯ  ม. วิวรนฺติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
สพฺยญฺชนํ   เกวลปริปุณฺณํ   ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   อภิวทนฺติ  ตถารูปาสฺส
ธมฺมา   พหุสฺสุตา   โหนฺติ   ธตา   วจสา   ปริจิตา   มนสานุเปกฺขิตา
ทิฏฺฐิยา   สุปฺปฏิวิทฺธา   อยํ   ภิกฺขเว  ปญฺจโม  เหตุ  ปญฺจโม  ปจฺจโย
อาทิพฺรหฺมจริยิกาย       ปญฺญาย       อปฺปฏิลทฺธาย       ปฏิลาภาย
ปฏิลทฺธาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา สํวตฺตติ ฯ
     {๙๒.๕}   อารทฺธวิริโย  วิหรติ  อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย กุสลานํ
ธมฺมานํ   อุปสมฺปทาย   ถามวา   ทฬฺหปรกฺกโม   อนิกฺขิตฺตธุโร  กุสเลสุ
ธมฺเมสุ  อยํ  ภิกฺขเว  ฉฏฺโฐ  เหตุ  ฉฏฺโฐ  ปจฺจโย  อาทิพฺรหฺมจริยิกาย
ปญฺญาย     อปฺปฏิลทฺธาย     ปฏิลาภาย    ปฏิลทฺธาย    ภิยฺโยภาวาย
เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา สํวตฺตติ ฯ
     {๙๒.๖}   สงฺฆคโต  โข  ปน  อนานากถิโก  โหติ อติรจฺฉานกถิโก
สามํ  วา  ธมฺมํ  ภาสติ  ปรํ  วา อชฺเฌสติ อริยํ วา ตุณฺหีภาวํ นาติมญฺญติ
อยํ  ภิกฺขเว  สตฺตโม  เหตุ  สตฺตโม  ปจฺจโย อาทิพฺรหฺมจริยิกาย ปญฺญาย
อปฺปฏิลทฺธาย    ปฏิลาภาย    ปฏิลทฺธาย    ภิยฺโยภาวาย    เวปุลฺลาย
ภาวนาย ปาริปูริยา สํวตฺตติ ฯ
     {๙๒.๗}   ปญฺจสุ   โข   ปน  อุปาทานกฺขนฺเธสุ  อุทยพฺพยานุปสฺสี
วิหรติ  อิติ  รูปํ อิติ รูปสฺส สมุทโย อิติ รูปสฺส อตฺถงฺคโม อิติ เวทนา ...
อิติ  สญฺญา  ...  อิติ  สงฺขารา ... อิติ วิญฺญาณํ อิติ วิญฺญาณสฺส สมุทโย
อิติ  วิญฺญาณสฺส  อตฺถงฺคโมติ  อยํ  ภิกฺขเว  อฏฺฐโม เหตุ อฏฺฐโม ปจฺจโย
อาทิพฺรหฺมจริยิกาย    ปญฺญาย    อปฺปฏิลทฺธาย   ปฏิลาภาย   ปฏิลทฺธาย
ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา สํวตฺตติ ฯ
     ตเมนํ  สพฺรหฺมจารี  เอวํ  สมฺภาเวนฺติ  [๑]-  อายสฺมา  สตฺถารํ
อุปนิสฺสาย  วิหรติ  อญฺญตรํ  วา  ครุฏฺฐานิยํ  สพฺรหฺมจารึ  ยตฺถสฺส  ติพฺพํ
หิโรตฺตปฺปํ   ปจฺจุปฏฺฐิตํ  โหติ  เปมญฺจ  คารโว  จ  อทฺธา  อยมายสฺมา
ชานํ    ชานาติ   ปสฺสํ   ปสฺสตีติ   อยํปิ   ธมฺโม   ปิยตาย   ครุตาย
ภาวนาย สามญฺญาย เอกีภาวาย สํวตฺตติ ฯ
     {๙๒.๘}   ตํ   โข   ปนายมายสฺมา  สตฺถารํ  อุปนิสฺสาย  วิหรติ
อญฺญตรํ   วา   ครุฏฺฐานิยํ   สพฺรหฺมจารึ   ยตฺถสฺส   ติพฺพํ   หิโรตฺตปฺปํ
ปจฺจุปฏฺฐิตํ  โหติ  เปมญฺจ  คารโว  จ โส ๒- กาเลน กาลํ อุปสงฺกมิตฺวา
ปริปุจฺฉติ   ปริปญฺหติ  อิทํ  ภนฺเต  กถํ  อิมสฺส  โก  อตฺโถติ  ตสฺส  เต
อายสฺมนฺโต    อวิวฏญฺเจว    วิวฏนฺติ   อนุตฺตานีกตญฺจ   อุตฺตานีกโรนฺติ
อเนกวิหิเตสุ   จ   กงฺขฏฺฐานิเยสุ  ธมฺเมสุ  กงฺขํ  ปฏิวิโนเทนฺติ  อทฺธา
อยมายสฺมา   ชานํ   ชานาติ   ปสฺสํ   ปสฺสตีติ   อยํปิ  ธมฺโม  ปิยตาย
ครุตาย ภาวนาย สามญฺญาย เอกีภาวาย สํวตฺตติ ฯ
     {๙๒.๙}   ตํ  โข  ปนายมายสฺมา  ธมฺมํ  สุตฺวา ทฺวเยน วูปกาเสน
สมฺปาเทติ   กายวูปกาเสน   จ  จิตฺตวูปกาเสน  จ  อทฺธา  อยมายสฺมา
ชานํ  ชานาติ  ปสฺสํ  ปสฺสตีติ  อยํปิ  ธมฺโม  ปิยตาย  ครุตาย  ภาวนาย
สามญฺญาย เอกีภาวาย สํวตฺตติ ฯ
     {๙๒.๑๐}   สีลวา  โข  ปนายมายสฺมา  ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต วิหรติ
อาจารโคจรสมฺปนฺโน   อณุมตฺเตสุ  วชฺเชสุ  ภยทสฺสาวี  สมาทาย  สิกฺขติ
สิกฺขาปเทสุ  อทฺธา  อยมายสฺมา  ชานํ  ชานาติ ปสฺสํ ปสฺสตีติ อยํปิ ธมฺโม
ปิยตาย  ครุตาย  ภาวนาย สามญฺญาย เอกีภาวาย สํวตฺตติ ฯ พหุสฺสุโต โข
@เชิงอรรถ:  ม. อยํ โข ฯ    ม. เต ฯ
ปนายมายสฺมา   สุตธโร   สุตสนฺนิจโย   เย  เต  ธมฺมา  อาทิกลฺยาณา
มชฺเฌกลฺยาณา    ปริโยสานกลฺยาณา   สาตฺถํ   สพฺยญฺชนํ   เกวลปริปุณฺณํ
ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   อภิวทนฺติ   ตถารูปาสฺส  ธมฺมา  พหุสฺสุตา  โหนฺติ
ธตา   วจสา   ปริจิตา   มนสานุเปกฺขิตา  ทิฏฺฐิยา  สุปฺปฏิวิทฺธา  อทฺธา
อยมายสฺมา   ชานํ   ชานาติ   ปสฺสํ   ปสฺสตีติ   อยํปิ  ธมฺโม  ปิยตาย
ครุตาย ภาวนาย สามญฺญาย เอกีภาวาย สํวตฺตติ ฯ
     {๙๒.๑๑}   อารทฺธวิริโย   โข  ปนายมายสฺมา  วิหรติ  อกุสลานํ
ธมฺมานํ     ปหานาย    กุสลานํ    ธมฺมานํ    อุปสมฺปทาย    ถามวา
ทฬฺหปรกฺกโม   อนิกฺขิตฺตธุโร   กุสเลสุ   ธมฺเมสุ   อทฺธา   อยมายสฺมา
ชานํ  ชานาติ  ปสฺสํ  ปสฺสตีติ  อยํปิ  ธมฺโม  ปิยตาย  ครุตาย  ภาวนาย
สามญฺญาย เอกีภาวาย สํวตฺตติ ฯ
     {๙๒.๑๒}   สงฺฆคโต   โข   ปนายมายสฺมา  อนานากถิโก  โหติ
อติรจฺฉานกถิโก  สามํ  วา  ธมฺมํ  ภาสติ  ปรํ  วา  อชฺเฌสติ  อริยํ วา
ตุณฺหีภาวํ    นาติมญฺญติ   อทฺธา   อยมายสฺมา   ชานํ   ชานาติ   ปสฺสํ
ปสฺสตีติ    อยํปิ    ธมฺโม   ปิยตาย   ครุตาย   ภาวนาย   สามญฺญาย
เอกีภาวาย สํวตฺตติ ฯ
     {๙๒.๑๓}   ปญฺจสุ    โข    ปนายมายสฺมา   อุปาทานกฺขนฺเธสุ
อุทยพฺพยานุปสฺสี   วิหรติ   อิติ   รูปํ  อิติ  รูปสฺส  สมุทโย  อิติ  รูปสฺส
อตฺถงฺคโม อิติ เวทนา ... อิติ สญฺญา ... อิติ สงฺขารา ... อิติ วิญฺญาณํ
อิติ    วิญฺญาณสฺส    สมุทโย   อิติ   วิญฺญาณสฺส   อตฺถงฺคโมติ   อทฺธา
อยมายสฺมา  ชานํ  ชานาติ  ปสฺสํ  ปสฺสตีติ  อยํปิ  ธมฺโม ปิยตาย ครุตาย
ภาวนาย สามญฺญาย เอกีภาวาย สํวตฺตติ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว อฏฺฐ เหตู อฏฺฐ
ปจฺจยา    อาทิพฺรหฺมจริยิกาย    ปญฺญาย    อปฺปฏิลทฺธาย    ปฏิลาภาย
ปฏิลทฺธาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา สํวตฺตนฺตีติ ฯ
     [๙๓]   ๓  อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ สพฺรหฺมจารีนํ
อปฺปิโย   จ  โหติ  อมนาโป  จ  อครุ  จ  อภาวนีโย  จ  ฯ  กตเมหิ
อฏฺฐหิ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อปฺปิยปสํสี  จ  โหติ  ปิยครหี  จ ลาภกาโม
จ  สกฺการกาโม  จ  อหิริโย  ๑- จ อโนตฺตปฺปี จ ปาปิจฺโฉ จ มิจฺฉาทิฏฺฐิ
จ   ฯ   อิเมหิ   โข   ภิกฺขเว   อฏฺฐหิ   ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ
สพฺรหฺมจารีนํ  อปฺปิโย  จ  โหติ  อมนาโป  จ  อครุ  จ อภาวนีโย จ ฯ
อฏฺฐหิ   ภิกฺขเว   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   สพฺรหฺมจารีนํ   ปิโย
จ   โหติ  มนาโป  จ  ครุ  จ  ภาวนีโย  จ  ฯ  กตเมหิ  อฏฺฐหิ  อิธ
ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   นอปฺปิยปสํสี   จ  โหติ  นปิยครหี  จ  นลาภกาโม  จ
นสกฺการกาโม  จ  หิริมา  จ  [๒]-  โอตฺตปฺปี จ อปฺปิจฺโฉ จ สมฺมาทิฏฺฐิ
จ  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว อฏฺฐหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ สพฺรหฺมจารีนํ
ปิโย จ โหติ มนาโป จ ครุ จ ภาวนีโย จาติ ฯ
     [๙๔]   ๔  อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ สพฺรหฺมจารีนํ
อปฺปิโย   จ  โหติ  อมนาโป  จ  อครุ  จ  อภาวนีโย  จ  ฯ  กตเมหิ
อฏฺฐหิ   อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   ลาภกาโม  จ  โหติ  สกฺการกาโม  จ
อนวญฺญตฺติกาโม   จ   อกาลญฺญู   จ   อมตฺตญฺญู  จ  อสุจิ  จ  พหุภาณี
จ  อกฺโกสกปริภาสโก   จ  สพฺรหฺมจารีนํ  ฯ  อิเมหิ  โข ภิกฺขเว อฏฺฐหิ
ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  สพฺรหฺมจารีนํ  อปฺปิโย  จ  โหติ  อมนาโป
@เชิงอรรถ:  ม. อหิริโก ฯ    ม. โหติ ฯ
จ   อครุ  จ  อภาวนีโย  จ  ฯ  อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต
ภิกฺขุ  สพฺรหฺมจารีนํ  ปิโย จ โหติ มนาโป จ ครุ จ ภาวนีโย จ ฯ กตเมหิ
อฏฺฐหิ   อิธ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  นลาภกาโม  จ  โหติ  นสกฺการกาโม  จ
นอนวญฺญตฺติกาโม   จ   กาลญฺญู   จ   มตฺตญฺญู   จ  สุจิ  จ  นพหุภาณี
จ   อนกฺโกสกปริภาสโก   จ   สพฺรหฺมจารีนํ   ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว
อฏฺฐหิ  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  สพฺรหฺมจารีนํ  ปิโย  จ โหติ มนาโป
จ ครุ จ ภาวนีโย จาติ ฯ
     [๙๕]   ๕  อฏฺฐิเม  ภิกฺขเว  โลกธมฺมา  โลกํ อนุปริวตฺตนฺติ โลโก
จ  อฏฺฐ  โลกธมฺเม  อนุปริวตฺตติ  ฯ  กตเม  อฏฺฐ  ลาโภ  จ  อลาโภ
จ  ยโส  จ  อยโส  จ  นินฺทา  จ  ปสํสา  จ  สุขํ  จ ทุกฺขํ จ ฯ อิเม
โข   ภิกฺขเว   อฏฺฐ  โลกธมฺมา  โลกํ  อนุปริวตฺตนฺติ  โลโก  จ  อิเม
อฏฺฐ โลกธมฺเม อนุปริวตฺตตีติ ฯ
               ลาโภ อลาโภ จ ยสายโส จ
               นินฺทา ปสํสา จ สุขํ ทุกฺขญฺจ
               เอเต อนิจฺจา มนุเชสุ ธมฺมา
               อสสฺสตา วิปริณามธมฺมา
               เอเต จ ญตฺวา สติมา สุเมโธ
               อเวกฺขติ วิปริณามธมฺเม
               อิฏฺฐสฺส ธมฺมา น มเถนฺติ จิตฺตํ
               อนิฏฺฐโต โน ปฏิฆาตเมติ
               ตสฺสานุโรธา อถ วา วิโรธา
               วิธูปิตา อตฺถคตา ๑- น สนฺติ
               ปทญฺจ ญตฺวา วิรชํ อโสกํ
               สมฺมปฺปชานาติ ภวสฺส ปารคูติ ฯ
     [๙๖]   ๖  อฏฺฐิเม  ภิกฺขเว  โลกธมฺมา  โลกํ อนุปริวตฺตนฺติ โลโก
จ  อฏฺฐ  โลกธมฺเม  อนุปริวตฺตติ  กตเม  อฏฺฐ ลาโภ จ อลาโภ จ ยโส
จ  อยโส  จ  นินฺทา  จ  ปสํสา จ สุขํ จ ทุกฺขํ จ อิเม โข ภิกฺขเว อฏฺฐ
โลกธมฺมา โลกํ อนุปริวตฺตนฺติ โลโก จ อิเม อฏฺฐ โลกธมฺเม อนุปริวตฺตติ
     {๙๖.๑}   อสฺสุตวโต  ภิกฺขเว ปุถุชฺชนสฺส อุปฺปชฺชติ ลาโภปิ อลาโภปิ
ยโสปิ   อยโสปิ   นินฺทาปิ   ปสํสาปิ   สุขํปิ  ทุกฺขํปิ  สุตวโตปิ  ภิกฺขเว
อริยสาวกสฺส   อุปฺปชฺชติ   ลาโภปิ   อลาโภปิ  ยโสปิ  อยโสปิ  นินฺทาปิ
ปสํสาปิ  สุขํปิ  ทุกฺขํปิ  ตตฺร  ภิกฺขเว  โก  วิเสโส  โก อธิปฺปายโส ๒-
กึนานากรณํ    สุตวโต   อริยสาวกสฺส   อสฺสุตวตา   ปุถุชฺชเนนาติ   ฯ
ภควํมูลกา   โน   ภนฺเต   ธมฺมา   ภควํเนตฺติกา   ภควํปฏิสรณา  สาธุ
วต   ภนฺเต   ภควนฺตํเยว  ปฏิภาตุ  เอตสฺส  ภาสิตสฺส  อตฺโถ  ภควโต
สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตีติ ฯ
     {๙๖.๒}   เตนหิ  ภิกฺขเว  สุณาถ  สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ
เอวํ  ภนฺเตติ  โข  เต  ภิกฺขู  ภควโต  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ ภควา เอตทโวจ
อสฺสุตวโต   ภิกฺขเว   ปุถุชฺชนสฺส   อุปฺปชฺชติ   ลาโภ   โส   น   อิติ
ปฏิสญฺจิกฺขติ  อุปฺปนฺโน  โข  เม  อยํ  ลาโภ  โส  จ โข อนิจฺโจ ทุกฺโข
@เชิงอรรถ:  ม. อตฺถงฺคตา ฯ เอวมุปริปิ ฯ   สี. อธิปฺปาโย ฯ ม. อธิปฺปยาโส ฯ เอวมุปริปิ ฯ
วิปริณามธมฺโมติ     ยถาภูตํ     นปฺปชานาติ     อุปฺปชฺชติ     อลาโภ
อุปฺปชฺชติ   ยโส   อุปฺปชฺชติ  อยโส  อุปฺปชฺชติ  นินฺทา  อุปฺปชฺชติ  ปสํสา
อุปฺปชฺชติ   สุขํ   อุปฺปชฺชติ   ทุกฺขํ   โส  น  อิติ  ปฏิสญฺจิกฺขติ  อุปฺปนฺนํ
โข   เม   อิทํ   ทุกฺขํ   ตญฺจ   โข   อนิจฺจํ   ทุกฺขํ  วิปริณามธมฺมนฺติ
ยถาภูตํ นปฺปชานาติ
     {๙๖.๓}   ตสฺส  ลาโภปิ  จิตฺตํ  ปริยาทาย  ติฏฺฐติ  อลาโภปิ จิตฺตํ
ปริยาทาย   ติฏฺฐติ   ยโสปิ   จิตฺตํ   ปริยาทาย  ติฏฺฐติ  อยโสปิ  จิตฺตํ
ปริยาทาย   ติฏฺฐติ   นินฺทาปิ   จิตฺตํ  ปริยาทาย  ติฏฺฐติ  ปสํสาปิ  จิตฺตํ
ปริยาทาย   ติฏฺฐติ   สุขํปิ   จิตฺตํ   ปริยาทาย   ติฏฺฐติ   ทุกฺขํปิ  จิตฺตํ
ปริยาทาย   ติฏฺฐติ   โส  อุปฺปนฺนํ  ลาภํ  อนุรุชฺฌติ  อลาเภ  ปฏิวิรุชฺฌติ
อุปฺปนฺนํ   ยสํ   อนุรุชฺฌติ   อยเส  ปฏิวิรุชฺฌติ  อุปฺปนฺนํ  ปสํสํ  อนุรุชฺฌติ
นินฺทาย   ปฏิวิรุชฺฌติ   อุปฺปนฺนํ   สุขํ  อนุรุชฺฌติ  ทุกฺเข  ปฏิวิรุชฺฌติ  โส
เอวํ   อนุโรธวิโรธสมาปนฺโน   น   ปริมุจฺจติ  ชาติยา  ชราย  มรเณน
โสเกหิ   ปริเทเวหิ   ทุกฺเขหิ   โทมนสฺเสหิ  อุปายาเสหิ  น  ปริมุจฺจติ
ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯ
     สุตวโต  จ  โข  ภิกฺขเว  อริยสาวกสฺส  อุปฺปชฺชติ  ลาโภ โส อิติ
ปฏิสญฺจิกฺขติ   อุปฺปนฺโน   โข   เม  อยํ  ลาโภ  โส  จ  โข  อนิจฺโจ
ทุกฺโข    วิปริณามธมฺโมติ    ยถาภูตํ    ปชานาติ   อุปฺปชฺชติ   อลาโภ
อุปฺปชฺชติ   ยโส   อุปฺปชฺชติ  อยโส  อุปฺปชฺชติ  นินฺทา  อุปฺปชฺชติ  ปสํสา
อุปฺปชฺชติ   สุขํ   อุปฺปชฺชติ   ทุกฺขํ   โส   อิติ   ปฏิสญฺจิกฺขติ   อุปฺปนฺนํ
โข  เม  อิทํ  ทุกฺขํ  ตญฺจ  โข  อนิจฺจํ  ทุกฺขํ  วิปริณามธมฺมนฺติ  ยถาภูตํ
อิทํ    ทุกฺขํ   ตญฺจ   โข   อนิจฺจํ   ทุกฺขํ   วิปริณามธมฺมนฺติ   ยถาภูตํ
ปชานาติ
     {๙๖.๔}   ตสฺส  ลาโภปิ  จิตฺตํ  น ปริยาทาย ติฏฺฐติ อลาโภปิ จิตฺตํ
น   ปริยาทาย   ติฏฺฐติ   ยโสปิ  จิตฺตํ  น  ปริยาทาย  ติฏฺฐติ  อยโสปิ
จิตฺตํ   น   ปริยาทาย   ติฏฺฐติ   นินฺทาปิ  จิตฺตํ  น  ปริยาทาย  ติฏฺฐติ
ปสํสาปิ  จิตฺตํ  น  ปริยาทาย  ติฏฺฐติ  สุขํปิ  จิตฺตํ  น  ปริยาทาย ติฏฺฐติ
ทุกฺขํปิ  จิตฺตํ  น  ปริยาทาย  ติฏฺฐติ  โส  จ  อุปฺปนฺนํ  ลาภํ  นานุรุชฺฌติ
อลาเภ     นปฺปฏิวิรุชฺฌติ     อุปฺปนฺนํ     ยสํ    นานุรุชฺฌติ    อยเส
นปฺปฏิวิรุชฺฌติ    อุปฺปนฺนํ    ปสํสํ   นานุรุชฺฌติ   นินฺทาย   นปฺปฏิวิรุชฺฌติ
อุปฺปนฺนํ    สุขํ    นานุรุชฺฌติ    ทุกฺเข    นปฺปฏิวิรุชฺฌติ    โส   เอวํ
อนุโรธวิโรธวิปฺปหีโน   ปริมุจฺจติ   ชาติยา   ชราย   มรเณน   โสเกหิ
ปริเทเวหิ   ทุกฺเขหิ   โทมนสฺเสหิ   อุปายาเสหิ   ปริมุจฺจติ  ทุกฺขสฺมาติ
วทามิ   อยํ   โข  ภิกฺขเว  วิเสโส  อยํ  อธิปฺปายโส  อิทํ  นานากรณํ
สุตวโต อริยสาวกสฺส อสฺสุตวตา ปุถุชฺชเนนาติ ฯ
               ลาโภ อลาโภ จ ยสายโส จ
               นินฺทา ปสํสา จ สุขํ ทุกฺขญฺจ
               เอเต อนิจฺจา มนุเชสุ ธมฺมา
               อสสฺสตา วิปริณามธมฺมา
               เอเต จ ญตฺวา สติมา สุเมโธ
               อเวกฺขติ วิปริณามธมฺเม
               อิฏฺฐสฺส ธมฺมา น มเถนฺติ จิตฺตํ
               อนิฏฺฐโต โน ปฏิฆาตเมติ
               ตสฺสานุโรธา อถ วา วิโรธา
               วิธูปิตา อตฺถคตา น สนฺติ
               ปทญฺจ ญตฺวา วิรชํ อโสกํ
               สมฺมปฺปชานาติ ภวสฺส ปารคูติ ฯ
     [๙๗]   ๗  เอกํ  สมยํ  ภควา ราชคเห วิหรติ คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ฯ
อจิรปกฺกนฺเต   เทวทตฺเต   ตตฺร  โข  ภควา  เทวทตฺตํ  อารพฺภ  ภิกฺขู
อามนฺเตสิ  สาธุ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  กาเลน  กาลํ  อตฺตวิปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตา
โหติ   สาธุ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   กาเลน  กาลํ  ปรวิปตฺตึ  ปจฺจเวกฺขิตา
โหติ   สาธุ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  กาเลน  กาลํ  อตฺตสมฺปตฺตึ  ปจฺจเวกฺขิตา
โหติ  สาธุ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  กาเลน  กาลํ  ปรสมฺปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตา โหติ
อฏฺฐหิ   ภิกฺขเว   อสทฺธมฺเมหิ   อภิภูโต   ปริยาทินฺนจิตฺโต   เทวทตฺโต
อาปายิโก เนรยิโก กปฺปฏฺโฐ อเตกิจฺโฉ
     {๙๗.๑}   กตเมหิ อฏฺฐหิ ลาเภน [๑]- ภิกฺขเว อภิภูโต ปริยาทินฺนจิตฺโต
เทวทตฺโต  อาปายิโก  เนรยิโก  กปฺปฏฺโฐ  อเตกิจฺโฉ  อลาเภน ภิกฺขเว
ยเสน  ภิกฺขเว  อยเสน  ภิกฺขเว  สกฺกาเรน ภิกฺขเว อสกฺกาเรน ภิกฺขเว
ปาปิจฺฉตาย   ภิกฺขเว   ปาปมิตฺตตาย  ภิกฺขเว  อภิภูโต  ปริยาทินฺนจิตฺโต
เทวทตฺโต   อาปายิโก   เนรยิโก   กปฺปฏฺโฐ   อเตกิจฺโฉ  อิเมหิ  โข
ภิกฺขเว   อฏฺฐหิ   อสทฺธมฺเมหิ   อภิภูโต   ปริยาทินฺนจิตฺโต   เทวทตฺโต
@เชิงอรรถ:  ม. หิ ฯ
อาปายิโก เนรยิโก กปฺปฏฺโฐ อเตกิจฺโฉ ฯ
     สาธุ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อุปฺปนฺนํ  ลาภํ  อภิภุยฺย  อภิภุยฺย  วิหเรยฺย
อุปฺปนฺนํ   อลาภํ   อุปฺปนฺนํ   ยสํ   อุปฺปนฺนํ   อยสํ   อุปฺปนฺนํ   สกฺการํ
อุปฺปนฺนํ   อสกฺการํ   อุปฺปนฺนํ   ปาปิจฺฉตํ   อุปฺปนฺนํ  ปาปมิตฺตตํ  อภิภุยฺย
อภิภุยฺย   วิหเรยฺย   กิญฺจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อตฺถวสํ  ปฏิจฺจ  อุปฺปนฺนํ
ลาภํ   อภิภุยฺย   อภิภุยฺย   วิหเรยฺย  ฯเปฯ  ยญฺหิสฺส  ภิกฺขเว  อุปฺปนฺนํ
ลาภํ   อนภิภุยฺย  วิหรโต  อุปฺปชฺเชยฺยุํ  อาสวา  วิฆาตปริฬาหา  อุปฺปนฺนํ
ลาภํ  อภิภุยฺย  วิหรโต  เอวํส  เต  อาสวา  วิฆาตปริฬาหา  น  โหนฺติ
ยญฺหิสฺส   ภิกฺขเว   อุปฺปนฺนํ   อลาภํ   อุปฺปนฺนํ   ยสํ   อุปฺปนฺนํ   อยสํ
อุปฺปนฺนํ   สกฺการํ   อุปฺปนฺนํ   อสกฺการํ   อุปฺปนฺนํ   ปาปิจฺฉตํ   อุปฺปนฺนํ
ปาปมิตฺตตํ   อนภิภุยฺย   วิหรโต   อุปฺปชฺเชยฺยุํ   อาสวา  วิฆาตปริฬาหา
อุปฺปนฺนํ  ปาปมิตฺตตํ  อภิภุยฺย  วิหรโต  เอวํส  เต อาสวา วิฆาตปริฬาหา
น  โหนฺติ  อิทํ  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อตฺถวสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ ลาภํ อภิภุยฺย
อภิภุยฺย   วิหเรยฺย   อุปฺปนฺนํ   อลาภํ   อุปฺปนฺนํ   ยสํ   อุปฺปนฺนํ  อยสํ
อุปฺปนฺนํ   สกฺการํ   อุปฺปนฺนํ   อสกฺการํ   อุปฺปนฺนํ   ปาปิจฺฉตํ   อุปฺปนฺนํ
ปาปมิตฺตตํ อภิภุยฺย อภิภุยฺย วิหเรยฺย
     {๙๗.๒}   ตสฺมา  ติห  ภิกฺขเว เอวํ สิกฺขิตพฺพํ อุปฺปนฺนํ ลาภํ อภิภุยฺย
อภิภุยฺย   วิหริสฺสาม   อุปฺปนฺนํ   อลาภํ   อุปฺปนฺนํ   ยสํ  อุปฺปนฺนํ  อยสํ
อุปฺปนฺนํ   สกฺการํ   อุปฺปนฺนํ   อสกฺการํ   อุปฺปนฺนํ   ปาปิจฺฉตํ   อุปฺปนฺนํ
ปาปมิตฺตตํ   อภิภุยฺย   อภิภุยฺย   วิหริสฺสามาติ   เอวญฺหิ   โว  ภิกฺขเว
สิกฺขิตพฺพนฺติ ฯ
     [๙๘]   ๘   เอกํ  สมยํ  อายสฺมา  อุตฺตโร  มหิสวตฺถุสฺมึ  วิหรติ
สงฺเขยฺยเก  ปพฺพเต  วฏฺฏชาลิกายํ  ๑-  ฯ  ตตฺร  โข อายสฺมา อุตฺตโร
ภิกฺขู    อามนฺเตสิ    สาธาวุโส   ภิกฺขุ   กาเลน   กาลํ   อตฺตวิปตฺตึ
ปจฺจเวกฺขิตา    โหติ   สาธาวุโส   ภิกฺขุ   กาเลน   กาลํ   ปรวิปตฺตึ
ปจฺจเวกฺขิตา   โหติ   สาธาวุโส   ภิกฺขุ   กาเลน   กาลํ  อตฺตสมฺปตฺตึ
ปจฺจเวกฺขิตา   โหติ   สาธาวุโส   ภิกฺขุ   กาเลน   กาลํ   ปรสมฺปตฺตึ
ปจฺจเวกฺขิตา โหตีติ ฯ
     เตน  โข  ปน  สมเยน  เวสฺสวโณ  ๒-  มหาราชา  อุตฺตรทิสาย
ทกฺขิณทิสํ   คจฺฉติ   เกนจิเทว   กรณีเยน   อสฺโสสิ   โข   เวสฺสวโณ
มหาราชา   อายสฺมโต   อุตฺตรสฺส   มหิสวตฺถุสฺมึ   สงฺเขยฺยเก  ปพฺพเต
วฏฺฏชาลิกายํ   ภิกฺขูนํ   เอวํ   ธมฺมํ   เทเสนฺตสฺส   สาธาวุโส   ภิกฺขุ
กาเลน  กาลํ  อตฺตวิปตฺตึ  ปจฺจเวกฺขิตา  โหติ  สาธาวุโส  ภิกฺขุ กาเลน
กาลํ   ปรวิปตฺตึ   ปจฺจเวกฺขิตา  โหติ  สาธาวุโส  ภิกฺขุ  กาเลน  กาลํ
อตฺตสมฺปตฺตึ   ปจฺจเวกฺขิตา   โหติ   สาธาวุโส   ภิกฺขุ   กาเลน  กาลํ
ปรสมฺปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตา โหตีติ
     {๙๘.๑}   อถโข  เวสฺสวโณ  มหาราชา  เสยฺยถาปิ  นาม  พลวา
ปุริโส  สมฺมิญฺชิตํ  วา  พาหํ  ปสาเรยฺย  ปสาริตํ  วา  พาหํ สมฺมิญฺเชยฺย
เอวเมว     มหิสวตฺถุสฺมึ     สงฺเขยฺยเก     ปพฺพเต    วฏฺฏชาลิกายํ
อนฺตรหิโต    เทเวสุ    ตาวตึเสสุ    ปาตุรโหสิ   อถโข   เวสฺสวโณ
มหาราชา   เยน   สกฺโก   เทวานมินฺโท   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา
@เชิงอรรถ:  สี. ธวชาลิกายํ ฯ ม. วฏชาลิกายํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ  เวสฺสวณฺโณติปิ ฯ
สกฺกํ   เทวานมินฺทํ   เอตทโวจ   ยคฺเฆ   มาริส   ชาเนยฺยาสิ  เอโส
อายสฺมา   อุตฺตโร   มหิสวตฺถุสฺมึ   สงฺเขยฺยเก   ปพฺพเต  วฏฺฏชาลิกายํ
ภิกฺขูนํ  เอวํ  ธมฺมํ  เทเสติ  สาธาวุโส  ภิกฺขุ  กาเลน  กาลํ อตฺตวิปตฺตึ
ฯเปฯ ปรสมฺปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตา โหตีติ ฯ
     อถโข   สกฺโก   เทวานมินฺโท   เสยฺยถาปิ  นาม  พลวา  ปุริโส
สมฺมิญฺชิตํ   วา   พาหํ   ปสาเรยฺย   ปสาริตํ   วา  พาหํ  สมฺมิญฺเชยฺย
เอวเมว   เทเวสุ   ตาวตึเสสุ   อนฺตรหิโต   มหิสวตฺถุสฺมึ  สงฺเขยฺยเก
ปพฺพเต    วฏฺฏชาลิกายํ   อายสฺมโต   อุตฺตรสฺส   สมฺมุเข   ปาตุรโหสิ
อถโข    สกฺโก    เทวานมินฺโท   เยนายสฺมา   อุตฺตโร   เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   อายสฺมนฺตํ   อุตฺตรํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   อฏฺฐาสิ
เอกมนฺตํ ฐิโต โข สกฺโก เทวานมินฺโท อายสฺมนฺตํ อุตฺตรํ เอตทโวจ
     {๙๘.๒}   สจฺจํ  กิร  ภนฺเต  อายสฺมา  อุตฺตโร  ภิกฺขูนํ เอวํ ธมฺมํ
เทเสสิ  สาธาวุโส  ภิกฺขุ  กาเลน  กาลํ  อตฺตวิปตฺตึ  ฯเปฯ  ปรสมฺปตฺตึ
ปจฺจเวกฺขิตา  โหตีติ  ฯ  เอวํ  เทวานมินฺทาติ  ฯ  กึ  ปน  ๑-  ภนฺเต
อายสฺมโต   อุตฺตรสฺส   สกํ   ปฏิภาณํ   อุทาหุ   ตสฺส   ภควโต  วจนํ
อรหโต  สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสาติ  ฯ  เตนหิ  เทวานมินฺท  อุปมํ  เต กริสฺสามิ
อุปมายมิเธกจฺเจ วิญฺญู ปุริสา ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชานนฺติ
     {๙๘.๓}   เสยฺยถาปิ    เทวานมินฺท   คามสฺส   วา   นิคมสฺส
วา     อวิทูเร     มหาธญฺญราสิ     ตโต     มหาชนกาโย    ธญฺญํ
อาหเรยฺย    กาเยหิปิ    ๒-    สีสเกหิปิ    ๓-   อุจฺจงฺเกหิปิ   ๔-
@เชิงอรรถ:  ม. ปนิทํ ฯ    ม. กาเชหิปิ ฯ ยุ. กาเจหิปิ ฯ   ม. ยุ. ปิฏเกหิปิ ฯ
@ ม. ยุ. อุจฺฉงฺเคหิปิ ฯ
อญฺชลีหิปิ   โย  นุ  โข  เทวานมินฺท  [๑]-  มหาชนกายํ  อุปสงฺกมิตฺวา
เอวํ   ปุจฺเฉยฺย   กุโต   อิมํ   ธญฺญํ   อาหรถาติ   กถํ  พฺยากรมาโน
นุ    โข    เทวานมินฺท   โส   มหาชนกาโย   สมฺมา   พฺยากรมาโน
พฺยากเรยฺยาติ     ฯ     อมุมฺหา     มหาธญฺญราสิมฺหา    อาหรามาติ
โข  ภนฺเต  โส  มหาชนกาโย  สมฺมา  พฺยากรมาโน  พฺยากเรยฺยาติ  ฯ
เอวเมว    โข    เทวานมินฺท    ยงฺกิญฺจิ   สุภาสิตํ   สพฺพนฺตํ   ตสฺส
ภควโต    วจนํ    อรหโต   สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส   ตโต   อุปาทายุปาทาย
มยํ ธญฺญํ  ๒- จ ภณามาติ ฯ
     {๙๘.๔}   อจฺฉริยํ   ภนฺเต   อพฺภุตํ   ภนฺเต  ยาว  สุภาสิตญฺจิทํ
อายสฺมตา    อุตฺตเรน   ยงฺกิญฺจิ   สุภาสิตํ   สพฺพนฺตํ   ตสฺส   ภควโต
วจนํ   อรหโต  สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส  ตโต  อุปาทายุปาทาย  มยํ  ธญฺญํ  ๒-
จ  ภณามาติ  เอวมิทํ  ภนฺเต  อุตฺตร  เอกํ  สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ
คิชฺฌกูเฏ  ปพฺพเต  อจิรปกฺกนฺเต  เทวทตฺเต  ตตฺร  โข  ภควา เทวทตฺตํ
อารพฺภ ภิกฺขู อามนฺเตสิ
     {๙๘.๕}   สาธุ  ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเลน กาลํ อตฺตวิปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตา
โหติ   สาธุ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   กาเลน   กาลํ  ปรวิปตฺตึ  อตฺตสมฺปตฺตึ
ปรสมฺปตฺตึ   ปจฺจเวกฺขิตา   โหติ  อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว  อสทฺธมฺเมหิ  อภิภูโต
ปริยาทินฺนจิตฺโต   เทวทตฺโต  อาปายิโก  เนรยิโก  กปฺปฏฺโฐ  อเตกิจฺโฉ
กตเมหิ   อฏฺฐหิ   ลาเภน   [๓]-   ภิกฺขเว  อภิภูโต  ปริยาทินฺนจิตฺโต
เทวทตฺโต  อาปยิโก  เนรยิโก  กปฺปฏฺโฐ  อเตกิจฺโฉ  อลาเภน  ภิกฺขเว
ยเสน   ภิกฺขเว   อยเสน   ภิกฺขเว   สกฺกาเรน  ภิกฺขเว  อสกฺกาเรน
@เชิงอรรถ:  ม. ตํ ฯ    ม. มยญฺจญฺเญ จ ฯ ยุ. มยญฺจ อญฺเญ จ ฯ    ม. หิ ฯ
ภิกฺขเว    ปาปิจฺฉตาย    ภิกฺขเว    ปาปมิตฺตตาย   ภิกฺขเว   อภิภูโต
ปริยาทินฺนจิตฺโต   เทวทตฺโต  อาปายิโก  เนรยิโก  กปฺปฏฺโฐ  อเตกิจฺโฉ
อิเมหิ   โข   ภิกฺขเว   อฏฺฐหิ   อสทฺธมฺเมหิ  อภิภูโต  ปริยาทินฺนจิตฺโต
เทวทตฺโต อาปายิโก เนรยิโก กปฺปฏฺโฐ อเตกิจฺโฉ
     {๙๘.๖}   สาธุ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อุปฺปนฺนํ  ลาภํ  อภิภุยฺย  อภิภุยฺย
วิหเรยฺย   อุปฺปนฺนํ   อลาภํ   อุปฺปนฺนํ   ยสํ   อุปฺปนฺนํ   อยสํ  อุปฺปนฺนํ
สกฺการํ   อุปฺปนฺนํ   อสกฺการํ   อุปฺปนฺนํ   ปาปิจฺฉตํ  อุปฺปนฺนํ  ปาปมิตฺตตํ
อภิภุยฺย อภิภุยฺย วิหเรยฺย ฯ
     กิญฺจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อตฺถวสํ  ปฏิจฺจ  อุปฺปนฺนํ  ลาภํ  อภิภุยฺย
อภิภุยฺย   วิหเรยฺย   อุปฺปนฺนํ   อลาภํ   อุปฺปนฺนํ   ยสํ   อุปฺปนฺนํ  อยสํ
อุปฺปนฺนํ   สกฺการํ   อุปฺปนฺนํ   อสกฺการํ   อุปฺปนฺนํ   ปาปิจฺฉตํ   อุปฺปนฺนํ
ปาปมิตฺตตํ   อภิภุยฺย   อภิภุยฺย   วิหเรยฺย   ยญฺหิสฺส   ภิกฺขเว  อุปฺปนฺนํ
ลาภํ   อนภิภุยฺย  วิหรโต  อุปฺปชฺเชยฺยุํ  อาสวา  วิฆาตปริฬาหา  อุปฺปนฺนํ
ลาภํ  อภิภุยฺย  วิหรโต  เอวํส  เต  อาสวา  วิฆาตปริฬาหา  น  โหนฺติ
ยญฺหิสฺส   ภิกฺขเว   อุปฺปนฺนํ   อลาภํ   อุปฺปนฺนํ   ยสํ   อุปฺปนฺนํ   อยสํ
อุปฺปนฺนํ   สกฺการํ   อุปฺปนฺนํ   อสกฺการํ   อุปฺปนฺนํ   ปาปิจฺฉตํ   อุปฺปนฺนํ
ปาปมิตฺตตํ   อนภิภุยฺย   วิหรโต   อุปฺปชฺเชยฺยุํ   อาสวา  วิฆาตปริฬาหา
อุปฺปนฺนํ    ปาปมิตฺตตํ    อภิภุยฺย    วิหรโต    เอวํส   เต   อาสวา
วิฆาตปริฬาหา   น   โหนฺติ   อิทํ  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อตฺถวสํ  ปฏิจฺจ
อุปฺปนฺนํ   ลาภํ   อภิภุยฺย   อภิภุยฺย  วิหเรยฺย  อุปฺปนฺนํ  อลาภํ  อุปฺปนฺนํ
ยสํ   อุปฺปนฺนํ   อยสํ   อุปฺปนฺนํ   สกฺการํ   อุปฺปนฺนํ  อสกฺการํ  อุปฺปนฺนํ
ปาปิจฺฉตํ อุปฺปนฺนํ ปาปมิตฺตตํ อภิภุยฺย อภิภุยฺย วิหเรยฺย
     {๙๘.๗}   ตสฺมา   ติห  ภิกฺขเว  เอวํ  สิกฺขิตพฺพํ  อุปฺปนฺนํ  ลาภํ
อภิภุยฺย   อภิภุยฺย   วิหริสฺสาม   อุปฺปนฺนํ  อลาภํ  อุปฺปนฺนํ  ยสํ  อุปฺปนฺนํ
อยสํ   อุปฺปนฺนํ  สกฺการํ  อุปฺปนฺนํ  อสกฺการํ  อุปฺปนฺนํ  ปาปิจฺฉตํ  อุปฺปนฺนํ
ปาปมิตฺตตํ   อภิภุยฺย   อภิภุยฺย   วิหริสฺสามาติ   เอวญฺหิ   โว  ภิกฺขเว
สิกฺขิตพฺพนฺติ   ฯ  เอตฺตาวตา  ภนฺเต  อุตฺตร  มนุสฺเสสุ  จตสฺโส  ปริสา
ภิกฺขู   ภิกฺขุนิโย   อุปาสกา   อุปาสิกาโย  นายํ  ธมฺมปริยาโย  กิสฺมิญฺจิ
ปติฏฺฐิโต   ๑-  อุคฺคณฺหาตุ  ภนฺเต  อายสฺมา  อุตฺตโร  อิมํ  ธมฺมปริยายํ
ปริยาปุณาตุ   ภนฺเต   อายสฺมา   อุตฺตโร   อิมํ   ธมฺมปริยายํ  ธาเรตุ
ภนฺเต    อายสฺมา    อุตฺตโร   อิมํ   ธมฺมปริยายํ   อตฺถสญฺหิโต   อยํ
ภนฺเต ธมฺมปริยาโย อาทิพฺรหฺมจริยโกติ ๒- ฯ
     [๙๙]   ๙  กุลปุตฺโตติ  ภิกฺขเว  นนฺทํ  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย
พลวาติ    ภิกฺขเว   นนฺทํ   สมฺมา   วทมาโน   วเทยฺย   ปาสาทิโกติ
ภิกฺขเว   นนฺทํ   สมฺมา   วทมาโน   วเทยฺย   ติพฺพราโคติ    ภิกฺขเว
นนฺทํ    สมฺมา    วทมาโน    วเทยฺย    กิมญฺญตฺถ   ภิกฺขเว   นนฺโท
อินฺทฺริเยสุ     คุตฺตทฺวาโร     โภชเน     มตฺตญฺญู    ชาคริยมนุยุตฺโต
สติสมฺปชญฺเญน    สมนฺนาคโต    เยหิ    นนฺโท    สกฺโกติ    ปริปุณฺณํ
ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จริตุนฺติ ๓- ฯ
     ตตฺรีทํ   ภิกฺขเว  นนฺทสฺส  อินฺทฺริเยสุ  คุตฺตทฺวารตาย  โหติ  สเจ
ภิกฺขเว  นนฺทสฺส  ปุรตฺถิมา  ทิสา  อาโลเกตพฺพา  โหติ สพฺพญฺเจตโส ๔-
@เชิงอรรถ:  ม. อุปฏฺฐิโต ฯ    สี. อาทิพฺรหฺมจริยิโก ฯ   ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ
@ ม. สพฺพํ เจตสา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
สมนฺนาหริตฺวา  นนฺโท  ปุรตฺถิมํ  ทิสํ  อาโลเกติ  เอวํ  เม  ปุรตฺถิมํ ทิสํ
อาโลกยโต     นาภิชฺฌาโทมนสฺสา     ปาปกา     อกุสลา     ธมฺมา
อนฺวาสฺสวิสฺสนฺตีติ  อิติห  ตตฺร  สมฺปชาโน  โหติ  สเจ  ภิกฺขเว  นนฺทสฺส
ปจฺฉิมา    ทิสา   อาโลเกตพฺพา   โหติ  อุตฺตรา  ทิสา  อาโลเกตพฺพา
โหติ   ทกฺขิณา   ทิสา   อาโลเกตพฺพา   โหติ   อุทฺธํ   อุลฺโลเกตพฺพา
โหติ   อโธ   โอโลเกตพฺพา   โหติ   อนุทิสา   อนุวิโลเกตพฺพา  โหติ
สพฺพญฺเจตโส    สมนฺนาหริตฺวา    นนฺโท   อนุทิสํ   อนุวิโลเกติ   เอวํ
เม    อนุทิสํ    อนุวิโลกยโต   นาภิชฺฌาโทมนสฺสา   ปาปกา   อกุสลา
ธมฺมา    อนฺวาสฺสวิสฺสนฺตีติ    อิติห    ตตฺร   สมฺปชาโน   โหติ   อิทํ
โข ภิกฺขเว นนฺทสฺส อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารตาย โหติ ฯ
     ตตฺรีทํ   ภิกฺขเว   นนฺทสฺส   โภชเน   มตฺตญฺญุตาย   โหติ   อิธ
ภิกฺขเว   นนฺโท   ปฏิสงฺขา  โยนิโส  อาหารํ  อาหาเรติ  เนว  ทวาย
น   มทาย   น   มณฺฑนาย   น   วิภูสนาย  ยาวเทว  อิมสฺส  กายสฺส
ฐิติยา   ยาปนาย   วิหึสูปรติยา   พฺรหฺมจริยานุคฺคหาย   อิติ   ปุราณญฺจ
เวทนํ   ปฏิหงฺขามิ  นวญฺจ  เวทนํ  น  อุปฺปาเทสฺสามิ  ยาตฺรา  จ  เม
ภวิสฺสติ   อนวชฺชตา  จ  ผาสุวิหาโร  จาติ  อิทํ  โข  ภิกฺขเว  นนฺทสฺส
โภชเน มตฺตญฺญุตาย โหติ ฯ
     ตตฺรีทํ   ภิกฺขเว   นนฺทสฺส  ชาคริยานุโยคสฺมึ  โหติ  อิธ  ภิกฺขเว
นนฺโท  ทิวสํ  จงฺกเมน  นิสชฺชาย อาวรณิเยหิ ๑- ธมฺเมหิ จิตฺตํ ปริโสเธติ
รตฺติยา   ปฐมํ   ยามํ   จงฺกเมน  นิสชฺชาย  อาวณิเยหิ  ธมฺเมหิ  จิตฺตํ
@เชิงอรรถ:  ม. อาวรณีเยหิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ปริโสเธติ    รตฺติยา   มชฺฌิมํ   ยามํ   ทกฺขิเณน   ปสฺเสน   สีหเสยฺยํ
กปฺเปติ   ปาเทน   ปาทํ   อจฺจาธาย   สโต   สมฺปชาโน  อุฏฺฐานสญฺญํ
มนสิกริตฺวา   รตฺติยา   ปจฺฉิมํ   ยามํ   ปจฺจุฏฺฐาย  จงฺกเมน  นิสชฺชาย
อาวรณิเยหิ   ธมฺเมหิ   จิตฺตํ   ปริโสเธติ   อิทํ  โข  ภิกฺขเว  นนฺทสฺส
ชาคริยานุโยคสฺมึ โหติ ฯ
     ตตฺรีทํ   ภิกฺขเว   นนฺทสฺส   สติสมฺปชญฺญสฺมึ   โหติ  อิธ  ภิกฺขเว
นนฺทสฺส    วิทิตา   เวทนา   อุปฺปชฺชนฺติ   วิทิตา   อุปฏฺฐหนฺติ   วิทิตา
อพฺภตฺถํ    คจฺฉนฺติ   วิทิตา   สญฺญา   อุปฺปชฺชนฺติ   วิทิตา   อุปฏฺฐหนฺติ
วิทิตา    อพฺภตฺถํ    คจฺฉนฺติ    วิทิตา   วิตกฺกา   อุปฺปชฺชนฺติ   วิทิตา
อุปฏฺฐหนฺติ   วิทิตา   อพฺภตฺถํ   คจฺฉนฺติ   อิทํ   โข   ภิกฺขเว  นนฺทสฺส
สติสมฺปชญฺญสฺมึ   โหตีติ   ฯ   กิมญฺญตฺถ   ภิกฺขเว   นนฺโท   อินฺทฺริเยสุ
คุตฺตทฺวาโร    โภชเน    มตฺตญฺญู    ชาคริยมนุยุตฺโต    สติสมฺปชญฺเญน
สมนฺนาคโต   เยหิ   นนฺโท   สกฺโกติ   ปริปุณฺณํ   ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ
จริตุนฺติ ฯ
     [๑๐๐]   ๑๐  เอกํ สมยํ ภควา จมฺปายํ วิหรติ คคฺคราย โปกฺขรณิยา
ตีเร  ฯ  เตน  โข  ปน สมเยน ภิกฺขู ภิกฺขุํ อาปตฺติยา โจเทนฺติ โส ภิกฺขุ
ภิกฺขูหิ    อาปตฺติยา    โจทิยมาโน    อญฺเญนาญฺญํ   ปฏิจรติ   พหิทฺธา
กถํ อปนาเมติ โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติ ฯ
     {๑๐๐.๑}   อถโข    ภควา    ภิกฺขู   อามนฺเตสิ   นิทฺธมเถตํ
ภิกฺขเว    ปุคฺคลํ    นิทฺธมเถตํ    ภิกฺขเว   ปุคฺคลํ   อปเนยฺโย   ๑-
ภิกฺขเว      ปุคฺคโล    กึ    [๒]-    ปรปุตฺโต    วิเหเฐติ    ๓-
@เชิงอรรถ:  สี. อปเนยฺโย โส ฯ ม. อปเนยฺยโส ฯ    สี. ม. ยุ. โว ฯ
@ สี. ปุตฺโต วิเหฐิยติ ฯ ม. เตน ปรปุตฺเตน วิโสธิเตน ฯ ยุ. ปุตฺตา วิเหเฐติ ฯ
อิธ     ภิกฺขเว     เอกจฺจสฺส     ปุคฺคลสฺส     ตาทิสํเยว     โหติ
อภิกฺกนฺตํ     ปฏิกฺกนฺตํ    อาโลกิตํ    วิโลกิตํ    สมฺมิญฺชิตํ    ปสาริตํ
สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํ        เสยฺยถาปิ       อญฺเญสํ       ภทฺทกานํ
ภิกฺขูนํ   ยาวสฺส   ภิกฺขู   อาปตฺตึ   น   ปสฺสนฺติ   ยโต   จ   ขฺวสฺส
ภิกฺขู    อาปตฺตึ    ปสฺสนฺติ    ตเมนํ    เอวํ   ชานนฺติ   สมณทูสีวายํ
สมณปลาโป     สมณกรณฺฑโวติ    ตเมนํ    อิติ    วิทิตฺวา    พหิทฺธา
นาเสนฺติ ตํ กิสฺส เหตุ มา อญฺเญ ภทฺทเก ภิกฺขู ทูเสสีติ ฯ
     {๑๐๐.๒}   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว   สมฺปนฺเน   ยวกรเณ   ยวทูสี
ชาเยถ    ยวปลาโป    ยวกรณฺฑโว   ตสฺส   ตาทิสํเยว   มูลํ   โหติ
เสยฺยถาปิ    อญฺเญสํ    ภทฺทกานํ   ยวานํ   ตาทิสํเยว   นาลํ   โหติ
เสยฺยถาปิ   อญฺเญสํ   ภทฺทกานํ   ยวานํ  ตาทิสํเยว  ปลาสํ  ๑-  โหติ
เสยฺยถาปิ   อญฺเญสํ   ภทฺทกานํ   ยวานํ   ยาวสฺส   สีสํ  น  นิพฺพตฺตติ
ยโต   จ   ขฺวสฺส   สีสํ   นิพฺพตฺตติ  ตเมนํ  เอวํ  ชานนฺติ  ยวทูสีวายํ
ยวปลาโป   ยวกรณฺฑโวติ   ตเมนํ   อิติ   วิทิตฺวา  สมูลํ  อุปฺปาเฏตฺวา
พหิทฺธา    ยวกรณสฺส    ฉฑฺเฑนฺติ    ตํ   กิสฺส   เหตุ   มา   อญฺเญ
ภทฺทเกเยว   ทูเสสีติ   เอวเมว   โข  ภิกฺขเว  อิเธกจฺจสฺส  ปุคฺคลสฺส
ตาทิสํเยว    โหติ   อภิกฺกนฺตํ   ปฏิกฺกนฺตํ  อาโลกิตํ  วิโลกิตํ  สมฺมิญฺชิตํ
ปสาริตํ     สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํ    เสยฺยถาปิ    อญฺเญสํ    ภทฺทกานํ
ภิกฺขูนํ   ยาวสฺส   ภิกฺขู   อาปตฺตึ  น  ปสฺสนฺติ  ยโต  จ  ขฺวสฺส  ภิกฺขู
อาปตฺตึ   ปสฺสนฺติ   ตเมนํ   เอวํ   ชานนฺติ   สมณทูสีวายํ  สมณปลาโป
สมณกรณฺฑโวติ    ตเมนํ    อิติ    วิทิตฺวา    พหิทฺธา   นาเสนฺติ   ตํ
@เชิงอรรถ:  ม. ปตฺตํ ฯ
กิสฺส เหตุ มา อญฺเญ ภทฺทเก ภิกฺขู ทูเสสีติ ฯ
     {๑๐๐.๓}   เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  มหโต ธญฺญราสิสฺส ผุสยมานสฺส ๑-
ตตฺถ   ยานิ   ตานิ   ธญฺญานิ   ทฬฺหานิ   สารวนฺตานิ  ตานิ  เอกมนฺตํ
ปุญฺชํ   โหติ   ยานิ   ปน   ตานิ   ธญฺญานิ  ทุพฺพลานิ  ปลาปานิ  ตานิ
วาโต  เอกมนฺตํ  อปวหติ  ตเมนํ  สามิกา  สมฺมชฺชนึ  คเหตฺวา ภิยฺโยโส
มตฺตาย   อปสมฺมชฺชนฺติ   ตํ   กิสฺส  เหตุ  มา  อญฺเญ  ภทฺทเก  ธญฺเญ
ทูเสสีติ  เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  อิเธกจฺจสฺส  ปุคฺคลสฺส  ตาทิสํเยว โหติ
อภิกฺกนฺตํ     ปฏิกฺกนฺตํ    อาโลกิตํ    วิโลกิตํ    สมฺมิญฺชิตํ    ปสาริตํ
สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํ     เสยฺยถาปิ     อญฺเญสํ    ภทฺทกานํ    ภิกฺขูนํ
ยาวสฺส   ภิกฺขู   อาปตฺตึ  น  ปสฺสนฺติ  ยโต  จ  ขฺวสฺส  ภิกฺขู  อาปตฺตึ
ปสฺสนฺติ     ตเมนํ     เอวํ    ชานนฺติ    สมณทูสีวายํ    สมณปลาโป
สมณกรณฺฑโวติ    ตเมนํ    อิติ    วิทิตฺวา    พหิทฺธา   นาเสนฺติ   ตํ
กิสฺส เหตุ มา อญฺเญ ภทฺทเก ภิกฺขู ทูเสสีติ ฯ
     {๑๐๐.๔}   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว  ปุริโส  อุทปานนาฬิยตฺถิโก  ๒-
ติณฺหํ   กุธารึ   ๓-  อาทาย  วนํ  ปวิเสยฺย  โส  ตนฺตเทว  ๔-  รุกฺขํ
กุธาริปาเสน    อาโกเฏติ    ตตฺถ   ยานิ   ตานิ   รุกฺขานิ   ทฬฺหานิ
สารวนฺตานิ    ตานิ    กุธาริปาเสน   อาโกฏิตานิ   กกฺขฬํ   ปฏินทนฺติ
ยานิ    ปน   ตานิ   รุกฺขานิ   อนฺโตปูตีนิ   อวสฺสุตานิ   กสมฺพุชาตานิ
ตานิ  กุธาริปาเสน  อาโกฏิตานิ  ททฺทรํ  ปฏินทนฺติ  ตเมนํ  มูเล  ฉินฺทติ
มูเล  ฉินฺทิตฺวา  อคฺเค  ฉินฺทติ  อคฺเค ฉินฺทิตฺวา อนฺโต สุวิโสธิตํ วิโสเธติ
อนฺโต  สุวิโสธิตํ  วิโสเธตฺวา  อุทปานนาฬึ  ๕-  โยเชติ  เอวเมว  โข
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. วุยฺหมานสฺส ฯ ม. ผุณมานสฺส ฯ   ม. อุทปานปนาฬิยตฺถิโก ฯ
@ ม. กุฐารึ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. ยํ ยเทว ฯ    ม. อุทปานปนาฬึ ฯ
ภิกฺขเว   อิเธกจฺจสฺส   ปุคฺคลสฺส  ตาทิสํเยว  โหติ  อภิกฺกนฺตํ  ปฏิกฺกนฺตํ
อาโลกิตํ     วิโลกิตํ     สมฺมิญฺชิตํ    ปสาริตํ    สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํ
เสยฺยถาปิ   อญฺเญสํ   ภทฺทกานํ   ภิกฺขูนํ   ยาวสฺส   ภิกฺขู  อาปตฺตึ  น
ปสฺสนฺติ   ยโต   จ   ขฺวสฺส   ภิกฺขู   อาปตฺตึ   ปสฺสนฺติ  ตเมนํ  เอวํ
ชานนฺติ     สมณทูสีวายํ     สมณปลาโป     สมณกรณฺฑโวติ     ตเมนํ
อิติ   วิทิตฺวา   พหิทฺธา   นาเสนฺติ   ตํ   กิสฺส   เหตุ   มา   อญฺเญ
ภทฺทเก ภิกฺขู ทูเสสีติ ฯ
         สํวาสาย วิชาเนถ ๑-        ปาปิจฺฉโกธโน อิติ
         มกฺขี ถมฺภี ปลาสี จ          อิสฺสุกี มจฺฉรี สโฐ
         สณฺหวาโจ ๒- ชนวติ      สมโณ วิย ภาสติ
         รโห กโรติ กรณํ              ปาปทิฏฺฐิ อนาทโร
         สํสปฺปี จ มุสาวาที           ตํ วิทิตฺวา ยถากถํ
         สพฺเพ สมคฺคา หุตฺวาน     อภินิพฺพชฺชยาถ นํ
         การณฺฑวํ นิทฺธมวา ๓-    กสมฺพุํ อปกสฺสวา ๔-
         ตโต ปลาเป วาเหถ         อสฺสมเณ สมณมานิเน ๕-
         นิทฺธมิตฺวา ปาปิจฺฉํ ๖-     ปาปลาจารโคจเร ๗-
         สุทฺธาสุทฺเธหิ สํวาสํ         กปฺปยโวฺห ปฏิสฺสตา
         ตโต สมคฺคา นิปกา         ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสถาติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. วิชานาถ ฯ   ม. สนฺตวาโจ ฯ   ม. ยุ. นิทฺธมถ ฯ   ม. ยุ. อปกสฺสถ ฯ
@ ยุ. สมณมานิโน ฯ   ม. ยุ. ปาปิจฺเฉ ฯ    ม. ยุ. ปาปอาจารโคจเร ฯ
                   เมตฺตาวคฺโค ปฐโม ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
         เมตฺตปญฺญา จ เทฺว จ       ปิเย เทฺว จาปฺปิเย เทฺว จ
         โลกโลกวิปตฺติโย            เทวทตฺโต จ อุตฺตโร
         นนฺโท การณฺฑเวน จาติ ๑- ฯ
                     ------------
                     มหาวคฺโค ทุติโย
     [๑๐๑]   ๑๑  เอวมฺเม  สุตํ  ฯ เอกํ สมยํ ภควา เวรญฺชายํ วิหรติ
นเฬรุปูจิมณฺฑรุกฺขมูเล  ๒-  ฯ  อถโข  เวรญฺโช  พฺราหฺมโณ  เยน ภควา
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ  สมฺโมทนียํ  กถํ
สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน โข เวรญฺโช
พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ
     {๑๐๑.๑}   สุตเมตํ  โภ  โคตม สมโณ โคตโม น พฺราหฺมเณ ชิณฺเณ
วุฑฺเฒ   มหลฺลเก  อทฺธคเต  วโยอนุปฺปตฺเต  อภิวาเทติ  วา  ปจฺจุฏฺเฐติ
วา  อาสเนน  วา  นิมนฺเตตีติ  ตยิทํ  โภ  โคตม ตเถว น หิ ภวํ โคตม
พฺราหฺมเณ  ชิณฺเณ  วุฑฺเฒ  มหลฺลเก  อทฺธคเต  วโยอนุปฺปตฺเต อภิวาเทติ
วา ปจฺจุฏฺเฐติ วา อาสเนน วา นิมนฺเตติ ตยิทํ โภ โคตม น สมฺปนฺนเมวาติ ฯ
นาหนฺตํ   พฺราหฺมณ   ปสฺสามิ   สเทวเก   โลเก  สมารเก  สพฺรหฺมเก
สสฺสมณพฺราหฺมณิยา   ปชาย   สเทวมนุสฺสาย   ยมหํ   อภิวาเทยฺยํ   วา
ปจฺจุฏฺเฐยฺยํ   วา  อาสเนน  วา  นิมนฺเตยฺยํ  ยญฺหิ  พฺราหฺมณ  ตถาคโต
@เชิงอรรถ:  ม.    เมตฺตํ ปญฺญา จ เทฺว ปียา     เทฺว โลกา เทฺว วิปตฺติโย
@           เทวทตฺโต จ อุตฺตโร            นนฺโท การณฺฑเวน จาติ ฯ
@ ม. นเฬรุปุจิมณฺฑมูเล ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อภิวาเทยฺย   วา  ปจฺจุฏฺเฐยฺย  วา  อาสเนน  วา  นิมนฺเตยฺย  มุทฺธาปิ
ตสฺส วิปเตยฺยาติ ฯ
     {๑๐๑.๒}   อรสรูโป ภวํ โคตโมติ ฯ อตฺถิ เขฺวส พฺราหฺมณ ปริยาโย
เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย อรสรูโป สมโณ โคตโมติ
เย  เต  พฺราหฺมณ  รูปรสา  สทฺทรสา  คนฺธรสา  รสรสา  โผฏฺฐพฺพรสา
เต   ตถาคตสฺส   ปหีนา  อุจฺฉินฺนมูลา  ตาลาวตฺถุกตา  อนภาวํกตา  ๑-
อายตึ  อนุปฺปาทธมฺมา  อยํ  โข  พฺราหฺมณ  ปริยาโย  เยน มํ ปริยาเยน
สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย  อรสรูโป  สมโณ  โคตโมติ  โน จ โข ยํ ตฺวํ
สนฺธาย วเทสีติ ฯ
     {๑๐๑.๓}   นิพฺโภโค ภวํ โคตโมติ ฯ อตฺถิ เขฺวส พฺราหฺมณ ปริยาโย
เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย นิพฺโภโค สมโณ โคตโมติ
เย    เต   พฺราหฺมณ   รูปโภคา   สทฺทโภคา   คนฺธโภคา   รสโภคา
โผฏฺฐพฺพโภคา   เต   ตถาคตสฺส   ปหีนา   อุจฺฉินฺนมูลา  ตาลาวตฺถุกตา
อนภาวํกตา   อายตึ   อนุปฺปาทธมฺมา   อยํ   โข   พฺราหฺมณ  ปริยาโย
เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย นิพฺโภโค สมโณ โคตโมติ
โน จ โข ยํ ตฺวํ สนฺธาย วเทสีติ ฯ
     {๑๐๑.๔}   อกิริยวาโท  ภวํ  โคตโมติ  ฯ  อตฺถิ  เขฺวส พฺราหฺมณ
ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อกิริยวาโท สมโณ
โคตโมติ  อหญฺหิ  พฺราหฺมณ  อกิริยํ  วทามิ  กายทุจฺจริตสฺส  วจีทุจฺจริตสฺส
มโนทุจฺจริตสฺส     อเนกวิหิตานํ     ปาปกานํ     อกุสลานํ    ธมฺมานํ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. อนภาวกตา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อกิริยํ   วทามิ   อยํ   โข   พฺราหฺมณ  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน
สมฺมา   วทมาโน   วเทยฺย   อกิริยวาโท   สมโณ   โคตโมติ  โน  จ
โข ยํ ตฺวํ สนฺธาย วเทสีติ ฯ
     {๑๐๑.๕}   อุจฺเฉทวาโท  ภวํ  โคตโมติ  ฯ  อตฺถิ เขฺวส พฺราหฺมณ
ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย  อุจฺเฉทวาโท
สมโณ   โคตโมติ   อหญฺหิ  พฺราหฺมณ  อุจฺเฉทํ  วทามิ  ราคสฺส  โทสสฺส
โมหสฺส   อเนกวิหิตานํ   ปาปกานํ   อกุสลานํ  ธมฺมานํ  อุจฺเฉทํ  วทามิ
อยํ   โข   พฺราหฺมณ  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน
วเทยฺย อุจฺเฉทวาโท สมโณ โคตโมติ โน จ โข ยํ ตฺวํ สนฺธาย วเทสีติ ฯ
     {๑๐๑.๖}   เชคุจฺฉี  ภวํ โคตโมติ ฯ อตฺถิ เขฺวส พฺราหฺมณ ปริยาโย
เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย  เชคุจฺฉี สมโณ โคตโมติ
อหญฺหิ   พฺราหฺมณ   เชคุจฺฉํ   ๑-  วทามิ  กายทุจฺจริเตน  วจีทุจฺจริเตน
มโนทุจฺจริเตน   [๒]-   อเนกวิหิตานํ   ปาปกานํ   อกุสลานํ   ธมฺมานํ
สมาปตฺติยา  เชคุจฺฉํ  วทามิ  ๓-  อยํ  โข  พฺราหฺมณ  ปริยาโย เยน มํ
ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย  เชคุจฺฉี สมโณ โคตโมติ โน จ โข
ยํ ตฺวํ สนฺธาย วเทสีติ ฯ
     {๑๐๑.๗}   เวนยิโก ภวํ โคตโมติ ฯ อตฺถิ เขฺวส พฺราหฺมณ ปริยาโย
เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย เวนยิโก สมโณ โคตโมติ
อหญฺหิ   พฺราหฺมณ   วินยาย   ธมฺมํ  เทเสมิ  ราคสฺส  โทสสฺส  โมหสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. ชิคุจฺฉามิ ฯ   ม. ชิคุจฺฉามิ ฯ   ม. เชคุจฺฉํ วทามีติ ปาฐทฺวยํ นตฺถิ ฯ
อเนกวิหิตานํ   ปาปกานํ   อกุสลานํ   ธมฺมานํ   วินยาย  ธมฺมํ  เทเสมิ
อยํ   โข   พฺราหฺมณ  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน
วเทยฺย เวนยิโก สมโณ โคตโมติ โน จ โข ยํ ตฺวํ สนฺธาย วเทสีติ ฯ
     {๑๐๑.๘}   ตปสฺสี  ภวํ  โคตโมติ ฯ อตฺถิ เขฺวส พฺราหฺมณ ปริยาโย
เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย  ตปสฺสี  สมโณ โคตโมติ
ตปนียาหํ   พฺราหฺมณ   ปาปเก   อกุสเล   ธมฺเม   วทามิ  กายทุจฺจริตํ
วจีทุจฺจริตํ  มโนทุจฺจริตํ  ยสฺส  โข  พฺราหฺมณ  ตปนียา  ปาปกา  อกุสลา
ธมฺมา    ปหีนา   อุจฺฉินฺนมูลา   ตาลาวตฺถุกตา   อนภาวงฺคตา   อายตึ
อนุปฺปาทธมฺมา   ตมหํ   ตปสฺสีติ   วทามิ   ตถาคตสฺส   โข   พฺราหฺมณ
ตปนียา   ปาปกา   อกุสลา  ธมฺมา  ปหีนา  อุจฺฉินฺนมูลา  ตาลาวตฺถุกตา
อนภาวงฺคตา   อายตึ   อนุปฺปาทธมฺมา   อยํ   โข  พฺราหฺมณ  ปริยาโย
เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย  ตปสฺสี  สมโณ โคตโมติ
โน จ โข ยํ ตฺวํ สนฺธาย วเทสีติ ฯ
     {๑๐๑.๙}   อปฺปคพฺโภ  ภวํ  โคตโมติ  ฯ  อตฺถิ  เขฺวส  พฺราหฺมณ
ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อปฺปคพฺโภ สมโณ
โคตโมติ   ยสฺส   โข  พฺราหฺมณ  อายตึ  คพฺภเสยฺยา  ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติ
ปหีนา     อุจฺฉินฺนมูลา     ตาลาวตฺถุกตา     อนภาวงฺคตา     อายตึ
อนุปฺปาทธมฺมา     ตมหํ    อปฺปคพฺโภติ    วทามิ    ตถาคตสฺส    โข
พฺราหฺมณ   อายตึ   คพฺภเสยฺยา   ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติ  ปหีนา  อุจฺฉินฺนมูลา
ตาลาวตฺถุกตา  อนภาวงฺคตา  อายตึ  อนุปฺปาทธมฺมา  อยํ  โข  พฺราหฺมณ
ปริยาโย   เยน   มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย  อปฺปคพฺโภ
สมโณ โคตโมติ โน จ โข ยํ ตฺวํ สนฺธาย วเทสิ ฯ
     {๑๐๑.๑๐}   เสยฺยถาปิ  พฺราหฺมณ  กุกฺกุฏิยา  อณฺฑานิ อฏฺฐ วา ทส
วา  ทฺวาทส  วา  ตานสฺสุ  กุกฺกุฏิยา  สมฺมาอธิสยิตานิ  สมฺมาปริเสทิตานิ
สมฺมาปริภาวิตานิ  โย  นุ  โข เตสํ กุกฺกุฏจฺฉาปกานํ ปฐมตรํ ปาทนขสิขาย
วา   มุขตุณฺฑเกน  วา  อณฺฑโกสํ  ปทาเลตฺวา  โสตฺถินา  อภินิพฺพิชฺเฌยฺย
กินฺติ  สฺวาสฺส  วจนีโย  เชฏฺโฐ  วา  กนิฏฺโฐ  วาติ  ฯ เชฏฺโฐติสฺส โภ
โคตม วจนีโย โส หิ เนสํ โภ โคตม เชฏฺโฐ โหตีติ ฯ
     {๑๐๑.๑๑}   เอวเมว  โข  อหํ  พฺราหฺมณ  อวิชฺชาคตาย  ปชาย
อณฺฑภูตาย   ปริโยนทฺธาย   อวิชฺชณฺฑโกสํ   ปทาเลตฺวา  เอโกว  โลเก
อนุตฺตรํ   สมฺมาสมฺโพธึ  อภิสมฺพุทฺโธ  อหญฺหิ  พฺราหฺมณ  เชฏฺโฐ  เสฏฺโฐ
โลกสฺส  อารทฺธํ  โข  ปน  เม  พฺราหฺมณ  วิริยํ อโหสิ อสลฺลีนํ อุปฏฺฐิตา
สติ อปฺปมุฏฺฐา ปสฺสทฺโธ กาโย อสารทฺโธ สมาหิตํ จิตฺตํ เอกคฺคํ
     {๑๐๑.๑๒}   โส โข อหํ พฺราหฺมณ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ
ธมฺเมหิ   สวิตกฺกํ   สวิจารํ   วิเวกชํ   ปีติสุขํ   ปฐมชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช
วิหาสึ  ๑-  วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ
อวิตกฺกํ   อวิจารํ   สมาธิชํ   ปีติสุขํ   ทุติยชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหาสึ
ปีติยา  จ  วิราคา  อุเปกฺขโก  จ  วิหาสึ  สโต  จ  สมฺปชาโน  สุขญฺจ
@เชิงอรรถ:  ม. วิหรามิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
กาเยน   ปฏิสํเวเทสึ  ๑-  ยนฺตํ  อริยา  อาจิกฺขนฺติ  อุเปกฺขโก  สติมา
สุขวิหารีติ    ตติยชฺฌานํ    อุปสมฺปชฺช   วิหาสึ   สุขสฺส   จ   ปหานา
ทุกฺขสฺส    จ    ปหานา    ปุพฺเพว   โสมนสฺสโทมนสฺสานํ   อตฺถงฺคมา
อทุกฺขมสุขํ อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ จตุตฺถชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหาสึ
     {๑๐๑.๑๓}   โส  เอวํ  สมาหิเต  จิตฺเต  ปริสุทฺเธ  ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณาย    จิตฺตํ    อภินินฺนาเมสึ    โส    อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ  อนุสฺสรามิ  เสยฺยถีทํ  เอกมฺปิ  ชาตึ  เทฺวปิ ชาติโย ติสฺโสปิ
ชาติโย  จตสฺโสปิ  ชาติโย  ปญฺจปิ  ชาติโย  ทสปิ ชาติโย วีสมฺปิ ชาติโย
ตึสมฺปิ   ชาติโย   จตฺตาฬีสมฺปิ  ชาติโย  ปญฺญาสมฺปิ  ชาติโย  ชาติสตมฺปิ
ชาติสหสฺสมฺปิ    ชาติสตสหสฺสมฺปิ    อเนเกปิ    สํวฏฺฏกปฺเป   อเนเกปิ
วิวฏฺฏกปฺเป  อเนเกปิ  สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป  อมุตฺราสึ เอวํนาโม เอวํโคตฺโต
เอวํวณฺโณ   เอวมาหาโร   เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที   เอวมายุปริยนฺโต  โส
ตโต   จุโต   อมุตฺร   อุทปาทึ   ตตฺราปาสึ   เอวํนาโม   เอวํโคตฺโต
เอวํวณฺโณ   เอวมาหาโร   เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที   เอวมายุปริยนฺโต  โส
ตโต  จุโต  อิธูปปนฺโนติ  อิติ  สาการํ  สอุทฺเทสํ  อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ
อนุสฺสรามิ
     {๑๐๑.๑๔}   อยํ  โข  เม  พฺราหฺมณ  รตฺติยา ปฐเม ยาเม ปฐมา
วิชฺชา  อธิคตา  อวิชฺชา  วิหตา  วิชฺชา  อุปฺปนฺนา  ตโม วิหโต อาโลโก
อุปฺปนฺโน      ยถาตํ      อปฺปมตฺตสฺส      อาตาปิโน     ปหิตตฺตสฺส
วิหรโต    อยํ    โข   เม   พฺราหฺมณ   ปฐมา   อภินิพฺพิธา   อโหสิ
@เชิงอรรถ:  ม. ปฏิสํเวเทมิ ฯ
กุกฺกุฏจฺฉาปกสฺเสว อณฺฑโกสมฺหา
     {๑๐๑.๑๕}   โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต   อาเนญฺชปฺปตฺเต   สตฺตานํ
จุตูปปาตญาณาย   จิตฺตํ   อภินินฺนาเมสึ  โส  ทิพฺเพน  จกฺขุนา  วิสุทฺเธน
อติกฺกนฺตมานุสเกน  สตฺเต  ปสฺสามิ  จวมาเน  อุปปชฺชมาเน  หีเน ปณีเต
สุวณฺเณ  ทุพฺพณฺเณ  สุคเต  ทุคฺคเต  ยถากมฺมูปเค  สตฺเต  ปชานามิ อิเม
วต  โภนฺโต  สตฺตา  กายทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา วจีทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา
มโนทุจฺจริเตน    สมนฺนาคตา    อริยานํ    อุปวาทกา    มิจฺฉาทิฏฺฐิกา
มิจฺฉาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา  เต  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  อปายํ  ทุคฺคตึ
วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปนฺนา  อิเม  วา  ปน  โภนฺโต  สตฺตา  กายสุจริเตน
สมนฺนาคตา    วจีสุจริเตน    สมนฺนาคตา   มโนสุจริเตน   สมนฺนาคตา
อริยานํ      อนุปวาทกา     สมฺมาทิฏฺฐิกา     สมฺมาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา
เต  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  สุคตึ  สคฺคํ โลกํ อุปปนฺนาติ อิติ ทิพฺเพน
จกฺขุนา    วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   สตฺเต   ปสฺสามิ   จวมาเน
อุปปชฺชมาเน    หีเน   ปณีเต   สุวณฺเณ   ทุพฺพณฺเณ   สุคเต   ทุคฺคเต
ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานามิ
     {๑๐๑.๑๖}   อยํ  โข  เม  พฺราหฺมณ รตฺติยา มชฺฌิเม ยาเม ทุติยา
วิชฺชา  อธิคตา  อวิชฺชา  วิหตา  วิชฺชา  อุปฺปนฺนา  ตโม วิหโต อาโลโก
อุปฺปนฺโน   ยถาตํ   อปฺปมตฺตสฺส   อาตาปิโน   ปหิตตฺตสฺส  วิหรโต  อยํ
โข   เม   พฺราหฺมณ   ทุติยา   อภินิพฺพิธา   อโหสิ  กุกฺกุฏจฺฉาปกสฺเสว
อณฺฑโกสมฺหา   โส   เอวํ   สมาหิเต   จิตฺเต   ปริสุทฺเธ  ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
อาสวานํ    ขยญาณาย    จิตฺตํ    อภินินฺนาเมสึ   โส   อิทํ   ทุกฺขนฺติ
ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   อยํ   ทุกฺขสมุทโยติ   ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   อยํ
ทุกฺขนิโรโธติ    ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   อยํ   ทุกฺขนิโรธคามินี  ปฏิปทาติ
ยถาภูตํ    อพฺภญฺญาสึ    อิเม   อาสวาติ   ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   อยํ
อาสวสมุทโยติ    ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   อยํ   อาสวนิโรโธติ   ยถาภูตํ
อพฺภญฺญาสึ    อยํ   อาสวนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ
ตสฺส   เม  เอวํ  ชานโต  เอวํ  ปสฺสโต  กามาสวาปิ  จิตฺตํ  วิมุจฺจิตฺถ
ภวาสวาปิ   จิตฺตํ   วิมุจฺจิตฺถ  อวิชฺชาสวาปิ  จิตฺตํ  วิมุจฺจิตฺถ  วิมุตฺตสฺมึ
วิมุตฺตมิติ    ญาณํ    อโหสิ    ขีณา   ชาติ   วุสิตํ   พฺรหฺมจริยํ   กตํ
กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ อพฺภญฺญาสึ
     {๑๐๑.๑๗}   อยํ  โข  เม  พฺราหฺมณ รตฺติยา ปจฺฉิเม ยาเม ตติยา
วิชฺชา  อธิคตา  อวิชฺชา  วิหตา  วิชฺชา  อุปฺปนฺนา  ตโม วิหโต อาโลโก
อุปฺปนฺโน   ยถาตํ   อปฺปมตฺตสฺส   อาตาปิโน   ปหิตตฺตสฺส  วิหรโต  อยํ
โข   เม   พฺราหฺมณ   ตติยา   อภินิพฺพิธา   อโหสิ  กุกฺกุฏจฺฉาปกสฺเสว
อณฺฑโกสมฺหาติ ฯ
     เอวํ   วุตฺเต  เวรญฺโช  พฺราหฺมโณ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  เชฏฺโฐ
ภวํ   โคตโม   เสฏฺโฐ  ภวํ  โคตโม  อภิกฺกนฺตํ  โภ  โคตม  อภิกฺกนฺตํ
โภ   โคตม   เสยฺยถาปิ   โภ   โคตม   นิกฺกุชฺชิตํ   วา  อุกฺกุชฺเชยฺย
ปฏิจฺฉนฺนํ  วา  วิวเรยฺย  มูฬฺหสฺส  วา  มคฺคํ  อาจิกฺเขยฺย อนฺธกาเร วา
เตลปชฺโชตํ   ธาเรยฺย   จกฺขุมนฺโต  รูปานิ  ทกฺขนฺตีติ  เอวเมว  โภตา
โคตเมน    อเนกปริยาเยน    ธมฺโม    ปกาสิโต    เอสาหํ   ภวนฺตํ
โคตมํ    สรณํ    คจฺฉามิ    ธมฺมญฺจ    ภิกฺขุสงฺฆญฺจ    อุปาสกํ    มํ
ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯ
     [๑๐๒]   ๑๒   เอกํ   สมยํ  ภควา  เวสาลิยํ  วิหรติ  มหาวเน
กูฏาคารสาลายํ   ฯ   เตน   โข   ปน  สมเยน  สมฺพหุลา  อภิญฺญาตา
อภิญฺญาตา      ลิจฺฉวี      สนฺถาคาเร     สนฺนิสินฺนา     สนฺนิปติตา
อเนกปริยาเยน     พุทฺธสฺส     วณฺณํ     ภาสนฺติ    ธมฺมสฺส    วณฺณํ
ภาสนฺติ สงฺฆสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ ฯ
     {๑๐๒.๑}   เตน  โข  ปน  สมเยน  สีโห  เสนาปติ นิคณฺฐสาวโก
ตสฺสํ   ปริสายํ   นิสินฺโน  โหติ  อถโข  สีหสฺส  เสนาปติสฺส  เอตทโหสิ
นิสฺสํสยํ   โข   โส  ภควา  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  ภวิสฺสติ  ตถา  หิเม
สมฺพหุลา    อภิญฺญาตา   อภิญฺญาตา   ลิจฺฉวี   สนฺถาคาเร   สนฺนิสินฺนา
สนฺนิปติตา   อเนกปริยาเยน   พุทฺธสฺส   วณฺณํ   ภาสนฺติ  ธมฺมสฺส  วณฺณํ
ภาสนฺติ   สงฺฆสฺส   วณฺณํ   ภาสนฺติ   ยนฺนูนาหํ   ตํ  ภควนฺตํ  ทสฺสนาย
อุปสงฺกเมยฺยํ   อรหนฺตํ   สมฺมาสมฺพุทฺธนฺติ   ฯ   อถโข  สีโห  เสนาปติ
เยน    นิคณฺโฐ    นาฏปุตฺโต    เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา   นิคณฺฐํ
นาฏปุตฺตํ    เอตทโวจ   อิจฺฉามหํ   ภนฺเต   สมณํ   โคตมํ   ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิตุนฺติ   ฯ   กึ   ปน  ตฺวํ  สีห  กิริยวาโท  สมาโน  อกิริยวาทํ
สมณํ   โคตมํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิสฺสสิ   สมโณ   หิ   สีห   โคตโม
อกิริยวาโท  สมาโน ๑- อกิริยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
อถโข     สีหสฺส     เสนาปติสฺส    โย    อโหสิ    คมิยาภิสงฺขาโร
ภควนฺตํ ทสฺสนาย โส ปฏิปฺปสฺสมฺภิ ฯ
     {๑๐๒.๒}   ทุติยมฺปิ   โข   สมฺพหุลา   อภิญฺญาตา   อภิญฺญาตา
ลิจฺฉวี   สนฺถาคาเร   สนฺนิสินฺนา   สนฺนิปติตา  อเนกปริยาเยน  พุทฺธสฺส
วณฺณํ   ภาสนฺติ   ธมฺมสฺส   วณฺณํ   ภาสนฺติ  สงฺฆสฺส  วณฺณํ  ภาสนฺติ  ฯ
ทุติยมฺปิ  โข  สีหสฺส  เสนาปติสฺส  เอตทโหสิ  นิสฺสํสยํ  โข  โส  ภควา
อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   ภวิสฺสติ   ตถา   หิเม   สมฺพหุลา   อภิญฺญาตา
อภิญฺญาตา   ลิจฺฉวี  สนฺถาคาเร  สนฺนิสินฺนา  สนฺนิปติตา  อเนกปริยาเยน
พุทฺธสฺส   วณฺณํ   ภาสนฺติ   ธมฺมสฺส   วณฺณํ   ภาสนฺติ   สงฺฆสฺส   วณฺณํ
ภาสนฺติ   ยนฺนูนาหํ   ตํ   ภควนฺตํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกเมยฺยํ   อรหนฺตํ
สมฺมาสมฺพุทฺธนฺติ   ฯ  อถโข  สีโห  เสนาปติ  เยน  นิคณฺโฐ  นาฏปุตฺโต
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   นิคณฺฐํ   นาฏปุตฺตํ   เอตทโวจ   อิจฺฉามหํ
ภนฺเต   สมณํ   โคตมํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิตุนฺติ   ฯ   กึ   ปน  ตฺวํ
สีห    กิริยวาโท    สมาโน    อกิริยวาทํ   สมณํ   โคตมํ   ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิสฺสสิ   สมโณ   หิ   สีห  โคตโม  อกิริยวาโท  อกิริยาย  ธมฺมํ
เทเสติ  เตน  จ  สาวเก  วิเนตีติ  ฯ  ทุติยมฺปิ  โข สีหสฺส เสนาปติสฺส
โย อโหสิ คมิยาภิสงฺขาโร ภควนฺตํ ทสฺสนาย โส ปฏิปฺปสฺสมฺภิ ฯ
     {๑๐๒.๓}   ตติยมฺปิ  โข  สมฺพหุลา  อภิญฺญาตา  อภิญฺญาตา  ลิจฺฉวี
สนฺถาคาเร   สนฺนิสินฺนา   สนฺนิปติตา   อเนกปริยาเยน   พุทฺธสฺส  วณฺณํ
ภาสนฺติ  ธมฺมสฺส  วณฺณํ  ภาสนฺติ  สงฺฆสฺส  วณฺณํ  ภาสนฺติ  ฯ ตติยมฺปิ โข
สีหสฺส   เสนาปติสฺส   เอตทโหสิ   นิสฺสํสยํ   โข   โส   ภควา  อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ   ภวิสฺสติ   ตถา  หิเม  สมฺพหุลา  อภิญฺญาตา  อภิญฺญาตา
ลิจฺฉวี   สนฺถาคาเร   สนฺนิสินฺนา   สนฺนิปติตา  อเนกปริยาเยน  พุทฺธสฺส
วณฺณํ   ภาสนฺติ   ธมฺมสฺส   วณฺณํ   ภาสนฺติ   สงฺฆสฺส   วณฺณํ   ภาสนฺติ
กึ  หิเม  กริสฺสนฺติ  นิคณฺฐา  อปโลกิตา  วา  อนปโลกิตา  วา ยนฺนูนาหํ
อนปโลเกตฺวาว  นิคณฺฐํ  ๑-  ตํ  ภควนฺตํ  ทสฺสนาย อุปสงฺกเมยฺยํ อรหนฺตํ
สมฺมาสมฺพุทฺธนฺติ ฯ
     {๑๐๒.๔}   อถโข  สีโห เสนาปติ ปญฺจมตฺเตหิ รถสเตหิ ทิวา ทิวสฺส
เวสาลิยา  นิยฺยาสิ  ภควนฺตํ  ทสฺสนาย  ยาวติกา  ยานสฺส  ภูมิ  ยาเนน
คนฺตฺวา  ยานา  ปจฺโจโรหิตฺวา  ปตฺติโกว อารามํ ๒- ปาวิสิ ๓- ฯ อถโข
สีโห   เสนาปติ   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา  ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทิ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  สีโห  เสนาปติ
ภควนฺตํ เอตทโวจ
     {๑๐๒.๕}   สุตเมตํ  ภนฺเต  อกิริยวาโท  สมโณ  โคตโม อกิริยาย
ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ เย เต ภนฺเต เอวมาหํสุ อกิริยวาโท
สมโณ  โคตโม  อกิริยาย  ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ กิญฺจ ๔-
เต  ภนฺเต  ภควโต  วุตฺตวาทิโน  น  จ  ภควนฺตํ  อภูเตน อพฺภาจิกฺขนฺติ
ธมฺมสฺส  จานุธมฺมํ  พฺยากโรนฺติ  น  จ  โกจิ สหธมฺมิโก วาทานุปาโต ๕-
คารยฺหฏฺฐานํ อาคจฺฉติ อนพฺภกฺขาตุกามา หิ มยํ ภนฺเต ภควนฺตนฺติ ฯ
     {๑๐๒.๖}   อตฺถิ  สีห  ปริยาโย เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน
วเทยฺย  อกิริยวาโท สมโณ โคตโม อกิริยาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก
@เชิงอรรถ:  ม. นิคณฺเฐ ฯ  ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ   ม. อคมาสิ ฯ   ม. กจฺจิ ฯ
@ ม. วาทานุวาโท ฯ เอวมุปริปิ ฯ
วิเนตีติ   อตฺถิ   สีห  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน
วเทยฺย   กิริยวาโท   สมโณ   โคตโม   กิริยาย  ธมฺมํ  เทเสติ  เตน
จ  สาวเก  วิเนตีติ  อตฺถิ  สีห  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา
วทมาโน   วเทยฺย   อุจฺเฉทวาโท   สมโณ   โคตโม  อุจฺเฉทาย  ธมฺมํ
เทเสติ   เตน   จ   สาวเก  วิเนตีติ  อตฺถิ  สีห  ปริยาโย  เยน  มํ
ปริยาเยน    สมฺมา   วทมาโน   วเทยฺย   เชคุจฺฉี   สมโณ   โคตโม
ชิคุจฺฉิตาย   ๑-  ธมฺมํ  เทเสติ  เตน  จ  สาวเก  วิเนตีติ  อตฺถิ  สีห
ปริยาโย   เยน   มํ   ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย  เวนยิโก
สมโณ   โคตโม   วินยาย   ธมฺมํ  เทเสติ  เตน  จ  สาวเก  วิเนตีติ
อตฺถิ   สีห   ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย
ตปสฺสี   สมโณ   โคตโม  ตปสฺสิตาย  ธมฺมํ  เทเสติ  เตน  จ  สาวเก
วิเนตีติ   อตฺถิ   สีห  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน
วเทยฺย   อปฺปคพฺโภ   สมโณ   โคตโม   อปฺปคพฺภตาย   ธมฺมํ  เทเสติ
เตน   จ  สาวเก  วิเนตีติ  อตฺถิ  สีห  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน
สมฺมา   วทมาโน   วเทยฺย  อสฺสตฺโถ  ๒-  สมโณ  โคตโม  อสฺสาสาย
ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ ฯ
     {๑๐๒.๗}   กตโม  จ  สีห  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน สมฺมา
วทมาโน  วเทยฺย  อกิริยวาโท  สมโณ  โคตโม  อกิริยาย  ธมฺมํ เทเสติ
เตน   จ  สาวเก  วิเนตีติ  อหญฺหิ  สีห  อกิริยํ  วทามิ  กายทุจฺจริตสฺส
วจีทุจฺจริตสฺส    มโนทุจฺจริตสฺส    อเนกวิหิตานํ    ปาปกานํ   อกุสลานํ
@เชิงอรรถ:  ม. เชคุจฺฉิตาย ฯ    ม. อสฺสาสโก ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ธมฺมานํ   อกิริยํ  วทามิ  อยํ  โข  สีห  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน
สมฺมา   วทมาโน   วเทยฺย   อกิริยวาโท   สมโณ   โคตโม  อกิริยาย
ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ ฯ
     {๑๐๒.๘}   กตโม  จ  สีห  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน สมฺมา
วทมาโน   วเทยฺย  กิริยวาโท  สมโณ  โคตโม  กิริยาย  ธมฺมํ  เทเสติ
เตน   จ   สาวเก   วิเนตีติ  อหญฺหิ  สีห  กิริยํ  วทามิ  กายสุจริตสฺส
วจีสุจริตสฺส  มโนสุจริตสฺส  อเนกวิหิตานํ  กุสลานํ  ธมฺมานํ  กิริยํ  วทามิ
อยํ  โข  สีห  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน วเทยฺย
กิริยวาโท   สมโณ  โคตโม  กิริยาย  ธมฺมํ  เทเสติ  เตน  จ  สาวเก
วิเนตีติ ฯ
     {๑๐๒.๙}   กตโม  จ  สีห  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน สมฺมา
วทมาโน   วเทยฺย   อุจฺเฉทวาโท   สมโณ   โคตโม  อุจฺเฉทาย  ธมฺมํ
เทเสติ  เตน  จ  สาวเก  วิเนตีติ  อหญฺหิ  สห  อุจฺเฉทํ วทามิ ราคสฺส
โทสสฺส   โมหสฺส   อเนกวิหิตานํ  ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  อุจฺเฉทํ
วทามิ  อยํ  โข  สีห  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน
วเทยฺย  อุจฺเฉทวาโท  สมโณ  โคตโม  อุจฺเฉทาย  ธมฺมํ เทเสติ เตน จ
สาวเก วิเนตีติ ฯ
     {๑๐๒.๑๐}   กตโม  จ  สีห  ปริยาโย  เยน  มํ ปริยาเยน สมฺมา
วทมาโน  วเทยฺย  เชคุจฺฉี  สมโณ  โคตโม  เชคุจฺฉิตาย  ธมฺมํ  เทเสติ
เตน   จ   สาวเก   วิเนตีติ   อหญฺหิ   สีห  ชิคุจฺฉามิ  กายทุจฺจริเตน
วจีทุจฺจริเตน    มโนทุจฺจริเตน    ชิคุจฺฉามิ    อเนกวิหิตานํ   ปาปกานํ
อกุสลานํ   ธมฺมานํ   สมาปตฺติยา   อยํ   โข  สีห  ปริยาโย  เยน  มํ
ปริยาเยน    สมฺมา   วทมาโน   วเทยฺย   เชคจฺฉี   สมโณ   โคตโม
เชคุจฺฉิตาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ ฯ
     {๑๐๒.๑๑}   กตโม  จ  สีห  ปริยาโย  เยน  มํ ปริยาเยน สมฺมา
วทมาโน   วเทยฺย   เวนยิโก  สมโณ  โคตโม  วินยาย  ธมฺมํ  เทเสติ
เตน  จ  สาวเก  วิเนตีติ  อหญฺหิ  สีห  วินยาย  ธมฺมํ  เทเสมิ ราคสฺส
โทสสฺส   โมหสฺส   อเนกวิหิตานํ  ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  วินยาย
ธมฺมํ   เทเสมิ   อยํ  โข  สีห  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา
วทมาโน   วเทยฺย   เวนยิโก  สมโณ  โคตโม  วินยาย  ธมฺมํ  เทเสติ
เตน จ สาวเก วิเนตีติ ฯ
     {๑๐๒.๑๒}   กตโม    จ   สีห  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน
สมฺมา    วทมาโน    วเทยฺย   ตปสฺสี   สมโณ   โคตโม   ตปสฺสิตาย
ธมฺมํ   เทเสติ  เตน  จ  สาวเก  วิเนตีติ  ตปนียาหํ  ปาปเก  อกุสเล
ธมฺเม   วทามิ   กายทุจฺจริตํ   วจีทุจฺจริตํ  มโนทุจฺจริตํ  ยสฺส  โข  สีห
ตปนียา   ปาปกา   อกุสลา  ธมฺมา  ปหีนา  อุจฺฉินฺนมูลา  ตาลาวตฺถุกตา
อนภาวงฺคตา   อายตึ  อนุปฺปาทธมฺมา  ตมหํ  ตปสฺสีติ  วทามิ  ตถาคตสฺส
โข   สีห   ตปนียา   ปาปกา   อกุสลา   ธมฺมา   ปหีนา  อุจฺฉินฺนมูลา
ตาลาวตฺถุกตา   อนภาวงฺคตา   อายตึ   อนุปฺปาทธมฺมา   อยํ  โข  สีห
ปริยาโย   เยน   มํ   ปริยาเยน   สมฺมา   วทมาโน  วเทยฺย  ตปสฺสี
สมโณ โคตโม ตปสฺสิตาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ ฯ
     {๑๐๒.๑๓}   กตโม  จ  สีห  ปริยาโย  เยน  มํ ปริยาเยน สมฺมา
วทมาโน   วเทยฺย   อปฺปคพฺโภ   สมโณ   โคตโม  อปฺปคพฺภตาย  ธมฺมํ
เทเสติ  เตน  จ  สาวเก  วิเนตีติ  ยสฺส  โข  สีห  อายตึ คพฺภเสยฺยา
ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติ       ปหีนา       อุจฺฉินฺนมูลา       ตาลาวตฺถุกตา
อนภาวงฺคตา    อายตึ    อนุปฺปาทธมฺมา   ตมหํ   อปฺปคพฺโภติ   วทามิ
ตถาคตสฺส   โข   สีห   อายตึ   คพฺภเสยฺยา  ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติ  ปหีนา
อุจฺฉินฺนมูลา   ตาลาวตฺถุกตา   อนภาวงฺคตา  อายตึ  อนุปฺปาทธมฺมา  อยํ
โข   สีห   ปริยาโย   เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย
อปฺปคพฺโภ   สมโณ   โคตโม   อปฺปคพฺภตาย   ธมฺมํ  เทเสติ  เตน  จ
สาวเก วิเนตีติ ฯ
     {๑๐๒.๑๔}   กตโม  จ  สีห   ปริยาโย  เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา
วทมาโน    วเทยฺย   อสฺสตฺโถ   สมโณ   โคตโม   อสฺสาสาย   ธมฺมํ
เทเสติ   เตน   จ   สาวเก  วิเนตีติ  อหญฺหิ  สีห  อสฺสตฺโถ  ปรเมน
อสฺสาเสน  อสฺสาสาย  ธมฺมํ  เทเสมิ  เตน  จ  สาวเก  วิเนมิ อยํ โข
สีห  ปริยาโย  เยน  มํ  ปริยาเยน  สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺย อสฺสตฺโถ
สมโณ โคตโม อสฺสาสาย ธมฺมํ เทเสติ เตน จ สาวเก วิเนตีติ ฯ
     {๑๐๒.๑๕}   เอวํ วุตฺเต สีโห เสนาปติ ภควนฺตํ เอตทโวจ อภิกฺกนฺตํ
ภนฺเต   อภิกฺกนฺตํ   ภนฺเต  ฯเปฯ  อุปาสกํ  มํ  ภนฺเต  ภควา  ธาเรตุ
อชฺชตคฺเค   ปาณุเปตํ   สรณงฺคตนฺติ   ฯ  อนุวิจฺจการํ  โข  สีห  กโรหิ
อนุวิจฺจกาโร   ตุมฺหาทิสานํ   ญาตมนุสฺสานํ  สาธุ  โหตีติ  ฯ  อิมินาปาหํ
ภนฺเต   ภควโต  ภิยฺโยโส  มตฺตาย  อตฺตมโน  อภิรทฺโธ  ยํ  มํ  ภควา
เอวมาห   อนุวิจฺจการํ   โข   สีห   กโรหิ  อนุวิจฺจกาโร  ตุมฺหาทิสานํ
ญาตมนุสฺสานํ    สาธุ    โหตีติ   มญฺหิ   ภนฺเต   อญฺญติตฺถิยา   สาวกํ
ลภิตฺวา  เกวลกปฺปํ  เวสาลึ  ปฏากํ  ปริหเรยฺยุํ  สีโห  อมฺหากํ เสนาปติ
สาวกตฺตํ  อุปคโตติ  อถ  จ  ปน  มํ  ๑-  ภควา  เอวมาห อนุวิจฺจการํ
โข   สีห   กโรหิ   อนุวิจฺจกาโร   ตุมฺหาทิสานํ   ญาตมนุสฺสานํ   สาธุ
โหตีติ  เอสาหํ  ภนฺเต  ทุติยกมฺปิ  ๒-  ภควนฺตํ  สรณํ  คจฺฉามิ  ธมฺมญฺจ
ภิกฺขุสงฺฆญฺจ    อุปาสกํ   มํ   ภควา   ธาเรตุ   อชฺชตคฺเค   ปาณุเปตํ
สรณงฺคตนฺติ ฯ
     {๑๐๒.๑๖}   ทีฆรตฺตํ  โข  เต  สีห  นิคณฺฐานํ โอปานภูตํ กุลํ เยน
เนสํ   อุปคตานํ   ปิณฺฑปาตํ   ทาตพฺพํ   มญฺเญยฺยาสีติ   ฯ   อิมินาปาหํ
ภนฺเต   ภควโต  ภิยฺโยโส  มตฺตาย  อตฺตมโน  อภิรทฺโธ  ยํ  มํ  ภควา
เอวมาห   ทีฆรตฺตํ   โข   สีห  นิคณฺฐานํ  โอปานภูตํ  กุลํ  เยน  เนสํ
อุปคตานํ    ปิณฺฑปาตํ    ทาตพฺพํ    มญฺเญยฺยาสีติ    สุตเมตํ    ภนฺเต
สมโณ   โคตโม  เอวมาห  มยฺหเมว  ทานํ  ทาตพฺพํ  น  อญฺเญสํ  ทานํ
ทาตพฺพํ   มยฺหเมว   สาวกานํ   ทานํ   ทาตพฺพํ  น  อญฺเญสํ  สาวกานํ
ทานํ    ทาตพฺพํ    มยฺหเมว    ทินฺนํ   มหปฺผลํ   น   อญฺเญสํ   ทินฺนํ
มหปฺผลํ    มยฺหเมว    สาวกานํ    ทินฺนํ    มหปฺผลํ    น    อญฺเญสํ
สาวกานํ   ทินฺนํ   มหปฺผลนฺติ   อถ   จ   ปน   มํ  ภควา  นิคณฺเฐสุปิ
@เชิงอรรถ:  ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ   ม. ทุติยมฺปิ ฯ
ทาเน  สมาทเปติ  อปิ  จ  ภนฺเต  มยเมตฺถ  กาลํ  ชานิสฺสาม  เอสาหํ
ภนฺเต   ตติยกมฺปิ   ๑-   ภควนฺตํ  สรณํ  คจฺฉามิ  ธมฺมญฺจ  ภิกฺขุสงฺฆญฺจ
อุปาสกํ มํ ภนฺเต ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯ
     {๑๐๒.๑๗}   อถโข  ภควา สีหสฺส เสนาปติสฺส อนุปุพฺพิกถํ ๒- กเถสิ
เสยฺยถีทํ  ทานกถํ  สีลกถํ  สคฺคกถํ  กามานํ  อาทีนวํ  โอการํ  สงฺกิเลสํ
เนกฺขมฺเม   อานิสํสํ   ปกาเสสิ   ยทา  ภควา  อญฺญาสิ  สีหํ  เสนาปตึ
กลฺลจิตฺตํ   มุทุจิตฺตํ   วินีวรณจิตฺตํ   อุทคฺคจิตฺตํ   ปสนฺนจิตฺตํ   อถ   ยา
พุทฺธานํ  สามุกฺกํสิกา  ธมฺมเทสนา  ตํ  ปกาเสสิ  ทุกฺขํ สมุทยํ นิโรธํ มคฺคํ
เสยฺยถาปิ   นาม  สุทฺธวตฺถํ  อปคตกาฬกํ  สมฺมเทว  รชนํ  ปฏิคฺคณฺเหยฺย
เอวเมว  สีหสฺส  เสนาปติสฺส  ตสฺมึเยว  อาสเน  วิรชํ  วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ
อุทปาทิ ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ ฯ
     {๑๐๒.๑๘}   อถโข  สีโห เสนาปติ ทิฏฺฐธมฺโม ปตฺตธมฺโม วิทิตธมฺโม
ปริโยคาฬฺหธมฺโม     ติณฺณวิจิกิจฺโฉ     วิคตกถํกโถ    เวสารชฺชปฺปตฺโต
อปรปฺปจฺจโย  สตฺถุ  สาสเน  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  อธิวาเสตุ  เม ภนฺเต
ภควา   สฺวาตนาย   ภตฺตํ  สทฺธึ  ภิกฺขุสงฺเฆนาติ  ฯ  อธิวาเสสิ  ภควา
ตุณฺหีภาเวน   ฯ   อถโข   สีโห  เสนาปติ  ภควโต  อธิวาสนํ  วิทิตฺวา
อุฏฺฐายาสนา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา  ปทกฺขิณํ  กตฺวา  ปกฺกามิ  อถโข
สีโห    เสนาปติ   อญฺญตรํ   ปุริสํ   อามนฺเตสิ   คจฺฉ   ตฺวํ   อมฺโภ
ปุริส   ปวตฺตมํสํ   ชานาหีติ   อถโข   สีโห  เสนาปติ  ตสฺสา  รตฺติยา
อจฺจเยน   สเก   นิเวสเน   ปณีตํ   ขาทนียํ   โภชนียํ   ปฏิยาเทตฺวา
@เชิงอรรถ:  ม. ตติยมฺปิ ฯ   ม. อนุปุพฺพึ กถํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ภควโต   กาลํ   อาโรจาเปสิ   กาโล   ภนฺเต   สีหสฺส   เสนาปติสฺส
นิเวสเน นิฏฺฐิตํ ภตฺตนฺติ ฯ
     {๑๐๒.๑๙}   อถโข  ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย
เยน  สีหสฺส  เสนาปติสฺส  นิเวสนํ  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา  ปญฺญตฺเต
อาสเน  นิสีทิ  สทฺธึ  ภิกฺขุสงฺเฆน  ฯ  เตน  โข  ปน  สมเยน สมฺพหุลา
นิคณฺฐา   เวสาลิยํ   รถิยาย  รถิยํ  ๑-  สิงฺฆาฏเกน  สิงฺฆาฏกํ  พาหา
ปคฺคยฺห  กนฺทนฺติ  อชฺช  สีเหน  เสนาปตินา  ถูลํ  ปสุํ  วธิตฺวา  สมณสฺส
โคตมสฺส   ภตฺตํ  กตํ  [๒]-  สมโณ  โคตโม  ชานํ  อุทฺทิสฺส  กตํ  มํสํ
ปริภุญฺชติ   ปฏิจฺจกมฺมนฺติ   ฯ   อถโข   อญฺญตโร   ปุริโส  เยน  สีโห
เสนาปติ   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   สีหสฺส  เสนาปติสฺส  อุปกณฺณเก
อาโรเจสิ   ยคฺเฆ   ภนฺเต   ชาเนยฺยาสิ   เอเต   สมฺพหุลา  นิคณฺฐา
เวสาลิยํ   รถิยาย   รถิยํ   สิงฺฆาฏเกน   สิงฺฆาฏกํ   พาหา   ปคฺคยฺห
กนฺทนฺติ   อชฺช   สีเหน   เสนาปตินา   ถูลํ   ปสุํ   วธิตฺวา   สมณสฺส
โคตมสฺส   ภตฺตํ   กตํ   สมโณ   โคตโม   ชานํ   อุทฺทิสฺส   กตํ  มํสํ
ปริภุญฺชติ   ปฏิจฺจกมฺมนฺติ   อลํ   อยฺยา   ทีฆรตฺตญฺหิ   เต  อายสฺมนฺโต
อวณฺณกามา    พุทฺธสฺส   อวณฺณกามา   ธมฺมสฺส   อวณฺณกามา   สงฺฆสฺส
น  จ  ปเนเต  อายสฺมนฺโต  ชีรนฺติ ๓- [๔]- ภควนฺตํ อสตา ตุจฺฉา มุสา
อภูเตน  อพฺภาจิกฺขนฺติ  ๕-  น  จ  มยํ  ชีวิตเหตุปิ  สญฺจิจฺจ ปาณํ ชีวิตา
โวโรเปยฺยามาติ  ฯ  อถโข  สีโห  เสนาปติ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปณีเตน
ขาทนีเยน   โภชนีเยน   สตฺถา   สนฺตปฺเปสิ  สมฺปวาเรสิ  อถโข  สีโห
@เชิงอรรถ:  ม. รถิกาย รถิกํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. ตํ ฯ   ม. ชิริทนฺติ ฯ
@ ม. ตํ ฯ  ม. อพฺภาจิกฺขิตุํ ฯ
เสนาปติ  ตํ  ๑-  ภควนฺตํ  ภุตฺตาวึ  โอนีตปตฺตปาณึ  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ
เอกมนฺตํ  นิสินฺนํ  โข  สีหํ  เสนาปตึ  ภควา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา
สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามีติ ฯ
     [๑๐๓]   ๑๓  อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว องฺเคหิ สมนฺนาคโต รญฺโญ ภโทฺร ๒-
อสฺสาชานิโย  ราชารโห  โหติ  ราชโภคฺโค  รญฺโญ องฺคนฺเตฺว สงฺขฺยํ ๓-
คจฺฉติ   ฯ  กตเมหิ  อฏฺฐหิ  อิธ  ภิกฺขเว  รญฺโญ  ภโทฺร  อสฺสาชานิโย
อุภโต   สุชาโต   โหติ  มาติโต  จ  ปิติโต  จ  ยสฺสํ  ทิสายํ  อญฺเญปิ
ภทฺรา   อสฺสาชานิยา   ชายนฺติ   ตสฺสํ   ทิสายํ  ชาโต  โหติ  ยํ  โข
ปนสฺส  โภชนํ  เทนฺติ  อลฺลํ  วา  สุกฺกํ  วา  ตํ  สกฺกจฺจํเยว  ปริภุญฺชติ
อวิกิรนฺโต   เชคุจฺฉี   โหติ  อุจฺจารํ  วา  ปสฺสาวํ  วา  อภินิสีทิตุํ  วา
อภินิปชฺชิตุํ  วา  โส  รโต โหติ สุขสํวาโส น จ อญฺเญ อสฺเส อุพฺเพเชตา
ยานิ   โข   ปนสฺส  [๔]-  ตานิ  สาเฐยฺยานิ  กูเฏยฺยานิ  ชิมฺเหยฺยานิ
วงฺเกยฺยานิ   ตานิ   ยถาภูตํ   สารถิสฺส   อาวิกตฺตา   โหติ  เตสมสฺส
สารถิ   อภินิมฺมทนาย   วายมติ   วาหี   โข   ปน   โหติ   กามญฺเญ
อสฺสา   วหนฺตุ   วา  มา  วา  อหเมตฺถ  วหิสฺสามีติ  จิตฺตํ  อุปฺปาเทติ
คจฺฉนฺโต  โข  ปน  อุชุมคฺเคเนว  คจฺฉติ  ถามวา  โหติ ยาว ชีวิตมรณ-
ปริยาทานา   ถามํ   อุปธํเสตา   อิเมหิ   โข   ภิกฺขเว  อฏฺฐหงฺเคหิ
สมนฺนาคโต  รญฺโญ  ภโทฺร  อสฺสาชานิโย  ราชารโห  โหติ  ราชโภคฺโค
รญฺโญ   องฺคนฺเตฺวว  สงฺขยํ  คจฺฉติ  ฯ  เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐหิ
@เชิงอรรถ:  ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ    ม. ภทฺโท ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. สงฺขํ ฯ
@ ม. โหนฺติ ฯ
ธมฺเมหิ    สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   อาหุเนยฺโย   โหติ   ฯเปฯ   อนุตฺตรํ
ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส ฯ
     {๑๐๓.๑}   กตเมหิ   อฏฺฐหิ   อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สีลวา  โหติ
ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต     วิหรติ     อาจารโคจรสมฺปนฺโน     อณุมตฺเตสุ
วชฺเชสุ   ภยทสฺสาวี   สมาทาย   สิกฺขติ   สิกฺขาปเทสุ  ยํ  โข  ปนสฺส
โภชนํ   เทนฺติ   ลูขํ   วา   ปณีตํ   วา   ตํ   สกฺกจฺจํเยว  ปริภุญฺชติ
อวิหญฺญมาโน     เชคุจฺฉี     โหติ     กายทุจฺจริเตน    วจีทุจฺจริเตน
มโนทุจฺจริเตน   ชิคุจฺฉติ  ๑-  ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  สมาปตฺติยา
โสรโต   โหติ   สุขสํวาโส   น  อญฺเญ  ภิกฺขู  อุพฺเพเชตา  ยานิ  โข
ปนสฺส   [๒]-  ตานิ  สาเฐยฺยานิ  กูเฏยฺยานิ  ชิเมฺหยฺยานิ  วงฺเกยฺยานิ
ตานิ  ยถาภูตํ  อาวิกตฺตา  โหติ  สตฺถริ  วา  วิญฺญูสุ  วา  สพฺรหฺมจารีสุ
เตสมสฺส    สตฺถา    วา    วิญฺญู   วา   สพฺรหฺมจารี   อภินิมฺมทนาย
วายมติ   สิกฺขิตา   โข  ปน  โหติ  กามญฺเญ  ภิกฺขู  สิกฺขนฺตุ  วา  มา
วา   อหเมตฺถ   สิกฺขิสฺสามีติ   จิตฺตํ   อุปฺปาเทติ   คจฺฉนฺโต  โข  ปน
อุชุมคฺเคเนว    คจฺฉติ    ตตฺรายํ    อุชุมคฺโค   เสยฺยถีทํ   สมฺมาทิฏฺฐิ
ฯเปฯ   สมฺมาสมาธิ   อารทฺธวิริโย  วิหรติ  กามํ  ตโจ  จ  นฺหารุ  จ
อฏฺฐิ   จ   อวสิสฺสตุ   สรีเร   อุปสุสฺสตุ  มํสโลหิตํ  ยนฺตํ  ปุริสถาเมน
ปุริสวิริเยน     ปุริสปรกฺกเมน     ปตฺตพฺพํ    น    ตํ    อปาปุณิตฺวา
วิริยสฺส   สณฺฐานํ   ภวิสฺสตีติ   อิเมหิ   โข   ภิกฺขเว  อฏฺฐหิ  ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   อาหุเนยฺโย   โหติ   ฯเปฯ  อนุตฺตรํ  ปุญฺญกฺเขตฺตํ
@เชิงอรรถ:  ม. เชคุจฺฉี โหติ ฯ   ม. โหนฺติ ฯ
โลกสฺสาติ ฯ
     [๑๐๔]   ๑๔  อฏฺฐ  [๑]-  ภิกฺขเว อสฺสขฬุงฺเก อฏฺฐ จ อสฺสโทเส
เทเสสฺสามิ อฏฺฐ ปุริสขฬุงฺเก อฏฺฐ จ ปุริสโทเส ตํ สุณาถ ฯเปฯ
     {๑๐๔.๑}   กตเม  จ  ภิกฺขเว อฏฺฐ อสฺสขฬุงฺกา อฏฺฐ จ อสฺสโทสา
อิธ   ภิกฺขเว   เอกจฺโจ   อสฺสขฬุงฺโก  เปหีติ  วุตฺโต  วิทฺโธ  สมาโน
โจทิโต   สารถินา   ปจฺฉโต   ปฏิสกฺกติ   ๒-  ปิฏฺฐิโต  รถํ  ปวตฺเตติ
เอวรูโปปิ  ภิกฺขเว  อิเธกจฺโจ  อสฺสขฬุงฺโก  โหติ  อยํ  ภิกฺขเว  ปฐโม
อสฺสโทโส ฯ
     {๑๐๔.๒}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว อิเธกจฺโจ อสฺสขฬุงฺโก เปหีติ วุตฺโต
วิทฺโธ  สมาโน  โจทิโต  สารถินา  ปจฺฉา  ลงฺฆิปติ ๓- กุพฺพรํ ปหรติ ๔-
ติทณฺฑํ   ภญฺชติ   เอวรูโปปิ   ภิกฺขเว   อิเธกจฺโจ   อสฺสขฬุงฺโก  โหติ
อยํ ภิกฺขเว ทุติโย อสฺสโทโส ฯ
     {๑๐๔.๓}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว อิเธกจฺโจ อสฺสขฬุงฺโก เปหีติ วุตฺโต
วิทฺโธ  สมาโน  โจทิโต  สารถินา  รถีสาย  สตฺถึ  อุสฺสชฺชิตฺวา รถีสํเยว
อชฺโฌมทฺทติ   เอวรูโปปิ   ภิกฺขเว   อิเธกจฺโจ  อสฺสขฬุงฺโก  โหติ  อยํ
ภิกฺขเว ตติโย อสฺสโทโส ฯ
     {๑๐๔.๔}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว อิเธกจฺโจ อสฺสขฬุงฺโก เปหีติ วุตฺโต
วิทฺโธ  สมาโน  โจทิโต  สารถินา  อุมฺมคฺคํ  คณฺหาติ  อุพฺพฏุมํ รถํ กโรติ
เอวรูโปปิ  ภิกฺขเว  อิเธกจฺโจ  อสฺสขฬุงฺโก  โหติ  อยํ  ภิกฺขเว จตุตฺโถ
อสฺสโทโส ฯ
     {๑๐๔.๕}   ปุน   จปรํ  ภิกฺขเว  อิเธกจฺโจ  อสฺสขฬุงฺโก  เปหีติ
วุตฺโต   วิทฺโธ   สมาโน   โจทิโต   สารถินา   ลงฺเฆติ   ปุริมํ  กายํ
ปคฺคณฺหาติ   ปุริเม  ปาเท  เอวรูโปปิ  ภิกฺขเว  อิเธกจฺโจ  อสฺสขฬุงฺโก
@เชิงอรรถ:  ม. จ ฯ  ม. ปฏิกฺกมติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. ลงฺฆติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@ ม. หนติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
โหติ อยํ ภิกฺขเว ปญฺจโม อสฺสโทโส ฯ
     {๑๐๔.๖}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว อิเธกจฺโจ อสฺสขฬุงฺโก เปหีติ วุตฺโต
วิทฺโธ  สมาโน  โจทิโต  สารถินา  อนาทยิตฺวา  [๑]-  ปโฏทยฏฺฐึ  ๒-
ทนฺเตหิ   มุขาธานํ   วิทฺธํสิตฺวา  เยนกามํ  ปกฺกมติ  เอวรูโปปิ  ภิกฺขเว
อิเธกจฺโจ อสฺสขฬุงฺโก โหติ อยํ ภิกฺขเว ฉฏฺโฐ อสฺสโทโส ฯ
     {๑๐๔.๗}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว อิเธกจฺโจ อสฺสขฬุงฺโก เปหีติ วุตฺโต
วิทฺโธ  สมาโน  โจทิโต  สารถินา  เนว  อภิกฺกมติ โน ปฏิกฺกมติ ตตฺเถว
ขีลฏฺฐายิฏฺฐิโต  โหติ  เอวรูโปปิ  ภิกฺขเว  อิเธกจฺโจ  อสฺสขฬุงฺโก  โหติ
อยํ ภิกฺขเว สตฺตโม อสฺสโทโส ฯ
     {๑๐๔.๘}   ปุน   จปรํ  ภิกฺขเว  อิเธกจฺโจ  อสฺสขฬุงฺโก  เปหีติ
วุตฺโต  วิทฺโธ  สมาโน  โจทิโต  สารถินา  ปุริเมว  ๓- ปาเท สํหริตฺวา
ปจฺฉิเม   ๔-   ปาเท   สํหริตฺวา  ตตฺเถว  จตฺตาโร  ปาเท  อภินิสีทติ
เอวรูโปปิ  ภิกฺขเว  อิเธกจฺโจ  อสฺสขฬุงฺโก  โหติ  อยํ  ภิกฺขเว อฏฺฐโม
อสฺสโทโส ฯ อิเม โข ภิกฺขเว อฏฺฐ อสฺสขฬุงฺกา อฏฺฐ จ อสฺสโทสา ฯ
     {๑๐๔.๙}   กตเม  จ  ภิกฺขเว อฏฺฐ ปุริสขฬุงฺกา อฏฺฐ จ ปุริสโทสา
อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุํ   ภิกฺขู   อาปตฺติยา  โจเทนฺติ  โส  ภิกฺขุ  ภิกฺขูหิ
อาปตฺติยา   โจทิยมาโน  น  สรามิ  ๕-  น  สรามีติ  อาปตฺติยาว  ๖-
นิพฺเพเฐติ   เสยฺยถาปิ   โส   ภิกฺขเว   อสฺสขฬุงฺโก   เปหีติ   วุตฺโต
วิทฺโธ   สมาโน   โจทิโต   สารถินา  ปจฺฉโต  ปฏิสกฺกติ  ปิฏฺฐิโต  รถํ
ปวตฺเตติ   ตถูปมาหํ   ภิกฺขเว  อิมํ  ปุคฺคลํ  วทามิ  เอวรูโปปิ  ภิกฺขเว
อิเธกจฺโจ  ปุริสขฬุงฺโก  โหติ  อยํ  ภิกฺขเว ปฐโม ปุริสโทโส ฯ ปุน จปรํ
@เชิงอรรถ:  ม. สารถึ อนาทยิตฺวา ฯ    สี. ยุ. ปโตทํ ฯ ม. ปโตทลฏฺฐึ ฯ    ม. ปุริเม จ ฯ
@ ม. ปจฺฉิเม จ ฯ   ม. น สรามีติ น อาเมณฺฑิตํ ฯ    ม. อสติยา ฯ
ภิกฺขเว  ภิกฺขุํ  ภิกฺขู  อาปตฺติยา  โจเทนฺติ  โส  ภิกฺขุ  ภิกฺขูหิ อาปตฺติยา
โจทิยมาโน   โจทนํเยว   ๑-   ปฏิปฺผรติ   กึ  นุ  โข  ตุยฺหํ  พาลสฺส
อพฺยตฺตสฺส    ภณิเตน    ตฺวํปิ   นาม   ภณิตพฺพํ   มญฺญสีติ   เสยฺยถาปิ
โส  ภิกฺขเว  อสฺสขฬุงฺโก  เปหีติ  วุตฺโต วิทฺโธ สมาโน โจทิโต สารถินา
ปจฺฉา   ลงฺฆิปติ   กุพฺพรํ   ปหรติ   ติฑณฺฑํ   ภญฺชติ  ตถูปมาหํ  ภิกฺขเว
อิมํ   ปุคฺคลํ   วทามิ   เอวรูโปปิ   ภิกฺขเว   อิเธกจฺโจ   ปุริสขฬุงฺโก
โหติ อยํ ภิกฺขเว ทุติโย ปุริสโทโส ฯ
     {๑๐๔.๑๐}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุํ  ภิกฺขู  อาปตฺติยา โจเทนฺติ
โส   ภิกฺขุ   ภิกฺขูหิ  อาปตฺติยา  โจทิยมาโน  โจทกสฺเสว  ปจฺจาโรเปติ
ตฺวํปิ  โขสิ  อิตฺถนฺนามํ  อาปตฺตึ  อาปนฺโน  ตฺวํ  ตาว  ปฐมํ  ปฏิกโรหีติ
เสยฺยถาปิ  โส  ภิกฺขเว อสฺสขฬุงฺโก เปหีติ  วุตฺโต วิทฺโธ สมาโน โจทิโต
สารถินา   รถีสาย  สตฺถึ  อุสฺสชฺชิตฺวา  รถีสํเยว  อชฺโฌมทฺทติ  ตถูปมาหํ
ภิกฺขเว  อิมํ  ปุคฺคลํ  วทามิ  เอวรูโปปิ  ภิกฺขเว  อิเธกจฺโจ ปุริสขฬุงฺโก
โหติ อยํ ภิกฺขเว ตติโย ปุริสโทโส ฯ
     {๑๐๔.๑๑}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุํ  ภิกฺขู  อาปตฺติยา โจเทนฺติ
โส   ภิกฺขุ   ภิกฺขูหิ   อาปตฺติยา   โจทิยมาโน   อญฺเญนาญฺญํ   ปฏิจรติ
พหิทฺธา   กถํ   อปนาเมติ   โกปญฺจ   โทสญฺจ  อปฺปจฺจยญฺจ  ปาตุกโรติ
เสยฺยถาปิ   โส   ภิกฺขเว  อสฺสขฬุงฺโก  เปหีติ  วุตฺโต  วิทฺโธ  สมาโน
โจทิโต   สารถินา   อุมฺมคฺคํ   คณฺหาติ  อุพฺพฏุมํ  รถํ  กโรติ  ตถูปมาหํ
ภิกฺขเว  อิมํ  ปุคฺคลํ  วทามิ  เอวรูโปปิ  ภิกฺขเว  อิเธกจฺโจ ปุริสขฬุงฺโก
โหติ อยํ ภิกฺขเว จตุตฺโถ ปุริสโทโส ฯ
     {๑๐๔.๑๒}   ปุน     จปรํ     ภิกฺขเว     ภิกฺขุํ     ภิกฺขู
@เชิงอรรถ:  ม. โจทกํเยว ฯ
อาปตฺติยา   โจเทนฺติ   โส   ภิกฺขุ   ภิกฺขูหิ   อาปตฺติยา   โจทิยมาโน
สงฺฆมชฺเฌ   พาหา   วิกฺเขปกํ   ภณติ   ๑-   เสยฺยถาปิ  โส  ภิกฺขเว
อสฺสขฬุงฺโก   เปหีติ   วุตฺโต   วิทฺโธ    สมาโน   โจทิโต   สารถินา
ลงฺเฆติ   ปุริมํ   กายํ   ปคฺคณฺหาติ   ปุริเม  ปาเท  ตถูปมาหํ  ภิกฺขเว
อิมํ   ปุคฺคลํ   วทามิ   เอวรูโปปิ    ภิกฺขเว   อิเธกจฺโจ  ปุริสขฬุงฺโก
โหติ อยํ ภิกฺขเว ปญฺจโม ปุริสโทโส ฯ
     {๑๐๔.๑๓}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุํ  ภิกฺขู  อาปตฺติยา โจเทนฺติ
โส    ภิกฺขุ    ภิกฺขูหิ   อาปตฺติยา   โจทิยมาโน   อนาทยิตฺวา   สงฺฆํ
อนาทยิตฺวา   โจทกํ   สาปตฺติโกว   เยนกามํ  ปกฺกมติ  เสยฺยถาปิ  โส
ภิกฺขเว  อสฺสขฬุงฺโก  เปหีติ  วุตฺโต  วิทฺโธ  สมาโน  โจทิโต  สารถินา
อนาทยิตฺวา  [๒]-  ปโฏทยฏฺฐึ  ทนฺเตหิ  มุขาธานํ  วิทฺธํสิตฺวา  เยนกามํ
ปกฺกมติ   ตถูปมาหํ   ภิกฺขเว   อิมํ  ปุคฺคลํ  วทามิ  เอวรูโปปิ  ภิกฺขเว
อิเธกจฺโจ ปุริสขฬุงฺโก โหติ อยํ ภิกฺขเว ฉฏฺโฐ ปุริสโทโส ฯ
     {๑๐๔.๑๔}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุํ  ภิกฺขู  อาปตฺติยา โจเทนฺติ
โส   ภิกฺขุ   ภิกฺขูหิ   อาปตฺติยา  โจทิยมาโน  เนวาหํ  อาปนฺโนมฺหิ  น
ปนาหํ  อาปนฺโนมฺหีติ  โส  ตุณฺหีภาเวน  สงฺฆํ  วิเหเฐติ  ๓-  เสยฺยถาปิ
โส  ภิกฺขเว  อสฺสขฬุงฺโก  เปหีติ  วุตฺโต วิทฺโธ สมาโน โจทิโต สารถินา
เนว  อภิกฺกมติ  โน  ปฏิกฺกมติ  ตตฺเถว  ขีลฏฺฐายิฏฺฐิโต  โหติ  ตถูปมาหํ
ภิกฺขเว  อิมํ  ปุคฺคลํ  วทามิ  เอวรูโปปิ  ภิกฺขเว  อิเธกจฺโจ ปุริสขฬุงฺโก
โหติ อยํ ภิกฺขเว สตฺตโม ปุริสโทโส ฯ
     {๑๐๔.๑๕}   ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุํ   ภิกฺขู   อาปตฺติยา
โจเทนฺติ     โส     ภิกฺขุ     ภิกฺขูหิ     อาปตฺติยา     โจทิยมาโน
@เชิงอรรถ:  ม. พาหวิกฺเขปํ กโรติ ฯ    ม. สารถึ อนาทยิตฺวา ฯ   ยุ. วิเหเสติ ฯ
เอวมาห   กึ   นุ   โข  ตุเมฺห  อายสฺมนฺโต  อติพาฬฺหํ  มยิ  พฺยาวฏา
ยาว   อิทานาหํ   สิกฺขํ   ปจฺจกฺขาย   หีนายาวตฺติสฺสามีติ   โส   สิกฺขํ
ปจฺจกฺขาย   หีนายาวตฺติตฺวา  เอวมาห  อิทานิ  โข  ตุเมฺห  อายสฺมนฺโต
อตฺตมนา  โหถาติ  เสยฺยถาปิ  โส  ภิกฺขเว  อสฺสขฬุงฺโก  เปหีติ  วุตฺโต
วิทฺโธ  สมาโน  โจทิโต สารถินา ปุริเมว ๑- ปาเท สํหริตฺวา ปจฺฉิเม ๒-
ปาเท   สํหริตฺวา   ตตฺเถว   จตฺตาโร   ปาเท   อภินิสีทติ   ตถูปมาหํ
ภิกฺขเว    อิมํ    ปุคฺคลํ    วทามิ   เอวรูโปปิ   ภิกฺขเว   อิเธกจฺโจ
ปุริสขฬุงฺโก   โหติ   อยํ   ภิกฺขเว  อฏฺฐโม  ปุริสโทโส  ฯ  อิเม  โข
ภิกฺขเว อฏฺฐ ปุริสขฬุงฺกา อฏฺฐ จ ปุริสโทสาติ ฯ
     [๑๐๕]   ๑๕   อฏฺฐิมานิ   ภิกฺขเว   มลานิ   ฯ  กตมานิ  อฏฺฐ
อสชฺฌายมลา   ภิกฺขเว   มนฺตา   อนุฏฺฐานมลา   ภิกฺขเว   ฆรา   มลํ
ภิกฺขเว  วณฺณสฺส  โกสชฺชํ  ปมาโท  ภิกฺขเว  รกฺขโต  มลํ  มลํ  ภิกฺขเว
อิตฺถิยา  ทุจฺจริตํ  มจฺเฉรํ  ภิกฺขเว  ททโต  มลํ  มลา  ภิกฺขเว  ปาปกา
อกุสลา  ธมฺมา  อสฺมึ  โลเก  ปรมฺหิ  จ ตโต จ ๓- ภิกฺขเว มลา มลตรํ
อวิชฺชาปรมํ มลํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว อฏฺฐ มลานีติ ฯ
       อสชฺฌายมลา มนฺตา          อนุฏฺฐานมลา ฆรา
       มลํ วณฺณสฺส โกสชฺชํ         ปมาโท รกฺขโต มลํ
       มลิตฺถิยา ทุจฺจริตํ               มจฺเฉรํ ททโต มลํ
       มลา เว ปาปกา ธมฺมา        อสฺมึ โลเก ปรมฺหิ จ
       ตโต มลา มลตรํ                อวิชฺชา ปรมํ มลนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ปุริเม จ ฯ    ม. ปจฺฉิเม จ ฯ   ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ
     [๑๐๖]   ๑๖  อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ ทูเตยฺยํ
คนฺตุมรหติ   ฯ   กตเมหิ  อฏฺฐหิ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  โสตา  จ  โหติ
สาเวตา  จ  อุคฺคเหตา  จ  ธาเรตา  จ  วิญฺญาตา  จ  วิญฺญาเปตา จ
กุสโล  จ  สหิตาสหิตสฺส  โน  จ  กลหการโก  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว
อฏฺฐหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ทูเตยฺยํ คนฺตุมรหติ ฯ
     {๑๐๖.๑}   อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต สารีปุตฺโต ทูเตยฺยํ
คนฺตุมรหติ   ฯ   กตเมหิ   อฏฺฐหิ  อิธ  ภิกฺขเว  สารีปุตฺโต  โสตา  จ
โหติ  สาเวตา  จ  อุคฺคเหตา  จ  ธาเรตา  จ วิญฺญาตา จ วิญฺญาเปตา
จ  กุสโล  จ  สหิตาสหิตสฺส  โน  จ  กลหการโก  ฯ อิเมหิ โข ภิกฺขเว
อฏฺฐหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต สารีปุตฺโต ทูเตยฺยํ คนฺตุมรหตีติ ฯ
       โย เว น พฺยาธติ วตฺวา ๑-  ปริสํ อุคฺคหวาทินํ ๒-
       น จ หาเปติ วจนํ               น จ หาเปติ ๓- สาสนํ
       อสนฺทิฏฺฐํ เต ภณติ ๔-       ปุจฺฉิโต น จ กุปฺปติ
       ส เว ตาทิสโก ภิกฺขุ           ทูเตยฺยํ คนฺตุมรหตีติ ฯ
     [๑๐๗]   ๑๗  อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว  อากาเรหิ  อิตฺถี  ปุริสํ  พนฺธติ  ฯ
กตเมหิ  อฏฺฐหิ  รูเปน  ๕-  ภิกฺขเว  อิตฺถี  ปุริสํ พนฺธติ หสิเตน ภิกฺขเว
อิตฺถี   ปุริสํ  พนฺธติ  ภณิเตน  ภิกฺขเว  อิตฺถี  ปุริสํ  พนฺธติ  คีเตน  ๖-
ภิกฺขเว  อิตฺถี  ปุริสํ  พนฺธติ  โรณฺเณน  ๗-  ภิกฺขเว  อิตฺถี  ปุริสํ พนฺธติ
อากปฺเปน  ๘-  ภิกฺขเว  อิตฺถี  ปุริสํ  พนฺธติ วนภงฺเคน ๙- ภิกฺขเว อิตฺถี
ปุริสํ  พนฺธติ  ผสฺเสน  ภิกฺขเว  อิตฺถี  ปุริสํ  พนฺธติ ฯ อิเมหิ โข ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ:  ม. - พฺยถติ ปตฺวา ฯ   ม. อุคฺควาทินึ ฯ    ม. ฉาเทติ ฯ  ม. อสนฺทิทฺธญฺจ
@ภณติ ฯ    ม. รุณฺเณน ฯ    ม. อากปฺเปน ฯ   ม. วนภงฺเคน ฯ  ม. คนฺเธน ฯ
@ ม. รเสน ฯ
อฏฺฐหากาเรหิ  อิตฺถี  ปุริสํ พนฺธติ เตหิ ๑- ภิกฺขเว สตฺตา สุพนฺธาเยว ๒-
ปาเสน ๓- พนฺธาติ ฯ
     [๑๐๘]   ๑๘  อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว  อากาเรหิ  ปุริโส  อิตฺถึ  พนฺธติ ฯ
กตเมหิ   อฏฺฐหิ   รูเปน   ๔-  ภิกฺขเว  ปุริโส  อิตฺถึ  พนฺธติ  หสิเตน
ภิกฺขเว   ปุริโส   อิตฺถึ  พนฺธติ  ภณิเตน  ภิกฺขเว  ปุริโส  อิตฺถึ  พนฺธติ
คีเตน  ๕-  ภิกฺขเว  ปุริโส อิตฺถึ พนฺธติ โรณฺเณน ๖- ภิกฺขเว ปุริโส อิตฺถึ
พนฺธติ  อากปฺเปน  ๗-  ภิกฺขเว ปุริโส อิตฺถึ พนฺธติ วนภงฺเคน ๘- ภิกฺขเว
ปุริโส  อิตฺถึ  พนฺธติ  ผสฺเสน  ภิกฺขเว  ปุริโส  อิตฺถึ  พนฺธติ  ฯ  อิเมหิ
โข   ภิกฺขเว  อฏฺฐหากาเรหิ  ปุริโส  อิตฺถึ  พนฺธติ  เตหิ  ๑-  ภิกฺขเว
สตฺตา สุพนฺธาเยว ๒- ปาเสน ๓- พนฺธาติ ฯ
     [๑๐๙]   ๑๙ เอกํ สมยํ ภควา เวรญฺชายํ วิหรติ นเฬรุปุจิมณฺเฑ ๙-
อถโข   ปหาราโท   อสุรินฺโท  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  อฏฺฐาสิ  ฯ  เอกมนฺตํ ฐิตํ โข ปหาราทํ
อสุรินฺทํ   ภควา   เอตทโวจ   อปิ  ปน  ปหาราท  อสุรา  มหาสมุทฺเท
อภิรมนฺตีติ   ฯ   อภิรมนฺติ   ภนฺเต  อสุรา  มหาสมุทฺเทติ  ฯ  กติ  ปน
ปหาราท  มหาสมุทฺเท  อจฺฉริยา  อพฺภุตธมฺมา  ๑๐-  เย  ทิสฺวา  ทิสฺวา
อสุรา  มหาสมุทฺเท  อภิรมนฺตีติ  ฯ  อฏฺฐ  ภนฺเต  มหาสมุทฺเท  อจฺฉริยา
อพฺภุตธมฺมา    เย   ทิสฺวา   ทิสฺวา   อสุรา   มหาสมุทฺเท   อภิรมนฺติ
กตเม    อฏฺฐ    มหาสมุทฺโท    ภนฺเต   อนุปุพฺพนินฺโน   อนุปุพฺพโปโณ
@เชิงอรรถ:  ม. เต ฯ   ม. สุพทฺธา เย ฯ    ม. ผสฺเสน พทฺธาติ ฯ   ม. รุณฺเณน ฯ
@ ม. อากปฺเปน ฯ   ม. วนภงฺเคน ฯ  ม. คนฺเธน ฯ    ม. รเสน ฯ
@ ม. นเฬรุปุจิมณฺฑมูเล ฯ   ๑๐ ม. อพฺภุตา ธมฺมา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อนุปุพฺพปพฺภาโร   นายตเกเนว   ปปาโต   ยมฺปิ   ภนฺเต   มหาสมุทฺโท
อนุปุพฺพนินฺโน      อนุปุพฺพโปโณ      อนุปุพฺพปพฺภาโร     นายตเกเนว
ปปาโต   อยํ   ภนฺเต   มหาสมุทฺเท   ปฐโม   อจฺฉริโย   อพฺภุตธมฺโม
ยํ ทิสฺวา ทิสฺวา อสุรา มหาสมุทฺเท อภิรมนฺติ ฯ
     {๑๐๙.๑}   ปุน  จปรํ  ภนฺเต มหาสมุทฺโท ฐิตธมฺโม เวลนฺนาติวตฺตติ
ยมฺปิ   ภนฺเต   มหาสมุทฺโท   ฐิตธมฺโม   เวลนฺนาติวตฺตติ   อยํ  ภนฺเต
มหาสมุทฺเท   ทุติโย   อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม  ยํ  ทิสฺวา  ทิสฺวา  อสุรา
มหาสมุทฺเท   อภิรมนฺติ   ฯ  ปุน  จปรํ  ภนฺเต  มหาสมุทฺโท  น  มเตน
กุณเปน  สํวตฺตติ  ๑-  ยํ  โหติ  มหาสมุทฺเท  มตํ  กุณปํ ตํ ขิปฺปเมว ตีรํ
วาเหติ  ถลํ  อุสฺสาเทติ  ๒-  ยมฺปิ  ภนฺเต มหาสมุทฺโท น มเตน กุณเปน
สํวตฺตติ  ยํ  โหติ  มหาสมุทฺเท  มตํ  กุณปํ  ตํ  ขิปฺปเมว ตีรํ วาเหติ ถลํ
อุสฺสาเทติ   อยํ  ภนฺเต  มหาสมุทฺเท  ตติโย  อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม  ยํ
ทิสฺวา ทิสฺวา อสุรา มหาสมุทฺเท อภิรมนฺติ ฯ
     {๑๐๙.๒}   ปุน  จปรํ  ภนฺเต  ยา กาจิ มหานทิโย เสยฺยถีทํ คงฺคา
ยมุนา   อจิรวตี   สรภู   มหี  ตา  มหาสมุทฺทํ  ปตฺวา  ชหนฺติ  ปุริมานิ
นามโคตฺตานิ   มหาสมุทฺโทเตฺวว   สงฺขยํ   คจฺฉนฺติ   ยมฺปิ  ภนฺเต  ยา
กาจิ   มหานทิโย   เสยฺยถีทํ   คงฺคา  ยมุนา  อจิรวตี  สรภู  มหี  ตา
มหาสมุทฺทํ   ปตฺวา   ชหนฺติ   ปุริมานิ   นามโคตฺตานิ  มหาสมุทฺโทเตฺวว
สงฺขยํ    คจฺฉนฺติ    อยํ    ภนฺเต   มหาสมุทฺเท   จตุตฺโถ   อจฺฉริโย
อพฺภุตธมฺโม ยํ ทิสฺวา ทิสฺวา อสุรา มหาสมุทฺเท อภิรมนฺติ ฯ
     {๑๐๙.๓}   ปุน  จปรํ  ภนฺเต  ยา  กาจิ  ๓-  โลเก  สวนฺติโย
@เชิงอรรถ:  ม. สํวสติ ฯ   ม. อุสฺสาเรติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. ยา จ ฯ
มหาสมุทฺทํ   อปฺเปนฺติ   ยา   จ  อนฺตลิกฺขา  ธารา  ปปตนฺติ  น  เตน
มหาสมุทฺทสฺส   อุนฺนตฺตํ   ๑-  วา  ปูรตฺตํ  วา  ปญฺญายติ  ยมฺปิ  ภนฺเต
ยา   กาจิ  โลเก  สวนฺติโย  มหาสมุทฺทํ  อปฺเปนฺติ  ยา  จ  อนฺตลิกฺขา
ธารา  ปปตนฺติ  น  เตน  มหาสมุทฺทสฺส  อุนฺนตฺตํ  ๑-  วา  ปูรตฺตํ  วา
ปญฺญายติ   อยํ   ภนฺเต   มหาสมุทฺเท   ปญฺจโม  อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม
ยํ ทิสฺวา ทิสฺวา อสุรา มหาสมุทฺเท อภิรมนฺติ ฯ
     {๑๐๙.๔}   ปุน  จปรํ  ภนฺเต  มหาสมุทฺโท เอกรโส โลณรโส ยมฺปิ
ภนฺเต  มหาสมุทฺโท  เอกรโส  โลณรโส  อยํ  ภนฺเต  มหาสมุทฺเท ฉฏฺโฐ
อจฺฉริโย อพฺภุตธมฺโม ยํ ทิสฺวา ทิสฺวา อสุรา มหาสมุทฺเท อภิรมนฺติ ฯ
     {๑๐๙.๕}   ปุน  จปรํ  ภนฺเต  มหาสมุทฺโท  พหุรตโน  อเนกรตโน
ตตฺรีมานิ  รตนานิ  เสยฺยถีทํ  มุตฺตา  มณิ  เวฑุริโย  สงฺโข  สิลา ปวาฬํ
รชตํ   ชาตรูปํ   โลหิตงฺโค  ๒-  มสารคลฺลํ  ยมฺปิ  ภนฺเต  มหาสมุทฺโท
พหุรตโน  อเนกรตโน  ตตฺรีมานิ  รตนานิ  เสยฺยถีทํ  มุตฺตา มณิ เวฑุริโย
สงฺโข   สิลา   ปวาฬํ  รชตํ  ชาตรูปํ  โลหิตงฺโค  ๒-  มสารคลฺลํ  อยํ
ภนฺเต   มหาสมุทฺเท  สตฺตโม  อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม  ยํ  ทิสฺวา  ทิสฺวา
อสุรา มหาสมุทฺเท อภิรมนฺติ ฯ
     {๑๐๙.๖}   ปุน  จปรํ  ภนฺเต  มหาสมุทฺโท  มหตํ  ภูตานํ อาวาโส
ตตฺรีเม  ภูตา  ติมิติมิงฺคลา  ติมิรมิงฺคลา  ๓-  อสุรา  นาคา   คนฺธพฺพา
สนฺติ     มหาสมุทฺเท    โยชนสติกาปิ    อตฺตภาวา    ทฺวิโยชนสติกาปิ
อตฺตภาวา   ติโยชนสติกาปิ   อตฺตภาวา    จตุโยชนสติกาปิ   อตฺตภาวา
ปญฺจโยชนสติกาปิ      อตฺตภาวา     ยมฺปิ     ภนฺเต     มหาสมุทฺโท
@เชิงอรรถ:  ม. อูนตฺตํ ฯ    ม. โลหิตโก ฯ    ม. ติมิ ติมิงฺคโล ติมิรปิงฺคโล ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ
มหตํ  ภูตานํ  อาวาโส  ตตฺรีเม  ภูตา  ติมิติมิงฺคลา  ติมิรมิงฺคลา  อสุรา
นาคา   คนฺธพฺพา   สนฺติ  มหาสมุทฺเท  โยชนสติกาปิ  อตฺตภาวา  ฯเปฯ
ติโยชนสติกาปิ    จตุโยชนสติกาปิ   ปญฺจโยชนสติกาปิ   อตฺตภาวา   อยํ
ภนฺเต   มหาสมุทฺเท  อฏฺฐโม  อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม  ยํ  ทิสฺวา  ทิสฺวา
อสุรา  มหาสมุทฺเท  อภิรมนฺติ  ฯ  อิเม  โข  ภนฺเต  มหาสมุทฺเท  อฏฺฐ
อจฺฉริยา อพฺภุตธมฺมา เย ทิสฺวา ทิสฺวา อสุรา มหาสมุทฺเท อภิรมนฺติ ฯ
     {๑๐๙.๗}   อปิ  ปน  ภนฺเต  ภิกฺขู  อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อภิรมนฺตีติ ฯ
อภิรมนฺติ  ปหาราท  ภิกฺขู  อิมสฺมึ  ธมฺมวินเยติ  ฯ  กติ ปน ภนฺเต อิมสฺมึ
ธมฺมวินเย   อจฺฉริยา   อพฺภุตธมฺมา   เย  ทิสฺวา  ทิสฺวา  ภิกฺขู  อิมสฺมึ
ธมฺมวินเย  อภิรมนฺตีติ  ฯ  อฏฺฐ  ปหาราท  อิมสฺมึ  ธมฺมวินเย  อจฺฉริยา
อพฺภุตธมฺมา   เย   ทิสฺวา   ทิสฺวา  ภิกฺขู  อิมสฺมึ  ธมฺมวินเย  อภิรมนฺติ
กตเม    อฏฺฐ    เสยฺยถาปิ    ปหาราท   มหาสมุทฺโท   อนุปุพฺพนินฺโน
อนุปุพฺพโปโณ    อนุปุพฺพปพฺภาโร    นายตเกเนว    ปปาโต   เอวเมว
โข    ปหาราท    อิมสฺมึ    ธมฺมวินเย   อนุปุพฺพสิกฺขา   อนุปุพฺพกิริยา
อนุปุพฺพปฏิปทา     นายตเกเนว    อญฺญาปฏิเวโธ    ยมฺปิ    ปหาราท
อิมสฺมึ    ธมฺมวินเย    อนุปุพฺพสิกฺขา    อนุปุพฺพกิริยา    อนุปุพฺพปฏิปทา
นายตเกเนว    อญฺญาปฏิเวโธ    อยํ   ปหาราท   อิมสฺมึ   ธมฺมวินเย
ปฐโม   อจฺฉริโย   อพฺภุตธมฺโม   ยํ   ทิสฺวา   ทิสฺวา   ภิกฺขู   อิมสฺมึ
ธมฺมวินเย อภิรมนฺติ ฯ
     {๑๐๙.๘}   เสยฺยถาปิ ปหาราท มหาสมุทฺโท ฐิตธมฺโม เวลํ นาติวตฺตติ
เอวเมว  โข  ปหาราท  ยํ  มยา  สาวกานํ  สิกฺขาปทํ  ปญฺญตฺตํ  ตํ มม
สาวกา   ชีวิตเหตุปิ   นาติกฺกมนฺติ   ยมฺปิ   ปหาราท   มยา  สาวกานํ
สิกฺขาปทํ   ปญฺญตฺตํ   ตํ   มม   สาวกา   ชีวิตเหตุปิ  นาติกฺกมนฺติ  อยํ
ปหาราท   อิมสฺมึ  ธมฺมวินเย  ทุติโย  อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม  ยํ  ทิสฺวา
ทิสฺวา ภิกฺขู อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อภิรมนฺติ ฯ
     {๑๐๙.๙}   เสยฺยถาปิ  ปหาราท  มหาสมุทฺโท  น  มเตน  กุณเปน
สํวตฺตติ  ๑-  ยํ  โหติ  มหาสมุทฺเท  มตํ  กุณปํ  ตํ ขิปฺปเมว ตีรํ วาเหติ
ถลํ  อุสฺสาเทติ  เอวเมว โข ปหาราท โย โส ปุคฺคโล ทุสฺสีโล ปาปธมฺโม
อสุจิสงฺกสฺสรสมาจาโร     ปฏิจฺฉนฺนกมฺมนฺโต    อสฺสมโณ    สมณปฏิญฺโญ
อพฺรหฺมจารี   พฺรหฺมจารีปฏิญฺโญ   อนฺโตปูติ  อวสฺสุโต  กสมฺพุกชาโต  ๒-
น  เตน  สงฺโฆ  สํวสติ  ขิปฺปเมว  นํ  สนฺนิปติตฺวา  อุกฺขิปติ กิญฺจาปิ โส
โหติ  มชฺเฌ  ภิกฺขุสงฺฆสฺส  นิสินฺโน  อถโข  โส อารกาว สงฺฆมฺหา สงฺโฆ
จ เตน ยมฺปิ ปหาราท โย ปุคฺคโล ทุสฺสีโล ปาปธมฺโม อสุจิสงฺกสฺสรสมาจาโร
ปฏิจฺฉนฺนกมฺมนฺโต   อสฺสมโณ  สมณปฏิญฺโญ  อพฺรหฺมจารี  พฺรหฺมจารีปฏิญฺโญ
อนฺโตปูติ  อวสฺสุโต  กสมฺพุกชาโต  น  เตน  สงฺโฆ  สํวสติ  ขิปฺปํเยว นํ
สนฺนิปติตฺวา   อุกฺขิปติ  กิญฺจาปิ  โส  โหติ  มชฺเฌ  ภิกฺขุสงฺฆสฺส  นิสินฺโน
อถโข  โส  อารกาว  สงฺฆมฺหา  สงฺโฆ  จ  เตน  อยํ  ปหาราท อิมสฺมึ
ธมฺมวินเย  ตติโย  อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม  ยํ  ทิสฺวา  ทิสฺวา ภิกฺขู อิมสฺมึ
ธมฺมวินเย อภิรมนฺติ ฯ
     {๑๐๙.๑๐}   เสยฺยถาปิ ปหาราท ยา กาจิ มหานทิโย เสยฺยถีทํ คงฺคา
ยมุนา  อจิรวตี สรภู มหี ตา มหาสมุทฺทํ ปตฺวา ชหนฺติ ปุริมานิ นามโคตฺตานิ
@เชิงอรรถ:  ม. สํวสติ ฯ   ม. กสมฺพุชาโต ฯ เอวมุปริปิ ฯ
มหาสมุทฺโทเตฺวว  สงฺขยํ  คจฺฉนฺติ  เอวเมว  โข  ปหาราท  จตฺตาโรเม
วณฺณา   ขตฺติยา   พฺราหฺมณา   เวสฺสา   สุทฺทา  เต  ตถาคตปฺปเวทิเต
ธมฺมวินเย  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิตฺวา  ชหนฺติ ปุริมานิ นามโคตฺตานิ
สมโณ    สกฺยปุตฺติโยเตฺวว   ๑-   สงฺขยํ   คจฺฉนฺติ   ยมฺปิ   ปหาราท
จตฺตาโรเม    วณฺณา    ขตฺติยา   พฺราหฺมณา   เวสฺสา   สุทฺทา   เต
ตถาคตปฺปเวทิเต    ธมฺมวินเย    อคารสฺมา    อนคาริยํ    ปพฺพชิตฺวา
ชหนฺติ   ปุริมานิ   นามโคตฺตานิ   สมโณ  สกฺยปุตฺติโยเตฺวว  ๑-  สงฺขยํ
คจฺฉนฺติ   อยมฺปิ   ปหาราท   อิมสฺมึ   ธมฺมวินเย   จตุตฺโถ   อจฺฉริโย
อพฺภุตธมฺโม ยํ ทิสฺวา ทิสฺวา ภิกฺขู อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อภิรมนฺติ ฯ
     {๑๐๙.๑๑}   เสยฺยถาปิ   ปหาราท  ยา  กาจิ  โลเก  สวนฺติโย
มหาสมุทฺทํ   อปฺเปนฺติ   ยา   จ  อนฺตลิกฺขา  ธารา  ปปตนฺติ  น  เตน
มหาสมุทฺทสฺส   อุนฺนตฺตํ   วา   ปูรตฺตํ   วา   ปญฺญายติ  เอวเมว  โข
ปหาราท  พหู  เจปิ  ภิกฺขู  อนุปาทิเสสาย  นิพฺพานธาตุยา  ปรินิพฺพายนฺติ
น   เตน   นิพฺพานธาตุยา   อุนฺนตฺตํ  วา  ปูรตฺตํ  วา  ปญฺญายติ  ยมฺปิ
ปหาราท  พหู  เจปิ  ภิกฺขู  อนุปาทิเสสาย  นิพฺพานธาตุยา  ปรินิพฺพายนฺติ
น   เตน   นิพฺพานธาตุยา   อุนฺนตฺตํ   วา  ปูรตฺตํ  วา  ปญฺญายติ  อยํ
ปหาราท   อิมสฺมึ   ธมฺมวินเย   ปญฺจโม   อจฺฉริโย   อพฺภุตธมฺโม   ยํ
ทิสฺวา ทิสฺวา ภิกฺขู อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อภิรมนฺติ ฯ
     {๑๐๙.๑๒}   เสยฺยถาปิ    ปหาราท    มหาสมุทฺโท   เอกรโส
โลณรโส    เอวเมว    โข   ปหาราท   อยํ   ธมฺมวินโย   เอกรโส
วิมุตฺติรโส     ยมฺปิ     ปหาราท     อยํ     ธมฺมวินโย    เอกรโส
@เชิงอรรถ:  ม. สมณา สกฺยปุตฺติยา เตฺวว ฯ
วิมุตฺติรโส    อยํ   ปหาราท   อิมสฺมึ   ธมฺมวินเย   ฉฏฺโฐ   อจฺฉริโย
อพฺภุตธมฺโม ยํ ทิสฺวา ทิสฺวา ภิกฺขู อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อภิรมนฺติ ฯ
     {๑๐๙.๑๓}   เสยฺยถาปิ  ปหาราท มหาสมุทฺโท พหุรตโน อเนกรตโน
ตตฺรีมานิ  รตนานิ  เสยฺยถีทํ  มุตฺตา  มณิ  เวฑุริโย  สงฺโข  สิลา ปวาฬํ
รชตํ   ชาตรูปํ   โลหิตงฺโค   มสารคลฺลํ  เอวเมว  โข  ปหาราท  อยํ
ธมฺมวินโย    พหุรตโน    อเนกรตโน   ตตฺรีมานิ   รตนานิ   เสยฺยถีทํ
จตฺตาโร   สติปฏฺฐานา   จตฺตาโร   สมฺมปฺปธานา  จตฺตาโร  อิทฺธิปาทา
ปญฺจินฺทฺริยานิ   ปญฺจ   พลานิ   สตฺต   โพชฺฌงฺคา   อริโย   อฏฺฐงฺคิโก
มคฺโค    ยมฺปิ   ปหาราท   อยํ   ธมฺมวินโย   พหุรตโน   อเนกรตโน
ตตฺรีมานิ    รตนานิ    เสยฺยถีทํ    จตฺตาโร   สติปฏฺฐานา   จตฺตาโร
สมฺมปฺปธานา    จตฺตาโร    อิทฺธิปาทา   ปญฺจินฺทฺริยานิ   ปญฺจ   พลานิ
สตฺต   โพชฺฌงฺคา   อริโย   อฏฺฐงฺคิโก   มคฺโค  อยํ  ปหาราท  อิมสฺมึ
ธมฺมวินเย    สตฺตโม    อจฺฉริโย   อพฺภุตธมฺโม   ยํ   ทิสฺวา   ทิสฺวา
ภิกฺขู อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อภิรมนฺติ ฯ
     {๑๐๙.๑๔}   เสยฺยถาปิ  ปหาราท มหาสมุทฺโท มหตํ ภูตานํ อาวาโส
ตตฺรีเม  ภูตา  ติมิติมิงฺคลา  ติมิรมิงฺคลา  อสุรา  นาคา  คนฺธพฺพา  สนฺติ
มหาสมุทฺเท    โยชนสติกาปิ   อตฺตภาวา   ทฺวิโยชนสติกาปิ   อตฺตภาวา
ติโยชนสติกาปิ  อตฺตภาวา  จตุโยชนสติกาปิ  อตฺตภาวา  ปญฺจโยชนสติกาปิ
อตฺตภาวา  เอวเมว  โข  ปหาราท  อยํ ธมฺมวินโย มหตํ ภูตานํ อาวาโส
ตตฺรีเม  ภูตา  โสตาปนฺโน  โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย  ปฏิปนฺโน สกทาคามี
สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย      ปฏิปนฺโน      อนาคามี     อนาคามิผล-
สจฺฉิกิริยาย    ปฏิปนฺโน    อรหา    อรหตฺตาย    ปฏิปนฺโน    ยมฺปิ
ปหาราท   อยํ   ธมฺมวินโย   มหตํ   ภูตานํ   อาวาโส  ตตฺรีเม  ภูตา
โสตาปนฺโน      โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย      ปฏิปนฺโน     สกทาคามี
สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย      ปฏิปนฺโน      อนาคามี     อนาคามิผล-
สจฺฉิกิริยาย   ปฏิปนฺโน   อรหา   อรหตฺตาย  ปฏิปนฺโน  อยํ  ปหาราท
อิมสฺมึ   ธมฺมวินเย   อฏฺฐโม  อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม  ยํ  ทิสฺวา  ทิสฺวา
ภิกฺขู   อิมสฺมึ   ธมฺมวินเย   อภิรมนฺติ  ฯ  อิเม  โข  ปหาราท  อิมสฺมึ
ธมฺมวินเย   อฏฺฐ   อจฺฉริยา   อพฺภุตธมฺมา   เย  ทิสฺวา  ทิสฺวา  ภิกฺขู
อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อภิรมนฺตีติ ฯ
     [๑๑๐]   ๒๐  เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ  ปุพฺพาราเม
มิคารมาตุปาสาเท   ฯ   เตน   โข  ปน  สมเยน  ภควา  ตทหุโปสเถ
ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต  นิสินฺโน  โหติ  ฯ  อถโข อายสฺมา อานนฺโท อภิกฺกนฺตาย
รตฺติยา   นิกฺขนฺเต   ปฐเม   ยาเม  อุฏฺฐายาสนา  เอกํสํ  อุตฺตราสงฺคํ
กริตฺวา   เยน   ภควา   เตนญฺชลึ   ปณาเมตฺวา   ภควนฺตํ  เอตทโวจ
อภิกฺกนฺตา  ภนฺเต  รตฺติ  นิกฺขนฺโต  ปฐโม  ยาโม  จิรนิสินฺโน ภิกฺขุสงฺโฆ
อุทฺทิสตุ   ภนฺเต   ภควา   ภิกฺขูนํ   ปาฏิโมกฺขนฺติ   ฯ   เอวํ   วุตฺเต
ภควา ตุณฺหี อโหสิ ฯ
     {๑๑๐.๑}   ทุติยมฺปิ  โข  อายสฺมา  อานนฺโท  อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา
นิกฺขนฺเต   มชฺฌิเม   ยาเม  อุฏฺฐายาสนา  เอกํสํ  อุตฺตราสงฺคํ  กริตฺวา
เยน   ภควา   เตนญฺชลึ   ปณาเมตฺวา  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  อภิกฺกนฺตา
ภนฺเต  รตฺติ  นิกฺขนฺโต  มชฺฌิโม  ยาโม  จิรนิสินฺโน  ภิกฺขุสงฺโฆ  อุทฺทิสตุ
ภนฺเต ภควา ภิกฺขูนํ ปาติโมกฺขนฺติ ฯ ทุติยมฺปิ โข ภควา ตุณฺหี อโหสิ ฯ
     {๑๑๐.๒}   ตติยมฺปิ  โข  อายสฺมา  อานนฺโท  อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา
นิกฺขนฺเต  ปจฺฉิเม  ยาเม อุทฺธเสฺต อรุเณ นนฺทิมุขิยา รตฺติยา อุฏฺฐายาสนา
เอกํสํ   อุตฺตราสงฺคํ   กริตฺวา   เยน   ภควา   เตนญฺชลึ  ปณาเมตฺวา
ภควนฺตํ   เอตทโวจ   อภิกฺกนฺตา   ภนฺเต   รตฺติ   นิกฺขนฺโต   ปจฺฉิโม
ยาโม   อุทฺธสฺตํ   อรุณํ  นนฺทิมุขี  รตฺติ  จิรนิสินฺโน  ภิกฺขุสงฺโฆ  อุทฺทิสตุ
ภนฺเต ภควา ภิกฺขูนํ ปาติโมกฺขนฺติ ฯ อปริสุทฺธา อานนฺท ปริสาติ ฯ
     {๑๑๐.๓}   อถโข อายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส เอตทโหสิ กึ นุ โข
ภควา   ปุคฺคลํ  สนฺธาย  เอวมาห  อปริสุทฺธา  อานนฺท  ปริสาติ  อถโข
อายสฺมา  มหาโมคฺคลฺลาโน  สพฺพาวนฺตํ  ภิกฺขุสงฺฆํ  เจตสา  เจโต ปริจฺจ
มนสากาสิ   อทฺทสา   โข   อายสฺมา   มหาโมคฺคลฺลาโน   ตํ   ปุคฺคลํ
ทุสฺสีลํ    ปาปธมฺมํ    อสุจิสงฺกสฺสรสมาจารํ   ปฏิจฺฉนฺนกมฺมนฺตํ   อสฺสมณํ
สมณปฏิญฺญํ     อพฺรหฺมจารึ     พฺรหฺมจารีปฏิญฺญํ    อนฺโตปูตึ    อวสฺสุตํ
กสมฺพุกชาตํ    มชฺเฌ    ภิกฺขุสงฺฆสฺส    นิสินฺนํ   ทิสฺวา   อุฏฺฐายาสนา
เยน   โส   ปุคฺคโล  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา  ตํ  ปุคฺคลํ  เอตทโวจ
อุฏฺเฐหาวุโส   ทิฏฺโฐสิ   ภควตา   นตฺถิ   เต  ภิกฺขูหิ  สทฺธึ  สํวาโสติ
เอวํ   วุตฺเต   โส   ปุคฺคโล   ตุณฺหี   อโหสิ  ทุติยมฺปิ  โข  อายสฺมา
มหาโมคฺคลฺลาโน  ตํ  ปุคฺคลํ  เอตทโวจ  อุฏฺเฐหาวุโส  ทิฏฺโฐสิ  ภควตา
นตฺถิ   เต   ภิกฺขูหิ  สทฺธึ  สํวาโสติ  ทุติยมฺปิ  โข  โส  ปุคฺคโล  ตุณฺหี
อโหสิ    ตติยมฺปิ    โข    อายสฺมา   มหาโมคฺคลฺลาโน   ตํ   ปุคฺคลํ
เอตทโวจ   อุฏฺเฐหาวุโส   ทิฏฺโฐสิ   ภควตา  นตฺถิ  เต  ภิกฺขูหิ  สทฺธึ
สํวาโสติ   ตติยมฺปิ   โข  โส  ปุคฺคโล  ตุณฺหี  อโหสิ  อถโข  อายสฺมา
มหาโมคฺคลฺลาโน   ตํ   ปุคฺคลํ   พาหายํ   คเหตฺวา   พหิทฺวารโกฏฺฐกา
นิกฺขาเมตฺวา     สูจิฆฏิกํ     ทตฺวา    เยน    ภควา    เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   นิกฺขามิโต   โส  ภนฺเต  ปุคฺคโล
มยา  ปริสุทฺธา  ปริสา  อุทฺทิสตุ  ภนฺเต  ภควา  ภิกฺขูนํ  ปาติโมกฺขนฺติ ฯ
อจฺฉริยํ    โมคฺคลฺลาน   อพฺภุตํ   โมคฺคลฺลาน   ยาวตา   พาหาคหณาปิ
นาม   โส   โมฆปุริโส   อาคมิสฺสตีติ  อถโข  ภควา  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ
ตุเมฺหวทานิ   ภิกฺขเว   อุโปสถํ   กเรยฺยาถ   ปาติโมกฺขํ  อุทฺทิเสยฺยาถ
น  ทานาหํ  ภิกฺขเว  อชฺชตคฺเค [๑]- ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิสฺสามิ อฏฺฐานเมตํ
ภิกฺขเว   อนวกาโส   ยํ   ตถาคโต   อปริสุทฺธาย  ปริสาย  ปาติโมกฺขํ
อุทฺทิเสยฺย ฯ
     {๑๑๐.๔}   อฏฺฐิเม  ภิกฺขเว  มหาสมุทฺเท อจฺฉริยา อพฺภุตธมฺมา เย
ทิสฺวา  ทิสฺวา  อสุรา  มหาสมุทฺเท  อภิรมนฺติ  กตเม  อฏฺฐ  มหาสมุทฺโท
ภิกฺขเว   อนุปุพฺพนินฺโน   อนุปุพฺพโปโณ   อนุปุพฺพปพฺภาโร   นายตเกเนว
ปปาโต    ยมฺปิ   ภิกฺขเว   มหาสมุทฺโท   อนุปุพฺพนินฺโน   อนุปุพฺพโปโณ
อนุปุพฺพปพฺภาโร   นายตเกเนว   ปปาโต   อยํ   ภิกฺขเว   มหาสมุทฺเท
@เชิงอรรถ:  ม. อุโปสถํ กริสฺสามิ ฯ
ปฐโม   อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม  ยํ  ทิสฺวา  ทิสฺวา   อสุรา  มหาสมุทฺเท
อภิรมนฺติ  ฯ  ยถา  ปุริเมน  ตถา  วิตฺถาโร  ฯเปฯ  ปุน  จปรํ ภิกฺขเว
มหาสมุทฺโท   มหตํ   ภูตานํ   อาวาโส   ตตฺรีเม   ภูตา   ติมิติมิงฺคลา
ติมิรมิงฺคลา   อสุรา  นาคา  คนฺธพฺพา  สนฺติ  มหาสมุทฺเท  โยชนสติกาปิ
อตฺตภาวา    ฯเปฯ    ปญฺจโยชนสติกาปิ   อตฺตภาวา   ยมฺปิ   ภิกฺขเว
มหาสมุทฺโท   มหตํ   ภูตานํ   อาวาโส   ตตฺรีเม   ภูตา   ติมิติมิงฺคลา
ติมิรมิงฺคลา   อสุรา  นาคา  คนฺธพฺพา  สนฺติ  มหาสมุทฺเท  โยชนสติกาปิ
อตฺตภาวา    ฯเปฯ    ปญฺจโยชนสติกาปิ    อตฺตภาวา   อยํ   ภิกฺขเว
มหาสมุทฺเท   อฏฺฐโม  อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม  ยํ  ทิสฺวา  ทิสฺวา  อสุรา
มหาสมุทฺเท  อภิรมนฺติ  ฯ  อิเม  โข  ภิกฺขเว มหาสมุทฺเท อฏฺฐ อจฺฉริยา
อพฺภุตธมฺมา เย ทิสฺวา ทิสฺวา อสุรา มหาสมุทฺเท อภิรมนฺติ ฯ
     {๑๑๐.๕}   อฏฺฐิเม ๑- ภิกฺขเว อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อจฺฉริยา อพฺภุตธมฺมา
เย  ทิสฺวา  ทิสฺวา ภิกฺขู อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อภิรมนฺติ กตเม อฏฺฐ เสยฺยถาปิ
ภิกฺขเว    มหาสมุทฺโท   อนุปุพฺพนินฺโน   อนุปุพฺพโปโณ   อนุปุพฺพปพฺภาโร
นายตเกเนว  ปปาโต เอวเมว โข ภิกฺขเว อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อนุปุพฺพสิกฺขา
อนุปุพฺพกิริยา      อนุปุพฺพปฏิปทา      นายตเกเนว     อญฺญาปฏิเวโธ
ยมฺปิ    ภิกฺขเว    อิมสฺมึ    ธมฺมวินเย   อนุปุพฺพสิกฺขา   อนุปุพฺพกิริยา
อนุปุพฺพปฏิปทา     นายตเกเนว     อญฺญาปฏิเวโธ     อยํ    ภิกฺขเว
อิมสฺมึ    ธมฺมวินเย    ปฐโม    อจฺฉริโย   อพฺภุตธมฺโม   ยํ   ทิสฺวา
@เชิงอรรถ:  ม. เอวเมว โข ภิกฺขเว อฏฺฐ ฯ
ทิสฺวา   ภิกฺขู  อิมสฺมึ  ธมฺมวินเย  อภิรมนฺติ  ฯเปฯ  เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว
มหาสมุทฺโท   มหตํ   ภูตานํ   อาวาโส   ตตฺรีเม   ภูตา   ติมิติมิงฺคลา
ติมิรมิงฺคลา   อสุรา  นาคา  คนฺธพฺพา  สนฺติ  มหาสมุทฺเท  โยชนสติกาปิ
อตฺตภาวา     ฯเปฯ     ปญฺจโยชนสติกาปิ     อตฺตภาวา    เอวเมว
โข   ภิกฺขเว   อยํ  ธมฺมวินโย  มหตํ  ภูตานํ  อาวาโส  ตตฺรีเม  ภูตา
โสตาปนฺโน    โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย    ปฏิปนฺโน    ฯเปฯ    อรหา
อรหตฺตาย   ปฏิปนฺโน   ยมฺปิ   ภิกฺขเว   อยํ  ธมฺมวินโย  มหตํ  ภูตานํ
อาวาโส    ตตฺรีเม    ภูตา    โสตาปนฺโน    โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย
ปฏิปนฺโน    ฯเปฯ    อรหา    อรหตฺตาย   ปฏิปนฺโน   อยํ   ภิกฺขเว
อิมสฺมึ   ธมฺมวินเย   อฏฺฐโม  อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม  ยํ  ทิสฺวา  ทิสฺวา
ภิกฺขู   อิมสฺมึ   ธมฺมวินเย   อภิรมนฺติ   ฯ   อิเม  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐ
อจฺฉริยา   อพฺภุตธมฺมา   เย   ทิสฺวา  ทิสฺวา  ภิกฺขู  อิมสฺมึ  ธมฺมวินเย
อภิรมนฺตีติ ฯ
                     มหาวคฺโค ทุติโย ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
        เวรญฺชสีโห อาชญฺญา ๑-     ขฬุงฺเกน มลานิ จ
        ทูตา เทฺว จ พนฺธนนฺติ ๒-    ปหาราท อุโปสโถติ ฯ
                       ---------
                     คหปติวคฺโค ตติโย
     [๑๑๑]   ๒๑   เอกํ   สมยํ  ภควา  เวสาลิยํ  วิหรติ  มหาวเน
@เชิงอรรถ:  ม. เวรญฺโช สีโห อาชญฺญํ ฯ    ม. ทูเตยฺยํ เทฺว จ พนฺธนา ฯ
กูฏาคารสาลายํ  ฯ  ตตฺร  โข  ภควา  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ  ฯเปฯ  อฏฺฐหิ
ภิกฺขเว   อจฺฉริเยหิ   อพฺภุตธมฺเมหิ  สมนฺนาคตํ  อุคฺคํ  คหปตึ  เวสาลิกํ
ธาเรถาติ   ฯ   อิทมโวจ   ภควา  อิทํ  วตฺวาน  สุคโต  อุฏฺฐายาสนา
วิหารํ   ปาวิสิ   ฯ   อถโข  อญฺญตโร  ภิกฺขุ  ปุพฺพณฺหสมยํ  นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย    เยน    อุคฺคสฺส   คหปติโน   เวสาลิกสฺส   นิเวสนํ
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา  ปญฺญตฺเต  อาสเน  นิสีทิ  ฯ  อถโข  อุคฺโค
คหปติ    เวสาลิโก   เยน   โส   ภิกฺขุ   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา
ตํ  ภิกฺขุํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺนํ  โข อุคฺคํ
คหปตึ   เวสาลิกํ   โส   ภิกฺขุ   เอตทโวจ   อฏฺฐหิ  โข  ตฺวํ  คหปติ
อจฺฉริเยหิ    อพฺภุตธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ภควตา   พฺยากโต   กตเม
เต   คหปติ   อฏฺฐ   อจฺฉริยา   อพฺภุตธมฺมา   เยหิ  ตฺวํ  สมนฺนาคโต
ภควตา   พฺยากโตติ   ฯ   น  โข  อหํ  ภนฺเต  ชานามิ  กตเมหิ  อหํ
อฏฺฐหิ   อจฺฉริเยหิ   อพฺภุตธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภควตา  พฺยากโต  ๑-
อปิ  จ  ภนฺเต  เยเม  อฏฺฐ  อจฺฉริยา  อพฺภุตธมฺมา  สํวิชฺชนฺติ  เต ๒-
สุณาหิ   สาธุกํ   มนสิกโรหิ   ภาสิสฺสามีติ  ฯ  เอวํ  คหปตีติ  โข  โส
ภิกฺขุ   อุคฺคสฺส   คหปติโน   เวสาลิกสฺส  ปจฺจสฺโสสิ  ฯ  อุคฺโค  คหปติ
เวสาลิโก    เอตทโวจ    ยทาหํ   ภนฺเต   ภควนฺตํ   ปฐมํ   ทูรโตว
อทฺทสํ   สห   ทสฺสเนเนว  เม  ภนฺเต  ภควโต  จิตฺตํ  ปสีทิ  อยํ  โข
เม ภนฺเต ปฐโม อจฺฉริโย อพฺภุตธมฺโม สํวิชฺชติ ฯ
     {๑๑๑.๑}   โส    โข   อหํ   ภนฺเต   ปสนฺนจิตฺโต   ภควนฺตํ
ปยิรุปาสึ         ตสฺส        เม        ภควา        อนุปุพฺพีกถํ
@เชิงอรรถ:  ม. พยากโตติ ฯ    ม. ตํ ฯ
กเถสิ    เสยฺยถีทํ    ทานกถํ    สีลกถํ   สคฺคกถํ   กามานํ   อาทีนวํ
โอการํ   สงฺกิเลสํ   เนกฺขมฺเม   อานิสํสํ  ปกาเสสิ   ยทา  มํ  ภควา
อญฺญาสิ      กลฺลจิตฺตํ      มุทุจิตฺตํ      วินีวรณจิตฺตํ      อุทคฺคจิตฺตํ
ปสนฺนจิตฺตํ    อถ    ยา    พุทฺธานํ   สามุกฺกํสิกา    ธมฺมเทสนา   ตํ
ปกาเสสิ   ทุกฺขํ   สมุทยํ   นิโรธํ   มคฺคํ  เสยฺยถาปิ   นาม  สุทฺธวตฺถํ
อปคตกาฬกํ   สมฺมเทว   รชนํ   ปฏิคฺคเณฺหยฺย    เอวเมว   โข   เม
ตสฺมึเยว    อาสเน    วิรชํ   วีตมลํ   ธมฺมจกฺขุํ   อุทปาทิ    ยงฺกิญฺจิ
สมุทยธมฺมํ   สพฺพนฺตํ   นิโรธธมฺมนฺติ   โส  โข  อหํ  ภนฺเต  ทิฏฺฐธมฺโม
ปตฺตธมฺโม       วิทิตธมฺโม       ปริโยคาฬฺหธมฺโม      ติณฺณวิจิกิจฺโฉ
วิคตกถํกโถ     เวสารชฺชปฺปตฺโต     อปรปฺปจฺจโย    สตฺถุ    สาสเน
ตตฺเถว      พุทฺธญฺจ      ธมฺมญฺจ     สงฺฆญฺจ     สรณํ     อคมาสึ
พฺรหฺมจริยปญฺจมานิ   จ    สิกฺขาปทานิ   สมาทยึ   ๑-   อยํ  โข  เม
ภนฺเต ทุติโย อจฺฉริโย อพฺภุตธมฺโม สํวิชฺชติ ฯ
     {๑๑๑.๒}   ตสฺส  มยฺหํ  ภนฺเต จตสฺโส โกมาริโย ปชาปติโย อเหสุํ
อถขฺวาหํ  ภนฺเต  เยน  ตา  ปชาปติโย  เตนุปสงฺกมึ  อุปสงฺกมิตฺวา  ตา
ปชาปติโย  เอตทโวจํ  มยา  โข  ภคินิโย พฺรหฺมจริยปญฺจมานิ สิกฺขาปทานิ
สมาทินฺนานิ   ยา  อิจฺฉติ  สา  อิเมว  ๒-  โภเค  ภุญฺชตุ  ปุญฺญานิ  จ
กโรตุ  สกานิ  วา  ญาติกุลานิ  คจฺฉตุ  โหติ  วา ปน ปุริสาธิปฺปาโย ๓-
กสฺส   โว   ทมฺมีติ   เอวํ   วุตฺเต  สา  ภนฺเต  เชฏฺฐา  ปชาปติ  มํ
เอตทโวจ    อิตฺถนฺนามสฺส   มํ   อยฺยปุตฺต   ปุริสสฺส   เทหีติ   อถโข
อหํ   ภนฺเต   ตํ   ปุริสํ   ปกฺโกสาเปตฺวา   วาเมน  หตฺเถน  ปชาปตึ
@เชิงอรรถ:  ม. สมาทิยึ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. อิเธว ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. ปุริสาธิปฺปายา ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ
คเหตฺวา    ทกฺขิเณน   หตฺเถน   ภิงฺคารํ   คเหตฺวา   ตสฺส   ปุริสสฺส
โอโณเชสึ    โกมารึ    โข    ปนาหํ    ภนฺเต   ทานํ   ปริจฺจชนฺโต
นาภิชานามิ    จิตฺตสฺส   อญฺญถตฺตํ   อยํ   โข   เม   ภนฺเต   ตติโย
อจฺฉริโย อพฺภุตธมฺโม สํวิชฺชติ ฯ
     {๑๑๑.๓}   สํวิชฺชนฺติ  โข  ปน  เม  ภนฺเต กุเล โภคา เต จ โข
อปฺปฏิวิภตฺตา  สีลวนฺเตหิ  กลฺยาณธมฺเมหิ  อยํ  โข  เม  ภนฺเต  จตุตฺโถ
อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม  สํวิชฺชติ  ฯ  ยํ โข ปนาหํ ภนฺเต ภิกฺขุํ ปยิรุปาสามิ
สกฺกจฺจํเยว  ปยิรุปาสามิ  โน  อสกฺกจฺจํ  อยํ  โข  เม  ภนฺเต  ปญฺจโม
อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม  สํวิชฺชติ  ฯ  โส  เจ  เม อายสฺมา ธมฺมํ เทเสสิ
สกฺกจฺจํเยว  สุณามิ  โน  อสกฺกจฺจํ  โน  เจ  เม อายสฺมา ธมฺมํ เทเสสิ
อหมสฺส  ธมฺมํ  เทเสมิ  อยํ  โข  เม ภนฺเต ฉฏฺโฐ อจฺฉริโย อพฺภุตธมฺโม
สํวิชฺชติ ฯ
     {๑๑๑.๔}   อนจฺฉริยํ  โข  ปน  มํ  ภนฺเต  เทวตา  อุปสงฺกมิตฺวา
อาโรเจนฺติ   สฺวากฺขาโต   คหปติ   ภควตา   ธมฺโมติ   เอวํ   วุตฺเต
อหํ   ภนฺเต   ตา   เทวตา  เอวํ  วทามิ  วเทยฺยาถ  วา  เอวํ  โข
ตุเมฺห   เทวเต   ๑-   โน   วา   วเทยฺยาถ   อถโข   สฺวากฺขาโต
ภควตา   ธมฺโมติ   น   โข   ปนาหํ   ภนฺเต   อภิชานามิ  ตโตนิทานํ
จิตฺตสฺส  อุณฺณนฺติ  ๒-  มํ  วา  เทวตา  อุปสงฺกมนฺติ  อหํ  วา เทวตาหิ
สทฺธึ   สลฺลปามิ  อยํ  โข  เม  ภนฺเต  สตฺตโม  อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม
สํวิชฺชติ   ฯ   ยานีมานิ   ภนฺเต  ภควตา  เทสิตานิ   ปญฺโจรมฺภาคิยานิ
สญฺโญชนานิ    นาหํ    เตสํ    กิญฺจิ   อตฺตนิ   อปฺปหีนํ   สมนุปสฺสามิ
@เชิงอรรถ:  ม. เทวตา ฯ    ม. อุณฺณตึ ฯ ยุ. อุนฺนตึ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อยํ  โข  เม  ภนฺเต  อฏฺฐโม  อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม  สํวิชฺชติ  ฯ อิเม
โข   ภนฺเต   อฏฺฐ   อจฺฉริยา   อพฺภุตธมฺมา   สํวิชฺชนฺติ   น  จ  โข
อหํ   ชานามิ   กตเมหิ   จาหํ   ๑-  อฏฺฐหิ  อจฺฉริเยหิ  อพฺภุตธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ภควตา พฺยากโตติ ฯ
     {๑๑๑.๕}   อถโข   โส   ภิกฺขุ  อุคฺคสฺส  คหปติโน  เวสาลิกสฺส
นิเวสเน   ปิณฺฑปาตํ   คเหตฺวา   อุฏฺฐายาสนา   ปกฺกามิ   อถโข  โส
ภิกฺขุ    ปจฺฉาภตฺตํ    ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา    ภควนฺตํ    อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   เอกมนฺตํ
นิสินฺโน    โข   โส   ภิกฺขุ   ยาวตโก   อโหสิ   อุคฺเคน   คหปตินา
เวสาลิเกน   สทฺธึ   กถาสลฺลาโป   ตํ   สพฺพํ  ภควโต  อาโรเจสิ  ฯ
สาธุ  สาธุ  ภิกฺขุ  ยถาตํ  อุคฺโค  คหปติ  เวสาลิโก สมฺมา พฺยากรมาโน
พฺยากเรยฺย   อิเมเหว   โข   ภิกฺขุ   อฏฺฐหิ  อจฺฉริเยหิ  อพฺภุตธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต   อุคฺโค   คหปติ   เวสาลิโก   มยา  พฺยากโต  อิเมหิ  จ
ปน    ภิกฺขุ    อฏฺฐหิ   อจฺฉริเยหิ   อพฺภุตธมฺเมหิ   สมนฺนาคตํ   อุคฺคํ
คหปตึ เวสาลิกํ ธาเรถาติ ๒- ฯ
     [๑๑๒]   ๒๒  เอกํ  สมยํ  ภควา  วชฺชีสุ วิหรติ หตฺถิคาเม ฯ ตตฺร
โข  ภควา  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ  อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว  อจฺฉริเยหิ  อพฺภุตธมฺเมหิ
สมนฺนาคตํ    อุคฺคํ    คหปตึ   หตฺถิคามกํ   ธาเรถาติ   ฯ   อิทมโวจ
ภควา   อิทํ   วตฺวาน  สุคโต  อุฏฺฐายาสนา  วิหารํ  ปาวิสิ  ฯ  อถโข
อญฺญตโร     ภิกฺขุ     ปุพฺพณฺหสมยํ     นิวาเสตฺวา    ปตฺตจีวรมาทาย
@เชิงอรรถ:  สี. กตเมหิปหํ ฯ ยุ. กตเมหิปาหํ ฯ    ม. ธาเรหีติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
เยน    อุคฺคสฺส    คหปติโน    หตฺถิคามกสฺส    นิเวสนํ   เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ปญฺญตฺเต   อาสเน   นิสีทิ   ฯ   อถโข  อุคฺโค  คหปติ
หตฺถิคามโก    เยน    โส   ภิกฺขุ   เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา   ตํ
ภิกฺขุํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺนํ  โข  อุคฺคํ
คหปตึ   หตฺถิคามกํ   โส   ภิกฺขุ   เอตทโวจ  อฏฺฐหิ  โข  ตฺวํ  คหปติ
อจฺฉริเยหิ    อพฺภุตธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ภควตา   พฺยากโต   กตเม
เต   คหปติ   อฏฺฐ   อจฺฉริยา   อพฺภุตธมฺมา   เยหิ  ตฺวํ  สมนฺนาคโต
ภควตา พฺยากโตติ ฯ
     {๑๑๒.๑}   น  โข  อหํ  ภนฺเต  ชานามิ กตเมหิ อฏฺฐหิ อจฺฉริเยหิ
อพฺภุตธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภควตา  พฺยากโต  อปิ  จ  ภนฺเต  เย  เม
อฏฺฐ   อจฺฉริยา  อพฺภุตธมฺมา  สํวิชฺชนฺติ  เต  สุณาหิ  สาธุกํ  มนสิกโรหิ
ภาสิสฺสามีติ   ฯ   เอวํ   คหปตีติ   โข  โส  ภิกฺขุ  อุคฺคสฺส  คหปติโน
หตฺถิคามกสฺส     ปจฺจสฺโสสิ     ฯ    อุคฺโค    คหปติ    หตฺถิคามโก
เอตทโวจ    ยทาหํ   ภนฺเต   นาควเน   ปริจรนฺโต   ภควนฺตํ   ปฐมํ
ทูรโตว   อทฺทสํ   สห   ทสฺสเนเนว  เม  ภนฺเต  ภควโต  จิตฺตํ  ปสีทิ
สุรามโท  จ  ปหิยฺยิ  อยํ  โข  เม  ภนฺเต  ปฐโม อจฺฉริโย อพฺภุตธมฺโม
สํวิชฺชติ ฯ
     {๑๑๒.๒}   โส  โข  อหํ  ภนฺเต  ปสนฺนจิตฺโต  ภควนฺตํ  ปยิรุปาสึ
ตสฺส   เม   ภควา   อนุปุพฺพีกถํ   กเถสิ   เสยฺยถีทํ   ทานกถํ  สีลกถํ
สคฺคกถํ   กามานํ   อาทีนวํ   โอการํ   สงฺกิเลสํ   เนกฺขมฺเม  อานิสํสํ
ปกาเสสิ   ยทา   มํ   ภควา  อญฺญาสิ  กลฺลจิตฺตํ  มุทุจิตฺตํ  วินีวรณจิตฺตํ
อุทคฺคจิตฺตํ     ปสนฺนจิตฺตํ     อถ     ยา     พุทฺธานํ    สามุกฺกํสิกา
ธมฺมเทสนา   ตํ   ปกาเสสิ   ทุกฺขํ   สมุทยํ   นิโรธํ  มคฺคํ  เสยฺยถาปิ
นาม    สุทฺธวตฺถํ    อปคตกาฬกํ    สมฺมเทว    รชนํ    ปฏิคฺคเณฺหยฺย
เอวเมว  โข  เม  ตสฺมึเยว  อาสเน  วิรชํ  วีตมลํ  ธมฺมจกฺขุํ  อุทปาทิ
ยงฺกิญฺจิ    สมุทยธมฺมํ    สพฺพนฺตํ    นิโรธธมฺมนฺติ    โส    โข   อหํ
ภนฺเต     ทิฏฺฐธมฺโม     ปตฺตธมฺโม    วิทิตธมฺโม    ปริโยคาฬฺหธมฺโม
ติณฺณวิจิกิจฺโฉ      วิคตกถํกโถ      เวสารชฺชปฺปตฺโต     อปรปฺปจฺจโย
สตฺถุ   สาสเน   ตตฺเถว   พุทฺธญฺจ   ธมฺมญฺจ   สงฺฆญฺจ  สรณํ  อคมาสึ
พฺรหฺมจริยปญฺจมานิ   จ   สิกฺขาปทานิ   สมาทยึ   อยํ  โข  เม  ภนฺเต
ทุติโย อจฺฉริโย อพฺภุตธมฺโม สํวิชฺชติ ฯ
     {๑๑๒.๓}   ตสฺส  มยฺหํ  ภนฺเต จตสฺโส โกมาริโย ปชาปติโย อเหสุํ
อถขฺวาหํ  ภนฺเต  เยน  ตา  ปชาปติโย  เตนุปสงฺกมึ  อุปสงฺกมิตฺวา  ตา
ปชาปติโย    เอตทโวจํ    มยา    โข   ภคินิโย   พฺรหฺมจริยปญฺจมานิ
สิกฺขาปทานิ   สมาทินฺนานิ   ยา   อิจฺฉติ   สา   อิเมว  โภเค  ภุญฺชตุ
ปุญฺญานิ   จ   กโรตุ   สกานิ  วา  ญาติกุลานิ  คจฺฉตุ  โหติ  วา  ปน
ปุริสาธิปฺปาโย  กสฺส  โว  ทมฺมีติ  เอวํ วุตฺเต สา ภนฺเต เชฏฺฐา ปชาปติ
มํ  เอตทโวจ  อิตฺถนฺนามสฺส  มํ  อยฺยปุตฺต  ปุริสสฺส  เทหีติ  อถโข  อหํ
ภนฺเต   ตํ  ปุริสํ  ปกฺโกสาเปตฺวา  วาเมน  หตฺเถน  ปชาปตึ  คเหตฺวา
ทกฺขิเณน  หตฺเถน  ภิงฺคารํ  คเหตฺวา  ตสฺส  ปุริสสฺส  โอโณเชสึ โกมารึ
โข   ปนาหํ  ภนฺเต  ทานํ  ปริจฺจชนฺโต  นาภิชานามิ  จิตฺตสฺส  อญฺญถตฺตํ
อยํ  โข  เม  ภนฺเต  ตติโย  อจฺฉริโย อพฺภุตธมฺโม สํวิชฺชติ ฯ  สํวิชฺชนฺติ
โข  ปน  เม  ภนฺเต  กุเล  โภคา  เต  จ โข อปฺปฏิวิภตฺตา สีลวนฺเตหิ
กลฺยาณธมฺเมหิ   อยํ   โข  เม  ภนฺเต  จตุตฺโถ  อจฺฉริโย  อพฺภุตธมฺโม
สํวิชฺชติ ฯ
     {๑๑๒.๔}   ยํ  โข  ปนาหํ  ภนฺเต  ภิกฺขุํ  ปยิรุปาสามิ สกฺกจฺจํเยว
ปยิรุปาสามิ  โน  อสกฺกจฺจํ  โส  เจ  เม  อายสฺมา  ธมฺมํ  เทเสสิ ๑-
สกฺกจฺจํเยว  สุณามิ  โน  อสกฺกจฺจํ โน เจ เม อายสฺมา ธมฺมํ เทเสสิ ๑-
อหมสฺส  ธมฺมํ  เทเสมิ  อยํ  โข เม ภนฺเต ปญฺจโม อจฺฉริโย อพฺภุตธมฺโม
สํวิชฺชติ ฯ
     {๑๑๒.๕}   อนจฺฉริยํ  โข  ปน  เม ภนฺเต สงฺเฆ นิมนฺติเต เทวตา
อุปสงฺกมิตฺวา  อาโรเจนฺติ  อโสโก  คหปติ ภิกฺขุ อุภโตภาควิมุตฺโต อโสโก
ปญฺญาวิมุตฺโต  อโสโก  กายสกฺขิ อโสโก ทิฏฺฐิปฺปตฺโต อโสโก สทฺธาวิมุตฺโต
อโสโก  ธมฺมานุสารี  อโสโก  สทฺธานุสารี  อโสโก  สีลวา กลฺยาณธมฺโม
อโสโก   ทุสฺสีโล   ปาปธมฺโมติ   สงฺฆํ  โข  ปนาหํ  ภนฺเต  ปริวิสนฺโต
นาภิชานามิ  เอวํ  จิตฺตํ  อุปฺปาเทนฺโต  อิมสฺส  วา โถกํ เทมิ อิมสฺส วา
พหุกนฺติ  อถขฺวาหํ  ภนฺเต  สมจิตฺโตว  เทมิ  อยํ  โข  เม ภนฺเต ฉฏฺโฐ
อจฺฉริโย อพฺภุตธมฺโม สํวิชฺชติ ฯ
     {๑๑๒.๖}   อนจฺฉริยํ  โข  ปน  มํ  ภนฺเต  เทวตา  อุปสงฺกมิตฺวา
อาโรเจนฺติ   สฺวากฺขาโต   คหปติ  ภควตา  ธมฺโมติ  เอวํ  วุตฺเต  อหํ
ภนฺเต  ตา  เทวตา  เอวํ  วทามิ วเทยฺยาถ วา เอวํ โข ตุเมฺห เทวเต
โน  วา วเทยฺยาถ อถโข สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโมติ น โข ปนาหํ ภนฺเต
อภิชานามิ  ตโตนิทานํ  จิตฺตสฺส  อุณฺณนฺติ  มํ  วา เทวตา อุปสงฺกมนฺติ อหํ
@เชิงอรรถ:  ม. เทเสติ ฯ
วา  เทวตาหิ  สทฺธึ  สลฺลปามิ  อยํ  โข  เม  ภนฺเต  สตฺตโม อจฺฉริโย
อพฺภุตธมฺโม สํวิชฺชติ ฯ
     {๑๑๒.๗}   สเจ  โข  ปนาหํ  ภนฺเต  ภควตา  ๑-  ปฐมตรํ กาลํ
กเรยฺยํ  อนจฺฉริยํ  โข  ปเนตํ  ยมฺมํ  ภควา  เอวํ  พฺยากเรยฺย นตฺถิ ตํ
สํโยชนํ  เยน  สํโยชเนน  สํยุตฺโต  อุคฺโค  คหปติ  หตฺถิคามโก  ปุน อิมํ
โลกํ  อาคจฺเฉยฺยาติ  อยํ  โข  เม  ภนฺเต อฏฺฐโม อจฺฉริโย อพฺภุตธมฺโม
สํวิชฺชติ ฯ
     {๑๑๒.๘}   อิเม  โข  ภนฺเต  อฏฺฐ อจฺฉริยา อพฺภุตธมฺมา สํวิชฺชนฺติ
น  จ  โข  อหํ  ชานามิ  กตเมหิ  จาหํ  อฏฺฐหิ อจฺฉริเยหิ อพฺภุตธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ภควตา พฺยากโตติ ฯ
     {๑๑๒.๙}   อถโข   โส  ภิกฺขุ  อุคฺคสฺส  คหปติโน  หตฺถิคามกสฺส
นิเวสเน  ปิณฺฑปาตํ  คเหตฺวา  อุฏฺฐายาสนา  ปกฺกามิ  อถโข  โส  ภิกฺขุ
ปจฺฉาภตฺตํ   ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  โส
ภิกฺขุ    ยาวตโก   อโหสิ   อุคฺเคน   คหปตินา   หตฺถิคามเกน   สทฺธึ
กถาสลฺลาโป  ตํ  สพฺพํ  ภควโต  อาโรเจสิ  ฯ  สาธุ สาธุ ภิกฺขุ ยถา ตํ
อุคฺโค    คหปติ    หตฺถิคามโก    สมฺมา   พฺยากรมาโน   พฺยากเรยฺย
อิเมเหว   โข   ภิกฺขุ   อฏฺฐหิ   อจฺฉริเยหิ  อพฺภุตธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต
อุคฺโค  คหปติ  หตฺถิคามโก  มยา  พฺยากโต  อิเมหิ  จ  ปน ภิกฺขุ อฏฺฐหิ
อจฺฉริเยหิ    อพฺภุตธมฺเมหิ    สมนฺนาคตํ    อุคฺคํ   คหปตึ   หตฺถิคามกํ
ธาเรถาติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ภควโต ฯ
     [๑๑๓]   ๒๓  เอกํ สมยํ ภควา อาฬวิยํ วิหรติ อคฺคาฬเว เจติเย ฯ
ตตฺร   โข   ภควา   ภิกฺขู   อามนฺเตสิ   สตฺตหิ   ภิกฺขเว  อจฺฉริเยหิ
อพฺภุตธมฺเมหิ   สมนฺนาคตํ   หตฺถํ   อาฬวกํ   ธาเรถ   กตเมหิ  สตฺตหิ
สทฺโธ   ภิกฺขเว  หตฺถโก  อาฬวโก  สีลวา  ภิกฺขเว  หตฺถโก  อาฬวโก
หิริมา  ภิกฺขเว  หตฺถโก  อาฬวโก  โอตฺตปฺปี  ภิกฺขเว  หตฺถโก อาฬวโก
พหุสฺสุโต  ภิกฺขเว  หตฺถโก  อาฬวโก  จาควา  ภิกฺขเว หตฺถโก อาฬวโก
ปญฺญวา   ภิกฺขเว   หตฺถโก   อาฬวโก   อิเมหิ   โข  ภิกฺขเว  สตฺตหิ
อจฺฉริเยหิ   อพฺภุตธมฺเมหิ   สมนฺนาคตํ   หตฺถกํ  อาฬวกํ  ธาเรถาติ  ฯ
อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวาน สุคโต อุฏฺฐายาสนา วิหารํ ปาวิสิ ฯ
     {๑๑๓.๑}   อถโข   อญฺญตโร   ภิกฺขุ   ปุพฺพณฺหสมยํ  นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย   เยน   หตฺถกสฺส   อาฬวกสฺส   นิเวสนํ   เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ปญฺญตฺเต   อาสเน  นิสีทิ  ฯ  อถโข  หตฺถโก  อาฬวโก
เยน   โส   ภิกฺขุ   เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา  ตํ  ภิกฺขุํ  อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺนํ  โข  หตฺถกํ  อาฬวกํ  โส  ภิกฺขุ
เอตทโวจ
     {๑๑๓.๒}   สตฺตหิ   โข  ตฺวํ  อาวุโส  อจฺฉริเยหิ  อพฺภุตธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต   ภควตา   พฺยากโต   กตเมหิ   สตฺตหิ   สทฺโธ   ภิกฺขเว
หตฺถโก    อาฬวโก   สีลวา   หิริมา   โอตฺตปฺปี   พหุสฺสุโต   จาควา
ปญฺญวา   ภิกฺขเว   หตฺถโก   อาฬวโกติ   อิเมหิ   โข   ตฺวํ  อาวุโส
สตฺตหิ   อจฺฉริเยหิ   อพฺภุตธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภควตา  พฺยากโตติ  ฯ
กจฺจิตฺถ   ภนฺเต   น  โกจิ  คิหี  อโหสิ  โอทาตวสโนติ  ฯ  น  เหตฺถ
อาวุโส   โกจิ  คิหี  อโหสิ  โอทาตวสโนติ  ฯ  สาธุ  ภนฺเต   ยเทตฺถ
น โกจิ คิหี อโหสิ โอทาตวสโนติ ฯ
     {๑๑๓.๓}   อถโข   โส   ภิกฺขุ  หตฺถกสฺส  อาฬวกสฺส  นิเวสเน
ปิณฺฑปาตํ  คเหตฺวา  อุฏฺฐายาสนา  ปกฺกามิ  อถโข  โส  ภิกฺขุ ปจฺฉาภตฺตํ
ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต     เยน     ภควา    เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  โส
ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ
     {๑๑๓.๔}   อิธาหํ     ภนฺเต     ปุพฺพณฺหสมยํ    นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย   เยน   หตฺถกสฺส   อาฬวกสฺส   นิเวสนํ   เตนุปสงฺกมึ
อุปสงฺกมิตฺวา    ปญฺญตฺเต   อาสเน   นิสีทึ   อถโข   ภนฺเต   หตฺถโก
อาฬวโก    เยนาหํ    เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   มํ   อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทิ   เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ  โข  อหํ  ภนฺเต  หตฺถกํ  อาฬวกํ
เอตทโวจํ    สตฺตหิ   โข   ตฺวํ   อาวุโส   อจฺฉริเยหิ   อพฺภุตธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต   ภควตา   พฺยากโต   กตเมหิ   สตฺตหิ   สทฺโธ   ภิกฺขเว
หตฺถโก    อาฬวโก   สีลวา   หิริมา   โอตฺตปฺปี   พหุสฺสุโต   จาควา
ปญฺญวา   ภิกฺขเว   หตฺถโก   อาฬวโกติ   อิเมหิ   โข   ตฺวํ  อาวุโส
สตฺตหิ   อจฺฉริเยหิ   อพฺภุตธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ภควตา   พฺยากโตติ
เอวํ   วุตฺเต   ภนฺเต   หตฺถโก   อาฬวโก   มํ   เอตทโวจ  กจฺจิตฺถ
ภนฺเต   น   โกจิ  คิหี  อโหสิ  โอทาตวสโนติ  ฯ  น  เหตฺถ  อาวุโส
โกจิ   คิหี  อโหสิ  โอทาตวสโนติ  ฯ  สาธุ  ภนฺเต  ยเทตฺถ  น  โกจิ
คิหี  อโหสิ  โอทาตวสโนติ  ฯ  สาธุ  สาธุ  ภิกฺขุ  อปฺปิจฺโฉ  โส [๑]-
@เชิงอรรถ:  ม. ภิกฺขุ ฯ
กุลปุตฺโต  สนฺเตเยว  อตฺตนิ  กุสเล  ธมฺเม  น  อิจฺฉติ ปเรหิ ญายมาเน
เตนหิ   ตฺวํ   ภิกฺขุ   อิมินา  ๑-  อจฺฉริเยน  อพฺภุตธมฺเมน  สมนฺนาคตํ
หตฺถกํ อาฬวกํ ธาเรหิ ยทิทํ ฯเปฯ อปฺปิจฺฉตายาติ ฯ
     [๑๑๔]   ๒๔  เอกํ สมยํ ภควา อาฬวิยํ วิหรติ อคฺคาฬเว เจติเย ฯ
อถโข   หตฺถโก   อาฬวโก   ปญฺจมตฺเตหิ  อุปาสกสเตหิ  ปริวุโต  เยน
ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ
นิสีทิ   ฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ  โข  หตฺถกํ  อาฬวกํ  ภควา  เอตทโวจ
มหตี   โข   ตฺยายํ   หตฺถก  ปริสา  กถํ  ปน  ตฺวํ  หตฺถก  อิมํ  มหตึ
ปริสํ   สงฺคณฺหาสีติ   ฯ   ยานีมานิ  ภนฺเต  ภควตา  เทสิตานิ  จตฺตาริ
สงฺคหวตฺถูนิ   เตหาหํ   ๒-   อิมํ  มหตึ  ปริสํ  สงฺคณฺหามิ  อหํ  ภนฺเต
ยํ   ชานามิ   อยํ   ทาเนน   สงฺคเหตพฺโพติ   ตํ  ทาเนน  สงฺคณฺหามิ
ยํ  ชานามิ  อยํ  เปยฺยวาเจน  ๓-  สงฺคเหตพฺโพติ  ตํ เปยฺยวาเจน ๓-
สงฺคณฺหามิ     ยํ     ชานามิ    อยํ    อตฺถจริยาย    สงฺคเหตพฺโพติ
ตํ    อตฺถจริยาย    สงฺคณฺหามิ    ยํ    ชานามิ   อยํ   สมานตฺตตาย
สงฺคเหตพฺโพติ    ตํ    สมานตฺตตาย    สงฺคณฺหามิ    สํวิชฺชนฺเต   โข
ปน   เม   ภนฺเต   กุเล   โภคา  ทฬิทฺทสฺส  โข  โน  ตถา  โสตพฺพํ
มญฺญนฺตีติ ฯ
     {๑๑๔.๑}   สาธุ  สาธุ  หตฺถก  โยนิ  โข  ตฺยายํ  หตฺถก  มหตึ
ปริสํ   สงฺคเหตุํ  เยปิ  ๔-  หิ  เกจิ  หตฺถก  อตีตมทฺธานํ  มหตึ  ปริสํ
สงฺคเหสุํ   สพฺเพ   เต   อิเมเหว   จตูหิ   สงฺคหวตฺถูหิ   มหตึ  ปริสํ
สงฺคเหสุํ    เยปิ   หิ   เกจิ   หตฺถก   อนาคตมทฺธานํ   มหตึ   ปริสํ
@เชิงอรรถ:  ม. อิมินาปิ อฏฺฐเมน ฯ   สี. เตนาหํ ฯ   ม. เปยฺยวชฺเชน ฯ   ม. เย ฯ
สงฺคณฺหิสฺสนฺติ   สพฺเพ   เต   อิเมเหว  จตูหิ  สงฺคหวตฺถูหิ  มหตึ  ปริสํ
สงฺคณฺหิสฺสนฺติ    เยปิ    หิ    เกจิ   หตฺถก   เอตรหิ   มหตึ   ปริสํ
สงฺคณฺหนฺติ   สพฺเพ   เต   อิเมเหว   จตูหิ   สงฺคหวตฺถูหิ  มหตึ  ปริสํ
สงฺคณฺหนฺตีติ   ฯ   อถโข   หตฺถโก  อาฬวโก  ภควตา  ธมฺมิยา  กถาย
สนฺทสฺสิโต     สมาทปิโต    สมุตฺเตชิโต    สมฺปหํสิโต    อุฏฺฐายาสนา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ
     {๑๑๔.๒}   อถโข  ภควา  อจิรปกฺกนฺเต  หตฺถเก  อาฬวเก  ภิกฺขู
อามนฺเตสิ    อฏฺฐหิ   ภิกฺขเว   อจฺฉริเยหิ   อพฺภุตธมฺเมหิ   สมนฺนาคตํ
หตฺถกํ  อาฬวกํ  ธาเรถ  กตเมหิ  อฏฺฐหิ สทฺโธ ภิกฺขเว หตฺถโก อาฬวโก
สีลวา   หิริมา  โอตฺตปฺปี  พหุสฺสุโต  จาควา  ปญฺญวา  ภิกฺขเว  หตฺถโก
อาฬวโก  อปฺปิจฺโฉ  ภิกฺขเว  หตฺถโก  อาฬวโก อิเมหิ โข ภิกฺขเว อฏฺฐหิ
อจฺฉริเยหิ อพฺภุตธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ หตฺถกํ อาฬวกํ ธาเรถาติ ฯ
     [๑๑๕]   ๒๕   เอกํ  สมยํ  ภควา  สกฺเกสุ  วิหรติ  กปิลวตฺถุสฺมึ
นิโคฺรธาราเม  ฯ  อถโข  มหานาโม  สกฺโก  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา    ภควนฺตํ    อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   เอกมนฺตํ
นิสินฺโน   โข   มหานาโม   สกฺโก  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  กิตฺตาวตา  นุ
โข   ภนฺเต   อุปาสโก   โหตีติ  ฯ  ยโต  โข  มหานาม  พุทฺธํ  สรณํ
คโต   โหติ   ธมฺมํ   สรณํ   คโต   โหติ   สงฺฆํ   สรณํ  คโต  โหติ
เอตฺตาวตา โข มหานาม อุปาสโก โหตีติ ฯ
     {๑๑๕.๑}   กิตฺตาวตา ปน ภนฺเต อุปาสโก สีลวา โหตีติ ฯ ยโต โข
มหานาม    อุปาสโก   ปาณาติปาตา   ปฏิวิรโต   โหติ   อทินฺนาทานา
ปฏิวิรโต  โหติ  กาเมสุ  มิจฺฉาจารา  ปฏิวิรโต โหติ มุสาวาทา ปฏิวิรโต
โหติ   สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา   ปฏิวิรโต   โหติ   เอตฺตาวตา  โข
มหานาม อุปาสโก สีลวา โหตีติ ฯ
     {๑๑๕.๒}   กิตฺตาวตา  ปน  ภนฺเต  อุปาสโก  อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน
โหติ  โน  ปรหิตายาติ  ฯ  ยโต  โข  มหานาม  อุปาสโก  อตฺตนา  จ
สทฺธาสมฺปนฺโน  โหติ  โน  ปรํ  สทฺธาสมฺปทาย  สมาทเปติ อตฺตนา จ ๑-
สีลสมฺปนฺโน   โหติ   โน   ปรํ   สีลสมฺปทาย   สมาทเปติ  อตฺตนา  จ
จาคสมฺปนฺโน   โหติ   โน   ปรํ  จาคสมฺปทาย  สมาทเปติ  อตฺตนา  จ
ภิกฺขูนํ  ทสฺสนกาโม  โหติ  โน  ปรํ  ภิกฺขูนํ  ทสฺสเน  สมาทเปติ อตฺตนา
จ   สทฺธมฺมํ   โสตุกาโม   โหติ   โน  ปรํ  สทฺธมฺมสฺสวเน  สมาทเปติ
อตฺตนา  จ  สุตานํ  ธมฺมานํ  ธารกชาติโก  โหติ  โน  ปรํ ธมฺมธารณาย
สมาทเปติ   อตฺตนา   จ  สุตานํ  ธมฺมานํ  อตฺถูปปริกฺขี  ๒-  โหติ  โน
ปรํ   อตฺถูปปริกฺขาย   สมาทเปติ  อตฺตนา  จ  อตฺถมญฺญาย  ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน     โหติ     โน     ปรํ    ธมฺมานุธมฺมปฏิปตฺติยา
สมาทเปติ    เอตฺตาวตา    โข    มหานาม    อุปาสโก   อตฺตหิตาย
ปฏิปนฺโน โหติ โน ปรหิตายาติ ฯ
     {๑๑๕.๓}   กิตฺตาวตา  ปน  ภนฺเต อุปาสโก อตฺตหิตาย จ ปฏิปนฺโน
โหติ   ปรหิตาย  จาติ  ฯ  ยโต  โข  มหานาม  อุปาสโก  อตฺตนา  จ
สทฺธาสมฺปนฺโน   โหติ   ปรญฺจ   สทฺธาสมฺปทาย  สมาทเปติ  อตฺตนา  จ
@เชิงอรรถ:  ม. อตฺตนาว ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. อตฺถูปปริกฺขิตา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
สีลสมฺปนฺโน    โหติ   ปรญฺจ   สีลสมฺปทาย   สมาทเปติ   อตฺตนา   จ
จาคสมฺปนฺโน   โหติ   ปรญฺจ   จาคสมฺปทาย   สมาทเปติ   อตฺตนา  จ
ภิกฺขูนํ    ทสฺสนกาโม    โหติ   ปรญฺจ   ภิกฺขูนํ   ทสฺสเน   สมาทเปติ
อตฺตนา  จ  สทฺธมฺมํ  โสตุกาโม  โหติ  ปรญฺจ  สทฺธมฺมสฺสวเน สมาทเปติ
อตฺตนา   จ  สุตานํ  ธมฺมานํ  ธารกชาติโก  โหติ  ปรญฺจ  ธมฺมธารณาย
สมาทเปติ   อตฺตนา   จ   สุตานํ   ธมฺมานํ  อตฺถูปปริกฺขี  โหติ  ปรญฺจ
อตฺถูปปริกฺขาย    สมาทเปติ   อตฺตนา   จ   อตฺถมญฺญาย   ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน   โหติ   ปรญฺจ   ธมฺมานุธมฺมปฏิปตฺติยา   สมาทเปติ
เอตฺตาวตา   โข   มหานาม  อุปาสโก  อตฺตหิตาย  จ  ปฏิปนฺโน  โหติ
ปรหิตาย จาติ ฯ
     [๑๑๖]   ๒๖  เอกํ  สมยํ  ภควา  ราชคเห  วิหรติ ชีวกมฺพวเน ฯ
อถโข   ชีวโก   โกมารภจฺโจ  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ    อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข
ชีวโก   โกมารภจฺโจ   ภควนฺตํ  เอตทโวจ  กิตฺตาวตา  นุ  โข  ภนฺเต
อุปาสโก   โหตีติ  ฯ  ยโต  โข  ชีวก  พุทฺธํ  สรณํ  คโต  โหติ  ธมฺมํ
สรณํ   คโต   โหติ   สงฺฆํ  สรณํ  คโต  โหติ  เอตฺตาวตา  โข  ชีวก
อุปาสโก โหตีติ ฯ
     {๑๑๖.๑}   กิตฺตาวตา  ปน  ภนฺเต  อุปาสโก  สีลวา  โหตีติ  ฯ
ยโต   โข   ชีวก   อุปาสโก   ปาณาติปาตา   ปฏิวิรโต  โหติ  ฯเปฯ
สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา   ปฏิวิรโต   โหติ   เอตฺตาวตา   โข  ชีวก
อุปาสโก สีลวา โหตีติ ฯ
     {๑๑๖.๒}   กิตฺตาวตา  ปน  ภนฺเต  อุปาสโก  อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน
โหติ   โน   ปรหิตายาติ   ฯ  ยโต  โข  ชีวก  อุปาสโก  อตฺตนา  จ
สทฺธาสมฺปนฺโน   โหติ   โน   ปรํ   สทฺธาสมฺปทาย   สมาทเปติ  ฯเปฯ
อตฺตนา     จ     อตฺถมญฺญาย     ธมฺมมญฺญาย    ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน
โหติ   โน   ปรํ   ธมฺมานุธมฺมปฏิปตฺติยา   สมาทเปติ  เอตฺตาวตา  โข
ชีวก อุปาสโก อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ โน ปรหิตายาติ ฯ
     {๑๑๖.๓}   กิตฺตาวตา  ปน  ภนฺเต อุปาสโก อตฺตหิตาย จ ปฏิปนฺโน
โหติ  ปรหิตาย  จาติ ฯ ยโต โข ชีวก อุปาสโก อตฺตนา จ สทฺธาสมฺปนฺโน
โหติ   ปรญฺจ   สทฺธาสมฺปทาย   สมาทเปติ   อตฺตนา   จ  สีลสมฺปนฺโน
โหติ   ปรญฺจ   สีลสมฺปทาย   สมาทเปติ   อตฺตนา   จ   จาคสมฺปนฺโน
โหติ  ปรญฺจ  จาคสมฺปทาย  สมาทเปติ  อตฺตนา  จ  ภิกฺขูนํ  ทสฺสนกาโม
โหติ   ปรญฺจ   ภิกฺขูนํ   ทสฺสเน   สมาทเปติ   อตฺตนา   จ   สทฺธมฺมํ
โสตุกาโม   โหติ   ปรญฺจ   สทฺธมฺมสฺสวเน   สมาทเปติ   อตฺตนา   จ
สุตานํ   ธมฺมานํ   ธารกชาติโก  โหติ  ปรญฺจ  ธมฺมธารณาย  สมาทเปติ
อตฺตนา   จ  สุตานํ  ธมฺมานํ  อตฺถูปปริกฺขี  โหติ  ปรญฺจ  อตฺถูปปริกฺขาย
สมาทเปติ    อตฺตนา    จ   อตฺถมญฺญาย   ธมฺมมญฺญาย   ธมฺมานุธมฺม-
ปฏิปนฺโน     โหติ     ปรญฺจ     ธมฺมานุธมฺมปฏิปตฺติยา    สมาทเปติ
เอตฺตาวตา   โข   ชีวก   อุปาสโก   อตฺตหิตาย   จ  ปฏิปนฺโน  โหติ
ปรหิตาย จาติ ฯ
     [๑๑๗]   ๒๗   อฏฺฐิมานิ   ภิกฺขเว   พลานิ   ฯ  กตมานิ  อฏฺฐ
โรณฺณพลา  ๑-  ภิกฺขเว  ทารกา  โกธพลา  มาตุคามา อาวุธพลา โจรา
อิสฺสริยพลา    ราชาโน   อุชฺฌตฺติพลา   พาลา   นิชฺฌตฺติพลา   ปณฺฑิตา
ปฏิสงฺขานพลา   พหุสฺสุตา   ขนฺติพลา   สมณพฺราหฺมณา   ฯ  อิมานิ  โข
ภิกฺขเว อฏฺฐ พลานีติ ฯ
     [๑๑๘]   ๒๘  อถโข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา  ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ
โข   อายสฺมนฺตํ   สารีปุตฺตํ  ภควา  เอตทโวจ  กติ  นุ  โข  สารีปุตฺต
ขีณาสวสฺส   ภิกฺขุโน   พลานิ   เยหิ   พเลหิ   สมนฺนาคโต   ขีณาสโว
ภิกฺขุ  อาสวานํ  ขยํ  ปฏิชานาติ  ขีณา  เม  อาสวาติ  ฯ  อฏฺฐ  ภนฺเต
ขีณาสวสฺส   ภิกฺขุโน  พลานิ  เยหิ  พเลหิ  สมนฺนาคโต  ขีณาสโว  ภิกฺขุ
อาสวานํ   ขยํ   ปฏิชานาติ   ขีณา   เม   อาสวาติ   กตมานิ   อฏฺฐ
อิธ   ภนฺเต   ขีณาสวสฺส  ภิกฺขุโน  อนิจฺจโต  สพฺเพ  สงฺขารา  ยถาภูตํ
สมฺมปฺปญฺญาย   สุทิฏฺฐา   โหนฺติ   ยมฺปิ   ภนฺเต   ขีณาสวสฺส   ภิกฺขุโน
อนิจฺจโต   สพฺเพ   สงฺขารา   ยถาภูตํ   สมฺมปฺปญฺญาย  สุทิฏฺฐา  โหนฺติ
อิทมฺปิ   ภนฺเต   ขีณาสวสฺส   ภิกฺขุโน   พลํ   โหติ   ยํ  พลํ  อาคมฺม
ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ ขีณา เม อาสวาติ ฯ
     {๑๑๘.๑}   ปุน จปรํ ภนฺเต ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน องฺคารกาสูปมา กามา
ยถาภูตํ  สมฺมปฺปญฺญาย  สุทิฏฺฐา  โหนฺติ  ยมฺปิ  ภนฺเต  ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน
@เชิงอรรถ:  ม. รุณฺณพลา ฯ
องฺคารกาสูปมา   กามา  ยถาภูตํ  สมฺมปฺปญฺญาย  สุทิฏฺฐา  โหนฺติ  อิทมฺปิ
ภนฺเต  ขีณาสวสฺส  ภิกฺขุโน  พลํ  โหติ  ยํ  พลํ  อาคมฺม  ขีณาสโว ภิกฺขุ
อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ ขีณา เม อาสวาติ ฯ
     {๑๑๘.๒}   ปุน  จปรํ  ภนฺเต  ขีณาสวสฺส  ภิกฺขุโน วิเวกนินฺนํ จิตฺตํ
โหติ   วิเวกโปณํ   วิเวกปพฺภารํ   วิเวกฏฺฐํ   เนกฺขมฺมาภิรตํ  พฺยนฺตีภูตํ
สพฺพโส   อาสวฏฺฐานิเยหิ   ธมฺเมหิ   ยมฺปิ  ภนฺเต  ขีณาสวสฺส  ภิกฺขุโน
วิเวกนินฺนํ  จิตฺตํ  โหติ  วิเวกโปณํ  วิเวกปพฺภารํ วิเวกฏฺฐํ เนกฺขมฺมาภิรตํ
พฺยนฺตีภูตํ   สพฺพโส  อาสวฏฺฐานิเยหิ  ธมฺเมหิ  อิทมฺปิ  ภนฺเต  ขีณาสวสฺส
ภิกฺขุโน   พลํ   โหติ  ยํ  พลํ  อาคมฺม  ขีณาสโว  ภิกฺขุ  อาสวานํ  ขยํ
ปฏิชานาติ ขีณา เม อาสวาติ ฯ
     {๑๑๘.๓}   ปุน จปรํ ภนฺเต ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน จตฺตาโร สติปฏฺฐานา
ภาวิตา   โหนฺติ  สุภาวิตา  ยมฺปิ  ภนฺเต  ขีณาสวสฺส  ภิกฺขุโน  จตฺตาโร
สติปฏฺฐานา  ภาวิตา  โหนฺติ  สุภาวิตา  อิทมฺปิ  ภนฺเต ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน
พลํ  โหติ  ยํ  พลํ  อาคมฺม  ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ ขีณา
เม อาสวาติ ฯ
     {๑๑๘.๔}   ปุน  จปรํ ภนฺเต ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน จตฺตาโร อิทฺธิปาทา
ภาวิตา   โหนฺติ   สุภาวิตา   ฯเปฯ   ปญฺจินฺทฺริยานิ   ภาวิตานิ  โหนฺติ
สุภาวิตานิ  สตฺต  โพชฺฌงฺคา  ภาวิตา  โหนฺติ  สุภาวิตา อริโย อฏฺฐงฺคิโก
มคฺโค   ภาวิโต   โหติ   สุภาวิโต   ยมฺปิ  ภนฺเต  ขีณาสวสฺส  ภิกฺขุโน
อริโย   อฏฺฐงฺคิโก   มคฺโค   ภาวิโต   โหติ  สุภาวิโต  อิทมฺปิ  ภนฺเต
ขีณาสวสฺส   ภิกฺขุโน   พลํ   โหติ   ยํ   พลํ  อาคมฺม  ขีณาสโว  ภิกฺขุ
อาสวานํ  ขยํ  ปฏิชานาติ  ขีณา  เม  อาสวาติ  ฯ  อิมานิ  โข  ภนฺเต
อฏฺฐ   ขีณาสวสฺส  ภิกฺขุโน  พลานิ  เยหิ  พเลหิ  สมนฺนาคโต  ขีณาสโว
ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ ขีณา เม อาสวาติ ฯ
     [๑๑๙]   ๒๙  ขณกิจฺโจ  โลโก  ขณกิจฺโจ โลโกติ ภิกฺขเว อสฺสุตวา
ปุถุชฺชโน  ภาสติ  โน  จ  โข  โส  ชานาติ  ขณํ วา อกฺขณํ วา อฏฺฐิเม
ภิกฺขเว    อกฺขณา   อสมยา   พฺรหฺมจริยวาสาย   กตเม   อฏฺฐ   อิธ
ภิกฺขเว   ตถาคโต   จ   โลเก  อุปฺปนฺโน  โหติ  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ
วิชฺชา    จรณสมฺปนฺโน    สุคโต   โลกวิทู   อนุตฺตโร   ปุริสทมฺมสารถิ
สตฺถา  เทวมนุสฺสานํ  พุทฺโธ  ภควา  ธมฺโม  จ  เทสิยติ  อุปสมิโก  ๑-
ปรินิพฺพานิโก     สมฺโพธคามี     สุคตปฺปเวทิโต     อยญฺจ    ปุคฺคโล
นิรยํ    อุปปนฺโน   โหติ   อยํ   ภิกฺขเว   ปฐโม   อกฺขโณ   อสมโย
พฺรหฺมจริยวาสาย ฯ
     {๑๑๙.๑}   ปุน   จปรํ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  จ  โลเก  อุปฺปนฺโน
โหติ   ฯเปฯ  สตฺถา  เทวมนุสฺสานํ  พุทฺโธ  ภควา  ธมฺโม  จ  เทสิยติ
อุปสมิโก   ปรินิพฺพานิโก   สมฺโพธคามี   สุคตปฺปเวทิโต  อยญฺจ  ปุคฺคโล
ติรจฺฉานโยนึ   อุปปนฺโน   โหติ   ฯเปฯ   อยญฺจ   ปุคฺคโล   ปิตฺติวิสยํ
อุปปนฺโน    โหติ    ฯเปฯ    อยญฺจ    ปุคฺคโล    อญฺญตรํ   ทีฆายุกํ
เทวนิกายํ   อุปปนฺโน   โหติ   ฯเปฯ   อยญฺจ   ปุคฺคโล   ปจฺจนฺติเมสุ
ชนปเทสุ  ปจฺจาชาโต  โหติ  โส  จ  โหติ  อวิญฺญาตาเรสุ  มิลกฺขูสุ ๒-
ยตฺถ   นตฺถิ   คติ   ภิกฺขูนํ   ภิกฺขุนีนํ   อุปาสกานํ   อุปาสิกานํ  ฯเปฯ
อยญฺจ   ปุคฺคโล  มชฺฌิเมสุ  ชนปเทสุ  ปจฺจาชาโต  โหติ  โส  จ  โหติ
@เชิงอรรถ:  ม. โอปสมิโก ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. มิลกฺเขสุ ฯ
มิจฺฉาทิฏฺฐิโก   วิปรีตทสฺสโน  นตฺถิ  ทินฺนํ  นตฺถิ  ยิฏฺฐํ  นตฺถิ  หุตํ  นตฺถิ
สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโก  นตฺถิ  อยํ  โลโก  นตฺถิ  ปโร
โลโก   นตฺถิ   มาตา   นตฺถิ   ปิตา  นตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา  นตฺถิ
โลเก   สมณพฺราหฺมณา   สมฺมคฺคตา   สมฺมาปฏิปนฺนา  เย  อิมญฺจ  โลกํ
ปรญฺจ   โลกํ   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา  ปเวเทนฺตีติ  ฯเปฯ  อยญฺจ
ปุคฺคโล  มชฺฌิเมสุ  ชนปเทสุ  ปจฺจาชาโต  โหติ  โส  จ  โหติ ทุปฺปญฺโญ
ชโฬ    เอฬมูโค    น    ปฏิพโล    สุภาสิตทุพฺภาสิตสฺส   อตฺถมญฺญาตุํ
อยํ ภิกฺขเว สตฺตโม อกฺขโณ อสมโย พฺรหฺมจริยวาสาย ฯ
     {๑๑๙.๒}   ปุน จปรํ ภิกฺขเว ตถาคโต จ โลเก อนุปฺปนฺโน โหติ อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ  ฯเปฯ  สตฺถา  เทวมนุสฺสานํ  พุทฺโธ  ภควา  ธมฺโม จ น
เทสิยติ   อุปสมิโก   ปรินิพฺพานิโก   สมฺโพธคามี  สุคตปฺปเวทิโต  อยญฺจ
ปุคฺคโล  มชฺฌิเมสุ  ชนปเทสุ  ปจฺจาชาโต โหติ โส จ โหติ ปญฺญวา อชโฬ
อเนฬมูโค   ปฏิพโล   สุภาสิตทุพฺภาสิตสฺส   อตฺถมญฺญาตุํ   อยํ   ภิกฺขเว
อฏฺฐโม  อกฺขโณ  อสมโย  พฺรหฺมจริยวาสาย  ฯ  อิเม  โข ภิกฺขเว อฏฺฐ
อกฺขณา อสมยา พฺรหฺมจริยวาสาย ฯ
     เอโก  ๑-  จ  โข  ภิกฺขเว  ขโณ  จ สมโย จ พฺรหฺมจริยวาสาย
กตโม   เอโก   อิธ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  โลเก  อุปฺปนฺโน  โหติ  อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ     วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน    สุคโต    โลกวิทู    อนุตฺตโร
ปุริสทมฺมสารถิ  สตฺถา  เทวมนุสฺสานํ  พุทฺโธ  ภควา  ธมฺโม  จ  เทสิยติ
อุปสมิโก   ปรินิพฺพานิโก   สมฺโพธคามี   สุคตปฺปเวทิโต  อยญฺจ  ปุคฺคโล
@เชิงอรรถ:  เอโกว ฯ
มชฺฌิเมสุ   ชนปเทสุ  ปจฺจาชาโต  โหติ  โส  จ  โหติ  ปญฺญวา  อชโฬ
อเนฬมูโค   ปฏิพโล   สุภาสิตทุพฺภาสิตสฺส   อตฺถมญฺญาตุํ   อยํ   ภิกฺขเว
เอโก ๑- ขโณ จ สมโย จ พฺรหฺมจริยวาสายาติ ฯ
         มนุสฺสโลกํ ๒- ลทฺธาน    สทฺธมฺเม สุปฺปเวทิเต
         เย ขณํ นาธิคจฺฉนฺติ          อตินาเมนฺติ เต ขณํ
         พหูหิ อกฺขณา วุตฺตา        ปุคฺคลสฺสนฺตรายิกา ๓-
         กทาจิ กรหจิ โลเก           อุปฺปชฺชนฺติ ตถาคตา
         ตยิทํ สมฺมุขีภูตํ                ยํ โลกสฺมึ สุทุลฺลภํ
         มนุสฺสปฏิลาโภ จ            สทฺธมฺมสฺส จ เทสนา
         อลํ วายมิตุํ ตตฺถ              อตฺถกาเมน ๔- ชนฺตุนา
         กถํ วิชญฺญา สทฺธมฺมํ       ขโณ โว ๕- มา อุปชฺฌคา
         ขณาตีตา หิ โสจนฺติ        นิรยมฺหิ สมปฺปิตา
         อิธ เจ น วิราเธติ              สทฺธมฺมสฺส นิยามตํ
         วาณิโชว อตีตตฺโถ          จิรตฺตนุตปิสฺสติ
         อวิชฺชานิวุโต โปโส         สทฺธมฺมํ อปราธิโก
         ชาติมรณสํสารํ                จิรํ ปจฺจานุโภสฺสติ
         เย จ ลทฺธา มนุสฺสตฺตํ      สทฺธมฺเม สุปฺปเวทิเต
         อกํสุ สตฺถุ วจนํ                กริสฺสนฺติ กโรนฺติ วา
         ขณํ ปจฺจวิทุํ โลเก           พฺรหฺมจริยํ อนุตฺตรํ
         เย มคฺคํ ปฏิปชฺชึสุ           ตถาคตปฺปเวทิตํ
@เชิงอรรถ:  ม. เอโกว ฯ   ม. มนุสฺสลาภํ ฯ    ม. มคฺคสฺส อนฺตรายิกา ฯ   ม. อตฺตกาเมน ฯ
@ ม. เว ฯ
         เย สํวรา จกฺขุมตา            เทสิตาทิจฺจพนฺธุนา
         เตสุ คุตฺโต สทา สโต       วิหเรถ ๑- อนวสฺสุโต
         สพฺเพ อนุสเย เฉตฺวา        มารเธยฺยสรานุเค ๒-
         เต เว ปารคตา ๓- โลเก   เย ปตฺตา อาสวกฺขยนฺติ ฯ
     [๑๒๐]   ๓๐  เอกํ  สมยํ  ภควา  ภคฺเคสุ  วิหรติ สุํสุมารคิเร ๔-
เภสกฬาวเน มิคทาเย ฯ
     {๑๒๐.๑}   เตน  โข  ปน สมเยน อายสฺมา อนุรุทฺโธ เจตีสุ วิหรติ
ปาจีนวํสทาเย   อถโข   อายสฺมโต  อนุรุทฺธสฺส  รโหคตสฺส  ปฏิสลฺลีนสฺส
เอวํ   เจตโส  ปริวิตกฺโก  อุทปาทิ  อปฺปิจฺฉสฺสายํ  ธมฺโม  นายํ  ธมฺโม
มหิจฺฉสฺส  สนฺตุฏฺฐสฺสายํ  ธมฺโม  นายํ  ธมฺโม  อสนฺตุฏฺฐสฺส  ปวิวิตฺตสฺสายํ
ธมฺโม   นายํ   ธมฺโม  สงฺคณิการามสฺส  อารทฺธวิริยสฺสายํ  ธมฺโม  นายํ
ธมฺโม   กุสีตสฺส   อุปฏฺฐิตสฺสติสฺสายํ   ธมฺโม  นายํ  ธมฺโม  มุฏฺฐสฺสติสฺส
สมาหิตสฺสายํ   ธมฺโม  นายํ  ธมฺโม  อสมาหิตสฺส  ปญฺญวโต  อยํ  ธมฺโม
นายํ ธมฺโม ทุปฺปญฺญสฺสาติ ฯ
     {๑๒๐.๒}   อถโข   ภควา   อายสฺมโต   อนุรุทฺธสฺส   เจตสา
เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย   เสยฺยถาปิ   นาม  พลวา  ปุริโส  สมฺมิญฺชิตํ  วา
พาหํ   ปสาเรยฺย   ปสาริตํ  วา  พาหํ  สมฺมิญฺเชยฺย  เอวเมว  ภคฺเคสุ
สุํสุมารคิเร   เภสกฬาวเน  มิคทาเย  อนฺตรหิโต  เจตีสุ  ปาจีนวํสทาเย
อายสฺมโต   อนุรุทฺธสฺส   สมฺมุเข   ปาตุรโหสิ   นิสีทิ  ภควา  ปญฺญตฺเต
อาสเน  ฯ อายสฺมาปิ โข อนุรุทฺโธ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. วิหาเร ฯ    ม. มารเธยฺยปรานุเค ฯ   ม. ปารงฺคตา ฯ
@ ม. สพฺพตฺถ สุสฺมารคิเร ฯ
เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ   โข   อายสฺมนฺตํ  อนุรุทฺธํ  ภควา  เอตทโวจ  สาธุ
สาธุ  อนุรุทฺธ  สาธุ  โข  ตฺวํ  อนุรุทฺธ  ยนฺตํ  มหาปุริสวิตกฺกํ  วิตกฺเกสิ
อปฺปิจฺฉสฺสายํ   ธมฺโม   นายํ   ธมฺโม   มหิจฺฉสฺส  สนฺตุฏฺฐสฺสายํ  ธมฺโม
นายํ    ธมฺโม    อสนฺตุฏฺฐสฺส   ปวิวิตฺตสฺสายํ   ธมฺโม   นายํ   ธมฺโม
สงฺคณิการามสฺส    อารทฺธวิริยสฺสายํ   ธมฺโม   นายํ   ธมฺโม   กุสีตสฺส
อุปฏฺฐิตสฺสติสฺสายํ   ธมฺโม   นายํ   ธมฺโม   มุฏฺฐสฺสติสฺส   สมาหิตสฺสายํ
ธมฺโม   นายํ   ธมฺโม   อสมาหิตสฺส   ปญฺญวโต   อยํ   ธมฺโม   นายํ
ธมฺโม   ทุปฺปญฺญสฺสาติ  เตนหิ  ตฺวํ  อนุรุทฺธ  อิมํ  อฏฺฐมํ  มหาปุริสวิตกฺกํ
วิตกฺเกหิ     นิปฺปปญฺจารามสฺสายํ     ธมฺโม    นิปฺปปญฺจรติโน    นายํ
ธมฺโม ปปญฺจารามสฺส ปปญฺจรติโนติ ฯ
     {๑๒๐.๓}   ยโต  โข  ตฺวํ  อนุรุทฺธ อิเม อฏฺฐ มหาปุริสวิตกฺเก ๑-
วิตกฺเกสฺสสิ  ตโต  ตฺวํ  อนุรุทฺธ  ยาวเทว  อากงฺขิสฺสสิ วิวิจฺเจว กาเมหิ
วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ  สวิตกฺกํ  สวิจารํ  วิเวกชํ  ปีติสุขํ  ปฐมชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช  วิหริสฺสสิ  ฯ  ยโต โข ตฺวํ อนุรุทฺธ อิเม อฏฺฐ มหาปุริสวิตกฺเก
วิตกฺเกสฺสสิ   ตโต  ตฺวํ  อนุรุทฺธ  ยาวเทว  อากงฺขิสฺสสิ  วิตกฺกวิจารานํ
วูปสมา   อชฺฌตฺตํ   สมฺปสาทนํ   เจตโส  เอโกทิภาวํ  อวิตกฺกํ  อวิจารํ
สมาธิชํ   ปีติสุขํ   ทุติยชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหริสฺสสิ  ฯ  ยโต  โข  ตฺวํ
อนุรุทฺธ   อิเม  อฏฺฐ  มหาปุริสวิตกฺเก  วิตกฺเกสฺสสิ  ตโต  ตฺวํ  อนุรุทฺธ
ยาวเทว  อากงฺขิสฺสสิ  ปีติยา  จ  วิราคา อุเปกฺขโก จ วิหริสฺสสิ สโต จ
สมฺปชาโน  สุขญฺจ  กาเยน  ปฏิสํเวเทสฺสสิ  ๒-  ยนฺตํ  อริยา อาจิกฺขนฺติ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. สตฺต มหาปุริสวิตกฺเก ฯ    ม. ปฏิสํเวทิสฺสสิ ฯ
อุเปกฺขโก   สติมา   สุขวิหารีติ   ตติยชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช  วิหริสฺสสิ  ฯ
ยโต   โข   ตฺวํ   อนุรุทฺธ   อิเม  อฏฺฐ  มหาปุริสวิตกฺเก  วิตกฺเกสฺสสิ
ตโต  ตฺวํ  อนุรุทฺธ  ยาวเทว  อากงฺขิสฺสสิ  สุขสฺส  จ  ปหานา  ทุกฺขสฺส
จ    ปหานา   ปุพฺเพว   โสมนสฺสโทมนสฺสานํ   อตฺถงฺคมา   อทุกฺขมสุขํ
อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ จตุตฺถชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสสิ ฯ
     {๑๒๐.๔}   ยโต  โข  ตฺวํ  อนุรุทฺธ  อิเม จ อฏฺฐ มหาปุริสวิตกฺเก
วิตกฺเกสฺสสิ      อิเมสญฺจ      จตุนฺนํ     ฌานานํ     อาภิเจตสิกานํ
ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ    นิกามลาภี    ภวิสฺสสิ    อกิจฺฉลาภี   อกสิรลาภี
ตโต   ตุยฺหํ   อนุรุทฺธ   เสยฺยถาปิ  นาม  คหปติสฺส  วา  คหปติปุตฺตสฺส
วา  นานารตฺตานํ  ทุสฺสานํ  ทุสฺสกรณฺฑโก  ปูโร  เอวเมว เต ปํสุกูลจีวรํ
ขายิสฺสติ    สนฺตุฏฺฐสฺส   วิหรโต   รติยา   อปริตสฺสาย   ผาสุวิหาราย
โอกฺกมนาย นิพฺพานสฺส ฯ
     {๑๒๐.๕}   ยโต  โข  ตฺวํ  อนุรุทฺธ  อิเม จ อฏฺฐ มหาปุริสวิตกฺเก
วิตกฺเกสฺสสิ      อิเมสญฺจ      จตุนฺนํ     ฌานานํ     อาภิเจตสิกานํ
ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ    นิกามลาภี    ภวิสฺสสิ    อกิจฺฉลาภี   อกสิรลาภี
ตโต   ตุยฺหํ   อนุรุทฺธ   เสยฺยถาปิ  นาม  คหปติสฺส  วา  คหปติปุตฺตสฺส
วา   สาลีนํ  โอทโน  วิจิตกาฬโก  อเนกสูโป  อเนกพฺยญฺชโน  เอวเมว
เต    ปิณฺฑิยาโลปโภชนํ    ขายิสฺสติ    สนฺตุฏฺฐสฺส    วิหรโต   รติยา
อปริตสฺสาย ผาสุวิหาราย โอกฺกมนาย นิพฺพานสฺส ฯ
     {๑๒๐.๖}   ยโต  โข  ตฺวํ  อนุรุทฺธ  อิเม จ อฏฺฐ มหาปุริสวิตกฺเก
วิตกฺเกสฺสสิ  อิเมสญฺจ  จตุนฺนํ  ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ
นิกามลาภี   ภวิสฺสสิ   อกิจฺฉลาภี   อกสิรลาภี   ตโต   ตุยฺหํ   อนุรุทฺธ
เสยฺยถาปิ    นาม    คหปติสฺส   วา   คหปติปุตฺตสฺส   วา   กูฏาคารํ
อุลฺลิตฺตาวลิตฺตํ    นิวาตํ    ผุสิตคฺคฬํ    ปิหิตวาตปานํ   เอวเมว   เต
รุกฺขมูลเสนาสนํ   ขายิสฺสติ   สนฺตุฏฺฐสฺส   วิหรโต   รติยา  อปริตสฺสาย
ผาสุวิหาราย โอกฺกมนาย นิพฺพานสฺส ฯ
     {๑๒๐.๗}   ยโต  โข  ตฺวํ  อนุรุทฺธ  อิเม จ อฏฺฐ มหาปุริสวิตกฺเก
วิตกฺเกสฺสสิ   อิเมสญฺจ   จตุนฺนํ   ฌานานํ   อาภิเจตสิกานํ   ทิฏฺฐธมฺม-
สุขวิหารานํ     นิกามลาภี     ภวิสฺสสิ     อกิจฺฉลาภี     อกสิรลาภี
ตโต  ตุยฺหํ  อนุรุทฺธ  เสยฺยถาปิ  นาม  คหปติสฺส  วา  คหปติปุตฺตสฺส วา
ปลฺลงฺโก   โคณกตฺถโต   ปฏิกตฺถโต  ปฏลิกตฺถโต  กทลิมิคปวรปจฺจตฺถรโณ
สอุตฺตรจฺฉโท   อุภโตโลหิตกูปธาโน   เอวเมว   เต  ติณสนฺถรกสยนาสนํ
ขายิสฺสติ    สนฺตุฏฺฐสฺส   วิหรโต   รติยา   อปริตสฺสาย   ผาสุวิหาราย
โอกฺกมนาย นิพฺพานสฺส ฯ
     {๑๒๐.๘}   ยโต  โข  ตฺวํ  อนุรุทฺธ  อิเม จ อฏฺฐ มหาปุริสวิตกฺเก
วิตกฺเกสฺสสิ      อิเมสญฺจ      จตุนฺนํ     ฌานานํ     อาภิเจตสิกานํ
ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ    นิกามลาภี    ภวิสฺสสิ    อกิจฺฉลาภี   อกสิรลาภี
ตโต   ตุยฺหํ   อนุรุทฺธ   เสยฺยถาปิ  นาม  คหปติสฺส  วา  คหปติปุตฺตสฺส
วา  นานาเภสชฺชานิ  เสยฺยถีทํ  สปฺปิ  นวนีตํ  เตลํ  มธุ ผาณิตํ เอวเมว
เต   ปูติมุตฺตเภสชฺชํ  ขายิสฺสติ  สนฺตุฏฺฐสฺส  วิหรโต  รติยา  อปริตสฺสาย
ผาสุวิหาราย    โอกฺกมนาย   นิพฺพานสฺส   ฯ   เตนหิ   ตฺวํ   อนุรุทฺธ
อายติกมฺปิ   วสฺสาวาสํ  อิเธว  เจตีสุ  ปาจีนวํสทาเย  วิหเรยฺยาสีติ  ฯ
เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา อนุรุทฺโธ ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ
     {๑๒๐.๙}   อถโข      ภควา      อายสฺมนฺตํ     อนุรุทฺธํ
อิมินา       โอวาเทน       โอวทิตฺวา       เสยฺยถาปิ      นาม
พลวา    ปุริโส    สมฺมิญฺชิตํ    วา    พาหํ    ปสาเรยฺย    ปสาริตํ
วา     พาหํ     สมฺมิญฺเชยฺย    เอวเมว    เจตีสุ    ปาจีนวํสทาเย
อนฺตรหิโต     ภคฺเคสุ     สุํสุมารคิเร     เภสกฬาวเน     มิคทาเย
ปาตุรโหสิ    นิสีทิ    ภควา    ปญฺญตฺเต    อาสเน    นิสชฺช    โข
ภควา    ภิกฺขู    อามนฺเตสิ   อฏฺฐ   โว   ภิกฺขเว   มหาปุริสวิตกฺเก
เทสิสฺสามิ  ตํ  สุณาถ  ฯเปฯ  กตเม  จ  ภิกฺขเว  อฏฺฐ มหาปุริสวิตกฺกา
อปฺปิจฺฉสฺสายํ   ภิกฺขเว   ธมฺโม   นายํ   ธมฺโม   มหิจฺฉสฺส  สนฺตุฏฺฐสฺส
ภิกฺขเว   ธมฺโม   นายํ   ธมฺโม   อสนฺตุฏฺฐสฺส   ปวิวิตฺตสฺสายํ  ภิกฺขเว
ธมฺโม      นายํ     ธมฺโม     สงฺคณิการามสฺส     อารทฺธวิริยสฺสายํ
ภิกฺขเว     ธมฺโม     นายํ    ธมฺโม    กุสีตสฺส    อุปฏฺฐิตสฺสติสฺสายํ
ภิกฺขเว     ธมฺโม     นายํ    ธมฺโม    มุฏฺฐสฺสติสฺส    สมาหิตสฺสายํ
ภิกฺขเว   ธมฺโม   นายํ   ธมฺโม   อสมาหิตสฺส  ปญฺญวโต  อยํ  ภิกฺขเว
ธมฺโม    นายํ    ธมฺโม    ทุปฺปญฺญสฺส   นิปฺปปญฺจารามสฺสายํ   ภิกฺขเว
ธมฺโม นิปฺปปญฺจรติโน นายํ ธมฺโม ปปญฺจารามสฺส ปปญฺจรติโน ฯ
      อปฺปิจฺฉสฺสายํ   ภิกฺขเว   ธมฺโม  นายํ  ธมฺโม  มหิจฺฉสฺสาติ  อิติ
โข   ปเนตํ   วุตฺตํ   กิญฺเจตํ   ปฏิจฺจ   วุตฺตํ   อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ
อปฺปิจฺโฉ   สมาโน   อปฺปิจฺโฉติ   มํ  ชาเนยฺยุนฺติ  น  อิจฺฉติ  สนฺตุฏฺโฐ
สมาโน   สนฺตุฏฺโฐติ   มํ   ชาเนยฺยุนฺติ   น  อิจฺฉติ  ปวิวิตฺโต  สมาโน
ปวิวิตฺโตติ    มํ    ชาเนยฺยุนฺติ   น   อิจฺฉติ   อารทฺธวิริโย   สมาโน
อารทฺธวิริโยติ   มํ   ชาเนยฺยุนฺติ   น   อิจฺฉติ   อุปฏฺฐิตสฺสติ   สมาโน
อุปฏฺฐิตสฺสตีติ    มํ    ชาเนยฺยุนฺติ    น   อิจฺฉติ   สมาหิโต   สมาโน
สมาหิโตติ   มํ   ชาเนยฺยุนฺติ   น   อิจฺฉติ  ปญฺญวา  สมาโน  ปญฺญวาติ
มํ   ชาเนยฺยุนฺติ  น  อิจฺฉติ  นิปฺปปญฺจาราโม  สมาโน  นิปฺปปญฺจาราโมติ
มํ  ชาเนยฺยุนฺติ  น  อิจฺฉติ  อปฺปิจฺฉสฺสายํ  ภิกฺขเว  ธมฺโม  นายํ  ธมฺโม
มหิจฺฉสฺสาติ อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๑๒๐.๑๐}   สนฺตุฏฺฐสฺสายํ    ภิกฺขเว   ธมฺโม   นายํ   ธมฺโม
อสนฺตุฏฺฐสฺสาติ  อิติ  โข  ปเนตํ  วุตฺตํ  กิญฺเจตํ  ปฏิจฺจ วุตฺตํ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ     สนฺตุฏฺโฐ     โหติ    อิตรีตรจีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจย-
เภสชฺชปริกฺขาเรน    สนฺตุฏฺฐสฺสายํ   ภิกฺขเว   ธมฺโม   นายํ   ธมฺโม
อสนฺตุฏฺฐสฺสาติ อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๑๒๐.๑๑}   ปวิวิตฺตสฺสายํ    ภิกฺขเว   ธมฺโม   นายํ   ธมฺโม
สงฺคณิการามสฺสาติ   อิติ   โข   ปเนตํ   วุตฺตํ   กิญฺเจตํ  ปฏิจฺจ  วุตฺตํ
อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  ปวิวิตฺตสฺส  วิหรโต  ภวนฺติ  อุปสงฺกมิตาโร  ภิกฺขู
ภิกฺขุนิโย   อุปาสกา   อุปาสิกาโย   ราชาโน   ราชมหามตฺตา  ติตฺถิยา
ติตฺถิยสาวกา    ตตฺร    ภิกฺขุ   วิเวกนินฺเนน   จิตฺเตน   วิเวกโปเณน
วิเวกปพฺภาเรน      วิเวกฏฺเฐน      เนกฺขมฺมาภิรเตน      อญฺญทตฺถุ
อุยฺโยชนิกปฏิสํยุตฺตํเยว    กถํ   กตฺตา   โหติ   ปวิวิตฺตสฺสายํ   ภิกฺขเว
ธมฺโม   นายํ   ธมฺโม   สงฺคณิการามสฺสาติ   อิติ  ยนฺตํ  วุตฺตํ  อิทเมตํ
ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๑๒๐.๑๒}   อารทฺธวิริยสฺสายํ   ภิกฺขเว   ธมฺโม   นายํ  ธมฺโม
กุสีตสฺสาติ  อิติ  โข  ปเนตํ  วุตฺตํ  กิญฺเจตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
อารทฺธวิริโย   วิหรติ   อกุสลานํ   ธมฺมานํ  ปหานาย  กุสลานํ  ธมฺมานํ
อุปสมฺปทาย   ถามวา   ทฬฺหปรกฺกโม   อนิกฺขิตฺตธุโร   กุสเลสุ  ธมฺเมสุ
อารทฺธวิริยสฺสายํ   ภิกฺขเว  ธมฺโม  นายํ  ธมฺโม  กุสีตสฺสาติ  อิติ  ยนฺตํ
วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๑๒๐.๑๓}   อุปฏฺฐิตสฺสติสฺสายํ   ภิกฺขเว   ธมฺโม   นายํ  ธมฺโม
มุฏฺฐสฺสติสฺสาติ  อิติ  โข  ปเนตํ  วุตฺตํ  กิญฺเจตํ  ปฏิจฺจ วุตฺตํ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ   สติมา   โหติ   ปรเมน   สติเนปกฺเกน   สมนฺนาคโต  จิรกตมฺปิ
จิรภาสิตมฺปิ   สริตา   อนุสฺสริตา   อุปฏฺฐิตสฺสติสฺสายํ   ภิกฺขเว   ธมฺโม
นายํ ธมฺโม มุฏฺฐสฺสติสฺสาติ อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๑๒๐.๑๔}   สมาหิตสฺสายํ ภิกฺขเว ธมฺโม นายํ ธมฺโม อสมาหิตสฺสาติ
อิติ  โข  ปเนตํ  วุตฺตํ  กิญฺเจตํ  ปฏิจฺจ  วุตฺตํ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิวิจฺเจว
กาเมหิ    ฯเปฯ    จตุตฺถชฺฌานํ    อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   สมาหิตสฺสายํ
ภิกฺขเว  ธมฺโม  นายํ  ธมฺโม  อสมาหิตสฺสาติ  อิติ  ยนฺตํ  วุตฺตํ  อิทเมตํ
ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๑๒๐.๑๕}   ปญฺญวโต   อยํ   ภิกฺขเว   ธมฺโม   นายํ   ธมฺโม
ทุปฺปญฺญสฺสาติ   อิติ   โข   ปเนตํ   วุตฺตํ   กิญฺเจตํ  ปฏิจฺจ  วุตฺตํ  อิธ
ภิกฺขเว     ภิกฺขุ     ปญฺญวา     โหติ    อุทยตฺถคามินิยา    ปญฺญาย
สมนฺนาคโต      อริยาย      นิพฺเพธิกาย      สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา
ปญฺญวโต   อยํ   ภิกฺขเว   ธมฺโม   นายํ   ธมฺโม   ทุปฺปญฺญสฺสาติ  อิติ
ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๑๒๐.๑๖}   นิปฺปปญฺจารามสฺสายํ  ภิกฺขเว  ธมฺโม  นิปฺปปญฺจรติโน
นายํ   ธมฺโม   ปปญฺจารามสฺส   ปปญฺจรติโนติ   อิติ  โข  ปเนตํ  วุตฺตํ
กิญฺเจตํ   ปฏิจฺจ   วุตฺตํ   อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน  ปปญฺจนิโรเธ  จิตฺตํ
ปกฺขนฺทติ     ปสีทติ     สนฺติฏฺฐติ     วิมุจฺจติ     นิปฺปปญฺจารามสฺสายํ
ภิกฺขเว    ธมฺโม    นิปฺปปญฺจรติโน    นายํ    ธมฺโม   ปปญฺจารามสฺส
ปปญฺจรติโนติ อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตนฺติ ฯ
     {๑๒๐.๑๗}   อถโข อายสฺมา อนุรุทฺโธ อายติกมฺปิ วสฺสาวาสํ ตตฺเถว
เจตีสุ  ปาจีนวํสทาเย  วิหาสิ  อถโข  อายสฺมา อนุรุทฺโธ เอโก วูปกฏฺโฐ
อปฺปมตฺโต   อาตาปี   ปหิตตฺโต   วิหรนฺโต   น   จิรสฺเสว  ยสฺสตฺถาย
กุลปุตฺตา    สมฺมเทว    อคารสฺมา    อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ
พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว    ธมฺเม    สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช   วิหาสิ   ขีณา  ชาติ  วุสิตํ  พฺรหฺมจริยํ  กตํ  กรณียํ  นาปรํ
อิตฺถตฺตายาติ    อพฺภญฺญาสิ    อญฺญตโร    จ    ปนายสฺมา   อนุรุทฺโธ
อรหตํ   อโหสิ   ๑-  อถโข  อายสฺมา  อนุรุทฺโธ  อรหตฺตปฺปตฺโต  ตายํ
เวลายํ อิมา คาถาโย อภาสิ ฯ
       มม สงฺกปฺปมญฺญาย          สตฺถา โลเก อนุตฺตโร
       มโนมเยน กาเยน               อิทฺธิยา อุปสงฺกมิ
       ยถา เม อหุ สงฺกปฺโป         ตโต อุตฺตริ เทสยิ
       นิปฺปปญฺจรโต พุทฺโธ       นิปฺปปญฺจํ อเทสยิ
       ตสฺสาหํ ธมฺมมญฺญาย        วิหาสึ สาสเน รโต
       ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา    กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺติ ฯ
                    คหปติวคฺโค ตติโย ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อโหสีติ ฯ
                    ตสฺสุทฺทานํ ภวติ ๑-
       เทฺว อุคฺคา เทฺว จ หตฺถกา    มหานาเมน ชีวโก
       เทฺว พลา อกฺขณา วุตฺตา      อนุรุทฺเธน เต ทสาติ ฯ
                    -------------
                    ทานวคฺโค จตุตฺโถ
     [๑๒๑]   ๓๑  อฏฺฐิมานิ  ภิกฺขเว  ทานานิ  ฯ กตมานิ อฏฺฐ อาสชฺช
ทานํ   เทติ   ภยา   ทานํ   เทติ   อทาสิ  เมติ  ทานํ  เทติ  ทสฺสติ
เมติ   ทานํ   เทติ  สาหุ  ทานนฺติ  ทานํ  เทติ  อหํ  ปจามิ  อิเม  น
ปจนฺติ  นารหามิ  ปจนฺโต  อปจนฺตานํ  ทานํ  น  ทาตุนฺติ  ทานํ เทติ อิมํ
เม   ทานํ   ททโต   กลฺยาโณ   กิตฺติสทฺโท  อพฺภุคฺคจฺฉตีติ  ทานํ  เทติ
จิตฺตาลงฺการจิตฺตปริกฺขารตฺถํ  ทานํ  เทติ  ฯ  อิมานิ  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐ
ทานานีติ ฯ
     [๑๒๒]   ๓๒ สทฺธา หิริยํ กุสลญฺจ ทานํ
               ธมฺมา เอเต สปฺปุริสานุยาตา
               เอตญฺหิ มคฺคํ ทิวิยํ วทนฺติ
               เอเตน หิ คจฺฉติ เทวโลกนฺติ ฯ
     [๑๒๓]   ๓๓   อฏฺฐิมานิ  ภิกฺขเว  ทานวตฺถูนิ  ฯ  กตมานิ  อฏฺฐ
ฉนฺทา  ทานํ  เทติ  โทสา  ทานํ  เทติ  โมหา  ทานํ  เทติ  ภยา ทานํ
เทติ   ทินฺนปุพฺพํ  กตปุพฺพํ  ปิตุปิตามเหหิ  นารหาสึ  ๒-  โปราณํ  กุลวํสํ
หาเปตุนฺติ  ทานํ  เทติ  อิมาหํ  ทานํ  ทตฺวา  กายสฺส  เภทา ปรมฺมรณา
@เชิงอรรถ:  ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ    ม. นารหามิ ฯ
สุคตึ   สคฺคํ  โลกํ  อุปปชฺชิสฺสามีติ  ทานํ  เทติ  อิมํ  เม  ทานํ  ททโต
จิตฺตํ    ปสีทติ    อตฺตมนตา    โสมนสฺสํ    อุปชายตีติ   ทานํ   เทติ
จิตฺตาลงฺการจิตฺตปริกฺขารตฺถํ   ทานํ   เทติ   ฯ   อิมานิ   โข  ภิกฺขเว
อฏฺฐ ทานวตฺถูนีติ ฯ
     [๑๒๔]   ๓๔   อฏฺฐงฺคสมนฺนาคเต   ภิกฺขเว  เขตฺเต  พีชํ  วุตฺตํ
นมหปฺผลํ    โหติ    นมหสฺสาทํ    นผาติเสยฺยนฺติ    ๑-    ฯ    กถํ
อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ   ๒-   อิธ   ภิกฺขเว   เขตฺตํ  อุนฺนมินินฺนามิ  ๓-  จ
โหติ   ปาสาณสกฺขริลฺลญฺจ   ๔-  โหติ  อูสรญฺจ  โหติ  น  จ  คมฺภีรสิตํ
โหติ  น  อายสมฺปนฺนํ  โหติ  น  อปายสมฺปนฺนํ  โหติ  น  มาติกาสมฺปนฺนํ
โหติ  น  มริยาทสมฺปนฺนํ  โหติ  เอวํ  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคเต ภิกฺขเว เขตฺเต
พีชํ  วุตฺตํ  นมหปฺผลํ  โหติ  นมหสฺสาทํ  นผาติเสยฺยนฺติ  ฯ  เอวเมว โข
ภิกฺขเว   อฏฺฐงฺคสมนฺนาคเตสุ   สมณพฺราหฺมเณสุ   ทานํ  ทินฺนํ  นมหปฺผลํ
โหติ   นมหานิสํสํ  นมหาชุติกํ  นมหาวิปฺผารํ  ฯ  กถํ  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตา
อิธ   ภิกฺขเว   สมณพฺราหฺมณา   มิจฺฉาทิฏฺฐิกา   โหนฺติ   มิจฺฉาสงฺกปฺปา
มิจฺฉาวาจา      มิจฺฉากมฺมนฺตา      มิจฺฉาอาชีวา      มิจฺฉาวายามา
มิจฺฉาสติโน    มิจฺฉาสมาธิโน    เอวํ    อฏฺฐงฺคสมนฺนาคเตสุ   ภิกฺขเว
สมณพฺราหฺมเณสุ   ทานํ   ทินฺนํ   นมหปฺผลํ  โหติ  นมหานิสํสํ  นมหาชุติกํ
นมหาวิปฺผารํ ฯ
     {๑๒๔.๑}   อฏฺฐงฺคสมนฺนาคเต จ ภิกฺขเว เขตฺเต พีชํ วุตฺตํ มหปฺผลํ โหติ
@เชิงอรรถ: ๑-๕ ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ  ม. -สมนฺนาคเต ฯ   ม. อุนฺนามนินฺนามิ ฯ
@ ม. ปาสาณสกฺขริกญฺจ ฯ
มหสฺสาทํ  ผาติเสยฺยนฺติ ๑- ฯ กถํ อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ ๒- อิธ ภิกฺขเว เขตฺตํ
อนุนฺนมินินฺนามิ  ๓-  จ  โหติ  อปาสาณสกฺขริลฺลญฺจ  ๔-  โหติ  อนูสรญฺจ
โหติ    คมฺภีรสิตํ    โหติ   อายสมฺปนฺนํ   โหติ   อปายสมฺปนฺนํ   โหติ
มาติกาสมฺปนฺนํ   โหติ   มริยาทสมฺปนฺนํ   โหติ  เอวํ  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคเต
ภิกฺขเว  เขตฺเต  พีชํ  วุตฺตํ  มหปฺผลํ  โหติ มหสฺสาทํ ผาติเสยฺยนฺติ ๕- ฯ
เอวเมว     โข    ภิกฺขเว    อฏฺฐงฺคสมนฺนาคเตสุ    สมณพฺราหฺมเณสุ
ทานํ   ทินฺนํ   มหปฺผลํ   โหติ   มหานิสํสํ   มหาชุติกํ   มหาวิปฺผารํ  ฯ
กถํ  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตา  ๖-  อิธ  ภิกฺขเว  สมณพฺราหฺมณา  สมฺมาทิฏฺฐิกา
โหนฺติ    สมฺมาสงฺกปฺปา    สมฺมาวาจา   สมฺมากมฺมนฺตา   สมฺมาอาชีวา
สมฺมาวายามา   สมฺมาสติโน   สมฺมาสมาธิโน  เอวํ  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคเตสุ
ภิกฺขเว     สมณพฺราหฺมเณสุ     ทานํ     ทินฺนํ     มหปฺผลํ     โหติ
มหานิสํสํ มหาชุติกํ มหาวิปฺผารนฺติ ฯ
         ยถาปิ เขตฺเต สมฺปนฺเน     ปวุตฺตา พีชสมฺปทา
         เทเว สมฺปาทยนฺตมฺหิ       โหติ ธญฺญาย สมฺปทา
         อนีติสมฺปทา โหติ            วิรูฬฺหิ ภวติ สมฺปทา
         เวปุลฺลํ สมฺปทา โหติ        ผลํ เว โหติ สมฺปทา
         เอวํ สมฺปนฺนสีเลสุ            ทินฺนา โภชนสมฺปทา
         สมฺปทานํ อุปเนติ             สมฺปนฺนํ หิสฺส ตํ กตํ
         ตสฺมา สมฺปทมากงฺขี        สมฺปนฺนตฺถูธ ปุคฺคโล
@เชิงอรรถ: ๑-๕ ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ    ม. -สมนฺนาคเต ฯ    ม. อนุนฺนามานินฺนามิ ฯ
@ ม. อปาสาณสกฺขริกญฺจ ฯ   ม. -สมนฺนาคเตสุ ฯ
         สมฺปนฺนปญฺเญ เสเวถ      เอวํ อิชฺฌนฺติ สมฺปทา
         วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน        ลทฺธา จิตฺตสฺส สมฺปทํ
         กโรติ กมฺมสมฺปทํ            ลภติ จตฺถสมฺปทํ
         โลกํ ญตฺวา ยถาภูตํ          ปปฺปุยฺย ทิฏฺฐิสมฺปทํ
         มคฺคสมฺปทมาคมฺม          ยาติ สมฺปนฺนมานโส
         โอธุนิตฺวา มลํ สพฺพํ         ปตฺวา นิพฺพานสมฺปทํ
         มุจฺจติ สพฺพทุกฺเขหิ          สา โหติ สพฺพสมฺปทาติ ฯ
     [๑๒๕]   ๓๕  อฏฺฐิมา  ภิกฺขเว  ทานูปปตฺติโย  ฯ  กตมา อฏฺฐ อิธ
ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  ทานํ  เทติ  สมณสฺส  วา  พฺราหฺมณสฺส วา อนฺนํ ปานํ
วตฺถํ  ยานํ  มาลาคนฺธวิเลปนํ  เสยฺยาวสถํ  ปทีเปยฺยํ  โส  ยํ  เทติ  ตํ
ปจฺจาสึสติ    โส   ปสฺสติ   ขตฺติยมหาสาเล   วา   พฺราหฺมณมหาสาเล
วา   คหปติมหาสาเล   วา   ปญฺจหิ   กามคุเณหิ  สมปฺปิเต  สมงฺคิภูเต
ปริจารยมาเน   ตสฺส   เอวํ   โหติ   อโห   วตาหํ   กายสฺส  เภทา
ปรมฺมรณา     ขตฺติยมหาสาลานํ     วา    พฺราหฺมณมหาสาลานํ    วา
คหปติมหาสาลานํ   วา   สหพฺยตํ  อุปปชฺเชยฺยนฺติ  โส  ตํ  จิตฺตํ  ปทหติ
ตํ   จิตฺตํ   อธิฏฺฐาติ   ตํ   จิตฺตํ  ภาเวติ  ตสฺส  ตํ  จิตฺตํ  หีเนธิมุตฺตํ
อุตฺตรึ   อภาวิตํ   [๑]-  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  ขตฺติยมหาสาลานํ
วา    พฺราหฺมณมหาสาลานํ    วา    คหปติมหาสาลานํ   วา   สหพฺยตํ
อุปปชฺชติ   ตญฺจ   โข  สีลวโต  วทามิ  โน  ทุสฺสีลสฺส  อิชฺฌติ  ภิกฺขเว
สีลวโต   เจโตปณิธิ   สุทฺธตฺตา   ๒-  ฯ  อิธ  ปน  ภิกฺขเว  เอกจฺโจ
@เชิงอรรถ:  ม. ตตฺรูปปตฺติยา สํวตฺตติ ฯ เอวมีทิเสสุ ฐาเนสุปิ ฯ   ม. วิสุทฺธตฺตา ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ
ทานํ   เทติ   สมณสฺส  วา  พฺราหฺมณสฺส  วา  อนฺนํ  ปานํ  วตฺถํ  ยานํ
มาลาคนฺธวิเลปนํ   เสยฺยาวสถํ  ปทีเปยฺยํ  โส  ยํ  เทติ  ตํ  ปจฺจาสึสติ
ตสฺส   สุตํ   โหติ   จาตุมฺมหาราชิกา   เทวา   ทีฆายุกา   วณฺณวนฺโต
สุขพหุลาติ  ตสฺส  เอวํ  โหติ  อโห  วตาหํ  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา
จาตุมฺมหาราชิกานํ   เทวานํ   สหพฺยตํ   อุปปชฺเชยฺยนฺติ   โส  ตํ  จิตฺตํ
ปทหติ  ตํ  จิตฺตํ  อธิฏฺฐาติ  ตํ  จิตฺตํ  ภาเวติ  ตสฺส  ตํ จิตฺตํ หีเนธิมุตฺตํ
อุตฺตรึ    อภาวิตํ    กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   จาตุมฺมหาราชิกานํ
เทวานํ   สหพฺยตํ  อุปปชฺชติ  ตญฺจ  โข  สีลวโต  วทามิ  โน  ทุสฺสีลสฺส
อิชฺฌติ ภิกฺขเว สีลวโต เจโตปณิธิ สุทฺธตฺตา ฯ
     {๑๒๕.๑}   อิธ  ปน  ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  ทานํ  เทติ  สมณสฺส วา
พฺราหฺมณสฺส    วา    อนฺนํ    ปานํ   วตฺถํ   ยานํ   มาลาคนฺธวิเลปนํ
เสยฺยาวสถํ   ปทีเปยฺยํ  โส  ยํ  เทติ  ตํ  ปจฺจาสึสติ  ตสฺส  สุตํ  โหติ
ตาวตึสา  เทวา  ฯเปฯ  ยามา  เทวา  ตุสิตา  เทวา นิมฺมานรตี เทวา
ปรนิมฺมิตวสวตฺตี    เทวา    ทีฆายุกา   วณฺณวนฺโต   สุขพหุลาติ   ตสฺส
เอวํ  โหติ  อโห  วตาหํ  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ
เทวานํ   สหพฺยตํ   อุปปชฺเชยฺยนฺติ   โส   ตํ   จิตฺตํ  ปทหติ  ตํ  จิตฺตํ
อธิฏฺฐาติ  ตํ  จิตฺตํ  ภาเวติ  ตสฺส  ตํ  จิตฺตํ  หีเนธิมุตฺตํ  อุตฺตรึ อภาวิตํ
กายสฺส    เภทา    ปรมฺมรณา   ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ   เทวานํ   สหพฺยตํ
อุปปชฺชติ    ตญฺจ    โข   สีลวโต   วทามิ   โน   ทุสฺสีลสฺส   อิชฺฌติ
ภิกฺขเว    สีลวโต   เจโตปณิธิ   สุทฺธตฺตา   ฯ   อิธ   ปน   ภิกฺขเว
เอกจฺโจ   ทานํ   เทติ   สมณสฺส   วา  พฺราหฺมณสฺส  วา  อนฺนํ  ปานํ
วตฺถํ  ยานํ  มาลาคนฺธวิเลปนํ  เสยฺยาวสถํ  ปทีเปยฺยํ  โส  ยํ  เทติ  ตํ
ปจฺจาสึสติ    ตสฺส    สุตํ    โหติ   พฺรหฺมกายิกา   เทวา   ทีฆายุกา
วณฺณวนฺโต   สุขพหุลาติ   ตสฺส   เอวํ   โหติ   อโห   วตาหํ  กายสฺส
เภทา   ปรมฺมรณา   พฺรหฺมกายิกานํ   เทวานํ   สหพฺยตํ  อุปปชฺเชยฺยนฺติ
โส   ตํ   จิตฺตํ   ปทหติ  ตํ  จิตฺตํ  อธิฏฺฐาติ  ตํ  จิตฺตํ  ภาเวติ  ตสฺส
ตํ   จิตฺตํ   หีเนธิมุตฺตํ   อุตฺตรึ   อภาวิตํ   กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา
พฺรหฺมกายิกานํ    เทวานํ   สหพฺยตํ   อุปปชฺชติ   ตญฺจ   โข   สีลวโต
วทามิ   โน   ทุสฺสีลสฺส   วีตราคสฺส   โน   สราคสฺส  อิชฺฌติ  ภิกฺขเว
สีลวโต   เจโตปณิธิ   วีตราคตฺตา   ฯ   อิมา   โข   ภิกฺขเว   อฏฺฐ
ทานูปปตฺติโยติ
     [๑๒๖]   ๓๖   ตีณีมานิ   ภิกฺขเว   ปุญฺญกิริยาวตฺถูนิ  ฯ  กตมานิ
ตีณิ     ทานมยํ     ปุญฺญกิริยาวตฺถุ    ๑-    สีลมยํ    ปุญฺญกิริยาวตฺถุ
ภาวนามยํ   ปุญฺญกิริยาวตฺถุ   ฯ   อิธ   ภิกฺขเว   เอกจฺจสฺส   ทานมยํ
ปุญฺญกิริยาวตฺถุ   ปริตฺตํ   กตํ   โหติ    สีลมยํ   ปุญฺญกิริยาวตฺถุ  ปริตฺตํ
กตํ   โหติ   ภาวนามยํ   ปุญฺญกิริยาวตฺถุ    นาภิสมฺโภติ   โส  กายสฺส
เภทา ปรมฺมรณา มนุสฺสโทภคฺยํ อุปปชฺชติ ฯ
     {๑๒๖.๑}   อิธ  ปน  ภิกฺขเว  เอกจฺจสฺส  ทานมยํ  ปุญฺญกิริยาวตฺถุ
มตฺตโส   กตํ   โหติ   สีลมยํ   ปุญฺญกิริยาวตฺถุ   มตฺตโส   กตํ   โหติ
ภาวนามยํ      ปุญฺญกิริยาวตฺถุ      นาภิสมฺโภติ      โส     กายสฺส
เภทา    ปรมฺมรณา    มนุสฺสโสภคฺยํ    อุปปชฺชติ    ฯ    อิธ    ปน
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ปุญฺญกิริยาวตฺถุํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ภิกฺขเว     เอกจฺจสฺส    ทานมยํ    ปุญฺญกิริยาวตฺถุ    อธิมตฺตํ    กตํ
โหติ    สีลมยํ    ปุญฺญกิริยาวตฺถุ    อธิมตฺตํ   กตํ   โหติ   ภาวนามยํ
ปุญฺญกิริยาวตฺถุ    นาภิสมฺโภติ    โส    กายสฺส    เภทา   ปรมฺมรณา
จตุมฺมหาราชิกานํ   เทวานํ  สหพฺยตํ  อุปปชฺชติ  ตตฺร  ภิกฺขเว  จตฺตาโร
มหาราชาโน    ทานมยํ    ปุญฺญกิริยาวตฺถุํ   อติเรกํ   กริตฺวา   สีลมยํ
ปุญฺญกิริยาวตฺถุ  อติเรกํ  กริตฺวา  จาตุมฺมหาราชิเก  เทเว  ทสหิ ฐาเนหิ
อธิคฺคณฺหนฺติ   ทิพฺเพน   อายุนา   ทิพฺเพน   วณฺเณน   ทิพฺเพน   สุเขน
ทิพฺเพน   ยเสน   ทิพฺเพน   อาธิปเตยฺเยน   ทิพฺเพหิ   รูเปหิ  ทิพฺเพหิ
สทฺเทหิ ทิพฺเพหิ คนฺเธหิ ทิพฺเพหิ รเสหิ ทิพฺเพหิ โผฏฺฐพฺเพหิ ฯ
     {๑๒๖.๒}   อิธ  ปน  ภิกฺขเว  เอกจฺจสฺส  ทานมยํ  ปุญฺญกิริยาวตฺถุ
อธิมตฺตํ  กตํ  โหติ  สีลมยํ  ปุญฺญกิริยาวตฺถุ  อธิมตฺตํ  กตํ โหติ ภาวนามยํ
ปุญฺญกิริยาวตฺถุ  นาภิสมฺโภติ  โส  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  ตาวตึสานํ
เทวานํ  สหพฺยตํ  อุปปชฺชติ  ตตฺร  ภิกฺขเว  สกฺโก  เทวานมินฺโท ทานมยํ
ปุญฺญกิริยาวตฺถุํ    อติเรกํ   กริตฺวา   สีลมยํ   ปุญฺญกิริยาวตฺถุํ   อติเรกํ
กริตฺวา  ตาวตึเส  เทเว  ทสหิ  ฐาเนหิ  อธิคฺคณฺหาติ  ทิพฺเพน  อายุนา
ฯเปฯ ทิพฺเพหิ โผฏฺฐพฺเพหิ ฯ
     {๑๒๖.๓}   อิธ  ปน  ภิกฺขเว  เอกจฺจสฺส  ทานมยํ  ปุญฺญกิริยาวตฺถุ
อธิมตฺตํ   กตํ   โหติ   สีลมยํ   ปุญฺญกิริยาวตฺถุ   อธิมตฺตํ   กตํ   โหติ
ภาวนามยํ    ปุญฺญกิริยาวตฺถุ    นาภิสมฺโภติ    โส    กายสฺส   เภทา
ปรมฺมรณา    ยามานํ   เทวานํ   สหพฺยตํ   อุปปชฺชติ   ตตฺร   ภิกฺขเว
สุยาโม      เทวปุตฺโต      ทานมยํ      ปุญฺญกิริยาวตฺถุํ     อติเรกํ
กริตฺวา   สีลมยํ   ปุญฺญกิริยาวตฺถุํ   อติเรกํ   กริตฺวา   ยาเม   เทเว
ทสหิ    ฐาเนหิ    อธิคฺคณฺหาติ   ทิพฺเพน   อายุนา   ฯเปฯ   ทิพฺเพหิ
โผฏฺฐพฺเพหิ ฯ
     {๑๒๖.๔}   อิธ  ปน  ภิกฺขเว  เอกจฺจสฺส  ทานมยํ  ปุญฺญกิริยาวตฺถุ
อธิมตฺตํ  กตํ  โหติ  สีลมยํ  ปุญฺญกิริยาวตฺถุ  อธิมตฺตํ  กตํ โหติ ภาวนามยํ
ปุญฺญกิริยาวตฺถุ   นาภิสมฺโภติ   โส  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  ตุสิตานํ
เทวานํ  สหพฺยตํ  อุปปชฺชติ  ตตฺร  ภิกฺขเว  สนฺตุสิโต  เทวปุตฺโต ทานมยํ
ปุญฺญกิริยาวตฺถุํ  อติเรกํ  กริตฺวา  สีลมยํ  ปุญฺญกิริยาวตฺถุํ  อติเรกํ กริตฺวา
ตุสิเต  เทเว  ทสหิ  ฐาเนหิ  อธิคฺคณฺหาติ ทิพฺเพน อายุนา ฯเปฯ ทิพฺเพหิ
โผฏฺฐพฺเพหิ ฯ
     {๑๒๖.๕}   อิธ  ปน  ภิกฺขเว  เอกจฺจสฺส  ทานมยํ  ปุญฺญกิริยาวตฺถุ
อธิมตฺตํ   กตํ   โหติ   สีลมยํ   ปุญฺญกิริยาวตฺถุ   อธิมตฺตํ   กตํ   โหติ
ภาวนามยํ    ปุญฺญกิริยาวตฺถุ    นาภิสมฺโภติ    โส    กายสฺส   เภทา
ปรมฺมรณา   นิมฺมานรตีนํ   เทวานํ   สหพฺยตํ   อุปปชฺชติ  ตตฺร  ภิกฺขเว
สุนิมฺมิโต    เทวปุตฺโต    ทานมยํ   ปุญฺญกิริยาวตฺถุํ   อติเรกํ   กริตฺวา
สีลมยํ   ปุญฺญกิริยาวตฺถุํ   อติเรกํ   กริตฺวา   นิมฺมานรตี   เทเว  ทสหิ
ฐาเนหิ อธิคฺคณฺหาติ ทิพฺเพน อายุนา ฯเปฯ ทิพฺเพหิ โผฏฺฐพฺเพหิ ฯ
     {๑๒๖.๖}   อิธ  ปน  ภิกฺขเว  เอกจฺจสฺส  ทานมยํ  ปุญฺญกิริยาวตฺถุ
อธิมตฺตํ  กตํ  โหติ  สีลมยํ  ปุญฺญกิรยาวตฺถุ  อธิมตฺตํ  กตํ โหติ ภาวนามยํ
ปุญฺญกิริยาวตฺถุ    นาภิสมฺโภติ    โส    กายสฺส    เภทา   ปรมฺมรณา
ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ    เทวานํ    สหพฺยตํ    อุปปชฺชติ    ตตฺร   ภิกฺขเว
ปรนิมฺมิตวสวตฺตี        เทวปุตฺโต       ทานมยํ       ปุญฺญกิริยาวตฺถุํ
อติเรกํ  กริตฺวา  สีลมยํ  ปุญฺญกิริยาวตฺถุํ  อติเรกํ กริตฺวา ปรนิมฺมิตวสวตฺตี
เทเว    ทสหิ    ฐาเนหิ   อธิคฺคณฺหาติ   ทิพฺเพน   อายุนา   ทิพฺเพน
วณฺเณน   ทิพฺเพน   สุเขน   ทิพฺเพน   ยเสน   ทิพฺเพน  อาธิปเตยฺเยน
ทิพฺเพหิ   รูเปหิ   ทิพฺเพหิ   สทฺเทหิ  ทิพฺเพหิ  คนฺเธหิ  ทิพฺเพหิ  รเสหิ
ทิพฺเพหิ โผฏฺฐพฺเพหิ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ตีณิ ปุญฺญกิริยาวตฺถูนีติ ฯ
     [๑๒๗]   ๓๗  อฏฺฐิมานิ  ภิกฺขเว  สปฺปุริสทานานิ  ฯ  กตมานิ อฏฺฐ
สุจึ   เทติ   ปณีตํ   เทติ  กาเลน  เทติ  กปฺปิยํ  เทติ  วิเจยฺย  เทติ
อภิณฺหํ   เทติ  ททํ  จิตฺตํ  ปสาเทติ  ทตฺวา  อตฺตมโน  โหติ  ฯ  อิมานิ
โข ภิกฺขเว อฏฺฐ สปฺปุริสทานานีติ ฯ
         สุจึ ปณีตํ กาเลน                 กปฺปิยํ ปานโภชนํ
         อภิณฺหํ ททาติ ทานานิ ๑-   สุเขตฺเตสุ ๒- พฺรหฺมจาริสุ
         เนว ๓- วิปฺปฏิสาริยํ ๔-      จชิตฺวา อามิสํ พหุํ
         เอวํ ทินฺนานิ ทานานิ          วณฺณยนฺติ วิปสฺสิโน
         เอวํ ยชิตฺวา เมธาวี              สทฺโธ มุตฺเตน เจตสา
         อพฺยาปชฺฌํ สุขํ โลกํ           ปณฺฑิโต อุปปชฺชตีติ ฯ
     [๑๒๘]   ๓๘  สปฺปุริโส  ภิกฺขเว  กุเล  ชายมาโน  พหุโน  ชนสฺส
อตฺถาย   หิตาย   สุขาย   โหติ   มาตาปิตูนํ   อตฺถาย  หิตาย  สุขาย
โหติ   ปุตฺตทารสฺส   อตฺถาย  หิตาย  สุขาย  โหติ  ทาสกมฺมกรโปริสสฺส
อตฺถาย    หิตาย    สุขาย    โหติ   มิตฺตามจฺจานํ   อตฺถาย   หิตาย
สุขาย    โหติ    ปุพฺพเปตานํ    อตฺถาย    หิตาย    สุขาย    โหติ
@เชิงอรรถ:  ม. ทานํ ฯ   สี. ยุ. สุเขตฺเต ฯ   สี. ยุ. น จ ฯ   ม. วิปฺปฏิสารสฺส ฯ
รญฺโญ  อตฺถาย  หิตาย  สุขาย  โหติ  เทวตานํ  อตฺถาย  หิตาย  สุขาย
โหติ   สมณพฺราหฺมณานํ   อตฺถาย   หิตาย  สุขาย  โหติ  ฯ  เสยฺยถาปิ
ภิกฺขเว    มหาเมโฆ    สพฺพสสฺสานิ    สมฺปาเทนฺโต   พหุโน   ชนสฺส
อตฺถาย  หิตาย ฯเปฯ โหติ เอวเมว โข ภิกฺขเว สปฺปุริโส กุเล ชายมาโน
พหุโน  ชนสฺส  อตฺถาย  หิตาย  สุขาย  โหติ  มาตาปิตูนํ  อตฺถาย หิตาย
สุขาย  โหติ  ปุตฺตทารสฺส  อตฺถาย หิตาย สุขาย โหติ ทาสกมฺมกรโปริสสฺส
อตฺถาย  หิตาย  สุขาย  โหติ  มิตฺตามจฺจานํ  อตฺถาย  หิตาย สุขาย โหติ
ปุพฺพเปตานํ  อตฺถาย  หิตาย  สุขาย  โหติ  รญฺโญ  อตฺถาย หิตาย สุขาย
โหติ  เทวตานํ  อตฺถาย  หิตาย  สุขาย  โหติ  สมณพฺราหฺมณานํ  อตฺถาย
หิตาย สุขาย โหตีติ ฯ
         พหูนํ ๑- วต อตฺถาย            สปฺปญฺโญ ฆรมาวสํ
         มาตรํ ปิตรํ ปุพฺเพ               รตฺตินฺทิวมตนฺทิโต
         ปูเชติ สหธมฺเมน                ปุพฺเพ กตมนุสฺสรํ
         อนาคาเร ปพฺพชิเต             อปาเป พฺรหฺมจาริโน ๒-
         นิวิฏฺฐสทฺโธ ปูเชติ             ญตฺวา ธมฺเม จ เปสโล
         รญฺโญ หิโต เทวหิโต         ญาตีนํ สขีนํ หิโต
         สพฺเพสํ ส ๓- หิโต โหติ   สทฺธมฺเม สุปติฏฺฐิโต
         วิเนยฺย มจฺเฉรมลํ           ส โลกํ ภชเต สิวนฺติ ฯ
     [๑๒๙]   ๓๙   อฏฺฐิเม   ภิกฺขเว   ปุญฺญาภิสนฺทา   กุสลาภิสนฺทา
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. พหุนฺนํ ฯ    ม. อปเจ พฺรหฺมจาริโย ฯ   ม. โส ฯ
สุขสฺสาหารา     โสวคฺคิกา    สุขวิปากา    สคฺคสํวตฺตนิกา    อิฏฺฐาย
กนฺตาย  มนาปาย  หิตาย  สุขาย  สํวตฺตนฺติ  ฯ  กตเม อฏฺฐ อิธ ภิกฺขเว
อริยสาวโก  พุทฺธํ  สรณํ  คโต  โหติ  อยํ  ภิกฺขเว  ปฐโม ปุญฺญาภิสนฺโท
กุสลาภิสนฺโท    สุขสฺสาหาโร   โสวคฺคิโก   สุขวิปาโก   สคฺคสํวตฺตนิโก
อิฏฺฐาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตติ ฯ
     {๑๒๙.๑}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  ธมฺมํ สรณํ คโต โหติ
อยํ  ภิกฺขเว  ทุติโย  ปุญฺญาภิสนฺโท  ฯเปฯ  สํวตฺตติ  ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว
อริยสาวโก  สงฺฆํ  สรณํ  คโต  โหติ  อยํ  ภิกฺขเว  ตติโย ปุญฺญาภิสนฺโท
กุสลาภิสนฺโท    สุขสฺสาหาโร   โสวคฺคิโก   สุขวิปาโก   สคฺคสํวตฺตนิโก
อิฏฺฐาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตติ ฯ
     {๑๒๙.๒}   ปญฺจิมานิ   ภิกฺขเว  ทานานิ  มหาทานานิ  อคฺคญฺญานิ
รตฺตญฺญานิ    วํสญฺญานิ    โปราณานิ    อสงฺกิณฺณานิ    อสงฺกิณฺณปุพฺพานิ
น   สงฺกิยนฺติ   น   สงฺกิยิสฺสนฺติ   อปฺปฏิกุฏฺฐานิ   สมเณหิ  พฺราหฺมเณหิ
วิญฺญูหิ   กตมานิ   ปญฺจ  อิธ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  ปาณาติปาตํ  ปหาย
ปาณาติปาตา  ปฏิวิรโต  โหติ  ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต ภิกฺขเว อริยสาวโก
อปริมาณานํ   สตฺตานํ   อภยํ   เทติ   อเวรํ   เทติ  อพฺยาปชฺฌํ  เทติ
อปริมาณานํ   สตฺตานํ   อภยํ  ทตฺวา  อเวรํ  ทตฺวา  อพฺยาปชฺฌํ  ทตฺวา
อปริมาณสฺส    อภยสฺส   อเวรสฺส   อพฺยาปชฺฌสฺส   ภาคี   โหติ   อิทํ
ภิกฺขเว   ปฐมํ   ทานํ   มหาทานํ   อคฺคญฺญํ   รตฺตญฺญํ  วํสญฺญํ  โปราณํ
อสงฺกิณฺณํ    อสงฺกิณฺณปุพฺพํ   น   สงฺกิยติ   น   สงฺกิยิสฺสติ   อปฺปฏิกุฏฺฐํ
สมเณหิ   พฺราหฺมเณหิ   วิญฺญูหิ   อยํ   ภิกฺขเว   จตุตฺโถ  ปุญฺญาภิสนฺโท
กุสลาภิสนฺโท    สุขสฺสาหาโร   โสวคฺคิโก   สุขวิปาโก   สคฺคสํวตฺตนิโก
อิฏฺฐาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตติ ฯ
     {๑๒๙.๓}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  อทินฺนาทานํ  ปหาย
อทินฺนาทานา  ปฏิวิรโต  โหติ  ฯเปฯ  กาเมสุ  มิจฺฉาจารํ ปหาย กาเมสุ
มิจฺฉาจารา  ปฏิวิรโต  โหติ  ฯเปฯ  มุสาวาทํ ปหาย มุสาวาทา ปฏิวิรโต
โหติ  ฯเปฯ  สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานํ  ปหาย สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา
ปฏิวิรโต  โหติ  สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา  ปฏิวิรโต ภิกฺขเว อริยสาวโก
อปริมาณานํ   สตฺตานํ   อภยํ   เทติ   อเวรํ   เทติ  อพฺยาปชฺฌํ  เทติ
อปริมาณานํ   สตฺตานํ   อภยํ  ทตฺวา  อเวรํ  ทตฺวา  อพฺยาปชฺฌํ  ทตฺวา
อปริมาณสฺส    อภยสฺส   อเวรสฺส   อพฺยาปชฺฌสฺส   ภาคี   โหติ   อิทํ
ภิกฺขเว   ปญฺจมํ   ทานํ   มหาทานํ   อคฺคญฺญํ  รตฺตญฺญํ  วํสญฺญํ  โปราณํ
อสงฺกิณฺณํ    อสงฺกิณฺณปุพฺพํ   น   สงฺกิยติ   น   สงฺกิยิสฺสติ   อปฺปฏิกุฏฺฐํ
สมเณหิ  พฺราหฺมเณหิ  วิญฺญูหิ  อยํ  [๑]-  ภิกฺขเว  อฏฺฐโม ปุญฺญาภิสนฺโท
กุสลาภิสนฺโท    สุขสฺสาหาโร   โสวคฺคิโก   สุขวิปาโก   สคฺคสํวตฺตนิโก
อิฏฺฐาย  กนฺตาย  มนาปาย  หิตาย  สุขาย  สํวตฺตติ  ฯ อิเม โข ภิกฺขเว
อฏฺฐ     ปุญฺญาภิสนฺทา     กุสลาภิสนฺทา    สุขสฺสาหารา    โสวคฺคิกา
สุขวิปากา   สคฺคสํวตฺตนิกา   อิฏฺฐาย  กนฺตาย  มนาปาย  หิตาย  สุขาย
สํวตฺตนฺตีติ ฯ
     [๑๓๐]   ๔๐  ปาณาติปาโต  ภิกฺขเว  อาเสวิโต  ภาวิโต พหุลีกโต
@เชิงอรรถ:  ม. โข ฯ
นิรยสํวตฺตนิโก     ติรจฺฉานโยนิสํวตฺตนิโก     ปิตฺติวิสยสํวตฺตนิโก    ๑-
โย    สพฺพลหุโส   ปาณาติปาตสฺส   วิปาโก   มนุสฺสภูตสฺส   อปฺปายุก-
สํวตฺตนิโก   โหติ  ฯ  อทินฺนาทานํ  ภิกฺขเว  อาเสวิตํ  ภาวิตํ  พหุลีกตํ
นิรยสํวตฺตนิกํ      ติรจฺฉานโยนิสํวตฺตนิกํ      ปิตฺติวิสยสํวตฺตนิกํ     โย
สพฺพลหุโส     อทินฺนาทานสฺส    วิปาโก    มนุสฺสภูตสฺส    โภคพฺยสน-
สํวตฺตนิโก   โหติ   ฯ   กาเมสุ   มิจฺฉาจาโร   ภิกฺขเว   อาเสวิโต
ภาวิโต      พหุลีกโต      นิรยสํวตฺตนิโก      ติรจฺฉานโยนิสํวตฺตนิโก
ปิตฺติวิสยสํวตฺตนิโก     โย     สพฺพลหุโส     กาเมสุ    มิจฺฉาจารสฺส
วิปาโก    มนุสฺสภูตสฺส    สปตฺตเวรสํวตฺตนิโก   โหติ   ฯ   มุสาวาโท
ภิกฺขเว   อาเสวิโต   ภาวิโต  พหุลีกโต  นิรยสํวตฺตนิโก  ติรจฺฉานโยนิ-
สํวตฺตนิโก     ปิตฺติวิสยสํวตฺตนิโก    โย    สพฺพลหุโส    มุสาวาทสฺส
วิปาโก    มนุสฺสภูตสฺส    อภูตพฺภกฺขานสํวตฺตนิโก    โหติ   ฯ   ปิสุณา
ภิกฺขเว    วาจา    อาเสวิตา    ภาวิตา   พหุลีกตา   นิรยสํวตฺตนิกา
ติรจฺฉานโยนิสํวตฺตนิกา      ปิตฺติวิสยสํวตฺตนิกา      โย     สพฺพลหุโส
ปิสุณาย    วาจาย   วิปาโก   มนุสฺสภูตสฺส   มิตฺเตหิ   เภทนสํวตฺตนิโก
โหติ   ฯ   ผรุสา   ภิกฺขเว   วาจา   อาเสวิตา   ภาวิตา  พหุลีกตา
นิรยสํวตฺตนิกา        ติรจฺฉานโยนิสํวตฺตนิกา        ปิตฺติวิสยสํวตฺตนิกา
โย     สพฺพลหุโส     ผรุสาย     วาจาย    วิปาโก    มนุสฺสภูตสฺส
อมนาปสทฺทสํวตฺตนิโก   โหติ   ฯ   สมฺผปฺปลาโป   ภิกฺขเว   อาเสวิโต
ภาวิโต      พหุลีกโต      นิรยสํวตฺตนิโก      ติรจฺฉานโยนิสํวตฺตนิโก
ปิตฺติวิสยสํวตฺตนิโก     โย     สพฺพลหุโส    สมฺผปฺปลาปสฺส    วิปาโก
มนุสฺสภูตสฺส    อนาเทยฺยวาจาสํวตฺตนิโก    โหติ    ฯ   สุราเมรยปานํ
@เชิงอรรถ:  ม. เปตฺติสํวตฺตนิโก ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ภิกฺขเว    อาเสวิตํ   ภาวิตํ   พหุลีกตํ   นิรยสํวตฺตนิกํ   ติรจฺฉานโยนิ-
สํวตฺตนิกํ    ปิตฺติวิสยสํวตฺตนิกํ    โย    สพฺพลหุโส   สุราเมรยปานสฺส
วิปาโก มนุสฺสภูตสฺส อุมฺมตฺตกสํวตฺตนิโก โหตีติ ฯ
                     ทานวคฺโค จตุตฺโถ ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
         เทฺว ทานานิ วตฺถุญฺจ          เขตฺตํ ทานูปปตฺติ ๑- กิริยํ
         เทฺว สปฺปุริสา สพฺพลหุโส   อภิสนฺโท จ วตฺตตีติ ๒- ฯ
                     -------------
                    อุโปสถวคฺโค ปญฺจโม
     [๑๓๑]   ๔๑  เอวมฺเม  สุตํ  ฯ  เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   ตตฺร   โข  ภควา   ภิกฺขู
อามนฺเตสิ   ภิกฺขโวติ  ฯ  ภทนฺเตติ  เต  ภิกฺขู  ภควโต  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ
ภควา เอตทโวจ
     {๑๓๑.๑}   อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต   ภิกฺขเว   อุโปสโถ   อุปวุตฺโถ
มหปฺผโล  โหติ  มหานิสํโส  มหาชุติโก  มหาวิปฺผาโร  ฯ กถํ อุปวุตฺโถ จ
ภิกฺขเว   อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต   อุโปสโถ   มหปฺผโล   โหติ   มหานิสํโส
มหาชุติโก   มหาวิปฺผาโร   อิธ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  อิติ  ปฏิสญฺจิกฺขติ
ยาวชีวํ    อรหนฺโต    ปาณาติปาตํ   ปหาย   ปาณาติปาตา   ปฏิวิรตา
นิหิตทณฺฑา    นิหิตสตฺถา    ลชฺชี   ทยาปนฺนา   สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปิโน
วิหรนฺติ   อหํปชฺช   อิมญฺจ   รตฺตึ   อิมญฺจ   ทิวสํ  ปาณาติปาตํ  ปหาย
ปาณาติปาตา    ปฏิวิรโต   นิหิตทณฺโฑ   นิหิตสตฺโถ   ลชฺชี   ทยาปนฺโน
@เชิงอรรถ:  ม. นานูปปตฺติโย ฯ   ม. กิริยํ เทฺว สปฺปุริสา อภิสนฺโท วิปาโก จาติ ฯ
สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี   วิหรามิ   อิมินาปงฺเคน   ๑-   อรหตํ  อนุกโรมิ
อุโปสโถ   จ   เม   อุปวุตฺโถ   ภวิสฺสตีติ   อิมินา   ปฐเมน  องฺเคน
สมนฺนาคโต โหติ ฯเปฯ
     {๑๓๑.๒}   ยาวชีวํ  อรหนฺโต  อทินฺนาทานํ  ปหาย  อทินฺนาทานา
ปฏิวิรตา  ทินฺนาทายี  ทินฺนปาฏิกงฺขี  อเถเนน  สุจิภูเตน  อตฺตนา วิหรนฺติ
อหํปชฺช   อิมญฺจ  รตฺตึ  อิมญฺจ  ทิวสํ  อทินฺนาทานํ  ปหาย  อทินฺนาทานา
ปฏิวิรโต  ทินฺนาทายี  ทินฺนปาฏิกงฺขี  อเถเนน  สุจิภูเตน  อตฺตนา วิหรามิ
อิมินาปงฺเคน  อรหตํ  อนุกโรมิ  อุโปสโถ จ เม อุปวุตฺโถ ภวิสฺสตีติ อิมินา
ทุติเยน องฺเคน สมนฺนาคโต โหติ ฯเปฯ
     {๑๓๑.๓}   ยาวชีวํ  อรหนฺโต  อพฺรหฺมจริยํ  ปหาย  พฺรหฺมจาริโน
อาราจาริโน   วิรตา   เมถุนา   คามธมฺมา   อหํปชฺช   อิมญฺจ   รตฺตึ
อิมญฺจ  ทิวสํ  อพฺรหฺมจริยํ  ปหาย  พฺรหฺมจารี  อาราจารี  วิรโต เมถุนา
คามธมฺมา  อิมินาปงฺเคน  อรหตํ  อนุกโรมิ  อุโปสโถ  จ  เม  อุปวุตฺโถ
ภวิสฺสตีติ อิมินา ตติเยน องฺเคน สมนฺนาคโต โหติ ฯเปฯ
     {๑๓๑.๔}   ยาวชีวํ  อรหนฺโต  มุสาวาทํ ปหาย มุสาวาทา ปฏิวิรตา
สจฺจวาทิโน  สจฺจสนฺธา  เฐตา  ปจฺจยิกา  อวิสํวาทกา  โลกสฺส  อหํปชฺช
อิมญฺจ  รตฺตึ  อิมญฺจ  ทิวสํ  มุสาวาทํ ปหาย มุสาวาทา ปฏิวิรโต สจฺจวาที
สจฺจสนฺโธ  เฐโต  ปจฺจยิโก  อวิสํวาทโก  โลกสฺส  อิมินาปงฺเคน  อรหตํ
อนุกโรมิ  อุโปสโถ  จ  เม  อุปวุตฺโถ  ภวิสฺสตีติ อิมินา จตุตฺเถน องฺเคน
สมนฺนาคโต โหติ ฯเปฯ
     {๑๓๑.๕}   ยาวชีวํ     อรหนฺโต    สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานํ
ปหาย สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา ปฏิวิรตา
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. อิมินาปิ องฺเคน ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อหํปชฺช    อิมญฺจ    รตฺตึ    อิมญฺจ   ทิวสํ   สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานํ
ปหาย      สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา      ปฏิวิรโต     อิมินาปงฺเคน
อรหตํ   อนุกโรมิ   อุโปสโถ   จ   เม   อุปวุตฺโถ   ภวิสฺสตีติ  อิมินา
ปญฺจเมน องฺเคน สมนฺนาคโต โหติ ฯเปฯ
     {๑๓๑.๖}   ยาวชีวํ   อรหนฺโต   เอกภตฺติกา  รตฺตูปรตา  วิรตา
วิกาลโภชนา    อหํปชฺช   อิมญฺจ   รตฺตึ   อิมญฺจ   ทิวสํ   เอกภตฺติโก
รตฺตูปรโต    วิรโต   วิกาลโภชนา   อิมินาปงฺเคน   อรหตํ   อนุกโรมิ
อุโปสโถ   จ   เม   อุปวุตฺโถ   ภวิสฺสตีติ   อิมินา   ฉฏฺเฐน  องฺเคน
สมนฺนาคโต โหติ ฯเปฯ
     {๑๓๑.๗}   ยาวชีวํ   อรหนฺโต  นจฺจคีตวาทิตวิสูกทสฺสนมาลาคนฺธ-
วิเลปนธารณมณฺฑนวิภูสนฏฺฐานํ     ๑-     ปหาย    นจฺจคีตวาทิตวิสูก-
ทสฺสนมาลาคนฺธวิเลปนธารณมณฺฑนวิภูสนฏฺฐานา ปฏิวิรตา
อหํปชฺช    อิมญฺจ    รตฺตึ    อิมญฺจ    ทิวสํ   นจฺจคีตวาทิตวิสูกทสฺสน-
มาลาคนฺธวิเลปนธารณมณฺฑนวิภูสนฏฺฐานํ        ปหาย        นจฺจคีต-
วาทิตวิสูกทสฺสนมาลาคนฺธวิเลปนธารณมณฺฑนวิภูสนฏฺฐานา
ปฏิวิรโต   อิมินาปงฺเคน  อรหตํ  อนุกโรมิ  อุโปสโถ  จ  เม  อุปวุตฺโถ
ภวิสฺสตีติ อิมินา สตฺตเมน องฺเคน สมนฺนาคโต โหติ ฯเปฯ
     {๑๓๑.๘}   ยาวชีวํ    อรหนฺโต    อุจฺจาสยนมหาสยนํ   ปหาย
อุจฺจาสยนมหาสยนา    ปฏิวิรตา   นีจเสยฺยํ   กปฺเปนฺติ   มญฺจเก   วา
ติณสนฺถรเก  วา  อหํปชฺช  อิมญฺจ  รตฺตึ  อิมญฺจ  ทิวสํ อุจฺจาสยนมหาสยนํ
ปหาย   อุจฺจาสยนมหาสยนา  ปฏิวิรโต  นีจเสยฺยํ  กปฺเปมิ  มญฺจเก  วา
ติณสนฺถรเก   วา   อิมินาปงฺเคน   อรหตํ  อนุกโรมิ  อุโปสโถ  จ  เม
อุปวุตฺโถ   ภวิสฺสตีติ   อิมินา  อฏฺฐเมน  องฺเคน  สมนฺนาคโต  โหติ  ฯ
เอวํ   อุปวุตฺโถ   โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต  อุโปสโถ  มหปฺผโล
โหติ มหานิสํโส มหาชุติโก มหาวิปฺผาโรติ ฯ
@เชิงอรรถ:  องฺ. ติก. ๒๐/๒๗๒ นจฺจ... ทสฺสนา มาลา... ฯ
     [๑๓๒]   ๔๒   อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต   ภิกฺขเว  อุโปสโถ  อุปวุตฺโถ
มหปฺผโล  โหติ  มหานิสํโส  มหาชุติโก  มหาวิปฺผาโร  ฯ  กถํ  อุปวุตฺโถ
จ   ภิกฺขเว   อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต  อุโปสโถ  มหปฺผโล  โหติ  มหานิสํโส
มหาชุติโก   มหาวิปฺผาโร   อิธ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  อิติ  ปฏิสญฺจิกฺขติ
ยาวชีวํ    อรหนฺโต    ปาณาติปาตํ   ปหาย   ปาณาติปาตา   ปฏิวิรตา
นิหิตทณฺฑา    นิหิตสตฺถา    ลชฺชี   ทยาปนฺนา   สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปิโน
วิหรนฺติ   อหํปชฺช   อิมญฺจ   รตฺตึ   อิมญฺจ   ทิวสํ  ปาณาติปาตํ  ปหาย
ปาณาติปาตา    ปฏิวิรโต   นิหิตทณฺโฑ   นิหิตสตฺโถ   ลชฺชี   ทยาปนฺโน
สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี    วิหรามิ    อิมินาปงฺเคน    อรหตํ    อนุกโรมิ
อุปสโถ จ เม อุปวุตฺโถ ภวิสฺสตีติ
     {๑๓๒.๑}   อิมินา  ปฐเมน องฺเคน สมนฺนาคโต โหติ ฯเปฯ ยาวชีวํ
อรหนฺโต   อุจฺจาสยนมหาสยนํ   ปหาย   อุจฺจาสยนมหาสยนา   ปฏิวิรตา
นีจเสยฺยํ  กปฺเปนฺติ  มญฺจเก  วา  ติณสนฺถรเก  วา  อหํปชฺช อิมญฺจ รตฺตึ
อิมญฺจ   ทิวสํ  อุจฺจาสยนมหาสยนํ  ปหาย  อุจฺจาสยนมหาสยนา  ปฏิวิรโต
นีจเสยฺยํ  กปฺเปมิ  มญฺจเก  วา  ติณสนฺถรเก  วา  อิมินาปงฺเคน  อรหตํ
อนุกโรมิ  อุโปสโถ  จ  เม  อุปวุตฺโถ  ภวิสฺสตีติ อิมินา อฏฺฐเมน องฺเคน
สมนฺนาคโต  โหติ  ฯ  เอวํ  อุปวุตฺโถ  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต
อุโปสโถ มหปฺผโล โหติ มหานิสํโส มหาชุติโก มหาวิปฺผาโร ฯ
     {๑๓๒.๒}   กีวมหปฺผโล โหติ กีวมหานิสํโส กีวมหาชุติโก กีวมหาวิปฺผาโร
เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  โย  อิเมสํ  โสฬสนฺนํ มหาชนปทานํ ปหูตสตฺตนานํ ๑-
@เชิงอรรถ:  ม. ปหูตรตฺตรตนานํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อิสฺสราธิปจฺจํ   รชฺชํ   กาเรยฺย   เสยฺยถีทํ   องฺคานํ   มคธานํ  กาสีนํ
โกสลานํ   วชฺชีนํ   มลฺลานํ   เจตีนํ  วํสานํ  กุรูนํ  ปญฺจาลานํ  มจฺฉานํ
สูรเสนานํ    อสฺสกานํ    อวนฺตีนํ   คนฺธารานํ   กมฺโพชานํ   อฏฺฐงฺค-
สมนฺนาคตสฺส   อุโปสถสฺส   เอตํ   กลํ   นาคฺฆติ   โสฬสึ   ตํ  กิสฺส
เหตุ กปณํ ภิกฺขเว มานุสกํ รชฺชํ ทิพฺพํ สุขํ อุปนิธาย ฯ
     {๑๓๒.๓}   ยานิ ภิกฺขเว มานุสกานิ ปญฺญาสํ วสฺสานิ จาตุมฺมหาราชิกานํ
เทวานํ  เอโส  เอโก  รตฺตินฺทิโว  ตาย  รตฺติยา ตึสรตฺติโย มาโส เตน
มาเสน   ทฺวาทสมาสิโย   สํวจฺฉโร   เตน   สํวจฺฉเรน  ทิพฺพานิ  ปญฺจ
วสฺสสตานิ    จาตุมฺมหาราชิกานํ    เทวานํ   อายุปฺปมาณํ   ฐานํ   โข
ปเนตํ  ภิกฺขเว  วิชฺชติ ยํ อิเธกจฺโจ อิตฺถี วา ปุริโส วา อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ
อุโปสถํ   อุปวสิตฺวา   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา  จาตุมฺมหาราชิกานํ
เทวานํ  สหพฺยตํ  อุปปชฺเชยฺย  อิทํ  โข  ปน  เมตํ  ๑- ภิกฺขเว สนฺธาย
ภาสิตํ กปณํ มานุสกํ รชฺชํ ทิพฺพํ สุขํ อุปนิธาย ฯ
     {๑๓๒.๔}   ยํ  ภิกฺขเว  มานุสกํ  วสฺสสตํ  ๒-  ตาวตึสานํ เทวานํ
เอโส   เอโก   รตฺตินฺทิโว   ตาย   รตฺติยา  ตึสรตฺติโย  มาโส  เตน
มาเสน   ทฺวาทสมาสิโย   สํวจฺฉโร  เตน  สํวจฺฉเรน  ทิพฺพํ  วสฺสสหสฺสํ
ตาวตึสานํ   เทวานํ   อายุปฺปมาณํ   ฐานํ  โข  ปเนตํ  ภิกฺขเว  วิชฺชติ
ยํ   อิเธกจฺโจ   อิตฺถี   วา   ปุริโส   วา  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ  อุโปสถํ
อุปวสิตฺวา     กายสฺส    เภทา    ปรมฺมรณา    ตาวตึสานํ   เทวานํ
สหพฺยตํ   อุปปชฺเชยฺย   อิทํ   โข  ปน  เมตํ  ภิกฺขเว  สนฺธาย  ภาสิตํ
@เชิงอรรถ:  ม. ปเนตํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. ยานิ ภิกฺขเว มานุสกานิ วสฺสสตานิ ฯ
กปณํ มานุสกํ รชฺชํ ทิพฺพํ สุขํ อุปนิธาย ฯ
     {๑๓๒.๕}   ยานิ ภิกฺขเว มานุสกานิ เทฺว วสฺสสตานิ ยามานํ เทวานํ
เอโส  เอโก  รตฺตินฺทิโว  ตาย  รตฺติยา  ตึสรตฺติโย มาโส เตน มาเสน
ทฺวาทสมาสิโย  สํวจฺฉโร  เตน  สํวจฺฉเรน  ทิพฺพานิ  เทฺว  วสฺสสหสฺสานิ
ยามานํ  เทวานํ  อายุปฺปมาณํ ฐานํ โข ปเนตํ ภิกฺขเว วิชฺชติ ยํ อิเธกจฺโจ
อิตฺถี  วา  ปุริโส  วา อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ อุโปสถํ อุปวสิตฺวา กายสฺส เภทา
ปรมฺมรณา  ยามานํ  เทวานํ  สหพฺยตํ  อุปปชฺเชยฺย  อิทํ  โข  ปน  เมตํ
ภิกฺขเว สนฺธาย ภาสิตํ กปณํ มานุสกํ รชฺชํ ทิพฺพํ สุขํ อุปนิธาย ฯ
     {๑๓๒.๖}   ยานิ  ภิกฺขเว  มานุสกานิ  จตฺตาริ  วสฺสสตานิ ตุสิตานํ
เทวานํ  เอโส  เอโก  รตฺตินฺทิโว  ตาย  รตฺติยา ตึสรตฺติโย มาโส เตน
มาเสน   ทฺวาทสมาสิโย   สํวจฺฉโร  เตน  สํวจฺฉเรน  ทิพฺพานิ  จตฺตาริ
วสฺสสหสฺสานิ  ตุสิตานํ  เทวานํ  อายุปฺปมาณํ  ฐานํ  โข  ปเนตํ  ภิกฺขเว
วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺโจ  อิตฺถี  วา  ปุริโส  วา  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ อุโปสถํ
อุปวสิตฺวา   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   ตุสิตานํ   เทวานํ  สหพฺยตํ
อุปปชฺเชยฺย  อิทํ  โข  ปน  เมตํ  ภิกฺขเว  สนฺธาย  ภาสิตํ กปณํ มานุสกํ
รชฺชํ ทิพฺพํ สุขํ อุปนิธาย ฯ
     {๑๓๒.๗}   ยานิ  ภิกฺขเว  มานุสกานิ  อฏฺฐ วสฺสสตานิ นิมฺมานรตีนํ
เทวานํ  เอโส  เอโก  รตฺตินฺทิโว  ตาย  รตฺติยา ตึสรตฺติโย มาโส เตน
มาเสน   ทฺวาทสมาสิโย   สํวจฺฉโร   เตน   สํวจฺฉเรน  ทิพฺพานิ  อฏฺฐ
วสฺสสหสฺสานิ  นิมฺมานรตีนํ  เทวานํ  อายุปฺปมาณํ  ฐานํ โข ปเนตํ ภิกฺขเว
วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺโจ  อิตฺถี  วา  ปุริโส  วา  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ อุโปสถํ
อุปวสิตฺวา   กายสฺส   เภทา  ปรมฺมรณา  นิมฺมานรตีนํ  เทวานํ  สหพฺยตํ
อุปปชฺเชยฺย   อิทํ   โข   ปน   เมตํ   ภิกฺขเว  สนฺธาย  ภาสิตํ  กปณํ
มานุสกํ รชฺชํ ทิพฺพํ สุขํ อุปนิธาย ฯ
     {๑๓๒.๘}   ยานิ    ภิกฺขเว   มานุสกานิ   โสฬส   วสฺสสตานิ
ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ   เทวานํ   เอโส   เอโก  รตฺตินฺทิโว  ตาย  รตฺติยา
ตึสรตฺติโย   มาโส   เตน   มาเสน   ทฺวาทสมาสิโย   สํวจฺฉโร  เตน
สํวจฺฉเรน   ทิพฺพานิ   โสฬส   วสฺสสหสฺสานิ  ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ  เทวานํ
อายุปฺปมาณํ   ฐานํ   โข  ปเนตํ  ภิกฺขเว  วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺโจ  อิตฺถี
วา  ปุริโส  วา  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ  อุโปสถํ  อุปวสิตฺวา  กายสฺส  เภทา
ปรมฺมรณา    ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ   เทวานํ   สหพฺยตํ   อุปปชฺเชยฺย   อิทํ
โข   ปน   เมตํ  ภิกฺขเว  สนฺธาย  ภาสิตํ  กปณํ  มานุสกํ  รชฺชํ  ทิพฺพํ
สุขํ อุปนิธายาติ ฯ
               ปาณํ น หญฺเญ น จาทินฺนมาทิเย
               มุสา น ภาเส น จ มชฺชโป สิยา
               อพฺรหฺมจริยา วิรเมยฺย เมถุนา
               รตฺตึ น ภุญฺเชยฺย วิกาลโภชนํ
               มาลํ น ธารเย น จ คนฺธมาจเร
               มญฺเจ ฉมายํว สเยถ สนฺถเต
               เอตญฺหิ อฏฺฐงฺคิกมาหุโปสถํ
               พุทฺเธน ทุกฺขนฺตคุนา ปกาสิตํ
               จนฺโท จ สูโร ๑- จ อุโภ สุทสฺสนา
@เชิงอรรถ:  ม. สุริโย ฯ เอวมุปริปิ ฯ
               โอภาสยนฺตา อนุยนฺติ ๑- ยาวตา
               ตโมนุทา เต ปน อนฺตลิกฺขคา
               นเภ ปภาสนฺติ ทิสา วิโรจนา
               เอตมฺหิ ยํ วิชฺชติ อนฺตเร ธนํ
               มุตฺตา มณี เวฬุริยญฺจ ภทฺทกํ
               สิงฺคี สุวณฺณํ อถวาปิ กาญฺจนํ
               ยํ ชาตรูปํ หฏกนฺติ วุจฺจติ
               อฏฺฐงฺคุเปตสฺส อุโปสถสฺส
               กลมฺปิ เต นานุภวนฺติ โสฬสึ
               จนฺทปฺปภา ตารคณาว ๒- สพฺเพ
               ตสฺมา หิ นารี จ นโร จ สีลวา
               อฏฺฐงฺคุเปตํ อุปวสฺสุโปสถํ
               ปุญฺญานิ กตฺวาน สุขุทฺรยานิ
               อนินฺทิตา สคฺคมุเปนฺติ ฐานนฺติ ฯ
     [๑๓๓]   ๔๓  เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ  ปุพฺพาราเม
มิคารมาตุปาสาเท  ฯ  อถโข วิสาขา มิคารมาตา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ
นิสินฺนํ   โข  วิสาขํ  มิคารมาตรํ  ภควา  เอตทโวจ  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต
วิสาเข  [๒]-  อุโปสโถ  อุปวุตฺโถ  มหปฺผโล โหติ มหานิสํโส มหาชุติโก
มหาวิปฺผาโร   ฯ   กถํ   อุปวุตฺโถ   จ   วิสาเข   อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต
@เชิงอรรถ:  ม. โอภาสยํ อนุปริยนฺติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. - จ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อุโปสโถ    มหปฺผโล    โหติ   มหานิสํโส   มหาชุติโก   มหาวิปฺผาโร
อิธ    วิสาเข   อริยสาวโก   อิติ   ปฏิสญฺจิกฺขติ   ยาวชีวํ   อรหนฺโต
ปาณาติปาตํ   ปหาย   ปาณาติปาตา   ปฏิวิรตา   นิหิตทณฺฑา  นิหิตสตฺถา
ลชฺชี     ทยาปนฺนา     สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปิโน    วิหรนฺติ    อหํปชฺช
อิมญฺจ    รตฺตึ    อิมญฺจ   ทิวสํ   ปาณาติปาตํ   ปหาย   ปาณาติปาตา
ปฏิวิรโต    นิหิตทณฺโฑ   นิหิตสตฺโถ   ลชฺชี   ทยาปนฺโน   สพฺพปาณภูต-
หิตานุกมฺปี    วิหรามิ    อิมินาปงฺเคน   อรหตํ   อนุกโรมิ   อุโปสโถ
จ   เม   อุปวุตฺโถ   ภวิสฺสตีติ   อิมินา  ปฐเมน  องฺเคน  สมนฺนาคโต
โหติ ฯเปฯ
     {๑๓๓.๑}   ยาวชีวํ    อรหนฺโต    อุจฺจาสยนมหาสยนํ   ปหาย
อุจฺจาสยนมหาสยนา    ปฏิวิรตา   นีจเสยฺยํ   กปฺเปนฺติ   มญฺจเก   วา
ติณสนฺถรเก  วา  อหํปชฺช  อิมญฺจ  รตฺตึ  อิมญฺจ  ทิวสํ อุจฺจาสยนมหาสยนํ
ปหาย   อุจฺจาสยนมหาสยนา  ปฏิวิรโต  นีจเสยฺยํ  กปฺเปมิ  มญฺจเก  วา
ติณสนฺถรเก  วา  อิมินาปงฺเคน  อรหตํ อนุกโรมิ อุโปสโถ จ เม อุปวุตฺโถ
ภวิสฺสตีติ  อิมินา  อฏฺฐเมน  องฺเคน  สมนฺนาคโต  โหติ ฯ เอวํ อุปวุตฺโถ
โข   วิสาเข  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต  อุโปสโถ  มหปฺผโล  โหติ  มหานิสํโส
มหาชุติโก มหาวิปฺผาโร ฯ
     {๑๓๓.๒}   กีวมหปฺผโล    โหติ   กีวมหานิสํโส   กีวมหาชุติโก
กีวมหาวิปฺผาโร  เสยฺยถาปิ  วิสาเข  โย  อิเมสํ  โสฬสนฺนํ มหาชนปทานํ
ปหูตสตฺตรตนานํ  อิสฺสราธิปจฺจํ  รชฺชํ  กาเรยฺย  เสยฺยถีทํ องฺคานํ มคธานํ
กาสีนํ  โกสลานํ  วชฺชีนํ  มลฺลานํ  เจตีนํ  วํสานํ กุรูนํ ปญฺจาลานํ มจฺฉานํ
สูรเสนานํ    อสฺสกานํ   อวนฺตีนํ   คนฺธารานํ   กมฺโพชานํ    อฏฺฐงฺค-
สมนฺนาคตสฺส   อุโปสถสฺส   เอตํ   กลํ   นาคฺฆติ   โสฬสึ   ตํ  กิสฺส
เหตุ กปณํ วิสาเข มานุสกํ รชฺชํ ทิพฺพํ สุขํ อุปนิธาย ฯ
     {๑๓๓.๓}   ยานิ    วิสาเข    มานุสกานิ   ปญฺญาส   วสฺสานิ
จาตุมฺมหาราชิกานํ   เทวานํ   เอโส  เอโก  รตฺตินฺทิโว  ตาย  รตฺติยา
ตึสรตฺติโย   มาโส   เตน   มาเสน   ทฺวาทสมาสิโย   สํวจฺฉโร  เตน
สํวจฺฉเรน     ทิพฺพานิ     ปญฺจ     วสฺสสตานิ     จาตุมฺมหาราชิกานํ
เทวานํ  อายุปฺปมาณํ  ฐานํ  โข  ปเนตํ  วิสาเข  วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺโจ
อิตฺถี    วา    ปุริโส   วา   อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ   อุโปสถํ   อุปวสิตฺวา
กายสฺส    เภทา   ปรมฺมรณา   จาตุมฺมหาราชิกานํ   เทวานํ   สหพฺยตํ
อุปปชฺเชยฺย  อิทํ  โข  ปน  เมตํ  วิสาเข  สนฺธาย  ภาสิตํ กปณํ มานุสกํ
รชฺชํ ทิพฺพํ สุขํ อุปนิธาย ฯ
     {๑๓๓.๔}   ยํ  วิสาเข  มานุสกํ  วสฺสสตํ ตาวตึสานํ เทวานํ เอโส
เอโก   รตฺตินฺทิโว   ตาย   รตฺติยา  ตึสรตฺติโย  มาโส  เตน  มาเสน
ทฺวาทสมาสิโย    สํวจฺฉโร    เตน    สํวจฺฉเรน    ทิพฺพํ   วสฺสสหสฺสํ
ตาวตึสานํ   เทวานํ   อายุปฺปมาณํ   ฐานํ  โข  ปเนตํ  วิสาเข  วิชฺชติ
ยํ  อิเธกจฺโจ  อิตฺถี  วา  ปุริโส วา อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ อุโปสถํ อุปวสิตฺวา
กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา  ตาวตึสานํ  เทวานํ  สหพฺยตํ  อุปปชฺเชยฺย
อิทํ  โข  ปน  เมตํ  วิสาเข  สนฺธาย  ภาสิตํ  กปณํ  มานุสกํ รชฺชํ ทิพฺพํ
สุขํ อุปนิธาย ฯ
     {๑๓๓.๕}   ยานิ   วิสาเข  มานุสกานิ  เทฺว  วสฺสสตานิ  ฯเปฯ
จตฺตาริ    วสฺสสตานิ    ฯเปฯ    อฏฺฐ   วสฺสสตานิ   ฯเปฯ   โสฬส
วสฺสสตานิ      ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ      เทวานํ      เอโส     เอโก
รตฺตินฺทิโว  ตาย  รตฺติยา  ตึสรตฺติโย  มาโส เตน มาเสน ทฺวาทสมาสิโย
สํวจฺฉโร     เตน    สํวจฺฉเรน    ทิพฺพานิ    โสฬส    วสฺสสหสฺสานิ
ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ   เทวานํ   อายุปฺปมาณํ   ฐานํ   โข  ปเนตํ  วิสาเข
วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺโจ  อิตฺถี  วา  ปุริโส  วา  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ อุโปสถํ
อุปวสิตฺวา   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ   เทวานํ
สหพฺยตํ   อุปปชฺเชยฺย   อิทํ   โข  ปน  เมตํ  วิสาเข  สนฺธาย  ภาสิตํ
กปณํ มานุสกํ รชฺชํ ทิพฺพํ สุขํ อุปนิธายาติ ฯ
               ปาณํ น หญฺเญ น จาทินฺนมาทิเย
               มุสา น ภาเส น จ มชฺชโป สิยา
               อพฺรหฺมจริยา วิรเมยฺย เมถุนา
               รตฺตึ น ภุญฺเชยฺย วิกาลโภชนํ
               มาลํ น ธารเย น จ คนฺธมาจเร
               มญฺเจ ฉมายํว สเยถ สนฺถเต
               เอตญฺหิ อฏฺฐงฺคิกมาหุโปสถํ
               พุทฺเธน ทุกฺขนฺตคุนา ปกาสิตํ
               จนฺโท จ สูโร จ อุโภ สุทสฺสนา
               โอภาสยนฺตา อนุยนฺติ ยาวตา
               ตโมนุทา เต ปน อนฺตลิกฺขคา
               นเภ ปภาสนฺติ ทิสา วิโรจนา
               เอตมฺหิ ยํ วิชฺชติ อนฺตเร ธนํ
               มุตฺตา มณี เวฬุริยญฺจ ภทฺทกํ
               สิงฺคี สุวณฺณํ อถวาปิ กาญฺจนํ
               ยํ ชาตรูปํ หฏกนฺติ วุจฺจติ
               อฏฺฐงฺคุเปตสฺส อุโปสถสฺส
               กลมฺปิ เต นานุภวนฺติ โสฬสึ
               จนฺทปฺปภา ตารคณาว สพฺเพ
               ตสฺมา หิ นารี จ นโร จ สีลวา
               อฏฺฐงฺคุเปตํ อุปวสฺสุโปสถํ
               ปุญฺญานิ กตฺวาน สุขุทฺรยานิ
               อนินฺทิตา สคฺคมุเปนฺติ ฐานนฺติ ฯ
     [๑๓๔]   ๔๔   เอกํ   สมยํ  ภควา  เวสาลิยํ  วิหรติ  มหาวเน
กูฏาคารสาลายํ  ฯ  อถโข  วาเสฏฺโฐ  อุปาสโก เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ
นิสินฺนํ   โข   วาเสฏฺฐํ  อุปาสกํ  ภควา  เอตทโวจ  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต
วาเสฏฺฐ   อุโปสโถ   อุปวุตฺโถ   มหปฺผโล   โหติ   ฯเปฯ   อนินฺทิตา
สคฺคมุเปนฺติ ฐานนฺติ ฯ
     เอวํ   วุตฺเต   วาเสฏฺโฐ   อุปาสโก  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  ปิยา
เม   ภนฺเต   ญาติสาโลหิตา   อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ   อุโปสถํ   อุปวเสยฺยุํ
ปิยานมฺปิ   เม   อสฺส  ญาติสาโลหิตานํ  ทีฆรตฺตํ  หิตาย  สุขาย  สพฺเพ
เจปิ    ภนฺเต    ขตฺติยา    อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ    อุโปสถํ   อุปวเสยฺยุํ
สพฺเพสมฺปสฺส   ขตฺติยานํ   ทีฆรตฺตํ  หิตาย  สุขาย  สพฺเพ  เจปิ  ภนฺเต
พฺราหฺมณา  ฯเปฯ  เวสฺสา  สุทฺทา  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ  อุโปสถํ อุปวเสยฺยุํ
สพฺเพสมฺปสฺส  สุทฺทานํ  ทีฆรตฺตํ  หิตาย  สุขายาติ  ฯ  [๑]- สพฺเพ เจปิ
วาเสฏฺฐ   ขตฺติยา  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ  อุโปสถํ  อุปวเสยฺยุํ  สพฺเพสมฺปสฺส
ขตฺติยานํ  ทีฆรตฺตํ  หิตาย  สุขาย  สพฺเพ เจปิ วาเสฏฺฐ พฺราหฺมณา ฯเปฯ
เวสฺสา   สุทฺทา   อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ   อุโปสถํ  อุปวเสยฺยุํ  สพฺเพสมฺปสฺส
สุทฺทานํ  ทีฆรตฺตํ  หิตาย  สุขาย  สเทวโก เจปิ วาเสฏฺฐ โลโก สมารโก
สพฺรหฺมโก    สสฺสมณพฺราหฺมณี   ปชา   สเทวมนุสฺสา   อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ
อุโปสถํ   อุปวเสยฺยุํ   สเทวกสฺส  ๒-  โลกสฺส  สมารกสฺส  สพฺรหฺมกสฺส
สสฺสมณพฺราหฺมณิยา   ปชาย   สเทวมนุสฺสาย   ทีฆรตฺตํ   หิตาย   สุขาย
อิเม  เจปิ  วาเสฏฺฐ  มหาสาลา  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ  อุโปสถํ  อุปวเสยฺยุํ
อิเมสมฺปสฺส  มหาสาลานํ  ทีฆรตฺตํ  หิตาย  สุขาย  สเจ เจเตยฺยุํ โก ปน
วาโท มนุสฺสภูตสฺสาติ ฯ
     [๑๓๕]   ๔๕   เอกํ   สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ  เชตวเน
อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ  อถโข  โพชฺฌา  อุปาสิกา  เยน  ภควา
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ
เอกมนฺตํ  นิสินฺนํ  โข  โพชฺฌํ อุปาสิกํ ภควา เอตทโวจ อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต
โพชฺเฌ   อุโปสโถ   อุปวุตฺโถ   มหปฺผโล  โหติ  มหานิสํโส  มหาชุติโก
มหาวิปฺผาโร ฯ
     {๑๓๕.๑}   กถํ   อุปวุตฺโถ   จ   โพชฺเฌ   อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต
อุโปสโถ    มหปฺผโล   โหติ   มหานิสํโส   มหาชุติโก   มหาวิปฺผาโร
@เชิงอรรถ:  ม. เอวเมตํ เอวเมตํ ฯ    ม. สเทวกสฺสปิสฺส ฯ
อิธ    โพชฺเฌ   อริยสาวโก   อิติ   ปฏิสญฺจิกฺขติ   ยาวชีวํ   อรหนฺโต
ปาณาติปาตํ      ปหาย     ปาณาติปาตา     ปฏิวิรตา     นิหิตทณฺฑา
นิหิตสตฺถา    ลชฺชี    ทยาปนฺนา    สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปิโน    วิหรนฺติ
อหํปชฺช   อิมญฺจ  รตฺตึ  อิมญฺจ  ทิวสํ  ปาณาติปาตํ  ปหาย  ปาณาติปาตา
ปฏิวิรโต    นิหิตทณฺโฑ   นิหิตสตฺโถ   ลชฺชี   ทยาปนฺโน   สพฺพปาณภูต-
หิตานุกมฺปี  วิหรามิ  อิมินาปงฺเคน  อรหตํ  อนุกโรมิ  อุโปสโถ  จ  เม
อุปวุตฺโถ ภวิสฺสตีติ
     {๑๓๕.๒}   อิมินา  ปฐเมน องฺเคน สมนฺนาคโต โหติ ฯเปฯ ยาวชีวํ
อรหนฺโต   อุจฺจาสยนมหาสยนํ   ปหาย   อุจฺจาสยนมหาสยนา   ปฏิวิรตา
นีจเสยฺยํ  กปฺเปนฺติ  มญฺจเก  วา  ติณสนฺถรเก  วา  อหํปชฺช อิมญฺจ รตฺตึ
อิมญฺจ   ทิวสํ  อุจฺจาสยนมหาสยนํ  ปหาย  อุจฺจาสยนมหาสยนา  ปฏิวิรโต
นีจเสยฺยํ   กปฺเปมิ   มญฺจเก   วา   ติณสนฺถรเก   วา   อิมินาปงฺเคน
อรหตํ   อนุกโรมิ   อุโปสโถ   จ   เม   อุปวุตฺโถ   ภวิสฺสตีติ  อิมินา
อฏฺฐเมน  องฺเคน  สมนฺนาคโต  โหติ  ฯ  เอวํ  อุปวุตฺโถ  โข  โพชฺเฌ
อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต   อุโปสโถ   มหปฺผโล   โหติ  มหานิสํโส  มหาชุติโก
มหาวิปฺผาโร ฯ
     {๑๓๕.๓}   กีวมหปฺผโล    โหติ   กีวมหานิสํโส   กีวมหาชุติโก
กีวมหาวิปฺผาโร  เสยฺยถาปิ  โพชฺเฌ  โย  อิเมสํ  โสฬสนฺนํ มหาชนปทานํ
ปหูตสตฺตรตนานํ   อิสฺสราธิปจฺจํ   รชฺชํ   กาเรยฺย   เสยฺยถีทํ   องฺคานํ
มคธานํ  กาสีนํ  โกสลานํ  วชฺชีนํ  มลฺลานํ  เจตีนํ วํสานํ กุรูนํ ปญฺจาลานํ
มจฺฉานํ    สูรเสนานํ    อสฺสกานํ    อวนฺตีนํ   คนฺธารานํ   กมฺโพชานํ
อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตสฺส    อุโปสถสฺส   เอตํ   กลํ   นาคฺฆติ   โสฬสึ   ตํ
กิสฺส   เหตุ   กปณํ   โพชฺเฌ   มานุสกํ   รชฺชํ   ทิพฺพํ  สุขํ  อุปนิธาย
ยานิ  โพชฺเฌ  มานุสกานิ  ปญฺญาสํ  วสฺสานิ  จาตุมฺมหาราชิกานํ  เทวานํ
เอโส  เอโก  รตฺตินฺทิโว  ตาย  รตฺติยา  ตึสรตฺติโย มาโส เตน มาเสน
ทฺวาทสมาสิโย   สํวจฺฉโร   เตน  สํวจฺฉเรน  ทิพฺพานิ  ปญฺจ  วสฺสสตานิ
จาตุมฺมหาราชิกานํ   เทวานํ   อายุปฺปมาณํ   ฐานํ  โข  ปเนตํ  โพชฺเฌ
วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺโจ  อิตฺถี  วา  ปุริโส  วา  อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ อุโปสถํ
อุปวสิตฺวา   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   จาตุมฺมหาราชิกานํ  เทวานํ
สหพฺยตํ   อุปปชฺเชยฺย   อิทํ   โข  ปน  เมตํ  โพชฺเฌ  สนฺธาย  ภาสิตํ
กปณํ มานุสกํ รชฺชํ ทิพฺพํ สุขํ อุปนิธาย ฯ
     {๑๓๕.๔}   ยํ  โพชฺเฌ  มานุสกํ  วสฺสสตํ  ฯเปฯ  ยานิ  โพชฺเฌ
มานุสกานิ   เทฺว  วสฺสสตานิ  ฯเปฯ  จตฺตาริ  วสฺสสตานิ  ฯเปฯ  อฏฺฐ
วสฺสสตานิ  ฯเปฯ  โสฬส  วสฺสสตานิ  ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ  เทวานํ  เอโส
เอโก   รตฺตินฺทิโว   ตาย   รตฺติยา  ตึสรตฺติโย  มาโส  เตน  มาเสน
ทฺวาทสมาสิโย  สํวจฺฉโร  เตน  สํวจฺฉเรน  ทิพฺพานิ  โสฬส วสฺสสหสฺสานิ
ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ  เทวานํ  อายุปฺปมาณํ  ฐานํ  โข  ปเนตํ โพชฺเฌ วิชฺชติ
ยํ  อิเธกจฺโจ  อิตฺถี  วา  ปุริโส วา อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ อุโปสถํ อุปวสิตฺวา
กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย
อิทํ  โข  ปน  เมตํ  โพชฺเฌ  สนฺธาย ภาสิตํ กปณํ มานุสกํ รชฺชํ ทิพฺพํ สุขํ
อุปนิธายาติ ฯ
               ปาณํ น หญฺเญ น จาทินฺนมาทิเย
               มุสา น ภาเส น จ มชฺชโป สิยา
               อพฺรหฺมจริยา วิรเมยฺย เมถุนา
               รตฺตึ น ภุญฺเชยฺย วิกาลโภชนํ
               มาลํ น ธารเย น จ คนฺธมาจเร
               มญฺเจ ฉมายํว สเยถ สนฺถเต
               เอตญฺหิ อฏฺฐงฺคิกมาหุโปสถํ
               พุทฺเธน ทุกฺขนฺตคุนา ปกาสิตํ
               จนฺโท จ สูโร จ อุโภ สุทสฺสนา
               โอภาสยนฺตา อนุยนฺติ ยาวตา
               ตโมนุทา เต ปน อนฺตลิกฺขคา
               นเภ ปภาสนฺติ ทิสา วิโรจนา
               เอตมฺหิ ยํ วิชฺชติ อนฺตเร ธนํ
               มุตฺตา มณี เวฬุริยญฺจ ภทฺทกํ
               สิงฺคี สุวณฺณํ อถวาปิ กาญฺจนํ
               ยํ ชาตรูปํ หฏกนฺติ วุจฺจติ
               อฏฺฐงฺคุเปตสฺส อุโปสถสฺส
               กลมฺปิ เต นานุภวนฺติ โสฬสึ
               จนฺทปฺปภา ตารคณาว สพฺเพ
               ตสฺมา หิ นารี จ นโร จ สีลวา
               อฏฺฐงฺคุเปตํ อุปวสฺสุโปสถํ
               ปุญฺญานิ กตฺวาน สุขุทฺรยานิ
               อนินฺทิตา สคฺคมุเปนฺติ ฐานนฺติ ฯ
     [๑๓๖]   ๔๖  เอกํ  สมยํ  ภควา  โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเม ฯ
เตน   โข   ปน  สมเยน  อายสฺมา  อนุรุทฺโธ  ทิวาวิหารํ  คโต  โหติ
ปฏิสลฺลีโน   ฯ   อถโข   สมฺพหุลา  มนาปกายิกา  เทวตา  เยนายสฺมา
อนุรุทฺโธ     เตนุปสงฺกมึสุ     อุปสงฺกมิตฺวา     อายสฺมนฺตํ    อนุรุทฺธํ
อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   อฏฺฐํสุ   เอกมนฺตํ   ฐิตา  โข  ตา  เทวตา
อายสฺมนฺตํ   อนุรุทฺธํ   เอตทโวจุํ   มยํ   ภนฺเต  อนุรุทฺธ  มนาปกายิกา
นาม  เทวตา  ตีสุ  ฐาเนสุ  อิสฺสริยํ  กาเรม  วสํ  วตฺเตม  มยํ ภนฺเต
อนุรุทฺธ    ยาทิสกํ    วณฺณํ    อากงฺขาม    ตาทิสกํ   วณฺณํ   ฐานโส
ปฏิลภาม   ยาทิสกํ  สทฺทํ  ๑-  อากงฺขาม  ตาทิสกํ  สทฺทํ  ๑-  ฐานโส
ปฏิลภาม   ยาทิสกํ   สุขํ   อากงฺขาม  ตาทิสกํ  สุขํ  ฐานโส  ปฏิลภาม
มยํ  ภนฺเต  อนุรุทฺธ  มนาปกายิกา  นาม  เทวตา  อิเมสุ  ตีสุ  ฐาเนสุ
อิสฺสริยํ กาเรม วสํ วตฺเตมาติ ฯ
     {๑๓๖.๑}   อถโข  อายสมฺโต  อนุรุทฺธสฺส  เอตทโหสิ  อโห วติมา
เทวตา   สพฺพาว  นีลา  อสฺสุ  นีลวณฺณา  นีลวตฺถา   นีลาลงฺการาติ  ฯ
อถโข     ตา     เทวตา    อายสฺมโต    อนุรุทฺธสฺส    จิตฺตมญฺญาย
สพฺพาว    นีลา    อเหสุํ   นีลวณฺณา   นีลวตฺถา    นีลาลงฺการา   ฯ
อถโข   อายสฺมโต   อนุรุทฺธสฺส   เอตทโหสิ   อโห    วติมา  เทวตา
สพฺพาว   ปีตา   อสฺสุ   ฯเปฯ   สพฺพาว   โลหิตกา   อสฺสุ   สพฺพาว
@เชิงอรรถ:  ม. สรํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
โอทาตา   อสฺสุ   โอทาตวณฺณา   โอทาตวตฺถา   โอทาตาลงฺการาติ  ฯ
อถโข   ตา   เทวตา   อายสมฺโต   อนุรุทฺธสฺส   จิตฺตมญฺญาย  สพฺพาว
โอทาตา   อเหสุํ  โอทาตวณฺณา  โอทาตวตฺถา  โอทาตาลงฺการา  อถโข
ตา  เทวตา  เอกาว  ๑- คายิ เอกาว ๑- นจฺจิ เอกาว ๑- อจฺฉริกํ ๒-
วาเทสิ    เสยฺยถาปิ   นาม   ปญฺจงฺคิกสฺส   ตุริยสฺส   ๓-   สุวินีตสฺส
สุปฺปฏิปฺปตาฬิตสฺส    กุสเลหิ    สุสมนฺนาหตสฺส    สทฺโท   โหติ   วคฺคู
จ  รชนิโย  จ  กมนิโย  จ  เปมนิโย  จ  รมณิโย  จ  เอวเมว  ตาสํ
เทวตานํ  อลงฺการานํ  สทฺโท  โหติ  วคฺคู  จ  รชนิโย  จ  กมนิโย  จ
เปมนิโย   จ   รมณิโย  จ  ฯ  อถโข  อายสฺมา  อนุรุทฺโธ  อินฺทฺริยานิ
โอกฺขิปิ   ฯ   อถโข   ตา   เทวตา  น  ขฺวยฺโย  อนุรุทฺโธ  สาทิยตีติ
ตตฺเถว อนฺตรธายึสุ ฯ
     {๑๓๖.๒}   อถโข  อายสฺมา  อนุรุทฺโธ  สายณฺหสมยํ  ปฏิสลฺลานา
วุฏฺฐิโต     เยน    ภควา    เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา    ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข   อายสฺมา
อนุรุทฺโธ    ภควนฺตํ   เอตทโวจ   อิธาหํ   ภนฺเต   ทิวาวิหารํ   คโต
โหมิ   ปฏิสลฺลีโน   อถโข   ภนฺเต   สมฺพหุลา   มนาปกายิกา  เทวตา
เยนาหํ    เตนุปสงฺกมึสุ   อุปสงฺกมิตฺวา   มํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ
อฏฺฐํสุ   เอกมนฺตํ   ฐิตา   โข   ภนฺเต   ตา  เทวตา  มํ  เอตทโวจุํ
มยํ     ภนฺเต    อนุรุทฺธ    มนาปกายิกา    นาม    เทวตา    ตีสุ
ฐาเนสุ    อิสฺสริยํ   กาเรม   วสํ   วตฺเตม   มยํ   ภนฺเต   อนุรุทฺธ
ยาทิสกํ      วณฺณํ      อากงฺขาม     ตาทิสกํ     วณฺณํ     ฐานโส
ปฏิลภาม      ยาทิสกํ     สทฺทํ     อากงฺขาม     ตาทิสกํ     สทฺทํ
@เชิงอรรถ:  ม. เอกา จ ฯ   ม. อจฺฉรํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. ตูริยสฺส ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ฐานโส   ปฏิลภาม   ยาทิสกํ   สุขํ   อากงฺขาม  ตาทิสกํ  สุขํ  ฐานโส
ปฏิลภาม    มยํ    ภนฺเต    อนุรุทฺธ   มนาปกายิกา   นาม   เทวตา
อิเมสุ   ตีสุ   ฐาเนสุ   อิสฺสริยํ  กาเรม  วสํ  วตฺเตมาติ  ตสฺส  มยฺหํ
ภนฺเต   เอตทโหสิ   อโห   วติมา   เทวตา   สพฺพาว   นีลา   อสฺสุ
นีลวณฺณา   นีลวตฺถา   นีลาลงฺการาติ   อถโข   ภนฺเต   ตา   เทวตา
มม    จิตฺตมญฺญาย    สพฺพาว    นีลา   อเหสุํ   นีลวณฺณา   นีลวตฺถา
นีลาลงฺการา   ตสฺส   มยฺหํ   ภนฺเต  เอตทโหสิ  อโห  วติมา  เทวตา
สพฺพาว   ปีตา  อสฺสุ  ฯเปฯ  สพฺพาว  โลหิตกา  อสฺสุ  ฯเปฯ  สพฺพาว
โอทาตา    อสฺสุ    โอทาตวณฺณา    โอทาตวตฺถา   โอทาตาลงฺการาติ
อถโข   ภนฺเต   ตา   เทวตา   มม  จิตฺตมญฺญาย   สพฺพาว  โอทาตา
อเหสุํ โอทาตวณฺณา โอทาตวตฺถา โอทาตาลงฺการา
     {๑๓๖.๓}   อถโข ภนฺเต ตา เทวตา เอกาว คายิ เอกาว นจฺจิ เอกาว
อจฺฉริกํ   วาเทสิ   เสยฺยถาปิ   นาม   ปญฺจงฺคิกสฺส  ตุริยสฺส  สุวินีตสฺส
สุปฺปฏิปฺปตาฬิตสฺส   กุสเลหิ   สุสมนฺนาหตสฺส   สทฺโท   โหติ   วคฺคู  จ
รชนิโย  จ  กมนิโย  จ  เปมนิโย  จ รมณิโย จ เอวเมว ตาสํ เทวตานํ
อลงฺการานํ  สทฺโท  โหติ  วคฺคู  จ  รชนิโย  จ  กมนิโย จ เปมนิโย จ
รมณิโย   จ   อถโขหํ  ภนฺเต  อินฺทฺริยานิ  โอกฺขิปึ  อถโข  ภนฺเต  ตา
เทวตา   น   ขฺวยฺโย  อนุรุทฺโธ  สาทิยตีติ  ตตฺเถว  อนฺตรธายึสุ  กตีหิ
นุ   โข   ภนฺเต   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   มาตุคาโม  กายสฺส  เภทา
ปรมฺมรณา มนาปกายิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตีติ ฯ
     {๑๓๖.๔}   อฏฺฐหิ  โข  อนุรุทฺธ  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  มาตุคาโม
กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  มนาปกายิกานํ  เทวานํ  สหพฺยตํ อุปปชฺชติ ฯ
กตเมหิ   อฏฺฐหิ   อิธ  อนุรุทฺธ  มาตุคาโม  ยสฺส  มาตาปิตโร  ภตฺตุโน
เทนฺติ   อตฺถกามา   หิเตสิโน   อนุกมฺปกา   อนุกมฺปํ   อุปาทาย  ตสฺส
โหติ    ปุพฺพุฏฺฐายินี    ปจฺฉานิปาตินี    กึการปฏิสฺสาวินี    มนาปจารินี
ปิยวาทินี
     {๑๓๖.๕}   เย  เต  ภตฺตุ  ครุโน  โหนฺติ  มาตาติ วา ปิตาติ วา
สมณพฺราหฺมณาติ  วา  เต  สกฺกโรติ  ครุกโรติ  มาเนติ ปูเชติ อพฺภาคเต
จ  อาสโนทเกน  ปฏิปูเชติ  เย  เต  ภตฺตุ  อพฺภนฺตรา กมฺมนฺตา อุณฺณาติ
วา  กปฺปาสาติ  วา  ตตฺถ  ทกฺขา  โหติ  อนลสา  ตตฺรุปายาย  วีมํสาย
สมนฺนาคตา   อลํ   กาตุํ   อลํ   สํวิธาตุํ   เย  เต  ภตฺตุ  อพฺภนฺตรา
อนฺโตชนา  ๑-  ทาสาติ  วา  เปสฺสาติ  วา  กมฺมกราติ วา เตสํ กตญฺจ
กตโต   ชานาติ   อกตญฺจ   อกตโต   ชานาติ   คิลานกานญฺจ  พลาพลํ
ชานาติ  ขาทนียโภชนียญฺจสฺส  ปจฺจยํเสน  ๒-  สํวิภชติ  ยํ ภตฺตา อาหรติ
ธนํ   วา  ธญฺญํ  วา  รชตํ  วา  ชาตรูปํ  วา  ตํ  อารกฺเขน  คุตฺติยา
สมฺปาเทติ   ตตฺถ   จ   โหติ   อธุตฺตี   อเถนี   อโสณฺฑี   อวินาสิกา
อุปาสิกา   โข  ปน  โหติ  พุทฺธํ  สรณํ  คตา  ธมฺมํ  สรณํ  คตา  สงฺฆํ
สรณํ คตา
     {๑๓๖.๖}   สีลวตี   โข   ปน   โหติ   ปาณาติปาตา  ปฏิวิรตา
อทินฺนาทานา   ปฏิวิรตา   กาเมสุ   มิจฺฉาจารา   ปฏิวิรตา  มุสาวาทา
ปฏิวิรตา   สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา   ปฏิวิรตา   จาควตี   โข   ปน
โหติ  วิคตมลมจฺเฉเรน  เจตสา  อคารํ อชฺฌาวสติ มุตฺตจาคี ๓- ปยตปาณี
@เชิงอรรถ:  ม. โย โส ภตฺตุ อพฺภนฺตโร อนฺโตชโน ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. ปจฺจํเสน ฯ
@ ม. มุตฺตจาคา ปยตปาณินี ฯ เอวมุปริปิ ฯ
โวสฺสคฺครตา   ยาจโยคา   ทานสํวิภาครตา   ฯ   อิเมหิ  โข  อนุรุทฺธ
อฏฺฐหิ   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   มาตุคาโม  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา
มนาปกายิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตีติ ฯ
         โย นํ ภรติ สพฺพทา          นิจฺจํ อาตาปิ อุสฺสุโก
         ตํ สพฺพกามหรํ โปสํ         ภตฺตารํ นาติมญฺญติ
         น จาปิ โสตฺถิ ภตฺตารํ       อิสฺสาวาเทน ๑- โรสเย
         ภตฺตุ จ ครุโน สพฺเพ         ปฏิปูเชติ ปณฺฑิตา
         อุฏฺฐาหิกา อนลสา            สงฺคหิตปริชฺชนา
         ภตฺตุ มนาปญฺจรติ            สมฺภตํ อนุรกฺขติ
         ยา เอวํ วตฺตติ นารี            ภตฺตุ ฉนฺทวสานุคา
         มนาปา นาม เต เทวา       ยตฺถ สา อุปปชฺชตีติ ฯ
     [๑๓๗]   ๔๗  เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ  ปุพฺพาราเม
มิคารมาตุปาสาเท  ฯ  อถโข วิสาขา มิคารมาตา ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ   โข  วิสาขํ  มิคารมาตรํ  ภควา  เอตทโวจ  อฏฺฐหิ
โข  วิสาเข  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  มาตุคาโม  กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
มนาปกายิกานํ   เทวานํ   สหพฺยตํ   อุปปชฺชติ  ฯ  กตเมหิ  อฏฺฐหิ  อิธ
วิสาเข   มาตุคาโม   ยสฺส   มาตาปิตโร   ภตฺตุโน  เทนฺติ  อตฺถกามา
หิเตสิโน   อนุกมฺปกา   อนุกมฺปํ   อุปาทาย   ตสฺส   โหติ  ปุพฺพุฏฺฐายินี
ปจฺฉานิปาตินี   กึการปฏิสฺสาวินี   มนาปจารินี  ปิยวาทินี  ฯเปฯ  จาควตี
@เชิงอรรถ:  ม. อิสฺสาจาเรนาติปิ ฯ
โข  ปน  โหติ  วิคตมลมจฺเฉเรน  เจตสา  อคารํ  อชฺฌาวสติ  มุตฺตจาคี
ปยตปาณี  โวสฺสคฺครตา  ยาจโยคา  ทานสํวิภาครตา ฯ อิเมหิ โข วิสาเข
อฏฺฐหิ   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   มาตุคาโม  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา
มนาปกายิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตีติ ฯ
         โย นํ ภรติ สพฺพทา          นิจฺจํ อาตาปิ อุสฺสุโก
         ตํ สพฺพกามหรํ โปสํ         ภตฺตารํ นาติมญฺญติ
         น จาปิ โสตฺถิ ภตฺตารํ       อิสฺสาวาเทน โรสเย
         ภตฺตุ จ ครุโน สพฺเพ         ปฏิปูเชติ ปณฺฑิตา
         อุฏฺฐาหิกา อนลสา            สงฺคหิตปริชฺชนา
         ภตฺตุ มนาปญฺจรติ            สมฺภตํ อนุรกฺขติ
         ยา เอวํ วตฺตติ นารี           ภตฺตุ ฉนฺทวสานุคา
         มนาปา นาม เต เทวา       ยตฺถ สา อุปปชฺชตีติ ฯ
     [๑๓๘]   ๔๘ เอกํ สมยํ ภควา ภคฺเคสุ วิหรติ สุํสุมารคิเร เภสกฬาวเน
มิคทาเย   ฯ   อถโข  นกุลมาตา  คหปตานี  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ฯเปฯ   นิสีทิ   ฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ  โข  นกุลมาตรํ
คหปตานึ    ภควา    เอตทโวจ   อฏฺฐหิ   โข   นกุลมาเต   ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต   มาตุคาโม   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา  มนาปกายิกานํ
เทวานํ   สหพฺยตํ   อุปปชฺชติ   ฯ   กตเมหิ   อฏฺฐหิ  อิธ   นกุลมาเต
มาตุคาโม   ยสฺส   มาตาปิตโร   ภตฺตุโน  เทนฺติ  อตฺถกามา  หิเตสิโน
อนุกมฺปกา   อนุกมฺปํ   อุปาทาย  ตสฺส  โหติ  ปุพฺพุฏฺฐายินี  ปจฺฉานิปาตินี
กึการปฏิสฺสาวินี   มนาปจารินี   ปิยวาทินี   ฯเปฯ   จาควตี   โข  ปน
โหติ  วิคตมลมจฺเฉเรน  เจตสา  อคารํ  อชฺฌาวสติ  มุตฺตจาคี  ปยตปาณี
โวสฺสคฺครตา   ยาจโยคา   ทานสํวิภาครตา  ฯ  อิเมหิ  โข  นกุลมาเต
อฏฺฐหิ   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   มาตุคาโม  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา
มนาปกายิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตีติ ฯ
         โย นํ ภรติ สพฺพทา          นิจฺจํ อาตาปิ อุสฺสุโก
         ตํ สพฺพกามหรํ โปสํ        ภตฺตารํ นาติมญฺญติ
         น จาปิ โสตฺถิ ภตฺตารํ      อิสฺสาวาเทน โรสเย
         ภตฺตุ จ ครุโน สพฺเพ        ปฏิปูเชติ ปณฺฑิตา
         อุฏฺฐาหิกา อนลสา           สงฺคหิตปริชฺชนา
         ภตฺตุ มนาปญฺจรติ            สมฺภตํ อนุรกฺขติ
         ยา เอวํ วตฺตติ นารี           ภตฺตุ ฉนฺทวสานุคา
         มนาปา นาม เต เทวา       ยตฺถ สา อุปปชฺชตีติ ฯ
     [๑๓๙]   ๔๙  เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ  ปุพฺพาราเม
มิคารมาตุปาสาเท   ฯ   อถโข   วิสาขา   มิคารมาตา   เยน  ภควา
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ฯเปฯ   นิสีทิ   ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺนํ  โข
วิสาขํ  มิคารมาตรํ ภควา เอตทโวจ จตูหิ โข วิสาเข ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
มาตุคาโม   อิธโลกวิชยาย   ปฏิปนฺโน   โหติ   อยํส  โลโก  อารทฺโธ
โหติ   ฯ   กตเมหิ   จตูหิ   อิธ  วิสาเข  มาตุคาโม  สุสํวิหิตกมฺมนฺโต
โหติ สงฺคหิตปริชโน ภตฺตุ มนาปํ จรติ สมฺภตํ อนุรกฺขติ ฯ
     กถญฺจ   วิสาเข  มาตุคาโม  สุสํวิหิตกมฺมนฺโต  โหติ  อิธ  วิสาเข
มาตุคาโม   เย   เต   ภตฺตุ   อพฺภนฺตรา   กมฺมนฺตา   อุณฺณาติ   วา
กปฺปาสาติ   วา   ตตฺถ   ทกฺขา   โหติ  อนลสา  ตตฺรุปายาย  วีมํสาย
สมนฺนาคตา   อลํ   กาตุํ  อลํ  สํวิธาตุํ  เอวํ  โข  วิสาเข  มาตุคาโม
สุสํวิหิตกมฺมนฺโต โหติ ฯ
     {๑๓๙.๑}   กถญฺจ  วิสาเข  มาตุคาโม  สงฺคหิตปริชโน  โหติ  อิธ
วิสาเข  มาตุคาโม  เย  เต  ภตฺตุ  อพฺภนฺตรา  อนฺโตชนา  ทาสาติ วา
เปสฺสาติ   วา  กมฺมกราติ  วา  เตสํ  กตญฺจ  กตโต  ชานาติ  อกตญฺจ
อกตโต   ชานาติ   คิลานกานญฺจ  พลาพลํ  ชานาติ  ขาทนียโภชนียญฺจสฺส
ปจฺจเยน สํวิภชติ เอวํ โข วิสาเข มาตุคาโม สงฺคหิตปริชโน โหติ ฯ
     {๑๓๙.๒}   กถญฺจ  วิสาเข มาตุคาโม ภตฺตุ มนาปํ จรติ อิธ วิสาเข
มาตุคาโม  ยํ  ภตฺตุ  อมนาปสงฺขาตํ  ตํ ชีวิตเหตุปิ น อชฺฌาจรติ เอวํ โข
วิสาเข มาตุคาโม ภตฺตุ มนาปํ จรติ ฯ
     {๑๓๙.๓}   กถญฺจ  วิสาเข  มาตุคาโม สมฺภตํ อนุรกฺขติ อิธ วิสาเข
มาตุคาโม  ยํ  ภตฺตา  อาหรติ  ธนํ  วา  ธญฺญํ  วา  รชตํ  วา ชาตรูปํ
วา  ตํ  อารกฺเขน  คุตฺติยา  สมฺปาเทติ  ตตฺถ  จ  โหติ  อธุตฺตี  อเถนี
อโสณฺฑี  อวินาสิกา  เอวํ  โข  วิสาเข  มาตุคาโม  สมฺภตํ  อนุรกฺขติ ฯ
อิเมหิ  โข  วิสาเข  จตูหิ  ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต มาตุคาโม อิธโลกวิชยาย
ปฏิปนฺโน โหติ อยํส โลโก อารทฺโธ โหติ ฯ
     {๑๓๙.๔}   จตูหิ  โข  วิสาเข  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  มาตุคาโม
ปรโลกวิชยาย  ปฏิปนฺโน  โหติ  ปรสฺส  โลโก  อารทฺโธ โหติ ฯ กตเมหิ
จตูหิ  อิธ  วิสาเข  มาตุคาโม  สทฺธาสมฺปนฺโน  โหติ  สีลสมฺปนฺโน  โหติ
จาคสมฺปนฺโน โหติ ปญฺญาสมฺปนฺโน โหติ ฯ
     {๑๓๙.๕}   กถญฺจ  วิสาเข  มาตุคาโม  สทฺธาสมฺปนฺโน  โหติ  อิธ
วิสาเข  มาตุคาโม  สทฺโธ  โหติ  สทฺทหติ  ตถาคตสฺส  โพธึ  อิติปิ  โส
ภควา    อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน   สุคโต   โลกวิทู
อนุตฺตโร   ปุริสทมฺมสารถิ   สตฺถา  เทวมนุสฺสานํ  พุทฺโธ  ภควาติ  เอวํ
โข วิสาเข มาตุคาโม สทฺธาสมฺปนฺโน โหติ ฯ
     {๑๓๙.๖}   กถญฺจ  วิสาเข มาตุคาโม สีลสมฺปนฺโน โหติ อิธ วิสาเข
มาตุคาโม  ปาณาติปาตา  ปฏิวิรโต โหติ ฯเปฯ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา
ปฏิวิรโต โหติ เอวํ โข วิสาเข มาตุคาโม สีลสมฺปนฺโน โหติ ฯ
     {๑๓๙.๗}   กถญฺจ วิสาเข มาตุคาโม จาคสมฺปนฺโน โหติ อิธ วิสาเข
มาตุคาโม   วิคตมลมจฺเฉเรน   เจตสา   อคารํ   อชฺฌาวสติ  มุตฺตจาคี
ปยตปาณี  โวสฺสคฺครตา  ยาจโยคา  ทานสํวิภาครตา  เอวํ  โข  วิสาเข
มาตุคาโม จาคสมฺปนฺโน โหติ ฯ
     {๑๓๙.๘}   กถญฺจ  วิสาเข  มาตุคาโม  ปญฺญาสมฺปนฺโน  โหติ  อิธ
วิสาเข    มาตุตาโม    ปญฺญวา    โหติ    อุทยตฺถคามินิยา   ปญฺญาย
สมนฺนาคโต   อริยาย   นิพฺเพธิกาย   สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา  เอวํ  โข
วิสาเข   มาตุคาโม   ปญฺญาสมฺปนฺโน   โหติ   ฯ  อิเมหิ  โข  วิสาเข
จตูหิ   ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  มาตุคาโม  ปรโลกวิชยาย  ปฏิปนฺโน  โหติ
ปรสฺส โลโก อารทฺโธ โหตีติ ฯ
         สุสํวิหิตกมฺมนฺโต             สงฺคหิตปริชฺชโน
         ภตฺตุ มนาปํ จรติ              สมฺภตํ อนุรกฺขติ
         สทฺธาสีเลน สมฺปนฺโน     วทญฺญู วีตมจฺฉโร
         นิจฺจํ มคฺคํ วิโสเธติ          โสตฺถานํ สมฺปรายิกํ
         อิจฺเจเต อฏฺฐ ธมฺมา จ       ยสฺสา วิชฺชนฺติ นาริยา
         ตมฺปิ สีลวตึ อาหุ              ธมฺมฏฺฐํ สจฺจวาทินึ
         โสฬสาการสมฺปนฺนา       อฏฺฐงฺคสุสมาคตา
         ตาทิสี สีลวตี อุปาสิกา     อุปปชฺชติ เทวโลกํ มนาปนฺติ ฯ
     [๑๔๐]   ๕๐   จตูหิ   ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  มาตุคาโม
อิธโลกวิชยาย  ปฏิปนฺโน  โหติ  อยํส  โลโก  อารทฺโธ  โหติ ฯ กตเมหิ
จตูหิ   อิธ   ภิกฺขเว  มาตุคาโม  สุสํวิหิตกมฺมนฺโต  โหติ  สงฺคหิตปริชโน
ภตฺตุ มนาปํ จรติ สมฺภตํ อนุรกฺขติ ฯ
     {๑๔๐.๑}   กถญฺจ  ภิกฺขเว  มาตุคาโม  สุสํวิหิตกมฺมนฺโต  โหติ อิธ
ภิกฺขเว  มาตุคาโม  เย  เต  ภตฺตุ  อพฺภนฺตรา กมฺมนฺตา ฯเปฯ เอวํ โข
ภิกฺขเว มาตุคาโม สุสํวิหิตกมฺมนฺโต โหติ ฯ
     {๑๔๐.๒}   กถญฺจ  ภิกฺขเว  มาตุคาโม  สงฺคหิตปริชโน  โหติ  อิธ
ภิกฺขเว  มาตุคาโม  เย  เต  ภตฺตุ  อพฺภนฺตรา  อนฺโตชนา  ฯเปฯ เอวํ
โข ภิกฺขเว มาตุคาโม สงฺคหิตปริชโน โหติ ฯ
     {๑๔๐.๓}   กถญฺจ  ภิกฺขเว  มาตุคาโม  ภตฺตุ  มนาปํ  จรติ  อิธ
ภิกฺขเว   มาตุคาโม   ยํ   ภตฺตุ   อมนาปสงฺขาตํ   ตํ   ชีวิตเหตุปิ  น
อชฺฌาจรติ เอวํ โข ภิกฺขเว มาตุคาโม ภตฺตุ มนาปํ จรติ ฯ
     {๑๔๐.๔}   กถญฺจ   ภิกฺขเว   มาตุคาโม  สมฺภตํ  อนุรกฺขติ  อิธ
ภิกฺขเว  มาตุคาโม  ยํ ภตฺตา อาหรติ ฯเปฯ เอวํ โข ภิกฺขเว มาตุคาโม
สมฺภตํ   อนุรกฺขติ  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  จตูหิ  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต
มาตุคาโม อิธโลกวิชยาย ปฏิปนฺโน โหติ อยํส โลโก อารทฺโธ โหติ ฯ
     {๑๔๐.๕}   จตูหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต มาตุคาโม ปรโลกวิชยาย
ปฏิปนฺโน  โหติ  ปรสฺส  โลโก อารทฺโธ โหติ ฯ กตเมหิ จตูหิ อิธ ภิกฺขเว
มาตุคาโม  สทฺธาสมฺปนฺโน  โหติ  สีลสมฺปนฺโน  โหติ  จาคสมฺปนฺโน  โหติ
ปญฺญาสมฺปนฺโน โหติ ฯ
     {๑๔๐.๖}   กถญฺจ  ภิกฺขเว  มาตุคาโม  สทฺธาสมฺปนฺโน  โหติ  อิธ
ภิกฺขเว  มาตุคาโม  สทฺโธ  โหติ  ฯเปฯ  เอวํ  โข  ภิกฺขเว มาตุคาโม
สทฺธาสมฺปนฺโน โหติ ฯ
     {๑๔๐.๗}   กถญฺจ  ภิกฺขเว มาตุคาโม สีลสมฺปนฺโน โหติ อิธ ภิกฺขเว
มาตุคาโม  ปาณาติปาตาปฏิวิรโต  โหติ  ฯเปฯ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา
ปฏิวิรโต โหติ เอวํ โข ภิกฺขเว มาตุคาโม สีลสมฺปนฺโน โหติ ฯ
     {๑๔๐.๘}   กถญฺจ ภิกฺขเว มาตุคาโม จาคสมฺปนฺโน โหติ อิธ ภิกฺขเว
มาตุคาโม   วิคตมลมจฺเฉเรน  เจตสา  อคารํ  อชฺฌาวสติ  ฯเปฯ  เอวํ
โข ภิกฺขเว มาตุคาโม จาคสมฺปนฺโน โหติ ฯ
     {๑๔๐.๙}   กถญฺจ  ภิกฺขเว  มาตุคาโม  ปญฺญาสมฺปนฺโน  โหติ  อิธ
ภิกฺขเว  มาตุคาโม  ปญฺญวา  โหติ  ฯเปฯ  เอวํ  โข ภิกฺขเว มาตุคาโม
ปญฺญาสมฺปนฺโน  โหติ  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  จตูหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
มาตุคาโม   ปรโลกวิชยาย   ปฏิปนฺโน   โหติ  ปรสฺส  โลโก  อารทฺโธ
โหตีติ ฯ
         สุสํวิหิตกมฺมนฺโต             สงฺคหิตปริชฺชโน
         ภตฺตุ มนาปํ จรติ              สมฺภตํ อนุรกฺขติ
         สทฺธาสีเลน สมฺปนฺโน     วทญฺญู วีตมจฺฉโร
         นิจฺจํ มคฺคํ วิโสเธติ          โสตฺถานํ สมฺปรายิกํ
         อิจฺเจเต อฏฺฐ ธมฺมา จ       ยสฺสา วิชฺชนฺติ นาริยา
         ตมฺปิ สีลวตึ อาหุ              ธมฺมฏฺฐํ สจฺจวาทินึ
         โสฬสาการสมฺปนฺนา       อฏฺฐงฺคสุสมาคตา
         ตาทิสี สีลวตี อุปาสิกา     อุปปชฺชติ เทวโลกํ มนาปนฺติ ฯ
                    อุโปสถวคฺโค ปญฺจโม ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
         สงฺขิตฺเต วิตฺถเต วิสาเข    วาเสฏฺโฐ โพชฺฌาย ปญฺจมํ
         อนุรุทฺธํ ปน ๑- วิสาเข     นกุลา อิธโลกิกา เทฺวติ ฯ
                     ปณฺณาสโก สมตฺโต ฯ
                     -------------
@เชิงอรรถ:  ม. ปุน ฯ
                  ปณฺณาสกาสงฺคหิตา วคฺคา
                    สนฺธานวคฺโค ปฐโม
     [๑๔๑]   ๕๑   เอกํ  สมยํ  ภควา  สกฺเกสุ  วิหรติ  กปิลวตฺถุสฺมึ
นิโคฺรธาราเม  ฯ  อถโข  มหาปชาปติ ๑- โคตมี เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   อฏฺฐาสิ   เอกมนฺตํ
ฐิตา   โข   มหาปชาปติ   โคตมี   ภควนฺตํ   เอตทโวจ  สาธุ  ภนฺเต
ลเภยฺย   มาตุคาโม  ตถาคตปฺปเวทิเต  ธมฺมวินเย  อคารสฺมา  อนคาริยํ
ปพฺพชฺชนฺติ  ฯ  อลํ  โคตมิ  มา  เต  รุจฺจิ มาตุคามสฺส ตถาคตปฺปเวทิเต
ธมฺมวินเย อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชฺชาติ ฯ
     {๑๔๑.๑}   ทุติยมฺปิ  โข มหาปชาปติ โคตมี ภควนฺตํ เอตทโวจ สาธุ
ภนฺเต   ลเภยฺย   มาตุคาโม   ตถาคตปฺปเวทิเต  ธมฺมวินเย  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชฺชนฺติ   ฯ   อลํ   โคตมิ  มา  เต  รุจฺจิ  มาตุคามสฺส
ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชฺชาติ ฯ
     {๑๔๑.๒}   ตติยมฺปิ  โข มหาปชาปติ โคตมี ภควนฺตํ เอตทโวจ สาธุ
ภนฺเต   ลเภยฺย   มาตุคาโม   ตถาคตปฺปเวทิเต  ธมฺมวินเย  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชฺชนฺติ   ฯ   อลํ   โคตมิ  มา  เต  รุจฺจิ  มาตุคามสฺส
ตถาคตปฺปเวทิเต   ธมฺมวินเย   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชฺชาติ   ฯ
อถโข    มหาปชาปติ   โคตมี   น   ภควา   อนุชานาติ   มาตุคามสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. มหาปชาปตี ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ตถาคตปฺปเวทิเต   ธมฺมวินเย   อคารสฺมา   อนคาริยํ  ปพฺพชฺชนฺติ  ทุกฺขี
ทุมฺมนา   อสฺสุมุขี   รุทมานา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา  ปทกฺขิณํ  กตฺวา
ปกฺกามิ ฯ
     {๑๔๑.๓}   อถโข  ภควา  กปิลวตฺถุสฺมึ  ยถาภิรนฺตํ  วิหริตฺวา เยน
เวสาลี  เตน  จาริกํ  ปกฺกามิ  อนุปุพฺเพน  จาริกํ จรมาโน เยน เวสาลี
ตทวสริ  ตตฺร  สุรทํ  ภควา  เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํ ฯ
อถโข    มหาปชาปติ    โคตมี    เกเส    เฉทาเปตฺวา   กาสายานิ
วตฺถานิ  อจฺฉาเทตฺวา  สมฺพหุลาหิ  สากิยาหิ  ๑- สทฺธึ เยน เวสาลี เตน
ปกฺกามิ  อนุปุพฺเพน  เยน  เวสาลี  มหาวนํ  กูฏาคารสาลา  เตนุปสงฺกมิ
อถโข  มหาปชาปติ  โคตมี  สูเนหิ  ปาเทหิ  รโชกิณฺเณน  คตฺเตน  ทุกฺขี
ทุมฺมนา  อสฺสุมุขี  รุทมานา  พหิทฺวารโกฏฺฐเก  อฏฺฐาสิ  ฯ  อทฺทสา  โข
อายสฺมา   อานนฺโท   มหาปชาปตึ  โคตมึ  สูเนหิ  ปาเทหิ  รโชกิณฺเณน
คตฺเตน  ทุกฺขึ  ทุมฺมนํ  อสฺสุมุขึ  รุทมานํ  พหิทฺวารโกฏฺฐเก  ฐิตํ  ทิสฺวาน
มหาปชาปตึ  โคตมึ  เอตทโวจ กึ นุ ตฺวํ โคตมิ สูเนหิ ปาเทหิ รโชกิณฺเณน
คตฺเตน  ทุกฺขี  ทุมฺมนา  อสฺสุมุขี  รุทมานา  พหิทฺวารโกฏฺฐเก  ฐิตาติ  ฯ
ตถา   หิ   ปน   ภนฺเต   อานนฺท  น  ภควา  อนุชานาติ  มาตุคามสฺส
ตถาคตปฺปเวทิเต   ธมฺมวินเย   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชฺชนฺติ   ฯ
เตนหิ  โคตมิ  อิเธว  ตาว  โหหิ  ยาวาหํ  ภควนฺตํ ยาจามิ มาตุคามสฺส
ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชฺชนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. สากิยานีหิ ฯ
     {๑๔๑.๔}   อถโข  อายสฺมา  อานนฺโท  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา  ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน
โข  อายสฺมา  อานนฺโท  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  เอสา  ภนฺเต มหาปชาปติ
โคตมี   สูเนหิ   ปาเทหิ  รโชกิณฺเณน  คตฺเตน  ทุกฺขี  ทุมฺมนา  อสฺสุมุขี
รุทมานา   พหิทฺวารโกฏฺฐเก   ฐิตา  น  ภควา  อนุชานาติ  มาตุคามสฺส
ตถาคตปฺปเวทิเต   ธมฺมวินเย   อคารสฺมา   อนคาริยํ  ปพฺพชฺชนฺติ  สาธุ
ภนฺเต   ลเภยฺย   มาตุคาโม   ตถาคตปฺปเวทิเต  ธมฺมวินเย  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชฺชนฺติ   ฯ   อลํ  อานนฺท  มา  เต  รุจฺจิ  มาตุคามสฺส
ตถาคตปฺปเวทิเต   ธมฺมวินเย   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชฺชาติ   ฯ
ทุติยมฺปิ โข ฯเปฯ
     {๑๔๑.๕}   ตติยมฺปิ  โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ สาธุ
ภนฺเต   ลเภยฺย   มาตุคาโม   ตถาคตปฺปเวทิเต  ธมฺมวินเย  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชฺชนฺติ   ฯ   อลํ  อานนฺท  มา  เต  รุจฺจิ  มาตุคามสฺส
ตถาคตปฺปเวทิเต  ธมฺมวินเย  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชฺชาติ  ฯ อถโข
อายสฺมโต   อานนฺทสฺส   เอตทโหสิ  น  ภควา  อนุชานาติ  มาตุคามสฺส
ตถาคตปฺปเวทิเต   ธมฺมวินเย   อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชฺชํ  ยนฺนูนาหํ
อญฺเญนปิ   ปริยาเยน  ภควนฺตํ  ยาเจยฺยํ  มาตุคามสฺส  ตถาคตปฺปเวทิเต
ธมฺมวินเย  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชฺชนฺติ  อถโข  อายสฺมา  อานนฺโท
ภควนฺตํ  เอตทโวจ  ภพฺโพ  นุ  โข  ภนฺเต  มาตุคาโม ตถาคตปฺปเวทิเต
ธมฺมวินเย     อคารสฺมา     อนคาริยํ     ปพฺพชิตฺวา    โสตาปตฺติผลํ
วา  สกทาคามิผลํ  วา  อนาคามิผลํ  วา  อรหตฺตผลํ  วา สจฺฉิกาตุนฺติ ฯ
ภพฺโพ   อานนฺท   มาตุคาโม   ตถาคตปฺปเวทิเต  ธมฺมวินเย  อคารสฺมา
อนคาริยํ       ปพฺพชิตฺวา       โสตาปตฺติผลมฺปิ      สกทาคามิผลมฺปิ
อนาคามิผลมฺปิ   อรหตฺตผลมฺปิ   สจฺฉิกาตุนฺติ   ฯ   สเจ  ภนฺเต  ภพฺโพ
มาตุคาโม    ตถาคตปฺปเวทิเต    ธมฺมวินเย    อคารสฺมา    อนคาริยํ
ปพฺพชิตฺวา     โสตาปตฺติผลมฺปิ     ฯเปฯ    อรหตฺตผลมฺปิ    สจฺฉิกาตุํ
พหุการา   ภนฺเต   มหาปชาปติ   โคตมี  ภควโต  มาตุจฺฉา  อาปาทิกา
โปสิกา    ขีรสฺส   ทายิกา   ภควนฺตํ   ชเนตฺติยา   กาลกตาย   ถญฺญํ
ปาเยสิ  สาธุ  ภนฺเต  ลเภยฺย  มาตุคาโม  ตถาคตปฺปเวทิเต  ธมฺมวินเย
อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชฺชนฺติ   ฯ   สเจ   อานนฺท   มหาปชาปติ
โคตมี อฏฺฐ ครุธมฺเม ปฏิคฺคณฺหาติ สาวสฺสา โหตุ อุปสมฺปทา ฯ
     {๑๔๑.๖}   วสฺสสตูปสมฺปนฺนาย    ภิกฺขุนิยา    ตทหุปสมฺปนฺนสฺส
ภิกฺขุโน    อภิวาทนํ    ปจฺจุฏฺฐานํ    อญฺชลิกมฺมํ   สามีจิกมฺมํ   กตฺตพฺพํ
อยมฺปิ   ธมฺโม   สกฺกตฺวา   ครุกตฺวา   มาเนตฺวา   ปูเชตฺวา  ยาวชีวํ
อนติกฺกมนีโย   ฯ   น  ภิกฺขุนิยา  อภิกฺขุเก  อาวาเส  วสฺสํ  อุปคนฺตพฺพํ
อยมฺปิ   ธมฺโม   สกฺกตฺวา   ครุกตฺวา   มาเนตฺวา   ปูเชตฺวา  ยาวชีวํ
อนติกฺกมนีโย   ฯ   อนฺวฑฺฒมาสํ   ภิกฺขุนิยา   ภิกฺขุสงฺฆโต  เทฺว  ธมฺมา
ปจฺจาสึสิตพฺพา    อุโปสถปุจฺฉกญฺจ   โอวาทูปสงฺกมนญฺจ   อยมฺปิ   ธมฺโม
สกฺกตฺวา ครุกตฺวา มาเนตฺวา ปูเชตฺวา ยาวชีวํ อนติกฺกมนีโย ฯ
     {๑๔๑.๗}   วสฺสํ วุตฺถาย ภิกฺขุนิยา อุภโตสงฺเฆ ตีหิ ฐาเนหิ ปวาเรตพฺพํ
ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา อยมฺปิ ธมฺโม สกฺกตฺวา ครุกตฺวา มาเนตฺวา
ปูเชตฺวา ยาวชีวํ อนติกฺกมนีโย ฯ
     {๑๔๑.๘}   ครุธมฺมํ  อชฺฌาปนฺนาย ภิกฺขุนิยา อุภโตสงฺเฆ ปกฺขมานตฺตํ
จริตพฺพํ  อยมฺปิ  ธมฺโม  สกฺกตฺวา  ครุกตฺวา  มาเนตฺวา ปูเชตฺวา ยาวชีวํ
อนติกฺกมนีโย  ฯ  เทฺว  วสฺสานิ  ฉสุ  ธมฺเมสุ  สิกฺขิตสิกฺขาย สิกฺขมานาย
อุภโตสงฺเฆ    อุปสมฺปทา    ปริเยสิตพฺพา   อยมฺปิ   ธมฺโม   สกฺกตฺวา
ครุกตฺวา  มาเนตฺวา  ปูเชตฺวา  ยาวชีวํ  อนติกฺกมนีโย  ฯ  น  ภิกฺขุนิยา
เกนจิ   ปริยาเยน   ภิกฺขุ   อกฺโกสิตพฺโพ  ปริภาสิตพฺโพ  อยมฺปิ  ธมฺโม
สกฺกตฺวา   ครุกตฺวา   มาเนตฺวา   ปูเชตฺวา  ยาวชีวํ  อนติกฺกมนีโย  ฯ
อชฺชตคฺเค  โอวโฏ  ภิกฺขุนีนํ  ภิกฺขูสุ  วจนปโถ  อโนวโฏ  ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีสุ
วจนปโถ  อยมฺปิ  ธมฺโม  สกฺกตฺวา  ครุกตฺวา มาเนตฺวา ปูเชตฺวา ยาวชีวํ
อนติกฺกมนีโย ฯ
     {๑๔๑.๙}   สเจ  อานนฺท  มหาปชาปติ  โคตมี อิเม อฏฺฐ ครุธมฺเม
ปฏิคฺคณฺหาติ สาวสฺสา โหตุ อุปสมฺปทาติ ฯ
     {๑๔๑.๑๐}   อถโข  อายสฺมา  อานนฺโท ภควโต สนฺติเก อิเม อฏฺฐ
ครุธมฺเม  อุคฺคเหตฺวา  เยน  มหาปชาปติ โคตมี เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
มหาปชาปตึ  โคตมึ  เอตทโวจ  สเจ  โข  ตฺวํ  โคตมิ  อฏฺฐ  ครุธมฺเม
ปฏิคฺคเณฺหยฺยาสิ   สาว   เต   ภวิสฺสติ   อุปสมฺปทา  วสฺสสตูปสมฺปนฺนาย
ภิกฺขุนิยา     ตทหุปสมฺปนฺนสฺส     ภิกฺขุโน     อภิวาทนํ     ปจฺจุฏฺฐานํ
อญฺชลิกมฺมํ   สามีจิกมฺมํ   กตฺตพฺพํ   อยมฺปิ   ธมฺโม  สกฺกตฺวา  ครุกตฺวา
มาเนตฺวา  ปูเชตฺวา  ยาวชีวํ  อนติกฺกมนีโย  ฯเปฯ  อชฺชตคฺเค  โอวโฏ
ภิกฺขุนีนํ   ภิกฺขูสุ  วจนปโถ  อโนวโฏ  ภิกฺขูนํ  ภิกฺขุนีสุ  วจนปโถ  อยมฺปิ
ธมฺโม  สกฺกตฺวา  ครุกตฺวา  มาเนตฺวา  ปูเชตฺวา ยาวชีวํ อนติกฺกมนีโย ฯ
สเจ  โข  ตฺวํ  โคตมิ  อิเม  อฏฺฐ  ครุธมฺเม  ปฏิคฺคเณฺหยฺยาสิ สาว เต
ภวิสฺสติ อุปสมฺปทาติ ฯ
     {๑๔๑.๑๑}   เสยฺยถาปิ  ภนฺเต  อานนฺท อิตฺถี วา ปุริโส วา ทหโร
ยุวา   มณฺฑนกชาติโก   สีสนฺหาโต   ๑-   อุปฺปลมาลํ   วา  วสฺสิกมาลํ
วา    อธิมุตฺตกมาลํ   วา   ลภิตฺวา   อุโภหิ   หตฺเถหิ   ปฏิคฺคเหตฺวา
อุตฺตมงฺเค  สิรสฺมึ  ปติฏฺฐาเปยฺย  เอวเมว  โข  อหํ  ภนฺเต  [อานนฺท]
อิเม อฏฺฐ ครุธมฺเม ปฏิคฺคณฺหามิ ยาวชีวํ อนติกฺกมนีเยติ ฯ
     {๑๔๑.๑๒}   อถโข  อายสฺมา  อานนฺโท  เยน  ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา  ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน
โข   อายสฺมา   อานนฺโท   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   ปฏิคฺคหิตา   ภนฺเต
มหาปชาปติยา  โคตมิยา  อฏฺฐ  ครุธมฺมา  ยาวชีวํ  อนติกฺกมนียาติ ๒- ฯ
สเจ   อานนฺท   นาลภิสฺส   มาตุคาโม   ตถาคตปฺปเวทิเต   ธมฺมวินเย
อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชฺชํ  จิรฏฺฐิติกํ  อานนฺท  พฺรหฺมจริยํ  อภวิสฺส
วสฺสสหสฺสเมว   สทฺธมฺโม  ติฏฺเฐยฺย  ยโต  จ  โข  อานนฺท  มาตุคาโม
ตถาคตปฺปเวทิเต   ธมฺมวินเย   อคารสฺมา   อนคาริยํ  ปพฺพชิโต  นทานิ
อานนฺท  พฺรหฺมจริยํ  จิรฏฺฐิติกํ  ภวิสฺสติ  ปญฺเจวทานิ  อานนฺท  วสฺสสตานิ
สทฺธมฺโม  ฐสฺสติ  เสยฺยถาปิ  อานนฺท  ยานิ กานิจิ กุลานิ พหุอิตฺถิกานิ ๓-
อปฺปปุริสกานิ    ตานิ   สุปฺปธํสิยานิ   โหนฺติ   โจเรหิ   กุมฺภตฺเถนเกหิ
เอวเมว    โข    อานนฺท    ยสฺมึ    ธมฺมวินเย   ลภติ   มาตุคาโม
อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชฺชํ น ตํ พฺรหฺมจริยํ จิรฏฺฐิติกํ *- โหติ
@เชิงอรรถ:  สีสํนฺหาโตติปิ ฯ   อญฺญตฺถ อิเม เทฺว ปาฐา นตฺถิ ฯ อุปสมฺปนฺนา ภควโต
@มาตุจฺฉาติ ทิสฺสติ ฯ    ม. พหุตฺถิกานิ ฯ
@* มีการแก้ไขคำ จริฏฺฐิติกํ เป็น จิรฏฺฐิติกํ
     {๑๔๑.๑๓}   เสยฺยถาปิ  อานนฺท  สมฺปนฺเน สาลิกฺเขตฺเต เสตฏฺฐิกา
นาม  โรคชาติ  นิปตติ เอวํ ตํ สาลิกฺเขตฺตํ น จิรฏฺฐิติกํ โหติ เอวเมว โข
อานนฺท  ยสฺมึ  ธมฺมวินเย  ลภติ  มาตุคาโม  อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชฺชํ
น   ตํ   พฺรหฺมจริยํ   จิรฏฺฐิติกํ   โหติ   เสยฺยถาปิ  อานนฺท  สมฺปนฺเน
อุจฺฉุกฺเขตฺเต  มญฺเชฏฺฐิกา  ๑-  นาม โรคชาติ นิปตติ เอวํ ตํ อุจฺฉุกฺเขตฺตํ
น   จิรฏฺฐิติกํ   โหติ   เอวเมว  โข  อานนฺท  ยสฺมึ  ธมฺมวินเย  ลภติ
มาตุคาโม   อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชฺชํ  น  ตํ  พฺรหฺมจริยํ  จิรฏฺฐิติกํ
โหติ    เสยฺยถาปิ   อานนฺท   ปุริโส   มหโต   ตฬากสฺส   ปฏิกจฺเจว
ปาฬึ   พนฺเธยฺย   ยาวเทว   อุทกสฺส   อนติกฺกมนาย   เอวเมว   โข
อานนฺท    มยา    ปฏิกจฺเจว   ภิกฺขุนีนํ   อฏฺฐ   ครุธมฺมา   ปญฺญตฺตา
ยาวชีวํ อนติกฺกมนียาติ ฯ
     [๑๔๒]   ๕๒   เอกํ   สมยํ  ภควา  เวสาลิยํ  วิหรติ  มหาวเน
กูฏาคารสาลายํ  ฯ  อถโข  อายสฺมา  อานนฺโท  เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา    ภควนฺตํ    อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   เอกมนฺตํ
นิสินฺโน   โข   อายสฺมา  อานนฺโท  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  กตีหิ  นุ  โข
ภนฺเต   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  ภิกฺขุโนวาทโก  สมฺมนฺนิตพฺโพติ  ฯ
อฏฺฐหิ   โข   อานนฺท   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   ภิกฺขุโนวาทโก
สมฺมนฺนิตพฺโพ    กตเมหิ    อฏฺฐหิ    อิธานนฺท   ภิกฺขุ   สีลวา   โหติ
ฯเปฯ   สมาทาย  สิกฺขติ  สิกฺขาปเทสุ  พหุสฺสุโต  โหติ  ฯเปฯ  ทิฏฺฐิยา
สุปฺปฏิวิทฺธา   อุภยานิ  โข  ปนสฺส  ปาติโมกฺขานิ  วิตฺถาเรน  สฺวาคตานิ
@เชิงอรรถ:  ม. มญฺชิฏฺฐิกา ฯ
โหนฺติ  สุวิภตฺตานิ  สุปฺปวตฺติตานิ  ๑-  สุวินิจฺฉิตานิ  สุตฺตโส อนุพฺยญฺชนโส
กลฺยาณวาโจ   โหติ   กลฺยาณวากฺกรโณ   โปริยา  วาจาย  สมนฺนาคโต
วิสฺสฏฺฐาย    อเนลคฬาย    อตฺถสฺส    วิญฺญาปนิยา    ปฏิพโล   โหติ
ภิกฺขุนีสงฺฆสฺส   ธมฺมิยา   กถาย   สนฺทสฺเสตุํ   สมาทเปตุํ   สมุตฺเตเชตุํ
สมฺปหํเสตุํ   เยภุยฺเยน   ภิกฺขุนีนํ  ปิโย  โหติ  มนาโป  น  โข  ปเนตํ
ภควนฺตํ     อุทฺทิสฺส     ปพฺพชิตาย    กาสายวตฺถนิวสนาย    ครุธมฺม-
มชฺฌาปนฺนปุพฺโพ  โหติ  วีสติวสฺโส  วา  โหติ  อติเรกวีสติวสฺโส  วา ฯ
อิเมหิ  โข  อานนฺท  อฏฺฐหิ  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  ภิกฺขุโนวาทโก
สมฺมนฺนิตพฺโพติ ฯ
     [๑๔๓]   ๕๓   เอกํ   สมยํ  ภควา  เวสาลิยํ  วิหรติ  มหาวเน
กูฏาคารสาลายํ  ฯ  อถโข  มหาปชาปติ  โคตมี  เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   อฏฺฐาสิ   เอกมนฺตํ
ฐิตา  โข  [๒]-  มหาปชาปติ  โคตมี ภควนฺตํ เอตทโวจ สาธุ เม ภนฺเต
ภควา   สงฺขิตฺเตน  ธมฺมํ  เทเสตุ  ยมหํ  ภควโต  ธมฺมํ  สุตฺวา  เอกา
วูปกฏฺฐา  อปฺปมตฺตา  อาตาปินี  ปหิตตฺตา  วิหเรยฺยนฺติ  ฯ  เย  โข ตฺวํ
โคตมิ   ธมฺเม   ชาเนยฺยาสิ   อิเม   ธมฺมา  สราคาย  สํวตฺตนฺติ  โน
วิราคาย  สํโยคาย  สํวตฺตนฺติ  โน  วิสํโยคาย  อาจยาย  สํวตฺตนฺติ  โน
อปจยาย    มหิจฺฉตาย    สํวตฺตนฺติ    โน   อปฺปิจฺฉตาย   อสนฺตุฏฺฐิยา
สํวตฺตนฺติ  โน  สนฺตุฏฺฐิยา  สงฺคณิกาย  สํวตฺตนฺติ โน ปวิเวกาย โกสชฺชาย
สํวตฺตนฺติ  โน  วิริยารมฺภาย ทุพฺภรตาย สํวตฺตนฺติ โน สุภรตายาติ เอกํเสน
โคตมิ ธาเรยฺยาสิ เนโส ธมฺโม เนโส วินโย เนตํ สตฺถุสาสนนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. สุปฺปวตฺตีนิ ฯ   ม. สา ฯ
     {๑๔๓.๑}   เย  จ  โข  ตฺวํ โคตมิ ธมฺเม ชาเนยฺยาสิ อิเม ธมฺมา
วิราคาย  สํวตฺตนฺติ  โน  สราคาย  วิสํโยคาย  สํวตฺตนฺติ  โน  สํโยคาย
อปจยาย    สํวตฺตนฺติ   โน   อาจยาย   อปฺปิจฺฉตาย   สํวตฺตนฺติ   โน
มหิจฺฉตาย    สนฺตุฏฺฐิยา    สํวตฺตนฺติ    โน   อสนฺตุฏฺฐิยา   ปวิเวกาย
สํวตฺตนฺติ   โน   สงฺคณิกาย   วิริยารมฺภาย   สํวตฺตนฺติ  โน  โกสชฺชาย
สุภรตาย   สํวตฺตนฺติ   โน  ทุพฺภรตายาติ  เอกํเสน  โคตมิ  ธาเรยฺยาสิ
เอโส ธมฺโม เอโส วินโย เอตํ สตฺถุสาสนนฺติ ฯ
     [๑๔๔]   ๕๔   เอกํ  สมยํ  ภควา  โกฬิเยสุ  วิหรติ  กกฺกรปตฺตํ
นาม   โกฬิยานํ   นิคโม   ฯ   อถโข   ทีฆชาณุ   โกฬิยปุตฺโต   เยน
ภควา      เตนุปสงฺกมิ     อุปสงฺกมตฺวา     ภควนฺตํ    อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ    นิสีทิ    เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข   ทีฆชาณุ   โกฬิยปุตฺโต
ภควนฺตํ   เอตทโวจ   มยํ  ภนฺเต  คิหี  กามโภคี  ๑-  ปุตฺตสมฺพาธสยนํ
อชฺฌาวสาม       กาสิกจนฺทนํ       ปจฺจนุโภม      มาลาคนฺธวิเลปนํ
ธารยาม   ชาตรูปรชตํ   สาทิยาม   เตสํ  โน  ภนฺเต  ภควา  อมฺหากํ
ตถา   ธมฺมํ   เทเสตุ   เย   อมฺหากํ   อสฺสุ   ธมฺมา  ทิฏฺฐธมฺมหิตาย
ทิฏฺฐธมฺมสุขาย สมฺปรายหิตาย สมฺปรายสุขายาติ ฯ
     {๑๔๔.๑}   จตฺตาโรเม    พฺยคฺฆปชฺช    ธมฺมา    กุลปุตฺตสฺส
ทิฏฺฐธมฺมหิตาย    สํวตฺตนฺติ    ทิฏฺฐธมฺมสุขาย    ฯ   กตเม   จตฺตาโร
อุฏฺฐานสมฺปทา อารกฺขสมฺปทา กลฺยาณมิตฺตตา สมชีวิตา ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. กามโภคิโน ฯ
     {๑๔๔.๒}   กตมา  จ  พฺยคฺฆปชฺช  อุฏฺฐานสมฺปทา  อิธ  พฺยคฺฆปชฺช
กุลปุตฺโต  เยน  กมฺมุฏฺฐาเนน  ๑-  ชีวิกํ กปฺเปติ ยทิ กสิยา ยทิ วณิชฺชาย
ยทิ   โครกฺเขน  ยทิ  อิสฺสตฺเถน  ยทิ  ราชโปริเสน  ยทิ  สิปฺปญฺญตเรน
ตตฺถ    ทกฺโข   โหติ   อนลโส   ตตฺรุปายาย   วีมํสาย   สมนฺนาคโต
อลํ กาตุํ อลํ สํวิธาตุํ อยํ วุจฺจติ พฺยคฺฆปชฺช อุฏฺฐานสมฺปทา ฯ
     {๑๔๔.๓}   กตมา  จ  พฺยคฺฆปชฺช  อารกฺขสมฺปทา  อิธ  พฺยคฺฆปชฺช
กุลปุตฺตสฺส    โภคา    โหนฺติ    อุฏฺฐานวิริยาธิคตา    พาหาพลปริจิตา
เสทาวกฺขิตฺตา  ธมฺมิกา  ธมฺมลทฺธา  เต  อารกฺเขน  คุตฺติยา  สมฺปาเทติ
กินฺติ  เม  อิเม  โภเค  เนว ราชาโน หเรยฺยุํ น โจรา หเรยฺยุํ น อคฺคิ
ฑเหยฺย   น   อุทกํ   วเหยฺย   น  อปฺปิยา  ทายาทา  หเรยฺยุนฺติ  อยํ
วุจฺจติ พฺยคฺฆปชฺช อารกฺขสมฺปทา ฯ
     {๑๔๔.๔}   กตมา  จ  พฺยคฺฆปชฺช  กลฺยาณมิตฺตตา  อิธ  พฺยคฺฆปชฺช
กุลปุตฺโต  ยสฺมึ  คาเม  วา นิคเม วา ปฏิวสติ ตตฺร เย เต โหนฺติ คหปติ
วา   คหปติปุตฺตา  วา  ทหรา  วา  วุฑฺฒสีลิโน  วุฑฺฒา  วา  วุฑฺฒสีลิโน
สทฺธาสมฺปนฺนา      สีลสมฺปนฺนา      จาคสมฺปนฺนา      ปญฺญาสมฺปนฺนา
เตหิ    สทฺธึ   สนฺติฏฺฐติ   สลฺลปติ   สากจฺฉํ   สมาปชฺชติ   ยถารูปานํ
สทฺธาสมฺปนฺนานํ    สทฺธาสมฺปทํ    อนุสิกฺขติ   ยถารูปานํ   สีลสมฺปนฺนานํ
สีลสมฺปทํ     อนุสิกฺขติ     ยถารูปานํ     จาคสมฺปนฺนานํ    จาคสมฺปทํ
อนุสิกฺขติ     ยถารูปานํ    ปญฺญาสมฺปนฺนานํ    ปญฺญาสมฺปทํ    อนุสิกฺขติ
อยํ วุจฺจติ พฺยคฺฆปชฺช กลฺยาณมิตฺตตา ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อมฺมฏฺฐาเนน ฯ เอวมุปริปิ ฯ
     {๑๔๔.๕}   กตมา  จ  พฺยคฺฆปชฺช สมชีวิตา อิธ พฺยคฺฆปชฺช กุลปุตฺโต
อายญฺจ   โภคานํ   วิทิตฺวา  วยญฺจ  โภคานํ  วิทิตฺวา  สมชีวิกํ  กปฺเปติ
นาจฺโจคาฬฺหํ   นาติหีนํ   เอวํ  เม  อาโย  วยํ  ปริยาทาย  ฐสฺสติ  น
จ   เม   วโย   อายํ   ปริยาทาย   ฐสฺสตีติ   เสยฺยถาปิ  พฺยคฺฆปชฺช
ตุลาธาโร   วา   ตุลาธารนฺเตวาสี   วา   ตุลํ   ปคฺคเหตฺวา  ชานาติ
เอตฺตเกน  วา  โอนตํ  เอตฺตเกน  วา อุนฺนตนฺติ เอวเมว โข พฺยคฺฆปชฺช
กุลปุตฺโต    อายญฺจ    โภคานํ   วิทิตฺวา   วยญฺจ   โภคานํ   วิทิตฺวา
สมชีวิกํ   กปฺเปติ   นาจฺโจคาฬฺหํ   นาติหีนํ   เอวํ   เม   อาโย  วยํ
ปริยาทาย  ฐสฺสติ  น  จ  เม  วโย  อายํ  ปริยาทาย  ฐสฺสตีติ  สจายํ
พฺยคฺฆปชฺช   กุลปุตฺโต   อปฺปาโย  สมาโน  อุฬารํ  ชีวิกํ  กปฺเปติ  ตสฺส
ภวนฺติ   วตฺตาโร   อุทุมฺพรขาทีวายํ   ๑-   กุลปุตฺโต   โภเค  ขาทตีติ
สเจ  ปนายํ  พฺยคฺฆปชฺช  กุลปุตฺโต  มหาโย  สมาโน  กสิรํ ชีวิกํ กปฺเปติ
ตสฺส   ภวนฺติ   วตฺตาโร   อทฺธมารกญฺจายํ   ๒-   กุลปุตฺโต  มริสฺสตีติ
ยโต   จ   โขยํ   พฺยคฺฆปชฺช   กุลปุตฺโต   อายญฺจ   โภคานํ  วิทิตฺวา
วยญฺจ   โภคานํ   วิทิตฺวา   สมชีวิกํ   กปฺเปติ   นาจฺโจคาฬฺหํ  นาติหีนํ
เอวํ  เม  อาโย  วยํ  ปริยาทาย  ฐสฺสติ น จ เม วโย อายํ ปริยาทาย
ฐสฺสตีติ อยํ วุจฺจติ พฺยคฺฆปชฺช สมชีวิตา ฯ
     {๑๔๔.๖}   เอวํ สมุปฺปนฺนานํ พฺยคฺฆปชฺช โภคานํ จตฺตาริ อปายมุขานิ
โหนฺติ   อิตฺถีธุตฺโต   สุราธุตฺโต   อกฺขธุตฺโต   ปาปมิตฺโต   ปาปสหาโย
ปาปสมฺปวงฺโก    เสยฺยถาปิ   พฺยคฺฆปชฺช   มหโต   ตฬากสฺส   จตฺตาริ
@เชิงอรรถ:  ม. อุทุมฺพรขาทิกญฺจายนฺตํปิ ปาโฐ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   สี. ยุ. อชทฺธุมาริกํ
@วายํ ฯ ม. อเชฏฺฐมรณํวายํ ฯ
เจว   อายมุขานิ   จตฺตาริ  จ  อปายมุขานิ  ตสฺส  ปุริโส  ยานิ  เจว
อายมุขานิ   ตานิ   ปิทเหยฺย   ยานิ   จ  อปายมุขานิ  ตานิ  วิวเรยฺย
เทโว  จ  น  สมฺมา  ธารํ  อนุปฺปเวจฺเฉยฺย  เอวญฺหิ  ตสฺส  พฺยคฺฆปชฺช
มหโต   ตฬากสฺส   ปริหานิเยว   ปาฏิกงฺขา  โน  วุฑฺฒิ  เอวเมว  โข
พฺยคฺฆปชฺช   เอวํ   สมุปฺปนฺนานํ   โภคานํ  จตฺตาริ  อปายมุขานิ  โหนฺติ
อิตฺถีธุตฺโต สุราธุตฺโต อกฺขธุตฺโต ปาปมิตฺโต ปาปสหาโย ปาปสมฺปวงฺโก ฯ
     {๑๔๔.๗}   เอวํ   สมุปฺปนฺนานํ   พฺยคฺฆปชฺช   โภคานํ   จตฺตาริ
อายมุขานิ   โหนฺติ  นอิตฺถีธุตฺโต  นสุราธุตฺโต  นอกฺขธุตฺโต  กลฺยาณมิตฺโต
กลฺยาณสหาโย    กลฺยาณสมฺปวงฺโก    เสยฺยถาปิ    พฺยคฺฆปชฺช   มหโต
ตฬากสฺส  จตฺตาริ  เจว  อายมุขานิ  จตฺตาริ  จ อปายมุขานิ ตสฺส ปุริโส
ยานิ   เจว   อายมุขานิ  ตานิ  วิวเรยฺย  ยานิ  จ  อปายมุขานิ  ตานิ
ปิทเหยฺย   เทโว   จ   สมฺมา   ธารํ  อนุปฺปเวจฺเฉยฺย  เอวญฺหิ  ตสฺส
พฺยคฺฆปชฺช   มหโต   ตฬากสฺส   วุฑฺฒิเยว   ปาฏิกงฺขา   โน   ปริหานิ
เอวเมว  โข  พฺยคฺฆปชฺช  เอวํ  สมุปฺปนฺนานํ  โภคานํ จตฺตาริ อายมุขานิ
โหนฺติ     นอิตฺถีธุตฺโต     นสุราธุตฺโต    นอกฺขธุตฺโต    กลฺยาณมิตฺโต
กลฺยาณสหาโย    กลฺยาณสมฺปวงฺโก    ฯ    อิเม    โข    พฺยคฺฆปชฺช
จตฺตาโร      ธมฺมา      กุลปุตฺตสฺส     ทิฏฺฐธมฺมหิตาย     สํวตฺตนฺติ
ทิฏฺฐธมฺมสุขาย ฯ
     {๑๔๔.๘}   จตฺตาโรเม  พฺยคฺฆปชฺช ธมฺมา กุลปุตฺตสฺส สมฺปรายหิตาย
สํวตฺตนฺติ    สมฺปรายสุขาย    ฯ    กตเม    จตฺตาโร   สทฺธาสมฺปทา
สีลสมฺปทา จาคสมฺปทา ปญฺญาสมฺปทา ฯ
     {๑๔๔.๙}   กตมา  จ  พฺยคฺฆปชฺช  สทฺธาสมฺปทา  อิธ  พฺยคฺฆปชฺช
กุลปุตฺโต  สทฺโธ  โหติ  สทฺทหติ  ตถาคตสฺส  โพธึ อิติปิ โส ภควา ฯเปฯ
สตฺถา    เทวมนุสฺสานํ    พุทฺโธ   ภควาติ   อยํ   วุจฺจติ   พฺยคฺฆปชฺช
สทฺธาสมฺปทา ฯ
     {๑๔๔.๑๐}   กตมา   จ  พฺยคฺฆปชฺช  สีลสมฺปทา  อิธ  พฺยคฺฆปชฺช
กุลปุตฺโต  ปาณาติปาตา  ปฏิวิรโต  โหติ ฯเปฯ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา
ปฏิวิรโต โหติ อยํ วุจฺจติ พฺยคฺฆปชฺช สีลสมฺปทา ฯ
     {๑๔๔.๑๑}   กตมา  จ  พฺยคฺฆปชฺช  จาคสมฺปทา  อิธ  พฺยคฺฆปชฺช
กุลปุตฺโต   วิคตมลมจฺเฉเรน   เจตสา   อคารํ   อชฺฌาวสติ  มุตฺตจาโค
ปยตปาณิ    โวสฺสคฺครโต   ยาจโยโค   ทานสํวิภาครโต   อยํ   วุจฺจติ
พฺยคฺฆปชฺช จาคสมฺปทา ฯ
     {๑๔๔.๑๒}   กตมา  จ  พฺยคฺฆปชฺช  ปญฺญาสมฺปทา  อิธ  พฺยคฺฆปชฺช
กุลปุตฺโต    ปญฺญวา    โหติ   อุทยตฺถคามินิยา   ปญฺญาย   สมนฺนาคโต
อริยาย   นิพฺเพธิกาย   สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา   อยํ  วุจฺจติ  พฺยคฺฆปชฺช
ปญฺญาสมฺปทา    ฯ    อิเม    โข    พฺยคฺฆปชฺช    จตฺตาโร   ธมฺมา
กุลปุตฺตสฺส สมฺปรายหิตาย สํวตฺตนฺติ สมฺปรายสุขายาติ ฯ
         อุฏฺฐาตา กมฺมเธยฺเยสุ        อปฺปมตฺโต วิธานวา
         สมํ กปฺเปติ ชีวิตํ ๑-         สมฺภตํ อนุรกฺขติ
         สทฺโธ สีเลน สมฺปนฺโน    วทญฺญู วีตมจฺฉโร
@เชิงอรรถ:  ม. ชีวิกํ ฯ
         นิจฺจํ มคฺคํ วิโสเธติ          โสตฺถานํ สมฺปรายิกํ
         อิจฺเจเต อฏฺฐ ธมฺมา จ       สทฺธสฺส ฆรเมสิโน
         อกฺขาตา สจฺจนาเมน        อุภยตฺถ สุขาวหา
         ทิฏฺฐธมฺมหิตตฺถาย           สมฺปรายสุขาย จ
         เอวเมตํ คหฏฺฐานํ             จาโค ปุญฺญํ ปวฑฺฒตีติ ฯ
     [๑๔๕]   ๕๕  อถโข  อุชฺชโย  พฺราหฺมโณ  เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข อุชฺชโย พฺราหฺมโณ
ภควนฺตํ   เอตทโวจ   มยํ   โภ   โคตม  ปวาสํ  คนฺตุกามา  เตสนฺโน
ภวํ  โคตโม  อมฺหากํ  ตถา  ธมฺมํ  เทเสตุ  เย  อมฺหากํ  อสฺสุ  ธมฺมา
ทิฏฺฐธมฺมหิตาย ทิฏฺฐธมฺมสุขาย สมฺปรายหิตาย สมฺปรายสุขายาติ ฯ
     {๑๔๕.๑}   จตฺตาโรเม  พฺราหฺมณ  ธมฺมา กุลปุตฺตสฺส ทิฏฺฐธมฺมหิตาย
สํวตฺตนฺติ    ทิฏฺฐธมฺมสุขาย    ฯ    กตเม   จตฺตาโร   อุฏฺฐานสมฺปทา
อารกฺขสมฺปทา กลฺยาณมิตฺตตา สมชีวิตา ฯ
     {๑๔๕.๒}   กตมา   จ  พฺราหฺมณ  อุฏฺฐานสมฺปทา  อิธ  พฺราหฺมณ
กุลปุตฺโต  เยน  กมฺมุฏฺฐาเนน  ชีวิกํ  กปฺเปติ  ยทิ  กสิยา  ยทิ วณิชฺชาย
ยทิ   โครกฺเขน  ยทิ  อิสฺสตฺเถน  ยทิ  ราชโปริเสน  ยทิ  สิปฺปญฺญตเรน
ตตฺถ   ทกฺโข   โหติ   อนลโส  ตตฺรุปายาย  วีมํสาย  สมนฺนาคโต  อลํ
กาตุํ อลํ สํวิธาตุํ อยํ วุจฺจติ พฺราหฺมณ อุฏฺฐานสมฺปทา ฯ
     กตมา     จ    พฺราหฺมณ    อารกฺขสมฺปทา    อิธ    พฺราหฺมณ
กุลปุตฺตสฺส    โภคา    โหนฺติ    อุฏฺฐานวิริยาธิคตา    พาหาพลปริจิตา
เสทาวกฺขิตฺตา  ธมฺมิกา  ธมฺมลทฺธา  เต  อารกฺเขน  คุตฺติยา  สมฺปาเทติ
กินฺติ   เม  อิเม  โภเค  เนว  ราชาโน  หเรยฺยุํ  น  โจรา  หเรยฺยุํ
น  อคฺคิ  ฑเหยฺย  น  อุทกํ  วเหยฺย  น  อปฺปิยา  ทายาทา  หเรยฺยุนฺติ
อยํ วุจฺจติ พฺราหฺมณ อารกฺขสมฺปทา ฯ
     {๑๔๕.๓}   กตมา   จ  พฺราหฺมณ  กลฺยาณมิตฺตตา  อิธ  พฺราหฺมณ
กุลปุตฺโต  ยสฺมึ  คาเม  วา นิคเม วา ปฏิวสติ ตตฺร เย เต โหนฺติ คหปติ
วา   คหปติปุตฺตา  วา  ทหรา  วา  วุฑฺฒสีลิโน  วุฑฺฒา  วา  วุฑฺฒสีลิโน
สทฺธาสมฺปนฺนา    สีลสมฺปนฺนา    จาคสมฺปนฺนา    ปญฺญาสมฺปนฺนา   เตหิ
สทฺธึ  สนฺติฏฺฐติ  สลฺลปติ  สากจฺฉํ  สมาปชฺชติ  ยถารูปานํ สทฺธาสมฺปนฺนานํ
สทฺธาสมฺปทํ     อนุสิกฺขติ     ยถารูปานํ     สีลสมฺปนฺนานํ    สีลสมฺปทํ
อนุสิกฺขติ     ยถารูปานํ     จาคสมฺปนฺนานํ     จาคสมฺปทํ    อนุสิกฺขติ
ยถารูปานํ    ปญฺญาสมฺปนฺนานํ    ปญฺญาสมฺปทํ   อนุสิกฺขติ   อยํ   วุจฺจติ
พฺราหฺมณ กลฺยาณมิตฺตตา ฯ
     {๑๔๕.๔}   กตมา  จ  พฺราหฺมณ  สมชีวิตา  อิธ พฺราหฺมณ กุลปุตฺโต
อายญฺจ   โภคานํ   วิทิตฺวา  วยญฺจ  โภคานํ  วิทิตฺวา  สมชีวิกํ  กปฺเปติ
นาจฺโจคาฬฺหํ   นาติหีนํ   เอวํ  เม  อาโย  วยํ  ปริยาทาย  ฐสฺสติ  น
จ  เม  วโย  อายํ  ปริยาทาย  ฐสฺสตีติ  เสยฺยถาปิ พฺราหฺมณ ตุลาธาโร
วา   ตุลาธารนฺเตวาสี  วา  ตุลํ  ปคฺคเหตฺวา  ชานาติ  เอตฺตเกน  วา
โอนตํ   เอตฺตเกน   วา  อุนฺนตนฺติ  เอวเมว  โข  พฺราหฺมณ  กุลปุตฺโต
อายญฺจ   โภคานํ   วิทิตฺวา  วยญฺจ  โภคานํ  วิทิตฺวา  สมชีวิกํ  กปฺเปติ
นาจฺโจคาฬฺหํ   นาติหีนํ   เอวํ  เม  อาโย  วยํ  ปริยาทาย  ฐสฺสติ  น
จ   เม   วโย  อายํ  ปริยาทาย  ฐสฺสตีติ  สจายํ  พฺราหฺมณ  กุลปุตฺโต
อปฺปาโย   สมาโน   อุฬารํ   ชีวิกํ   กปฺเปติ   ตสฺส  ภวนฺติ  วตฺตาโร
อุทุมฺพรขาทีวายํ   กุลปุตฺโต   โภเค   ขาทตีติ   สเจ  ปนายํ  พฺราหฺมณ
กุลปุตฺโต  มหาโย  สมาโน  กสิรํ  ชีวิกํ  กปฺเปติ  ตสฺส  ภวนฺติ วตฺตาโร
อทฺธมารกญฺจายํ    กุลปุตฺโต   มริสฺสตีติ   ยโต   จ   โขยํ   พฺราหฺมณ
กุลปุตฺโต   อายญฺจ  โภคานํ  วิทิตฺวา  วยญฺจ  โภคานํ  วิทิตฺวา  สมชีวิกํ
กปฺเปติ   นาจฺโจคาฬฺหํ   นาติหีนํ   เอวํ   เม  อาโย  วยํ  ปริยาทาย
ฐสฺสติ   น   จ   เม   วโย   อายํ  ปริยาทาย  ฐสฺสตีติ  อยํ  วุจฺจติ
พฺราหฺมณ สมชีวิตา ฯ
     {๑๔๕.๕}   เอวํ  สมุปฺปนฺนานํ พฺราหฺมณ โภคานํ จตฺตาริ อปายมุขานิ
โหนฺติ   อิตฺถีธุตฺโต   สุราธุตฺโต   อกฺขธุตฺโต   ปาปมิตฺโต   ปาปสหาโย
ปาปสมฺปวงฺโก    เสยฺยถาปิ    พฺราหฺมณ   มหโต   ตฬากสฺส   จตฺตาริ
เจว  อายมุขานิ  จตฺตาริ จ อปายมุขานิ ตสฺส ปุริโส ยานิ เจว อายมุขานิ
ตานิ  ปิทเหยฺย  ยานิ  จ  อปายมุขานิ  ตานิ วิวเรยฺย เทโว จ น สมฺมา
ธารํ   อนุปฺปเวจฺเฉยฺย   เอวญฺหิ   ตสฺส   พฺราหฺมณ   มหโต  ตฬากสฺส
ปริหานิเยว   ปาฏิกงฺขา   โน   วุฑฺฒิ   เอวเมว  โข  พฺราหฺมณ  เอวํ
สมุปฺปนฺนานํ    โภคานํ    จตฺตาริ    อปายมุขานิ   โหนฺติ   อิตฺถีธุตฺโต
สุราธุตฺโต อกฺขธุตฺโต ปาปมิตฺโต ปาปสหาโย ปาปสมฺปวงฺโก ฯ
     {๑๔๕.๖}   เอวํ สมุปฺปนฺนานํ พฺราหฺมณ โภคานํ จตฺตาริ อายมุขานิ โหนฺติ
นอิตฺถีธุตฺโต   นสุราธุตฺโต   นอกฺขธุตฺโต   กลฺยาณมิตฺโต   กลฺยาณสหาโย
กลฺยาณสมฺปวงฺโก  เสยฺยถาปิ  พฺราหฺมณ  มหโต  ตฬากสฺส  จตฺตาริ  เจว
อายมุขานิ  จตฺตาริ  จ  อปายมุขานิ  ตสฺส  ปุริโส  ยานิ เจว อายมุขานิ
ตานิ  วิวเรยฺย  ยานิ  จ  อปายมุขานิ  ตานิ  ปิทเหยฺย  เทโว จ สมฺมา
ธารํ   อนุปฺปเวจฺเฉยฺย   เอวญฺหิ   ตสฺส   พฺราหฺมณ   มหโต  ตฬากสฺส
วุฑฺฒิเยว    ปาฏิกงฺขา    โน    ปริหานิ   เอวเมว   โข   พฺราหฺมณ
เอวํ   สมุปฺปนฺนานํ   โภคานํ   จตฺตาริ  อายมุขานิ  โหนฺติ  นอิตฺถีธุตฺโต
ฯเปฯ   กลฺยาณสมฺปวงฺโก   ฯ   อิเม  โข  พฺราหฺมณ  จตฺตาโร  ธมฺมา
กุลปุตฺตสฺส ทิฏฺฐธมฺมหิตาย สํวตฺตนฺติ ทิฏฺฐธมฺมสุขาย ฯ
     {๑๔๕.๗}   จตฺตาโรเม  พฺราหฺมณ  ธมฺมา กุลปุตฺตสฺส สมฺปรายหิตาย
สํวตฺตนฺติ  สมฺปรายสุขาย  ฯ  กตเม  จตฺตาโร  สทฺธาสมฺปทา  สีลสมฺปทา
จาคสมฺปทา ปญฺญาสมฺปทา ฯ
     {๑๔๕.๘}   กตมา   จ   พฺราหฺมณ  สทฺธาสมฺปทา  อิธ  พฺราหฺมณ
กุลปุตฺโต   สทฺโธ   โหติ  สทฺทหติ  ตถาคตสฺส  โพธึ  อิติปิ  โส  ภควา
ฯเปฯ   สตฺถา   เทวมนุสฺสานํ   พุทฺโธ  ภควาติ  อยํ  วุจฺจติ  พฺราหฺมณ
สทฺธาสมฺปทา ฯ
     {๑๔๕.๙}   กตมา  จ  พฺราหฺมณ  สีลสมฺปทา อิธ พฺราหฺมณ กุลปุตฺโต
ปาณาติปาตา    ปฏิวิรโต    โหติ   ฯเปฯ   สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา
ปฏิวิรโต โหติ อยํ วุจฺจติ พฺราหฺมณ สีลสมฺปทา ฯ
     {๑๔๕.๑๐}   กตมา  จ พฺราหฺมณ จาคสมฺปทา อิธ พฺราหฺมณ กุลปุตฺโต
วิคตมลมจฺเฉเรน   เจตสา   อคารํ   อชฺฌาวสติ   มุตฺตจาโค  ปยตปาณิ
โวสฺสคฺครโต ยาจโยโค ทานสํวิภาครโต อยํ วุจฺจติ พฺราหฺมณ จาคสมฺปทา ฯ
     {๑๔๕.๑๑}   กตมา จ พฺราหฺมณ ปญฺญาสมฺปทา อิธ พฺราหฺมณ กุลปุตฺโต
ปญฺญวา   โหติ   ฯเปฯ   สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา  อยํ  วุจฺจติ  พฺราหฺมณ
ปญฺญาสมฺปทา   ฯ   อิเม   โข  พฺราหฺมณ  จตฺตาโร  ธมฺมา  กุลปุตฺตสฺส
สมฺปรายหิตาย สํวตฺตนฺติ สมฺปรายสุขายาติ ฯ
         อุฏฺฐาตา กมฺมเธยฺเยสุ       อปฺปมตฺโต วิธานวา
         สมํ กปฺเปติ ชีวิตํ              สมฺภตํ อนุรกฺขติ
         สทฺโธ สีเลน สมฺปนฺโน    วทญฺญู วีตมจฺฉโร
         นิจฺจํ มคฺคํ วิโสเธติ          โสตฺถานํ สมฺปรายิกํ
         อิจฺเจเต อฏฺฐ ธมฺมา จ        สทฺธสฺส ฆรเมสิโน
         อกฺขาตา สจฺจนาเมน        อุภยตฺถ สุขาวหา
         ทิฏฺฐธมฺมหิตตฺถาย           สมฺปรายสุขาย จ
         เอวเมตํ คหฏฺฐานํ             จาโค ปุญฺญํ ปวฑฺฒตีติ ฯ
     [๑๔๖]   ๕๖  ภยนฺติ  ภิกฺขเว  กามานเมตํ อธิวจนํ ทุกฺขนฺติ ภิกฺขเว
กามานเมตํ   อธิวจนํ   โรโคติ  ภิกฺขเว  กามานเมตํ  อธิวจนํ  คณฺโฑติ
ภิกฺขเว   กามานเมตํ   อธิวจนํ  สลฺลนฺติ  ภิกฺขเว  กามานเมตํ  อธิวจนํ
สงฺโคติ   ภิกฺขเว   กามานเมตํ  อธิวจนํ  ปงฺโกติ  ภิกฺขเว  กามานเมตํ
อธิวจนํ คพฺโภติ ภิกฺขเว กามานเมตํ อธิวจนํ ฯ
     {๑๔๖.๑}   กสฺมา  จ  ภิกฺขเว ภยนฺติ กามานเมตํ อธิวจนํ ยสฺมา จ
กามราครตฺตายํ   ภิกฺขเว   ฉนฺทราควินิพทฺโธ   ทิฏฺฐธมฺมิกาปิ   ภยา  น
ปริมุจฺจติ  สมฺปรายิกาปิ  ภยา  น  ปริมุจฺจติ  ตสฺมา  ภยนฺติ  กามานเมตํ
อธิวจนํ  กสฺมา  จ  ภิกฺขเว  ทุกฺขนฺติ  ฯเปฯ  โรโคติ  คณฺโฑติ  สลฺลนฺติ
สงฺโคติ ปงฺโกติ ฯ
     {๑๔๖.๒}   กสฺมา  จ ภิกฺขเว คพฺโภติ กามานเมตํ อธิวจนํ ยสฺมา จ
กามราครตฺตายํ   ภิกฺขเว   ฉนฺทราควินิพทฺโธ   ทิฏฺฐธมฺมิกาปิ  คพฺภา  น
ปริมุจฺจติ    สมฺปรายิกาปิ    คพฺภา   น   ปริมุจฺจติ   ตสฺมา   คพฺโภติ
กามานเมตํ อธิวจนนฺติ ๑- ฯ
         ภยํ ทุกฺขญฺจ โรโค จ        คณฺโฑ สลฺลญฺจ สงฺโค จ
         ปงฺโก คพฺโภ จ อุภยํ
         เอเต กามา ปวุจฺจนฺติ        ยตฺถ สตฺโต ปุถุชฺชโน
         โอติณฺโณ สาตรูเปน        ปุน คพฺภาย คจฺฉติ
         ยโต จ ภิกฺขุ อาตาปี          สมฺปชญฺญํ น ริญฺจติ
         โส อิมํ ปลิปถํ ทุคฺคํ          อติกฺกมฺม ตถาวิโธ
         ปชํ ชาติชรูเปตํ                ผนฺทมานํ อเวกฺขตีติ ฯ
     [๑๔๗]   ๕๗   อฏฺฐหิ   ภิกฺขเว   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ
อาหุเนยฺโย   โหติ   ปาหุเนยฺโย   ทกฺขิเณยฺโย   อญฺชลิกรณีโย  อนุตฺตรํ
ปุญฺญกฺเขตฺตํ   โลกสฺส   ฯ  กตเมหิ  อฏฺฐหิ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สีลวา
@เชิงอรรถ:  ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ
โหติ  ฯเปฯ  สมาทาย  สิกฺขติ  สิกฺขาปเทสุ พหุสฺสุโต โหติ ฯเปฯ ทิฏฺฐิยา
สุปฺปฏิวิทฺธา    กลฺยาณมิตฺโต   โหติ   กลฺยาณสหาโย   กลฺยาณสมฺปวงฺโก
สมฺมาทิฏฺฐิโก    โหติ   สมฺมาทสฺสเนน   สมนฺนาคโต   จตุนฺนํ   ฌานานํ
อาภิเจตสิกานํ    ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ    นิกามลาภี   โหติ   อกิจฺฉลาภี
อกสิรลาภี    อเนกวิหิตํ   ปุพฺเพนิวาสํ   อนุสฺสรติ   เสยฺยถีทํ   เอกมฺปิ
ชาตึ   เทฺวปิ   ชาติโย   ฯเปฯ   อิติ   สาการํ  สอุทฺเทสํ  อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ   อนุสฺสรติ   ทิพฺเพน  จกฺขุนา  วิสุทฺเธน  อติกฺกนฺตมานุสเกน
ฯเปฯ    ยถากมฺมูปเค   สตฺเต   ปชานาติ   อาสวานํ   ขยา   ฯเปฯ
สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐหิ  ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   อาหุเนยฺโย   โหติ   ฯเปฯ  อนุตฺตรํ  ปุญฺญกฺเขตฺตํ
โลกสฺสาติ ฯ
     [๑๔๘]   ๕๘   อฏฺฐหิ   ภิกฺขเว   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ
อาหุเนยฺโย   โหติ   ฯเปฯ  อนุตฺตรํ  ปุญฺญกฺเขตฺตํ  โลกสฺส  ฯ  กตเมหิ
อฏฺฐหิ   อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   สีลวา  โหติ  ฯเปฯ  สมาทาย  สิกฺขติ
สิกฺขาปเทสุ  พหุสฺสุโต  โหติ  ฯเปฯ  ทิฏฺฐิยา  สุปฺปฏิวิทฺธา  อารทฺธวิริโย
โหติ    ถามวา    ทฬฺหปรกฺกโม    อนิกฺขิตฺตธุโร    กุสเลสุ   ธมฺเมสุ
อารญฺญโก    โหติ    ปนฺตเสนาสโน    อรติรติสโห    โหติ   อุปฺปนฺนํ
อรตึ   อภิภุยฺย   ๑-   วิหรติ   ภยเภรวสโห  โหติ  อุปฺปนฺนํ  ภยเภรวํ
อภิภุยฺย   วิหรติ   จตุนฺนํ   ฌานานํ  อาภิเจตสิกานํ  ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ
นิกามลาภี   โหติ   อกิจฺฉลาภี   อกสิรลาภี   อาสวานํ   ขยา   ฯเปฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อาเมณฺฑิตํ ฯ
สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐหิ  ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   อาหุเนยฺโย   โหติ   ฯเปฯ  อนุตฺตรํ  ปุญฺญกฺเขตฺตํ
โลกสฺสาติ ฯ
     [๑๔๙]   ๕๙  อฏฺฐิเม  ภิกฺขเว  ปุคฺคลา  อาหุเนยฺยา  ปาหุเนยฺยา
ทกฺขิเณยฺยา   อญฺชลิกรณียา   อนุตฺตรํ   ปุญฺญกฺเขตฺตํ  โลกสฺส  ฯ  กตเม
อฏฺฐ    โสตาปนฺโน    โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย   ปฏิปนฺโน   สกทาคามี
สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย    ปฏิปนฺโน   อนาคามี   อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย
ปฏิปนฺโน   อรหา   อรหตฺตาย  ปฏิปนฺโน  ฯ  อิเม  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐ
ปุคฺคลา อาหุเนยฺยา ฯเปฯ อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ฯ
         จตฺตาโร จ ปฏิปนฺนา       จตฺตาโร จ ผเล ฐิตา
         เอส สงฺโฆ อุชุภูโต          ปญฺญาสีลสมาหิโต
         ยชมานานํ มนุสฺสานํ       ปุญฺญเปกฺขานปาณินํ
         กโรตํ โอปธิกํ ปุญฺญํ        สงฺเฆ ทินฺนํ มหปฺผลนฺติ ฯ
     [๑๕๐]   ๖๐  อฏฺฐิเม  ภิกฺขเว  ปุคฺคลา อาหุเนยฺยา ฯเปฯ อนุตฺตรํ
ปุญฺญกฺเขตฺตํ  โลกสฺส  ฯ  กตเม อฏฺฐ โสตาปนฺโน โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย
ปฏิปนฺโน สกทาคามี สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย
ปฏิปนฺโน     อนาคามี    อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย    ปฏิปนฺโน    อรหา
อรหตฺตาย  ปฏิปนฺโน  ฯ อิเม โข ภิกฺขเว อฏฺฐ ปุคฺคลา อาหุเนยฺยา ฯเปฯ
อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ฯ
         จตฺตาโร จ ปฏิปนฺนา      จตฺตาโร จ ผเล ฐิตา
         เอส สงฺโฆ สมุกฺกฏฺโฐ     สตฺตานํ อฏฺฐ ปุคฺคลา
         ยชมานานํ มนุสฺสานํ       ปุญฺญเปกฺขานปาณินํ
         กโรตํ โอปธิกํ ปุญฺญํ       เอตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลนฺติ ฯ
                    สนฺธานวคฺโค ปฐโม ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
         โคตมี โอวาทํ สงฺขิตฺตํ     ทีฆชาณุญฺจ ๑- อุชฺชโย
         ภยา เทฺว อาหุเนยฺยา [จ] เทฺว จ อฏฺฐปุคฺคลาติ ฯ
                      -----------
                     จาลวคฺโค ทุติโย
     [๑๕๑]   ๖๑  อฏฺฐิเม ภิกฺขเว ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ ฯ
กตเม  อฏฺฐ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  ปวิวิตฺตสฺส  วิหรโต นิรายตฺตวุตฺติโน
อิจฺฉา   อุปฺปชฺชติ  ลาภาย  โส  อุฏฺฐหติ  ฆฏติ  วายมติ  ลาภาย  ตสฺส
อุฏฺฐหโต  ฆฏโต  วายมโต  ลาภาย  ลาโภ  นุปฺปชฺชติ โส เตน อลาเภน
โสจติ   กิลมติ   ปริเทวติ   อุรตฺตาฬี   ๒-  กนฺทติ  สมฺโมหํ  อาปชฺชติ
อยํ   วุจฺจติ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อิจฺโฉ  วิหรติ  ลาภาย  อุฏฺฐหติ  ฆฏติ
วายมติ ลาภาย น จ ลาภี โสจิ จ ปริเทวิ ๓- จ จุโต จ สทฺธมฺมา ฯ
     {๑๕๑.๑}   อิธ   ปน   ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน   ปวิวิตฺตสฺส  วิหรโต
นิรายตฺตวุตฺติโน    อิจฺฉา   อุปฺปชฺชติ   ลาภาย   โส   อุฏฺฐหติ   ฆฏติ
วายมติ   ลาภาย   ตสฺส   อุฏฺฐหโต  ฆฏโต  วายมโต  ลาภาย  ลาโภ
อุปฺปชฺชติ    โส    เตน   ลาเภน   มชฺชติ   ปมชฺชติ   ปมาทมาปชฺชติ
@เชิงอรรถ:  ม. ฑีฆชาณุ ฯ   ม. อุรตฺตาฬึ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. โสจี จ ปริเทวี จ ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ
อยํ   วุจฺจติ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อิจฺโฉ  วิหรติ  ลาภาย  อุฏฺฐหติ  ฆฏติ
วายมติ ลาภาย ลาภี จ มที ปมาที จ จุโต จ สทฺธมฺมา ฯ
     {๑๕๑.๒}   อิธ  ปน  ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ปวิวิตฺตสฺส วิหรโต นิรายตฺต-
วุตฺติโน  อิจฺฉา  อุปฺปชฺชติ  ลาภาย  โส  น  อุฏฺฐหติ น ฆฏติ น วายมติ
ลาภาย  ตสฺส  อนุฏฺฐหโต  อฆฏโต  อวายมโต  ลาภาย  ลาโภ นุปฺปชฺชติ
โส  เตน  อลาเภน  โสจติ  กิลมติ  ปริเทวติ  อุรตฺตาฬี  กนฺทติ สมฺโมหํ
อาปชฺชติ  อยํ  วุจฺจติ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อิจฺโฉ  วิหรติ  ลาภาย น อุฏฺฐหติ
น  ฆฏติ  น  วายมติ  ลาภาย  น  จ  ลาภี  โสจิ จ ปริเทวิ จ จุโต จ
สทฺธมฺมา ฯ
     {๑๕๑.๓}   อิธ   ปน   ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน   ปวิวิตฺตสฺส  วิหรโต
นิรายตฺตวุตฺติโน   อิจฺฉา   อุปฺปชฺชติ   ลาภาย   โส   น   อุฏฺฐหติ  น
ฆฏติ   น   วายมติ   ลาภาย   ตสฺส   อนุฏฺฐหโต  อฆฏโต  อวายมโต
ลาภาย   ลาโภ   อุปฺปชฺชติ   โส   เตน   ลาเภน   มชฺชติ   ปมชฺชติ
ปมาทมาปชฺชติ   อยํ   วุจฺจติ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  อิจฺโฉ  วิหรติ  ลาภาย
น   อุฏฺฐหติ  น  ฆฏติ  น  วายมติ  ลาภาย  ลาภี  จ  มที  จ  ปมาที
จ จุโต จ สทฺธมฺมา ฯ
     {๑๕๑.๔}   อิธ   ปน   ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน   ปวิวิตฺตสฺส  วิหรโต
นิรายตฺตวุตฺติโน     อิจฺฉา     อุปฺปชฺชติ    ลาภาย    โส    อุฏฺฐหติ
ฆฏติ   วายมติ   ลาภาย   ตสฺส   อุฏฺฐหโต  ฆฏโต  วายมโต  ลาภาย
ลาโภ   นุปฺปชฺชติ   โส   เตน   อลาเภน   น  โสจติ  น  กิลมติ  น
ปริเทวติ   น   อุรตฺตาฬี   กนฺทติ   น  สมฺโมหํ  อาปชฺชติ  อยํ  วุจฺจติ
ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อิจฺโฉ  วิหรติ  ลาภาย  อุฏฺฐหติ  ฆฏติ  วายมติ  ลาภาย
น จ ลาภี น จ โสจิ น จ ปริเทวิ อจฺจุโต จ สทฺธมฺมา ฯ
     {๑๕๑.๕}   อิธ  ปน  ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ปวิวิตฺตสฺส วิหรโต นิรายตฺต-
วุตฺติโน   อิจฺฉา   อุปฺปชฺชติ   ลาภาย   โส   อุฏฺฐหติ  ฆฏติ  วายมติ
ลาภาย   ตสฺส   อุฏฺฐหโต  ฆฏโต  วายมโต  ลาภาย  ลาโภ  อุปฺปชฺชติ
โส  เตน  ลาเภน  น  มชฺชติ  น  ปมชฺชติ  น ปมาทมาปชฺชติ อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  อิจฺโฉ  วิหรติ  ลาภาย  อุฏฺฐหติ  ฆฏติ  วายติ  ลาภาย
ลาภี จ น จ มที น จ ปมาที อจฺจุโต จ สทฺธมฺมา ฯ
     {๑๕๑.๖}   อิธ   ปน   ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน   ปวิวิตฺตสฺส  วิหรโต
นิรายตฺตวุตฺติโน   อิจฺฉา   อุปฺปชฺชติ   ลาภาย   โส   น   อุฏฺฐหติ  น
ฆฏติ   น   วายมติ   ลาภาย   ตสฺส   อนุฏฺฐหโต  อฆฏโต  อวายมโต
ลาภาย   ลาโภ  นุปฺปชฺชติ  โส  เตน  อลาเภน  น  โสจติ  น  กิลมติ
น   ปริเทวติ  น  อุรตฺตาฬี  กนฺทติ  น  สมฺโมหํ  อาปชฺชติ  อยํ  วุจฺจติ
ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อิจฺโฉ  วิหรติ  ลาภาย  น  อุฏฺฐหติ  น  ฆฏติ น วายมติ
ลาภาย น จ ลาภี น จ โสจิ น จ ปริเทวิ อจฺจุโต จ สทฺธมฺมา ฯ
     {๑๕๑.๗}   อิธ   ปน   ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน   ปวิวิตฺตสฺส  วิหรโต
นิรายตฺตวุตฺติโน   อิจฺฉา  อุปฺปชฺชติ  ลาภาย  โส  น  อุฏฺฐหติ  น  ฆฏติ
น   วายมติ   ลาภาย   ตสฺส  อนุฏฺฐหโต  อฆฏโต  อวายมโต  ลาภาย
ลาโภ  อุปฺปชฺชติ  โส  เตน ลาเภน น มชฺชติ น ปมชฺชติ น ปมาทมาปชฺชติ
อยํ  วุจฺจติ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อิจฺโฉ  วิหรติ  ลาภาย น อุฏฺฐหติ น ฆฏติ น
วายมติ   ลาภาย   ลาภี   จ  น  จ  มที  น  จ  ปมาที  อจฺจุโต  จ
สทฺธมฺมา   ฯ   อิเม  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐ  ปุคฺคลา  สนฺโต  สํวิชฺชมานา
โลกสฺมินฺติ ฯ
     [๑๕๒]   ๖๒   ฉหิ   ภิกฺขเว   ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  อลํ
อตฺตโน   อลํ  ปเรสํ  ฯ  กตเมหิ  ฉหิ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ขิปฺปนิสนฺติ
จ  โหติ  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  สุตานญฺจ  ธมฺมานํ  ธารกชาติโก  ๑-  โหติ
ธตานญฺจ    ธมฺมานํ    อตฺถุปปริกฺขี   โหติ   อตฺถมญฺญาย   ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน  จ  โหติ  กลฺยาณวาโจ  จ  โหติ  กลฺยาณวากฺกรโณ
โปริยา    วาจาย    สมนฺนาคโต   วิสฺสฏฺฐาย   อเนลคฬาย   อตฺถสฺส
วิญฺญาปนิยา   สนฺทสฺสโก   จ  โหติ  สมาทปโก  สมุตฺเตชโก  สมฺปหํสโก
สพฺรหฺมจารีนํ  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ
อตฺตโน อลํ ปเรสํ ฯ
     [๑๕๓]   ๖๓   ปญฺจหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  อลํ
อตฺตโน  อลํ  ปเรสํ  ฯ  กตเมหิ  ปญฺจหิ  อิธ  ภิกฺขเว ภิกฺขุ น เหว โข
ขิปฺปนิสนฺติ  จ  โหติ  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  สุตานญฺจ  ธมฺมานํ  ธารกชาติโก
โหติ     ธตานญฺจ     ธมฺมานํ    อตฺถุปปริกฺขี    โหติ    อตฺถมญฺญาย
ธมฺมมญฺญาย    ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน    จ    โหติ    กลฺยาณวาโจ   จ
โหติ   ฯเปฯ   อตฺถสฺส   วิญฺญาปนิยา  สนฺทสฺสโก  จ  โหติ  สมาทปโก
สมุตฺเตชโก    สมฺปหํสโก   สพฺรหฺมจารีนํ   ฯ   อิเมหิ   โข   ภิกฺขเว
ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ อตฺตโน อลํ ปเรสํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ธารณชาติโก ฯ เอวมุปริปิ ฯ
     [๑๕๔]   ๖๔  จตูหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ อตฺตโน
โน  ๑-  ปเรสํ  ฯ  กตเมหิ  จตูหิ  อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ขิปฺปนิสนฺติ จ โหติ
กุสเลสุ   ธมฺเมสุ   สุตานญฺจ   ธมฺมานํ   ธารกชาติโก  โหติ  ธตานญฺจ
ธมฺมานํ      อตฺถุปปริกฺขี      โหติ      อตฺถมญฺญาย     ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน    จ    โหติ    โน    จ   กลฺยาณวาโจ   โหติ
กลฺยาณวากฺกรโณ     โปริยา     วาจาย    สมนฺนาคโต    วิสฺสฏฺฐาย
อเนลคฬาย    อตฺถสฺส    วิญฺญาปนิยา    โน   จ   สนฺทสฺสโก   โหติ
สมาทปโก   สมุตฺเตชโก   สมฺปหํสโก   สพฺรหฺมจารีนํ   ฯ   อิเมหิ  โข
ภิกฺขเว จตูหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ อตฺตโน โน ๑- ปเรสํ ฯ
     [๑๕๕]   ๖๕  จตูหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ ปเรสํ
โน  อตฺตโน  ฯ  กตเมหิ  จตูหิ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ขิปฺปนิสนฺติ จ โหติ
กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  สุตานญฺจ  ธมฺมานํ  ธารกชาติโก  โหติ  โน  จ ธตานํ
ธมฺมานํ    อตฺถุปปริกฺขี    โหติ   โน   จ   อตฺถมญฺญาย   ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน   โหติ   กลฺยาณวาโจ   จ  โหติ  กลฺยาณวากฺกรโณ
ฯเปฯ  อตฺถสฺส  วิญฺญาปนิยา  สนฺทสฺสโก  จ  โหติ ฯเปฯ สพฺรหฺมจารีนํ ฯ
อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  จตูหิ  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  อลํ  ปเรสํ โน
อตฺตโน ฯ
     [๑๕๖]   ๖๖  ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ อตฺตโน โน
ปเรสํ  ฯ  กตเมหิ  ตีหิ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  น  เหว  โข  ขิปฺปนิสนฺติ
จ   โหติ   กุสเลสุ   ธมฺเมสุ   สุตานญฺจ  ธมฺมานํ  ธารกชาติโก  โหติ
@เชิงอรรถ:  ม. นาลํ ฯ เอวมีทิเสสุ ฐาเนสุปิ ฯ
ธตานญฺจ    ธมฺมานํ    อตฺถุปปริกฺขี   โหติ   อตฺถมญฺญาย   ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน    จ    โหติ    โน    จ   กลฺยาณวาโจ   โหติ
กลฺยาณวากฺกรโณ     โปริยา     วาจาย    สมนฺนาคโต    วิสฺสฏฺฐาย
อเนลคฬาย    อตฺถสฺส    วิญฺญาปนิยา    โน   จ   สนฺทสฺสโก   โหติ
สมาทปโก   สมุตฺเตชโก   สมฺปหํสโก   สพฺรหฺมจารีนํ   ฯ   อิเมหิ  โข
ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ อตฺตโน โน ปเรสํ ฯ
     [๑๕๗]   ๖๗  ตีหิ  ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ ปเรสํ โน
อตฺตโน  ฯ  กตเมหิ  ตีหิ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  น เหว โข ขิปฺปนิสนฺติ จ
โหติ    กุสเลสุ   ธมฺเมสุ   สุตานญฺจ   ธมฺมานํ   ธารกชาติโก   โหติ
โน   จ   ธตานํ   ธมฺมานํ   อตฺถุปปริกฺขี   โหติ  โน  จ  อตฺถมญฺญาย
ธมฺมมญฺญาย    ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน    โหติ   กลฺยาณวาโจ   จ   โหติ
ฯเปฯ    อตฺถสฺส    วิญฺญาปนิยา   สนฺทสฺสโก   จ   โหติ   สมาทปโก
สมุตฺเตชโก   สมฺปหํสโก   สพฺรหฺมจารีนํ   ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  ตีหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ ปเรสํ โน อตฺตโน ฯ
     [๑๕๘]   ๖๘ ทฺวีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ อตฺตโน โน
ปเรสํ  ฯ  กตเมหิ  ทฺวีหิ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  น เหว โข ขิปฺปนิสนฺติ จ
โหติ   กุสเลสุ   ธมฺเมสุ  โน  จ  สุตานํ  ธมฺมานํ  ธารกชาติโก  โหติ
ธตานญฺจ    ธมฺมานํ    อตฺถุปปริกฺขี   โหติ   อตฺถมญฺญาย   ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน   จ   โหติ   โน   จ  กลฺยาณวาโจ  โหติ  ฯเปฯ
อตฺถสฺส  วิญฺญาปนิยา  โน  จ  สนฺทสฺสโก  โหติ  ฯเปฯ  สพฺรหฺมจารีนํ ฯ
อิเมหิ   โข   ภิกฺขเว  ทฺวีหิ  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  อลํ  อตฺตโน
โน ปเรสํ ฯ
     [๑๕๙]   ๖๙  ทฺวีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ ปเรสํ โน
อตฺตโน  ฯ  กตเมหิ  ทฺวีหิ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  น  เหว โข ขิปฺปนิสนฺติ
จ  โหติ  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  โน  จ  สุตานํ  ธมฺมานํ  ธารกชาติโก โหติ
โน   จ   ธตานํ   ธมฺมานํ   อตฺถุปปริกฺขี   โหติ  โน  จ  อตฺถมญฺญาย
ธมฺมมญฺญาย    ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน    โหติ   กลฺยาณวาโจ   จ   โหติ
กลฺยาณวากฺกรโณ     โปริยา     วาจาย    สมนฺนาคโต    วิสฺสฏฺฐาย
อเนลคฬาย   อตฺถสฺส   วิญฺญาปนิยา   สนฺทสฺสโก   จ  โหติ  สมาทปโก
สมุตฺเตชโก   สมฺปหํสโก   สพฺรหฺมจารีนํ  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  ทฺวีหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ ปเรสํ โน อตฺตโนติ ฯ
     [๑๖๐]   ๗๐  อถโข  อญฺญตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ
เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  โส  ภิกฺขุ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  สาธุ เม ภนฺเต
ภควา   สงฺขิตฺเตน  ธมฺมํ  เทเสตุ  ยมหํ  ภควโต  ธมฺมํ  สุตฺวา  เอโก
วูปกฏฺโฐ  อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหเรยฺยนฺติ ฯ เอวเมว ปนิเธกจฺเจ
โมฆปุริสา    มญฺเญว    อชฺเฌสนฺติ   ธมฺเม   จ   ภาสิเต   มมญฺเญว
อนุพนฺธิตพฺพํ   มญฺญนฺตีติ   เทเสตุ  เม  ภนฺเต  ภควา  สงฺขิตฺเตน  ธมฺมํ
เทเสตุ   สุคโต   สงฺขิตฺเตน   ธมฺมํ  อปฺเปวนามาหํ  ภควโต  ภาสิตสฺส
อตฺถํ  อาชาเนยฺยํ  อปฺเปวนามาหํ  ภควโต  ภาสิตสฺส  ทายาโท  อสฺสนฺติ
ตสฺมาติห   เต   ภิกฺขุ   เอวํ   สิกฺขิตพฺพํ   อชฺฌตฺตํ   เม   จิตฺตํ  ฐิตํ
ภวิสฺสติ   สุสณฺฐิตํ   น   จุปฺปนฺนา   ปาปกา   อกุสลา   ธมฺมา   จิตฺตํ
ปริยาทาย   ฐสฺสนฺตีติ   เอวญฺหิ   เต  ภิกฺขุ  สิกฺขิตพฺพํ  ยโต  โข  เต
ภิกฺขุ   อชฺฌตฺตํ   จิตฺตํ   ฐิตํ   โหติ   สุสณฺฐิตํ   น  จุปฺปนฺนา  ปาปกา
อกุสลา   ธมฺมา   จิตฺตํ   ปริยาทาย   ติฏฺฐนฺติ  ตโต  เต  ภิกฺขุ  เอวํ
สิกฺขิตพฺพํ   เมตฺตา   เม   เจโตวิมุตฺติ   ภาวิตา   ภวิสฺสติ   พหุลีกตา
ยานีกตา   วตฺถุกตา   อนุฏฺฐิตา   ปริจิตา   สุสมารทฺธาติ  เอวญฺหิ  เต
ภิกฺขุ   สิกฺขิตพฺพํ   ยโต   โข   เต  ภิกฺขุ  อยํ  สมาธิ  เอวํ  ภาวิโต
โหติ  พหุลีกโต  ตโต  ตฺวํ  ภิกฺขุ  อิมํ  สมาธึ  สวิตกฺกมฺปิ  สวิจารํ  ๑-
ภาเวยฺยาสิ  อวิตกฺกมฺปิ  วิจารมตฺตํ ๒- ภาเวยฺยาสิ อวิตกฺกมฺปิ อวิจารํ ๓-
ภาเวยฺยาสิ     สปฺปีติกมฺปิ    ภาเวยฺยาสิ    นิปฺปีติกมฺปิ    ภาเวยฺยาสิ
สาตสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ อุเปกฺขาสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ
     {๑๖๐.๑}   ยโต โข เต ภิกฺขุ อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ สุภาวิโต
ตโต  เต  ภิกฺขุ  เอวํ  สิกฺขิตพฺพํ กรุณา เม เจโตวิมุตฺติ ฯเปฯ มุทิตา เม
เจโตวิมุตฺติ  ฯเปฯ  อุเปกฺขา  เม  เจโตวิมุตฺติ ภาวิตา ภวิสฺสติ พหุลีกตา
ยานีกตา   วตฺถุกตา   อนุฏฺฐิตา   ปริจิตา   สุสมารทฺธาติ  เอวญฺหิ  เต
ภิกฺขุ สิกฺขิตพฺพํ
     {๑๖๐.๒}   ยโต โข เต ภิกฺขุ อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ พหุลีกโต
ตโต   ตฺวํ   ภิกฺขุ   อิมํ   สมาธึ   สวิตกฺกมฺปิ   สวิจารํ   ภาเวยฺยาสิ
อวิตกฺกมฺปิ   วิจารมตฺตํ   ภาเวยฺยาสิ   อวิตกฺกมฺปิ  อวิจารํ  ภาเวยฺยาสิ
สปฺปีติกมฺปิ    ภาเวยฺยาสิ    นิปฺปีติกมฺปิ    ภาเวยฺยาสิ    สาตสหคตมฺปิ
@เชิงอรรถ:  ม. สวิตกฺกสวิจารมฺปิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. อวิตกฺกวิจารมตฺตมฺปิ ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ  ม. อวิตกฺกอวิจารมฺปิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ภาเวยฺยาสิ อุเปกฺขาสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ
     {๑๖๐.๓}   ยโต โข เต ภิกฺขุ อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ สุภาวิโต
ตโต   เต   ภิกฺขุ   เอวํ   สิกฺขิตพฺพํ   กาเย  กายานุปสฺสี  วิหริสฺสามิ
อาตาปี    สมฺปชาโน    สติมา   วิเนยฺย   โลเก   อภิชฺฌาโทมนสฺสนฺติ
เอวญฺหิ เต ภิกฺขุ สิกฺขิตพฺพํ
     {๑๖๐.๔}   ยโต โข เต ภิกฺขุ อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ พหุลีกโต
ตโต  ตฺวํ  ภิกฺขุ  อิมํ  สมาธึ  สวิตกฺกมฺปิ  สวิจารํ ภาเวยฺยาสิ อวิตกฺกมฺปิ
วิจารมตฺตํ   ภาเวยฺยาสิ   อวิตกฺกมฺปิ   อวิจารํ  ภาเวยฺยาสิ  สปฺปีติกมฺปิ
ภาเวยฺยาสิ    นิปฺปีติกมฺปิ    ภาเวยฺยาสิ    สาตสหคตมฺปิ   ภาเวยฺยาสิ
อุเปกฺขาสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ
     {๑๖๐.๕}   ยโต โข เต ภิกฺขุ อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ สุภาวิโต
ตโต  เต  ภิกฺขุ  เอวํ  สิกฺขิตพฺพํ  เวทนาสุ  ฯเปฯ จิตฺเต ฯเปฯ ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี   วิหริสฺสามิ   อาตาปี   สมฺปชาโน  สติมา  วิเนยฺย  โลเก
อภิชฺฌาโทมนสฺสนฺติ เอวญฺหิ เต ภิกฺขุ สิกฺขิตพฺพํ
     {๑๖๐.๖}   ยโต โข เต ภิกฺขุ อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ พหุลีกโต
ตโต  ตฺวํ  ภิกฺขุ  อิมํ  สมาธึ  สวิตกฺกมฺปิ  สวิจารํ ภาเวยฺยาสิ อวิตกฺกมฺปิ
วิจารมตฺตํ   ภาเวยฺยาสิ   อวิตกฺกมฺปิ   อวิจารํ  ภาเวยฺยาสิ  สปฺปีติกมฺปิ
ภาเวยฺยาสิ    นิปฺปีติกมฺปิ    ภาเวยฺยาสิ    สาตสหคตมฺปิ   ภาเวยฺยาสิ
อุเปกฺขาสหคตมฺปิ ภาเวยฺยาสิ ฯ
     {๑๖๐.๗}   ยโต  โข  เต  ภิกฺขุ  อยํ  สมาธิ  เอวํ ภาวิโต โหติ
สุภาวิโต  ตโต  ตฺวํ  ภิกฺขุ  เยน  เยเนว  ตคฺฆสิ  ๑-  ผาสุ ๒- เยว
ตคฺฆสิ    ๓-    ยตฺถ    ยตฺถ    ฐสฺสสิ   ผาสุเยว   ฐสฺสสิ   ยตฺถ
ยตฺถ    นิสีทิสฺสสิ    ผาสุเยว    นิสีทิสฺสสิ    ยตฺถ    ยตฺถ   เสยฺยํ
@เชิงอรรถ: ๑-๓ ม. คคฺฆสิ ฯ    ม. ผาสุํเยว ฯ เอวมุปริปิ ฯ
กปฺปิสฺสสิ ๑- ผาสุเยว เสยฺยํ กปฺปิสฺสสีติ  ๑- ฯ
     {๑๖๐.๘}   อถโข  โส  ภิกฺขุ  ภควตา  อิมินา โอวาเทน โอวทิโต
อุฏฺฐายาสนา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา  ปทกฺขิณํ  กตฺวา  ปกฺกามิ  อถโข
โส   ภิกฺขุ   เอโก  วูปกฏฺโฐ  อปฺปมตฺโต  อาตาปี  ปหิตตฺโต  วิหรนฺโต
นจิรสฺเสว   ยสฺสตฺถาย   กุลปุตฺตา   สมฺม   เทฺว  อคารสฺมา  อนคาริยํ
ปพฺพชนฺติ    ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ
อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช    วิหาสิ    ขีณา    ชาติ   วุสิตํ
พฺรหฺมจริยํ     กตํ     กรณียํ    นาปรํ    อิตฺถตฺตายาติ    อพฺภญฺญาสิ
อญฺญตโร จ ปน โส ภิกฺขุ อรหตํ อโหสีติ ฯ
     [๑๖๑]   ๗๑  เอกํ  สมยํ  ภควา  คยายํ  วิหรติ คยาสีเส ฯ ตตฺร
โข   ภควา   ภิกฺขู   อามนฺเตสิ   ภิกฺขโวติ  ฯเปฯ  ภควา  เอตทโวจ
ปุพฺพาหํ    ภิกฺขเว    สมฺโพธา   อนภิสมฺพุทฺโธ   โพธิสตฺโตว   สมาโน
โอภาสํปิ ๒- โข สญฺชานามิ โน จ รูปานิ ปสฺสามิ
     {๑๖๑.๑}   ตสฺส มยฺหํ ภิกฺขเว เอตทโหสิ สเจ โข อหํ โอภาสญฺเจว
สญฺชาเนยฺยํ  รูปานิ  จ  ปสฺเสยฺยํ  เอวมฺเม  อิทํ  ญาณทสฺสนํ  ปริสุทฺธตรํ
อสฺสาติ  โส  โข อหํ ภิกฺขเว อปเรน สมเยน อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต
วิหรนฺโต  โอภาสญฺเจว  สญฺชานามิ  รูปานิ  จ  ปสฺสามิ  โน จ โข ตาหิ
เทวตาหิ สทฺธึ สนฺติฏฺฐามิ สลฺลปามิ สากจฺฉํ สมาปชฺชามิ
     {๑๖๑.๒}   ตสฺส มยฺหํ ภิกฺขเว เอตทโหสิ สเจ โข อหํ โอภาสญฺเจว
สญฺชาเนยฺยํ  รูปานิ  จ  ปสฺเสยฺยํ  ตาหิ  จ  เทวตาหิ  สทฺธึ สนฺติฏฺเฐยฺยํ
@เชิงอรรถ:  ม. กปฺเปสฺสสิ ฯ    ม. โอภาสญฺเญว ฯ
สลฺลเปยฺยํ  สากจฺฉํ  สมาปชฺเชยฺยํ  เอวมฺเม  อิทํ  ญาณทสฺสนํ  ปริสุทฺธตรํ
อสฺสาติ   โส  โข  อหํ  ภิกฺขเว  อปเรน  สมเยน  อปฺปมตฺโต  อาตาปี
ปหิตตฺโต   วิหรนฺโต   โอภาสญฺเจว   สญฺชานามิ   รูปานิ   จ  ปสฺสามิ
ตาหิ   จ   เทวตาหิ  สทฺธึ  สนฺติฏฺฐามิ  สลฺลปามิ  สากจฺฉํ  สมาปชฺชามิ
โน  จ  โข  ตา  เทวตา  ชานามิ  อิมา เทวตา อมุกมฺหา วา อมุกมฺหา
วา เทวนิกายาติ
     {๑๖๑.๓}   ตสฺส มยฺหํ ภิกฺขเว เอตทโหสิ สเจ โข อหํ โอภาสญฺเจว
สญฺชาเนยฺยํ  รูปานิ  จ  ปสฺเสยฺยํ  ตาหิ  จ  เทวตาหิ  สทฺธึ สนฺติฏฺเฐยฺยํ
สลฺลเปยฺยํ  สากจฺฉํ  สมาปชฺเชยฺยํ  ตา  จ เทวตา ชาเนยฺยํ อิมา เทวตา
อมุกมฺหา   วา  อมุกมฺหา  วา  เทวนิกายาติ  เอวมฺเม  อิทํ  ญาณทสฺสนํ
ปริสุทฺธตรํ  อสฺสาติ  โส  โข  อหํ  ภิกฺขเว  อปเรน  สมเยน อปฺปมตฺโต
อาตาปี   ปหิตตฺโต   วิหรนฺโต   โอภาสญฺเจว   สญฺชานามิ   รูปานิ  จ
ปสฺสามิ   ตาหิ   จ   เทวตาหิ   สทฺธึ   สนฺติฏฺฐามิ  สลฺลปามิ  สากจฺฉํ
สมาปชฺชามิ   ตา   จ  เทวตา  ชานามิ  อิมา  เทวตา  อมุกมฺหา  วา
อมุกมฺหา  วา  เทวนิกายาติ  โน  จ  โข  ตา  เทวตา  ชานามิ  อิมา
เทวตา   อิมสฺส   กมฺมสฺส   วิปาเกน   อิโต   จุตา  ตตฺถ  อุปปนฺนาติ
ตา   จ   เทวตา   ชานามิ  อิมา  เทวตา  อิมสฺส  กมฺมสฺส  วิปาเกน
อิโต   จุตา   ตตฺถ   อุปปนฺนาติ   โน  จ  โข  ตา  เทวตา  ชานามิ
อิมา    เทวตา    [๑]-    เอวมาหารา    เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวทินิโยติ
ตา  จ  เทวตา  ชานามิ  อิมา  เทวตา ๑- เอวมาหารา  เอวํสุขทุกฺข-
ปฏิสํเวทินิโยติ   โน   จ   โข  ตา  เทวตา  ชานามิ  อิมา  เทวตา
@เชิงอรรถ:  ม. อิมสฺส กมฺมสฺส วิปาเกน ฯ
เอวํทีฆายุกา    เอวํจิรฏฺฐิติกาติ   ตา   จ   เทวตา   ชานามิ   อิมา
เทวตา   เอวํทีฆายุกา   เอวํจิรฏฺฐิติกาติ   โน   จ  โข  ตา  เทวตา
ชานามิ   ยทิ   วา   เม   อิมาหิ  เทวตาหิ  สทฺธึ  สนฺนิวุตฺถปุพฺพํ  ยทิ
วา น สนฺนิวุตฺถปุพฺพนฺติ
     {๑๖๑.๔}   ตสฺส มยฺหํ ภิกฺขเว เอตทโหสิ สเจ โข อหํ โอภาสญฺเจว
สญฺชาเนยฺยํ  รูปานิ  จ  ปสฺเสยฺยํ  ตาหิ  จ  เทวตาหิ  สทฺธึ สนฺติฏฺเฐยฺยํ
สลฺลเปยฺยํ  สากจฺฉํ  สมาปชฺเชยฺยํ  ตา  จ เทวตา ชาเนยฺยํ อิมา เทวตา
อมุกมฺหา  วา  อมุกมฺหา  วา  เทวนิกายาติ ตา จ เทวตา ชาเนยฺยํ อิมา
เทวตา  อิมสฺส  กมฺมสฺส  วิปาเกน  อิโต  จุตา  ตตฺถ  อุปปนฺนาติ ตา จ
เทวตา  ชาเนยฺยํ  อิมา  เทวตา  เอวมาหารา เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวทินิโยติ
ตา  จ  เทวตา  ชาเนยฺยํ อิมา เทวตา เอวํทีฆายุกา เอวํจิรฏฺฐิติกาติ ตา
จ  เทวตา  ชาเนยฺยํ  ยทิ  วา  เม  อิมาหิ เทวตาหิ สทฺธึ สนฺนิวุตฺถปุพฺพํ
ยทิ    วา    น    สนฺนิวุตฺถปุพฺพนฺติ    เอวมฺเม    อิทํ    ญาณทสฺสนํ
ปริสุทฺธตรํ อสฺสาติ
     {๑๖๑.๕}   โส  โข  อหํ  ภิกฺขเว  อปเรน  สมเยน  อปฺปมตฺโต
อาตาปี    ปหิตตฺโต    วิหรนฺโต    โอภาสญฺเจว   สญฺชานามิ   รูปานิ
จ   ปสฺสามิ   ตาหิ  จ  เทวตาหิ  สทฺธึ  สนฺติฏฺฐามิ  สลฺลปามิ  สากจฺฉํ
สมาปชฺชามิ   ตา   จ  เทวตา  ชานามิ  อิมา  เทวตา  อมุกมฺหา  วา
อมุกมฺหา   วา  เทวนิกายาติ  ตา  จ  เทวตา  ชานามิ  อิมา  เทวตา
อิมสฺส   กมฺมสฺส   วิปาเกน   อิโต   จุตา   ตตฺถ  อุปปนฺนาติ  ตา  จ
เทวตา  ชานามิ  อิมา  เทวตา  เอวมาหารา  เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวทินิโยติ
ตา  จ  เทวตา  ชานามิ  อิมา  เทวตา  เอวํทีฆายุกา  เอวํจิรฏฺฐิติกาติ
ตา  จ  เทวตา  ชานามิ  ยทิ  วา เม ตาหิ เทวตาหิ สทฺธึ สนฺนิวุตฺถปุพฺพํ
ยทิ วา น สนฺนิวุตฺถปุพฺพนฺติ
     {๑๖๑.๖}   ยาวกีวญฺจ    เม    ภิกฺขเว   เอวํ   อฏฺฐปริวฏฺฏํ
อธิเทวญาณทสฺสนํ    น    สุวิสุทฺธํ   อโหสิ   เนว   ตาวาหํ   ภิกฺขเว
สเทวเก     โลเก     สมารเก     สพฺรหฺมเก    สสฺสมณพฺราหฺมณิยา
ปชาย    สเทวมนุสฺสาย    อนุตฺตรํ   สมฺมาสมฺโพธึ   อภิสมฺพุทฺโธ   ๑-
ปจฺจญฺญาสึ    ยโต    จ    โข   เม   ภิกฺขเว   เอวํ   อฏฺฐปริวฏฺฏํ
อธิเทวญาณทสฺสนํ       สุวิสุทฺธํ      อโหสิ      อถาหํ      ภิกฺขเว
สเทวเก     โลเก     สมารเก     สพฺรหฺมเก    สสฺสมณพฺราหฺมณิยา
ปชาย    สเทวมนุสฺสาย    อนุตฺตรํ   สมฺมาสมฺโพธึ   อภิสมฺพุทฺโธ   ๑-
ปจฺจญฺญาสึ    ญาณญฺจ    ปน   เม   ทสฺสนํ   อุทปาทิ   อกุปฺปา   เม
เจโตวิมุตฺติ อยมนฺติมา ชาติ นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ ฯ
     [๑๖๒]   ๗๒  อฏฺฐิมานิ  ภิกฺขเว  อภิภายตนานิ  ฯ  กตมานิ  อฏฺฐ
อชฺฌตฺตํ    รูปสญฺญี    เอโก    พหิทฺธา    รูปานิ   ปสฺสติ   ปริตฺตานิ
สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ   ตานิ   อภิภุยฺย   ชานามิ   ปสฺสามีติ  เอวํสญฺญี  โหติ
อิทํ   ปฐมํ   อภิภายตนํ   ฯ  อชฺฌตฺตํ  รูปสญฺญี  เอโก  พหิทฺธา  รูปานิ
ปสฺสติ    อปฺปมาณานิ    สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ    ตานิ    อภิภุยฺย   ชานามิ
ปสฺสามีติ  เอวํสญฺญี  โหติ  อิทํ  ทุติยํ  อภิภายตนํ  ฯ  อชฺฌตฺตํ  อรูปสญฺญี
เอโก     พหิทฺธา    รูปานิ    ปสฺสติ    ปริตฺตานิ    สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ
ตานิ     อภิภุยฺย    ชานามิ    ปสฺสามีติ    เอวํสญฺญี    โหติ    อิทํ
@เชิงอรรถ:  ม. อภิสมฺพุทฺโธติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ตติยํ   อภิภายตนํ   ฯ   อชฺฌตฺตํ   อรูปสญฺญี   เอโก   พหิทฺธา  รูปานิ
ปสฺสติ    อปฺปมาณานิ    สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ    ตานิ    อภิภุยฺย   ชานามิ
ปสฺสามีติ   เอวํสญฺญี   โหติ   อิทํ   จตุตฺถํ   อภิภายตนํ   ฯ   อชฺฌตฺตํ
อรูปสญฺญี    เอโก    พหิทฺธา    รูปานิ   ปสฺสติ   นีลานิ   นีลวณฺณานิ
นีลนิทสฺสนานิ    นีลนิภาสานิ    ตานิ    อภิกุยฺย    ชานามิ   ปสฺสามีติ
เอวํสญฺญี   โหติ   อิทํ   ปญฺจมํ   อภิภายตนํ   ฯ   อชฺฌตฺตํ   อรูปสญฺญี
เอโก   พหิทฺธา   รูปานิ   ปสฺสติ   ปีตานิ   ปีตวณฺณานิ   ปีตนิทสฺสนานิ
ปีตนิภาสานิ    ตานิ   อภิภุยฺย   ชานามิ   ปสฺสามีติ   เอวํสญฺญี   โหติ
อิทํ   ฉฏฺฐํ   อภิภายตนํ  ฯ  อชฺฌตฺตํ  อรูปสญฺญี  เอโก  พหิทฺธา  รูปานิ
ปสฺสติ        โลหิตกานิ       โลหิตกวณฺณานิ       โลหิตกนิทสฺสนานิ
โลหิตกนิภาสานิ    ตานิ    อภิภุยฺย    ชานามิ    ปสฺสามีติ   เอวํสญฺญี
โหติ   อิทํ   สตฺตมํ  อภิภายตนํ  ฯ  อชฺฌตฺตํ  อรูปสญฺญี  เอโก  พหิทฺธา
รูปานิ     ปสฺสติ     โอทาตานิ    โอทาตวณฺณานิ    โอทาตนิทสฺสนานิ
โอทาตนิภาสานิ    ตานิ    อภิภุยฺย    ชานามิ    ปสฺสามีติ   เอวํสญฺญี
โหติ อิทํ อฏฺฐมํ อภิภายตนํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว อฏฺฐ อภิภายตนานีติ ฯ
     [๑๖๓]   ๗๓  อฏฺฐิเม  ภิกฺขเว  วิโมกฺขา  ฯ  กตเม  อฏฺฐ  รูปี
รูปานิ    ปสฺสติ    อยํ   ปฐโม   วิโมกฺโข   ฯ   อชฺฌตฺตํ   อรูปสญฺญี
พหิทฺธา    รูปานิ    ปสฺสติ   อยํ   ทุติโย   วิโมกฺโข   ฯ   สุภนฺเตว
อธิมุตฺโต   โหติ   อยํ   ตติโย   วิโมกฺโข   ฯ   สพฺพโส   รูปสญฺญานํ
สมติกฺกมา    ปฏิฆสญฺญานํ    อตฺถงฺคมา    นานตฺตสญฺญานํ   อมนสิการา
อนนฺโต    อากาโสติ    อากาสานญฺจายตนํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   อยํ
จตุตฺโถ   วิโมกฺโข   ฯ  สพฺพโส  อากาสานญฺจายตนํ  สมติกฺกมฺม  อนนฺตํ
วิญฺญาณนฺติ    วิญฺญาณญฺจายตนํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    อยํ   ปญฺจโม
วิโมกฺโข   ฯ   สพฺพโส   วิญฺญาณญฺจายตนํ   สมติกฺกมฺม   นตฺถิ   กิญฺจีติ
อากิญฺจญฺญายตนํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ   อยํ   ฉฏฺโฐ   วิโมกฺโข   ฯ
สพฺพโส      อากิญฺจญฺญายตนํ     สมติกฺกมฺม     เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   อยํ   สตฺตโม  วิโมกฺโข  ฯ  สพฺพโส  เนวสญฺญา-
นาสญฺญายตนํ      สมติกฺกมฺม      สญฺญาเวทยิตนิโรธํ      อุปสมฺปชฺช
วิหรติ อยํ อฏฺฐโม วิโมกฺโข ฯ อิเม โข ภิกฺขเว อฏฺฐ วิโมกฺขาติ ฯ
     [๑๖๔]   ๗๔  อฏฺฐิเม  ภิกฺขเว  อนริยโวหารา  ฯ  กตเม  อฏฺฐ
อทิฏฺเฐ  ทิฏฺฐวาทิตา  อสฺสุเต  สุตวาทิตา  อมุเต  มุตวาทิตา  อวิญฺญาเต
วิญฺญาตวาทิตา    ทิฏฺเฐ    อทิฏฺฐวาทิตา   สุเต   อสฺสุตวาทิตา   มุเต
อมุตวาทิตา   วิญฺญาเต   อวิญฺญาตวาทิตา  ฯ  อิเม  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐ
อนริยโวหาราติ ฯ
     [๑๖๕]   ๗๕   อฏฺฐิเม  ภิกฺขเว  อริยโวหารา  ฯ  กตเม  อฏฺฐ
อทิฏฺเฐ   อทิฏฺฐวาทิตา   อสฺสุเต   อสฺสุตวาทิตา   อมุเต   อมุตวาทิตา
อวิญฺญาเต   อวิญฺญาตวาทิตา   ทิฏฺเฐ   ทิฏฺฐวาทิตา   สุเต   สุตวาทิตา
มุเต  มุตวาทิตา  วิญฺญาเต  วิญฺญาตวาทิตา  ฯ  อิเม  โข  ภิกฺขเว อฏฺฐ
อริยโวหาราติ ฯ
     [๑๖๖]   ๗๖  อฏฺฐิมา  ภิกฺขเว  ปริสา  ฯ กตมา อฏฺฐ ขตฺติยปริสา
พฺราหฺมณปริสา     คหปติปริสา     สมณปริสา     จาตุมฺมหาราชิกปริสา
ตาวตึสปริสา  มารปริสา  พฺรหฺมปริสา  ฯ  อภิชานามิ  โข ปนาหํ ภิกฺขเว
อเนกสตํ   ขตฺติยปริสํ   อุปสงฺกมิตฺวา   ตตฺรปิ  มยา  สนฺนิสินฺนปุพฺพญฺเจว
สลฺลปิตปุพฺพญฺจ    สากจฺฉา    จ    สมาปนฺนปุพฺพา    ตตฺถ   ยาทิสโก
เตสํ    วณฺโณ    โหติ   ตาทิสโก   มยฺหํ   วณฺโณ   โหติ   ยาทิสโก
เตสํ   สโร   โหติ   ตาทิสโก  มยฺหํ  สโร  โหติ  ธมฺมิยา  จ  กถาย
สนฺทสฺเสมิ   สมาทเปมิ   สมุตฺเตเชมิ   สมฺปหํเสมิ   ภาสมานญฺจ  มํ  น
ชานนฺติ  โก  นุ  โข  อยํ  ภาสติ  เทโว  วา  มนุสฺโส  วาติ  ธมฺมิยา
จ   กถาย   สนฺทสฺเสตฺวา   สมาทเปตฺวา  สมุตฺเตเชตฺวา  สมฺปหํเสตฺวา
อนฺตรธายามิ  อนฺตรหิตญฺจ  มํ  น  ชานนฺติ  โก  นุ  โข  อยํ อนฺตรหิโต
เทโว   วา  มนุสฺโส  วาติ  อภิชานามิ  โข  ปนาหํ  ภิกฺขเว  อเนกสตํ
พฺราหฺมณปริสํ    ฯเปฯ    คหปติปริสํ    สมณปริสํ   จาตุมฺมหาราชิกปริสํ
ตาวตึสปริสํ    มารปริสํ    พฺรหฺมปริสํ    อุปสงฺกมิตฺวา   ตตฺรปิ   มยา
สนฺนิสินฺนปุพฺพญฺเจว    สลฺลปิตปุพฺพญฺจ    สากจฺฉา    จ   สมาปนฺนปุพฺพา
ตตฺถ   ยาทิสโก   เตสํ   วณฺโณ   โหติ  ตาทิสโก  มยฺหํ  วณฺโณ  โหติ
ยาทิสโก   เตสํ  สโร  โหติ  ตาทิสโก  มยฺหํ  สโร  โหติ  ธมฺมิยา  จ
กถาย   สนฺทสฺเสมิ   สมาทเปมิ   สมุตฺเตเชมิ   สมฺปหํเสมิ  ภาสมานญฺจ
มํ   น  ชานนฺติ  โก  นุ  โข  อยํ  ภาสติ  เทโว  วา  มนุสฺโส  วาติ
ธมฺมิยา    จ    กถาย   สนฺทสฺเสตฺวา   สมาทเปตฺวา   สมุตฺเตเชตฺวา
สมฺปหํเสตฺวา    อนฺตรธายามิ    อนฺตรหิตญฺจ   มํ   น   ชานนฺติ   โก
นุ  โข  อยํ  อนฺตรหิโต  เทโว  วา  มนุสฺโส  วาติ ฯ อิมา โข ภิกฺขเว
อฏฺฐ ปริสาติ ฯ
     [๑๖๗]   ๗๗   เอกํ   สมยํ  ภควา  เวสาลิยํ  วิหรติ  มหาวเน
กูฏาคารสาลายํ    ฯ    อถโข    ภควา    ปุพฺพณฺหสมยํ   นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย    เวสาลึ    ปิณฺฑาย    ปาวิสิ    เวสาลิยํ   ปิณฺฑาย
จริตฺวา     ปจฺฉาภตฺตํ     ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต    อายสฺมนฺตํ    อานนฺทํ
อามนฺเตสิ    คณฺหาหิ    อานนฺท   นิสีทนํ   เยน   ปาวาลเจติยํ   ๑-
เตนุปสงฺกมิสฺสาม   ทิวาวิหารายาติ   ฯ   เอวํ  ภนฺเตติ  โข  อายสฺมา
อานนฺโท   ภควโต   ปฏิสฺสุณิตฺวา   นิสีทนํ   อาทาย   ภควนฺตํ  ปิฏฺฐิโต
ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธิ ฯ
     {๑๖๗.๑}   อถโข ภควา เยน ปาวาลเจติยํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
ปญฺญตฺเต   อาสเน   นิสีทิ   นิสชฺช   โข   ภควา  อายสฺมนฺตํ  อานนฺทํ
อามนฺเตสิ   รมณียา   อานนฺท   เวสาลี   รมณียํ   อุเทนเจติยํ  รมณียํ
โคตมกเจติยํ     รมณียํ     พหุปุตฺตกเจติยํ     รมณียํ    สตฺตมฺพเจติยํ
รมณียํ   สารนฺททเจติยํ   รมณียํ   ปาวาลเจติยํ   ยสฺส  กสฺสจิ  อานนฺท
จตฺตาโร   อิทฺธิปาทา  ภาวิตา  พหุลีกตา  ยานีกตา  วตฺถุกตา  อนุฏฺฐิตา
ปริจิตา   สุสมารทฺธา  อากงฺขมาโน  โส  อานนฺท  กปฺปํ  วา  ติฏฺเฐยฺย
กปฺปาวเสสํ  วา  ตถาคตสฺส  โข  อานนฺท  จตฺตาโร  อิทฺธิปาทา ภาวิตา
พหุลีกตา    ยานีกตา    วตฺถุกตา    อนุฏฺฐิตา   ปริจิตา   สุสมารทฺธา
อากงฺขมาโน  อานนฺท  ตถาคโต  กปฺปํ  วา ติฏฺเฐยฺย กปฺปาวเสสํ วาติ ฯ
เอวมฺปิ  โข  อายสฺมา  อานนฺโท  ภควตา  โอฬาริเก นิมิตฺเต กริยมาเน
@เชิงอรรถ:  ม. จาปาลํ เจติยํ ฯ ยุ. จาปาลเจติยํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
โอฬาริเก   โอภาเส   กริยมาเน   นาสกฺขิ   ปฏิวิชฺฌิตุํ   น   ภควนฺตํ
ยาจิ   ติฏฺฐตุ   ภนฺเต   ภควา   กปฺปํ   ติฏฺฐตุ   ภนฺเต  สุคโต  กปฺปํ
พหุชนหิตาย     พหุชนสุขาย     โลกานุกมฺปาย     อตฺถาย     หิตาย
สุขาย เทวมนุสฺสานนฺติ ยถาตํ มาเรน ปริยุฏฺฐิตจิตฺโต ฯ
     {๑๖๗.๒}   ทุติยมฺปิ  โข  ภควา  ฯ  ตติยมฺปิ โข ภควา อายสฺมนฺตํ
อานนฺทํ  อามนฺเตสิ  รมณียา  อานนฺท  เวสาลี  รมณียํ อุเทนเจติยํ รมณียํ
โคตมกเจติยํ   รมณียํ   พหุปุตฺตกเจติยํ   รมณียํ   สตฺตมฺพเจติยํ   รมณียํ
สารนฺททเจติยํ   รมณียํ   ปาวาลเจติยํ  ยสฺส  กสฺสจิ  อานนฺท  จตฺตาโร
อิทฺธิปาทา   ภาวิตา   พหุลีกตา  ยานีกตา  วตฺถุกตา  อนุฏฺฐิตา  ปริจิตา
สุสมารทฺธา  ฯเปฯ  อากงฺขมาโน  อานนฺท  ตถาคโต  กปฺปํ วา ติฏฺเฐยฺย
กปฺปาวเสสํ  วาติ  เอวมฺปิ  โข  อายสฺมา  อานนฺโท  ภควตา โอฬาริเก
นิมิตฺเต  กริยมาเน  โอฬาริเก  โอภาเส  กริยมาเน  นาสกฺขิ  ปฏิวิชฺฌิตุํ
น   ภควนฺตํ   ยาจิ   ติฏฺฐตุ   ภนฺเต   ภควา   กปฺปํ   ติฏฺฐตุ  ภนฺเต
สุคโต   กปฺปํ  พหุชนหิตาย  พหุชนสุขาย  โลกานุกมฺปาย  อตฺถาย  หิตาย
สุขาย เทวมนุสฺสานนฺติ ยถาตํ มาเรน ปริยุฏฺฐิตจิตฺโต ฯ
     {๑๖๗.๓}   อถโข  ภควา  อายสฺมนฺตํ  อานนฺทํ อามนฺเตสิ คจฺฉ ตฺวํ
อานนฺท   ยสฺส  ทานิ  กาลํ  มญฺญสีติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  โข  อายสฺมา
อานนฺโท   ภควโต   ปฏิสฺสุณิตฺวา   อุฏฺฐายาสนา  ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ กตฺวา ภควโต อวิทูเร อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล นิสีทิ ฯ
     {๑๖๗.๔}   อถโข มาโร ปาปิมา อจิรปกฺกนฺเต อายสฺมนฺเต อานนฺเท
ภควนฺตํ เอตทโวจ
     {๑๖๗.๕}   ปรินิพฺพาตุทานิ   ภนฺเต   ภควา   ปรินิพฺพาตุ  สุคโต
ปรินิพฺพานกาโลทานิ   ภนฺเต   ภควโต   ภาสิตา   โข  ปเนสา  ภนฺเต
ภควตา   วาจา  น  ตาวาหํ  ปาปิม  ปรินิพฺพายิสฺสามิ  ยาว  เม  ภิกฺขู
น   สาวกา   ภวิสฺสนฺติ   วิยตฺตา   วินีตา   วิสารทา  ปตฺตโยคกฺเขมา
พหุสฺสุตา   ธมฺมธรา  ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา  สามีจิปฏิปนฺนา  อนุธมฺมจาริโน
สกํ  อาจริยกํ  อุคฺคเหตฺวา  อาจิกฺขิสฺสนฺติ  เทสิสฺสนฺติ  ๑-  ปญฺญเปสฺสนฺติ
ปฏฺฐเปสฺสนฺติ    วิวริสฺสนฺติ    วิภชิสฺสนฺติ    อุตฺตานีกริสฺสนฺติ   อุปฺปนฺนํ
ปรปฺปวาทํ   สหธมฺเมน   สุนิคฺคหิตํ   นิคฺคเหตฺวา   สปฺปาฏิหาริยํ   ธมฺมํ
เทสิสฺสนฺตีติ   เอตรหิ   ภนฺเต  ภิกฺขู  ภควโต  สาวกา  วิยตฺตา  วินีตา
วิสารทา   ปตฺตโยคกฺเขมา   พหุสฺสุตา   ธมฺมธรา   ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา
สามีจิปฏิปนฺนา   อนุธมฺมจาริโน   สกํ  อาจริยกํ  อุคฺคเหตฺวา  อาจิกฺขนฺติ
เทเสนฺติ   ปญฺญเปนฺติ   ปฏฺฐเปนฺติ   วิวรนฺติ   วิภชนฺติ   อุตฺตานีกโรนฺติ
อุปฺปนฺนํ   ปรปฺปวาทํ   สหธมฺเมน   สุนิคฺคหิตํ  นิคฺคเหตฺวา  สปฺปาฏิหาริยํ
ธมฺมํ เทเสนฺติ
     {๑๖๗.๖}   ปรินิพฺพาตุทานิ   ภนฺเต   ภควา   ปรินิพฺพาตุ  สุคโต
ปรินิพฺพานกาโลทานิ   ภนฺเต   ภควโต   ภาสิตา   โข  ปเนสา  ภนฺเต
ภควตา   วาจา   น   ตาวาหํ   ปาปิม   ปรินิพฺพายิสฺสามิ   ยาว  เม
ภิกฺขุนิโย  น  สาวิกา  ภวิสฺสนฺติ  ฯเปฯ  ยาว  เม  อุปาสกา น สาวกา
ภวิสฺสนฺติ   ฯเปฯ  ยาว  เม  อุปาสิกา  น  สาวิกา  ภวิสฺสนฺติ  วิยตฺตา
วินีตา    วิสารทา   ปตฺตโยคกฺเขมา   พหุสฺสุตา   ธมฺมธรา   ธมฺมานุ-
ธมฺมปฏิปนฺนา    สามีจิปฏิปนฺนา    อนุธมฺมจารินิโย    สกํ    อาจริยกํ
@เชิงอรรถ:  ม. เทเสสฺสนฺติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อุคฺคเหตฺวา    อาจิกฺขิสฺสนฺติ   เทสิสฺสนฺติ   ปญฺญเปสฺสนฺติ   ปฏฺฐเปสฺสนฺติ
วิวริสฺสนฺติ     วิภชิสฺสนฺติ     อุตฺตานีกริสฺสนฺติ    อุปฺปนฺนํ    ปรปฺปวาทํ
สหธมฺเมน   สุนิคฺคหิตํ   นิคฺคเหตฺวา   สปฺปาฏิหาริยํ   ธมฺมํ  เทสิสฺสนฺตีติ
เอตรหิ   ภนฺเต  อุปาสิกา  ภควโต  สาวิกา  วิยตฺตา  วินีตา  วิสารทา
ปตฺตโยคกฺเขมา      พหุสฺสุตา      ธมฺมธรา      ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา
สามีจิปฏิปนฺนา     อนุธมฺมจารินิโย     สกํ    อาจริยกํ    อุคฺคเหตฺวา
อาจิกฺขนฺติ    เทเสนฺติ    ปญฺญเปนฺติ    ปฏฺฐเปนฺติ   วิวรนฺติ   วิภชนฺติ
อุตฺตานีกโรนฺติ     อุปฺปนฺนํ     ปรปฺปวาทํ     สหธมฺเมน     สุนิคฺคหิตํ
นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ ธมฺมํ เทเสนฺติ
     {๑๖๗.๗}   ปรินิพฺพาตุทานิ   ภนฺเต   ภควา   ปรินิพฺพาตุ  สุคโต
ปรินิพฺพานกาโลทานิ   ภนฺเต   ภควโต   ภาสิตา   โข  ปเนสา  ภนฺเต
ภควตา   วาจา   น   ตาวาหํ   ปาปิม   ปรินิพฺพายิสฺสามิ   ยาว  เม
อิทํ   พฺรหฺมจริยํ   น   อิทฺธญฺเจว  ภวิสฺสติ  ผีตญฺจ  วิตฺถาริกํ  พาหุชญฺญํ
ปุถุภูตํ   ยาว   เทวมนุสฺเสหิ   สุปฺปกาสิตนฺติ   เอตรหิ  ภนฺเต  ภควโต
พฺรหฺมจริยํ   อิทฺธญฺเจว   ผีตญฺจ   วิตฺถาริกํ   พาหุชญฺญํ   ปุถุภูตํ   ยาว
เทวมนุสฺเสหิ   สุปฺปกาสิตํ   ปรินิพฺพาตุทานิ   ภนฺเต   ภควา  ปรินิพฺพาตุ
สุคโต   ปรินิพฺพานกาโลทานิ   ภนฺเต   ภควโตติ   ฯ  อปฺโปสฺสุโก  ตฺวํ
ปาปิม   โหหิ   นจิรํ   ตถาคตสฺส   ปรินิพฺพานํ   ภวิสฺสติ   อิโต  ติณฺณํ
มาสานํ    อจฺจเยน    ตถาคโต    ปรินิพฺพายิสฺสตีติ    อถโข   ภควา
ปาวาลเจติเย   สโต   สมฺปชาโน   อายุสงฺขารํ  โอสฺสชฺชิ  โอสฺสชฺชิเต
ภควตา   อายุสงฺขาเร   มหา   ภูมิจาโล   อโหสิ  ภึสนโก  สโลมหํโส
เทวทุนฺทุภิโย   จ   ผลึสุ   อถโข   ภควา   เอตมตฺถํ   วิทิตฺวา  ตายํ
เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ
         ตุลมตุลญฺจ สมฺภวํ           ภวสงฺขารมวสฺสชฺชิ มุนิ
         อชฺฌตฺตรโต สมาหิโต      อภินฺทิ กวจมิวตฺตสมฺภวนฺติ ฯ
     {๑๖๗.๘}   อถโข  อายสฺมโต  อานนฺทสฺส  เอตทโหสิ  มหา วตายํ
ภูมิจาโล   สุมหา   วตายํ  ภูมิจาโล  ภึสนโก  สโลมหํโส  เทวทุนฺทุภิโย
จ  ผลึสุ  โก  นุ  โข  เหตุ โก ปจฺจโย มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวายาติ
อถโข   อายสฺมา   อานนฺโท   เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข อายสฺมา
อานนฺโท   ภควนฺตํ   เอตทโวจ  มหา  วตายํ  ภนฺเต  ภูมิจาโล  สุมหา
วตายํ   ภนฺเต   ภูมิจาโล  ภึสนโก  สโลมหํโส  เทวทุนฺทุภิโย  จ  ผลึสุ
โก นุ โข ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวายาติ ฯ
     {๑๖๗.๙}  อฏฺฐิเม  อานนฺท  เหตู  อฏฺฐ ปจฺจยา มหโต ภูมิจาลสฺส
ปาตุภาวาย   กตเม   อฏฺฐ   ยํ   อานนฺท  มหาปฐวี  อุทเก  ปติฏฺฐิตา
อุทกํ   วาเต   ปติฏฺฐิตํ   วาโต   อากาสฏฺโฐ   โหติ   โส   อานนฺท
สมโย   ยํ   มหาวาตา  วายนฺติ  มหาวาตา  วายนฺตา  อุทกํ  กมฺเปนฺติ
อุทกํ  กมฺปิตํ  ปฐวึ  กมฺเปติ  อยํ  อานนฺท  ปฐโม  เหตุ  ปฐโม ปจฺจโย
มหโต   ภูมิจาลสฺส   ปาตุภาวาย   ฯ  ปุน  จปรํ  อานนฺท  สมโณ  วา
พฺราหฺมโณ  วา  อิทฺธิมา เจโตวสิปฺปตฺโต เทวตา วา มหิทฺธิกา มหานุภาวา
ตสฺส   ปริตฺตา   ปฐวีสญฺญา   ภาวิตา   โหติ   อปฺปมาณา  อาโปสญฺญา
โส   อิมํ   ปฐวึ  กมฺเปติ  สํกมฺเปติ  สมฺปกมฺเปติ  [๑]-  อยํ  อานนฺท
ทุติโย เหตุ ทุติโย ปจฺจโย มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวาย ฯ
     {๑๖๗.๑๐}   ปุน  จปรํ  อานนฺท  ยทา  โพธิสตฺโต  ตุสิตา  กายา
จวิตฺวา   สโต  สมฺปชาโน  มาตุ  กุจฺฉึ  โอกฺกมติ  ตทายํ  ปฐวี  กมฺปติ
สํกมฺปติ  สมฺปกมฺปติ  อยํ  อานนฺท  ตติโย  เหตุ  ตติโย  ปจฺจโย  มหโต
ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวาย ฯ
     {๑๖๗.๑๑}   ปุน   จปรํ   อานนฺท   ยทา   โพธิสตฺโต   สโต
สมฺปชาโน   มาตุ   กุจฺฉิสฺมา   นิกฺขมติ   ตทายํ  ปฐวี  กมฺปติ  สํกมฺปติ
สมฺปกมฺปติ   อยํ   อานนฺท   จตุตฺโถ   เหตุ   จตุตฺโถ  ปจฺจโย  มหโต
ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวาย ฯ
     {๑๖๗.๑๒}   ปุน   จปรํ   อานนฺท   ยทา   ตถาคโต   อนุตฺตรํ
สมฺมาสมฺโพธึ     อภิสมฺพุชฺฌติ     ตทายํ    ปฐวี    กมฺปติ    สํกมฺปติ
สมฺปกมฺปติ   อยํ   อานนฺท   ปญฺจโม   เหตุ   ปญฺจโม  ปจฺจโย  มหโต
ภูมิจาลสฺส  ปาตุภาวาย  ฯ  ปุน  จปรํ  อานนฺท  ยทา  ตถาคโต อนุตฺตรํ
ธมฺมจกฺกํ    ปวตฺเตติ    ตทายํ   ปฐวี   กมฺปติ   สํกมฺปติ   สมฺปกมฺปติ
อยํ   อานนฺท   ฉฏฺโฐ   เหตุ   ฉฏฺโฐ   ปจฺจโย   มหโต   ภูมิจาลสฺส
ปาตุภาวาย ฯ
     {๑๖๗.๑๓}   ปุน  จปรํ  อานนฺท  ยทา  ตถาคโต  สโต สมฺปชาโน
อายุสงฺขารํ   โอสฺสชฺชติ   ตทายํ   ปฐวี   กมฺปติ   สํกมฺปติ  สมฺปกมฺปติ
อยํ   อานนฺท   สตฺตโม   เหตุ   สตฺตโม   ปจฺจโย  มหโต  ภูมิจาลสฺส
ปาตุภาวาย ฯ
     {๑๖๗.๑๔}   ปุน  จปรํ  อานนฺท  ยทา  ตถาคโต  อนุปาทิเสสาย
@เชิงอรรถ:  ม. สมฺปเวเทติ ฯ เอวมีทิเสสุ ฐาเนสุปิ ฯ
นิพฺพานธาตุยา     ปรินิพฺพายติ    ตทายํ    ปฐวี    กมฺปติ    สํกมฺปติ
สมฺปกมฺปติ   อยํ   อานนฺท   อฏฺฐโม   เหตุ   อฏฺฐโม  ปจฺจโย  มหโต
ภูมิจาลสฺส   ปาตุภาวาย   ฯ   อิเม   โข  อานนฺท  อฏฺฐ  เหตู  อฏฺฐ
ปจฺจยา มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวายาติ ฯ
                      จาลวคฺโค ทุติโย
                        ตสฺสุทฺทานํ
         อิจฺฉา อลญฺจ สงฺขิตฺตํ      ภยา อภิภุนา เต ๑- สห
         วิโมกฺโข เทฺว จ โวหารา     ปริสา ภูมิจาเลน จาติ ฯ
                      ----------
                     ยมกวคฺโค ตติโย
     [๑๖๘]   ๗๘ สทฺโธ [๒]- ภิกฺขเว ภิกฺขุ โหติ โน [๒]- สีลวา เอวํ
โส  เตน  องฺเคน  อปริปูโร  โหติ  เตน  ตํ  องฺคํ ปริปูเรตพฺพํ กินฺนาหํ
สทฺโธ  จ  อสฺสํ  สีลวา  จาติ  ยโต  จ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ สทฺโธ จ โหติ
สีลวา  จ  เอวํ  โส  เตน  องฺเคน  ปริปูโร  โหติ ฯ สทฺโธ จ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ  โหติ  สีลวา  จ  โน  พหุสฺสุโต  เอวํ  โส เตน องฺเคน อปริปูโร
โหติ   เตน   ตํ  องฺคํ  ปริปูเรตพฺพํ  กินฺนาหํ  สทฺโธ  จ  อสฺสํ  สีลวา
จ  พหุสฺสุโต  จาติ  ยโต  จ  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สทฺโธ จ โหติ สีลวา
จ พหุสฺสุโต จ เอวํ โส เตน องฺเคน ปริปูโร โหติ ฯ
     {๑๖๘.๑}   สทฺโธ   จ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   โหติ   สีลวา   จ
พหุสฺสุโต    จ    โน    ธมฺมกถิโก   ฯเปฯ   ธมฺมกถิโก   จ    โน
ปริสาวจโร    ฯเปฯ    ปริสาวจโร    จ   โน   วิสารโท   ปริสาย
@เชิงอรรถ:  ม. เตสทฺโท นตฺถิ ฯ   ม. จ ฯ เอวมีทิเสสุ ฐาเนสุปิ ฯ
ธมฺมํ  เทเสติ  ฯเปฯ  วิสารโท  จ  ปริสาย  ธมฺมํ  เทเสติ  โน จตุนฺนํ
ฌานานํ    อาภิเจตสิกานํ    ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ    นิกามลาภี    โหติ
อกิจฺฉลาภี    อกสิรลาภี    ฯเปฯ    จตุนฺนํ   ฌานานํ   อาภิเจตสิกานํ
ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ   นิกามลาภี   โหติ   อกิจฺฉลาภี   อกสิรลาภี   โน
อาสวานํ   ขยา   อนาสวํ   เจโตวิมุตฺตึ   ปญฺญาวิมุตฺตึ  ทิฏฺเฐว  ธมฺเม
อยํ   อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  เอวํ  โส  เตน  องฺเคน
อปริปูโร  โหติ  เตน  ตํ  องฺคํ  ปริปูเรตพฺพํ  กินฺนาหํ  สทฺโธ  จ  อสฺสํ
สีลวา  จ  พหุสฺสุโต  จ  ธมฺมกถิโก จ ปริสาวจโร จ วิสารโท จ ปริสาย
ธมฺมํ   เทเสยฺยํ   จตุนฺนํ   ฌานานํ  อาภิเจตสิกานํ  ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ
นิกามลาภี   อสฺสํ   อกิจฺฉลาภี   อกสิรลาภี   อาสวานํ   ขยา  อนาสวํ
เจโตวิมุตฺตึ   ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหเรยฺยนฺติ
     {๑๖๘.๒}   ยโต จ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ สทฺโธ จ โหติ สีลวา จ พหุสฺสุโต
จ  ธมฺมกถิโก  จ  ปริสาวจโร จ วิสารโท จ ปริสาย ธมฺมํ เทเสติ จตุนฺนํ
ฌานานํ    อาภิเจตสิกานํ    ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ    นิกามลาภี    โหติ
อกิจฺฉลาภี   อกสิรลาภี   อาสวานํ   ๑-   ขยา   อนาสวํ  เจโตวิมุตฺตึ
ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช
วิหรติ  เอวํ  โส  เตน องฺเคน ปริปูโร โหติ ฯ อิเมหิ โข ภิกฺขเว อฏฺฐหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ สมนฺตปาสาทิโก จ โหติ สพฺพาการปริปูโร จาติ ฯ
     [๑๖๙]   ๗๙  สทฺโธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ โหติ โน สีลวา เอวํ โส เตน
@เชิงอรรถ:  ม. อาสวานญฺจ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
องฺเคน  อปริปูโร  โหติ  เตน  ตํ  องฺคํ  ปริปูเรตพฺพํ  กินฺนาหํ สทฺโธ จ
อสฺสํ  สีลวา  จาติ  ยโต  จ  โข  ภิกฺขเว ภิกฺขุ สทฺโธ จ โหติ สีลวา จ
เอวํ โส เตน องฺเคน ปริปูโร โหติ ฯ
     {๑๖๙.๑}   สทฺโธ จ ภิกฺขเว ภิกฺขุ โหติ สีลวา จ โน พหุสฺสุโต ฯเปฯ
พหุสฺสุโต  จ  โน  ธมฺมกถิโก  ฯเปฯ ธมฺมกถิโก จ โน ปริสาวจโร ฯเปฯ
ปริสาวจโร จ โน วิสารโท ปริสาย ธมฺมํ เทเสติ ฯเปฯ วิสารโท จ ปริสาย
ธมฺมํ เทเสติ [๑]- เย จ เต สนฺตา วิโมกฺขา อติกฺกมฺม รูเป อรูปา เต กาเยน
ผุสิตฺวา  วิหรติ  โน  ๒-  อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺญาวิมุตฺตึ
ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  เอวํ
โส  เตน  องฺเคน  อปริปูโร  โหติ  เตน  ตํ  องฺคํ ปริปูเรตพฺพํ กินฺนาหํ
สทฺโธ   จ  อสฺสํ  สีลวา  จ  พหุสฺสุโต  จ  ธมฺมกถิโก  จ  ปริสาวจโร
จ  วิสารโท  จ  ปริสาย  ธมฺมํ  เทเสยฺยํ เย จ ๓- เต สนฺตา วิโมกฺขา
อติกฺกมฺม  รูเป  อรูปา  เต  กาเยน  ผุสิตฺวา  วิหเรยฺยํ  อาสวานํ ขยา
อนาสวํ   เจโตวิมุตฺตึ   ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหเรยฺยนฺติ
     {๑๖๙.๒}   ยโต จ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ สทฺโธ จ โหติ สีลวา จ พหุสฺสุโต
จ ธมฺมกถิโก จ ปริสาวจโร จ วิสารโท จ ปริสาย ธมฺมํ เทเสติ เย จ ๓-
เต  สนฺตา  วิโมกฺขา  อติกฺกมฺม  รูเป  อรูปา เต [๔]- กาเยน ผุสิตฺวา
วิหรติ  อาสวานํ  ขยา  ฯเปฯ  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  เอวํ โส
เตน องฺเคน ปริปูโร โหติ ฯ อิเมหิ โข ภิกฺขเว อฏฺฐหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. โน จ ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ    ม. จ ฯ
ภิกฺขุ สมนฺตปาสาทิโก จ โหติ สพฺพาการปริปูโร จาติ ฯ
     [๑๗๐]   ๘๐  เอกํ  สมยํ ภควา นาทิเก ๑- วิหรติ คิญฺชกาวสเถ ฯ
ตตฺร  โข  ภควา  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ  ภิกฺขโวติ  ฯ  ภทนฺเตติ  เต  ภิกฺขู
ภควโต   ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ  ภควา  เอตทโวจ  มรณสฺสติ  ภิกฺขเว  ภาวิตา
พหุลีกตา   มหปฺผลา   โหติ   มหานิสํสา   อมโตคธา   อมตปริโยสานา
ภาเวถ โน ตุเมฺห ภิกฺขเว มรณสฺสตินฺติ ฯ
     {๑๗๐.๑}   เอวํ  วุตฺเต  อญฺญตโร  ภิกฺขุ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ อหํ
โข  ภนฺเต  ภาเวมิ  มรณสฺสตินฺติ  ฯ  ยถากถํ  ปน  ตฺวํ  ภิกฺขุ  ภาเวสิ
มรณสฺสตินฺติ   ฯ   อิธ   มยฺหํ   ภนฺเต   เอวํ   โหติ   อโห   วตาหํ
รตฺตินฺทิวํ   ชีเวยฺยํ  ภควโต  สาสนํ  มนสิ  กเรยฺยํ  พหุ  ๒-  วต  เม
กตมสฺสาติ เอวํ โข อหํ ภนฺเต ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ ฯ
     {๑๗๐.๒}   อญฺญตโรปิ  โข  ภิกฺขุ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  อหํปิ  โข
ภนฺเต   ภาเวมิ   มรณสฺสตินฺติ   ฯ   ยถากถํ  ปน  ตฺวํ  ภิกฺขุ  ภาเวสิ
มรณสฺสตินฺติ   ฯ   อิธ   มยฺหํ  ภนฺเต  เอวํ  โหติ  อโห  วตาหํ  ทิวสํ
ชีเวยฺยํ   ภควโต   สาสนํ   มนสิ   กเรยฺยํ  พหุ  วต  เม  กตมสฺสาติ
เอวํ โข อหํ ภนฺเต ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ ฯ
     {๑๗๐.๓}   อญฺญตโรปิ  โข ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อหํปิ โข ภนฺเต
ภาเวมิ  มรณสฺสตินฺติ  ฯ  ยถากถํ  ปน  ตฺวํ  ภิกฺขุ ภาเวสิ มรณสฺสตินฺติ ฯ
อิธ   มยฺหํ   ภนฺเต   เอวํ   โหติ   อโห  วตาหํ  อุปฑฺฒทิวสํ  ชีเวยฺยํ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. นาติเก ฯ เอวมุปริปิ ฯ    สี. ยุ. พหุํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ภควโต  สาสนํ  มนสิ  กเรยฺยํ  พหุ  วต  เม  กตมสฺสาติ  เอวํ โข อหํ
ภนฺเต ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ ฯ
     {๑๗๐.๔}   อญฺญตโรปิ  โข  ภิกฺขุ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  อหํปิ  โข
ภนฺเต   ภาเวมิ   มรณสฺสตินฺติ   ฯ   ยถากถํ  ปน  ตฺวํ  ภิกฺขุ  ภาเวสิ
มรณสฺสตินฺติ   ฯ  อิธ  มยฺหํ  ภนฺเต  เอวํ  โหติ  อโห  วตาหํ  ตทนฺตรํ
ชีเวยฺยํ   ยทนฺตรํ   เอกํ   ปิณฺฑปาตํ   ภุญฺชามิ   ภควโต  สาสนํ  มนสิ
กเรยฺยํ   พหุ   วต   เม  กตมสฺสาติ  เอวํ  โข  อหํ  ภนฺเต  ภาเวมิ
มรณสฺสตินฺติ ฯ
     {๑๗๐.๕}   อญฺญตโรปิ  โข  ภิกฺขุ  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  อหํปิ  โข
ภนฺเต  ภาเวมิ  มรณสฺสตินฺติ  ฯ  ยถากถํ  ปน  ตฺวํ  *-  ภิกฺขุ  ภาเวสิ
มรณสฺสตินฺติ   ฯ  อิธ  มยฺหํ  ภนฺเต  เอวํ  โหติ  อโห  วตาหํ  ตทนฺตรํ
ชีเวยฺยํ   ยทนฺตรํ   อุปฑฺฒปิณฺฑปาตํ   ภุญฺชามิ   ภควโต   สาสนํ   มนสิ
กเรยฺยํ พหุ วต เม กตมสฺสาติ เอวํ โข อหํ ภนฺเต ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ ฯ
     {๑๗๐.๖}   อญฺญตโรปิ  โข ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อหํปิ โข ภนฺเต
ภาเวมิ  มรณสฺสตินฺติ  ฯ  ยถากถํ  ปน  ตฺวํ  ภิกฺขุ ภาเวสิ มรณสฺสตินฺติ ฯ
อิธ  มยฺหํ  ภนฺเต  เอวํ  โหติ  อโห  วตาหํ  ตทนฺตรํ  ชีเวยฺยํ  ยทนฺตรํ
จตฺตาโร   ปญฺจ   อาโลเป   สงฺขาทิตฺวา  อชฺโฌหรามิ  ภควโต  สาสนํ
มนสิ  กเรยฺยํ  พหุ  วต  เม  กตมสฺสาติ  เอวํ  โข  อหํ ภนฺเต ภาเวมิ
มรณสฺสตินฺติ ฯ
     {๑๗๐.๗}   อญฺญตโรปิ  โข ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อหํปิ โข ภนฺเต
@เชิงอรรถ: * มีการแก้ไขคำ ตวํ เป็น ตฺวํ
ภาเวมิ  มรณสฺสตินฺติ  ฯ  ยถากถํ  ปน  ตฺวํ  ภิกฺขุ ภาเวสิ มรณสฺสตินฺติ ฯ
อิธ  มยฺหํ  ภนฺเต  เอวํ  โหติ  อโห วตาหํ ตทนฺตรํ ชีเวยฺยํ ยทนฺตรํ เอกํ
อาโลปํ   สงฺขาทิตฺวา  อชฺโฌหรามิ  ภควโต  สาสนํ  มนสิ  กเรยฺยํ  พหุ
วต เม กตมสฺสาติ เอวํ โข อหํ ภนฺเต ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ ฯ
     {๑๗๐.๘}   อญฺญตโรปิ  โข ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อหํปิ โข ภนฺเต
ภาเวมิ  มรณสฺสตินฺติ  ฯ  ยถากถํ  ปน  ตฺวํ  ภิกฺขุ ภาเวสิ มรณสฺสตินฺติ ฯ
อิธ  มยฺหํ  ภนฺเต  เอวํ  โหติ  อโห  วตาหํ  ตทนฺตรํ  ชีเวยฺยํ  ยทนฺตรํ
อสฺสสิตฺวา   วา   ปสฺสสามิ  ปสฺสสิตฺวา  วา  อสฺสสามิ  ภควโต  สาสนํ
มนสิ  กเรยฺยํ  พหุ  วต  เม  กตมสฺสาติ  เอวํ  โข  อหํ ภนฺเต ภาเวมิ
มรณสฺสตินฺติ ฯ
     {๑๗๐.๙}   เอวํ  วุตฺเต  ภควา เต ภิกฺขู เอตทโวจ ยฺวายํ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ  เอวํ  มรณสฺสตึ  ภาเวติ  อโห  วตาหํ  รตฺตินฺทิวํ  ชีเวยฺยํ ภควโต
สาสนํ  มนสิ  กเรยฺยํ  พหุ  วต  เม  กตมสฺสาติ  โย  จายํ ๑- ภิกฺขเว
ภิกฺขุ  เอวํ  มรณสฺสตึ  ภาเวติ  อโห  วตาหํ ทิวสํ ชีเวยฺยํ ภควโต สาสนํ
มนสิ  กเรยฺยํ  พหุ  วต  เม  กตมสฺสาติ  โย  จายํ  ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ
มรณสฺสตึ   ภาเวติ   อโห  วตาหํ  อุปฑฺฒทิวสํ  ชีเวยฺยํ  ภควโต  สาสนํ
มนสิ  กเรยฺยํ พหุ วต เม กตมสฺสาติ โย จายํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ มรณสฺสตึ
ภาเวติ  อโห  วตาหํ  ตทนฺตรํ  ชีเวยฺยํ  ยทนฺตรํ  เอกํ ปิณฺฑปาตํ ภุญฺชามิ
@เชิงอรรถ:  ม. โยปายํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ภควโต   สาสนํ   มนสิ   กเรยฺยํ   พหุ   วต   เม   กตมสฺสาติ  โย
จายํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  เอวํ  มรณสฺสตึ  ภาเวติ  อโห  วตาหํ  ตทนฺตรํ
ชีเวยฺยํ     ยทนฺตรํ    อุปฑฺฒปิณฺฑปาตํ    ภุญฺชามิ    ภควโต    สาสนํ
มนสิ  กเรยฺยํ  พหุ  วต  เม  กตมสฺสาติ  โย  จายํ  ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ
มรณสฺสตึ   ภาเวติ   อโห  วตาหํ  ตทนฺตรํ  ชีเวยฺยํ  ยทนฺตรํ  จตฺตาโร
ปญฺจ   อาโลเป   สงฺขาทิตฺวา   อชฺโฌหรามิ   ภควโต   สาสนํ   มนสิ
กเรยฺยํ  พหุ  วต  เม  กตมสฺสาติ  อิเม  วุจฺจนฺติ  ภิกฺขเว ภิกฺขู ปมตฺตา
วิหรนฺติ ทนฺธํ มรณสฺสตึ ภาเวนฺติ อาสวานํ ขยาย ฯ
     {๑๗๐.๑๐}   โย  จายํ  ๑-  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ เอวํ มรณสฺสตึ ภาเวติ
อโห   วตาหํ   ตทนฺตรํ   ชีเวยฺยํ  ยทนฺตรํ  เอกํ  อาโลปํ  สงฺขาทิตฺวา
อชฺโฌหรามิ  ภควโต  สาสนํ  มนสิ  กเรยฺยํ  พหุ  วต เม กตมสฺสาติ โย
จายํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เอวํ  มรณสฺสตึ ภาเวติ อโห วตาหํ ตทนฺตรํ ชีเวยฺยํ
ยทนฺตรํ   อสฺสสิตฺวา  วา  ปสฺสสามิ  ปสฺสสิตฺวา  วา  อสฺสสามิ  ภควโต
สาสนํ  มนสิ  กเรยฺยํ  พหุ  วต  เม  กตมสฺสาติ  อิเม  วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว
ภิกฺขู   อปฺปมตฺตา   วิหรนฺติ   มรณสฺสตึ   ภาเวนฺติ   อาสวานํ   ขยาย
ตสฺมา   ติห   ภิกฺขเว   เอวํ  สิกฺขิตพฺพํ  อปฺปมตฺตา  วิหริสฺสาม  [๒]-
มรณสฺสตึ   ภาเวสฺสาม   อาสวานํ   ขยายาติ   เอวญฺหิ   โว  ภิกฺขเว
สิกฺขิตพฺพนฺติ ฯ
     [๑๗๑]   ๘๑  เอกํ  สมยํ  ภควา  นาทิเก  วิหรติ คิญฺชกาวสเถ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. โย จ ขฺวายํ ฯ    ม. ติกฺขํ ฯ
ตตฺร  โข  ภควา  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ  ฯเปฯ  มรณสฺสติ  ภิกฺขเว  ภาวิตา
พหุลีกตา   มหปฺผลา   โหติ   มหานิสํสา   อมโตคธา   อมตปริโยสานา
กถํ   ภาวิตา   จ   ภิกฺขเว  มรณสฺสติ  กถํ  พหุลีกตา  มหปฺผลา  โหติ
มหานิสํสา   อมโตคธา   อมตปริโยสานา   อิธ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ทิวเส
นิกฺขนฺเต   รตฺติยา   ปฏิหิตาย   อิติ   ปฏิสญฺจิกฺขติ   พหุกา   โข  เม
ปจฺจยา   มรณสฺส   อหิ   วา   มํ  ฑํเสยฺย  วิจฺฉิกา  วา  มํ  ฑํเสยฺย
สตปที  วา  มํ  ฑํเสยฺย  เตน  เม  อสฺส  กาลกิริยา โส มมสฺสนฺตราโย
อุปกฺขลิตฺวา   วา  ปปเตยฺยํ  ภตฺตํ  วา  เม  ภุตฺตํ  พฺยาปชฺเชยฺย  ปิตฺตํ
วา  เม  กุปฺเปยฺย  เสมฺหํ  วา  เม  กุปฺเปยฺย  สตฺถกา  วา เม วาตา
กุปฺเปยฺยุํ  มนุสฺสา  วา  มํ  อุปกฺกเมยฺยุํ  อมนุสฺสา  วา  มํ  อุปกฺกเมยฺยุํ
เตน  เม  อสฺส  กาลกิริยา  โส  มมสฺสนฺตราโยติ  เตน ภิกฺขเว ภิกฺขุนา
อิติ   ปฏิสญฺจิกฺขิตพฺพํ   อตฺถิ   นุ   โข   เม  ปาปกา  อกุสลา  ธมฺมา
อปฺปหีนา เย เม อสฺสุ รตฺตึ กาลํ กโรนฺตสฺส อนฺตรายายาติ
     {๑๗๑.๑}   สเจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ อตฺถิ
เม  ปาปกา  อกุสลา  ธมฺมา อปฺปหีนา เย เม อสฺสุ รตฺตึ กาลํ กโรนฺตสฺส
อนฺตรายายาติ   เตน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  เตสญฺเญว  ปาปกานํ  อกุสลานํ
ธมฺมานํ  ปหานาย  อธิมตฺโต  ฉนฺโท  จ วายาโม จ อุสฺสาโห จ อุสฺโสฬฺหี
จ   อปฺปฏิวานี   จ  สติ  จ  สมฺปชญฺญญฺจ  กรณียํ   เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว
อาทิตฺตเจโล  วา  อาทิตฺตสีโส  วา  ตสฺเสว  เจลสฺส  วา  สีสสฺส  วา
นิพฺพาปนาย      อธิมตฺตํ      ฉนฺทญฺจ      วายามญฺจ     อุสฺสาหญฺจ
อุสฺโสฬฺหิญฺจ   อปฺปฏิวานิญฺจ   สติญฺจ   สมฺปชญฺญญฺจ   กเรยฺย   เอวเมว
โข   ภิกฺขเว   เตน  ภิกฺขุนา  เตสญฺเญว  ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ
ปหานาย   อธิมตฺโต   ฉนฺโท  จ  วายาโม  จ  อุสฺสาโห  จ  อุสฺโสฬฺหี
จ อปฺปฏิวานี จ สติ จ สมฺปชญฺญญฺจ กรณียํ
     {๑๗๑.๒}   สเจ  ปน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ
นตฺถิ  เม  ปาปกา  อกุสลา  ธมฺมา  อปฺปหีนา  เย  เม อสฺสุ รตฺตึ กาลํ
กโรนฺตสฺส  อนฺตรายายาติ  เตน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา เตเนว ปีติปาโมชฺเชน
วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๑๗๑.๓}   อิธ  ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ รตฺติยา นิกฺขนฺตาย ทิวเส ปฏิหิเต
อิติ  ปฏิสญฺจิกฺขติ  พหุกา  โข  เม  ปจฺจยา  มรณสฺส  อหิ วา มํ ฑํเสยฺย
วิจฺฉิกา  วา  มํ  ฑํเสยฺย  สตปที วา มํ ฑํเสยฺย เตน เม อสฺส กาลกิริยา
โส   มมสฺสนฺตราโย  อุปกฺขลิตฺวา  วา  ปปเตยฺยํ  ภตฺตํ  วา  เม  ภุตฺตํ
พฺยาปชฺเชยฺย  ปิตฺตํ  วา  เม  กุปฺเปยฺย  เสมฺหํ วา เม กุปฺเปยฺย สตฺถกา
วา  เม  วาตา  กุปฺเปยฺยุํ  มนุสฺสา  วา  มํ อุปกฺกเมยฺยุํ อมนุสฺสา วา มํ
อุปกฺกเมยฺยุํ  เตน  เม  อสฺส กาลกิริยา โส มมสฺสนฺตราโยติ เตน ภิกฺขเว
ภิกฺขุนา   อิติ   ปฏิสญฺจิกฺขิตพฺพํ   อตฺถิ   นุ  โข  เม  ปาปกา  อกุสลา
ธมฺมา  อปฺปหีนา  เย  เม  อสฺสุ  ทิวา  กาลํ  กโรนฺตสฺส อนฺตรายายาติ
สเจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ  อตฺถิ  เม ปาปกา
อกุสลา   ธมฺมา   อปฺปหีนา   เย   เม  อสฺสุ  ทิวา  กาลํ  กโรนฺตสฺส
อนฺตรายายาติ   เตน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  เตสญฺเญว  ปาปกานํ  อกุสลานํ
ธมฺมานํ   ปหานาย   อธิมตฺโต   ฉนฺโท  จ  วายาโม  จ  อุสฺสาโห  จ
อุสฺโสฬฺหี   จ   อปฺปฏิวานี  จ  สติ  จ  สมฺปชญฺญญฺจ  กรณียํ  เสยฺยถาปิ
ภิกฺขเว  อาทิตฺตเจโล  วา  อาทิตฺตสีโส  วา  ตสฺเสว เจลสฺส วา สีสสฺส
วา   นิพฺพาปนาย  อธิมตฺตํ  ฉนฺทญฺจ  วายามญฺจ  อุสฺสาหญฺจ  อุสฺโสฬฺหิญฺจ
อปฺปฏิวานิญฺจ   สติญฺจ   สมฺปชญฺญญฺจ   กเรยฺย   เอวเมว  โข  ภิกฺขเว
เตน   ภิกฺขุนา   เตสญฺเญว   ปาปกานํ   อกุสลานํ   ธมฺมานํ  ปหานาย
อธิมตฺโต  ฉนฺโท  จ  วายาโม  จ  อุสฺสาโห จ อุสฺโสฬฺหี จ อปฺปฏิวานี จ
สติ จ สมฺปชญฺญญฺจ กรณียํ
     {๑๗๑.๔}   สเจ  ปน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ
นตฺถิ  เม  ปาปกา  อกุสลา  ธมฺมา  อปฺปหีนา  เย  เม อสฺสุ ทิวา กาลํ
กโรนฺตสฺส  อนฺตรายายาติ  เตน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  เตเนว ปีติปามุชฺเชน
วิหาตพฺพํ  อโหรตฺตานุสิกฺขินา  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  เอวํ ภาวิตา โข ภิกฺขเว
มรณสฺสติ   เอวํ   พหุลีกตา   มหปฺผลา   โหติ   มหานิสํสา  อมโตคธา
อมตปริโยสานาติ ฯ
     [๑๗๒]   ๘๒  อฏฺฐิมา ภิกฺขเว สมฺปทา ฯ กตมา อฏฺฐ อุฏฺฐานสมฺปทา
อารกฺขสมฺปทา       กลฺยาณมิตฺตตา       สมชีวิตา      สทฺธาสมฺปทา
สีลสมฺปทา   จาคสมฺปทา   ปญฺญาสมฺปทา   ฯ  อิมา  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐ
สมฺปทาติ ฯ
         อุฏฺฐาตา กมฺมเธยฺเยสุ       อปฺปมตฺโต วิธานวา
         สมํ กปฺเปติ ชีวิตํ              สมฺภตํ อนุรกฺขติ
         สทฺโธ สีเลน สมฺปนฺโน    วทญฺญู วีตมจฺฉโร
         นิจฺจํ มคฺคํ วิโสเธติ          โสตฺถานํ สมฺปรายิกํ
         อิจฺเจเต อฏฺฐ ธมฺมา จ       สทฺธสฺส ฆรเมสิโน
         อกฺขาตา สจฺจนาเมน        อุภยตฺถ สุขาวหา
         ทิฏฺฐธมฺมหิตตฺถาย           สมฺปราย สุขาย จ
         เอวเมตํ คหฏฺฐานํ             จาโค ปุญฺญํ ปวฑฺฒตีติ ฯ
     [๑๗๓]   ๘๓  อฏฺฐิมา ภิกฺขเว สมฺปทา ฯ กตมา อฏฺฐ อุฏฺฐานสมฺปทา
อารกฺขสมฺปทา       กลฺยาณมิตฺตตา       สมชีวิตา      สทฺธาสมฺปทา
สีลสมฺปทา จาคสมฺปทา ปญฺญาสมฺปทา ฯ
     {๑๗๓.๑}   กตมา   จ   ภิกฺขเว   อุฏฺฐานสมฺปทา  อิธ  ภิกฺขเว
กุลปุตฺโต   เยน   กมฺมุฏฺฐาเนน   ชีวิกํ   กปฺเปติ   ยทิ   กสิยา   ยทิ
วณิชฺชาย   ยทิ   โครกฺเขน   ยทิ   อิสฺสตฺเถน  ยทิ  ราชโปริเสน  ยทิ
สิปฺปญฺญตเรน   ตตฺถ   ทกฺโข   โหติ   อนลโส   ตตฺรุปายาย   วีมํสาย
สมนฺนาคโต อลํ กาตุํ อลํ สํวิธาตุํ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อุฏฺฐานสมฺปทา ฯ
     {๑๗๓.๒}   กตมา   จ   ภิกฺขเว   อารกฺขสมฺปทา  อิธ  ภิกฺขเว
กุลปุตฺตสฺส    โภคา    โหนฺติ    อุฏฺฐานวิริยาธิคตา    พาหาพลปริจิตา
เสทาวกฺขิตฺตา    ธมฺมิกา    ธมฺมลทฺธา    เต    อารกฺเขน   คุตฺติยา
สมฺปาเทติ  กินฺติ  เม  อิเม  ๑-  โภเค เนว ราชาโน หเรยฺยุํ น โจรา
หเรยฺยุํ   น   อคฺคิ  ฑเหยฺย  น  อุทกํ  วเหยฺย  น  อปฺปิยา  ทายาทา
หเรยฺยุนฺติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อารกฺขสมฺปทา ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
     {๑๗๓.๓}   กตมา   จ   ภิกฺขเว   กลฺยาณมิตฺตตา  อิธ  ภิกฺขเว
กุลปุตฺโต  ยสฺมึ  คาเม  วา  นิคเม  วา  ปฏิวสติ  ตตฺร  เย เต โหนฺติ
คหปติ   วา   คหปติปุตฺตา   วา   ทหรา  วา  วุฑฺฒสีลิโน  วุฑฺฒา  วา
วุฑฺฒสีลิโน       สทฺธาสมฺปนฺนา       สีลสมฺปนฺนา       จาคสมฺปนฺนา
ปญฺญาสมฺปนฺนา   เตหิ   สทฺธึ   สนฺติฏฺฐติ   สลฺลปติ  สากจฺฉํ  สมาปชฺชติ
ยถารูปานํ    สทฺธาสมฺปนฺนานํ    สทฺธาสมฺปทํ    อนุสิกฺขติ    ยถารูปานํ
สีลสมฺปนฺนานํ     สีลสมฺปทํ    อนุสิกฺขติ    ยถารูปานํ    จาคสมฺปนฺนานํ
จาคสมฺปทํ    อนุสิกฺขติ    ยถารูปานํ    ปญฺญาสมฺปนฺนานํ    ปญฺญาสมฺปทํ
อนุสิกฺขติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว กลฺยาณมิตฺตตา ฯ
     {๑๗๓.๔}   กตมา  จ  ภิกฺขเว  สมชีวิตา  อิธ  ภิกฺขเว  กุลปุตฺโต
อายญฺจ   โภคานํ   วิทิตฺวา  วยญฺจ  โภคานํ  วิทิตฺวา  สมชีวิกํ  กปฺเปติ
นาจฺโจคาฬฺหํ  นาติหีนํ  เอวํ  เม  อาโย  วยํ  ปริยาทาย  ฐสฺสติ  น จ
เม  วโย  อายํ  ปริยาทาย  ฐสฺสตีติ  เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว ตุลาธาโร วา
ตุลาธารนฺเตวาสี  วา  ตูลํ  ปคฺคเหตฺวา  ชานาติ  เอตฺตเกน  วา โอนตํ
เอตฺตเกน   วา   อุนฺนตนฺติ  เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  กุลปุตฺโต  อายญฺจ
โภคานํ    วิทิตฺวา    วยญฺจ    โภคานํ   วิทิตฺวา   สมชีวิกํ   กปฺเปติ
นาจฺโจคาฬฺหํ   นาติหีนํ   เอวํ   เม   อาโย   วยํ  ปริยาทาย  ฐสฺสติ
น  จ  เม  วโย  อายํ  ปริยาทาย  ฐสฺสตีติ  สจายํ  ภิกฺขเว  กุลปุตฺโต
อปฺปาโย   สมาโน   อุฬารํ   ชีวิกํ   กปฺเปติ   ตสฺส  ภวนฺติ  วตฺตาโร
อุทุมฺพรขาทิกญฺจายํ  ๑-  กุลปุตฺโต  โภเค  ขาทตีติ  สเจ  ปนายํ ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ:  ม. อุทุมฺพรขาทีวายํ ฯ
กุลปุตฺโต  มหาโย  สมาโน  กสิรํ  ชีวิกํ  กปฺเปติ  ตสฺส  ภวนฺติ วตฺตาโร
อทฺธมาริกญฺจายํ    ๑-   กุลปุตฺโต   มริสฺสตีติ  ยโต  จ  โขยํ  ภิกฺขเว
กุลปุตฺโต    อายญฺจ    โภคานํ   วิทิตฺวา   วยญฺจ   โภคานํ   วิทิตฺวา
สมชีวิกํ   กปฺเปติ   นาจฺโจคาฬฺหํ   นาติหีนํ   เอวํ   เม   อาโย  วยํ
ปริยาทาย   ฐสฺสติ   น  จ  เม  วโย  อายํ  ปริยาทาย  ฐสฺสตีติ  อยํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว สมชีวิตา ฯ
     {๑๗๓.๕}   กตมา  จ  ภิกฺขเว  สทฺธาสมฺปทา อิธ ภิกฺขเว กุลปุตฺโต
สทฺโธ  โหติ  สทฺทหติ  ตถาคตสฺส  โพธึ  อิติปิ  โส  ภควา ฯเปฯ สตฺถา
เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สทฺธาสมฺปทา ฯ
     {๑๗๓.๖}   กตมา  จ  ภิกฺขเว  สีลสมฺปทา  อิธ  ภิกฺขเว กุลปุตฺโต
ปาณาติปาตา    ปฏิวิรโต    โหติ   ฯเปฯ   สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา
ปฏิวิรโต โหติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สีลสมฺปทา ฯ
     {๑๗๓.๗}   กตมา  จ  ภิกฺขเว  จาคสมฺปทา  อิธ ภิกฺขเว กุลปุตฺโต
วิคตมลมจฺเฉเรน    เจตสา   อคารํ   อชฺฌาวสติ   ฯเปฯ   ยาจโยโค
ทานสํวิภาครโต อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว จาคสมฺปทา ฯ
     {๑๗๓.๘}   กตมา  จ  ภิกฺขเว  ปญฺญาสมฺปทา อิธ ภิกฺขเว กุลปุตฺโต
ปญฺญวา   โหติ   ฯเปฯ   สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา   อยํ  วุจฺจติ  ภิกฺขเว
ปญฺญาสมฺปทา ฯ อิมา โข ภิกฺขเว อฏฺฐ สมฺปทาติ ฯ
         อุฏฺฐาตา กมฺมเธยฺเยสุ        อปฺปมตฺโต วิธานวา
         สมํ กปฺเปติ ชีวิตํ              สมฺภตํ อนุรกฺขติ
@เชิงอรรถ:  ม. อเชฬมรณํวายํ ฯ
         สทฺโธ สีเลน สมฺปนฺโน    วทญฺญู วีตมจฺฉโร
         นิจฺจํ มคฺคํ วิโสเธติ          โสตฺถานํ สมฺปรายิกํ
         อิจฺเจเต อฏฺฐ ธมฺมา จ       สทฺธสฺส ฆรเมสิโน
         อกฺขาตา สจฺจนาเมน        อุภยตฺถ สุขาวหา
         ทิฏฺฐธมฺมหิตตฺถาย           สมฺปรายสุขาย จ
         เอวเมตํ คหฏฺฐานํ            จาโค ปุญฺญํ ปวฑฺฒตีติ ฯ
     [๑๗๔]   ๘๔  ตตฺร  โข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ
อาวุโส  ภิกฺขเวติ  ฯ  อาวุโสติ  โข  เต  ภิกฺขู  อายสฺมโต สารีปุตฺตสฺส
ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  เอตทโวจ  อฏฺฐิเม อาวุโส ปุคฺคลา
สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ ฯ กตเม อฏฺฐ ฯ
     {๑๗๔.๑}   อิธาวุโส  ภิกฺขุโน  ปวิวิตฺตสฺส  วิหรโต นิรายตฺตวุตฺติโน
อิจฺฉา   อุปฺปชฺชติ  ลาภาย  โส  อุฏฺฐหติ  ฆฏติ  วายมติ  ลาภาย  ตสฺส
อุฏฺฐหโต  ฆฏโต  วายมโต  ลาภาย  ลาโภ  นุปฺปชฺชติ โส เตน อลาเภน
โสจติ   กิลมติ   ปริเทวติ   อุรตฺตาฬี   กนฺทติ  สมฺโมหํ  อาปชฺชติ  อยํ
วุจฺจตาวุโส   ภิกฺขุ   อิจฺโฉ   วิหรติ   ลาภาย  อุฏฺฐหติ  ฆฏติ  วายมติ
ลาภาย น จ ลาภี โสจิ จ ปริเทวิ จ จุโต จ สทฺธมฺมา ฯ
     {๑๗๔.๒}   อิธ    ปนาวุโส    ภิกฺขุโน   ปวิวิตฺตสฺส   วิหรโต
นิรายตฺตวุตฺติโน  อิจฺฉา  อุปฺปชฺชติ  ลาภาย  โส  อุฏฺฐหติ  ฆฏติ  วายมติ
ลาภาย  ตสฺส  อุฏฺฐหโต  ฆฏโต  วายมโต  ลาภาย  ลาโภ อุปฺปชฺชติ โส
เตน   ลาเภน   มชฺชติ   ปมชฺชติ   ปมาทมาปชฺชติ   อยํ   วุจฺจตาวุโส
ภิกฺขุ   อิจฺโฉ   วิหรติ   ลาภาย   อุฏฺฐหติ   ฆฏติ   วายมติ   ลาภาย
ลาภี จ มที จ ปมาที จ จุโต จ สทฺธมฺมา ฯ
     {๑๗๔.๓}   อิธ    ปนาวุโส    ภิกฺขุโน   ปวิวิตฺตสฺส   วิหรโต
นิรายตฺตวุตฺติโน   อิจฺฉา  อุปฺปชฺชติ  ลาภาย  โส  น  อุฏฺฐหติ  น  ฆฏติ
น  วายมติ  ลาภาย  ตสฺส  อนุฏฺฐหโต  อฆฏโต อวายมโต ลาภาย ลาโภ
นุปฺปชฺชติ   โส   เตน   อลาเภน   โสจติ  กิลมติ  ปริเทวติ  อุรตฺตาฬี
กนฺทติ   สมฺโมหํ   อาปชฺชติ   อยํ   วุจฺจตาวุโส   ภิกฺขุ  อิจฺโฉ  วิหรติ
ลาภาย  น  อุฏฺฐหติ  น  ฆฏติ  น  วายมติ  ลาภาย  น จ ลาภี โสจิ จ
ปริเทวิ จ จุโต จ สทฺธมฺมา ฯ
     {๑๗๔.๔}   อิธ    ปนาวุโส    ภิกฺขุโน   ปวิวิตฺตสฺส   วิหรโต
นิรายตฺตวุตฺติโน   อิจฺฉา  อุปฺปชฺชติ  ลาภาย  โส  น  อุฏฺฐหติ  น  ฆฏติ
น   วายมติ   ลาภาย   ตสฺส  อนุฏฺฐหโต  อฆฏโต  อวายมโต  ลาภาย
ลาโภ   อุปฺปชฺชติ   โส  เตน  ลาเภน  มชฺชติ  ปมชฺชติ  ปมาทมาปชฺชติ
อยํ  วุจฺจตาวุโส  ภิกฺขุ  อิจฺโฉ  วิหรติ  ลาภาย  น  อุฏฺฐหติ  น ฆฏติ น
วายมติ ลาภาย  ลาภี จ มที จ ปมาที จ จุโต จ สทฺธมฺมา ฯ
     {๑๗๔.๕}   อิธ ปนาวุโส ภิกฺขุโน ปวิวิตฺตสฺส วิหรโต นิรายตฺตวุตฺติโน
อิจฺฉา   อุปฺปชฺชติ  ลาภาย  โส  อุฏฺฐหติ  ฆฏติ  วายมติ  ลาภาย  ตสฺส
อุฏฺฐหโต   ฆฏโต   วายมโต   ลาภาย   ลาโภ   นุปฺปชฺชติ  โส  เตน
อลาเภน  น  โสจติ  น  กิลมติ  น  ปริเทวติ  น  อุรตฺตาฬี  กนฺทติ  น
สมฺโมหํ   อาปชฺชติ   อยํ   วุจฺจตาวุโส   ภิกฺขุ  อิจฺโฉ  วิหรติ  ลาภาย
อุฏฺฐหติ   ฆฏติ   วายมติ   ลาภาย  น  จ  ลาภี  น  จ  โสจิ  น  จ
ปริเทวิ อจฺจุโต จ สทฺธมฺมา ฯ
     {๑๗๔.๖}   อิธ    ปนาวุโส    ภิกฺขุโน   ปวิวิตฺตสฺส   วิหรโต
นิรายตฺตวุตฺติโน    อิจฺฉา   อุปฺปชฺชติ   ลาภาย   โส   อุฏฺฐหติ   ฆฏติ
วายมติ   ลาภาย   ตสฺส   อุฏฺฐหโต  ฆฏโต  วายมโต  ลาภาย  ลาโภ
อุปฺปชฺชติ  โส  เตน  ลาเภน  น  มชฺชติ  น  ปมชฺชติ  น ปมาทมาปชฺชติ
อยํ   วุจฺจตาวุโส   ภิกฺขุ   อิจฺโฉ   วิหรติ   ลาภาย   อุฏฺฐหติ   ฆฏติ
วายมติ ลาภาย ลาภี จ น จ มที น จ ปมาที อจฺจุโต จ สทฺธมฺมา ฯ
     {๑๗๔.๗}   อิธ    ปนาวุโส    ภิกฺขุโน   ปวิวิตฺตสฺส   วิหรโต
นิรายตฺตวุตฺติโน   อิจฺฉา  อุปฺปชฺชติ  ลาภาย  โส  น  อุฏฺฐหติ  น  ฆฏติ
น   วายมติ   ลาภาย   ตสฺส  อนุฏฺฐหโต  อฆฏโต  อวายมโต  ลาภาย
ลาโภ  นุปฺปชฺชติ  โส  เตน  อลาเภน  น  โสจติ  น กิลมติ น ปริเทวติ
น   อุรตฺตาฬี   กนฺทติ   น  สมฺโมหํ  อาปชฺชติ  อยํ  วุจฺจตาวุโส  ภิกฺขุ
อิจฺโฉ  วิหรติ  ลาภาย  น  อุฏฺฐหติ  น  ฆฏติ  น  วายมติ ลาภาย น จ
ลาภี น จ โสจิ น จ ปริเทวิ อจฺจุโต จ สทฺธมฺมา ฯ
     {๑๗๔.๘}   อิธ ปนาวุโส ภิกฺขุโน ปวิวิตฺตสฺส วิหรโต นิรายตฺตวุตฺติโน
อิจฺฉา  อุปฺปชฺชติ  ลาภาย  โส  น  อุฏฺฐหติ  น  ฆฏติ น วายมติ ลาภาย
ตสฺส   อนุฏฺฐหโต   อฆฏโต   อวายมโต   ลาภาย   ลาโภ   อุปฺปชฺชติ
โส   เตน   ลาเภน   น  มชฺชติ  น  ปมชฺชติ  น  ปมาทมาปชฺชติ  อยํ
วุจฺจตาวุโส  ภิกฺขุ  อิจฺโฉ  วิหรติ  ลาภาย  น อุฏฺฐหติ น ฆฏติ น วายมติ
ลาภาย  ลาภี  จ  น  จ  มที  น  จ  ปมาที  อจฺจุโต  จ  สทฺธมฺมา ฯ
อิเม โข อาวุโส อฏฺฐ ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมินฺติ ฯ
     [๑๗๕]   ๘๕  ตตฺร  โข อายสฺมา สารีปุตฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ ฯเปฯ
ฉหาวุโส   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ  อลํ  อตฺตโน  อลํ  ปเรสํ  ฯ
กตเมหิ  ฉหิ  ฯ  อิธาวุโส  ภิกฺขุ  ขิปฺปนิสนฺติ  จ  โหติ  กุสเลสุ ธมฺเมสุ
สุตานญฺจ  ธมฺมานํ  ธารกชาติโก  โหติ  ธตานญฺจ ธมฺมานํ อตฺถูปปริกฺขี ๑-
โหติ      อตฺถมญฺญาย     ธมฺมมญฺญาย     ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน     จ
โหติ   กลฺยาณวาโจ   จ   โหติ   กลฺยาณวากฺกรโณ   โปริยา  วาจาย
สมนฺนาคโต   วิสฺสฏฺฐาย   อเนลคฬาย  อตฺถสฺส  วิญฺญาปนิยา  สนฺทสฺสโก
จ  โหติ  สมาทปโก  สมุตฺเตชโก  สมฺปหํสโก  สพฺรหฺมจารีนํ ฯ อิเมหิ โข
อาวุโส ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ อตฺตโน อลํ ปเรสํ ฯ
     [๑๗๖]   ๘๖  ปญฺจหาวุโส ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ อตฺตโน อลํ
ปเรสํ  ฯ  กตเมหิ  ปญฺจหิ  ฯ  อิธาวุโส  ภิกฺขุ  น  เหว โข ขิปฺปนิสนฺติ
จ   โหติ   กุสเลสุ   ธมฺเมสุ   สุตานญฺจ  ธมฺมานํ  ธารกชาติโก  โหติ
ธตานญฺจ    ธมฺมานํ    อตฺถูปปริกฺขี   โหติ   อตฺถมญฺญาย   ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน    จ    โหติ   กลฺยาณวาโจ   จ   โหติ   ฯเปฯ
สนฺทสฺสโก   จ   โหติ   ฯเปฯ  สพฺรหฺมจารีนํ  ฯ  อิเมหิ  โข  อาวุโส
ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ อตฺตโน อลํ ปเรสํ ฯ
     [๑๗๗]   ๘๗  จตูหาวุโส  ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ อตฺตโน โน
@เชิงอรรถ:  ม. อตฺถูปปริกฺขิตา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ปเรสํ  ฯ  กตเมหิ  จตูหิ  ฯ  อิธาวุโส  ภิกฺขุ ขิปฺปนิสนฺติ จ โหติ กุสเลสุ
ธมฺเมสุ   สุตานญฺจ   ธมฺมานํ   ธารกชาติโก   โหติ  ธตานญฺจ  ธมฺมานํ
อตฺถูปปริกฺขี    โหติ    อตฺถมญฺญาย   ธมฺมมญฺญาย   ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน
จ  โหติ  โน  จ  กลฺยาณวาโจ โหติ ฯเปฯ โน จ สนฺทสฺสโก โหติ ฯเปฯ
สพฺรหฺมจารีนํ  ฯ  อิเมหิ  โข  อาวุโส  จตูหิ  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต ภิกฺขุ
อลํ อตฺตโน โน ปเรสํ ฯ
     [๑๗๘]   ๘๘  จตูหาวุโส  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ  อลํ  ปเรสํ
โน  อตฺตโน  ฯ  กตเมหิ  จตูหิ  ฯ  อิธาวุโส  ภิกฺขุ  ขิปฺปนิสนฺติ จ โหติ
กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  สุตานญฺจ  ธมฺมานํ  ธารกชาติโก  โหติ  โน  จ ธตานํ
ธมฺมานํ    อตฺถูปปริกฺขี    โหติ   โน   จ   อตฺถมญฺญาย   ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน   โหติ   กลฺยาณวาโจ  จ  โหติ  ฯเปฯ  สนฺทสฺสโก
จ  โหติ  ฯเปฯ  สพฺรหฺมจารีนํ  ฯ  อิเมหิ  โข  อาวุโส  จตูหิ  ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ ปเรสํ โน อตฺตโน ฯ
     [๑๗๙]   ๘๙  ตีหาวุโส  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ อตฺตโน โน
ปเรสํ  ฯ  กตเมหิ  ตีหิ  ฯ  อิธาวุโส  ภิกฺขุ  น  เหว โข ขิปฺปนิสนฺติ จ
โหติ    กุสเลสุ   ธมฺเมสุ   สุตานญฺจ   ธมฺมานํ   ธารกชาติโก   โหติ
ธตานญฺจ    ธมฺมานํ    อตฺถูปปริกฺขี   โหติ   อตฺถมญฺญาย   ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน  จ  โหติ  โน  จ  กลฺยาณวาโจ  โหติ  ฯเปฯ  โน
จ  สนฺทสฺสโก  โหติ  ฯเปฯ   สพฺรหฺมจารีนํ  ฯ  อิเมหิ  โข อาวุโส ตีหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ  อตฺตโน โน ปเรสํ ฯ
     [๑๘๐]   ๙๐  ตีหาวุโส  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ อลํ ปเรสํ โน
อตฺตโน  ฯ  กตเมหิ  ตีหิ ฯ อิธาวุโส ภิกฺขุ น เหว โข ขิปฺปนิสนฺติ จ โหติ
กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  สุตานญฺจ  ธมฺมานํ  ธารกชาติโก  โหติ  โน  จ ธตานํ
ธมฺมานํ    อตฺถูปปริกฺขี    โหติ   โน   จ   อตฺถมญฺญาย   ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน   โหติ   กลฺยาณวาโจ   จ   โหติ  ฯเปฯ  อตฺถสฺส
วิญฺญาปนิยา  สนฺทสฺสโก  จ  โหติ  ฯเปฯ  สพฺรหฺมจารีนํ  ฯ  อิเมหิ  โข
อาวุโส ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ ปเรสํ โน อตฺตโน ฯ
     [๑๘๑]   ๙๑  ทฺวีหาวุโส  ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ อตฺตโน โน
ปเรสํ  ฯ  กตเมหิ  ทฺวีหิ ฯ อิธาวุโส ภิกฺขุ น เหว โข ขิปฺปนิสนฺติ จ โหติ
กุสเลสุ   ธมฺเมสุ   สุตานญฺจ   ธมฺมานํ   ธารกชาติโก  โหติ  ธตานญฺจ
ธมฺมานํ      อตฺถูปปริกฺขี      โหติ      อตฺถมญฺญาย     ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน  จ  โหติ  โน  จ  กลฺยาณวาโจ  โหติ  ฯเปฯ  โน
จ  สนฺทสฺสโก  โหติ  ฯเปฯ  สพฺรหฺมจารีนํ  ฯ  อิเมหิ  โข อาวุโส ทฺวีหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ อตฺตโน โน ปเรสํ ฯ
     [๑๘๒]   ๙๒  ทฺวีหาวุโส  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ ปเรสํ โน
อตฺตโน  ฯ  กตเมหิ  ทฺวีหิ  ฯ  อิธาวุโส  ภิกฺขุ  น  เหว โข ขิปฺปนิสนฺติ
จ  โหติ  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ โน จ สุตานํ ธมฺมานํ ธารกชาติโก โหติ โน จ
ธตานํ   ธมฺมานํ   อตฺถูปปริกฺขี  โหติ  โน  จ  อตฺถมญฺญาย  ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน   โหติ   กลฺยาณวาโจ   จ  โหติ  กลฺยาณวากฺกรโณ
โปริยา      วาจาย      สมนฺนาคโต     วิสฺสฏฺฐาย     อเนลคฬาย
อตฺถสฺส   วิญฺญาปนิยา   สนฺทสฺสโก   จ   โหติ  สมาทปโก  สมุตฺเตชโก
สมฺปหํสโก   สพฺรหฺมจารีนํ   ฯ   อิเมหิ   โข   อาวุโส  ทฺวีหิ  ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อลํ ปเรสํ โน อตฺตโนติ ฯ
     [๑๘๓]   ๙๓ อฏฺฐิเม ภิกฺขเว ธมฺมา เสกฺขสฺส ๑- ภิกฺขุโน ปริหานาย
สํวตฺตนฺติ  ฯ  กตเม  อฏฺฐ  ฯ  กมฺมารามตา  ภสฺสารามตา นิทฺทารามตา
สงฺคณิการามตา    อินฺทฺริเยสุ    อคุตฺตทฺวารตา   โภชเน   อมตฺตญฺญุตา
สํสคฺคารามตา   ปปญฺจารามตา   ฯ   อิเม  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐ  ธมฺมา
เสกฺขสฺส ภิกฺขุโน ปริหานาย สํวตฺตนฺติ ฯ
     [๑๘๔]   ๙๔  อฏฺฐิเม  ภิกฺขเว ธมฺมา เสกฺขสฺส ภิกฺขุโน อปริหานาย
สํวตฺตนฺติ  ฯ  กตเม  อฏฺฐ ฯ นกมฺมารามตา นภสฺสารามตา นนิทฺทารามตา
นสงฺคณิการามตา    อินฺทฺริเยสุ    คุตฺตทฺวารตา    โภชเน   มตฺตญฺญุตา
อสํสคฺคารามตา  นิปฺปปญฺจารามตา  ฯ  อิเม  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐ  ธมฺมา
เสกฺขสฺส ภิกฺขุโน อปริหานาย สํวตฺตนฺตีติ ฯ
     [๑๘๕]   ๙๕ อฏฺฐิมานิ ภิกฺขเว กุสีตวตฺถูนิ ฯ กตมานิ อฏฺฐ ฯ
     อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  กมฺมํ  กตฺตพฺพํ  โหติ  ตสฺส เอวํ โหติ กมฺมํ
โข   เม   กตฺตพฺพํ   ภวิสฺสติ  กมฺมํ  โข  ปน  เม  กโรนฺตสฺส  กาโย
กิลมิสฺสติ   หนฺทาหํ   นิปชฺชามีติ   โส   นิปชฺชติ   น   วิริยํ   อารภติ
อปฺปตฺตสฺส   ปตฺติยา   อนธิคตสฺส   อธิคมาย   อสจฺฉิกตสฺส  สจฺฉิกิริยาย
อิทํ ภิกฺขเว ปฐมํ กุสีตวตฺถุ ฯ
     ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  กมฺมํ  กตํ  โหติ  ตสฺส  เอวํ  โหติ
@เชิงอรรถ:  ม. เสขสฺส ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อหํ  โข  กมฺมํ  อกาสึ  กมฺมํ  โข  ปน  เม  กโรนฺตสฺส  กาโย กิลนฺโต
หนฺทาหํ   นิปชฺชามีติ   โส   นิปชฺชติ   น   วิริยํ   อารภติ  อปฺปตฺตสฺส
ปตฺติยา    อนธิคตสฺส    อธิคมาย    อสจฺฉิกตสฺส    สจฺฉิกิริยาย   อิทํ
ภิกฺขเว ทุติยํ กุสีตวตฺถุ ฯ
     {๑๘๕.๑}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  มคฺโค  คนฺตพฺโพ  โหติ
ตสฺส  เอวํ  โหติ  มคฺโค  โข  เม  คนฺตพฺโพ  ภวิสฺสติ มคฺคํ โข ปน เม
คจฺฉนฺตสฺส    กาโย   กิลมิสฺสติ   หนฺทาหํ   นิปชฺชามีติ   โส   นิปชฺชติ
น    วิริยํ    อารภติ    อปฺปตฺตสฺส   ปตฺติยา   อนธิคตสฺส   อธิคมาย
อสจฺฉิกตสฺส สจฺฉิกิริยาย อิทํ ภิกฺขเว ตติยํ กุสีตวตฺถุ ฯ
     {๑๘๕.๒}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  มคฺโค  คโต  โหติ ตสฺส
เอวํ  โหติ  อหํ  โข  มคฺคํ  อคมาสึ  มคฺคํ  โข  ปน เม คจฺฉโต กาโย
กิลนฺโต    หนฺทาหํ   นิปชฺชามีติ   โส   นิปชฺชติ   น   วิริยํ   อารภติ
อปฺปตฺตสฺส      ปตฺติยา      อนธิคตสฺส     อธิคมาย     อสจฺฉิกตสฺส
สจฺฉิกิริยาย อิทํ ภิกฺขเว จตุตฺถํ กุสีตวตฺถุ ฯ
     {๑๘๕.๓}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  คามํ  วา นิคมํ วา ปิณฺฑาย
จรนฺโต  น  ลภติ  ลูขสฺส  วา  ปณีตสฺส  วา  โภชนสฺส ยาวทตฺถํ ปาริปูรึ
ตสฺส  เอวํ  โหติ  อหํ  โข  คามํ  วา นิคมํ วา ปิณฺฑาย จรนฺโต นาลตฺถํ
ลูขสฺส    วา   ปณีตสฺส   วา   โภชนสฺส   ยาวทตฺถํ   ปาริปูรึ   ตสฺส
เม   กาโย   กิลนฺโต   อกมฺมญฺโญ   หนฺทาหํ  นิปชฺชามีติ  โส  นิปชฺชติ
น วิริยํ อารภติ ฯเปฯ อิทํ ภิกฺขเว ปญฺจมํ กุสีตวตฺถุ ฯ
     {๑๘๕.๔}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  คามํ  วา นิคมํ วา ปิณฺฑาย
จรนฺโต   ลภติ  ลูขสฺส  วา  ปณีตสฺส  วา  โภชนสฺส  ยาวทตฺถํ  ปาริปูรึ
ตสฺส  เอวํ  โหติ  อหํ  โข  คามํ  วา  นิคมํ วา ปิณฺฑาย จรนฺโต อลตฺถํ
ลูขสฺส   วา   ปณีตสฺส   วา   โภชนสฺส  ยาวทตฺถํ  ปาริปูรึ  ตสฺส  เม
กาโย   ครุโก   อกมฺมญฺโญ   มาสาจิตํ   มญฺเญ   หนฺทาหํ   นิปชฺชามีติ
โส นิปชฺชติ น วิริยํ อารภติ ฯเปฯ อิทํ ภิกฺขเว ฉฏฺฐํ กุสีตวตฺถุ
     {๑๘๕.๕}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน อุปฺปนฺโน โหติ อปฺปมตฺตโก
อาพาโธ  ตสฺส  เอวํ  โหติ  อุปฺปนฺโน  โข เม อยํ อปฺปมตฺตโก อาพาโธ
อตฺถิ   กปฺโป   นิปชฺชิตุํ   หนฺทาหํ   นิปชฺชามีติ  โส  นิปชฺชติ  น  วิริยํ
อารภติ ฯเปฯ อิทํ ภิกฺขเว สตฺตมํ กุสีตวตฺถุ ฯ
     {๑๘๕.๖}   ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ คิลานา วุฏฺฐิโต โหติ อจิรวุฏฺฐิโต
เคลญฺญา   ตสฺส   เอวํ  โหติ  อหํ  โข  คิลานา  วุฏฺฐิโต  อจิรวุฏฺฐิโต
เคลญฺญา   ตสฺส   เม  กาโย  ทุพฺพโล  อกมฺมญฺโญ  หนฺทาหํ  นิปชฺชามีติ
โส  นิปชฺชติ  น  วิริยํ  อารภติ  อปฺปตฺตสฺส  ปตฺติยา อนธิคตสฺส อธิคมาย
อสจฺฉิกตสฺส  สจฺฉิกิริยาย  อิทํ  ภิกฺขเว  อฏฺฐมํ  กุสีตวตฺถุ  ฯ  อิมานิ โข
ภิกฺขเว อฏฺฐ กุสีตวตฺถูนีติ ฯ
     [๑๘๖]   ๙๖ อฏฺฐิมานิ ภิกฺขเว อารพฺภวตฺถูนิ ฯ กตมานิ อฏฺฐ ฯ
     {๑๘๖.๑}   อิธ  ภิกฺขเว ภิกฺขุนา กมฺมํ กตฺตพฺพํ โหติ ตสฺส เอวํ โหติ
กมฺมํ  โข  เม  กตฺตพฺพํ  ภวิสฺสติ  กมฺมํ  โข  ปน  เม กโรนฺเตน ๑- น
สุกรํ   พุทฺธานํ   สาสนํ  มนสิกาตุํ  หนฺทาหํ  ปฏิกจฺเจว  วิริยํ  อารภามิ
@เชิงอรรถ:  ม. กมฺมํ โข มยา กโรนฺเตน ฯ
อปฺปตฺตสฺส   ปตฺติยา   อนธิคตสฺส  อธิคมาย  อสจฺฉิกตสฺส  สจฺฉิกิริยายาติ
โส    วิริยํ    อารภติ   อปฺปตฺตสฺส   ปตฺติยา   อนธิคตสฺส   อธิคมาย
อสจฺฉิกตสฺส สจฺฉิกิริยาย อิทํ ภิกฺขเว ปฐมํ อารพฺภวตฺถุ ฯ
     {๑๘๖.๒}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  กมฺมํ กตํ โหติ ตสฺส เอวํ
โหติ  อหํ  โข  กมฺมํ  อกาสึ  กมฺมํ  โข ปนาหํ กโรนฺโต นาสกฺขึ พุทฺธานํ
สาสนํ    มนสิกาตุํ   หนฺทาหํ   วิริยํ   อารภามิ   อปฺปตฺตสฺส   ปตฺติยา
อนธิคตสฺส   อธิคมาย   อสจฺฉิกตสฺส  สจฺฉิกิริยายาติ  โส  วิริยํ  อารภติ
ฯเปฯ อิทํ ภิกฺขเว ทุติยํ อารพฺภวตฺถุ ฯ
     {๑๘๖.๓}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  มคฺโค  คนฺตพฺโพ  โหติ
ตสฺส  เอวํ  โหติ  มคฺโค  โข  เม  คนฺตพฺโพ  ภวิสฺสติ มคฺคํ โข ปน เม
คจฺฉนฺเตน  น  สุกรํ  พุทฺธานํ  สาสนํ  มนสิกาตุํ  หนฺทาหํ  วิริยํ อารภามิ
ฯเปฯ อิทํ ภิกฺขเว ตติยํ อารพฺภวตฺถุ ฯ
     {๑๘๖.๔}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว ภิกฺขุนา มคฺโค คโต โหติ ตสฺส เอวํ
โหติ   อหํ   โข  มคฺคํ  อคมาสึ  มคฺคํ  โข  ปนาหํ  คจฺฉนฺโต  นาสกฺขึ
พุทฺธานํ  สาสนํ  มนสิกาตุํ  หนฺทาหํ  วิริยํ  อารภามิ  ฯเปฯ  อิทํ ภิกฺขเว
จตุตฺถํ อารพฺภวตฺถุ ฯ
     {๑๘๖.๕}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  คามํ  วา นิคมํ วา ปิณฺฑาย
จรนฺโต  น  ลภติ  ลูขสฺส  วา  ปณีตสฺส  วา  โภชนสฺส ยาวทตฺถํ ปาริปูรึ
ตสฺส   เอวํ   โหติ  อหํ  โข  คามํ  วา  นิคมํ  วา  ปิณฺฑาย  จรนฺโต
นาลตฺถํ   ลูขสฺส  วา  ปณีตสฺส  วา  โภชนสฺส  ยาวทตฺถํ  ปาริปูรึ  ตสฺส
เม   กาโย   ลหุโก   กมฺมญฺโญ  หนฺทาหํ  วิริยํ  อารภามิ  ฯเปฯ  อิทํ
ภิกฺขเว ปญฺจมํ อารพฺภวตฺถุ ฯ
     {๑๘๖.๖}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  คามํ  วา นิคมํ วา ปิณฺฑาย
จรนฺโต   ลภติ  ลูขสฺส  วา  ปณีตสฺส  วา  โภชนสฺส  ยาวทตฺถํ  ปาริปูรึ
ตสฺส  เอวํ  โหติ  อหํ  โข  คามํ  วา  นิคมํ วา ปิณฺฑาย จรนฺโต อลตฺถํ
ลูขสฺส   วา   ปณีตสฺส   วา   โภชนสฺส  ยาวทตฺถํ  ปาริปูรึ  ตสฺส  เม
กาโย   ลหุโก   กมฺมญฺโญ   หนฺทาหํ   วิริยํ   อารภามิ   ฯเปฯ   อิทํ
ภิกฺขเว ฉฏฺฐํ อารพฺภวตฺถุ ฯ
     {๑๘๖.๗}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน อุปฺปนฺโน โหติ อปฺปมตฺตโก
อาพาโธ   ตสฺส   เอวํ   โหติ   อุปฺปนฺโน  โข  เม  อยํ  อปฺปมตฺตโก
อาพาโธ  ฐานํ  โข  ปเนตํ  วิชฺชติ  ยํ  เม อาพาโธ ปวฑฺเฒยฺย หนฺทาหํ
ปฏิกจฺเจว วิริยํ อารภามิ ฯเปฯ อิทํ ภิกฺขเว สตฺตมํ อารพฺภวตฺถุ ฯ
     {๑๘๖.๘}   ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ คิลานา วุฏฺฐิโต โหติ อจิรวุฏฺฐิโต
เคลญฺญา   ตสฺส   เอวํ  โหติ  อหํ  โข  คิลานา  วุฏฺฐิโต  อจิรวุฏฺฐิโต
เคลญฺญา  ฐานํ  โข  ปเนตํ  วิชฺชติ  ยํ  เม  อาพาโธ  ปจฺจุทาวตฺเตยฺย
หนฺทาหํ     ปฏิกจฺเจว     วิริยํ    อารภามิ    อปฺปตฺตสฺส    ปตฺติยา
อนธิคตสฺส   อธิคมาย   อสจฺฉิกตสฺส  สจฺฉิกิริยายาติ  โส  วิริยํ  อารภติ
อปฺปตฺตสฺส   ปตฺติยา   อนธิคตสฺส   อธิคมาย   อสจฺฉิกตสฺส  สจฺฉิกิริยาย
อิทํ   ภิกฺขเว   อฏฺฐมํ   อารพฺภวตฺถุ   ฯ   อิมานิ  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐ
อารพฺภวตฺถูนีติ ฯ
                    ยมกวคฺโค ตติโย ฯ
                       ตสฺสุทฺทานํ
       เทว ๑- ปฏิปทา อปเร    อจฺฉา ลจฺฉา ปริหานํ
       กุสีตํ อารพฺภวตฺถูนีติ ฯ
                      ---------------
                    สติวคฺโค จตุตฺโถ
     [๑๘๗]   ๙๗   สติสมฺปชญฺเญ  ภิกฺขเว  อสติ  สติสมฺปชญฺญวิปนฺนสฺส
หตูปนิสํ    โหติ   หิโรตฺตปฺปํ   หิโรตฺตปฺเป   อสติ   หิโรตฺตปฺปวิปนฺนสฺส
หตูปนิโส   โหติ  อินฺทฺริยสํวโร  อินฺทฺริยสํวเร  อสติ  อินฺทฺริยสํวรวิปนฺนสฺส
หตูปนิสํ  โหติ  สีลํ  สีเล  อสติ  สีลวิปนฺนสฺส  หตูปนิโส โหติ สมฺมาสมาธิ
สมฺมาสมาธิมฺหิ     อสติ     สมฺมาสมาธิวิปนฺนสฺส     หตูปนิสํ     โหติ
ยถาภูตญาณทสฺสนํ     ยถาภูตญาณทสฺสเน     อสติ    ยถาภูตญาณทสฺสน-
วิปนฺนสฺส    หตูปนิโส   โหติ   นิพฺพิทาวิราโค   นิพฺพิทาวิราเค   อสติ
นิพฺพิทาวิราควิปนฺนสฺส    หตูปนิสํ    โหติ   วิมุตฺติญาณทสฺสนํ   เสยฺยถาปิ
ภิกฺขเว  รุกฺโข  สาขาปลาสวิปนฺโน  ตสฺส  ปปฏิกาปิ  น  ปาริปูรึ  คจฺฉติ
ตโจปิ   เผคฺคุปิ   สาโรปิ  น  ปาริปูรึ  คจฺฉติ  เอวเมว  โข  ภิกฺขเว
สติสมฺปชญฺเญ      อสติ     สติสมฺปชญฺญวิปนฺนสฺส     หตูปนิสํ     โหติ
หิโรตฺตปฺปํ    หิโรตฺตปฺเป   อสติ   หิโรตฺตปฺปวิปนฺนสฺส   หตูปนิสํ   โหติ
ฯเปฯ วิมุตฺติญาณทสฺสนํ ฯ
     {๑๘๗.๑}   สติสมฺปชญฺเญ   ภิกฺขเว   สติ   สติสมฺปชญฺญสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺนํ   โหติ   หิโรตฺตปฺปํ  หิโรตฺตปฺเป  สติ  หิโรตฺตปฺปสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺโน  โหติ  อินฺทฺริยสํวโร อินฺทฺริยสํวเร สติ อินฺทฺริยสํวรสมฺปนฺนสฺส
@เชิงอรรถ:  ม.    เทฺว สทฺธา เทฺว มรณสฺสตี    เทฺว สมฺปทา อถาปเร
@        อิจฺฉา อลํ ปริหานํ                  กุสีตารพฺภวตฺถูนีติ ฯ
อุปนิสสมฺปนฺนํ   โหติ   สีลํ   สีเล   สติ   สีลสมฺปนฺนสฺส  อุปนิสสมฺปนฺโน
โหติ     สมฺมาสมาธิ    สมฺมาสมาธิมฺหิ    สติ    สมฺมาสมาธิสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺนํ      โหติ      ยถาภูตญาณทสฺสนํ      ยถาภูตญาณทสฺสเน
สติ       ยถาภูตญาณทสฺสนสมฺปนฺนสฺส       อุปนิสสมฺปนฺโน       โหติ
นิพฺพิทาวิราโค      นิพฺพิทาวิราเค      สติ     นิพฺพิทาวิราคสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสสมฺปนฺนํ     โหติ    *-   วิมุตฺติญาณทสฺสนํ   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว
รุกฺโข   สาขาปลาสสมฺปนฺโน   ตสฺส   ปปฏิกาปิ  ปาริปูรึ  คจฺฉติ  ตโจปิ
เผคฺคุปิ  สาโรปิ  ปาริปูรึ  คจฺฉติ  เอวเมว โข ภิกฺขเว สติสมฺปชญฺเญ สติ
สติสมฺปชญฺญสมฺปนฺนสฺส    อุปนิสสมฺปนฺนํ   โหติ   หิโรตฺตปฺปํ   หิโรตฺตปฺเป
สติ หิโรตฺตปฺปสมฺปนฺนสฺส อุปนิสสมฺปนฺนํ โหติ ฯเปฯ วิมุตฺติญาณทสฺสนนฺติ ฯ
     [๑๘๘]   ๙๘  อถโข  อายสฺมา  ปุณฺณิโย  เยน  ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา    ภควนฺตํ    อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ   เอกมนฺตํ
นิสินฺโน   โข   อายสฺมา   ปุณฺณิโย   ภควนฺตํ  เอตทโวจ  โก  นุ  โข
ภนฺเต   เหตุ   โก   ปจฺจโย   เยน  อปฺเปกทา  ตถาคตํ  ธมฺมเทสนา
ปฏิภาติ  อปฺเปกทา  น  ปฏิภาตีติ  ฯ  สทฺโธ  [๑]-  ปุณฺณิย  ภิกฺขุ โหติ
โน  อุปสงฺกมิตา  ๒-  เนว ตาว ๓- ตถาคตํ ธมฺมเทสนา ปฏิภาติ ยโต จ
โข   ปุณฺณิย   ภิกฺขุ   สทฺโธ  จ  โหติ  อุปสงฺกมิตา  จ  เอวํ  ตถาคตํ
ธมฺมเทสนา   ปฏิภาติ   สทฺโธ   จ   ปุณฺณิย   ภิกฺขุ  โหติ  อุปสงฺกมิตา
จ    โน   ปยิรุปาสิตา   ฯเปฯ   ปยิรุปาสิตา   จ   โน   ปริปุจฺฉิตา
@เชิงอรรถ:  ม. จ ฯ    ม. จุปสงฺกมิตา ฯ   ม. ตาวสทฺโท นตฺถิ ฯ
@* มีการแก้ไขคำ โหต เป็น โหติ
ปริปุจฺฉิตา   จ   โน  โอหิตโสโต  ธมฺมํ  สุณาติ  โอหิตโสโต  จ  ธมฺมํ
สุณาติ   โน  สุตฺวา  ธาเรติ  สุตฺวา  จ  ธมฺมํ  ธาเรติ  โน  ธตานญฺจ
ธมฺมานํ    อตฺถํ   อุปปริกฺขติ   ธตานญฺจ   ธมฺมานํ   อตฺถํ   อุปปริกฺขติ
โน     อตฺถมญฺญาย     ธมฺมมญฺญาย     ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน     โหติ
เนว  ตาว  ตถาคตํ  ธมฺมเทสนา  ปฏิภาติ  ยโต  จ  โข  ปุณฺณิย  ภิกฺขุ
สทฺโธ   จ   โหติ   อุปสงฺกมิตา   จ   ปยิรุปาสิตา  จ  ปริปุจฺฉิตา  จ
โอหิตโสโต   จ   ธมฺมํ   สุณาติ   สุตฺวา  จ  ธมฺมํ  ธาเรติ  ธตานญฺจ
ธมฺมานํ      อตฺถํ      อุปปริกฺขติ      อตฺถมญฺญาย      ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน   จ  โหติ  เอวํ  ตถาคตํ  ธมฺมเทสนา  ปฏิภาติ  ฯ
อิเมหิ    โข    ปุณฺณิย   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   เอกนฺตปฏิภาณํ   ๑-
ตถาคตํ ธมฺมเทสนา โหตีติ ฯ
     [๑๘๙]   ๙๙   สเจ   ภิกฺขเว   อญฺญติตฺถิยา  ปริพฺพาชกา  เอวํ
ปุจฺเฉยฺยุํ   กึมูลกา   อาวุโส   สพฺเพ  ธมฺมา  กึสมฺภวา  สพฺเพ  ธมฺมา
กึสมุทยา    สพฺเพ    ธมฺมา   กึสโมสรณา   สพฺเพ   ธมฺมา   กึปมุขา
สพฺเพ    ธมฺมา   กึอาธิปเตยฺยา   สพฺเพ   ธมฺมา   กึอุตฺตรา   สพฺเพ
ธมฺมา   กึสารา   สพฺเพ   ธมฺมาติ   เอวํ   ปุฏฺฐา   ตุเมฺห   ภิกฺขเว
เตสํ    อญฺญติตฺถิยานํ    ปริพฺพาชกานํ    กินฺติ   พฺยากเรยฺยาถาติ   ฯ
ภควํมูลกา    โน    ภนฺเต    ธมฺมา    ภควํเนตฺติกา    ภควํปฏิสรณา
สาธุ    ภนฺเต    ภควนฺตํเยว   ปฏิภาตุ   เอตสฺส   ภาสิตสฺส   อตฺโถ
ภควโต สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตีติ ฯ
     {๑๘๙.๑}   เตนหิ   ภิกฺขเว   [๒]-  สุณาถ  สาธุกํ  มนสิกโรถ
@เชิงอรรถ:  ม. สมนฺนาคตา เอกนฺตปฏิกานา ฯ    ม. เทเสสฺสามิ ตํ ฯ
ภาสิสฺสามีติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  โข  เต  ภิกฺขู  ภควโต  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ
ภควา   เอตทโวจ   สเจ   ภิกฺขเว   อญฺญติตฺถิยา   ปริพฺพาชกา  เอวํ
ปุจฺเฉยฺยุํ   กึมูลกา   อาวุโส   สพฺเพ  ธมฺมา  กึสมฺภวา  สพฺเพ  ธมฺมา
กึสมุทยา    สพฺเพ    ธมฺมา   กึสโมสรณา   สพฺเพ   ธมฺมา   กึปมุขา
สพฺเพ    ธมฺมา   กึอาธิปเตยฺยา   สพฺเพ   ธมฺมา   กึอุตฺตรา   สพฺเพ
ธมฺมา   กึสารา   สพฺเพ  ธมฺมาติ  เอวํ  ปุฏฺฐา  ตุเมฺห  ภิกฺขเว  เตสํ
อญฺญติตฺถิยานํ   ปริพฺพาชกานํ   เอวํ  พฺยากเรยฺยาถ  ฉนฺทมูลกา  อาวุโส
สพฺเพ   ธมฺมา   มนสิการสมฺภวา   สพฺเพ   ธมฺมา  ผสฺสสมุทยา  สพฺเพ
ธมฺมา   เวทนาสโมสรณา   สพฺเพ  ธมฺมา  สมาธิปฺปมุขา  สพฺเพ  ธมฺมา
สตาธิปเตยฺยา   สพฺเพ   ธมฺมา  ปญฺญุตฺตรา  สพฺเพ  ธมฺมา  วิมุตฺติสารา
สพฺเพ   ธมฺมาติ   เอวํ   ปุฏฺฐา   ตุเมฺห  ภิกฺขเว  เตสํ  อญฺญติตฺถิยานํ
ปริพฺพาชกานํ เอวํ พฺยากเรยฺยาถาติ ฯ
     [๑๙๐]   ๑๐๐  อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว องฺเคหิ สมนฺนาคโต มหาโจโร ขิปฺปํ
ปริยาปชฺชติ  น  จิรฏฺฐิติโก  โหติ  ฯ  กตเมหิ  อฏฺฐหิ  ฯ  อปฺปหรนฺตสฺส
ปหรติ  อนวเสสํ  อาทิยติ  อิตฺถึ  หรติ  กุมารึ  ทูเสติ  ปพฺพชิตํ  วิลุมฺปติ
ราชโกสํ  วิลุมฺปติ  อจฺจาสนฺเน  กมฺมํ  กโรติ  น  จ นิธานกุสโล โหติ ฯ
อิเมหิ   โข   ภิกฺขเว   อฏฺฐหงฺเคหิ   สมนฺนาคโต   มหาโจโร   ขิปฺปํ
ปริยาปชฺชติ น จิรฏฺฐิติโก โหติ ฯ
     [๑๙๑]   ๑๐๑ อฏฺฐหิ ภิกฺขเว องฺเคหิ สมนฺนาคโต มหาโจโร น ขิปฺปํ
ปริยาปชฺชติ  จิรฏฺฐิติโก  โหติ  ฯ  กตเมหิ  อฏฺฐหิ  ฯ  น  อปฺปหรนฺตสฺส
ปหรติ   น   อนวเสสํ  อาทิยติ  น  อิตฺถึ  หรติ  น  กุมารึ  ทูเสติ  น
ปพฺพชิตํ   วิลุมฺปติ  น  ราชโกสํ  วิลุมฺปติ  น  อจฺจาสนฺเน  กมฺมํ  กโรติ
นิธานกุสโล  จ  โหติ  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐหงฺเคหิ สมนฺนาคโต
มหาโจโร น ขิปฺปํ ปริยาปชฺชติ จิรฏฺฐิติโก โหตีติ ฯ
     [๑๙๒]   ๑๐๒  สมโณติ  ภิกฺขเว  ตถาคตสฺเสตํ  อธิวจนํ  อรหโต
สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส   พฺราหฺมโณติ   ภิกฺขเว  ตถาคตสฺเสตํ  อธิวจนํ  อรหโต
สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส   เวทคูติ   ภิกฺขเว   ตถาคตสฺเสตํ   อธิวจนํ   อรหโต
สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส   ภิสกฺโกติ   ภิกฺขเว   ตถาคตสฺเสตํ   อธิวจนํ  อรหโต
สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส   นิมฺมโลติ   ภิกฺขเว   ตถาคตสฺเสตํ   อธิวจนํ  อรหโต
สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส   วิมโลติ   ภิกฺขเว   ตถาคตสฺเสตํ   อธิวจนํ   อรหโต
สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส    ญาณีติ   ภิกฺขเว   ตถาคตสฺเสตํ   อธิวจนํ   อรหโต
สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส   วิมุตฺโตติ   ภิกฺขเว   ตถาคตสฺเสตํ   อธิวจนํ  อรหโต
สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสาติ ฯ
         ยํ สมเณน กตฺตพฺพํ           พฺราหฺมเณน วุสีมตา
         ยํ เวทคุนา ปตฺตพฺพํ          ภิสกฺเกน อนุตฺตรํ
         ยํ นิมฺมเลน ปตฺตพฺพํ        วิมเลน วุสีมตา ๑-
         ยํ ญาณินา จ ปตฺตพฺพํ      วิมุตฺเตน อนุตฺตรํ
         โสหํ วิชิตสงฺคาโม           มุตฺโต โมเจมิ พนฺธนา
         นาโคมฺหิ ปรมทฺทนฺโต    อเสกฺโข ปรินิพฺพุโตติ ฯ
     [๑๙๓]   ๑๐๓ เอกํ สมยํ ภควา โกสมฺพีสุ ๒- จาริกํ จรมาโน มหตา
@เชิงอรรถ:  ม. สุจีมตา ฯ    ม. ยุ. โกสเลสุ ฯ
ภิกฺขุสงฺเฆน   สทฺธึ   เยน  อิจฺฉานงฺคลํ  นาม  โกสลานํ  พฺราหฺมณคาโม
ตทวสริ ตตฺร สุทํ ภควา อิจฺฉานงฺคเล วิหรติ อิจฺฉานงฺคลวนสณฺเฑ ฯ
     {๑๙๓.๑}   อสฺโสสุํ  โข  อิจฺฉานงฺคลกา  พฺราหฺมณคหปติกา  สมโณ
ขลุ  โภ  โคตโม  สกฺยปุตฺโต  สกฺยกุลา  ปพฺพชิโต อิจฺฉานงฺคลํ อนุปฺปตฺโต
อิจฺฉานงฺคเล    วิหรติ   อิจฺฉานงฺคลวนสณฺเฑ   ตํ   โข   ปน   ภวนฺตํ
โคตมํ   เอวํกลฺยาโณ   กิตฺติสทฺโท  อพฺภุคฺคโต  อิติปิ  โส  ภควา  อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ   ฯเปฯ   สาธุ   โข   ปน   ตถารูปานํ  อรหตํ  ทสฺสนํ
โหตีติ    อถโข   อิจฺฉานงฺคลกา   พฺราหฺมณคหปติกา   ตสฺสา   รตฺติยา
อจฺจเยน   ปหูตํ   ขาทนียํ  โภชนียํ  อาทาย  เยน  อิจฺฉานงฺคลวนสณฺโฑ
เตนุปสงฺกมึสุ    อุปสงฺกมิตฺวา   พหิทฺวารโกฏฺฐเก   อฏฺฐํสุ   อุจฺจาสทฺทา
มหาสทฺทา ฯ
     {๑๙๓.๒}   เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา นาคิโต ภควโต อุปฏฺฐาโก
โหติ  ฯ  อถโข  ภควา  อายสฺมนฺตํ  นาคิตํ อามนฺเตสิ เก ปน เต นาคิต
อุจฺจาสทฺทา   มหาสทฺทา   เกวฏฺฏา  มญฺเญ  มจฺฉํ  วิโลเปนฺตีติ  ๑-  ฯ
เอเต    ภนฺเต    อิจฺฉานงฺคลกา   พฺราหฺมณคหปติกา   ปหูตํ   ขาทนียํ
โภชนียํ    อาทาย   พหิทฺวารโกฏฺฐเก   ฐิตา   ภควนฺตญฺเจว   อุทฺทิสฺส
ภิกฺขุสงฺฆญฺจาติ  ฯ  มา  ๒-  ตฺวํ  นาคิต  ยเสน สมาคม ๓- มา จ มยา
ยโส  โย  โข  นาคิต  น ยิมสฺส เนกฺขมฺมสุขสฺส ปวิเวกสุขสฺส อุปสมสุขสฺส
สมฺโพธสุขสฺส    นิกามลาภี    อสฺส   อกิจฺฉลาภี   อกสิรลาภี   ยสฺสาหํ
เนกฺขมฺมสุขสฺส   ฯเปฯ   นิกามลาภี   อสฺสํ  ๔-  อกิจฺฉลาภี  อกสิรลาภี
@เชิงอรรถ:  ม. มจฺฉวิโลเปติ ฯ  ม. มาหํ ฯ  ม. สมาคมํ ฯ  ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ
โส   ตํ   มิฬฺหสุขํ   มิทฺธสุขํ   ลาภสกฺการสิโลกสุขํ   สาทิเยยฺยาติ   ฯ
อธิวาเสตุ   ทานิ  ภนฺเต  ภควา  อธิวาเสตุ  สุคโต  อธิวาสนกาโลทานิ
ภนฺเต  ภควโต  เยน  เยนปิ  ทานิ ภนฺเต ภควา คมิสฺสติ ตนฺนินฺนา จ ๑-
ภวิสฺสนฺติ   พฺราหฺมณคหปติกา   เนคมา   เจว  ชานปทา  จ  เสยฺยถาปิ
ภนฺเต   ถุลฺลผุสิตเก   เทเว   วสฺสนฺเต   ยถานินฺนํ  อุทกานิ  ปวตฺตนฺติ
เอวเมว  โข  ภนฺเต  เยน  เยนปิ  ทานิ ภควา คมิสฺสติ ตนฺนินฺนา จ ๑-
ภวิสฺสนฺติ   พฺราหฺมณคหปติกา   เนคมา   เจว   ชานปทา  จ  ตํ  กิสฺส
เหตุ   ตถา   หิ  ภนฺเต  ภควโต  สีลปญฺญาณนฺติ  มา  ๒-  ตฺวํ  นาคิต
ยเสน  สมาคม  ๓-  มา  จ  มยา  ยโส  โย  โข  นาคิต  น  ยิมสฺส
เนกฺขมฺมสุขสฺส  ฯเปฯ  นิกามลาภี  อสฺส  ฯเปฯ  ยสฺสาหํ  เนกฺขมฺมสุขสฺส
ฯเปฯ   สมฺโพธสุขสฺส   นิกามลาภี   อสฺสํ   ฯเปฯ   โส   ตํ  มิฬฺหสุขํ
มิทฺธสุขํ   ลาภสกฺการสิโลกสุขํ   สาทิเยยฺย   ฯ   เทวตาปิ  โข  นาคิต
เอกจฺจา    นยิมสฺส    เนกฺขมฺมสุขสฺส   ฯเปฯ   นิกามลาภินิโย   อสฺสุ
อกิจฺฉลาภินิโย    อกสิรลาภินิโย    ยสฺสาหํ    เนกฺขมฺมสุขสฺส    ฯเปฯ
นิกามลาภี   อสฺสํ   อกิจฺฉลาภี   อกสิรลาภี   ตุมฺหากมฺปิ   โข   นาคิต
สํคมฺม    สมาคมฺม   สงฺคณิกวิหารํ   อนุยุตฺตานํ   วิหรตํ   เอวํ   โหติ
นห   นูนเม   อายสฺมนฺโต  อิมสฺส  เนกฺขมฺมสุขสฺส  ฯเปฯ  นิกามลาภิโน
อสฺสุ   อกิจฺฉลาภิโน   อกสิรลาภิโน   ยสฺสาหํ   เนกฺขมฺมสุขสฺส   ฯเปฯ
นิกามลาภี   อสฺสํ  อกิจฺฉลาภี  อกสิรลาภี  ตถา  หิ  ปนเม  อายสฺมนฺโต
สํคมฺม สมาคมฺม สงฺคณิกวิหารํ อนุยุตฺตา วิหรนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. - ว  ฯ  ม. มาหํ ฯ   ม. สมาคมํ ฯ
     {๑๙๓.๓}   อิธาหํ นาคิต ภิกฺขู ปสฺสามิ อญฺญมญฺญํ องฺคุลิปโฏทเกน ๑-
สญฺชคฺฆนฺเต   สํกีฬนฺเต   ตสฺส   มยฺหํ  นาคิต  เอวํ  โหติ  นห  นูนเม
อายสฺมนฺโต    อิมสฺส    เนกฺขมฺมสุขสฺส   ฯเปฯ   นิกามลาภิโน   อสฺสุ
อกิจฺฉลาภิโน     อกสิรลาภิโน     ยสฺสาหํ    เนกฺขมฺมสุขสฺส    ฯเปฯ
นิกามลาภี   อสฺสํ   ฯเปฯ   ตถา   หิ   ปนเม  อายสฺมนฺโต  อญฺญมญฺญํ
องฺคุลิปโฏทเกน ๑- สญฺชคฺฆนฺติ สํกีฬนฺติ ฯ
     {๑๙๓.๔}   อิธ  ปนาหํ  นาคิต ภิกฺขู ปสฺสามิ ยาวทตฺถํ อุทราวเทหกํ
ภุญฺชิตฺวา   เสยฺยสุขํ  ปสฺสสุขํ  มิทฺธสุขํ  อนุยุตฺเต  วิหรนฺเต  ตสฺส  มยฺหํ
นาคิต  เอวํ  โหติ  นห  นูนเม  อายสฺมนฺโต อิมสฺส เนกฺขมฺมสุขสฺส ฯเปฯ
นิกามลาภิโน  อสฺสุ  อกิจฺฉลาภิโน  อกสิรลาภิโน  ยสฺสาหํ  เนกฺขมฺมสุขสฺส
ฯเปฯ  นิกามลาภี  อสฺสํ  ฯเปฯ  ตถา  หิ  ปนเม  อายสฺมนฺโต ยาวทตฺถํ
อุทราวเทหกํ ภุญฺชิตฺวา เสยฺยสุขํ ปสฺสสุขํ มิทฺธสุขํ อนุยุตฺตา วิหรนฺติ ฯ
     {๑๙๓.๕}   อิธาหํ  นาคิต  ภิกฺขุํ ปสฺสามิ คามนฺตวิหาเร ๒- สมาหิตํ
นิสินฺนํ  ตสฺส  มยฺหํ  นาคิต  เอวํ  โหติ  อิทานิ อิมํ อายสฺมนฺตํ อารามิโก
วา   อุปฏฺฐหิสฺสติ   สมณุทฺเทโส   วา  ตํ  ตมฺหา  สมาธิมฺหา  คมิสฺสตีติ
เตนาหํ นาคิต ตสฺส ภิกฺขุโน น อตฺตมโน โหมิ คามนฺตวิหาเรน ฯ
     {๑๙๓.๖}   อิธ  ปนาหํ  นาคิต  ภิกฺขุํ  ปสฺสามิ อรญฺเญ จปลายมานํ
นิสินฺนํ   ตสฺส   มยฺหํ   นาคิต   เอวํ   โหติ  อิทานิ  อยมายสฺมา  อิมํ
นิทฺทากิลมถํ       ปฏิวิโนเทตฺวา      อรญฺญสญฺญํเยว      มนสิกริสฺสติ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. องฺคุลิปโฏทเกหิ ฯ    ม. คามนฺตรวิหารึ ฯ
เอตฺตกนฺติ    เตนาหํ    นาคิต    ตสฺส    ภิกฺขุโน   อตฺตมโน   โหมิ
อรญฺญวิหาเรน ฯ
     {๑๙๓.๗}   อิธ  ปนาหํ  นาคิต  ภิกฺขุํ  ปสฺสามิ  อารญฺญกํ  อรญฺเญ
อสมาหิตํ   นิสินฺนํ  ตสฺส  มยฺหํ  นาคิต  เอวํ  โหติ  อิทานิ  อยมายสฺมา
อสมาหิตํ   วา   จิตฺตํ   สมาทหิสฺสติ  สมาหิตํ  วา  จิตฺตํ  อนุรกฺขิสฺสตีติ
เตนาหํ นาคิต ตสฺส ภิกฺขุโน อตฺตมโน โหมิ อรญฺญวิหาเรน ฯ
     {๑๙๓.๘}   อิธ  ปนาหํ  นาคิต  ภิกฺขุํ  ปสฺสามิ  อารญฺญกํ  อรญฺเญ
สมาหิตํ   นิสินฺนํ   ตสฺส  มยฺหํ  นาคิต  เอวํ  โหติ  อิทานิ  อยมายสฺมา
อวิมุตฺตํ  วา  จิตฺตํ  วิมุญฺจิสฺสติ  วิมุตฺตํ วา จิตฺตํ อนุรกฺขิสฺสตีติ เตนาหํ
นาคิต ตสฺส ภิกฺขุโน อตฺตมโน โหมิ อรญฺญวิหาเรน ฯ
     {๑๙๓.๙}   อิธ  ปนาหํ  นาคิต  ภิกฺขุํ  ปสฺสามิ  คามนฺตวิหารึ ลาภึ
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ     ฯ     โส     ตํ
ลาภสกฺการสิโลกํ     นิกฺกามยมาโน     ริญฺจติ    ปฏิสลฺลานํ    ริญฺจติ
อรญฺญวนปตฺถานิ   ปนฺตานิ   เสนาสนานิ   คามนิคมราชธานึ   โอสริตฺวา
วาสํ   กปฺเปติ  ฯ  เตนาหํ  นาคิต  ตสฺส  ภิกฺขุโน  น  อตฺตมโน  โหมิ
คามนฺตวิหาเรน ฯ
     {๑๙๓.๑๐}   อิธ  ปนาหํ  นาคิต  ภิกฺขุํ  ปสฺสามิ  อารญฺญกํ  ลาภึ
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ     ฯ     โส     ตํ
ลาภสกฺการสิโลกํ      ปฏิปณาเมตฺวา     น     ริญฺจติ     ปฏิสลฺลานํ
น    ริญฺจติ    อรญฺญวนปตฺถานิ   ปนฺตานิ   เสนาสนานิ   ฯ   เตนาหํ
นาคิต ตสฺส ภิกฺขุโน อตฺตมโน โหมิ อรญฺญวิหาเรน ฯ
     {๑๙๓.๑๑}   ยสฺมาหํ   นาคิต   สมเย   อทฺธานมคฺคปฏิปนฺโน  น
กิญฺจิ  ปสฺสามิ  ปุรโต  วา  ปจฺฉโต  วา  ผาสุ  เม  นาคิต ตสฺมึ สมเย
โหติ อนฺตมโส อุจฺจารปสฺสาวกมฺมสฺสาติ ฯ
     [๑๙๔]   ๑๐๔  อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว  องฺเคหิ  สมนฺนาคตสฺส  อุปาสกสฺส
อากงฺขมาโน  สงฺโฆ  ปตฺตํ  นิกฺกุชฺเชยฺย  ฯ  กตเมหิ  อฏฺฐหิ  ฯ  ภิกฺขูนํ
อลาภาย   ปริสกฺกติ   ภิกฺขูนํ   อนตฺถาย  ปริสกฺกติ  ภิกฺขูนํ  อนาวาสาย
ปริสกฺกติ  ภิกฺขู  อกฺโกสติ  ปริภาสติ  ภิกฺขู  ภิกฺขูหิ  วิเภเทติ ๑- พุทฺธสฺส
อวณฺณํ   ภาสติ   ธมฺมสฺส   อวณฺณํ   ภาสติ  สงฺฆสฺส  อวณฺณํ  ภาสติ  ฯ
อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐหงฺเคหิ  สมนฺนาคตสฺส  อุปาสกสฺส อากงฺขมาโน
สงฺโฆ ปตฺตํ นิกฺกุชฺเชยฺย ฯ
     [๑๙๕]   ๑๐๕  อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว  องฺเคหิ  สมนฺนาคตสฺส  อุปาสกสฺส
อากงฺขมาโน  สงฺโฆ  ปตฺตํ  อุกฺกุชฺเชยฺย  ฯ  กตเมหิ  อฏฺฐหิ ฯ น ภิกฺขูนํ
อลาภาย  ปริสกฺกติ  น ภิกฺขูนํ อนตฺถาย ปริสกฺกติ น ภิกฺขูนํ อนาวาสาย ๒-
ปริสกฺกติ  น  ภิกฺขู  อกฺโกสติ  ปริภาสติ  น  ภิกฺขู  ภิกฺขูหิ  วิเภเทติ ๓-
พุทฺธสฺส    วณฺณํ    ภาสติ   ธมฺมสฺส   วณฺณํ   ภาสติ   สงฺฆสฺส   วณฺณํ
ภาสติ   ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐหงฺเคหิ  สมนฺนาคตสฺส  อุปาสกสฺส
อากงฺขมาโน สงฺโฆ ปตฺตํ อุกฺกุชฺเชยฺยาติ ฯ
     [๑๙๖]   ๑๐๖   อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคตสฺส  ภิกฺขุโน
อากงฺขมานา   อุปาสกา   อปฺปสาทํ  ปเวเทยฺยุํ  ฯ  กตเมหิ  อฏฺฐหิ  ฯ
คิหีนํ   อลาภาย   ปริสกฺกติ   คิหีนํ  อนตฺถาย  ปริสกฺกติ  คิหี  อกฺโกสติ
ปริภาสติ   คิหี   คิหีหิ   วิเภเทติ   พุทฺธสฺส   อวณฺณํ   ภาสติ  ธมฺมสฺส
อวณฺณํ  ภาสติ  สงฺฆสฺส  อวณฺณํ  ภาสติ  อโคจเร  จ  นํ  ๔- ปสฺสนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๓ ม. เภเทติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. อวาสาย ฯ    โป. ตโต จ เทวา นํ ฯ
อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  อฏฺฐหิ  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน อากงฺขมานา
อุปาสกา อปฺปสาทํ ปเวเทยฺยุํ ฯ
     [๑๙๗]   ๑๐๗   อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคตสฺส  ภิกฺขุโน
อากงฺขมานา  อุปาสกา  ปสาทํ  ปเวเทยฺยุํ  ฯ  กตเมหิ อฏฺฐหิ ฯ น คิหีนํ
อลาภาย   ปริสกฺกติ   น  คิหีนํ  อนตฺถาย  ปริสกฺกติ  น  คิหี  อกฺโกสติ
ปริภาสติ  น  คิหี  คิหีหิ  วิเภเทติ  พุทฺธสฺส  วณฺณํ  ภาสติ  ธมฺมสฺส วณฺณํ
ภาสติ  สงฺฆสฺส  วณฺณํ  ภาสติ  โคจเร  จ  นํ  ๑-  ปสฺสนฺติ  ฯ  อิเมหิ
โข   ภิกฺขเว   อฏฺฐหิ   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคตสฺส  ภิกฺขุโน  อากงฺขมานา
อุปาสกา ปสาทํ ปเวเทยฺยุนฺติ ฯ
     [๑๙๘]   ๑๐๘   อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคตสฺส  ภิกฺขุโน
อากงฺขมาโน   สงฺโฆ   ปฏิสารณียกมฺมํ  กเรยฺย  ฯ  กตเมหิ  อฏฺฐหิ  ฯ
คิหีนํ   อลาภาย   ปริสกฺกติ   คิหีนํ  อนตฺถาย  ปริสกฺกติ  คิหี  อกฺโกสติ
ปริภาสติ   คิหี   คิหีหิ   วิเภเทติ   พุทฺธสฺส   อวณฺณํ   ภาสติ  ธมฺมสฺส
อวณฺณํ   ภาสติ   สงฺฆสฺส   อวณฺณํ   ภาสติ   ธมฺมิกญฺจ   คิหิปฏิสฺสวํ  น
สจฺจาเปติ   ฯ   อิเมหิ   โข   ภิกฺขเว  อฏฺฐหิ  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคตสฺส
ภิกฺขุโน อากงฺขมาโน สงฺโฆ ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย ฯ
     [๑๙๙]   ๑๐๙   อฏฺฐหิ  ภิกฺขเว  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคตสฺส  ภิกฺขุโน
อากงฺขมาโน   สงฺโฆ   ปฏิสารณียกมฺมํ   ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย   ฯ   กตเมหิ
อฏฺฐหิ  ฯ  น  คิหีนํ  อลาภาย  ปริสกฺกติ  น  คิหีนํ  อนตฺถาย  ปริสกฺกติ
น  คิหี  อกฺโกสติ  ปริภาสติ  น  คิหี  คิหีหิ วิเภเทติ พุทฺธสฺส วณฺณํ ภาสติ
ธมฺมสฺส   วณฺณํ   ภาสติ   สงฺฆสฺส   วณฺณํ  ภาสติ  ธมฺมิกญฺจ  คิหิปฏิสฺสวํ
@เชิงอรรถ:  โป. ตโต จ เทวา นํ ฯ
สจฺจาเปติ   ฯ   อิเมหิ   โข   ภิกฺขเว  อฏฺฐหิ  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคตสฺส
ภิกฺขุโน อากงฺขมาโน สงฺโฆ ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺยาติ ฯ
     [๒๐๐]   ๑๑๐  ตสฺสปาปิยฺยสิกากมฺมกเตน ๑- ภิกฺขเว ภิกฺขุนา อฏฺฐสุ
ธมฺเมสุ   สมฺมาวตฺติตพฺพํ   น   อุปสมฺปาเทตพฺพํ   น  นิสฺสโย  ทาตพฺโพ
น   สามเณโร   อุปฏฺฐาเปตพฺโพ   น   ภิกฺขุโนวาทกสมฺมติ   สาทิตพฺพา
สมฺมเตนปิ   ภิกฺขุนิโย  น  โอวทิตพฺพา  น  กาจิ  สงฺฆสมฺมติ  สาทิตพฺพา
น   กิสฺมิญฺจิ   ปจฺเจกฏฺฐาเน   นิยเมตพฺพา   ๒-  น  จ  เตน  มูเลน
วุฏฺฐาเปตพฺพํ     ฯ    ตสฺสปาปิยฺยสิกากมฺมกเตน    ภิกฺขเว    ภิกฺขุนา
อิเมสุ อฏฺฐสุ ธมฺเมสุ สมฺมาวตฺติตพฺพนฺติ ฯ
                     สติวคฺโค สมตฺโต ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
           สติ ปุณฺณิยมูเลน         โจรสมเณน ปญฺจมํ
           ยโส ปตฺตาปสาเทน      ปฏิสารณียญฺจ วตฺตตีติ ๓- ฯ
                      -----------
                       สามญฺญวคฺโค
     โพชฺฌา  สิริมา  ปทุมา  สุธมฺมา  ๔-  มณุชา อุตฺตรา มุตฺตา เขมา
รุจี  ๕- จุนฺที พิมฺพี สุมนา มลฺลิกา ติสฺสมาตา ๖- โสณมาตา ๗- กาณมาตา
อุตฺตรมาตา  ๘-  วิสาขา  มิคารมาตา  ขุชฺชุตฺตรา อุปาสิกา สามาวตี ๙-
อุปาสิกา    สุปฺปวาสา    โกฬิยธีตา   สุปฺปิยา   อุปาสิกา   นกุลมาตา
คหปตานีติ ฯ
                    สามญฺญวคฺโค ปญฺจโม
                     -------------
@เชิงอรรถ:  ม. ตสฺสปาปิยสิกกมฺมกเตน ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. ฐเปตพฺโพ  ฯ   ม. วตฺตนนฺติ ฯ
@ ม. สุตนา ฯ ยุ. สุธนา ฯ   ยุ. รูปี ฯ   ยุ. ติสฺสาย มาตา ฯ   ยุ. โสณาย
@มาตา ฯ  ม. อุตฺตรา นนฺทมาตา ฯ ยุ. อุตฺตรา ฯ   ยุ. สามวตี ฯ
     [๒๐๑]   ๑๑๑  ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย อฏฺฐ ธมฺมา ภาเวตพฺพา ฯ
กตเม  อฏฺฐ  ฯ  สมฺมาทิฏฺฐิ  สมฺมาสงฺกปฺโป  สมฺมาวาจา  สมฺมากมฺมนฺโต
สมฺมาอาชีโว      สมฺมาวายาโม     สมฺมาสติ     สมฺมาสมาธิ     ฯ
ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย อิเม อฏฺฐ ธมฺมา ภาเวตพฺพา ฯ
     [๒๐๒]   ๑๑๒  ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย อฏฺฐ ธมฺมา ภาเวตพฺพา ฯ
กตเม   อฏฺฐ   ฯ  อชฺฌตฺตํ  รูปสญฺญี  พหิทฺธา  รูปานิ  ปสฺสติ  ปริตฺตานิ
สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ    ตานิ    อภิภุยฺย    ชานามิ    ปสฺสามีติ   เอวํสญฺญี
โหติ    อชฺฌตฺตํ    รูปสญฺญี    พหิทฺธา   รูปานิ   ปสฺสติ   อปฺปมาณานิ
สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ    ตานิ    อภิภุยฺย    ชานามิ    ปสฺสามีติ   เอวํสญฺญี
โหติ    อชฺฌตฺตํ    อรูปสญฺญี    พหิทฺธา    รูปานิ   ปสฺสติ   ปริตฺตานิ
สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ    ตานิ    อภิภุยฺย    ชานามิ    ปสฺสามีติ   เอวํสญฺญี
โหติ    อชฺฌตฺตํ    อรูปสญฺญี   พหิทฺธา   รูปานิ   ปสฺสติ   อปฺปมาณานิ
สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ    ตานิ    อภิภุยฺย    ชานามิ    ปสฺสามีติ   เอวํสญฺญี
โหติ    อชฺฌตฺตํ   อรูปสญฺญี   วา   พหิทฺธา   รูปานิ   ปสฺสติ   นีลานิ
นีลวณฺณานิ    นีลนิทสฺสนานิ   นีลนิภาสานิ   ฯเปฯ   ปีตานิ   ปีตวณฺณานิ
ปีตนิทสฺสนานิ     ปีตนิภาสานิ    ฯเปฯ    โลหิตกานิ    โลหิตกวณฺณานิ
โลหิตกนิทสฺสนานิ       โลหิตกนิภาสานิ       ฯเปฯ       โอทาตานิ
โอทาตวณฺณานิ       โอทาตนิทสฺสนานิ      โอทาตนิภาสานิ      ตานิ
อภิภุยฺย   ชานามิ   ปสฺสามีติ   เอวํสญฺญี   โหติ   ฯ  ราคสฺส  ภิกฺขเว
อภิญฺญาย อิเม อฏฺฐ ธมฺมา ภาเวตพฺพา ฯ
     [๒๐๓]   ๑๑๓  ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย อฏฺฐ ธมฺมา ภาเวตพฺพา ฯ
กตเม  อฏฺฐ  ฯ  รูปี  รูปานิ  ปสฺสติ  อชฺฌตฺตํ  อรูปสญฺญี  พหิทฺธา รูปานิ
ปสฺสติ   สุภนฺเตว   อธิมุตฺโต   โหติ   สพฺพโส   รูปสญฺญานํ  สมติกฺกมา
ปฏิฆสญฺญานํ        อตฺถงฺคมา       นานตฺตสญฺญานํ       อมนสิการา
อนนฺโต     อากาโสติ     อากาสานญฺจายตนํ     อุปสมฺปชฺช    วิหรติ
สพฺพโส     อากาสานญฺจายตนํ     สมติกฺกมฺม     อนนฺตํ    วิญฺญาณนฺติ
วิญฺญาณญฺจายตนํ     อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    สพฺพโส    วิญฺญาณญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม    นตฺถิ    กิญฺจีติ    อากิญฺจญฺญายตนํ    อุปสมฺปชฺช   วิหรติ
สพฺพโส    อากิญฺจญฺญายตนํ    สมติกฺกมฺม    เนวสญฺญานา    สญฺญายตนํ
อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    สพฺพโส    เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ    สมติกฺกมฺม
สญฺญาเวทยิตนิโรธํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ  ฯ  ราคสฺส  ภิกฺขเว  อภิญฺญาย
อิเม อฏฺฐ ธมฺมา ภาเวตพฺพา ฯ
     [๒๐๔]   ๑๑๔  ราคสฺส ภิกฺขเว ปริญฺญาย ปริกฺขยาย ปหานาย ขยาย
วยาย   วิราคาย  นิโรธาย  จาคาย  ปฏินิสฺสคฺคาย  อิเม  อฏฺฐ  ธมฺมา
ภาเวตพฺพาติ  ฯ  โทสสฺส  โมหสฺส  โกธสฺส  อุปนาหสฺส มกฺขสฺส ปลาสสฺส
อิสฺสาย   มจฺฉริยสฺส  มายาย  สาเถยฺยสฺส  ถมฺภสฺส  สารมฺภสฺส  มานสฺส
อติมานสฺส   มทสฺส  ปมาทสฺส  อภิญฺญาย  ปริญฺญาย  ปริกฺขยาย  ปหานาย
ขยาย   วยาย  วิราคาย  นิโรธาย  จาคาย  ปฏินิสฺสคฺคาย  อิเม  อฏฺฐ
ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
                          [๑]-
                    อฏฺฐกนิปาโต สมตฺโต
                     -------------
@เชิงอรรถ:  ม. ราคเปยฺยาลํ นิฏฺฐิตํ ฯ
@เชิงอรรถ:            ******************************
@           *     หน้า ๓๖๒ นี้ไม่มีข้อมูล       *
@           ******************************
                สุตฺตนฺตปิฏเก องฺคุตฺตรนิกายสฺส
                       นวกนิปาโต
                       --------
            นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ
                        ปณฺณาสโก
                    สมฺโพธวคฺโค ปฐโม
     [๒๐๕]   ๑  เอวมฺเม  สุตํ  ฯ  เอกํ  สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ
เชตวเน  อนาถปิณฺฑิกสฺส  อาราเม  ฯ  ตตฺร  โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ
ภิกฺขโวติ   ฯ   ภทนฺเตติ   เต   ภิกฺขู  ภควโต  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ  ภควา
เอตทโวจ   สเจ   ภิกฺขเว   อญฺญติตฺถิยา  ปริพฺพาชกา  เอวํ  ปุจฺเฉยฺยุํ
สมฺโพธปกฺขิกานํ  ๑-  อาวุโส  ธมฺมานํ  กา  อุปนิสา  ภาวนายาติ  เอวํ
ปุฏฺฐา   ตุเมฺห   ภิกฺขเว   เตสํ   อญฺญติตฺถิยานํ   ปริพฺพาชกานํ   กินฺติ
พฺยากเรยฺยาถาติ   ฯ   ภควํมูลกา  โน  ภนฺเต  ธมฺมา  ฯเปฯ  ภควโต
สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตีติ ฯ
     {๒๐๕.๑}   เตนหิ  ภิกฺขเว สุณาถ สาธุกํ มนสิ กโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ
เอวมฺภนฺเตติ  โข  เต  ภิกฺขู  ภควโต  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ  ภควา เอตทโวจ
สเจ     ภิกฺขเว     อญฺญติตฺถิยา    ปริพฺพาชกา    เอวํ    ปุจฺเฉยฺยุํ
สมฺโพธปกฺขิกานํ   อาวุโส   ธมฺมานํ   กา   อุปนิสา  ภาวนายาติ  เอวํ
ปุฏฺฐา   ตุเมฺห   ภิกฺขเว   เตสํ   อญฺญติตฺถิยานํ   ปริพฺพาชกานํ   เอวํ
@เชิงอรรถ:  ม. สมฺโพธิปกฺขิกานํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
พฺยากเรยฺยาถ   อิธาวุโส   ภิกฺขุ   กลฺยาณมิตฺโต   โหติ  กลฺยาณสหาโย
กลฺยาณสมฺปวงฺโก    สมฺโพธปกฺขิกานํ   อาวุโส   ธมฺมานํ   อยํ   ปฐมา
อุปนิสา ภาวนาย ฯ
     {๒๐๕.๒}   ปุน  จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ สีลวา โหติ ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต
วิหรติ   อาจารโคจรสมฺปนฺโน  อณุมตฺเตสุ  วชฺเชสุ  ภยทสฺสาวี  สมาทาย
สิกฺขติ   สิกฺขาปเทสุ   สมฺโพธปกฺขิกานํ   อาวุโส   ธมฺมานํ  อยํ  ทุติยา
อุปนิสา ภาวนาย ฯ
     {๒๐๕.๓}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  ยายํ  กถา  อภิสลฺเลขิกา
เจโตวิวรณสปฺปายา   เสยฺยถีทํ   อปฺปิจฺฉกถา   สนฺตุฏฺฐิกถา   ปวิเวกถา
อสํสคฺคกถา   วิริยารมฺภกถา  สีลกถา  สมาธิกถา  ปญฺญากถา  วิมุตฺติกถา
วิมุตฺติญาณทสฺสนกถา   เอวรูปิยา   กถาย   นิกามลาภี  โหติ  อกิจฺฉลาภี
อกสิรลาภี   สมฺโพธปกฺขิกานํ   อาวุโส   ธมฺมานํ   อยํ  ตติยา  อุปนิสา
ภาวนาย ฯ
     {๒๐๕.๔}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ อารทฺธวิริโย วิหรติ อกุสลานํ
ธมฺมานํ  ปหานาย  กุสลานํ  ธมฺมานํ  อุปสมฺปทาย  ถามวา  ทฬฺหปรกฺกโม
อนิกฺขิตฺตธุโร   กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  สมฺโพธปกฺขิกานํ  อาวุโส  ธมฺมานํ  อยํ
จตุตฺถา อุปนิสา ภาวนาย ฯ
     {๒๐๕.๕}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ ปญฺญวา โหติ อุทยตฺถคามินิยา
ปญฺญาย    สมนฺนาคโต   อริยาย   นิพฺเพธิกาย   สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา
สมฺโพธปกฺขิกานํ อาวุโส ธมฺมานํ อยํ ปญฺจมี อุปนิสา ภาวนาย ฯ
     {๒๐๕.๖}   กลฺยาณมิตฺตสฺเสตํ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ปาฏิกงฺขํ กลฺยาณสหายสฺส
กลฺยาณสมฺปวงฺกสฺส    สีลวา   ภวิสฺสติ   ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต   วิหริสฺสติ
อาจารโคจรสมฺปนฺโน  อณุมตฺเตสุ  วชฺเชสุ  ภยทสฺสาวี  สมาทาย สิกฺขิสฺสติ
สิกฺขาปเทสุ  กลฺยาณมิตฺตสฺเสตํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน ปาฏิกงฺขํ กลฺยาณสหายสฺส
กลฺยาณสมฺปวงฺกสฺส    ยายํ   กถา   อภิสลฺเลขิกา   เจโตวิวรณสปฺปายา
เสยฺยถีทํ     อปฺปิจฺฉกถา    สนฺตุฏฺฐิกถา    ปวิเวกกถา    อสํสคฺคกถา
วิริยารมฺภกถา     สีลกถา     สมาธิกถา     ปญฺญากถา    วิมุตฺติกถา
วิมุตฺติญาณทสฺสนกถา     เอวรูปิยา     กถาย    นิกามลาภี    ภวิสฺสติ
อกิจฺฉลาภี   อกสิรลาภี   กลฺยาณมิตฺตสฺเสตํ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  ปาฏิกงฺขํ
กลฺยาณสหายสฺส      กลฺยาณสมฺปวงฺกสฺส     อารทฺธวิริโย     วิหริสฺสติ
อกุสลานํ   ธมฺมานํ   ปหานาย   กุสลานํ  ธมฺมานํ  อุปสมฺปทาย  ถามวา
ทฬฺหปรกฺกโม    อนิกฺขิตฺตธุโร    กุสเลสุ    ธมฺเมสุ   กลฺยาณมิตฺตสฺเสตํ
ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  ปาฏิกงฺขํ  กลฺยาณสหายสฺส  กลฺยาณสมฺปวงฺกสฺส  ปญฺญวา
ภวิสฺสติ   อุทยตฺถคามินิยา   ปญฺญาย   สมนฺนาคโต  อริยาย  นิพฺเพธิกาย
สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา   เตน  จ  ปน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  อิเมสุ  ปญฺจสุ
ธมฺเมสุ   ปติฏฺฐาย   จตฺตาโร  ธมฺมา  อุตฺตรึ  ๑-  ภาเวตพฺพา  อสุภา
ภาเวตพฺพา  ราคสฺส  ปหานาย  เมตฺตา ภาเวตพฺพา พฺยาปาทสฺส ปหานาย
อานาปานสฺสติ  ๒-  ภาเวตพฺพา  วิตกฺกูปจฺเฉทาย อนิจฺจสญฺญา ภาเวตพฺพา
อสฺมิมานสมุคฺฆาตาย   อนิจฺจสญฺญิโน   ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  ๓-  อนตฺตสญฺญา
สณฺฐาติ    อนตฺตสญฺญี   อสฺมิมานสมุคฺฆาตํ   ปาปุณาติ   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม
@เชิงอรรถ:  ม. สพฺพตฺถ อุตฺตริ ฯ    สี. ยุ. อานาปานสติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@ ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
นิพฺพานนฺติ ฯ
     [๒๐๖]   ๒   อถโข  อญฺญตโร  ภิกฺขุ  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   ฯเปฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข  โส  ภิกฺขุ
ภควนฺตํ     เอตทโวจ     นิสฺสยสมฺปนฺโน    นิสฺสยสมฺปนฺโนติ    ภนฺเต
วุจฺจติ   กิตฺตาวตา   นุ   โข  ภนฺเต  ภิกฺขุ  นิสฺสยสมฺปนฺโน  โหตีติ  ฯ
สทฺธญฺเจ  ภิกฺขุ  ๑-  นิสฺสาย  อกุสลํ  ปชหติ  กุสลํ  ภาเวติ ปหีนเมวสฺส
ตํ    อกุสลํ   โหติ   หิริญฺเจ   ภิกฺขุ   นิสฺสาย   โอตฺตปฺปญฺเจ   ภิกฺขุ
นิสฺสาย    วิริยญฺเจ    ภิกฺขุ    นิสฺสาย    ปญฺญญฺเจ   ภิกฺขุ   นิสฺสาย
อกุสลํ   ปชหติ   กุสลํ  ภาเวติ  ปหีนเมวสฺส  ตํ  อกุสลํ  โหติ  ตญฺหิสฺส
ภิกฺขุโน   อกุสลํ   ปหีนํ  โหติ  สุปฺปหีนํ  ยสฺส  อริยาย  ปญฺญาย  ทิสฺวา
ปหีนํ  เตน  จ  ปน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  อิเมสุ  ปญฺจสุ  ธมฺเมสุ ปติฏฺฐาย
จตฺตาโร   อุปนิสฺสยา  วิหริตพฺพา  กตเม  จตฺตาโร  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ
สงฺขาเยกํ   ปฏิเสวติ   สงฺขาเยกํ   อธิวาเสติ   สงฺขาเยกํ  ปริวชฺเชติ
สงฺขาเยกํ วิโนเทติ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ นิสฺสยสมฺปนฺโน โหตีติ ฯ
     [๒๐๗]   ๓  เอกํ  สมยํ  ภควา  จาลิกายํ  วิหรติ จาลิกปพฺพเต ฯ
เตน   โข  ปน  สมเยน  อายสฺมา  เมฆิโย  ภควโต  อุปฏฺฐาโก  โหติ
อถโข   อายสฺมา   เมฆิโย   เยน   ภควา  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ    อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   อฏฺฐาสิ   เอกมนฺตํ   ฐิโต   โข
อายสฺมา   เมฆิโย   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   อิจฺฉามหํ  ภนฺเต  ชนฺตุคามํ
@เชิงอรรถ:  ม. ภิกฺขุ ภิกฺขุ ฯ เอวมีทิเสสุ ฐาเนสุปิ ฯ
ปิณฺฑาย ปวิสิตุนฺติ ฯ ยสฺสทานิ ตฺวํ เมฆิย กาลํ มญฺญสีติ ฯ
     {๒๐๗.๑}   อถโข   อายสฺมา  เมฆิโย  ปุพฺพณฺหสมยํ  นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย  ชนฺตุคามํ  ปิณฺฑาย  ปาวิสิ  ชนฺตุคาเม  ปิณฺฑาย  จริตฺวา
ปจฺฉาภตฺตํ  ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต  เยน  กิมิกาฬาย  นทิยา  ตีรํ เตนุปสงฺกมิ
อทฺทสา  โข  อายสฺมา  เมฆิโย  กิมิกาฬาย  นทิยา  ตีเร ชงฺฆวิหารํ ๑-
อนุจงฺกมมาโน   อนุวิจรมาโน   อมฺพวนํ   ปาสาทิกํ   รมณียํ  ทิสฺวานสฺส
เอตทโหสิ   ปาสาทิกํ   วติทํ   อมฺพวนํ   รมณียํ  อลํ  วติทํ  กุลปุตฺตสฺส
ปธานตฺถิกสฺส   ปธานาย   สเจ  มํ  ภควา  อนุชาเนยฺย  อาคจฺเฉยฺยาหํ
อิมํ   อมฺพวนํ   ปธานายาติ   อถโข   อายสฺมา  เมฆิโย  เยน  ภควา
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ
เอกมนฺตํ   นิสินฺโน  โข  อายสฺมา  เมฆิโย  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  อิธาหํ
ภนฺเต   ปุพฺพณฺหสมยํ   นิวาเสตฺวา   ปตฺตจีวรมาทาย  ชนฺตุคามํ  ปิณฺฑาย
ปาวิสึ   ชนฺตุคาเม   ปิณฺฑาย   จริตฺวา   ปจฺฉาภตฺตํ  ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต
เยน   กิมิกาฬาย   นทิยา   ตีรํ  เตนุปสงฺกมึ  อทฺทสํ  โข  อหํ  ภนฺเต
กิมิกาฬาย   นทิยา   ตีเร   ชงฺฆวิหารํ   อนุจงฺกมมาโน   อนุวิจรมาโน
อมฺพวนํ    ปาสาทิกํ    รมณียํ   ทิสฺวาน   เม   เอตทโหสิ   ปาสาทิกํ
วติทํ   อมฺพวนํ   รมณียํ  อลํ  วติทํ  กุลปุตฺตสฺส  ปธานตฺถิกสฺส  ปธานาย
สเจ  มํ  ภควา  อนุชาเนยฺย  อาคจฺเฉยฺยาหํ  อิมํ  อมฺพวนํ  ปธานายาติ
สเจ  มํ  ภควา  อนุชาเนยฺย  คจฺเฉยฺยาหํ  ตํ  อมฺพวนํ  ปธานายาติ  ฯ
เอวํ  ๒-  วุตฺเต  ภควา  อายสฺมนฺตํ เมฆิยํ เอตทโวจ ๒- อาคเมหิ ตาว
@เชิงอรรถ:  ม. ชงฺฆาวิหารํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ  ๒-๒ ม. อิเม ปาฐา นตฺถิ ฯ
เมฆิย เอกกมฺหิ ๑- ตาว ยาว อญฺโญปิ โกจิ ภิกฺขุ ทิสฺสตูติ  ๒- ฯ
     {๒๐๗.๒}   ทุติยมฺปิ  โข  อายสฺมา  เมฆิโย  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
ภควโต   ภนฺเต   นตฺถิ   กิญฺจิ   อุตฺตริกรณียํ   นตฺถิ   กตสฺส  ปฏิจโย
มยฺหํ  โข  ปน  ภนฺเต  อตฺถิ  อุตฺตริกรณียํ  อตฺถิ  กตสฺส  ปฏิจโย  สเจ
มํ  ภควา  อนุชาเนยฺย  คจฺเฉยฺยาหํ  ตํ  อมฺพวนํ ปธานายาติ ฯ อาคเมหิ
ตาว เมฆิย เอกกมฺหิ ตาว ยาว อญฺโญปิ โกจิ ภิกฺขุ ทิสฺสตูติ ฯ
     {๒๐๗.๓}   ตติยมฺปิ โข อายสฺมา เมฆิโย ภควนฺตํ เอตทโวจ ภควโต
ภนฺเต  นตฺถิ  กิญฺจิ  อุตฺตริกรณียํ  นตฺถิ  กตสฺส  ปฏิจโย  มยฺหํ  โข  ปน
ภนฺเต   อตฺถิ   อุตฺตริกรณียํ   อตฺถิ   กตสฺส  ปฏิจโย  สเจ  มํ  ภควา
อนุชาเนยฺย  คจฺเฉยฺยาหํ  ตํ  อมฺพวนํ  ปธานายาติ ฯ ปธานนฺติ โข เมฆิย
วทมานํ กินฺติ วเทยฺยาม ยสฺสทานิ ตฺวํ เมฆิย กาลํ มญฺญสีติ ฯ
     {๒๐๗.๔}   อถโข   อายสฺมา   เมฆิโย   อุฏฺฐายาสนา  ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา  ปทกฺขิณํ  กตฺวา  เยน  ตํ อมฺพวนํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
ตํ  อมฺพวนํ  อชฺโฌคาเหตฺวา  อญฺญตรสฺมึ  รุกฺขมูเล  ทิวาวิหารํ  นิสีทิ  ฯ
อถโข   อายสฺมโต   เมฆิยสฺส   ตสฺมึ  อมฺพวเน  วิหรนฺตสฺส  เยภุยฺเยน
ตโย   ปาปกา   อกุสลา   วิตกฺกา  สมุทาจรนฺติ  เสยฺยถีทํ  กามวิตกฺโก
พฺยาปาทวิตกฺโก  วิหึสาวิตกฺโก  ฯ  อถโข  อายสฺมโต เมฆิยสฺส เอตทโหสิ
อจฺฉริยํ   วต   โภ  อพฺภุตํ  วต  โภ  สทฺธาย  จ  วตมฺหา  อคารสฺมา
อนคาริยํ  ปพฺพชิตา  อถ  จ  ปนิเมหิ  ตีหิ  ปาปเกหิ  อกุสเลหิ วิตกฺเกหิ
อนฺวาสตฺตา กามวิตกฺเกน พฺยาปาทวิตกฺเกน วิหึสาวิตกฺเกนาติ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. เอกกมฺหา ฯ    ม. อาคจฺฉตีติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
     {๒๐๗.๕}   อถโข  อายสฺมา  เมฆิโย  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา  ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน
โข   อายสฺมา   เมฆิโย  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  อิธ  มยฺหํ  ภนฺเต  ตสฺมึ
อมฺพวเน   วิหรนฺตสฺส   เยภุยฺเยน   ตโย   ปาปกา   อกุสลา  วิตกฺกา
สมุทาจรนฺติ    เสยฺยถีทํ   กามวิตกฺโก   พฺยาปาทวิตกฺโก   วิหึสาวิตกฺโก
ตสฺส  มยฺหํ  ภนฺเต  เอตทโหสิ  อจฺฉริยํ  วต  โภ อพฺภุตํ วต โภ สทฺธาย
วตมฺหา  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิตา  อถ  จ  ปนิเมหิ  ตีหิ ปาปเกหิ
อกุสเลหิ    วิตกฺเกหิ    อนฺวาสตฺตา   กามวิตกฺเกน   พฺยาปาทวิตกฺเกน
วิหึสาวิตกฺเกนาติ    ฯ    อปริปกฺกาย   เมฆิย   เจโตวิมุตฺติยา   ปญฺจ
ธมฺมา ปริปากาย สํวตฺตนฺติ กตเม ปญฺจ
     {๒๐๗.๖}   อิธ  เมฆิย  ภิกฺขุ  กลฺยาณมิตฺโต  โหติ  กลฺยาณสหาโย
กลฺยาณสมฺปวงฺโก  อปริปกฺกาย  เมฆิย  เจโตวิมุตฺติยา  อยํ  ปฐโม ธมฺโม
ปริปากาย สํวตฺตติ ฯ
     {๒๐๗.๗}   ปุน  จปรํ  เมฆิย ภิกฺขุ สีลวา โหติ ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต
วิหรติ   อาจารโคจรสมฺปนฺโน  อณุมตฺเตสุ  วชฺเชสุ  ภยทสฺสาวี  สมาทาย
สิกฺขติ   สิกฺขาปเทสุ   อปริปกฺกาย   เมฆิย  เจโตวิมุตฺติยา  อยํ  ทุติโย
ธมฺโม ปริปากาย สํวตฺตติ ฯ
     {๒๐๗.๘}   ปุน   จปรํ  เมฆิย  ภิกฺขุ  ยายํ  กถา  อภิสลฺเลขิกา
เจโตวิวรณสปฺปายา   เสยฺยถีทํ   อปฺปิจฺฉกถา   สนฺตุฏฺฐิกถา  ปวิเวกกถา
อสํสคฺคกถา   วิริยารมฺภกถา  สีลกถา  สมาธิกถา  ปญฺญากถา  วิมุตฺติกถา
วิมุตฺติณาณทสฺสนกถา   เอวรูปิยา   กถาย   นิกามลาภี  โหติ  อกิจฺฉลาภี
อกสิรลาภี   อปริปกฺกาย   เมฆิย   เจโตวิมุตฺติยา   อยํ  ตติโย  ธมฺโม
ปริปากาย สํวตฺตติ ฯ
     {๒๐๗.๙}   ปุน จปรํ เมฆิย ภิกฺขุ อารทฺธวิริโย วิหรติ อกุสลานํ ธมฺมานํ
ปหานาย    กุสลานํ    ธมฺมานํ   อุปสมฺปทาย   ถามวา   ทฬฺหปรกฺกโม
อนิกฺขิตฺตธุโร  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  อปริปกฺกาย  เมฆิย  เจโตวิมุตฺติยา  อยํ
จตุตฺโถ ธมฺโม ปริปากาย สํวตฺตติ ฯ
     {๒๐๗.๑๐}   ปุน  จปรํ  เมฆิย  ภิกฺขุ ปญฺญวา โหติ อุทยตฺถคามินิยา
ปญฺญาย    สมนฺนาคโต   อริยาย   นิพฺเพธิกาย   สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา
อปริปกฺกาย   เมฆิย   เจโตวิมุตฺติยา   อยํ  ปญฺจโม  ธมฺโม  ปริปากาย
สํวตฺตติ ฯ
     {๒๐๗.๑๑}    กลฺยาณมิตฺตสฺเสตํ    เมฆิย    ภิกฺขุโน   ปาฏิกงฺขํ
กลฺยาณสหายสฺส     กลฺยาณสมฺปวงฺกสฺส     สีลวา    ภวิสฺสติ    ฯเปฯ
สมาทาย     สิกฺขิสฺสติ     สิกฺขาปเทสุ     กลฺยาณมิตฺตสฺเสตํ    เมฆิย
ภิกฺขุโน       ปาฏิกงฺขํ       กลฺยาณสหายสฺส      กลฺยาณสมฺปวงฺกสฺส
ยายํ     กถา     อภิสลฺเลขิกา     เจโตวิวรณสปฺปายา     เสยฺยถีทํ
อปฺปิจฺฉกถา     ฯเปฯ     วิมุตฺติญาณทสฺสนกถา    เอวรูปิยา    กถาย
นิกามลาภี     ภวิสฺสติ    อกิจฺฉลาภี    อกสิรลาภี    กลฺยาณมิตฺตสฺเสตํ
เมฆิย    ภิกฺขุโน    ปาฏิกงฺขํ    กลฺยาณสหายสฺส    กลฺยาณสมฺปวงฺกสฺส
อารทฺธวิริโย    วิหริสฺสติ   ฯเปฯ   อนิกฺขิตฺตธุโร    กุสเลสุ   ธมฺเมสุ
กลฺยาณมิตฺตสฺเสตํ     เมฆิย    ภิกฺขุโน    ปาฏิกงฺขํ    กลฺยาณสหายสฺส
กลฺยาณสมฺปวงฺกสฺส    ปญฺญวา    ภวิสฺสติ   ฯเปฯ   สมฺมาทุกฺขยคามินิยา
เตน   จ   ปน   เมฆิย   ภิกฺขุนา   อิเมสุ  ปญฺจสุ  ธมฺเมสุ  ปติฏฺฐาย
จตฺตาโร   ธมฺมา   อุตฺตรึ   ภาเวตพฺพา   อสุภา  ภาเวตพฺพา  ราคสฺส
ปหานาย   เมตฺตา   ภาเวตพฺพา  พฺยาปาทสฺส  ปหานาย  อานาปานสฺสติ
ภาเวตพฺพา       วิตกฺกูปจฺเฉทาย       อนิจฺจสญฺญา      ภาเวตพฺพา
อสฺมิมานสมุคฺฆาตาย       อนิจฺจสญฺญิโน       เมฆิย      อนตฺตสญฺญา
สณฺฐาติ     อนตฺตสญฺญี     อสฺสมิมานสมุคฺฆาตํ     ปาปุณาติ    ทิฏฺเฐว
ธมฺเม นิพฺพานนฺติ ฯ
     [๒๐๘]   ๔ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส
อาราเม  ฯ  เตน  โข  ปน  สมเยน  อายสฺมา นนฺทโก อุปฏฺฐานสาลายํ
ภิกฺขู ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสติ สมาทเปติ สมุตฺเตเชติ สมฺปหํเสติ ฯ
     {๒๐๘.๑}   อถโข   ภควา   สายณฺหสมยํ   ปฏิสลฺลานา  วุฏฺฐิโต
เยนุปฏฺฐานสาลา   เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา  พหิทฺวารโกฏฺฐเก  อฏฺฐาสิ
กถาปริโยสานํ   อาคมยมาโน   อถโข   ภควา  กถาปริโยสานํ  วิทิตฺวา
อุกฺกาเสตฺวา  อคฺคฬํ  อาโกเฏสิ  ฯ วิวรึสุ โข เต ภิกฺขู ภควโต ทฺวารํ ฯ
อถโข   ภควา   อุปฏฺฐานสาลํ   ปวิสิตฺวา   ปญฺญตฺเต   อาสเน   นิสีทิ
นิสชฺช   โข   ภควา  อายสฺมนฺตํ  นนฺทกํ  เอตทโวจ  ทีโฆ  โข  ตฺยายํ
นนฺทก   ธมฺมปริยาโย   ภิกฺขูนํ   ปฏิภาสิ   อปิ   เม  ปิฏฺฐิ  อาคิลายติ
พหิทฺวารโกฏฺฐเก ฐิตสฺส กถาปริโยสานํ อาคมยมานสฺสาติ ฯ
     {๒๐๘.๒}   เอวํ   วุตฺเต  อายสฺมา  นนฺทโก  สารชฺชายมานรูโป
โอตฺตปฺปมาโน  ๑-  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  น  โข  ปน มยํ ภนฺเต ชานาม
ภควา  พหิทฺวารโกฏฺฐเก  ฐิโตติ  สเจ  หิ  มยํ ภนฺเต ชาเนยฺยาม ภควา
พหิทฺวารโกฏฺฐเก ฐิโตติ เอตฺตกํปิ โน นปฺปฏิภาเสยฺยาติ ฯ
     {๒๐๘.๓}   อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ นนฺทกํ สารชฺชายมานรูปํ วิทิตฺวา
อายสฺมนฺตํ  นนฺทกํ  เอตทโวจ  สาธุ  สาธุ นนฺทก เอตํ โข นนฺทก ตุมฺหากํ
ปฏิรูปํ  กุลปุตฺตานํ  สทฺธาย  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิตานํ  ยํ  ตุเมฺห
ธมฺมิยา   กถาย  สนฺนิสีเทยฺยาถ  สนฺนิปติตานํ  โว  นนฺทก  ทฺวยํ  กรณียํ
ธมฺมี  วา  กถา  อริโย  วา ตุณฺหีภาโว สทฺโธ จ นนฺทก ภิกฺขุ โหติ โน จ
สีลวา เอวํ โส เตนงฺเคน อปริปูโร โหติ เตน ตํ องฺคํ ปริปูเรตพฺพํ กินฺนาหํ
สทฺโธ  จ  อสฺสํ สีลวา จาติ ยโต จ โข นนฺทก ภิกฺขุ สทฺโธ จ โหติ สีลวา
จ  เอวํ  โส  เตนงฺเคน  ปริปูโร โหติ สทฺโธ จ นนฺทก ภิกฺขุ โหติ สีลวา
จ  โน  จ ลาภี อชฺฌตฺตํ เจโตสมาธิสฺส เอวํ โส เตนงฺเคน อปริปูโร โหติ
เตน  ตํ  องฺคํ  ปริปูเรตพฺพํ  กินฺนาหํ  สทฺโธ  จ  อสฺสํ สีลวา จ ลาภี จ
อชฺฌตฺตํ  เจโตสมาธิสฺสาติ  ยโต  จ  โข  นนฺทก  ภิกฺขุ  สทฺโธ  จ โหติ
สีลวา   จ   ลาภี   จ  อชฺฌตฺตํ  เจโตสมาธิสฺส  เอวํ  โส  เตนงฺเคน
ปริปูโร  โหติ  สทฺโธ  จ  นนฺทก  ภิกฺขุ  โหติ  สีลวา จ ลาภี จ อชฺฌตฺตํ
เจโตสมาธิสฺส    น    ลาภี    อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย    เอวํ    โส
@เชิงอรรถ:  ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
เตนงฺเคน     อปริปูโร    โหติ    เสยฺยถาปิ    นนฺทก    ทฺวิปาทโก
จตุปฺปาทโก   อสฺส   ตสฺส  เอโก  ปาโท  โอมโก  ลามโก  เอวํ  โส
เตนงฺเคน   อปริปูโร   อสฺส   เอวเมว  โข  นนฺทก  ภิกฺขุ  สทฺโธ  จ
โหติ   สีลวา   จ   ลาภี   จ   อชฺฌตฺตํ   เจโตสมาธิสฺส   น   ลาภี
อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย    เอวํ    โส    เตนงฺเคน   อปริปูโร   โหติ
เตน  ตํ  องฺคํ  ปริปูเรตพฺพํ  กินฺนาหํ  สทฺโธ  จ  อสฺสํ  สีลวา  จ ลาภี
จ    อชฺฌตฺตํ    เจโตสมาธิสฺส   ลาภี   จ   อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนายาติ
ยโต  จ  โข  นนฺทก  ภิกฺขุ  สทฺโธ  จ  โหติ  สีลวา จ ลาภี จ อชฺฌตฺตํ
เจโตสมาธิสฺส      ลาภี      จ     อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย     เอวํ
โส   เตนงฺเคน   ปริปูโร   โหตีติ   อิทมโวจ   ภควา   อิทํ  วตฺวาน
สุคโต อุฏฺฐายาสนา วิหารํ ปาวิสิ ฯ
     {๒๐๘.๔}   อถโข   อายสฺมา   นนฺทโก  อจิรปกฺกนฺตสฺส  ภควโต
ภิกฺขู   อามนฺเตสิ   อิทานาวุโส   ภควา   จตูหิ   ปเทหิ  เกวลปริปุณฺณํ
ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ  ปกาเสตฺวา  อุฏฺฐายาสนา  วิหารํ  ปวิฏฺโฐ  สทฺโธ
นนฺทก   ภิกฺขุ   โหติ   โน   สีลวา   เอวํ  โส  เตนงฺเคน  อปริปูโร
โหติ   เตน   ตํ  องฺคํ  ปริปูเรตพฺพํ  กินฺนาหํ  สทฺโธ  จ  อสฺสํ  สีลวา
จาติ   ยโต  จ  โข  นนฺทก  ภิกฺขุ  สทฺโธ  จ  โหติ  สีลวา  จ  เอวํ
โส   เตนงฺเคน  ปริปูโร  โหติ  สทฺโธ  จ  นนฺทก  ภิกฺขุ  โหติ  สีลวา
จ   โน   จ  ลาภี  อชฺฌตฺตํ  เจโตสมาธิสฺส  ฯเปฯ  ลาภี  จ  อชฺฌตฺตํ
เจโตสมาธิสฺส   น  ลาภี  อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย  เอวํ  โส  เตนงฺเคน
อปริปูโร   โหติ   เสยฺยถาปิ   นนฺทก   ทฺวิปาทโก   จตุปฺปาทโก  อสฺส
ตสฺส  เอโก  ปาโท  โอมโก  ลามโก  เอวํ  โส  เตนงฺเคน  อปริปูโร
อสฺส  เอวเมว  โข  นนฺทก  ภิกฺขุ  สทฺโธ  จ  โหติ  สีลวา  จ ลาภี จ
อชฺฌตฺตํ     เจโตสมาธิสฺส     น     ลาภี     อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย
เอวํ   โส   เตนงฺเคน   อปริปูโร  โหติ  เตน  ตํ  องฺคํ  ปริปูเรตพฺพํ
กินฺนาหํ  สทฺโธ  จ  อสฺสํ  สีลวา  จ  ลาภี  จ  อชฺฌตฺตํ  เจโตสมาธิสฺส
ลาภี   จ   อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนายาติ   ยโต   จ   โข   นนฺทก  ภิกฺขุ
สทฺโธ  จ  โหติ  สีลวา  จ  ลาภี  จ  อชฺฌตฺตํ  เจโตสมาธิสฺส  ลาภี จ
อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย เอวํ โส เตนงฺเคน ปริปูโร โหตีติ ฯ
     {๒๐๘.๕}   ปญฺจิเม  อาวุโส  อานิสํสา กาเลน ธมฺมสฺสวเน กาเลน
ธมฺมสากจฺฉาย  ฯ  กตเม  ปญฺจ  อิธาวุโส  ภิกฺขุ  ภิกฺขูนํ  ธมฺมํ  เทเสติ
อาทิกลฺยาณํ    มชฺเฌกลฺยาณํ    ปริโยสานกลฺยาณํ    สาตฺถํ    สพฺยญฺชนํ
เกวลปริปุณฺณํ   ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   ปกาเสติ   ยถา  ยถาวุโส  ภิกฺขุ
ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ   เทเสติ   อาทิกลฺยาณํ   มชฺเฌกลฺยาณํ  ปริโยสานกลฺยาณํ
สาตฺถํ    สพฺยญฺชนํ    เกวลปริปุณฺณํ    ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   ปกาเสติ
ตถา  ตถา  ตสฺส  ตสฺส  สตฺถุ  ปิโย  โหติ  มนาโป  จ ครุ จ ภาวนีโย
อยํ    อาวุโส    ปฐโม   อานิสํโส   กาเลน   ธมฺมสฺสวเน   กาเลน
ธมฺมสากจฺฉาย ฯ
     {๒๐๘.๖}   ปุน  จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ ภิกฺขูนํ ธมฺมํ เทเสติ อาทิกลฺยาณํ
มชฺเฌกลฺยาณํ    ปริโยสานกลฺยาณํ    สาตฺถํ    สพฺยญฺชนํ   เกวลปริปุณฺณํ
ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   ปกาเสติ   ยถา   ยถาวุโส  ภิกฺขุ  ภิกฺขูนํ  ธมฺมํ
เทเสติ   อาทิกลฺยาณํ   ฯเปฯ   พฺรหฺมจริยํ  ปกาเสติ  ตถา  ตถา  โส
ตสฺมึ   ธมฺเม   อตฺถปฏิสํเวที  จ  โหติ  ธมฺมปฏิสํเวที  จ  อยํ  อาวุโส
ทุติโย อานิสํโส กาเลน ธมฺมสฺสวเน กาเลน ธมฺมสากจฺฉาย ฯ
     {๒๐๘.๗}   ปุน  จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ ภิกฺขูนํ ธมฺมํ เทเสติ อาทิกลฺยาณํ
มชฺเฌกลฺยาณํ    ปริโยสานกลฺยาณํ    สาตฺถํ    สพฺยญฺชนํ   เกวลปริปุณฺณํ
ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   ปกาเสติ   ยถา   ยถาวุโส  ภิกฺขุ  ภิกฺขูนํ  ธมฺมํ
เทเสติ   อาทิกลฺยาณํ   ฯเปฯ   พฺรหฺมจริยํ  ปกาเสติ  ตถา  ตถา  โส
ตสฺมึ    ธมฺเม    คมฺภีรํ   อตฺถปทํ   ปญฺญาย   ปฏิวิชฺฌ   ปสฺสติ   อยํ
อาวุโส     ตติโย     อานิสํโส    กาเลน    ธมฺมสฺสวเน    กาเลน
ธมฺมสากจฺฉาย ฯ
     {๒๐๘.๘}   ปุน  จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ ภิกฺขูนํ ธมฺมํ เทเสติ อาทิกลฺยาณํ
ฯเปฯ   พฺรหฺมจริยํ   ปกาเสติ   ตถา   ตถา   นํ  สพฺรหฺมจารี  อุตฺตรึ
สมฺภาเวนฺติ   อทฺธา   อยมายสฺมา  ปตฺโต  วา  คจฺฉติ  ๑-  วาติ  อยํ
อาวุโส     จตุตฺโถ    อานิสํโส    กาเลน    ธมฺมสฺสวเน    กาเลน
ธมฺมสากจฺฉาย ฯ
     {๒๐๘.๙}   ปุน  จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ ภิกฺขูนํ ธมฺมํ เทเสติ อาทิกลฺยาณํ
มชฺเฌกลฺยาณํ    ปริโยสานกลฺยาณํ    สาตฺถํ    สพฺยญฺชนํ   เกวลปริปุณฺณํ
ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   ปกาเสติ   ยถา   ยถาวุโส  ภิกฺขุ  ภิกฺขูนํ  ธมฺมํ
เทเสติ     อาทิกลฺยาณํ    มชฺเฌกลฺยาณํ    ปริโยสานกลฺยาณํ    สาตฺถํ
@เชิงอรรถ:  ม. ปชฺชติ วา ฯ
สพฺยญฺชนํ   เกวลปริปุณฺณํ   ปริสุทฺธํ   พฺรหฺมจริยํ   ปกาเสติ   ตตฺถ  เย
เต   ภิกฺขู   เสกฺขา   อปฺปตฺตมานสา  อนุตฺตรํ  โยคกฺเขมํ  ปตฺถยมานา
วิหรนฺติ   เต   ตํ   ธมฺมํ  สุตฺวา  วิริยํ  อารภนฺติ  อปฺปตฺตสฺส  ปตฺติยา
อนธิคตสฺส    อธิคมาย   อสจฺฉิกตสฺส   สจฺฉิกิริยาย   เย   ปน   ตตฺถ
ภิกฺขู    อรหนฺโต    ขีณาสวา    วุสิตวนฺโต   กตกรณียา   โอหิตภารา
อนุปฺปตฺตสทตฺถา         ปริกฺขีณภวสญฺโญชนา         สมฺมทญฺญาวิมุตฺตา
เต   ตํ   ธมฺมํ   สุตฺวา  ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารํเยว  อนุยุตฺตา  วิหรนฺติ  อยํ
อาวุโส  ปญฺจโม  อานิสํโส  กาเลน ธมฺมสฺสวเน กาเลน ธมฺมสากจฺฉาย ฯ
อิเม   โข   อาวุโส   ปญฺจ   อานิสํสา  กาเลน  ธมฺมสฺสวเน  กาเลน
ธมฺมสากจฺฉายาติ ฯ
     [๒๐๙]   ๕   จตฺตารีมานิ  ภิกฺขเว  พลานิ  ฯ  กตมานิ  จตฺตาริ
ปญฺญาพลํ วิริยพลํ อนวชฺชพลํ สงฺคหพลํ ๑- ฯ
     {๒๐๙.๑}   กตมญฺจ   ภิกฺขเว   ปญฺญาพลํ   เย   ธมฺมา  กุสลา
กุสลสงฺขาตา  เย  ธมฺมา  อกุสลา  อกุสลสงฺขาตา  เย  ธมฺมา สาวชฺชา
สาวชฺชสงฺขาตา   เย   ธมฺมา   อนวชฺชา  อนวชฺชสงฺขาตา  เย  ธมฺมา
กณฺหา   กณฺหสงฺขาตา   เย   ธมฺมา  สุกฺกา  สุกฺกสงฺขาตา  เย  ธมฺมา
อเสวิตพฺพา  อเสวิตพฺพสงฺขาตา  เย  ธมฺมา  เสวิตพฺพา เสวิตพฺพสงฺขาตา
เย   ธมฺมา   นาลมริยา   นาลมริยสงฺขาตา   เย   ธมฺมา   อลมริยา
อลมริยสงฺขาตา     ตฺยสฺสุ    ธมฺมา    ปญฺญาย    โวทิฏฺฐา    โหนฺติ
โวจริตา อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปญฺญาพลํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. สงฺคาหพลํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
     {๒๐๙.๒}   กตมญฺจ ภิกฺขเว วิริยพลํ เย ธมฺมา อกุสลา อกุสลสงฺขาตา
เย  ธมฺมา  สาวชฺชา  สาวชฺชสงฺขาตา  เย  ธมฺมา  กณฺหา กณฺหสงฺขาตา
เย   ธมฺมา   อเสวิตพฺพา   อเสวิตพฺพสงฺขาตา  เย  ธมฺมา  นาลมริยา
นาลมริยสงฺขาตา  เตสํ  ธมฺมานํ  ปหานาย  ฉนฺทํ  ชเนติ  วายมติ  วิริยํ
อารภติ   จิตฺตํ   ปคฺคณฺหาติ   ปทหติ  เย  ธมฺมา  กุสลา  กุสลสงฺขาตา
เย  ธมฺมา  อนวชฺชา  อนวชฺชสงฺขาตา  เย  ธมฺมา  สุกฺกา สุกฺกสงฺขาตา
เย   ธมฺมา   เสวิตพฺพา   เสวิตพฺพสงฺขาตา   เย   ธมฺมา   อลมริยา
อลมริยสงฺขาตา  เตสํ  ธมฺมานํ  ปฏิลาภาย  ฉนฺทํ  ชเนติ  วายมติ  วิริยํ
อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว วิริยพลํ ฯ
     {๒๐๙.๓}   กตมญฺจ  ภิกฺขเว  อนวชฺชพลํ  อิธ  ภิกฺขเว อริยสาวโก
อนวชฺเชน   กายกมฺเมน   สมนฺนาคโต   โหติ   อนวชฺเชน   วจีกมฺเมน
สมนฺนาคโต   โหติ   อนวชฺเชน   มโนกมฺเมน   สมนฺนาคโต  โหติ  อิทํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว อนวชฺชพลํ ฯ
     {๒๐๙.๔}   กตมญฺจ ภิกฺขเว สงฺคหพลํ จตฺตารีมานิ ภิกฺขเว สงฺคหวตฺถูนิ
ทานํ   เปยฺยวชฺชํ   อตฺถจริยา  สมานตฺตตา  เอตทคฺคํ  ภิกฺขเว  ทานานํ
ยทิทํ   ธมฺมทานํ   เอตทคฺคํ   ภิกฺขเว   เปยฺยวชฺชานํ   ยทิทํ  อตฺถิกสฺส
โอหิตโสตสฺส   ปุนปฺปุนํ   ธมฺมํ  เทเสติ  เอตทคฺคํ  ภิกฺขเว  อตฺถจริยานํ
ยทิทํ  อสฺสทฺธํ  สทฺธาสมฺปทาย  สมาทเปติ  นิเวเสติ  ปติฏฺฐาเปติ  ทุสฺสีลํ
สีลสมฺปทาย     มจฺฉรึ     จาคสมฺปทาย     ทุปฺปญฺญํ    ปญฺญาสมฺปทาย
สมาทเปติ   นิเวเสติ   ปติฏฺฐาเปติ   เอตทคฺคํ   ภิกฺขเว  สมานตฺตตานํ
ยทิทํ     โสตาปนฺเนน     โสตาปนฺนสฺส    สมานตฺโต    สกทาคามินา
สกทาคามิสฺส    สมานตฺโต    อนาคามินา    อนาคามิสฺส    สมานตฺโต
อรหตา    อรหโต    สมานตฺโต    อิทํ   วุจฺจติ   ภิกฺขเว   สงฺคหพลํ
อิมานิ *- โข ภิกฺขเว จตฺตาริ พลานิ ฯ
     {๒๐๙.๕}   อิเมหิ  โข ภิกฺขเว จตูหิ พเลหิ สมนฺนาคโต อริยสาวโก
ปญฺจ   ภยานิ   สมติกฺกนฺโต   โหติ  ฯ  กตมานิ  ปญฺจ  อาชีวิตภยํ  ๑-
อสิโลกภยํ  ปริสสารชฺชภยํ  มรณภยํ  ทุคฺคติภยํ  ฯ  โส  โข  ๒- ภิกฺขเว
อริยสาวโก   อิติ   ปฏิสญฺจิกฺขติ   นาหํ  อาชีวิตภยสฺส  ภายามิ  กิสฺสาหํ
อาชีวิตภยสฺส  ภายิสฺสามิ  อตฺถิ  เม  จตฺตาริ  พลานิ  ปญฺญาพลํ  วิริยพลํ
อนวชฺชพลํ   สงฺคหพลํ   ทุปฺปญฺโญ   โข  อาชีวิตภยสฺส  ภาเยยฺย  กุสีโต
อาชีวิตภยสฺส      ภาเยยฺย     สาวชฺชกายกมฺมนฺตวจีกมฺมนฺตมโนกมฺมนฺโต
อาชีวิตภยสฺส   ภาเยยฺย   อสงฺคหโก   อาชีวิตภยสฺส   ภาเยยฺย   นาหํ
อสิโลกภยสฺส    ภายามิ    ฯเปฯ   นาหํ   ปริสสารชฺชภยสฺส   ภายามิ
นาหํ    มรณภยสฺส   ภายามิ   นาหํ   ทุคฺคติภยสฺส   ภายามิ   กิสฺสาหํ
ทุคฺคติภยสฺส    ภายิสฺสามิ    อตฺถิ   เม   จตฺตาริ   พลานิ   ปญฺญาพลํ
วิริยพลํ   อนวชฺชพลํ   สงฺคหพลํ   ทุปฺปญฺโญ  โข  ทุคฺคติภยสฺส  ภาเยยฺย
กุสีโต   ทุคฺคติภยสฺส   ภาเยยฺย  สาวชฺชกายกมฺมนฺตวจีกมฺมนฺตมโนกมฺมนฺโต
ทุคฺคติภยสฺส    ภาเยยฺย   อสงฺคหโก   ทุคฺคติภยสฺส   ภาเยยฺย   อิเมหิ
โข   ภิกฺขเว   จตูหิ   พเลหิ   สมนฺนาคโต  อริยสาวโก  อิมานิ  ปญฺจ
ภยานิ สมติกฺกนฺโต โหตีติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อาชีวิกภยํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ     ม. ส โข โส ฯ
@* มีการแก้ไขคำ อมานิ เป็น อิมานิ
     [๒๑๐]   ๖   ตตฺร  โข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ
ฯเปฯ   อายสฺมา   สารีปุตฺโต   เอตทโวจ  ปุคฺคโลปิ  อาวุโส  ทุวิเธน
เวทิตพฺโพ    เสวิตพฺโพปิ   อเสวิตพฺโพปิ   จีวรมฺปิ   อาวุโส   ทุวิเธน
เวทิตพฺพํ     เสวิตพฺพมฺปิ     อเสวิตพฺพมฺปิ     ปิณฺฑปาโตปิ    อาวุโส
ทุวิเธน   เวทิตพฺโพ   เสวิตพฺโพปิ   อเสวิตพฺโพปิ  เสนาสนมฺปิ  อาวุโส
ทุวิเธน     เวทิตพฺพํ     เสวิตพฺพมฺปิ     อเสวิตพฺพมฺปิ    คามนิคโมปิ
อาวุโส   ทุวิเธน  เวทิตพฺโพ  เสวิตพฺโพปิ  อเสวิตพฺโพปิ  ชนปทปเทโสปิ
อาวุโส ทุวิเธน เวทิตพฺโพ เสวิตพฺโพปิ อเสวิตพฺโพปิ ฯ
     {๒๑๐.๑}   ปุคฺคโลปิ   อาวุโส  ทุวิเธน  เวทิตพฺโพ  เสวิตพฺโพปิ
อเสวิตพฺโพปีติ  อิติ  โข  ปเนตํ  วุตฺตํ  กิญฺเจตํ  ปฏิจฺจ  วุตฺตํ  ตตฺถ  ยํ
ชญฺญา  ปุคฺคลํ  อิมํ  โข  เม  ปุคฺคลํ  เสวโต  อกุสลา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ
กุสลา   ธมฺมา   ปริหายนฺติ  เย  จ  โขเม  ปพฺพชิเตน  ชีวิตปริกฺขารา
สมุทาเนตพฺพา จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา
เต   จ   กสิเรน   สมุทาหรนฺติ  ๑-  ยสฺส  จมฺหิ  อตฺถาย  อคารสฺมา
อนคาริยํ  ปพฺพชิโต  โส  จ  เม  สามญฺญตฺโถ  น ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉตีติ
เตนาวุโส   ปุคฺคเลน   โส  ปุคฺคโล  สงฺขาปิ  รตฺติภาคํ  วา  ทิวสภาคํ
วา    อนาปุจฺฉา    ปกฺกมิตพฺพํ    นานุพนฺธิตพฺโพ   ตตฺถ   ยํ   ชญฺญา
ปุคฺคลํ   อิมํ   โข   เม   ปุคฺคลํ  เสวโต  อกุสลา  ธมฺมา  อภิวฑฺฒนฺติ
กุสลา   ธมฺมา   ปริหายนฺติ  เย  จ  โขเม  ปพฺพชิเตน  ชีวิตปริกฺขารา
สมุทาเนตพฺพา จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา
@เชิงอรรถ:  ม. สมุทาคจฺฉนฺติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
เต   จ   อปฺปกสิเรน   สมุทาหรนฺติ   ยสฺส  จมฺหิ  อตฺถาย  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชิโต   โส   จ   เม   สามญฺญตฺโถ  น  ภาวนาปาริปูรึ
คจฺฉตีติ   เตนาวุโส   ปุคฺคเลน   โส   ปุคฺคโล   สงฺขาปิ   อนาปุจฺฉา
ปกฺกมิตพฺพํ    นานุพนฺธิตพฺโพ    ตตฺถ    ยํ    ชญฺญา    ปุคฺคลํ    อิมํ
โข    เม   ปุคฺคลํ   เสวโต   อกุสลา   ธมฺมา   ปริหายนฺติ   กุสลา
ธมฺมา    อภิวฑฺฒนฺติ    เย   จ   โขเม   ปพฺพชิเตน   ชีวิตปริกฺขารา
สมุทาเนตพฺพา จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจย-
เภสชฺชปริกฺขารา    เต    จ   กสิเรน   สมุทาหรนฺติ   ยสฺส   จมฺหิ
อตฺถาย   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิโต   โส  จ  เม  สามญฺญตฺโถ
ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉตีติ
     {๒๑๐.๒}   เตนาวุโส  ปุคฺคเลน  โส ปุคฺคโล สงฺขาปิ อนุพนฺธิตพฺโพ
น  ปกฺกมิตพฺพํ  ตตฺถ  ยํ  ชญฺญา  ปุคฺคลํ  อิมํ  โข  เม  ปุคฺคลํ  เสวโต
อกุสลา   ธมฺมา  ปริหายนฺติ  กุสลา  ธมฺมา  อภิวฑฺฒนฺติ  เย  จ  โขเม
ปพฺพชิเตน    ชีวิตปริกฺขารา    สมุทาเนตพฺพา    จีวรปิณฺฑปาตเสนาสน-
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา    เต    จ    อปฺปกสิเรน   สมุทาหรนฺติ
ยสฺส   จมฺหิ   อตฺถาย   อคารสฺมา   อนคาริยํ  ปพฺพชิโต  โส  จ  เม
สามญฺญตฺโถ    ภาวนาปาริปูรึ    คจฺฉตีติ   เตนาวุโส   ปุคฺคเลน   โส
ปุคฺคโล   ยาวชีวํ   อนุพนฺธิตพฺโพ   น   ปกฺกมิตพฺพํ   อปิ  ปนุชฺชมาเนน
ปุคฺคโลปิ   อาวุโส   ทุวิเธน   เวทิตพฺโพ   เสวิตพฺโพปิ  อเสวิตพฺโพปีติ
อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     จีวรมฺปิ   อาวุโส  ทุวิเธน  เวทิตพฺพํ  เสวิตพฺพมฺปิ  อเสวิตพฺพมฺปีติ
อิติ   โข   ปเนตํ   วุตฺตํ   กิญฺเจตํ   ปฏิจฺจ   วุตฺตํ  ตตฺถ  ยํ  ชญฺญา
จีวรํ   อิทํ   โข   เม   จีวรํ   เสวโต   อกุสลา  ธมฺมา  อภิวฑฺฒนฺติ
กุสลา   ธมฺมา   ปริหายนฺตีติ   เอวรูปํ   จีวรํ  น  เสวิตพฺพํ  ตตฺถ  ยํ
ชญฺญา  จีวรํ  อิทํ  โข  เม  จีวรํ  เสวโต  อกุสลา  ธมฺมา  ปริหายนฺติ
กุสลา    ธมฺมา    อภิวฑฺฒนฺตีติ   เอวรูปํ   จีวรํ   เสวิตพฺพํ   จีวรมฺปิ
อาวุโส      ทุวิเธน     เวทิตพฺพํ     เสวิตพฺพมฺปิ     อเสวิตพฺพมฺปีติ
อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๒๑๐.๓}   ปิณฺฑปาโตปิ  อาวุโส  ทุวิเธน  เวทิตพฺโพ  เสวิตพฺโพปิ
อเสวิตพฺโพปีติ   อิติ   โข   ปเนตํ  วุตฺตํ  กิญฺเจตํ  ปฏิจฺจ  วุตฺตํ  ตตฺถ
ยํ   ชญฺญา   ปิณฺฑปาตํ   อิมํ   โข   เม   ปิณฺฑปาตํ  เสวโต  อกุสลา
ธมฺมา     อภิวฑฺฒนฺติ     กุสลา    ธมฺมา    ปริหายนฺตีติ    เอวรูโป
ปิณฺฑปาโต   น   เสวิตพฺโพ  ตตฺถ  ยํ  ชญฺญา  ปิณฺฑปาตํ  อิมํ  โข  เม
ปิณฺฑปาตํ    เสวโต    อกุสลา   ธมฺมา   ปริหายนฺติ   กุสลา   ธมฺมา
อภิวฑฺฒนฺตีติ     เอวรูโป     ปิณฺฑปาโต     เสวิตพฺโพ    ปิณฺฑปาโตปิ
อาวุโส    ทุวิเธน    เวทิตพฺโพ    เสวิตพฺโพปิ   อเสวิตพฺโพปีติ   อิติ
ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๒๑๐.๔}   เสนาสนมฺปิ  อาวุโส  ทุวิเธน  เวทิตพฺพํ  เสวิตพฺพมฺปิ
อเสวิตพฺพมฺปีติ    อิติ   โข   ปเนตํ   วุตฺตํ   กิญฺเจตํ   ปฏิจฺจ   วุตฺตํ
ตตฺถ   ยํ  ชญฺญา  เสนาสนํ  อิทํ  โข  เม  เสนาสนํ  เสวโต  อกุสลา
ธมฺมา   อภิวฑฺฒนฺติ   กุสลา   ธมฺมา   ปริหายนฺตีติ   เอวรูปํ  เสนาสนํ
น   เสวิตพฺพํ   ตตฺถ   ยํ   ชญฺญา  เสนาสนํ  อิทํ  โข  เม  เสนาสนํ
เสวโต   อกุสลา   ธมฺมา   ปริหายนฺติ   กุสลา   ธมฺมา   อภิวฑฺฒนฺตีติ
เอวรูปํ   เสนาสนํ   เสวิตพฺพํ  เสนาสนมฺปิ  อาวุโส  ทุวิเธน  เวทิตพฺพํ
เสวิตพฺพมฺปิ อเสวิตพฺพมฺปีติ อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๒๑๐.๕}   คามนิคโมปิ  อาวุโส  ทุวิเธน  เวทิตพฺโพ  เสวิตพฺโพปิ
อเสวิตพฺโพปีติ  อิติ  โข  ปเนตํ  วุตฺตํ  กิญฺเจตํ  ปฏิจฺจ  วุตฺตํ  ตตฺถ  ยํ
ชญฺญา   คามนิคมํ   อิมํ   โข  เม  คามนิคมํ  เสวโต  อกุสลา  ธมฺมา
อภิวฑฺฒนฺติ    กุสลา    ธมฺมา    ปริหายนฺตีติ    เอวรูโป   คามนิคโม
น   เสวิตพฺโพ   ตตฺถ   ยํ  ชญฺญา  คามนิคมํ  อิมํ  โข  เม  คามนิคมํ
เสวโต   อกุสลา   ธมฺมา   ปริหายนฺติ   กุสลา   ธมฺมา   อภิวฑฺฒนฺตีติ
เอวรูโป    คามนิคโม    เสวิตพฺโพ   คามนิคโมปิ   อาวุโส   ทุวิเธน
เวทิตพฺโพ   เสวิตพฺโพปิ   อเสวิตพฺโพปีติ   อิติ   ยนฺตํ   วุตฺตํ  อิทเมตํ
ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๒๑๐.๖}   ชนปทปเทโสปิ  อาวุโส  ทุวิเธน เวทิตพฺโพ เสวิตพฺโพปิ
อเสวิตพฺโพปีติ  อิติ  โข  ปเนตํ  วุตฺตํ  กิญฺเจตํ  ปฏิจฺจ  วุตฺตํ  ตตฺถ  ยํ
ชญฺญา  ชนปทปเทสํ  อิมํ  โข  เม  ชนปทปเทสํ  เสวโต  อกุสลา ธมฺมา
อภิวฑฺฒนฺติ    กุสลา    ธมฺมา   ปริหายนฺตีติ   เอวรูโป   ชนปทปเทโส
น  เสวิตพฺโพ  ตตฺถ  ยํ  ชญฺญา  ชนปทปเทสํ  อิมํ  โข  เม ชนปทปเทสํ
เสวโต   อกุสลา   ธมฺมา   ปริหายนฺติ   กุสลา   ธมฺมา   อภิวฑฺฒนฺตีติ
เอวรูโป     ชนปทปเทโส     เสวิตพฺโพ    ชนปทปเทโสปิ    อาวุโส
ทุวิเธน   เวทิตพฺโพ   เสวิตพฺโพปิ   อเสวิตพฺโพปีติ   อิติ   ยนฺตํ  วุตฺตํ
อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตนฺติ ฯ
     [๒๑๑]   ๗   เอกํ   สมยํ   ภควา  ราชคเห  วิหรติ  คิชฺฌกูเฏ
ปพฺพเต   ฯ   อถโข   สุตวา   ปริพฺพาชโก  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข สุตวา ปริพฺพาชโก
ภควนฺตํ   เอตทโวจ  เอกมิทาหํ  ภนฺเต  สมยํ  ภควา  อิเธว  ราชคเห
วิหรามิ   คิริพฺพเช   ตตฺร   โข   เม   ภนฺเต  ภควโต  สมฺมุขา  สุตํ
สมฺมุขา  ปฏิคฺคหิตํ  โย  โส  สุตว  ๑-  ภิกฺขุ  อรหํ  ขีณาสโว  วุสิตวา
กตกรณีโย     โอหิตภาโร     อนุปฺปตฺตสทตฺโถ     ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน
สมฺมทญฺญาวิมุตฺโต   อภพฺโพ   โส   ปญฺจฏฺฐานานิ   อชฺฌาจริตุํ   อภพฺโพ
ขีณาสโว   ภิกฺขุ   สญฺจิจฺจ  ปาณํ  ชีวิตา  โวโรเปตุํ  อภพฺโพ  ขีณาสโว
ภิกฺขุ   อทินฺนํ   เถยฺยสงฺขาตํ  อาทาตุํ  อภพฺโพ  ขีณาสโว  ภิกฺขุ  เมถุนํ
ธมฺมํ  ปฏิเสวิตุํ  อภพฺโพ  ขีณาสโว  ภิกฺขุ  สมฺปชานมุสา  ภาสิตุํ  อภพฺโพ
ขีณาสโว   ภิกฺขุ   สนฺนิธิการกํ   กาเม   ปริภุญฺชิตุํ   เสยฺยถาปิ  ปุพฺเพ
อคาริยภูโตติ   กจฺจิ   เมตํ  ภนฺเต  ภควโต  สุสฺสุตํ  สุคฺคหิตํ  สุมนสิกตํ
สูปธาริตนฺติ ฯ
     {๒๑๑.๑}   ตคฺฆ   เต   สุตว  เอตํ  สุสฺสุตํ  สุคฺคหิตํ  สุมนสิกตํ
สูปธาริตํ  ปุพฺเพ  จาหํ  สุตว  เอตรหิ  จ เอวํ วทามิ โย โส ภิกฺขุ อรหํ
ขีณาสโว     วุสิตวา     กตกรณีโย    โอหิตภาโร    อนุปฺปตฺตสทตฺโถ
ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน    สมฺมทญฺญาวิมุตฺโต    อภพฺโพ   โส   นวฏฺฐานานิ
@เชิงอรรถ:  ม. สุตวา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อชฺฌาจริตุํ   อภพฺโพ  ขีณาสโว  ภิกฺขุ  สญฺจิจฺจ  ปาณํ  ชีวิตา  โวโรเปตุํ
อภพฺโพ   ขีณาสโว   ภิกฺขุ   อทินฺนํ   เถยฺยสงฺขาตํ   อาทาตุํ   อภพฺโพ
ขีณาสโว   ภิกฺขุ   เมถุนํ   ธมฺมํ   ปฏิเสวิตุํ   อภพฺโพ  ขีณาสโว  ภิกฺขุ
สมฺปชานมุสา   ภาสิตุํ   อภพฺโพ   ขีณาสโว   ภิกฺขุ  สนฺนิธิการกํ  กาเม
ปริภุญฺชิตุํ   เสยฺยถาปิ   ปุพฺเพ   อคาริยภูโต   อภพฺโพ  ขีณาสโว  ภิกฺขุ
ฉนฺทาคตึ   คนฺตุํ   อภพฺโพ   ขีณาสโว   ภิกฺขุ  โทสาคตึ  คนฺตุํ  อภพฺโพ
ขีณาสโว   ภิกฺขุ   โมหาคตึ   คนฺตุํ   อภพฺโพ  ขีณาสโว  ภิกฺขุ  ภยาคตึ
คนฺตุํ  ปุพฺเพ  จาหํ  สุตว  เอตรหิ  จ  เอวํ  วทามิ  โย โส ภิกฺขุ อรหํ
ขีณาสโว     วุสิตวา     กตกรณีโย    โอหิตภาโร    อนุปฺปตฺตสทตฺโถ
ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน     สมฺมทญฺญาวิมุตฺโต     อภพฺโพ    โส    อิมานิ
นวฏฺฐานานิ อชฺฌาจริตุนฺติ ฯ
     [๒๑๒]   ๘  เอกํ  สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ฯ
อถโข   สชฺโฌ   ปริพฺพาชโก   เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา
ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทิ   เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  สชฺโฌ  ปริพฺพาชโก  ภควนฺตํ
เอตทโวจ   เอกมิทาหํ  ภนฺเต  สมยํ  ภควา  อิเธว  ราชคเห  วิหรามิ
คิริพฺพเช   ตตฺร  เม  ภนฺเต  ภควโต  สมฺมุขา  สุตํ  สมฺมุขา  ปฏิคฺคหิตํ
โย  โส  สชฺฌ  ภิกฺขุ  อรหํ  ขีณาสโว  วุสิตวา  กตกรณีโย  โอหิตภาโร
อนุปฺปตฺตสทตฺโถ         ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน         สมฺมทญฺญาวิมุตฺโต
อภพฺโพ   โส   ปญฺจฏฺฐานานิ   อชฺฌาจริตุํ   อภพฺโพ   ขีณาสโว   ภิกฺขุ
สญฺจิจฺจ   ปาณํ   ชีวิตา   โวโรเปตุํ   อภพฺโพ  ขีณาสโว  ภิกฺขุ  อทินฺนํ
เถยฺยสงฺขาตํ    อาทาตุํ    อภพฺโพ   ขีณาสโว   ภิกฺขุ   เมถุนํ   ธมฺมํ
ปฏิเสวิตุํ   อพฺภโพ   ขีณาสโว   ภิกฺขุ   สมฺปชานมุสา   ภาสิตุํ  อภพฺโพ
ขีณาสโว   ภิกฺขุ   สนฺนิธิการกํ   กาเม   ปริภุญฺชิตุํ   เสยฺยถาปิ  ปุพฺเพ
อคาริยภูโต   กจฺจิ   เมตํ   ภนฺเต  ภควโต  สุสฺสุตํ  สุคฺคหิตํ  สุมนสิกตํ
สูปธาริตนฺติ ฯ
     {๒๑๒.๑}   ตคฺฆ   เต   เอตํ  สชฺฌ  สุสฺสุตํ  สุคฺคหิตํ  สุมนสิกตํ
สูปธาริตํ  ปุพฺเพ  จาหํ  สชฺฌ  เอตรหิ  จ  เอวํ  วทามิ  โย  โส ภิกฺขุ
อรหํ   ขีณาสโว   วุสิตวา   กตกรณีโย   โอหิตภาโร   อนุปฺปตฺตสทตฺโถ
ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน        สมฺมทญฺญาวิมุตฺโต       อภพฺโพ       โส
นวฏฺฐานานิ     อชฺฌาจริตุํ    อภพฺโพ    ขีณาสโว    ภิกฺขุ    สญฺจิจฺจ
ปาณํ   ชีวิตา  โวโรเปตุํ  ฯเปฯ  อภพฺโพ  ขีณาสโว  ภิกฺขุ  สนฺนิธิการกํ
กาเม   ปริภุญฺชิตุํ   เสยฺยถาปิ   ปุพฺเพ  อคาริยภูโต  อภพฺโพ  ขีณาสโว
ภิกฺขุ   พุทฺธํ   ปจฺจกฺขาตุํ   อภพฺโพ   ขีณาสโว  ภิกฺขุ  ธมฺมํ  ปจฺจกฺขาตุํ
อภพฺโพ   ขีณาสโว   ภิกฺขุ   สงฺฆํ  ปจฺจกฺขาตุํ  อภพฺโพ  ขีณาสโว  ภิกฺขุ
สิกฺขํ  ปจฺจกฺขาตุํ  ปุพฺเพ  จาหํ  สชฺฌ  เอตรหิ  จ  เอวํ  วทามิ โย โส
ภิกฺขุ   อรหํ   ขีณาสโว   วุสิตวา   กตกรณีโย  โอหิตภาโร  อนุปฺปตฺต-
สทตฺโถ      ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน      สมฺมทญฺญาวิมุตฺโต      อภพฺโพ
โส อิมานิ นวฏฺฐานานิ อชฺฌาจริตุนฺติ ฯ
     [๒๑๓]   ๙  นวยิเม  ภิกฺขเว ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ ฯ
กตเม   นว   ฯ  อรหา  อรหตฺตาย  ปฏิปนฺโน  อนาคามี  อนาคามิผล-
สจฺฉิกิริยาย      ปฏิปนฺโน     สกทาคามี     สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย
ปฏิปนฺโน      โสตาปนฺโน      โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย      ปฏิปนฺโน
ปุถุชฺชโน   ฯ   อิเม   โข  ภิกฺขเว  นว  ปุคฺคลา  สนฺโต  สํวิชฺชมานา
โลกสฺมินฺติ ฯ
     [๒๑๔]   ๑๐  นวยิเม  ภิกฺขเว  ปุคฺคลา  อาหุเนยฺยา  ปาหุเนยฺยา
ทกฺขิเณยฺยา   อญฺชลิกรณียา   อนุตฺตรํ   ปุญฺญกฺเขตฺตํ  โลกสฺส  ฯ  กตเม
นว   ฯ  อรหา  อรหตฺตาย  ปฏิปนฺโน  อนาคามี  อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย
ปฏิปนฺโน   สกทาคามี   สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย   ปฏิปนฺโน  โสตาปนฺโน
โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย  ปฏิปนฺโน  โคตฺรภู  ฯ  อิเม  โข  ภิกฺขเว  นว
ปุคฺคลา อาหุเนยฺยา ฯเปฯ อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ฯ
                  สมฺโพธวคฺโค ปฐโม ฯ
                      ตสฺสุทฺทานํ
       สมฺโพธิ นิสฺสโย เจว     เมฆิยํ นนฺทกํ พลํ
       เสวนา สุตวา สชฺโฌ     ปุคฺคโล อาหุเนยฺโย ๑- จาติ ฯ
                   -----------
                  สีหนาทวคฺโค ทุติโย
     [๒๑๕]   ๑๑   เอกํ   สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ  เชตวเน
อนาถปิณฺฑิกสฺส  อาราเม  ฯ  อถโข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  เยน  ภควา
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ
เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข   อายสฺมา   สารีปุตฺโต   ภควนฺตํ  เอตทโวจ
@เชิงอรรถ:  ม. อาหุเนยฺเยน ฯ
วุฏฺโฐ  เม  ภนฺเต  สาวตฺถิยํ  วสฺสาวาโส  อิจฺฉามหํ  ภนฺเต ชนปทจาริกํ
ปกฺกมิตุนฺติ   ฯ   ยสฺสทานิ   ตฺวํ   สารีปุตฺต  กาลํ  มญฺญสีติ  ฯ  อถโข
อายสฺมา   สารีปุตฺโต   อุฏฺฐายาสนา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา  ปทกฺขิณํ
กตฺวา ปกฺกามิ ฯ
     {๒๑๕.๑}   อถโข   อญฺญตโร   ภิกฺขุ  อจิรปกฺกนฺเต  อายสฺมนฺเต
สารีปุตฺเต  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  อายสฺมา  มํ  ภนฺเต  สารีปุตฺโต อาสชฺช
อปฺปฏินิสฺสชฺช   จาริกํ   ปกฺกนฺโตติ   ฯ   อถโข  ภควา  อญฺญตรํ  ภิกฺขุํ
อามนฺเตสิ   เอหิ   ตฺวํ   ภิกฺขุ   มม   วจเนน   สารีปุตฺตํ  อามนฺเตหิ
สตฺถา  ตํ  อาวุโส  สารีปุตฺต  อามนฺเตตีติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  โข  โส
ภิกฺขุ    ภควโต    ปฏิสฺสุตฺวา   เยนายสฺมา   สารีปุตฺโต   เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   อายสฺมนฺตํ   สารีปุตฺตํ   เอตทโวจ   สตฺถา  ตํ  อาวุโส
สารีปุตฺต   อามนฺเตตีติ   ฯ   เอวมาวุโสติ   โข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
ตสฺส   ภิกฺขุโน   ปจฺจสฺโสสิ  ฯ  เตน  โข  ปน  สมเยน  อายสฺมา  จ
มหาโมคฺคลฺลาโน    อายสฺมา    จ    อานนฺโท    อปาปุรณํ   อาทาย
วิหารํ   อาหิณฺฑนฺติ   ๑-   อภิกฺขมถายสฺมนฺโต   อภิกฺขมถายสฺมนฺโต  ๒-
อิทานายสฺมา สารีปุตฺโต ภควโต สมฺมุขา สีหนาทํ นทิสฺสตีติ ฯ
     {๒๑๕.๒}   อถโข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  เยน  ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา  ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ
โข  อายสฺมนฺตํ  สารีปุตฺตํ  ภควา  เอตทโวจ  อิธ เต สารีปุตฺต อญฺญตโร
สพฺรหฺมจารี   ขียธมฺมํ   อาปนฺโน   อายสฺมา   มํ   ภนฺเต   สารีปุตฺโต
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. วิหาเรน วิหารํ อนฺวาหิณฺฑนฺติ ฯ ม. วิหาเร ฯ
@ ม. อภิกฺกมถายสฺมนฺโต ฯ
อาสชฺช  อปฺปฏินิสฺสชฺช  จาริกํ  ปกฺกนฺโตติ  ฯ  ยสฺส  นูน  ภนฺเต  กาเย
กายคตา   สติ   อนุปฏฺฐิตา   อสฺส   โส   อิธ   อญฺญตรํ  สพฺรหฺมจารึ
อาสชฺช   อปฺปฏินิสฺสชฺช   จาริกํ   ปกฺกเมยฺย  เสยฺยถาปิ  ภนฺเต  ปฐวิยํ
สุจิมฺปิ  นิกฺขิปนฺติ  อสุจิมฺปิ  นิกฺขิปนฺติ คูถคตมฺปิ นิกฺขิปนฺติ มุตฺตคตมฺปิ
นิกฺขิปนฺติ   เขฬคตมฺปิ   นิกฺขิปนฺติ   ปุพฺพคตมฺปิ   นิกฺขิปนฺติ   โลหิตคตมฺปิ
นิกฺขิปนฺติ  น  จ  เตน  ปฐวี  อฏฺฏิยติ  วา  หรายติ  วา  ชิคุจฺฉติ  วา
เอวเมว  โข  อหํ  ภนฺเต  ปฐวีสเมน เจตสา วิหรามิ วิปุเลน มหคฺคเตน
อปฺปมาเณน    อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน   ยสฺส   นูน   ภนฺเต   กาเย
กายคตา   สติ   อนุปฏฺฐิตา   อสฺส   โส   อิธ   อญฺญตรํ  สพฺรหฺมจารึ
อาสชฺช อปฺปฏินิสฺสชฺช จาริกํ ปกฺกเมยฺย ฯ
     {๒๑๕.๓}   เสยฺยถาปิ ภนฺเต อาปสฺมึ สุจิมฺปิ โธวนฺติ อสุจิมฺปิ โธวนฺติ
คูถคตมฺปิ   มุตฺตคตมฺปิ   เขฬคตมฺปิ   ปุพฺพคตมฺปิ   โลหิตคตมฺปิ   โธวนฺติ
น  จ  เตน  อาโป  อฏฺฏิยติ  วา  หรายติ  วา  ชิคุจฺฉติ  วา เอวเมว
โข   อหํ   ภนฺเต   อาโปสเมน  เจตสา  วิหรามิ  วิปุเลน  มหคฺคเตน
อปฺปมาเณน  อเวเรน  อพฺยาปชฺเฌน  ยสฺส  นูน  ภนฺเต  กาเย กายคตา
สติ   อนุปฏฺฐิตา   อสฺส   โส   อิธ   อญฺญตรํ   สพฺรหฺมจารึ   อาสชฺช
อปฺปฏินิสฺสชฺช จาริกํ ปกฺกเมยฺย ฯ
     {๒๑๕.๔}   เสยฺยถาปิ  ภนฺเต  เตโช  สุจิมฺปิ  ฑหติ  อสุจิมฺปิ ฑหติ
คูถคตมฺปิ    มุตฺตคตมฺปิ    เขฬคตมฺปิ   ปุพฺพคตมฺปิ   โลหิตคตมฺปิ   ฑหติ
น  จ  เตน  เตโช  อฏฺฏิยติ  วา  หรายติ วา ชิคุจฺฉติ วา เอวเมว โข
อหํ    ภนฺเต   เตโชสเมน   เจตสา   วิหรามิ   วิปุเลน   มหคฺคเตน
อปฺปมาเณน    อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน   ยสฺส   นูน   ภนฺเต   กาเย
กายคตา   สติ   อนุปฏฺฐิตา   อสฺส   โส   อิธ   อญฺญตรํ  สพฺรหฺมจารึ
อาสชฺช อปฺปฏินิสฺสชฺช จาริกํ ปกฺกเมยฺย ฯ
     {๒๑๕.๕}   เสยฺยถาปิ  ภนฺเต  วาโย  สุจิมฺปิ  อุปวายติ  อสุจิมฺปิ
อุปวายติ   คูถคตมฺปิ   มุตฺตคตมฺปิ   เขฬคตมฺปิ   ปุพฺพคตมฺปิ  โลหิตคตมฺปิ
อุปวายติ  น  จ เตน วาโย อฏฺฏิยติ วา หรายติ วา ชิคุจฺฉติ วา เอวเมว
โข   อหํ   ภนฺเต   วาโยสเมน  เจตสา  วิหรามิ  วิปุเลน  มหคฺคเตน
อปฺปมาเณน    อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน   ยสฺส   นูน   ภนฺเต   กาเย
กายคตา   สติ   อนุปฏฺฐิตา   อสฺส   โส   อิธ   อญฺญตรํ  สพฺรหฺมจารึ
อาสชฺช อปฺปฏินิสฺสชฺช จาริกํ ปกฺกเมยฺย ฯ
     {๒๑๕.๖}   เสยฺยถาปิ  ภนฺเต  รโชหรณํ  สุจิมฺปิ  ปุญฺฉติ  อสุจิมฺปิ
ปุญฺฉติ    คูถคตมฺปิ   มุตฺตคตมฺปิ   เขฬคตมฺปิ   ปุพฺพคตมฺปิ   โลหิตคตมฺปิ
ปุญฺฉติ  น  จ  เตน  รโชหรณํ  อฏฺฏิยติ  วา  หรายติ  วา  ชิคุจฺฉติ วา
เอวเมว   โข   อหํ  ภนฺเต  รโชหรณสเมน  เจตสา  วิหรามิ  วิปุเลน
มหคฺคเตน   อปฺปมาเณน   อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน   ยสฺส  นูน  ภนฺเต
กาเย    กายคตา    สติ    อนุปฏฺฐิตา   อสฺส   โส   อิธ   อญฺญตรํ
สพฺรหฺมจารึ อาสชฺช อปฺปฏินิสฺสชฺช จาริกํ ปกฺกเมยฺย ฯ
     เสยฺยถาปิ   ภนฺเต   จณฺฑาลกุมารโก   วา  จณฺฑาลกุมาริกา  วา
กโฬปิหตฺโถ  นนฺติกวาสี  ๑-  คามํ  วา  นิคมํ  วา ปวิสนฺโต นีจจิตฺตํเยว
@เชิงอรรถ:  ม. นนฺตกวาสี ฯ
อุปฏฺฐเปตฺวา   ปวิสติ   เอวเมว  โข  อหํ  ภนฺเต  จณฺฑาลกุมารกสเมน
เจตสา    วิหรามิ    วิปุเลน    มหคฺคเตน    อปฺปมาเณน   อเวเรน
อพฺยาปชฺเฌน   ยสฺส   นูน   ภนฺเต   กาเย  กายคตา  สติ  อนุปฏฺฐิตา
อสฺส    โส    อิธ    อญฺญตรํ   สพฺรหฺมจารึ   อาสชฺช   อปฺปฏินิสฺสชฺช
จาริกํ ปกฺกเมยฺย ฯ
     {๒๑๕.๗}   เสยฺยถาปิ  ภนฺเต  อุสโภ  ฉินฺนวิสาโณ  สุรโต สุทนฺโต
สุสิกฺขิโต   รถิยาย   รถิยํ   สิงฺฆาฏเกน   สิงฺฆาฏกํ  อนฺวาหิณฺฑนฺโต  น
กิญฺจิ   หึสติ   ปาเทน  วา  วิสาเณน  วา  เอวเมว  โข  อหํ  ภนฺเต
อุสภฉินฺนวิสาณสเมน     เจตสา     วิหรามิ     วิปุเลน    มหคฺคเตน
อปฺปมาเณน    อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน   ยสฺส   นูน   ภนฺเต   กาเย
กายคตา   สติ   อนุปฏฺฐิตา   อสฺส   โส   อิธ   อญฺญตรํ  สพฺรหฺมจารึ
อาสชฺช อปฺปฏินิสฺสชฺช จาริกํ ปกฺกเมยฺย ฯ
     {๒๑๕.๘}   เสยฺยถาปิ  ภนฺเต  อิตฺถี วา ปุริโส วา ทหโร วา ยุวา
มณฺฑนกชาติโก  [๑]-  อหิกุณเปน  วา  กุกฺกุรกุณเปน  วา  [๒]- กณฺเฐ
อาลคฺเคน   ๓-  อฏฺฏิเยยฺย  หราเยยฺย  ชิคุจฺเฉยฺย  เอวเมว  โข  อหํ
ภนฺเต   อิมินา   ปูติกาเยน   อฏฺฏิยามิ  หรายามิ  ชิคุจฺฉามิ  ยสฺส  นูน
ภนฺเต   กาเย   กายคตา   สติ   อนุปฏฺฐิตา  อสฺส  โส  อิธ  อญฺญตรํ
สพฺรหฺมจารึ อาสชฺช อปฺปฏินิสฺสชฺช จาริกํ ปกฺกเมยฺย ฯ
     {๒๑๕.๙}   เสยฺยถาปิ ภนฺเต ปุริโส เมทกถาลิกํ ปริหเรยฺย ฉิทฺทาวฉิทฺทํ
อุคฺฆรนฺตํ   ปคฺฆรนฺตํ   เอวเมว  โข  อหํ  ภนฺเต  อิมํ  กายํ  ปริหรามิ
@เชิงอรรถ:  ม. สีสํนหาโต ฯ   ม. มนุสฺสกุณเปน วา ฯ    ม. อาสตฺเตน ฯ
ฉิทฺทาวฉิทฺทํ   อุคฺฆรนฺตํ   ปคฺฆรนฺตํ  ยสฺส  นูน  ภนฺเต  กาเย  กายคตา
สติ   อนุปฏฺฐิตา   อสฺส   โส   อิธ   อญฺญตรํ   สพฺรหฺมจารึ   อาสชฺช
อปฺปฏินิสฺสชฺช จาริกํ ปกฺกเมยฺยาติ ฯ
     {๒๑๕.๑๐}   อถโข  โส  ภิกฺขุ  อุฏฺฐายาสนา  เอกํสํ  อุตฺตราสงฺคํ
กริตฺวา  ภควโต  ปาเทสุ  สิรสา  นิปติตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ อจฺจโย มํ
ภนฺเต   อจฺจคมา  ยถาพาลํ  ยถามูฬฺหํ  ยถาอกุสลํ  โย  อหํ  อายสฺมนฺตํ
สารีปุตฺตํ   อสตา  ตุจฺฉา  มุสา  อภูเตน  อพฺภาจิกฺขึ  ตสฺส  เม  ภนฺเต
ภควา   อจฺจยํ  อจฺจยโต  ปฏิคฺคณฺหาตุ  อายตึ  สํวรายาติ  ฯ  ตคฺฆ  ตํ
ภิกฺขุ   อจฺจโย   อจฺจคมา   ยถาพาลํ   ยถามูฬฺหํ  ยถาอกุสลํ  โย  ตฺวํ
สารีปุตฺตํ  อสตา  ตุจฺฉา  มุสา  อภูเตน  อพฺภาจิกฺขิ  ยโต  จ  โข  ตฺวํ
ภิกฺขุ   อจฺจยํ   อจฺจยโต   ทิสฺวา   ยถาธมฺมํ   ปฏิกโรสิ   ตนฺตํ   มยํ
ปฏิคฺคณฺหาม    วุฑฺฒิ   เหสา   ภิกฺขุ   อริยสฺส   วินเย   โย   อจฺจยํ
อจฺจยโต   ทิสฺวา  ยถาธมฺมํ  ปฏิกโรติ  อายตี  สํวรํ  อาปชฺชตีติ  อถโข
ภควา    อายสฺมนฺตํ   สารีปุตฺตํ   อามนฺเตสิ   ขม   สารีปุตฺต   อิมสฺส
โมฆปุริสสฺส   ปุรา  ตสฺส  ตตฺเถว  สตฺตธา  มุทฺธา  ผลตีติ  ฯ  ขมามหํ
ภนฺเต   ตสฺส   อายสฺมโต   สเจ   มํ  โส  อายสฺมา  เอวมาห  ขมตุ
จ เม โส อายสฺมาติ ฯ
     [๒๑๖]   ๑๒ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส
อาราเม   ฯ   อถโข   อายสฺมา  สารีปุตฺโต  ปุพฺพณฺหสมยํ  นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย    สาวตฺถึ    ปิณฺฑาย    ปาวิสิ    อถโข   อายสฺมโต
สารีปุตฺตสฺส   เอตทโหสิ   อติปฺปโค   โข   ตาว   สาวตฺถิยํ   ปิณฺฑาย
จริตุํ ยนฺนูนาหํ เยน อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ อาราโม เตนุปสงฺกเมยฺยนฺติ
อถโข    อายสฺมา    สารีปุตฺโต   เยน   อญฺญติตฺถิยานํ   ปริพฺพาชกานํ
อาราโม   เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา  เตหิ  อญฺญติตฺถิเยหิ  ปริพฺพาชเกหิ
สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ
นิสีทิ   ฯ   เตน  โข  ปน  สมเยน  เตสํ  อญฺญติตฺถิยานํ  ปริพฺพาชกานํ
สนฺนิสินฺนานํ   สนฺนิปติตานํ   อยมนฺตรากถา   อุทปาทิ   โย   หิ   โกจิ
อาวุโส   สอุปาทิเสโส   กาลํ   กโรติ  สพฺโพ  โส  อปริมุตฺโต  นิรยา
อปริมุตฺโต    ติรจฺฉานโยนิยา    อปริมุตฺโต    ปิตฺติวิสยา    อปริมุตฺโต
อปายทุคฺคติวินิปาตาติ ฯ
     {๒๑๖.๑}   อถโข   อายสฺมา   สารีปุตฺโต   เตสํ  อญฺญติตฺถิยานํ
ปริพฺพาชกานํ    ภาสิตํ    เนว   อภินนฺทิ   นปฺปฏิกฺโกสิ   อนภินนฺทิตฺวา
อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา   อุฏฺฐายาสนา   ปกฺกามิ   ภควโต   สนฺติเก   เอตสฺส
ภาสิตสฺส   อตฺถํ  อาชานิสฺสามีติ  อถโข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  สาวตฺถิยํ
ปิณฺฑาย    จริตฺวา    ปจฺฉาภตฺตํ    ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต   เยน   ภควา
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ
เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  ภควนฺตํ  เอตทโวจ อิธาหํ
ภนฺเต     ปุพฺพณฺหสมยํ     นิวาเสตฺวา     ปตฺตจีวรมาทาย    สาวตฺถึ
ปิณฺฑาย   ปาวิสึ   ตสฺส  มยฺหํ  ภนฺเต  เอตทโหสิ  อติปฺปโค  โข  ตาว
สาวตฺถิยํ   ปิณฺฑาย   จริตุํ  ยนฺนูนาหํ  เยน  อญฺญติตฺถิยานํ  ปริพฺพาชกานํ
อาราโม   เตนุปสงฺกเมยฺยนฺติ   อถโขหํ   ภนฺเต   เยน   อญฺญติตฺถิยานํ
ปริพฺพาชกานํ   อาราโม  เตนุปสงฺกมึ  อุปสงฺกมิตฺวา  เตหิ  อญฺญติตฺถิเยหิ
ปริพฺพาชเกหิ   สทฺธึ   สมฺโมทึ  สมฺโมทนียํ  กถํ  สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ    นิสีทึ   เตน   โข   ปน   สมเยน   เตสํ   อญฺญติตฺถิยานํ
ปริพฺพาชกานํ       สนฺนิสินฺนานํ       สนฺนิปติตานํ      อยมนฺตรากถา
อุทปาทิ   โย   หิ   โกจิ  อาวุโส  สอุปาทิเสโส  กาลํ  กโรติ  สพฺโพ
โส  อปริมุตฺโต  นิรยา  อปริมุตฺโต  ติรจฺฉานโยนิยา อปริมุตฺโต ปิตฺติวิสยา
อปริมุตฺโต   อปายทุคฺคติวินิปาตาติ   อถโขหํ  ภนฺเต  เตสํ  อญฺญติตฺถิยานํ
ปริพฺพาชกานํ    ภาสิตํ    เนว   อภินนฺทึ   นปฺปฏิกฺโกสึ   อนภินนฺทิตฺวา
อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา     อุฏฺฐายาสนา     ปกฺกามึ     ภควโต     สนฺติเก
เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชานิสฺสามีติ ฯ
     {๒๑๖.๒}   เกจิ  ๑-  สารีปุตฺต  อญฺญติตฺถิยา  ปริพฺพาชกา  พาลา
อพฺยตฺตา  เกจิ  ๑- สอุปาทิเสสํ วา สอุปาทิเสโสติ ชานิสฺสนฺติ อนุปาทิเสสํ
วา  อนุปาทิเสโสติ  ชานิสฺสนฺติ  นวยิเม  สารีปุตฺต  ปุคฺคลา สอุปาทิเสสา
กาลํ   กุรุมานา  ปริมุตฺตา  นิรยา  ปริมุตฺตา  ติรจฺฉานโยนิยา  ปริมุตฺตา
ปิตฺติวิสยา ปริมุตฺตา อปายทุคฺคติวินิปาตา ฯ กตเม นว ฯ
     {๒๑๖.๓}   อิธ  สารีปุตฺต  เอกจฺโจ  ปุคฺคโล สีเลสุ ปริปูรีการี ๒-
โหติ    สมาธิสฺมึ   ปริปูรีการี   ปญฺญาย   มตฺตโสการี   โส   ปญฺจนฺนํ
โอรมฺภาคิยานํ   สํโยชนานํ   ปริกฺขยา   อนฺตราปรินิพฺพายี   โหติ   อยํ
@เชิงอรรถ:  ม. เก จ ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. ปริปูรการี ฯ เอวมุปริปิ ฯ
สารีปุตฺต   ปฐโม   ปุคฺคโล   สอุปาทิเสโส   กาลํ  กุรุมาโน  ปริมุตฺโต
นิรยา   ปริมุตฺโต   ติรจฺฉานโยนิยา   ปริมุตฺโต   ปิตฺติวิสยา   ปริมุตฺโต
อปายทุคฺคติวินิปาตา ฯ
     {๒๑๖.๔}   ปุน  จปรํ สารีปุตฺต อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สีเลสุ ปริปูรีการี
โหติ    สมาธิสฺมึ   ปริปูรีการี   ปญฺญาย   มตฺตโสการี   โส   ปญฺจนฺนํ
โอรมฺภาคิยานํ     สํโยชนานํ    ปริกฺขยา    อุปหจฺจปรินิพฺพายี    โหติ
อสงฺขารปรินิพฺพายี    โหติ    สสงฺขารปรินิพฺพายี    โหติ    อุทฺธํโสโต
โหติ   อกนิฏฺฐคามี   อยํ   สารีปุตฺต   ปญฺจโม   ปุคฺคโล  สอุปาทิเสโส
กาลํ   กุรุมาโน  ปริมุตฺโต  นิรยา  ปริมุตฺโต  ติรจฺฉานโยนิยา  ปริมุตฺโต
ปิตฺติวิสยา ปริมุตฺโต อปายทุคฺคติวินิปาตา ฯ
     {๒๑๖.๕}   ปุน  จปรํ สารีปุตฺต อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สีเลสุ ปริปูรีการี
โหติ    สมาธิสฺมึ    มตฺตโสการี   ปญฺญาย   มตฺตโสการี   โส   ติณฺณํ
สํโยชนานํ    ปริกฺขยา   ราคโทสโมหานํ   ตนุตฺตา   สกทาคามี   โหติ
สกิเทว   อิมํ   โลกํ   อาคนฺตฺวา   ทุกฺขสฺสนฺตํ   กโรติ  อยํ  สารีปุตฺต
ฉฏฺโฐ  ปุคฺคโล  สอุปาทิเสโส  กาลํ  กุรุมาโน  ปริมุตฺโต  นิรยา  ฯเปฯ
ปริมุตฺโต อปายทุคฺคติวินิปาตา ฯ
     {๒๑๖.๖}   ปุน  จปรํ สารีปุตฺต อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สีเลสุ ปริปูรีการี
โหติ    สมาธิสฺมึ    มตฺตโสการี   ปญฺญาย   มตฺตโสการี   โส   ติณฺณํ
สํโยชนานํ    ปริกฺขยา    เอกพีชี    โหติ   เอกํเยว   มานุสกํ   ภวํ
นิพฺพตฺเตตฺวา   ทุกฺขสฺสนฺตํ   กโรติ   อยํ   สารีปุตฺต   สตฺตโม  ปุคฺคโล
สอุปาทิเสโส   กาลํ   กุรุมาโน   ปริมุตฺโต   นิรยา   ฯเปฯ  ปริมุตฺโต
อปายทุคฺคติวินิปาตา ฯ
     {๒๑๖.๗}   ปุน  จปรํ สารีปุตฺต อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สีเลสุ ปริปูรีการี
โหติ    สมาธิสฺมึ    มตฺตโสการี   ปญฺญาย   มตฺตโสการี   โส   ติณฺณํ
สํโยชนานํ   ปริกฺขยา   โกลํโกโล   โหติ  เทฺว  วา  ตีณิ  วา  กุลานิ
สนฺธาวิตฺวา   สํสริตฺวา   ทุกฺขสฺสนฺตํ   กโรติ   อยํ   สารีปุตฺต  อฏฺฐโม
ปุคฺคโล   สอุปาทิเสโส   กาลํ   กุรุมาโน   ปริมุตฺโต   นิรยา   ฯเปฯ
ปริมุตฺโต อปายทุคฺคติวินิปาตา ฯ
     {๒๑๖.๘}   ปุน  จปรํ สารีปุตฺต อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สีเลสุ ปริปูรีการี
โหติ    สมาธิสฺมึ    มตฺตโสการี   ปญฺญาย   มตฺตโสการี   โส   ติณฺณํ
สํโยชนานํ   ปริกฺขยา   สตฺตกฺขตฺตุํปรโม   โหติ   สตฺตกฺขตฺตุํปรมํ  เทเว
จ  มนุสฺเส  จ  สนฺธาวิตฺวา  สํสริตฺวา  ทุกฺขสฺสนฺตํ  กโรติ  อยํ สารีปุตฺต
นวโม  ปุคฺคโล  สอุปาทิเสโส  กาลํ  กุรุมาโน  ปริมุตฺโต นิรยา ปริมุตฺโต
ติรจฺฉานโยนิยา   ปริมุตฺโต   ปิตฺติวิสยา   ปริมุตฺโต  อปายทุคฺคติวินิปาตา
เกจิ   สารีปุตฺต   อญฺญติตฺถิยา   ปริพฺพาชกา   พาลา   อพฺยตฺตา  เกจิ
สอุปาทิเสสํ    วา    สอุปาทิเสโสติ    ชานิสฺสนฺติ   อนุปาทิเสสํ   วา
อนุปาทิเสโสติ  ชานิสฺสนฺติ  อิเม  โข  สารีปุตฺต นว ปุคฺคลา สอุปาทิเสสา
กาลํ   กุรุมานา  ปริมุตฺตา  นิรยา  ปริมุตฺตา  ติรจฺฉานโยนิยา  ปริมุตฺตา
ปิตฺติวิสยา    ปริมุตฺตา   อปายทุคฺคติวินิปาตา   น   ตาวายํ   สารีปุตฺต
ธมฺมปริยาโย   ปฏิภาสิ   ภิกฺขูนํ   ภิกฺขุนีนํ   อุปาสกานํ   อุปาสิกานํ  ตํ
กิสฺส   เหตุ   มายิมํ   ธมฺมปริยายํ   สุตฺวา   ปมาทํ   อาหรึสูติ   อปิ
จ มยา โย ๑- ปญฺหาธิปฺปาเยน ภาสิโตติ ฯ
     [๒๑๗]   ๑๓ อถโข อายสฺมา มหาโกฏฺฐิโต ๒- เยนายสฺมา สารีปุตฺโต
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   อายสฺมตา   สารีปุตฺเตน   สทฺธึ   สมฺโมทิ
สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทิ  เอกมนฺตํ
นิสินฺโน   โข  อายสฺมา  มหาโกฏฺฐิโต  อายสฺมนฺตํ  สารีปุตฺตํ  เอตทโวจ
กินฺนุ  โข  อาวุโส  สารีปุตฺต  ยํ  กมฺมํ  ทิฏฺฐธมฺมเวทนิยํ  ตํ  เม  กมฺมํ
สมฺปรายเวทนิยํ    โหตูติ    เอตสฺส    อตฺถาย    ภควติ   พฺรหฺมจริยํ
วุสฺสตีติ ฯ โน หิทํ อาวุโส ฯ
     {๒๑๗.๑}   กึ  ปนาวุโส  สารีปุตฺต  ยํ กมฺมํ สมฺปรายเวทนิยํ ตํ เม
กมฺมํ   ทิฏฺฐธมฺมเวทนิยํ   โหตูติ   เอตสฺส   อตฺถาย  ภควติ  พฺรหฺมจริยํ
วุสฺสตีติ  ฯ  โน  หิทํ  อาวุโส  ฯ  กินฺนุ  โข  อาวุโส สารีปุตฺต ยํ กมฺมํ
สุขเวทนิยํ   ตํ   เม   กมฺมํ   ทุกฺขเวทนิยํ   โหตูติ   เอตสฺส  อตฺถาย
ภควติ  พฺรหฺมจริยํ  วุสฺสตีติ  ฯ  โน  หิทํ  อาวุโส  กึ ปนาวุโส สารีปุตฺต
ยํ  กมฺมํ  ทุกฺขเวทนิยํ  ตํ  เม  กมฺมํ  สุขเวทนิยํ  โหตูติ เอตสฺส อตฺถาย
ภควติ  พฺรหฺมจริยํ  วุสฺสตีติ  ฯ  โน  หิทํ  อาวุโส  ฯ  กินฺนุโข  อาวุโส
สารีปุตฺต   ยํ   กมฺมํ   ปริปกฺกเวทนิยํ   ตํ  เม  กมฺมํ  อปริปกฺกเวทนิยํ
โหตูติ   เอตสฺส   อตฺถาย   ภควติ   พฺรหฺมจริยํ  วุสฺสตีติ  ฯ  โน  หิทํ
อาวุโส  ฯ  กึ  ปนาวุโส  สารีปุตฺต  ยํ กมฺมํ อปริปกฺกเวทนิยํ ตํ เม กมฺมํ
ปริปกฺกเวทนิยํ  โหตูติ  เอตสฺส  อตฺถาย  ภควติ  พฺรหฺมจริยํ  วุสฺสตีติ  ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. สารีปุตฺต ธมฺมปริยาโย ฯ   ม. มหาโกฏฺฐิโก ฯ
โน   หิทํ   อาวุโส   ฯ   กินฺนุ   โข   อาวุโส   สารีปุตฺต  ยํ  กมฺมํ
พหุเวทนิยํ   ตํ   เม   กมฺมํ   อปฺปเวทนิยํ   โหตูติ   เอตสฺส  อตฺถาย
ภควติ   พฺรหฺมจริยํ   วุสฺสตีติ   ฯ  โน  หิทํ  อาวุโส  ฯ  กึ  ปนาวุโส
สารีปุตฺต   ยํ   กมฺมํ   อปฺปเวทนิยํ   ตํ  เม  กมฺมํ  พหุเวทนิยํ  โหตูติ
เอตสฺส  อตฺถาย  ภควติ  พฺรหฺมจริยํ  วุสฺสตีติ  ฯ  โน  หิทํ  อาวุโส  ฯ
กินฺนุ  โข  อาวุโส  สารีปุตฺต  ยํ  กมฺมํ  เวทนิยํ  ตํ  เม กมฺมํ อเวทนิยํ
โหตูติ   เอตสฺส   อตฺถาย   ภควติ   พฺรหฺมจริยํ  วุสฺสตีติ  ฯ  โน  หิทํ
อาวุโส  ฯ  กึ  ปนาวุโส  สารีปุตฺต  ยํ  กมฺมํ  อเวทนิยํ  ตํ  เม  กมฺมํ
เวทนิยํ   โหตูติ   เอตสฺส   อตฺถาย   ภควติ   พฺรหฺมจริยํ  วุสฺสตีติ  ฯ
โน หิทํ อาวุโส ฯ
     {๒๑๗.๒}   กินฺนุ  โข  อาวุโส สารีปุตฺต ยํ กมฺมํ ทิฏฺฐธมฺมเวทนิยํ ตํ
เม  กมฺมํ  สมฺปรายเวทนิยํ  โหตูติ  เอตสฺส  อตฺถาย  ภควติ  พฺรหฺมจริยํ
วุสฺสตีติ  อิติ  ปุฏฺโฐ  สมาโน  โน  หิทํ  อาวุโสติ  วเทสิ  กึ  ปนาวุโส
สารีปุตฺต   ยํ   กมฺมํ   สมฺปรายเวทนิยํ  ตํ  เม  กมฺมํ  ทิฏฺฐธมฺมเวทนิยํ
โหตูติ   เอตสฺส   อตฺถาย   ภควติ   พฺรหฺมจริยํ   วุสฺสตีติ  อิติ  ปุฏฺโฐ
สมาโน   โน   หิทํ   อาวุโสติ   วเทสิ  กินฺนุ  โข  อาวุโส  สารีปุตฺต
ยํ  กมฺมํ  สุขเวทนิยํ  ตํ  เม  กมฺมํ  ทุกฺขเวทนียํ  โหตูติ เอตสฺส อตฺถาย
ภควติ   พฺรหฺมจริยํ   วุสฺสตีติ  อิติ  ปุฏฺโฐ  สมาโน  โน  หิทํ  อาวุโสติ
วเทสิ   กึ   ปนาวุโส  สารีปุตฺต  ยํ  กมฺมํ  ทุกฺขเวทนิยํ  ตํ  เม  กมฺมํ
สุขเวทนิยํ   โหตูติ   เอตสฺส   อตฺถาย   ภควติ   พฺรหฺมจริยํ   วุสฺสตีติ
อิติ   ปุฏฺโฐ   สมาโน  โน  หิทํ  อาวุโสติ  วเทสิ  กินฺนุ  โข  อาวุโส
สารีปุตฺต   ยํ   กมฺมํ   ปริปกฺกเวทนิยํ   ตํ  เม  กมฺมํ  อปริปกฺกเวทนิยํ
โหตูติ   เอตสฺส   อตฺถาย   ภควติ   พฺรหฺมจริยํ   วุสฺสตีติ  อิติ  ปุฏฺโฐ
สมาโน   โน  หิทํ  อาวุโสติ  วเทสิ  กึ  ปนาวุโส  สารีปุตฺต  ยํ  กมฺมํ
อปริปกฺกเวทนิยํ    ตํ   เม   กมฺมํ   ปริปกฺกเวทนิยํ   โหตูติ   เอตสฺส
อตฺถาย   ภควติ   พฺรหฺมจริยํ   วุสฺสตีติ   อิติ   ปุฏฺโฐ   สมาโน   โน
หิทํ   อาวุโสติ   วเทสิ   กินฺนุ   โข   อาวุโส   สารีปุตฺต   ยํ  กมฺมํ
พหุเวทนิยํ   ตํ   เม   กมฺมํ   อปฺปเวทนิยํ   โหตูติ   เอตสฺส  อตฺถาย
ภควติ   พฺรหฺมจริยํ   วุสฺสตีติ  อิติ  ปุฏฺโฐ  สมาโน  โน  หิทํ  อาวุโสติ
วเทสิ
     {๒๑๗.๓}   กึ  ปนาวุโส  สารีปุตฺต ยํ กมฺมํ อปฺปเวทนิยํ ตํ เม กมฺมํ
พหุเวทนิยํ   โหตูติ   เอตสฺส  อตฺถาย  ภควติ  พฺรหฺมจริยํ  วุสฺสตีติ  อิติ
ปุฏฺโฐ   สมาโน   โน   หิทํ   อาวุโสติ   วเทสิ   กินฺนุ  โข  อาวุโส
สารีปุตฺต   ยํ  กมฺมํ  เวทนิยํ  ตํ  เม  กมฺมํ  อเวทนิยํ  โหตูติ  เอตสฺส
อตฺถาย   ภควติ   พฺรหฺมจริยํ   วุสฺสตีติ   อิติ   ปุฏฺโฐ   สมาโน   โน
หิทํ   อาวุโส   วเทสิ   กึ   ปนาวุโส   สารีปุตฺต  ยํ  กมฺมํ  อเวทนิยํ
ตํ   เม   กมฺมํ   เวทนิยํ  โหตูติ  เอตสฺส  อตฺถาย  ภควติ  พฺรหฺมจริยํ
วุสฺสตีติ   อิติ   ปุฏฺโฐ   สมาโน   โน   หิทํ   อาวุโสติ   วเทสิ  อถ
กิมตฺถํ จรหาวุโส ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตีติ ฯ
     {๒๑๗.๔}   ยํ  โขสฺส  ๑- อาวุโส อญฺญาตํ อทิฏฺฐํ อปฺปตฺตํ อสจฺฉิกตํ
อนภิสเมตํ   ตสฺส   ญาณาย  ทสฺสนาย  ปตฺติยา  สจฺฉิกิริยาย  อภิสมยาย
@เชิงอรรถ:  ม. ขฺวสฺส ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ภควติ  พฺรหฺมจริยํ  วุสฺสติ  ๑-  [๒]-  อิทํ  ทุกฺขนฺติ  โขสฺส อาวุโส อยํ
ทุกฺขสมุทโยติ   โขสฺส  อาวุโส  อยํ  ทุกฺขนิโรโธติ  โขสฺส  อาวุโส  อยํ
ทุกฺขนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   โขสฺส   อาวุโส  อญฺญาตํ  อทิฏฺฐํ  อปฺปตฺตํ
อสจฺฉิกตํ   อนภิสเมตํ   ตสฺส   ญาณาย  ทสฺสนาย  ปตฺติยา  สจฺฉิกิริยาย
อภิสมยาย   ภควติ   พฺรหฺมจริยํ   วุสฺสติ  อิทํ  โขสฺส  อาวุโส  อญฺญาตํ
อทิฏฺฐํ    อปฺปตฺตํ   อสจฺฉิกตํ   อนภิสเมตํ   ตสฺส   ญาณาย   ทสฺสนาย
ปตฺติยา สจฺฉิกิริยาย อภิสมถาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตีติ ฯ
     [๒๑๘]   ๑๔   อถโข  อายสฺมา  สมิทฺธิ  เยนายสฺมา  สารีปุตฺโต
เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา    อายสฺมนฺตํ    สารีปุตฺตํ    อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺนํ  โข  อายสฺมนฺตํ  สมิทฺธึ  อายสฺมา
สารีปุตฺโต   เอตทโวจ   กิมารมฺมณา   สมิทฺธิ   ปุริสสฺส  สงฺกปฺปวิตกฺกา
อุปฺปชฺชนฺตีติ   ฯ   นามรูปารมฺมณา   ภนฺเตติ  ฯ  เต  ปน  สมิทฺธิ  กฺว
นานตฺตํ  คจฺฉนฺตีติ  ฯ  ธาตูสุ  ภนฺเตติ  ฯ  เต  ปน สมิทฺธิ กึสมุทยาติ ฯ
ผสฺสสมุทยา  ภนฺเตติ  ฯ  เต ปน สมิทฺธิ กึสโมสรณาติ ฯ เวทนาสโมสรณา
ภนฺเตติ  ฯ  เต  ปน  สมิทฺธิ  กึปมุขาติ  ฯ  สมาธิปฺปมุขา ภนฺเตติ ฯ เต
ปน   สมิทฺธิ  กึอาธิปเตยฺยาติ  ฯ  สตาธิปเตยฺยา  ภนฺเตติ  ฯ  เต  ปน
สมิทฺธิ  กึอุตฺตราติ  ฯ  ปญฺญุตฺตรา  ภนฺเตติ  ฯ เต ปน สมิทฺธิ กึสาราติ ฯ
วิมุตฺติสารา   ภนฺเตติ   ฯ  เต  ปน  สมิทฺธิ  กึโอคธาติ  ฯ  อมโตคธา
ภนฺเตติ ฯ
     {๒๑๘.๑}   กิมารมฺมณา  สมิทฺธิ  ปุริสสฺส สงฺกปฺปวิตกฺกา อุปฺปชฺชนฺตีติ
อิติ  ปุฏฺโฐ  สมาโน  นามรูปารมฺมณา  ภนฺเตติ  วเทสิ  เต  ปน  สมิทฺธิ
@เชิงอรรถ:  ม. วุสฺสตีติ ฯ   ม. กึ ปนสฺสาวุโส อญฺญาตํ อทิฏฺฐํ อปฺปตฺตํ อสจฺฉิกตํ
@อนภิสเมตํ, ยสฺส ญาณาย ทสฺสนาย ปตฺติยา สจฺฉิกิริยาย อภิสมยาย ภควติ
@พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตีติ ฯ
กฺว   นานตฺตํ   คจฺฉนฺตีติ  อิติ  ปุฏฺโฐ  สมาโน  ธาตูสุ  ภนฺเตติ  วเทสิ
เต   ปน   สมิทฺธิ   กึสมุทยาติ   อิติ   ปุฏฺโฐ   สมาโน   ผสฺสสมุทยา
ภนฺเตติ   วเทสิ   เต  ปน  สมิทฺธิ  กึสโมสรณาติ  อิติ  ปุฏฺโฐ  สมาโน
เวทนาสโมสรณา   ภนฺเตติ   วเทสิ   เต   ปน  สมิทฺธิ  กึปมุขาติ  อิติ
ปุฏฺโฐ   สมาโน   สมาธิปฺปมุขา   ภนฺเตติ   วเทสิ   เต   ปน  สมิทฺธิ
กึอาธิปเตยฺยาติ    อิติ    ปุฏฺโฐ    สมาโน   สตาธิปเตยฺยา   ภนฺเตติ
วเทสิ   เต   ปน  สมิทฺธิ  กึอุตฺตราติ  อิติ  ปุฏฺโฐ  สมาโน  ปญฺญุตฺตรา
ภนฺเตติ   วเทสิ   เต   ปน   สมิทฺธิ   กึสาราติ  อิติ  ปุฏฺโฐ  สมาโน
วิมุตฺติสารา   ภนฺเตติ  วเทสิ  เต  ปน  สมิทฺธิ  กึโอคธาติ  อิติ  ปุฏฺโฐ
สมาโน  อมโตคธา  ภนฺเตติ  วเทสิ  สาธุ  สาธุ  สมิทฺธิ  สาธุ  โข ตฺวํ
สมิทฺธิ ปญฺหํ ๑- ปุฏฺโฐ วิสฺสชฺเชสิ เตน วา มา มญฺญีติ ฯ
     [๒๑๙]   ๑๕ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว คณฺโฑ อเนกวสฺสคณิโก ตสฺสสฺสุ [๒]-
นว   วณมุขานิ  นว  อเภทนมุขานิ  ตโต  ยงฺกิญฺจิ  ปคฺฆเรยฺย  อสุจิเยว
ปคฺฆเรยฺย     ทุคฺคนฺธํเยว    ปคฺฆเรยฺย    เชคุจฺฉิยํเยว    ปคฺฆเรยฺย
ยงฺกิญฺจิ    ปสเวยฺย    อสุจิเยว    ปสเวยฺย   ทุคฺคนฺธํเยว   ปสเวยฺย
เชคุจฺฉิยํเยว  ปสเวยฺย  คณฺโฑติ  โข  ภิกฺขเว อิมสฺเสตํ จาตุมฺมหาภูติกสฺส
กายสฺส      อธิวจนํ     มาตาเปตฺติกสมฺภวสฺส     โอทนกุมฺมาสูปจยสฺส
อนิจฺจุจฺฉาทนปริมทฺทนเภทนวิทฺธํสนธมฺมสฺส       ตสฺส      ๓-      นว
วณมุขานิ    นว   อเภทนมุขานิ   ตโต   ยงฺกิญฺจิ   ปคฺฆรติ   อสุจิเยว
ปคฺฆรติ    ทุคฺคนฺธํเยว    ปคฺฆรติ    เชคุจฺฉิยํเยว   ปคฆรติ   ยงฺกิญฺจิ
@เชิงอรรถ:  ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ    น คณฺฑสฺส ฯ    ม. ตสฺสสฺสุ คณฺฑสฺส ฯ
ปสวติ   อสุจิเยว   ปสวติ   ทุคฺคนฺธํเยว   ปสวติ  เชคุจฺฉิยํเยว  ปสวติ
ตสฺมาติห ภิกฺขเว อิมสฺมึ กาเย นิพฺพินฺทถาติ ฯ
     [๒๒๐]   ๑๖  นวยิมา  ภิกฺขเว  สญฺญา  ภาวิตา พหุลีกตา มหปฺผลา
โหนฺติ  มหานิสํสา  อมโตคธา  อมตปริโยสานา  ฯ  กตมา นว อสุภสญฺญา
มรณสญฺญา   อาหาเร   ปฏิกฺกูลสญฺญา   สพฺพโลเก   อนภิรตสญฺญา   ๑-
อนิจฺจสญฺญา   อนิจฺเจ   ทุกฺขสญฺญา   ทุกฺเข   อนตฺตสญฺญา   ปหานสญฺญา
วิราคสญฺญา   ฯ   อิมา   โข  ภิกฺขเว  นว  สญฺญา  ภาวิตา  พหุลีกตา
มหปฺผลา โหนฺติ มหานิสํสา อมโตคธา อมตปริโยสานาติ ฯ
     [๒๒๑]   ๑๗  นวหิ  ภิกฺขเว  องฺเคหิ  สมนฺนาคตํ  กุลํ อนุปคนฺตฺวา
วา   นาลํ   อุปคนฺตุํ   อุปคนฺตฺวา   วา   นาลํ   นิสีทิตุํ   ฯ  กตเมหิ
นวหิ   น   มนาเปน   ปจฺจุฏฺเฐนฺติ   น   มนาเปน   อภิวาเทนฺติ   น
มนาเปน    อาสนํ    เทนฺติ    สนฺตมสฺส   ปริคูหนฺติ   พหุกมฺหิ   โถกํ
เทนฺติ    ปณีตมฺหิ    ลูขํ   เทนฺติ   อสกฺกจฺจํ   เทนฺติ   โน   สกฺกจฺจํ
น   อุปนิสีทนฺติ   ธมฺมสฺสวนาย   ภาสิตมสฺส   น   รมิสฺสนฺติ   ๒-   ฯ
อิเมหิ   โข   ภิกฺขเว   นวหงฺเคหิ   สมนฺนาคตํ  กุลํ  อนุปคนฺตฺวา  วา
นาลํ อุปคนฺตุํ อุปคนฺตฺวา วา นาลํ นิสีทิตุํ ฯ
     นวหิ   ภิกฺขเว   องฺเคหิ  สมนฺนาคตํ  กุลํ  อนุปคนฺตฺวา  วา  อลํ
อุปคนฺตุํ   อุปคนฺตฺวา   วา   อลํ   นิสีทิตุํ  ฯ  กตเมหิ  นวหิ  มนาเปน
ปจฺจุฏฺเฐนฺติ    มนาเปน    อภิวาเทนฺติ    มนาเปน    อาสนํ   เทนฺติ
@เชิงอรรถ:  ม. อนภิรติสญฺญา ฯ      ม. สุสฺสูสนฺติ ฯ
สนฺตมสฺส     น    ปริคูหนฺติ    พหุกมฺหิ    พหุกํ    เทนฺติ    ปณีตมฺหิ
ปณีตํ    เทนฺติ    สกฺกจฺจํ    เทนฺติ    โน    อสกฺกจฺจํ    อุปนิสีทนฺติ
ธมฺมสฺสวนาย   ภาสิตมสฺส   รมิสฺสนฺติ   ๑-   ฯ   อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว
นวหงฺเคหิ    สมนฺนาคตํ    กุลํ    อนุปคนฺตฺวา    วา   อลํ   อุปคนฺตุํ
อุปคนฺตฺวา วา อลํ นิสีทิตุนฺติ ฯ
     [๒๒๒]   ๑๘  นวหงฺเคหิ  สมนฺนาคโต  ภิกฺขเว  อุโปสโถ อุปวุตฺโถ
มหปฺผโล    โหติ    มหานิสํโส   มหาชุติโก   มหาวิปฺผาโร   ฯ   กถํ
อุปวุตฺโถ   จ   ภิกฺขเว   นวหงฺเคหิ   สมนฺนาคโต  อุโปสโถ  มหปฺผโล
โหติ   มหานิสํโส   มหาชุติโก  มหาวิปฺผาโร  อิธ  ภิกฺขเว  อริยสาวโก
อิติ     ปฏิสญฺจิกฺขติ     ยาวชีวํ    อรหนฺโต    ปาณาติปาตํ    ปหาย
ปาณาติปาตา    ปฏิวิรตา   นิหิตทณฺฑา   นิหิตสตฺถา   ลชฺชี   ทยาปนฺนา
สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปิโน     วิหรนฺติ     อหมฺปชฺช     อิมญฺจ     รตฺตึ
อิมญฺจ     ทิวสํ    ปาณาติปาตํ    ปหาย    ปาณาติปาตา    ปฏิวิรโต
นิหิตทณฺโฑ    นิหิตสตฺโถ    ลชฺชี    ทยาปนฺโน    สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี
วิหรามิ   อิมินาปงฺเคน   อรหตํ  อนุกโรมิ  อุโปสโถ  จ  เม  อุปวุตฺโถ
ภวิสฺสตีติ    อิมินา    ปฐเมน   องฺเคน   สมนฺนาคโต   โหติ   ฯเปฯ
ยาวชีวํ     อรหนฺโต     อุจฺจาสยนมหาสยนํ     ปหาย    อุจฺจาสยน-
มหาสยนา     ปฏิวิรตา     นีจเสยฺยํ    กปฺเปนฺติ    มญฺจเก    วา
ติณสนฺถรเก    วา    อหมฺปชฺช     อิมญฺจ    รตฺตึ    อิมญฺจ    ทิวสํ
อุจฺจาสยนมหาสยนํ      ปหาย       อุจฺจาสยนมหาสยนา     ปฏิวิรโต
นีจเสยฺยํ   กปฺเปมิ   มญฺจเก   วา   ติณสนฺถรเก   วา   อิมินาปงฺเคน
@เชิงอรรถ:  ม. สุสฺสูสนฺติ ฯ
อรหตํ   อนุกโรมิ   อุโปสโถ   จ   เม   อุปวุตฺโถ   ภวิสฺสตีติ  อิมินา
อฏฺฐเมน    องฺเคน    สมนฺนาคโต   โหติ   เมตฺตาสหคเตน   เจตสา
เอกํ  ทิสํ  ผริตฺวา  วิหรติ  ตถา  ทุติยํ  ตถา  ตติยํ  ตถา  จตุตฺถํ  อิติ
อุทฺธมโธ   ติริยํ  สพฺพธิ  สพฺพตฺตตาย  สพฺพาวนฺตํ  โลกํ  เมตฺตาสหคเตน
เจตสา   วิปุเลน   มหคฺคเตน   อปฺปมาเณน   อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน
ผริตฺวา   วิหรติ   อิติ  อิมินา  นวเมน  องฺเคน  สมนฺนาคโต  โหติ  ฯ
เอวญฺจ    อุปวุตฺโถ    โข    ภิกฺขเว    นวงฺคสมนฺนาคโต   อุโปสโถ
มหปฺผโล โหติ มหานิสํโส มหาชุติโก มหาวิปฺผาโรติ ฯ
     [๒๒๓]   ๑๙  อิมญฺจ  ภิกฺขเว  รตฺตึ  สมฺพหุลา เทวตา อภิกฺกนฺตาย
รตฺติยา   อภิกฺกนฺตวณฺณา   เกวลกปฺปํ   เชตวนํ   โอภาเสตฺวา  เยนาหํ
เตนุปสงฺกมึสุ    อุปสงฺกมิตฺวา    มํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   อฏฺฐํสุ
เอกมนฺตํ   ฐิตา  โข  ภิกฺขเว  ตา  เทวตา  มํ  เอตทโวจุํ  อุปสงฺกมึสุ
โน   ภนฺเต   ปุพฺเพ   มนุสฺสภูตานํ  ปพฺพชิตา  อคารานิ  เต  ๑-  มยํ
ภนฺเต   ปจฺจุฏฺฐิมฺห   โน   จ   โข   อภิวาทิมฺห   เต   มยํ   ภนฺเต
อปริปุณฺณกมฺมนฺตา       วิปฺปฏิสารินิโย       ปจฺฉานุตาปินิโย      หีนํ
กายํ อุปปนฺนาติ ฯ
     {๒๒๓.๑}   อปราปิ  มํ  ภิกฺขเว  สมฺพหุลา  เทวตา  อุปสงฺกมิตฺวา
เอตทโวจุํ   อุปสงฺกมึสุ   โน   ภนฺเต   ปุพฺเพ   มนุสฺสภูตานํ  ปพฺพชิตา
อคารานิ  เต  มยํ  ภนฺเต  ปจฺจุฏฺฐิมฺห  จ  ๒-   อภิวาทิมฺห  จ ๒- โน
จ   โข  ๓-  อาสนํ  อทิมฺห  ๔-  เต  มยํ  ภนฺเต   อปริปุณฺณกมฺมนฺตา
วิปฺปฏิสารินิโย ปจฺฉานุตาปินิโย หีนํ กายํ อุปปนฺนาติ ฯ
     {๒๒๓.๒}   อปราปิ    มํ    ภิกฺขเว    สมฺพหุลา    เทวตา
@เชิงอรรถ:  ม. ตา ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. เตสํ ฯ
@ ม. อทมฺหา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อุปสงฺกมิตฺวา     เอตทโวจุํ     อุปสงฺกมึสุ    โน    ภนฺเต    ปุพฺเพ
มนุสฺสภูตานํ    ปพฺพชิตา    อคารานิ   เต   มยํ   ภนฺเต   ปจฺจุฏฺฐิมฺห
จ   อภิวาทิมฺห   จ  อาสนญฺจ  อทิมฺห  โน  จ  โข  ยถาสตฺติ  ยถาพลํ
สํวิภชิมฺห  ฯเปฯ  ยถาสตฺติ  ยถาพลํ  สํวิภชิมฺห  โน  จ  โข  อุปนิสีทิมฺห
ธมฺมสฺสวนาย   อุปนิสีทิมฺห   ธมฺมสฺสวนาย   โน   จ   โข  โอหิตโสตา
ธมฺมํ   สุณิมฺห   โอหิตโสตา   ธมฺมํ  สุณิมฺห  โน  จ  โข  สุตฺวา  ธมฺมํ
ธารยิมฺห  สุตฺวา  จ  ธมฺมํ  ธารยิมฺห  โน  จ  โข  ธตานํ ธมฺมานํ อตฺถํ
อุปปริกฺขิมฺห   ธตานญฺจ   ธมฺมานํ   อตฺถํ   อุปปริกฺขิมฺห   โน   จ  โข
อตฺถมญฺญาย    ธมฺมมญฺญาย   ธมฺมานุธมฺมปฏิปชฺชิมฺห   เต   มยํ   ภนฺเต
อปริปุณฺณกมฺมนฺตา     วิปฺปฏิสารินิโย    ปจฺฉานุตาปินิโย    หีนํ    กายํ
อุปปนฺนาติ   ฯ   อปราปิ  มํ  ภิกฺขเว  สมฺพหุลา  เทวตา  อุปสงฺกมิตฺวา
เอตทโวจุํ   อุปสงฺกมึสุ   โน   ภนฺเต   ปุพฺเพ   มนุสฺสภูตานํ  ปพฺพชิตา
อคารานิ   เต   มยํ   ภนฺเต  ปจฺจุฏฺฐิมฺห  จ  อภิวาทิมฺห  จ  อาสนญฺจ
อทิมฺห   ยถาสตฺติ   ยถาพลํ   สํวิภชิมฺห   อุปนิสีทิมฺห   จ  ธมฺมสฺสวนาย
โอหิตโสตา   จ   ธมฺมํ   สุณิมฺห   สุตฺวา   ธมฺมํ   ธารยิมฺห  ธตานญฺจ
ธมฺมานํ      อตฺถํ      อุปปริกฺขิมฺห      อตฺถมญฺญาย     ธมฺมมญฺญาย
ธมฺมานุธมฺมปฏิปชฺชิมฺห      เต     มยํ     ภนฺเต     ปริปุณฺณกมฺมนฺตา
อวิปฺปฏิสารินิโย    อปจฺฉานุตาปินิโย    ปณีตํ    กายํ   อุปปนฺนาติ   ฯ
เอตานิ   ภิกฺขเว   รุกฺขมูลานิ   เอตานิ  สุญฺญาคารานิ  ฌายถ  ภิกฺขเว
มา   ปมาทถ   มา   ปจฺฉา   วิปฺปฏิสาริโน   อหุวตฺถ  เสยฺยถาปิ  ตา
ปุริมิกา เทวตาติ ฯ
     [๒๒๔]   ๒๐   เอกํ   สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ  เชตวเน
อนาถปิณฺฑิกสฺส  อาราเม  ฯ  อถโข  อนาถปิณฺฑิโก  คหปติ  เยน  ภควา
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ
เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อนาถปิณฺฑิกํ คหปตึ ภควา เอตทโวจ
     {๒๒๔.๑}   อปิ  นุ  เต  คหปติ  กุเล  ทานํ ทิยฺยตีติ ฯ ทิยฺยติ เม
ภนฺเต   กุเล   ทานํ  ตญฺจ  โข  ลูขํ  กาณาชกํ  พิลงฺคทุติยนฺติ  ฯ  ลูขํ
วาปิ  คหปติ  ทานํ  เทติ  ปณีตํ  วา  ตญฺจ  อสกฺกจฺจํ  เทติ อปจิตฺตึ ๑-
กตฺวา  เทติ  อสหตฺถา  เทติ  อปวิทฺธํ  เทติ  อนาคมนทิฏฺฐิโก เทติ ยตฺถ
ยตฺถ  ตสฺส  ตสฺส  ทานสฺส  วิปาโก  นิพฺพตฺตติ  น  อุฬาราย ภตฺตโภคาย
จิตฺตํ   นมติ   น   อุฬาราย   วตฺถโภคาย   จิตฺตํ  นมติ  น  อุฬาราย
ยานโภคาย   จิตฺตํ   นมติ   น   อุฬาเรสุ  ปญฺจสุ  กามคุเณสุ  โภคาย
จิตฺตํ  นมติ  เยปิสฺส  เต  โหนฺติ  ปุตฺตาติ  วา  ทาราติ วา ทาสาติ วา
เปสฺสาติ  วา  กมฺมกราติ  วา  เตปิ  น  สุสฺสุสนฺติ  น  โสตํ  โอทหนฺติ
น  อญฺญา  จิตฺตํ  อุปฏฺฐเปนฺติ  ตํ  กิสฺส  เหตุ เอวญฺเจตํ ๒- คหปติ โหติ
อสกฺกจฺจกตานํ กมฺมานํ วิปาโก
     {๒๒๔.๒}   ลูขํ  วาปิ คหปติ ทานํ เทติ ปณีตํ วา ตญฺจ สกฺกจฺจํ เทติ
ปจิตฺตึ  กตฺวา  เทติ  สหตฺถา  เทติ  อนปวิทฺธํ  เทติ อาคมนทิฏฺฐิโก เทติ
ยตฺถ  ยตฺถ  ตสฺส  ตสฺส  ทานสฺส  วิปาโก นิพฺพตฺตติ อุฬาราย ภตฺตโภคาย
จิตฺตํ  นมติ  อุฬาราย  วตฺถโภคาย  จิตฺตํ นมติ อุฬาราย ยานโภคาย จิตฺตํ
นมติ  อุฬาเรสุ  ปญฺจสุ  กามคุเณสุ  โภคาย จิตฺตํ นมติ เยปิสฺส เต โหนฺติ
@เชิงอรรถ:  ม. อจิตฺตีกตฺวา ฯ    ม. เอวํ เหตํ ฯ
ปุตฺตาติ  วา  ทาราติ  วา  ทาสาติ  วา  เปสฺสาติ  วา  กมฺมกราติ วา
เตปิ    สุสฺสุสนฺติ   โสตํ   โอทหนฺติ   อญฺญา   จิตฺตํ   อุปฏฺฐหนฺติ   ตํ
กิสฺส เหตุ เอวญฺเจตํ คหปติ โหติ สกฺกจฺจกตานํ กมฺมานํ วิปาโก ฯ
     {๒๒๔.๓}   ภูตปุพฺพํ  คหปติ  เวลาโม  นาม  พฺราหฺมโณ อโหสิ โส
เอวรูปํ   ทานํ   อทาสิ  มหาทานํ  จตุราสีติ  สุวณฺณปาฏิสหสฺสานิ  อทาสิ
รูปิยปูรานิ   จตุราสีติ   รูปิยปาฏิสหสฺสานิ  อทาสิ  สุวณฺณปูรานิ  จตุราสีติ
กํสปาฏิสหสฺสานิ   อทาสิ   หิรญฺญปูรานิ   จตุราสีติ  หตฺถิสหสฺสานิ  อทาสิ
โสวณฺณาลงฺการานิ      โสวณฺณทฺธชานิ     เหมชาลปฏิจฺฉนฺนานิ     ๑-
จตุราสีติ   รถสหสฺสานิ   อทาสิ   สีหจมฺมปริวารานิ  พฺยคฺฆจมฺมปริวารานิ
ทีปิจมฺมปริวารานิ        ปณฺฑุกมฺพลปริวารานิ        โสวณฺณาลงฺการานิ
โสวณฺณทฺธชานิ      เหมชาลปฏิจฺฉนฺนานิ     จตุราสีติ     เธนุสหสฺสานิ
อทาสิ   ทุกุลสณฺฐนานิ   ๒-   กํสูปธารณานิ   จตุราสีติ   กญฺญาสหสฺสานิ
อทาสิ    อามุตฺตมณิกุณฺฑลาโย    จตุราสีติ    ปลฺลงฺกสหสฺสานิ    อทาสิ
โคนกตฺถตานิ    ปฏิกตฺถตานิ    ปฏลิกตฺถตานิ    กทลิมิคปวรปจฺจตฺถรณานิ
สอุตฺตรจฺฉทานิ    อุภโตโลหิตกูปธานานิ    จตุราสีติ    วตฺถโกฏิสหสฺสานิ
อทาสิ    โขมสุขุมานํ    โกเสยฺยสุขุมานํ   กปฺปาสิกสุขุมานํ   โก   ปน
วาโท   อนฺนสฺส   ปานสฺส   ขชฺชสฺส   โภชนสฺส   เลปนสฺส   เสยฺยสฺส
นชฺโช มญฺเญ วิสนฺทนฺติ
     {๒๒๔.๔}   สิยา  โข  ปน  เต  คหปติ  เอวมสฺส อญฺโญ นูน เตน
สมเยน  เวลาโม  พฺราหฺมโณ  อโหสิ  โส  ตํ  ทานํ  อทาสิ มหาทานนฺติ
น   โข   ปเนตํ  คหปติ  เอวํ  ทฏฺฐพฺพํ  อหํ  เตน  สมเยน  เวลาโม
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. เหมชาลสญฺฉนฺนานิ ฯ    ม. ทุกูลสนฺธนานิ ฯ ยุ. ทุกูลสนฺถนานิ ฯ
พฺราหฺมโณ   อโหสึ   อหํ   ตํ  ทานํ  อทาสึ  มหาทานํ  ตสฺมึ  โข  ปน
คหปติ   ทาเน   น   โกจิ   ทกฺขิเณยฺโย  อโหสิ  น  ตํ  โกจิ  ทกฺขิณํ
วิโสเธติ   ยํ   คหปติ   เวลาโม   พฺราหฺมโณ  ทานํ  อทาสิ  มหาทานํ
โย   เจกํ  ทิฏฺฐิสมฺปนฺนํ  โภเชยฺย  อิทํ  ตโต  มหปฺผลตรํ  โย  จ  สตํ
ทิฏฺฐิสมฺปนฺนานํ   โภเชยฺย   โย   เจกํ   สกทาคามึ   โภเชยฺย  ฯเปฯ
โย   จ   สตํ   สกทาคามีนํ  โภเชยฺย  โย  เจกํ  อนาคามึ  โภเชยฺย
โย   จ  สตํ  อนาคามีนํ  โภเชยฺย  โย  เจกํ  อรหนฺตํ  โภเชยฺย  โย
จ   สตํ   อรหนฺตานํ  โภเชยฺย  โย  เจกํ  ปจฺเจกพุทฺธํ  โภเชยฺย  โย
จ  สตํ  ปจฺเจกพุทฺธานํ  โภเชยฺย  โย  จ  ตถาคตํ อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธํ
โภเชยฺย   โย   จ  พุทฺธปฺปมุขํ  ภิกฺขุสงฺฆํ  โภเชยฺย  โย  จ  จาตุทฺทิสํ
สงฺฆํ   อุทฺทิสฺส   วิหารํ   การาเปยฺย   โย   จ  ปสนฺนจิตฺโต  พุทฺธญฺจ
ธมฺมญฺจ   สงฺฆญฺจ   สรณํ   คจฺเฉยฺย  โย  จ  ปสนฺนจิตฺโต  สิกฺขาปทานิ
สมาทิเยยฺย    ปาณาติปาตา    เวรมณี   ๑-   อทินฺนาทานา   เวรมณี
กาเมสุ    มิจฺฉาจารา    เวรมณี   มุสาวาทา   เวรมณี   สุราเมรย-
มชฺชปมาทฏฺฐานา   เวรมณี   โย   จ   อนฺตมโส  คทฺทูหนมตฺตมฺปิ  ๒-
เมตฺตจิตฺตํ    ภาเวยฺย    อิทํ    ตโต    มหปฺผลตรํ    ยญฺจ   คหปติ
เวลาโม    พฺราหฺมโณ    ทานํ    อทาสิ    มหาทานํ    โย    เจกํ
ทิฏฺฐิสมฺปนฺนํ    โภเชยฺย    โย   จ   สตํ   ทิฏฺฐิสมฺปนฺนานํ   โภเชยฺย
โย   เจกํ   สกทาคามึ  โภเชยฺย  โย  จ  สตํ  สกทาคามีนํ  โภเชยฺย
@เชิงอรรถ:  ม. เวรมณึ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   สี. คนฺธูหนมตฺตมฺปิ ฯ ม. คนฺโธหนมตฺตมฺปิ ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ
โย   เจกํ   อนาคามึ   โภเชยฺย   โย  จ  สตํ  อนาคามีนํ  โภเชยฺย
โย   เจกํ   อรหนฺตํ   โภเชยฺย   โย   จ  สตํ  อรหนฺตานํ  โภเชยฺย
โย   เจกํ   ปจฺเจกพุทฺธํ   โภเชยฺย   โย   จ   สตํ   ปจฺเจกพุทฺธานํ
โภเชยฺย    โย    จ    ตถาคตํ   อรหนฺตํ   สมฺมาสมฺพุทฺธํ   โภเชยฺย
โย   จ   พุทฺธปฺปมุขํ   ภิกฺขุสงฺฆํ   โภเชยฺย   โย  จ  จาตุทฺทิสํ  สงฺฆํ
อุทฺทิสฺส    วิหารํ    การาเปยฺย    โย    จ   ปสนฺนจิตฺโต   พุทฺธญฺจ
ธมฺมญฺจ   สงฺฆญฺจ   สรณํ   คจฺเฉยฺย  โย  จ  ปสนฺนจิตฺโต  สิกฺขาปทานิ
สมาทิเยยฺย   ปาณาติปาตา   เวรมณี  ฯเปฯ  สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา
เวรมณี     โย     จ     อนฺตมโส     คทฺทูหนมตฺตมฺปิ    เมตฺตจิตฺตํ
ภาเวยฺย    โย    จ    อจฺฉราสงฺฆาตมตฺตมฺปิ   อนิจฺจสญฺญํ   ภาเวยฺย
อิทํ ตโต มหปฺผลตรนฺติ ฯ
                    สีหนาทวคฺโค ทุติโย ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
       วุตฺโถ ๑- สอุปาทิเสโส จ         โกฏฺฐิเตน สมิทฺธินา
       คณฺฑสญฺญา กุเล สตฺตา ๒-      เทวตา เวลาเมน จาติ ฯ
                     -------------
                    สตฺตาวาสวคฺโค ตติโย
     [๒๒๕]   ๒๑  ตีหิ  ภิกฺขเว  ฐาเนหิ  อุตฺตรกุรุกา มนุสฺสา เทเว จ
ตาวตึเส  อธิคฺคณฺหนฺติ  ชมฺพุทีปเก  จ  มนุสฺเส  ฯ  กตเมหิ  ตีหิ  อมมา
อปริคฺคหา  นิยตายุกา  วิเสสภุโน  ๓-  ฯ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ ฐาเนหิ
@เชิงอรรถ:  ม. นาโท ฯ    ม. กุลํ เมตฺตา ฯ   ม. วิเสสคุณา ฯ
อุตฺตรกุรุกา   มนุสฺสา   เทเว   จ   ตาวตึเส  อธิคฺคณฺหนฺติ  ชมฺพุทีปเก
จ มนุสฺเส ฯ
     {๒๒๕.๑}   ตีหิ  ภิกฺขเว  ฐาเนหิ  เทวา  ตาวตึสา อุตฺตรกุรุเก จ
มนุสฺเส  อธิคฺคณฺหนฺติ  ชมฺพุทีปเก  จ  มนุสฺเส  ฯ  กตเมหิ  ตีหิ  ทิพฺเพน
อายุนา   ทิพฺเพน   วณฺเณน   ทิพฺเพน  สุเขน  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว
ตีหิ   ฐาเนหิ   เทวา  ตาวตึสา  อุตฺตรกุรุเก  จ  มนุสฺเส  อธิคฺคณฺหนฺติ
ชมฺพุทีปเก จ มนุสฺเส ฯ
     {๒๒๕.๒}   ตีหิ  ภิกฺขเว  ฐาเนหิ  ชมฺพุทีปกา  มนุสฺสา อุตฺตรกุรุเก
จ  มนุสฺเส  อธิคฺคณฺหนฺติ  เทเว จ ตาวตึเส ฯ กตเมหิ ตีหิ สูรา สติมนฺโต
อิธ  พฺรหฺมจริยวาโส  ฯ  อิเมหิ  โข  ภิกฺขเว  ตีหิ  ฐาเนหิ  ชมฺพุทีปกา
มนุสฺสา อุตฺตรกุรุเก จ มนุสฺเส อธิคฺคณฺหนฺติ เทเว จ ตาวตึเสติ ฯ
     [๒๒๖]   ๒๒  ตโย  จ  ภิกฺขเว  อสฺสขฬุงฺเก  เทเสสฺสามิ ตโย จ
ปุริสขฬุงฺเก  ตโย  จ  อสฺสสทสฺเส  ตโย  จ  ปุริสสทสฺเส ตโย จ ภทฺเท
อสฺสาชานิเย ตโย จ ภทฺเท ปุริสาชานิเย ตํ สุณาถ ฯ
     {๒๒๖.๑}   กตเม จ ภิกฺขเว ตโย อสฺสขฬุงฺกา อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ
อสฺสขฬุงฺโก     ชวสมฺปนฺโน     โหติ     นวณฺณสมฺปนฺโน    นอาโรห-
ปริณาหสมฺปนฺโน  อิธ  ปน  ภิกฺขเว  เอกจฺโจ  อสฺสขฬุงฺโก  ชวสมฺปนฺโน
จ   โหติ  วณฺณสมฺปนฺโน  จ  นอาโรหปริณาหสมฺปนฺโน  อิธ  ปน  ภิกฺขเว
เอกจฺโจ    อสฺสขฬุงฺโก   ชวสมฺปนฺโน   จ   โหติ   วณฺณสมฺปนฺโน   จ
อาโรหปริณาหสมฺปนฺโน จ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว ตโย อสฺสขฬุงฺกา ฯ
     {๒๒๖.๒}   กตเม จ ภิกฺขเว ตโย ปุริสขฬุงฺกา อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ
ปุริสขฬุงฺโก     ชวสมฺปนฺโน     โหติ     นวณฺณสมฺปนฺโน    นอาโรห-
ปริณาหสมฺปนฺโน    อิธ    ปน    ภิกฺขเว    เอกจฺโจ    ปุริสขฬุงฺโก
ชวสมฺปนฺโน    จ   โหติ   วณฺณสมฺปนฺโน   จ   นอาโรหปริณาหสมฺปนฺโน
อิธ   ปน   ภิกฺขเว   เอกจฺโจ   ปุริสขฬุงฺโก   ชวสมฺปนฺโน   จ  โหติ
วณฺณสมฺปนฺโน จ อาโรหปริณาหสมฺปนฺโน จ ฯ
     {๒๒๖.๓}   กถญฺจ   ภิกฺขเว   ปุริสขฬุงฺโก   ชวสมฺปนฺโน   โหติ
นวณฺณสมฺปนฺโน    นอาโรหปริณาหสมฺปนฺโน   อิธ   ปน   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ
อิทํ   ทุกฺขนฺติ  ยถาภูตํ  ปชานาติ  อยํ  ทุกฺขสมุทโยติ  ยถาภูตํ  ปชานาติ
อยํ   ทุกฺขนิโรโธติ   ยถาภูตํ  ปชานาติ  อยํ  ทุกฺขนิโรธคามินี  ปฏิปทาติ
ยถาภูตํ   ปชานาติ   อิทมสฺส   ชวสฺมึ   วทามิ   อภิธมฺเม   โข   ปน
อภิวินเย   ปญฺหํ   ปุฏฺโฐ   สํสาเทติ   โน   วิสฺสชฺเชติ   อิทมสฺส   น
วณฺณสฺมึ   วทามิ   น   โข   ปน   ลาภี  โหติ  จีวรปิณฺฑปาตเสนาสน-
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ     อิทมสฺส     น     อาโรหปริณาหสฺมึ
วทามิ    เอวํ    โข    ภิกฺขเว    ปุริสขฬุงฺโก   ชวสมฺปนฺโน   โหติ
นวณฺณสมฺปนฺโน นอาโรหปริณาหสมฺปนฺโน ฯ
     {๒๒๖.๔}   กถญฺจ   ภิกฺขเว  ปุริสขฬุงฺโก  ชวสมฺปนฺโน  จ  โหติ
วณฺณสมฺปนฺโน   จ   นอาโรหปริณาหสมฺปนฺโน   อิธ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อิทํ
ทุกฺขนฺติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   ฯเปฯ   อยํ  ทุกฺขนิโรธคามินี  ปฏิปทาติ
ยถาภูตํ  ปชานาติ  อิทมสฺส  ชวสฺมึ  วทามิ  อภิธมฺเม  โข  ปน อภิวินเย
ปญฺหํ    ปุฏฺโฐ    วิสฺสชฺเชติ    โน    สํสาเทติ    อิทมสฺส   วณฺณสฺมึ
วทามิ    น    โข   ปน   ลาภี   โหติ   จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลาน-
ปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ    อิทมสฺส    น    อาโรหปริณาหสฺมึ   วทามิ
เอวํ   โข   ภิกฺขเว  ปุริสขฬุงฺโก  ชวสมฺปนฺโน  โหติ  วณฺณสมฺปนฺโน  จ
นอาโรหปริณาหสมฺปนฺโน ฯ
     {๒๒๖.๕}   กถญฺจ   ภิกฺขเว  ปุริสขฬุงฺโก  ชวสมฺปนฺโน  จ  โหติ
วณฺณสมฺปนฺโน   จ   อาโรหปริณาหสมฺปนฺโน  จ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อิทํ
ทุกฺขนฺติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   ฯเปฯ   อยํ  ทุกฺขนิโรธคามินี  ปฏิปทาติ
ยถาภูตํ   ปชานาติ   อิทมสฺส   ชวสฺมึ   วทามิ   อภิธมฺเม   โข   ปน
อภิวินเย   ปญฺหํ   ปุฏฺโฐ   วิสฺสชฺเชติ  โน  สํสาเทติ  อิทมสฺส  วณฺณสฺมึ
วทามิ    ลาภี    โข   ปน   โหติ   จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจย-
เภสชฺชปริกฺขารานํ   อิทมสฺส   อาโรหปริณาหสฺมึ   วทามิ   เอวํ   โข
ภิกฺขเว    ปุริสขฬุงฺโก    ชวสมฺปนฺโน   จ   โหติ   วณฺณสมฺปนฺโน   จ
อาโรหปริณาหสมฺปนฺโน จ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว ตโย ปุริสขฬุงฺกา ฯ
     {๒๒๖.๖}   กตเม จ ภิกฺขเว ตโย อสฺสสทสฺสา อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ
อสฺสสทสฺโส    ฯเปฯ    ชวสมฺปนฺโน    จ   โหติ   วณฺณสมฺปนฺโน   จ
อาโรหปริณาหสมฺปนฺโน จ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว ตโย อสฺสสทสฺสา ฯ
     {๒๒๖.๗}   กตเม  จ  ภิกฺขเว  ตโย  ปุริสสทสฺสา  อิธ  ภิกฺขเว
เอกจฺโจ   ปุริสสทสฺโส   ฯเปฯ   ชวสมฺปนฺโน   จ  โหติ  วณฺณสมฺปนฺโน
จ อาโรหปริณาหสมฺปนฺโน จ
     {๒๒๖.๘}   กถญฺจ  ภิกฺขเว  ปุริสสทสฺโส  ฯปฯ ชวสมฺปนฺโน จ โหติ
วณฺณสมฺปนฺโน   จ   อาโรหปริณาหสมฺปนฺโน   จ   อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ
ปญฺจนฺนํ   โอรมฺภาคิยานํ  สํโยชนานํ  ปริกฺขยา  โอปปาติโก  โหติ  ตตฺถ
ปรินิพฺพายี   อนาวตฺติธมฺโม   ตสฺมา   โลกา   อิทมสฺส   ชวสฺมึ  วทามิ
อภิธมฺเม   โข  ปน  อภิวินเย  ปญฺหํ  ปุฏฺโฐ  วิสฺสชฺเชติ  โน  สํสาเทติ
อิทมสฺส   วณฺณสฺมึ  วทามิ  ลาภี  โข  ปน  โหติ  จีวรปิณฺฑปาตเสนาสน-
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ        อิทมสฺส        อาโรหปริณาหสฺมึ
วทามิ   เอวํ   โข   ภิกฺขเว   ปุริสสทสฺโส   ชวสมฺปนฺโน   จ   โหติ
วณฺณสมฺปนฺโน    จ    อาโรหปริณาหสมฺปนฺโน    จ    ฯ   อิเม   โข
ภิกฺขเว ตโย ปุริสสทสฺสา ฯ
     {๒๒๖.๙}   กตเม  จ ภิกฺขเว ตโย ภทฺทา อสฺสาชานิยา อิธ ภิกฺขเว
เอกจฺโจ  ภทฺโท  อสฺสาชานิโย  ฯเปฯ  ชวสมฺปนฺโน จ โหติ วณฺณสมฺปนฺโน
จ   อาโรหปริณาหสมฺปนฺโน   จ   ฯ  อิเม  โข  ภิกฺขเว  ตโย  ภทฺทา
อสฺสาชานิยา ฯ
     {๒๒๖.๑๐}   กตเม  จ  ภิกฺขเว  ตโย  ภทฺทา  ปุริสาชานิยา  อิธ
ภิกฺขเว   เอกจฺโจ  ภทฺโท  ปุริสาชานิโย  ฯเปฯ  ชวสมฺปนฺโน  จ  โหติ
วณฺณสมฺปนฺโน จ อาโรหปริณาหสมฺปนฺโน จ ฯ
     {๒๒๖.๑๑}   กถญฺจ  ภิกฺขเว ภทฺโท ปุริสาชานิโย ฯเปฯ ชวสมฺปนฺโน
จ   โหติ   วณฺณสมฺปนฺโน   จ  อาโรหปริณาหสมฺปนฺโน  จ  อิธ  ภิกฺขเว
ภทฺโท  ปุริสาชานิโย  อาสวานํ  ขยา  อนาสวํ  เจโตวิมุตฺตึ  ปญฺญาวิมุตฺตึ
ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  อิทมสฺส
ชวสฺมึ   วทามิ  อภิธมฺเม  โข  ปน  อภิวินเย  ปญฺหํ  ปุฏฺโฐ  วิสฺสชฺเชติ
โน   สํสาเทติ   อิทมสฺส   วณฺณสฺมึ   วทามิ   ลาภี   โข   ปน  โหติ
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ อิทมสฺส
อาโรหปริณาหสฺมึ   วทามิ   เอวํ   โข   ภิกฺขเว  ภทฺโท  ปุริสาชานิโย
ชวสมฺปนฺโน    จ    โหติ   วณฺณสมฺปนฺโน   จ   อาโรหปริณาหสมฺปนฺโน
จ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว ตโย ภทฺทา ปุริสาชานิยาติ ฯ
     [๒๒๗]   ๒๓  นว  ภิกฺขเว  ตณฺหามูลเก  ธมฺเม  เทเสสฺสามิ  ตํ
สุณาถ   ฯเปฯ   กตเม   ภิกฺขเว   นว   ตณฺหามูลกา   ธมฺมา   ตณฺหํ
ปฏิจฺจ   ปริเยสนา   ปริเยสนํ   ปฏิจฺจ  ลาโภ  ลาภํ  ปฏิจฺจ  วินิจฺฉโย
วินิจฺฉยํ   ปฏิจฺจ   ฉนฺทราโค   ฉนฺทราคํ  ปฏิจฺจ  อชฺโฌสานํ  อชฺโฌสานํ
ปฏิจฺจ   ปริคฺคโห   ปริคฺคหํ  ปฏิจฺจ  มจฺฉริยํ  มจฺฉริยํ  ปฏิจฺจ  อารกฺโข
อารกฺขาธิกรณํ ทณฺฑาทานสตฺถาทานกลหวิคฺคหวิวาทา
ตุวํตุวํเปสุญฺญมุสาวาทา     อเนเก     ปาปกา     อกุสลา     ธมฺมา
สมฺภวนฺติ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว นว ตณฺหามูลกา ธมฺมาติ ฯ
     [๒๒๘]   ๒๔  นวยิเม  ภิกฺขเว  สตฺตาวาสา  ฯ  กตเม  นว สนฺติ
ภิกฺขเว   สตฺตา   นานตฺตกายา   นานตฺตสญฺญิโน   เสยฺยถาปิ   มนุสฺสา
เอกจฺเจ จ เทวา เอกจฺเจ จ วินิปาติกา อยํ ปฐโม สตฺตาวาโส ฯ
     สนฺติ   ภิกฺขเว   สตฺตา  นานตฺตกายา  เอกตฺตสญฺญิโน  เสยฺยถาปิ
เทวา พฺรหฺมกายิกา ปฐมาภินิพฺพตฺตา อยํ ทุติโย สตฺตาวาโส ฯ
     สนฺติ   ภิกฺขเว   สตฺตา  เอกตฺตกายา  นานตฺตสญฺญิโน  เสยฺยถาปิ
เทวา อาภสฺสรา อยํ ตติโย สตฺตาวาโส ฯ
     สนฺติ   ภิกฺขเว   สตฺตา  เอกตฺตกายา  เอกตฺตสญฺญิโน  เสยฺยถาปิ
เทวา สุภกิณฺหา อยํ จตุตฺโถ สตฺตาวาโส ฯ
     สนฺติ   ภิกฺขเว   สตฺตา   อสญฺญิโน   อปฺปฏิสํเวทิโน   เสยฺยถาปิ
เทวา อสญฺญิสตฺตา อยํ ปญฺจโม สตฺตาวาโส ฯ
     สนฺติ    ภิกฺขเว    สตฺตา    สพฺพโส    รูปสญฺญานํ   สมติกฺกมา
ปฏิฆสญฺญานํ     อตฺถงฺคมา    นานตฺตสญฺญานํ    อมนสิการา    อนนฺโต
อากาโสติ อากาสานญฺจายตนูปคา อยํ ฉฏฺโฐ สตฺตาวาโส ฯ
     {๒๒๘.๑}   สนฺติ   ภิกฺขเว   สตฺตา  สพฺพโส  อากาสานญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม      อนนฺตํ     วิญฺญาณนฺติ     วิญฺญาณญฺจายตนูปคา     อยํ
สตฺตโม สตฺตาวาโส ฯ
     สนฺติ   ภิกฺขเว   สตฺตา   สพฺพโส   วิญฺญาณญฺจายตนํ   สมติกฺกมฺม
นตฺถิ กิญฺจีติ อากิญฺจญฺญายตนูปคา อยํ อฏฺฐโม สตฺตาวาโส ฯ
     สนฺติ   ภิกฺขเว   สตฺตา   สพฺพโส   อากิญฺจญฺญายตนํ   สมติกฺกมฺม
เนวสญฺญานาสญฺญายตนูปคา    อยํ    นวโม    สตฺตาวาโส   ฯ   อิเม
โข ภิกฺขเว นว สตฺตาวาสาติ ฯ
     [๒๒๙]   ๒๕  ยโต  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  ปญฺญาย  จิตฺตํ สุปริจิตํ
โหติ   ตสฺเสตํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน   กลฺลํ  วจนาย  ขีณา  ชาติ  วุสิตํ
พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ๑-@เชิงอรรถ:  ม. ปชานามีติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
     {๒๒๙.๑}   กถญฺจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  ปญฺญาย  จิตฺตํ  สุปริจิตํ โหติ
วีตราคํ  เม  จิตฺตนฺติ  ปญฺญาย  จิตฺตํ  สุปริจิตํ  โหติ วีตโทสํ เม จิตฺตนฺติ
ปญฺญาย    จิตฺตํ   สุปริจิตํ   โหติ   วีตโมหํ   เม   จิตฺตนฺติ   ปญฺญาย
จิตฺตํ   สุปริจิตํ   โหติ   อสราคธมฺมํ   เม   จิตฺตนฺติ   ปญฺญาย   จิตฺตํ
สุปริจิตํ   โหติ   อสโทสธมฺมํ   เม   จิตฺตนฺติ   ปญฺญาย  จิตฺตํ  สุปริจิตํ
โหติ   อสโมหธมฺมํ   เม   จิตฺตนฺติ   ปญฺญาย   จิตฺตํ   สุปริจิตํ   โหติ
อนาวตฺติธมฺมํ   เม   จิตฺตํ  กามราคายาติ  ๑-  ปญฺญาย  จิตฺตํ  สุปริจิตํ
โหติ   อนาวตฺติธมฺมํ   เม   จิตฺตํ   รูปราคายาติ   ๑-  ปญฺญาย  จิตฺตํ
สุปริจิตํ   โหติ   อนาวตฺติธมฺมํ  เม  จิตฺตํ  อรูปราคายาติ  ๑-  ปญฺญาย
จิตฺตํ   สุปริจิตํ   โหติ  ฯ  ยโต  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  ปญฺญาย  จิตฺตํ
สุปริจิตํ   โหติ   ตสฺเสตํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  กลฺลํ  วจนาย  ขีณา  ชาติ
วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ
     [๒๓๐]   ๒๖  เอกํ  สมยํ  อายสฺมา  จ  สารีปุตฺโต  อายสฺมา  จ
จนฺทิกาปุตฺโต  ราชคเห  วิหรนฺติ  เวฬุวเน  กลนฺทกนิวาเป  ฯ  ตตฺร โข
อายสฺมา    จนฺทิกาปุตฺโต    ภิกฺขู    อามนฺเตสิ   เทวทตฺโต   อาวุโส
ภิกฺขูนํ  เอวํ  ธมฺมํ  เทเสติ  ยโต  โข  อาวุโส  ภิกฺขุโน  เจตสา  จิตํ
โหติ   ตสฺเสตํ   ภิกฺขุโน   กลฺลํ   เวยฺยากรณาย   ขีณา   ชาติ  วุสิตํ
พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ
     เอวํ   วุตฺเต   อายสฺมา   สารีปุตฺโต   อายสฺมนฺตํ   จนฺทิกาปุตฺตํ
เอตทโวจ  น  โข  อาวุโส  จนฺทิกาปุตฺต  เทวทตฺโต  ภิกฺขูนํ  เอวํ ธมฺมํ
@เชิงอรรถ:  ม. - ภวายาติ ฯ
เทเสติ   ยโต   โข   อาวุโส   ภิกฺขุโน  เจตสา  จิตํ  โหติ  ตสฺเสตํ
ภิกฺขุโน   กลฺลํ   เวยฺยากรณาย   ขีณา   ชาติ   วุสิตํ  พฺรหฺมจริยํ  กตํ
กรณียํ    นาปรํ   อิตฺถตฺตายาติ   ปชานาตีติ   เอวญฺจ   โข   อาวุโส
จนฺทิกาปุตฺต   เทวทตฺโต   ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ   เทเสติ  ยโต  โข  อาวุโส
ภิกฺขุโน   เจตสา   จิตฺตํ   สุปริจิตํ   โหติ   ตสฺเสตํ   ภิกฺขุโน   กลฺลํ
เวยฺยากรณาย   ขีณา   ชาติ   วุสิตํ   พฺรหฺมจริยํ   กตํ  กรณียํ  นาปรํ
อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ
     {๒๓๐.๑}   ทุติยมฺปิ  โข  อายสฺมา  จนฺทิกาปุตฺโต  ภิกฺขู อามนฺเตสิ
เทวทตฺโต  อาวุโส  ภิกฺขูนํ  เอวํ  ธมฺมํ เทเสติ ยโต โข อาวุโส ภิกฺขุโน
เจตสา  จิตํ  โหติ  ตสฺเสตํ  ภิกฺขุโน  กลฺลํ  เวยฺยากรณาย  ขีณา  ชาติ
วุสิตํ    พฺรหฺมจริยํ   กตํ   กรณียํ   นาปรํ   อิตฺถตฺตายาติ   ปชานาตีติ
ทุติยมฺปิ    โข    อายสฺมา    สารีปุตฺโต    อายสฺมนฺตํ    จนฺทิกาปุตฺตํ
เอตทโวจ   น   โข   อาวุโส   จนฺทิกาปุตฺต  เทวทตฺโต  ภิกฺขูนํ  เอวํ
ธมฺมํ  เทเสติ  ยโต  โข  อาวุโส  ภิกฺขุโน  เจตสา  จิตํ  โหติ ตสฺเสตํ
ภิกฺขุโน   กลฺลํ   เวยฺยากรณาย   ขีณา   ชาติ   วุสิตํ  พฺรหฺมจริยํ  กตํ
กรณียํ    นาปรํ   อิตฺถตฺตายาติ   ปชานาตีติ   เอวญฺจ   โข   อาวุโส
จนฺทิกาปุตฺต   เทวทตฺโต   ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ   เทเสติ  ยโต  โข  อาวุโส
ภิกฺขุโน   เจตสา   จิตฺตํ   สุปริจิตํ   โหติ   ตสฺเสตํ   ภิกฺขุโน   กลฺลํ
เวยฺยากรณาย    ขีณา    ชาติ    วุสิตํ    พฺรหฺมจริยํ    กตํ   กรณียํ
นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ
     {๒๓๐.๒}   ตติยมฺปิ  โข  อายสฺมา  จนฺทิกาปุตฺโต  ภิกฺขู อามนฺเตสิ
เทวทตฺโต  อาวุโส  ภิกฺขูนํ  เอวํ  ธมฺมํ เทเสติ ยโต โข อาวุโส ภิกฺขุโน
เจตสา  จิตํ  โหติ  ตสฺเสตํ  ภิกฺขุโน  กลฺลํ  เวยฺยากรณาย  ขีณา  ชาติ
วุสิตํ    พฺรหฺมจริยํ   กตํ   กรณียํ   นาปรํ   อิตฺถตฺตายาติ   ปชานาตีติ
ตติยมฺปิ   โข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  อายสฺมนฺตํ  จนฺทิกาปุตฺตํ  เอตทโวจ
น   โข  อาวุโส  จนฺทิกาปุตฺต  เทวทตฺโต  ภิกฺขูนํ  เอวํ  ธมฺมํ  เทเสติ
ยโต  โข  อาวุโส  ภิกฺขุโน  เจตสา  จิตํ  โหติ  ตสฺเสตํ  ภิกฺขุโน กลฺลํ
เวยฺยากรณาย   ขีณา   ชาติ   วุสิตํ   พฺรหฺมจริยํ   กตํ  กรณียํ  นาปรํ
อิตฺถตฺตายาติ    ปชานาตีติ    เอวญฺจ    โข    อาวุโส   จนฺทิกาปุตฺต
เทวทตฺโต  ภิกฺขูนํ  ธมฺมํ  เทเสติ  ยโต  โข  อาวุโส  ภิกฺขุโน  เจตสา
จิตฺตํ   สุปริจิตํ   โหติ   ตสฺเสตํ   ภิกฺขุโน  กลฺลํ  เวยฺยากรณาย  ขีณา
ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ
     {๒๓๐.๓}   กถญฺจ  อาวุโส  ภิกฺขุโน  เจตสา  จิตฺตํ  สุปริจิตํ โหติ
วีตราคํ  เม  จิตฺตนฺติ  เจตสา  จิตฺตํ  สุปริจิตํ  โหติ วีตโทสํ เม จิตฺตนฺติ
เจตสา   จิตฺตํ   สุปริจิตํ   โหติ  วีตโมหํ  เม  จิตฺตนฺติ  เจตสา  จิตฺตํ
สุปริจิตํ   โหติ   อสราคธมฺมํ   เม   จิตฺตนฺติ   เจตสา  จิตฺตํ  สุปริจิตํ
โหติ   อสโทสธมฺมํ   เม   จิตฺตนฺติ   เจตสา   จิตฺตํ   สุปริจิตํ   โหติ
อสโมหธมฺมํ   เม  จิตฺตนฺติ  เจตสา  จิตฺตํ  สุปริจิตํ  โหติ  อนาวตฺติธมฺมํ
เม  จิตฺตํ  กามภวายาติ  เจตสา  จิตฺตํ  สุปริจิตํ  โหติ อนาวตฺติธมฺมํ เม
จิตฺตํ  รูปภวายาติ  เจตสา  จิตฺตํ  สุปริจิตํ  โหติ  อนาวตฺติธมฺมํ เม จิตฺตํ
อรูปภวายาติ   เจตสา   จิตฺตํ  สุปริจิตํ  โหติ  เอวํ  สมฺมาวิมุตฺตจิตฺตสฺส
โข  อาวุโส  ภิกฺขุโน  ภุสา  เจปิ  จกฺขุวิญฺเญยฺยา  รูปา จกฺขุสฺส อาปาถํ
อาคจฺฉนฺติ   เนวสฺส   จิตฺตํ   ปริยาทิยนฺติ  อมิสฺสีกตเมวสฺส  จิตฺตํ  โหติ
ฐิตํ   อาเนญฺชปฺปตฺตํ   วยญฺจสฺสานุปสฺสติ   ภุสา   เจปิ   โสตวิญฺเญยฺยา
สทฺทา   ฯเปฯ   ฆานวิญฺเญยฺยา   คนฺธา  ฯเปฯ  ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา  รสา
ฯเปฯ    กายวิญฺเญยฺยา   โผฏฺฐพฺพา   ฯเปฯ   มโนวิญฺเญยฺยา   ธมฺมา
มนสฺส     อาปาถํ     อาคจฺฉนฺติ     เนวสฺส    จิตฺตํ    ปริยาทิยนฺติ
อมิสฺสีกตเมวสฺส   จิตฺตํ   โหติ   ฐิตํ   อาเนญฺชปฺปตฺตํ  วยญฺจสฺสานุปสฺสติ
เสยฺยถาปิ     อาวุโส    สิลายูโป    โสฬสกุกฺกุตสฺส    อฏฺฐ    กุกฺกู
เหฏฺฐาเนมงฺคมา   อฏฺฐ   กุกฺกู   อุปริ  เนมสฺส  อถ  ปุรตฺถิมาย  เจปิ
ทิสาย    อาคจฺเฉยฺย   ภุสา   วาตวุฏฺฐิ   เนว   นํ   สํกมฺเปยฺย   น
สมฺปกมฺเปยฺย  น  สมฺปเวเธยฺย  อถ  ปจฺฉิมาย  ...  อถ อุตฺตราย ...
อถ   ทกฺขิณาย   เจปิ   ทิสาย  อาคจฺเฉยฺย  ภุสา  วาตวุฏฺฐิ  เนว  นํ
สํกมฺเปยฺย   น   สมฺปกมฺเปยฺย   น   สมฺปเวเธยฺย   ตํ   กิสฺส   เหตุ
คมฺภีรตฺตา    อาวุโส    เนมสฺส   สุนิขาตตฺตา   สิลายูปสฺส   เอวเมว
โข    อาวุโส    เอวํ    สมฺมาวิมุตฺตจิตฺตสฺส   ภิกฺขุโน   ภุสา   เจปิ
จกฺขุวิญฺเญยฺยา   รูปา   จกฺขุสฺส   อาปาถํ   อาคจฺฉนฺติ   เนวสฺส  จิตฺตํ
ปริยาทิยนฺติ    อมิสฺสีกตเมวสฺส    จิตฺตํ    โหติ   ฐิตํ   อาเนญฺชปฺปตฺตํ
วยญฺจสฺสานุปสฺสติ    ภุสา    เจปิ    โสตวิญฺเญยฺยา    สทฺทา   ฯเปฯ
ฆานวิญฺเญยฺยา    คนฺธา    ฯเปฯ    ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา    รสา   ฯเปฯ
กายวิญฺเญยฺยา    โผฏฺฐพฺพา   ฯเปฯ   มโนวิญฺเญยฺยา   ธมฺมา   มนสฺส
อาปาถํ    อาคจฺฉนฺติ   เนวสฺส   จิตฺตํ   ปริยาทิยนฺติ   อมิสฺสีกตเมวสฺส
จิตฺตํ โหติ ฐิตํ อาเนญฺชปฺปตฺตํ วยญฺจสฺสานุปสฺสตีติ ฯ
     [๒๓๑]  ๒๗  อถโข  อนาถปิณฺฑิโก  คหปติ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา     ภควนฺตํ     อภิวาเทตฺวา    เอกมนฺตํ    นิสีทิ    ฯ
เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ   โข   อนาถปิณฺฑิกํ  คหปตึ  ภควา  เอตทโวจ  ยโต
โข   คหปติ   อริยสาวกสฺส   ปญฺจ  ภยานิ  เวรานิ  วูปสนฺตานิ  โหนฺติ
จตูหิ   จ   โสตาปตฺติยงฺเคหิ   สมนฺนาคโต   โหติ   โส  อากงฺขมาโน
อตฺตนาว     อตฺตานํ    พฺยากเรยฺย    ขีณนิรโยมฺหิ    ขีณติรจฺฉานโยนิ
ขีณปิตฺติวิสโย         ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต         โสตาปนฺโนหมสฺมิ
อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโน ฯ
     {๒๓๑.๑}   กตมานิ  ปญฺจ ภยานิ เวรานิ วูปสนฺตานิ โหนฺติ ยํ คหปติ
ปาณาติปาตี    ปาณาติปาตปจฺจยา   ทิฏฺฐธมฺมิกมฺปิ   ภยํ   เวรํ   ปสวติ
สมฺปรายิกมฺปิ  ภยํ  เวรํ  ปสวติ  เจตสิกมฺปิ  ทุกฺขํ  โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ
ปาณาติปาตา   ปฏิวิรโต   เนว   ทิฏฺฐธมฺมิกมฺปิ   ภยํ  เวรํ  ปสวติ  น
สมฺปรายิกมฺปิ  ภยํ  เวรํ  ปสวติ  น เจตสิกมฺปิ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ
ปาณาติปาตา  ปฏิวิรตสฺส  เอวํ  ตํ  ภยํ  เวรํ  วูปสนฺตํ  โหติ  ยํ คหปติ
อทินฺนาทายี   ฯเปฯ   กาเมสุ   มิจฺฉาจารี   ฯเปฯ   มุสาวาที  ฯเปฯ
สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐายี สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานปจฺจยา
ทิฏฺฐธมฺมิกมฺปิ   ภยํ   เวรํ   ปสวติ   สมฺปรายิกมฺปิ   ภยํ  เวรํ  ปสวติ
เจตสิกมฺปิ   ทุกฺขํ   โทมนสฺสํ   ปฏิสํเวเทติ   สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา
ปฏิวิรโต   เนว   ทิฏฺฐธมฺมิกมฺปิ   ภยํ   เวรํ  ปสวติ  น  สมฺปรายิกมฺปิ
ภยํ   เวรํ   ปสวติ   น   เจตสิกมฺปิ   ทุกฺขํ   โทมนสฺสํ   ปฏิสํเวเทติ
สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา   ปฏิวิรตสฺส   เอวํ   ตํ  ภยํ  เวรํ  วูปสนฺตํ
โหติ อิมานิ ปญฺจ ภยานิ เวรานิ วูปสนฺตานิ โหนฺติ ฯ
     {๒๓๑.๒}   กตเมหิ  จตูหิ  โสตาปตฺติยงฺเคหิ  สมนฺนาคโต โหติ อิธ
คหปติ   อริยสาวโก  พุทฺเธ  อเวจฺจปฺปสาเทน  สมนฺนาคโต  โหติ  อิติปิ
โส   ภควา   อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน  สุคโต  โลกวิทู
อนุตฺตโร   ปุริสทมฺมสารถิ  สตฺถา  เทวมนุสฺสานํ  พุทฺโธ  ภควาติ  ธมฺเม
อเวจฺจปฺปสาเทน   สมนฺนาคโต   โหติ   สฺวากฺขาโต   ภควตา   ธมฺโม
สนฺทิฏฺฐิโก   อกาลิโก   เอหิปสฺสิโก   โอปนยิโก   ปจฺจตฺตํ   เวทิตพฺโพ
วิญฺญูหีติ    สงฺเฆ   อเวจฺจปฺปสาเทน   สมนฺนาคโต   โหติ   สุปฏิปนฺโน
ภควโต   สาวกสงฺโฆ   อุชุปฏิปนฺโน  ภควโต  สาวกสงฺโฆ  ญายปฏิปนฺโน
ภควโต    สาวกสงฺโฆ   สามีจิปฏิปนฺโน   ภควโต   สาวกสงฺโฆ   ยทิทํ
จตฺตาริ   ปุริสยุคานิ   อฏฺฐ   ปุริสปุคฺคลา   เอส  ภควโต  สาวกสงฺโฆ
อาหุเนยฺโย     ปาหุเนยฺโย    ทกฺขิเณยฺโย    อญฺชลิกรณีโย    อนุตฺตรํ
ปุญฺญกฺเขตฺตํ    โลกสฺสาติ    อริยกนฺเตหิ   สีเลหิ   สมนฺนาคโต   โหติ
อขณฺเฑหิ   อจฺฉิทฺเทหิ   อสพเลหิ   อกมฺมาเสหิ  ภุชิสฺเสหิ  วิญฺญูปสตฺเถหิ
อปรามฏฺเฐหิ    สมาธิสํวตฺตนิเกหิ    อิเมหิ    จตูหิ   โสตาปตฺติยงฺเคหิ
สมนฺนาคโต โหติ ฯ
     {๒๓๑.๓}   ยโต โข คหปติ อริยสาวกสฺส อิมานิ ปญฺจ ภยานิ เวรานิ
วูปสนฺตานิ  โหนฺติ  อิเมหิ  จ  จตูหิ  โสตาปตฺติยงฺเคหิ  สมนฺนาคโต โหติ
โส    อากงฺขมาโน    อตฺตนาว   อตฺตานํ   พฺยากเรยฺย   ขีณนิรโยมฺหิ
ขีณติรจฺฉานโยนิ          ขีณปิตฺติวิสโย         ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต
โสตาปนฺโนหมสฺมิ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโนติ ฯ
     [๒๓๒]   ๒๘  ยโต  โข  ภิกฺขเว อริยสาวกสฺส ปญฺจ ภยานิ เวรานิ
วูปสนฺตานิ   โหนฺติ   จตูหิ   จ   โสตาปตฺติยงฺเคหิ   สมนฺนาคโต  โหติ
โส    อากงฺขมาโน    อตฺตนาว   อตฺตานํ   พฺยากเรยฺย   ขีณนิรโยมฺหิ
ขีณติรจฺฉานโยนิ          ขีณปิตฺติวิสโย         ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต
โสตาปนฺโนหมสฺมิ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโน ฯ
     {๒๓๒.๑}   กตมานิ ปญฺจ ภยานิ เวรานิ วูปสนฺตานิ โหนฺติ ยํ ภิกฺขเว
ปาณาติปาตี    ปาณาติปาตปจฺจยา   ทิฏฺฐธมฺมิกมฺปิ   ภยํ   เวรํ   ปสวติ
สมฺปรายิกมฺปิ  ภยํ  เวรํ  ปสวติ  เจตสิกมฺปิ  ทุกฺขํ  โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ
ปาณาติปาตา  ปฏิวิรโต  ฯเปฯ  เอวํ  ตํ  ภยํ  เวรํ  วูปสนฺตํ  โหติ  ยํ
ภิกฺขเว  อทินฺนาทายี  ฯเปฯ  กาเมสุ  มิจฺฉาจารี  ฯเปฯ มุสาวาที ฯเปฯ
สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐายี สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานปจฺจยา
ทิฏฺฐธมฺมิกมฺปิ  ภยํ  เวรํ  ปสวติ  สมฺปรายิกมฺปิ ภยํ เวรํ ปสวติ เจตสิกมฺปิ
ทุกฺขํ  โทมนสฺสํ  ปฏิสํเวเทติ  สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา  ปฏิวิรโต  เนว
ทิฏฺฐธมฺมิกมฺปิ   ภยํ   เวรํ  ปสวติ  น  สมฺปรายิกมฺปิ  ภยํ  เวรํ  ปสวติ
น   เจตสิกมฺปิ  ทุกฺขํ  โทมนสฺสํ  ปฏิสํเวเทติ  สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา
ปฏิวิรตสฺส   เอวํ   ตํ  ภยํ  เวรํ  วูปสนฺตํ  โหติ  อิมานิ  ปญฺจ  ภยานิ
เวรานิ วูปสนฺตานิ โหนฺติ ฯ
     {๒๓๒.๒}   กตเมหิ  จตูหิ  โสตาปตฺติยงฺเคหิ  สมนฺนาคโต โหติ อิธ
ภิกฺขเว  อริยสาวโก  พุทฺเธ  อเวจฺจปฺปสาเทน  สมนฺนาคโต  โหติ  อิติปิ
โส   ภควา   ฯเปฯ   สตฺถา   เทวมนุสฺสานํ   พุทฺโธ  ภควาติ  ธมฺเม
ฯเปฯ  สงฺเฆ  ฯเปฯ  อริยกนฺเตหิ  สีเลหิ  สมนฺนาคโต  โหติ  อขณฺเฑหิ
อจฺฉิทฺเทหิ     อสพเลหิ     อกมฺมาเสหิ     ภุชิสฺเสหิ    วิญฺญูปสตฺเถหิ
อปรามฏฺเฐหิ    สมาธิสํวตฺตนิเกหิ    อิเมหิ    จตูหิ   โสตาปตฺติยงฺเคหิ
สมนฺนาคโต โหติ ฯ
     {๒๓๒.๓}   ยโต โข ภิกฺขเว อริยสาวกสฺส อิมานิ ปญฺจ ภยานิ เวรานิ
วูปสนฺตานิ   โหนฺติ   อิเมหิ   จ   จตูหิ  โสตาปตฺติยงฺเคหิ  สมนฺนาคโต
โหติ   โส   อากงฺขมาโน  อตฺตนาว  อตฺตานํ  พฺยากเรยฺย  ขีณนิรโยมฺหิ
ขีณติรจฺฉานโยนิ          ขีณปิตฺติวิสโย         ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต
โสตาปนฺโนหมสฺมิ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโนติ ฯ
     [๒๓๓]   ๒๙  นวยิมานิ  ภิกฺขเว  อาฆาตวตฺถูนิ  ฯ  กตมานิ  นว
อนตฺถํ  เม  อจรีติ  อาฆาตํ  พนฺธติ  อนตฺถํ  เม  จรตีติ  อาฆาตํ พนฺธติ
อนตฺถํ   เม   จริสฺสตีติ  อาฆาตํ  พนฺธติ  ปิยสฺส  เม  มนาปสฺส  อนตฺถํ
อจรีติ   อาฆาตํ  พนฺธติ  ปิยสฺส  เม  มนาปสฺส  อนตฺถํ  จรตีติ  อาฆาตํ
พนฺธติ   ปิยสฺส   เม   มนาปสฺส   อนตฺถํ   จริสฺสตีติ   อาฆาตํ  พนฺธติ
อปฺปิยสฺส   เม   อมนาปสฺส   อตฺถํ   อจรีติ  อาฆาตํ  พนฺธติ  อปฺปิยสฺส
เม  อมนาปสฺส  อตฺถํ  จรตีติ  อาฆาตํ  พนฺธติ  อปฺปิยสฺส  เม อมนาปสฺส
อตฺถํ จริสฺสตีติ อาฆาตํ พนฺธติ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว นว อาฆาตวตฺถูนีติ ฯ
     [๒๓๔]   ๓๐  นวยิเม  ภิกฺขเว  อาฆาตปฏิวินยา  ฯ  กตเม  นว
อนตฺถํ  เม  อจรีติ  ๑-  ตํ  กุเตตฺถ ลพฺภาติ อาฆาตํ ปฏิวิเนติ อนตฺถํ เม
จรตีติ  ๑- ตํ กุเตตฺถ ลพฺภาติ อาฆาตํ ปฏิวิเนติ อนตฺถํ เม จริสฺสตีติ ๑- ตํ
กุเตตฺถ   ลพฺภาติ   อาฆาตํ   ปฏิวิเนติ   ปิยสฺส  เม  มนาปสฺส  อนตฺถํ
อจรีติ  ๑-  ตํ  กุเตตฺถ  ลพฺภาติ  อาฆาตํ  ปฏิวิเนติ ปิยสฺส เม มนาปสฺส
อนตฺถํ  จรตีติ  ๑-  ตํ  กุเตตฺถ  ลพฺภาติ  อาฆาตํ  ปฏิวิเนติ  ปิยสฺส เม
มนาปสฺส  อนตฺถํ  จริสฺสตีติ  ๑-  ตํ  กุเตตฺถ  ลพฺภาติ  อาฆาตํ ปฏิวิเนติ
อปฺปิยสฺส  เม  อมนาปสฺส  อตฺถํ  อจรีติ  ๑-  ตํ กุเตตฺถ ลพฺภาติ อาฆาตํ
ปฏิวิเนติ  อปฺปิยสฺส  เม  อมนาปสฺส  อตฺถํ  จรตีติ ๑- ตํ กุเตตฺถ ลพฺภาติ
อาฆาตํ  ปฏิวิเนติ  อปฺปิยสฺส  เม อมนาปสฺส อตฺถํ จริสฺสตีติ ๑- ตํ กุเตตฺถ
ลพฺภาติ อาฆาตํ ปฏิวิเนติ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว นว อาฆาตปฏิวินยาติ ฯ
     [๒๓๕]   ๓๑   นวยิเม  ภิกฺขเว  อนุปุพฺพนิโรธา  ฯ  กตเม  นว
ปฐมชฺฌานํ   สมาปนฺนสฺส   อามิสสญฺญา   ๒-  นิรุทฺธา  โหติ  ทุติยชฺฌานํ
สมาปนฺนสฺส   วิตกฺกวิจารา   นิรุทฺธา   โหนฺติ   ตติยชฺฌานํ  สมาปนฺนสฺส
ปีติ   นิรุทฺธา  โหติ  จตุตฺถชฺฌานํ  สมาปนฺนสฺส  อสฺสาสปสฺสาสา  นิรุทฺธา
โหนฺติ    อากาสานญฺจายตนํ   สมาปนฺนสฺส   รูปสญฺญา   นิรุทฺธา   โหติ
วิญฺญาณญฺจายตนํ     สมาปนฺนสฺส     อากาสานญฺจายตนสญฺญา    นิรุทฺธา
โหติ    อากิญฺจญฺญายตนํ   สมาปนฺนสฺส   วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญา   นิรุทฺธา
@เชิงอรรถ:  ม. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ  ม. กามสญฺญา ฯ
โหติ     เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ    สมาปนฺนสฺส    อากิญฺจญฺญายตนสญฺญา
นิรุทฺธา   โหติ   สญฺญาเวทยิตนิโรธํ   สมาปนฺนสฺส   สญฺญา  จ  เวทนา
จ นิรุทฺธา โหนฺติ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว นว อนุปุพฺพนิโรธาติ ฯ
                   สตฺตาวาสวคฺโค ตติโย ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
      ฐานขฬุงฺโก ๑- ตณฺหา           ววตฺถสญฺญา ๒- สิลายูโป
      เทฺว เถรา ๓- เทฺว อาฆาตานิ   อนุปุพฺพนิโรเธน จาติ ฯ
                  -------------------
                     มหาวคฺโค จตุตฺโถ
     [๒๓๖]   ๓๒   นวยิเม  ภิกฺขเว  อนุปุพฺพวิหารา  ฯ  กตเม  นว
ปฐมชฺฌานํ    ทุติยชฺฌานํ   ตติยชฺฌานํ   จตุตฺถชฺฌานํ   อากาสานญฺจายตนํ
วิญฺญาณญฺจายตนํ         อากิญฺจญฺญายตนํ        เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
สญฺญาเวทยิตนิโรโธ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว นว อนุปุพฺพวิหาราติ ฯ
     [๒๓๗]   ๓๓    นวยิมา    ภิกฺขเว    อนุปุพฺพวิหารสมาปตฺติโย
เทเสสฺสามิ  ตํ  สุณาถ  ฯเปฯ  กตมา  จ  ภิกฺขเว  นว  อนุปุพฺพวิหาร-
สมาปตฺติโย   ยตฺถ   กามา   นิรุชฺฌนฺติ   เย  จ  กาเม  นิโรเธตฺวา
นิโรเธตฺวา   วิหรนฺติ   อทฺธา   เต   อายสฺมนฺโต   นิจฺฉาตา  นิพฺพุตา
ติณฺณา   ปารคตา  ตทงฺเคนาติ  วทามิ  กตฺถ  กามา  นิรุชฺฌนฺติ  เก  จ
กาเม  นิโรเธตฺวา  นิโรเธตฺวา  วิหรนฺติ  อหเมตํ  น  ชานามิ  อหเมตํ
น   ปสฺสามีติ   อิติ   โย   เอวํ   วเทยฺย   โส   เอวมสฺส  วจนีโย
@เชิงอรรถ:  ม. ติฐานํ ฯ    ม. สตฺตสญฺญา ฯ    ม. เวรา ฯ
อิธาวุโส   ภิกฺขุ  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ  สวิตกฺกํ
สวิจารํ   วิเวกชํ  ปีติสุขํ  ปฐมชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  เอตฺถ  กามา
นิรุชฺฌนฺติ  เต  จ  กาเม นิโรเธตฺวา นิโรเธตฺวา วิหรนฺตีติ อทฺธา ภิกฺขเว
อสโฐ  อมายาวี  สาธูติ  ภาสิตํ  อภินนฺเทยฺย  อนุโมเทยฺย  สาธูติ ภาสิตํ
อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา นมสฺสมาโน ปญฺชลิโก ปยิรุปาเสยฺย ฯ
     {๒๓๗.๑}   ยตฺถ วิตกฺกวิจารา นิรุชฺฌนฺติ เย จ วิตกฺกวิจาเร นิโรเธตฺวา
นิโรเธตฺวา  วิหรนฺติ  อทฺธา  เต  อายสฺมนฺโต  นิจฺฉาตา  นิพฺพุตา ติณฺณา
ปารคตา   ตทงฺเคนาติ   วทามิ  กตฺถ  วิตกฺกวิจารา  นิรุชฺฌนฺติ  เก  จ
วิตกฺกวิจาเร   นิโรเธตฺวา   นิโรเธตฺวา  วิหรนฺติ  อหเมตํ  น  ชานามิ
อหเมตํ  น  ปสฺสามีติ อิติ โย เอวํ วเทยฺย โส เอวมสฺส วจนีโย อิธาวุโส
ภิกฺขุ   วิตกฺกวิจารานํ   วูปสมา   ฯเปฯ  ทุติยชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ
เอตฺถ   วิตกฺกวิจารา   นิรุชฺฌนฺติ   เต   จ  วิตกฺกวิจาเร  นิโรเธตฺวา
นิโรเธตฺวา   วิหรนฺตีติ   อทฺธา   ภิกฺขเว   อสโฐ   อมายาวี   สาธูติ
ภาสิตํ    อภินนฺเทยฺย    อนุโมเทยฺย    สาธูติ    ภาสิตํ   อภินนฺทิตฺวา
อนุโมทิตฺวา นมสฺสมาโน ปญฺชลิโก ปยิรุปาเสยฺย ฯ
     {๒๓๗.๒}   ยตฺถ ปีติ นิรุชฺฌติ เย จ ปีตึ นิโรเธตฺวา นิโรเธตฺวา วิหรนฺติ
อทฺธา  เต  อายสฺมนฺโต  นิจฺฉาตา  นิพฺพุตา  ติณฺณา ปารคตา ตทงฺเคนาติ
วทามิ  กตฺถ  ปีติ  นิรุชฺฌติ  เก  จ  ปีตึ นิโรเธตฺวา นิโรเธตฺวา วิหรนฺติ
อหเมตํ น ชานามิ อหเมตํ น ปสฺสามีติ อิติ โย เอวํ วเทยฺย  โส เอวมสฺส
วจนีโย  อิธาวุโส  ภิกฺขุ  ปีติยา  จ  วิราคา ฯเปฯ ตติยชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ  เอตฺถ  ปีติ  นิรุชฺฌติ  เต จ ปีตึ นิโรเธตฺวา นิโรเธตฺวา วิหรนฺตีติ
อทฺธา  ภิกฺขเว  อสโฐ  อมายาวี  สาธูติ  ภาสิตํ อภินนฺเทยฺย อนุโมเทยฺย
สาธูติ    ภาสิตํ    อภินนฺทิตฺวา   อนุโมทิตฺวา   นมสฺสมาโน   ปญฺชลิโก
ปยิรุปาเสยฺย ฯ
     {๒๓๗.๓}   ยตฺถ อุเปกฺขาสุขํ นิรุชฺฌติ เย จ อุเปกฺขาสุขํ นิโรเธตฺวา
นิโรเธตฺวา  วิหรนฺติ  อทฺธา  เต  อายสฺมนฺโต  นิจฺฉาตา  นิพฺพุตา ติณฺณา
ปารคตา   ตทงฺเคนาติ   วทามิ   กตฺถ   อุเปกฺขาสุขํ  นิรุชฺฌติ  เก  จ
อุเปกฺขาสุขํ   นิโรเธตฺวา   นิโรเธตฺวา   วิหรนฺติ  อหเมตํ  น  ชานามิ
อหเมตํ  น  ปสฺสามีติ  อิติ  โย  เอวํ  วเทยฺย  โส  เอวมสฺส  วจนีโย
อิธาวุโส   ภิกฺขุ   สุขสฺส   จ  ปหานา  ฯเปฯ  จตุตฺถชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช
วิหรติ   เอตฺถ  อุเปกฺขาสุขํ  นิรุชฺฌติ  เต  จ  อุเปกฺขาสุขํ  นิโรเธตฺวา
นิโรเธตฺวา  วิหรนฺตีติ  อทฺธา  ภิกฺขเว  อสโฐ  อมายาวี  สาธูติ  ภาสิตํ
อภินนฺเทยฺย   อนุโมเทยฺย   สาธูติ   ภาสิตํ   อภินนฺทิตฺวา   อนุโมทิตฺวา
นมสฺสมาโน ปญฺชลิโก ปยิรุปาเสยฺย ฯ
     {๒๓๗.๔}   ยตฺถ  รูปสญฺญา  นิรุชฺฌนฺติ  เย จ รูปสญฺญา นิโรเธตฺวา
นิโรเธตฺวา   วิหรนฺติ   อทฺธา   เต   อายสฺมนฺโต   นิจฺฉาตา  นิพฺพุตา
ติณฺณา   ปารคตา   ตทงฺเคนาติ   วทามิ   กตฺถ   รูปสญฺญา   นิรุชฺฌนฺติ
เก  จ  รูปสญฺญา  นิโรเธตฺวา  นิโรเธตฺวา  วิหรนฺติ  อหเมตํ น ชานามิ
อหเมตํ  น  ปสฺสามีติ  อิติ  โย  เอวํ  วเทยฺย  โส  เอวมสฺส  วจนีโย
อิธาวุโส    ภิกฺขุ    สพฺพโส    รูปสญฺญานํ    สมติกฺกมา   ปฏิฆสญฺญานํ
อตฺถงฺคมา     นานตฺตสญฺญานํ     อมนสิการา    อนนฺโต    อากาโสติ
อากาสานญฺจายตนํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   เอตฺถ   รูปสญฺญา   นิรุชฺฌนฺติ
เต   จ  รูปสญฺญา  นิโรเธตฺวา  นิโรเธตฺวา  วิหรนฺตีติ  อทฺธา  ภิกฺขเว
อสโฐ  อมายาวี  สาธูติ  ภาสิตํ  อภินนฺเทยฺย  อนุโมเทยฺย  สาธูติ ภาสิตํ
อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา นมสฺสมาโน ปญฺชลิโก ปยิรุปาเสยฺย ฯ
     {๒๓๗.๕}   ยตฺถ   อากาสานญฺจายตนสญฺญา   นิรุชฺฌติ   เย   จ
อากาสานญฺจายตนสญฺญํ   นิโรเธตฺวา   นิโรเธตฺวา  วิหรนฺติ  อทฺธา  เต
อายสฺมนฺโต   นิจฺฉาตา   นิพฺพุตา  ติณฺณา  ปารคตา  ตทงฺเคนาติ  วทามิ
กตฺถ   อากาสานญฺจายตนสญฺญา  นิรุชฺฌติ  เก  จ  อากาสานญฺจายตนสญฺญํ
นิโรเธตฺวา  นิโรเธตฺวา  วิหรนฺติ  อหเมตํ น ชานามิ อหเมตํ น ปสฺสามีติ
อิติ  โย  เอวํ  วเทยฺย  โส  เอวมสฺส  วจนีโย  อิธาวุโส ภิกฺขุ สพฺพโส
อากาสานญฺจายตนํ    สมติกฺกมฺม   อนนฺตํ   วิญฺญาณนฺติ   วิญฺญาณญฺจายตนํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   เอตฺถ   อากาสานญฺจายตนสญฺญา  นิรุชฺฌติ  เต  จ
อากาสานญฺจายตนสญฺญํ    นิโรเธตฺวา   นิโรเธตฺวา   วิหรนฺตีติ   อทฺธา
ภิกฺขเว  อสโฐ  อมายาวี  สาธูติ  ภาสิตํ  อภินนฺเทยฺย อนุโมเทยฺย สาธูติ
ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา นมสฺสมาโน ปญฺชลิโก ปยิรุปาเสยฺย ฯ
     {๒๓๗.๖}   ยตฺถ    วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญา   นิรุชฺฌติ   เย   จ
วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญํ       นิโรเธตฺวา       นิโรเธตฺวา      วิหรนฺติ
อทฺธา    เต    อายสฺมนฺโต   นิจฺฉาตา   นิพฺพุตา   ติณฺณา   ปารคตา
ตทงฺเคนาติ     วทามิ     กตฺถ     วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญา     นิรุชฺฌติ
เก    จ    วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญํ   นิโรเธตฺวา   นิโรเธตฺวา   วิหรนฺติ
อหเมตํ  น  ชานามิ  อหเมตํ  น  ปสฺสามีติ  อิติ  โย  เอวํ วเทยฺย โส
เอวมสฺส    วจนีโย    อิธาวุโส    ภิกฺขุ    สพฺพโส   วิญฺญาณญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม   นตฺถิ   กิญฺจีติ   อากิญฺจญฺญายตนํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  เอตฺถ
วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญา     นิรุชฺฌติ     เต    จ    วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญํ
นิโรเธตฺวา   นิโรเธตฺวา   วิหรนฺตีติ  อทฺธา  ภิกฺขเว  อสโฐ  อมายาวี
สาธูติ   ภาสิตํ   อภินนฺเทยฺย   อนุโมเทยฺย  สาธูติ  ภาสิตํ  อภินนฺทิตฺวา
อนุโมทิตฺวา นมสฺสมาโน ปญฺชลิโก ปยิรุปาเสยฺย ฯ
     {๒๓๗.๗}   ยตฺถ    อากิญฺจญฺญายตนสญฺญา   นิรุชฺฌติ   เย   จ
อากิญฺจญฺญายตนสญฺญํ    นิโรเธตฺวา    นิโรเธตฺวา    วิหรนฺติ    อทฺธา
เต   อายสฺมนฺโต   นิจฺฉาตา   นิพฺพุตา   ติณฺณา  ปารคตา  ตทงฺเคนาติ
วทามิ     กตฺถ     อากิญฺจญฺญายตนสญฺญา     นิรุชฺฌติ     เก     จ
อากิญฺจญฺญายตนสญฺญํ       นิโรเธตฺวา       นิโรเธตฺวา      วิหรนฺติ
อหเมตํ   น   ชานามิ  อหเมตํ  น  ปสฺสามีติ  อิติ  โย  เอวํ  วเทยฺย
โส   เอวมสฺส   วจนีโย   อิธาวุโส   ภิกฺขุ   สพฺพโส  อากิญฺจญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม     เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    เอตฺถ
อากิญฺจญฺญายตนสญฺญา     นิรุชฺฌติ     เต    จ    อากิญฺจญฺญายตนสญฺญํ
นิโรเธตฺวา   นิโรเธตฺวา   วิหรนฺตีติ  อทฺธา  ภิกฺขเว  อสโฐ  อมายาวี
สาธูติ   ภาสิตํ   อภินนฺเทยฺย   อนุโมเทยฺย  สาธูติ  ภาสิตํ  อภินนฺทิตฺวา
อนุโมทิตฺวา นมสฺสมาโน ปญฺชลิโก ปยิรุปาเสยฺย ฯ
     {๒๓๗.๘}   ยตฺถ   เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญา  นิรุชฺฌติ  เย  จ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญํ   นิโรเธตฺวา   นิโรเธตฺวา   วิหรนฺติ  อทฺธา
เต   อายสฺมนฺโต   นิจฺฉาตา   นิพฺพุตา   ติณฺณา  ปารคตา  ตทงฺเคนาติ
วทามิ    กตฺถ    เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญา    นิรุชฺฌติ    เก    จ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญํ     นิโรเธตฺวา     นิโรเธตฺวา     วิหรนฺติ
อหเมตํ  น  ชานามิ  อหเมตํ  น  ปสฺสามีติ  อิติ  โย  เอวํ วเทยฺย โส
เอวมสฺส   วจนีโย   อิธาวุโส   ภิกฺขุ   สพฺพโส  เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม     สญฺญาเวทยิตนิโรธํ     อุปสมฺปชฺช     วิหรติ     เอตฺถ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญา     นิรุชฺฌติ     เต     จ    เนวสญฺญา-
นาสญฺญายตนสญฺญํ    นิโรเธตฺวา    นิโรเธตฺวา    วิหรนฺตีติ    อทฺธา
ภิกฺขเว   อสโฐ   อมายาวี   สาธูติ   ภาสิตํ  อภินนฺเทยฺย  อนุโมเทยฺย
สาธูติ    ภาสิตํ    อภินนฺทิตฺวา   อนุโมทิตฺวา   นมสฺสมาโน   ปญฺชลิโก
ปยิรุปาเสยฺย ฯ อิมา โข ภิกฺขเว นว อนุปุพฺพวิหารสมาปตฺติโยติ ฯ
     [๒๓๘]   ๓๔  เอกํ  สมยํ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  ราชคเห  วิหรติ
เวฬุวเน   กลนฺทกนิวาเป   ตตฺร   โข   อายสฺมา   สารีปุตฺโต   ภิกฺขู
อามนฺเตสิ   สุขมิทํ   อาวุโส   นิพฺพานํ  สุขมิทํ  อาวุโส  นิพฺพานนฺติ  ฯ
เอวํ   วุตฺเต   อายสฺมา   อุทายี  อายสฺมนฺตํ  สารีปุตฺตํ  เอตทโวจ  กึ
ปเนตฺถ  อาวุโส  สารีปุตฺต  สุขํ  ยเทตฺถ  นตฺถิ  เวทยิตนฺติ  ฯ เอตเทว
เขฺวตฺถ  อาวุโส  สุขํ  ยเทตฺถ  นตฺถิ  เวทยิตํ  ปญฺจิเม อาวุโส กามคุณา
กตเม   ปญฺจ   จกฺขุวิญฺเญยฺยา   รูปา  อิฏฺฐา  กนฺตา  มนาปา  ปิยรูปา
กามูปสญฺหิตา   รชนิยา   โสตวิญฺเญยฺยา   สทฺทา  ฯเปฯ  ฆานวิญฺเญยฺยา
คนฺธา    ฯเปฯ    ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา    รสา    ฯเปฯ   กายวิญฺเญยฺยา
โผฏฺฐพฺพา   อิฏฺฐา   กนฺตา   มนาปา   ปิยรูปา  กามูปสญฺหิตา  รชนิยา
อิเม  โข  อาวุโส  ปญฺจ  กามคุณา ฯ ยํ โข อาวุโส อิเม ปญฺจ กามคุเณ
ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อิทํ วุจฺจตาวุโส กามสุขํ ฯ
     {๒๓๘.๑}   อิธาวุโส  ภิกฺขุ  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  ฯเปฯ  ปฐมชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ตสฺส  เจ  อาวุโส  ภิกฺขุโน  อิมินา วิหาเรน วิหรโต
กามสหคตา   สญฺญามนสิการา   สมุทาจรนฺติ   สฺวาสฺส   โหติ  อาพาโธ
เสยฺยถาปิ   อาวุโส   สุขิโน   ทุกฺขํ  อุปฺปชฺเชยฺย  ยาวเทว  อาพาธาย
เอวเมวสฺส   เต   กามสหคตา   สญฺญามนสิการา  สมุทาจรนฺติ  สฺวาสฺส
โหติ  อาพาโธ  โย  โข  ปนาวุโส  อาพาโธ  ทุกฺขเมตํ  วุตฺตํ  ภควตา
อิมินาปิ โข เอตํ อาวุโส ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถาสุขํ นิพฺพานํ ฯ
     {๒๓๘.๒}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ฯเปฯ
ทุติยชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ตสฺส   เจ  อาวุโส  ภิกฺขุโน  อิมินา
วิหาเรน    วิหรโต    วิตกฺกสหคตา    สญฺญามนสิการา    สมุทาจรนฺติ
สฺวาสฺส  โหติ  อาพาโธ  เสยฺยถาปิ  อาวุโส  สุขิโน  ทุกฺขํ  อุปฺปชฺเชยฺย
ยาวเทว   อาพาธาย   เอวเมวสฺส  เต  วิตกฺกสหคตา  สญฺญามนสิการา
สมุทาจรนฺติ   สฺวาสฺส   โหติ   อาพาโธ  โย  โข  ปนาวุโส  อาพาโธ
ทุกฺขเมตํ   วุตฺตํ   ภควตา   อิมินาปิ   โข   เอตํ  อาวุโส  ปริยาเยน
เวทิตพฺพํ ยถาสุขํ นิพฺพานํ ฯ
     {๒๓๘.๓}   ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ ปีติยา จ วิราคา ฯเปฯ ตติยชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ตสฺส   เจ   อาวุโส   ภิกฺขุโน  อิมินา  วิหาเรน
วิหรโต    ปีติสหคตา   สญฺญามนสิการา   สมุทาจรนฺติ   สฺวาสฺส   โหติ
อาพาโธ   เสยฺยถาปิ   อาวุโส   สุขิโน   ทุกฺขํ  อุปฺปชฺเชยฺย  ยาวเทว
อาพาธาย   เอวเมวสฺส   เต  ปีติสหคตา  สญฺญามนสิการา  สมุทาจรนฺติ
สฺวาสฺส   โหติ   อาพาโธ   โย   โข   ปนาวุโส  อาพาโธ  ทุกฺขเมตํ
วุตฺตํ   ภควตา   อิมินาปิ   โข   เอตํ   อาวุโส  ปริยาเยน  เวทิตพฺพํ
ยถาสุขํ นิพฺพานํ ฯ
     {๒๓๘.๔}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  สุขสฺส  จ  ปหานา  ฯเปฯ
จตุตฺถชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ตสฺส  เจ  อาวุโส  ภิกฺขุโน  อิมินา
วิหาเรน    วิหรโต    อุเปกฺขาสหคตา   สญฺญามนสิการา   สมุทาจรนฺติ
สฺวาสฺส  โหติ  อาพาโธ  เสยฺยถาปิ  อาวุโส  สุขิโน  ทุกฺขํ  อุปฺปชฺเชยฺย
ยาวเทว  อาพาธาย  เอวเมวสฺส  เต  อุเปกฺขาสหคตา  สญฺญามนสิการา
สมุทาจรนฺติ   สฺวาสฺส   โหติ   อาพาโธ  โย  โข  ปนาวุโส  อาพาโธ
ทุกฺขเมตํ   วุตฺตํ   ภควตา   อิมินาปิ   โข   เอตํ  อาวุโส  ปริยาเยน
เวทิตพฺพํ ยถาสุขํ นิพฺพานํ ฯ
     {๒๓๘.๕}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมา
ปฏิฆสญฺญานํ     อตฺถงฺคมา    นานตฺตสญฺญานํ    อมนสิการา    อนนฺโต
อากาโสติ   อากาสานญฺจายตนํ   อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ตสฺส  เจ  อาวุโส
ภิกฺขุโน  อิมินา  วิหาเรน  วิหรโต รูปสหคตา สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ
สฺวาสฺส  โหติ  อาพาโธ  เสยฺยถาปิ  อาวุโส  สุขิโน  ทุกฺขํ  อุปฺปชฺเชยฺย
ยาวเทว   อาพาธาย   เอวเมวสฺส   เต   รูปสหคตา  สญฺญามนสิการา
สมุทาจรนฺติ   สฺวาสฺส   โหติ   อาพาโธ  โย  โข  ปนาวุโส  อาพาโธ
ทุกฺขเมตํ   วุตฺตํ   ภควตา   อิมินาปิ   โข   เอตํ  อาวุโส  ปริยาเยน
เวทิตพฺพํ ยถาสุขํ นิพฺพานํ ฯ
     {๒๓๘.๖}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  สพฺพโส  อากาสานญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม   อนนฺตํ   วิญฺญาณนฺติ   วิญฺญาณญฺจายตนํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ
ตสฺส เจ อาวุโส ภิกฺขุโน อิมินา วิหาเรน วิหรโต อากาสานญฺจายตนสหคตา
สญฺญามนสิการา   สมุทาจรนฺติ   สฺวาสฺส   โหติ   อาพาโธ   เสยฺยถาปิ
อาวุโส   สุขิโน   ทุกฺขํ  อุปฺปชฺเชยฺย  ยาวเทว  อาพาธาย  เอวเมวสฺส
เต   อากาสานญฺจายตนสหคตา   สญฺญามนสิการา   สมุทาจรนฺติ  สฺวาสฺส
โหติ  อาพาโธ  โย  โข  ปนาวุโส  อาพาโธ  ทุกฺขเมตํ  วุตฺตํ  ภควตา
อิมินาปิ โข เอตํ อาวุโส ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถาสุขํ นิพฺพานํ ฯ
     {๒๓๘.๗}   ปุน   จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  สพฺพโส  วิญฺญาณญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม   นตฺถิ   กิญฺจีติ   อากิญฺจญฺญายตนํ   อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ตสฺส
เจ  อาวุโส  ภิกฺขุโน  อิมินา  วิหาเรน  วิหรโต  วิญฺญาณญฺจายตนสหคตา
สญฺญามนสิการา   สมุทาจรนฺติ   สฺวาสฺส   โหติ   อาพาโธ   เสยฺยถาปิ
อาวุโส   สุขิโน   ทุกฺขํ  อุปฺปชฺเชยฺย  ยาวเทว  อาพาธาย  เอวเมวสฺส
เต    วิญฺญาณญฺจายตนสหคตา   สญฺญามนสิการา   สมุทาจรนฺติ   สฺวาสฺส
โหติ  อาพาโธ  โย  โข  ปนาวุโส  อาพาโธ  ทุกฺขเมตํ  วุตฺตํ  ภควตา
อิมินาปิ โข เอตํ อาวุโส ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถาสุขํ นิพฺพานํ ฯ
     {๒๓๘.๘}   ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ สพฺพโส อากิญฺจญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    ตสฺส   เจ   อาวุโส
ภิกฺขุโน     อิมินา     วิหาเรน     วิหรโต    อากิญฺจญฺญายตนสหคตา
สญฺญามนสิการา   สมุทาจรนฺติ   สฺวาสฺส   โหติ   อาพาโธ   เสยฺยถาปิ
อาวุโส  สุขิโน  ทุกฺขํ  อุปฺปชฺเชยฺย  ยาวเทว  อาพาธาย เอวเมวสฺส เต
อากิญฺจญฺญายตนสหคตา     สญฺญามนสิการา     สมุทาจรนฺติ     สฺวาสฺส
โหติ  อาพาโธ  โย  โข  ปนาวุโส  อาพาโธ  ทุกฺขเมตํ  วุตฺตํ  ภควตา
อิมินาปิ โข เอตํ อาวุโส ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถาสุขํ นิพฺพานํ ฯ
     {๒๓๘.๙}   ปุน  จปรํ  อาวุโส ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม   สญฺญาเวทยิตนิโรธํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ปญฺญายปสฺส  ๑-
ทิสฺวา  อาสวา  ปริกฺขีณา  โหนฺติ  อิมินาปิ  โข  เอตํ อาวุโส ปริยาเยน
เวทิตพฺพํ ยถาสุขํ นิพฺพานนฺติ ฯ
     [๒๓๙]   ๓๕  เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว คาวี ปพฺพเตยฺยา พาลา อพฺยตฺตา
อกฺเขตฺตญฺญู  อกุสลา  วิสเม  ปพฺพเต  จริตุํ  ตสฺสา  เอวมสฺส  ยนฺนูนาหํ
อคตปุพฺพญฺเจว   ทิสํ   คจฺเฉยฺยํ   อขาทิตปุพฺพานิ   จ  ติณานิ  ขาเทยฺยํ
อปีตปุพฺพานิ   จ  ปานียานิ  ปิเวยฺยนฺติ  สา  ปุริมํ  ปาทํ  น  สุปฺปติฏฺฐิตํ
ปติฏฺฐาเปตฺวา   ปจฺฉิมํ  ปาทํ  อุทฺธเรยฺย  สา  น  เจว  อคตปุพฺพํ  ทิสํ
คจฺเฉยฺย   น  จ  อขาทิตปุพฺพานิ  ติณานิ  ขาเทยฺย  น  จ  อปีตปุพฺพานิ
จ  ปานียานิ  ปิเวยฺย  ยสฺมึปสฺสา  ๒-  เทเส  ฐิตาย เอวมสฺส ยนฺนูนาหํ
อคตปุพฺพญฺเจว   ทิสํ   คจฺเฉยฺยํ   อขาทิตปุพฺพานิ   จ  ติณานิ  ขาเทยฺยํ
@เชิงอรรถ:  ม. ปญฺญาย จสฺส ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. ยสฺมึ จสฺสา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อปีตปุพฺพานิ   จ   ปานียานิ   ปิเวยฺยนฺติ   ตญฺจ   ปเทสํ  น  โสตฺถินา
ปจฺจาคจฺเฉยฺย  ตํ  กิสฺส  เหตุ  ตถาหิ  สา  ภิกฺขเว  คาวี  ปพฺพเตยฺยา
พาลา    อพฺยตฺตา    อกฺเขตฺตญฺญู   อกุสลา   วิสเม   ปพฺพเต   จริตุํ
เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  อิเธกจฺโจ  ภิกฺขุ  พาโล  อพฺยตฺโต  อกฺเขตฺตญฺญู
อกุสโล  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ  สวิตกฺกํ  สวิจารํ
วิเวกชํ   ปีติสุขํ   ปฐมชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช  วิหริตุํ  ๑-  โส  ตํ  นิมิตฺตํ
น อาเสวติ น ภาเวติ น พหุลีกโรติ น สฺวาธิฏฺฐิตํ อธิฏฺฐาติ
     {๒๓๙.๑}   ตสฺส  เอวํ  โหติ  ยนฺนูนาหํ  วิตกฺกวิจารานํ  วูปสมา
อชฺฌตฺตํ   สมฺปสาทนํ   เจตโส   เอโกทิภาวํ  อวิตกฺกํ  อวิจารํ  สมาธิชํ
ปีติสุขํ  ทุติยชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหเรยฺยนฺติ  โส น สกฺโกติ วิตกฺกวิจารานํ
วูปสมา  ฯเปฯ  ทุติยชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหริตุํ  ตสฺส เอวํ โหติ ยนฺนูนาหํ
วิวิจฺเจว  กาเมหิ  วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ  สวิตกฺกํ  สวิจารํ  วิเวกชํ
ปีติสุขํ   ปฐมชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหเรยฺยนฺติ  โส  น  สกฺโกติ  วิวิจฺเจว
กาเมหิ   ฯเปฯ   ปฐมชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช  วิหริตุํ  อยํ  วุจฺจติ  ภิกฺขเว
ภิกฺขุ  อุภโต  ภฏฺโฐ  อุภโต  ปริหีโน  เสยฺยถาปิ  สา  คาวี ปพฺพเตยฺยา
พาลา อพฺยตฺตา อกฺเขตฺตญฺญู อกุสลา วิสเม ปพฺพเต จริตุํ ฯ
     {๒๓๙.๒}   เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  คาวี  ปพฺพเตยฺยา ปณฺฑิตา พฺยตฺตา
เขตฺตญฺญู กุสลา วิสเม ปพฺพเต จริตุํ ตสฺสา เอวมสฺส ยนฺนูนาหํ อคตปุพฺพญฺเจว
ทิสํ   คจฺเฉยฺยํ   อขาทิตปุพฺพานิ   จ   ติณานิ   ขาเทยฺยํ   อปีตปุพฺพานิ
@เชิงอรรถ:  ม. วิหรติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
จ   ปาณียานิ   ปิเวยฺยนฺติ  สา  ปุริมํ  ปาทํ  สุปฺปติฏฺฐิตํ  ปติฏฺฐาเปตฺวา
ปจฺฉิมํ  ปาทํ  อุทฺธเรยฺย  สา  อคตปุพฺพญฺเจว ทิสํ คจฺเฉยฺย อขาทิตปุพฺพานิ
จ   ติณานิ   ขาเทยฺย   อปีตปุพฺพานิ  จ  ปานียานิ  ปิเวยฺย  ยสฺมึปสฺสา
เทเส   ฐิตาย   เอวมสฺส   ยนฺนูนาหํ   อคตปุพฺพญฺเจว   ทิสํ  คจฺเฉยฺยํ
อขาทิตปุพฺพานิ    จ   ติณานิ   ขาเทยฺยํ   อปีตปุพฺพานิ   จ   ปานียานิ
ปิเวยฺยนฺติ  ตญฺจ  ปเทสํ  โสตฺถินา  ปจฺจาคจฺเฉยฺย  ตํ  กิสฺส  เหตุ ตถา
หิ  สา  ภิกฺขเว  คาวี  ปพฺพเตยฺยา  ปณฺฑิตา  พฺยตฺตา  เขตฺตญฺญู  กุสลา
วิสเม  ปพฺพเต  จริตุํ  เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  อิเธกจฺโจ  ภิกฺขุ ปณฺฑิโต
พฺยตฺโต  เขตฺตญฺญู  กุสโล  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ
สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหริตุํ
     {๒๓๙.๓}   โส  ตํ  นิมิตฺตํ  อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติ สฺวาธิฏฺฐิตํ
อธิฏฺฐาติ    ตสฺส   เอวํ   โหติ   ยนฺนูนาหํ   วิตกฺกวิจารานํ   วูปสมา
อชฺฌตฺตํ   สมฺปสาทนํ   เจตโส   เอโกทิภาวํ  อวิตกฺกํ  อวิจารํ  สมาธิชํ
ปีติสุขํ    ทุติยชฺฌานํ    อุปสมฺปชฺช    วิหเรยฺยนฺติ    โส    ทุติยชฺฌานํ
อนภิหิสมาโน  ๑-  วิตกฺกวิจารานํ  วูปสมา  ฯเปฯ  ทุติยชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ   โส   ตํ   นิมิตฺตํ   อาเสวติ   ภาเวติ  พหุลีกโรติ  สฺวาธิฏฺฐิตํ
อธิฏฺฐาติ   ตสฺส  เอวํ  โหติ  ยนฺนูนาหํ  ปีติยา  จ  วิราคา  อุเปกฺขโก
จ  วิหเรยฺยํ  สโต  จ  สมฺปชาโน  สุขญฺจ  กาเยน  ปฏิสํเวเทยฺยํ  ยนฺตํ
อริยา    อาจิกฺขนฺติ    อุเปกฺขโก    สติมา    สุขวิหารีติ   ตติยชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺยนฺติ   โส   ตติยชฺฌานํ   อนภิหิสมาโน   ปีติยา  จ
@เชิงอรรถ:  ม. อนภิหึสมาโน ฯ เอวมุปริปิ ฯ
วิราคา   ฯเปฯ   ตติยชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   โส   ตํ   นิมิตฺตํ
อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติ สฺวาธิฏฺฐิตํ อธิฏฺฐาติ
     {๒๓๙.๔}   ตสฺส  เอวํ  โหติ  ยนฺนูนาหํ  สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส
จ    ปหานา   ปุพฺเพว   โสมนสฺสโทมนสฺสานํ   อตฺถงฺคมา   อทุกฺขมสุขํ
อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ    จตุตฺถชฺฌานํ    อุปสมฺปชฺช    วิหเรยฺยนฺติ    โส
จตุตฺถชฺฌานํ   อนภิหิสมาโน   สุขสฺส   จ   ปหานา  ฯเปฯ  จตุตฺถชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  โส  ตํ  นิมิตฺตํ อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติ สฺวาธิฏฺฐิตํ
อธิฏฺฐาติ   ตสฺส  เอวํ  โหติ  ยนฺนูนาหํ  สพฺพโส  รูปสญฺญานํ  สมติกฺกมา
ปฏิฆสญฺญานํ     อตฺถงฺคมา    นานตฺตสญฺญานํ    อมนสิการา    อนนฺโต
อากาโสติ     อากาสานญฺจายตนํ     อุปสมฺปชฺช    วิหเรยฺยนฺติ    โส
อากาสานญฺจายตนํ    อนภิหิสมาโน    สพฺพโส   รูปสญฺญานํ   สมติกฺกมฺม
ฯเปฯ    อากาสานญฺจายตนํ    อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   โส   ตํ   นิมิตฺตํ
อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติ สฺวาธิฏฺฐิตํ อธิฏฺฐาติ
     {๒๓๙.๕}   ตสฺส  เอวํ  โหติ  ยนฺนูนาหํ สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม     อนนฺตํ     วิญฺญาณนฺติ     วิญฺญาณญฺจายตนํ    อุปสมฺปชฺช
วิหเรยฺยนฺติ     โส     วิญฺญาณญฺจายตนํ     อนภิหิสมาโน     สพฺพโส
อากาสานญฺจายตนํ        สมติกฺกมฺม        อนนฺตํ        วิญฺญาณนฺติ
วิญฺญาณญฺจายตนํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ   โส   ตํ   นิมิตฺตํ   อาเสวติ
ภาเวติ พหุลีกโรติ สฺวาธิฏฺฐิตํ อธิฏฺฐาติ
     {๒๓๙.๖}   ตสฺส  เอวํ  โหติ  ยนฺนูนาหํ  สพฺพโส  วิญฺญาณญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม      นตฺถิ      กิญฺจีติ      อากิญฺจญฺญายตนํ     อุปสมฺปชฺช
วิหเรยฺยนฺติ         โส        อากิญฺจญฺญายตนํ        อนภิหิสมาโน
สพฺพโส       วิญฺญาณญฺจายตนํ      สมติกฺกมฺม      นตฺถิ      กิญฺจีติ
อากิญฺจญฺญายตนํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ   โส   ตํ   นิมิตฺตํ   อาเสวติ
ภาเวติ พหุลีกโรติ สฺวาธิฏฺฐิตํ อธิฏฺฐาติ
     {๒๓๙.๗}   ตสฺส  เอวํ  โหติ  ยนฺนูนาหํ  สพฺพโส  อากิญฺจญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม    เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ    อุปสมฺปชฺช    วิหเรยฺยนฺติ   โส
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ     อนภิหิสมาโน     สพฺพโส    อากิญฺจญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม   เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ   อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  โส  ตํ  นิมิตฺตํ
อาเสวติ   ภาเวติ  พหุลีกโรติ  สฺวาธิฏฺฐิตํ  อธิฏฺฐาติ  ตสฺส  เอวํ  โหติ
ยนฺนูนาหํ       สพฺพโส       เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ       สมติกฺกมฺม
สญฺญาเวทยิตนิโรธํ   อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺยนฺติ   โส   สญฺญาเวทยิตนิโรธํ
อนภิหิสมาโน      สพฺพโส      เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ      สมติกฺกมฺม
สญฺญาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ
     {๒๓๙.๘}   ยโต  โข  ภิกฺขเว ภิกฺขุ ตํ ตเทว สมาปตฺตึ สมาปชฺชติปิ
วุฏฺฐาติปิ   ตสฺส  มุทุ  จิตฺตํ  โหติ  กมฺมญฺญํ  มุทุนา  จิตฺเตน  กมฺมญฺเญน
อปฺปมาโณ    สมาธิ   โหติ   สุภาวิโต   โส   อปฺปมาเณน   สมาธินา
สุภาวิเตน   ยํ   ยสฺเสว   ๑-   อภิญฺญาสจฺฉิกรณียสฺส   ธมฺมสฺส   จิตฺตํ
อภินินฺนาเมติ     อภิญฺญาสจฺฉิกิริยาย     ตตฺร    ตเตฺรว    สกฺขิภพฺพตํ
ปาปุณาติ  สติ  สติ  อายตเน  โส  สเจ  อากงฺขติ  อเนกวิหิตํ  อิทฺธิวิธํ
ปจฺจนุภเวยฺยํ   เอโกปิ   หุตฺวา   พหุธา  อสฺสํ  พหุธาปิ  หุตฺวา  เอโก
อสฺสํ   ฯเปฯ   ยาว   พฺรหฺมโลกาปิ   กาเยน  วสํ  วตฺเตยฺยนฺติ  ตตฺร
ตเตฺรว  สกฺขิภพฺพตํ  ปาปุณาติ  สติ  สติ  อายตเน  โส  สเจ  อากงฺขติ
@เชิงอรรถ:  ม. ยสฺส ยสฺส ฯ
ทิพฺพาย   โสตธาตุยา  ฯเปฯ  สติ  สติ  อายตเน  โส  สเจ  อากงฺขติ
ปรสตฺตานํ   ปรปุคฺคลานํ   เจตสา   เจโต   ปริจฺจ  ปชาเนยฺยํ  สราคํ
วา  จิตฺตํ  สราคํ  จิตฺตนฺติ  ปชาเนยฺยํ  วีตราคํ วา จิตฺตํ วีตราคํ จิตฺตนฺติ
ปชาเนยฺยํ   สโทสํ   วา   จิตฺตํ   สโทสํ  จิตฺตนฺติ  ปชาเนยฺยํ  วีตโทสํ
วา   จิตฺตํ   วีตโทสํ   จิตฺตนฺติ   ปชาเนยฺยํ  สโมหํ  วา  จิตฺตํ  สโมหํ
จิตฺตนฺติ   ปชาเนยฺยํ   วีตโมหํ  วา  จิตฺตํ  วีตโมหํ  จิตฺตนฺติ  ปชาเนยฺยํ
สงฺขิตฺตํ   วา  จิตฺตํ  วิกฺขิตฺตํ  วา  จิตฺตํ  มหคฺคตํ  วา  จิตฺตํ  อมหคฺคตํ
วา   จิตฺตํ   สอุตฺตรํ   วา   จิตฺตํ  อนุตฺตรํ  วา  จิตฺตํ  อสมาหิตํ  วา
จิตฺตํ   สมาหิตํ   วา   จิตฺตํ   วิมุตฺตํ   วา  จิตฺตํ  อวิมุตฺตํ  วา  จิตฺตํ
อวิมุตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ปชาเนยฺยนฺติ   ตตฺร  ตเตฺรว  สกฺขิภพฺพตํ  ปาปุณาติ
สติ สติ อายตเน
     {๒๓๙.๙}   โส    สเจ   อากงฺขติ   อเนกวิหิตํ   ปุพฺเพนิวาสํ
อนุสฺสเรยฺยํ   เสยฺยถีทํ   เอกมฺปิ   ชาตึ   เทฺวปิ  ชาติโย  ฯเปฯ  อิติ
สาการํ    สอุทฺเทสํ   อเนกวิหิตํ   ปุพฺเพนิวาสํ   อนุสฺสเรยฺยนฺติ   ตตฺร
ตเตฺรว  สกฺขิภพฺพตํ  ปาปุณาติ  สติ  สติ  อายตเน  โส  สเจ  อากงฺขติ
ทิพฺเพน   จกฺขุนา   วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน  ฯเปฯ  ยถากมฺมูปเค
สตฺเต    ปชาเนยฺยนฺติ   ตตฺร   ตเตฺรว   สกฺขิภพฺพตํ   ปาปุณาติ   สติ
สติ  อายตเน  โส  สเจ  อากงฺขติ  อาสวานํ  ขยา  ฯเปฯ  สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺยนฺติ   ตตฺร   ตเตฺรว   สกฺขิภพฺพตํ   ปาปุณาติ  สติ
สติ อายตเนติ ฯ
     [๒๔๐]   ๓๖  ปฐมมฺปาหํ  ภิกฺขเว  ฌานํ  นิสฺสาย  อาสวานํ  ขยํ
วทามิ   ทุติยมฺปาหํ   ภิกฺขเว   ฌานํ   นิสฺสาย   อาสวานํ  ขยํ  วทามิ
ตติยมฺปาหํ    ภิกฺขเว    ฌานํ    นิสฺสาย    อาสวานํ    ขยํ   วทามิ
จตุตฺถมฺปาหํ    ภิกฺขเว    ฌานํ    นิสฺสาย    อาสวานํ   ขยํ   วทามิ
อากาสานญฺจายตนมฺปาหํ    ภิกฺขเว   นิสฺสาย   อาสวานํ   ขยํ   วทามิ
ฯเปฯ       เนวสญฺญานาสญฺญายตนมฺปาหํ       ภิกฺขเว       นิสฺสาย
อาสวานํ ขยํ วทามิ ฯ [๑]-
     {๒๔๐.๑}   ปฐมมฺปาหํ  ภิกฺขเว  ฌานํ นิสฺสาย อาสวานํ ขยํ วทามีติ
อิติ  โข  ปเนตํ  วุตฺตํ  กิญฺเจตํ  ปฏิจฺจ  วุตฺตํ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิวิจฺเจว
กาเมหิ  ฯเปฯ  ปฐมชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  โส  ยเทว  ตตฺถ  โหติ
รูปคตํ   เวทนาคตํ   สญฺญาคตํ   สงฺขารคตํ   วิญฺญาณคตํ   เต   ธมฺเม
อนิจฺจโต  ทุกฺขโต  โรคโต  คณฺฑโต  สลฺลโต  อฆโต  อาพาธโต  ปรโต
ปโลกโต   สุญฺญโต   อนตฺตโต   สมนุปสฺสติ   โส  เตหิ  ธมฺเมหิ  จิตฺตํ
ปติฏฺฐาเปติ  ๒-  โส  เตหิ  ธมฺเมหิ  จิตฺตํ  ปติฏฺฐาเปตฺวา  ๓- อมตาย
ธาตุยา  จิตฺตํ  อุปสํหรติ  เอตํ  สนฺตํ  เอตํ  ปณีตํ ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ
สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค    ตณฺหกฺขโย   วิราโค   นิโรโธ   นิพฺพานนฺติ   โส
ตตฺถ  ฐิโต  อาสวานํ  ขยํ  ปาปุณาติ  โน  เจ  อาสวานํ  ขยํ ปาปุณาติ
เตเนว    ธมฺมราเคน   ตาย   ธมฺมนนฺทิยา   ปญฺจนฺนํ   โอรมฺภาคิยานํ
สํโยชนานํ   ปริกฺขยา  โอปปาติโก  โหติ  ตตฺถปรินิพฺพายี  อนาวตฺติธมฺโม
ตสฺมา โลกา
     {๒๔๐.๒}   เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  อิสฺสาโส  วา อิสฺสาสนฺเตวาสี วา
ติณปุริสรูปเก  วา  มตฺติกาปุญฺเช  วา  โยคฺคํ กริตฺวา โส อปเรน สมเยน
ทูเรปาตี  จ  โหติ  อกฺขณเวธี  จ  มหโต  จ กายสฺส ปทาลิตา เอวเมว
@เชิงอรรถ:  ม. สญฺญาเวทยิตนิโรธมฺปาหํ ภิกฺขเว นิสฺสาย อาสวานํ ขยํ วทามิ ฯ
@ ม. ปฏิวาเปติ ฯ  ม. ปฏิวาเปตฺวา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
โข   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  ฯเปฯ  ปฐมชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช
วิหรติ    โส   ยเทว   ตตฺถ   โหติ   รูปคตํ   เวทนาคตํ   สญฺญาคตํ
สงฺขารคตํ    วิญฺญาณคตํ   เต   ธมฺเม   อนิจฺจโต   ทุกฺขโต   โรคโต
คณฺฑโต    สลฺลโต   อฆโต   อาพาธโต   ปรโต   ปโลกโต   สุญฺญโต
อนตฺตโต   สมนุปสฺสติ   โส   เตหิ   ธมฺเมหิ   จิตฺตํ  ปติฏฺฐาเปติ  โส
เตหิ   ธมฺเมหิ  จิตฺตํ  ปติฏฺฐาเปตฺวา  อมตาย  ธาตุยา  จิตฺตํ  อุปสํหรติ
เอตํ   สนฺตํ   เอตํ   ปณีตํ  ยทิทํ  สพฺพสงฺขารสมโถ  สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค
ตณฺหกฺขโย   วิราโค   นิโรโธ   นิพฺพานนฺติ  โส  ตตฺถ  ฐิโต  อาสวานํ
ขยํ  ปาปุณาติ  โน  เจ  อาสวานํ  ขยํ  ปาปุณาติ  เตเนว  ธมฺมราเคน
ตาย    ธมฺมนนฺทิยา   ปญฺจนฺนํ   โอรมฺภาคิยานํ   สํโยชนานํ   ปริกฺขยา
โอปปาติโก    โหติ   ตตฺถปรินิพฺพายี   อนาวตฺติธมฺโม   ตสฺมา   โลกา
ปฐมมฺปาหํ   ภิกฺขเว   ฌานํ   นิสฺสาย   อาสวานํ   ขยํ   วทามีติ  อิติ
ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๒๔๐.๓}   ทุติยมฺปาหํ  ภิกฺขเว  ฌานํ  นิสฺสาย  ฯเปฯ  ตติยมฺปาหํ
ภิกฺขเว   ฌานํ   นิสฺสาย   ฯเปฯ  จตุตฺถมฺปาหํ  ภิกฺขเว  ฌานํ  นิสฺสาย
อาสวานํ   ขยํ  วทามีติ  อิติ  โข  ปเนตํ  วุตฺตํ  กิญฺเจตํ  ปฏิจฺจ  วุตฺตํ
อิธ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สุขสฺส  จ  ปหานา  ทุกฺขสฺส  จ  ปหานา  ปุพฺเพว
โสมนสฺสโทมนสฺสานํ     อตฺถงฺคมา    อทุกฺขมสุขํ    อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ
จตุตฺถชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   โส   ยเทว   ตตฺถ   โหติ  รูปคตํ
เวทนาคตํ   สญฺญาคตํ   สงฺขารคตํ   วิญฺญาณคตํ   เต  ธมฺเม  อนิจฺจโต
ทุกฺขโต  โรคโต  คณฺฑโต  สลฺลโต  อฆโต  อาพาธโต  ปรโต  ปโลกโต
สุญฺญโต   อนตฺตโต   สมนุปสฺสติ  โส  เตหิ  ธมฺเมหิ  จิตฺตํ  ปติฏฺฐาเปติ
โส   เตหิ   ธมฺเมหิ   จิตฺตํ   ปติฏฺฐาเปตฺวา   อมตาย  ธาตุยา  จิตฺตํ
อุปสํหรติ    เอตํ    สนฺตํ    เอตํ    ปณีตํ   ยทิทํ   สพฺพสงฺขารสมโถ
สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค    ตณฺหกฺขโย   วิราโค   นิโรโธ   นิพฺพานนฺติ   โส
ตตฺถ  ฐิโต  อาสวานํ  ขยํ  ปาปุณาติ  โน  เจ  อาสวานํ  ขยํ ปาปุณาติ
เตเนว    ธมฺมราเคน   ตาย   ธมฺมนนฺทิยา   ปญฺจนฺนํ   โอรมฺภาคิยานํ
สํโยชนานํ   ปริกฺขยา  โอปปาติโก  โหติ  ตตฺถปรินิพฺพายี  อนาวตฺติธมฺโม
ตสฺมา โลกา
     {๒๔๐.๔}   เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  อิสฺสาโส  วา อิสฺสาสนฺเตวาสี วา
ติณปุริสรูปเก  วา  มตฺติกาปุญฺเช  วา  โยคฺคํ กริตฺวา โส อปเรน สมเยน
ทูเรปาตี  จ  โหติ  อกฺขณเวธี  จ  มหโต  จ กายสฺส ปทาลิตา เอวเมว
โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สุขสฺส  จ  ปหานา  ฯเปฯ  จตุตฺถชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช
วิหรติ  โส  ยเทว  ตตฺถ  โหติ  รูปคตํ  เวทนาคตํ ฯเปฯ อนาวตฺติธมฺโม
ตสฺมา   โลกา   จตุตฺถมฺปาหํ   ภิกฺขเว   ฌานํ  นิสฺสาย  อาสวานํ  ขยํ
วทามีติ อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
     {๒๔๐.๕}   อากาสานญฺจายตนมฺปาหํ   ภิกฺขเว   ฌานํ   นิสฺสาย
อาสวานํ  ขยํ  วทามีติ  อิติ  โข  ปเนตํ  วุตฺตํ  กิญฺเจตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ อิธ
ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  สพฺพโส  รูปสญฺญานํ  สมติกฺกมา  ปฏิฆสญฺญานํ  อตฺถงฺคมา
นานตฺตสญฺญานํ   อมนสิการา   อนนฺโต   อากาโสติ   อากาสานญฺจายตนํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   โส   ยเทว   ตตฺถ   โหติ  เวทนาคตํ  สญฺญาคตํ
สงฺขารคตํ  วิญฺญาณคตํ  เต  ธมฺเม  อนิจฺจโต  ทุกฺขโต  โรคโต  คณฺฑโต
สลฺลโต   อฆโต   อาพาธโต   ปรโต   ปโลกโต   สุญฺญโต   อนตฺตโต
สมนุปสฺสติ    โส   เตหิ   ธมฺเมหิ   จิตฺตํ   ปติฏฺฐาเปติ   โส   เตหิ
ธมฺเมหิ   จิตฺตํ  ปติฏฺฐาเปตฺวา  อมตาย  ธาตุยา  จิตฺตํ  อุปสํหรติ  เอตํ
สนฺตํ    เอตํ    ปณีตํ    ยทิทํ   สพฺพสงฺขารสมโถ   สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค
ตณฺหกฺขโย   วิราโค   นิโรโธ   นิพฺพานนฺติ  โส  ตตฺถ  ฐิโต  อาสวานํ
ขยํ  ปาปุณาติ  โน  เจ  อาสวานํ  ขยํ  ปาปุณาติ  เตเนว  ธมฺมราเคน
ตาย    ธมฺมนนฺทิยา   ปญฺจนฺนํ   โอรมฺภาคิยานํ   สํโยชนานํ   ปริกฺขยา
โอปปาติโก โหติ ตตฺถปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกา
     {๒๔๐.๖}   เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  อิสฺสาโส  วา อิสฺสาสนฺเตวาสี วา
ติณปุริสรูปเก  วา  มตฺติกาปุญฺเช  วา  โยคฺคํ กริตฺวา โส อปเรน สมเยน
ทูเรปาตี  จ  โหติ  อกฺขณเวธี จ มหโต จ กายสฺส ปทาลิตา เอวเมว โข
ภิกฺขเว
ภิกฺขุ    สพฺพโส    รูปสญฺญานํ    สมติกฺกมา   ปฏิฆสญฺญานํ   อตฺถงฺคมา
นานตฺตสญฺญานํ   อมนสิการา   อนนฺโต   อากาโสติ   อากาสานญฺจายตนํ
อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  โส  ยเทว  ตตฺถ  โหติ  เวทนาคตํ  สญฺญาคตํ ฯเปฯ
อนาวตฺติธมฺโม    ตสฺมา    โลกา    อากาสานญฺจายตนมฺปาหํ   ภิกฺขเว
นิสฺสาย  อาสวานํ  ขยํ  วทามีติ  อิติ  ยนฺตํ  วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
วิญฺญาณญฺจายตนมฺปาหํ   ภิกฺขเว   นิสฺสาย   ฯเปฯ  อากิญฺจญฺญายตนมฺปาหํ
ภิกฺขเว    นิสฺสาย    อาสวานํ    ขยํ   วทามีติ   อิติ   โข   ปเนตํ
วุตฺตํ    กิญฺเจตํ    ปฏิจฺจ    วุตฺตํ    อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   สพฺพโส
วิญฺญาณญฺจายตนํ     สมติกฺกมฺม     นตฺถิ     กิญฺจีติ    อากิญฺจญฺญายตนํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   โส   ยเทว   ตตฺถ   โหติ  เวทนาคตํ  สญฺญาคตํ
สงฺขารคตํ    วิญฺญาณคตํ   เต   ธมฺเม   อนิจฺจโต   ทุกฺขโต   โรคโต
คณฺฑโต    สลฺลโต   อฆโต   อาพาธโต   ปรโต   ปโลกโต   สุญฺญโต
อนตฺตโต   สมนุปสฺสติ   โส   เตหิ   ธมฺเมหิ   จิตฺตํ  ปติฏฺฐาเปติ  โส
เตหิ   ธมฺเมหิ  จิตฺตํ  ปติฏฺฐาเปตฺวา  อมตาย  ธาตุยา  จิตฺตํ  อุปสํหรติ
เอตํ   สนฺตํ   เอตํ   ปณีตํ  ยทิทํ  สพฺพสงฺขารสมโถ  สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค
ตณฺหกฺขโย วิราโค นิโรโธ นิพฺพานนฺติ
     {๒๔๐.๗}   โส  ตตฺถ ฐิโต อาสวานํ ขยํ ปาปุณาติ โน เจ อาสวานํ
ขยํ   ปาปุณาติ   เตเนว   ธมฺมราเคน   ตาย   ธมฺมนนฺทิยา   ปญฺจนฺนํ
โอรมฺภาคิยานํ     สญฺโญชนานํ     ปริกฺขยา     โอปปาติโก     โหติ
ตตฺถปรินิพฺพายี     อนาวตฺติธมฺโม     ตสฺมา     โลกา     เสยฺยถาปิ
ภิกฺขเว   อิสฺสาโส   วา   อิสฺสาสนฺเตวาสี   วา   ติณปุริสรูปเก   วา
มตฺติกาปุญฺเช   วา   โยคฺคํ   กริตฺวา  โส  อปเรน  สมเยน  ทูเรปาตี
จ   โหติ  อกฺขณเวธี  จ  มหโต  จ  กายสฺส  ปทาลิตา  เอวเมว  โข
ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   สพฺพโส   วิญฺญาณญฺจายตนํ   สมติกฺกมฺม   นตฺถิ  กิญฺจีติ
อากิญฺจญฺญายตนํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    โส   ยเทว   ตตฺถ   โหติ
เวทนาคตํ     สญฺญาคตํ     สงฺขารคตํ    วิญฺญาณคตํ    เต    ธมฺเม
อนิจฺจโต   ทุกฺขโต   โรคโต   คณฺฑโต   สลฺลโต   อฆโต   อาพาธโต
ปรโต    ปโลกโต    สุญฺญโต    อนตฺตโต    สมนุปสฺสติ   โส   เตหิ
ธมฺเมหิ   จิตฺตํ   ปติฏฺฐาเปติ  โส  เตหิ  ธมฺเมหิ  จิตฺตํ  ปติฏฺฐาเปตฺวา
อมตาย   ธาตุยา   จิตฺตํ   อุปสํหรติ   เอตํ   สนฺตํ  เอตํ  ปณีตํ  ยทิทํ
สพฺพสงฺขารสมโถ      สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค      ตณฺหกฺขโย      วิราโค
นิโรโธ  นิพฺพานนฺติ  โส  ตตฺถ  ฐิโต  อาสวานํ  ขยํ  ปาปุณาติ  โน เจ
อาสวานํ   ขยํ   ปาปุณาติ   เตเนว   ธมฺมราเคน   ตาย  ธมฺมนนฺทิยา
ปญฺจนฺนํ    โอรมฺภาคิยานํ   สํโยชนานํ   ปริกฺขยา   โอปปาติโก   โหติ
ตตฺถปรินิพฺพายี   อนาวตฺติธมฺโม   ตสฺมา   โลกา   อากิญฺจญฺญายตนมฺปาหํ
ภิกฺขเว   นิสฺสาย   อาสวานํ   ขยํ  วทามีติ  อิติ  ยนฺตํ  วุตฺตํ  อิทเมตํ
ปฏิจฺจ วุตฺตํ
     {๒๔๐.๘}   อิติ   โข  ภิกฺขเว  ยาวตา  สญฺญาสมาปตฺติ  ตาวตา
อญฺญาปฏิเวโธ  ยานิ  จ  โข  อิมานิ  ภิกฺขเว  นิสฺสาย  เทฺว อายตนานิ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติ      จ      สญฺญาเวทยิตนิโรโธ     จ
ฌายีเหเต  ภิกฺขเว  ภิกฺขูหิ  ๑-  สมาปตฺติกุสเลหิ  สมาปตฺติวุฏฺฐานกุสเลหิ
สมาปชฺชิตฺวา วุฏฺฐหิตฺวา สมฺมทกฺขาตพฺพานีติ ๒- วทามีติ ฯ
     [๒๔๑]   ๓๗  เอกํ  สมยํ  อายสฺมา  อานนฺโท  โกสมฺพิยํ  วิหรติ
โฆสิตาราเม  ฯ  ตตฺร  โข  อายสฺมา  อานนฺโท ภิกฺขู อามนฺเตสิ อาวุโส
ภิกฺขเวติ  ฯ  อาวุโสติ  โข  เต ภิกฺขู อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
อายสฺมา   อานนฺโท   เอตทโวจ   อจฺฉริยํ   อาวุโส   อพฺภุตํ  อาวุโส
ยาวญฺจิทํ   เตน   ภควตา   ชานตา  ปสฺสตา  อรหตา  สมฺมาสมฺพุทฺเธน
@เชิงอรรถ:  ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ    ม. สมฺมา อกฺขาตพฺพานีติ ฯ
[๑]-   โอกาสาธิคโม   อนุพุทฺโธ   สตฺตานํ   วิสุทฺธิยา  โสกปริเทวานํ
สมติกฺกมาย     ทุกฺขโทมนสฺสานํ    อตฺถงฺคมาย    ญายสฺส    อธิคมาย
นิพฺพานสฺส  สจฺฉิกิริยาย  ตเทว นาม จกฺขุํ ภวิสฺสติ เต รูปา ตญฺจายตนํ โน
ปฏิสํเวทิสฺสติ   ตเทว   นาม   โสตํ   ภวิสฺสติ  เต  สทฺทา  ตญฺจายตนํ
โน  ปฏิสํเวทิสฺสติ  ตเทว  นาม  ฆานํ  ภวิสฺสติ  เต  คนฺธา  ตญฺจายตนํ
โน  ปฏิสํเวทิสฺสติ  สา  จ  นาม  ชิวฺหา  ภวิสฺสติ  เต  รสา ตญฺจายตนํ
โน  ปฏิสํเวทิสฺสติ  โส  จ  นาม กาโย ภวิสฺสติ เต โผฏฺฐพฺพา ตญฺจายตนํ
โน   ปฏิสํเวทิสฺสตีติ   ฯ   เอวํ   วุตฺเต  อายสฺมา  อุทายิ  อายสฺมนฺตํ
อานนฺทํ  เอตทโวจ  สญฺญี  เมว  นุ  โข  อาวุโส  อานนฺท ตทายตนํ โน
ปฏิสํเวเทติ   อุทาหุ   อสญฺญีติ  ฯ  สญฺญี  เมว  โข  อาวุโส  ตทายตนํ
ปฏิสํเวเทติ   โน   อสญฺญีติ   ฯ   กึสญฺญี   ปนาวุโส   ตทายตนํ   โน
ปฏิสํเวเทตีติ ฯ
     {๒๔๑.๑}   อิธาวุโส   ภิกฺขุ   สพฺพโส   รูปสญฺญานํ   สมติกฺกมา
ปฏิฆสญฺญานํ     อตฺถงฺคมา    นานตฺตสญฺญานํ    อมนสิการา    อนนฺโต
อากาโสติ   อากาสานญฺจายตนํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   เอวํสญฺญีปิ   โข
อาวุโส  ตทายตนํ  โน  ปฏิสํเวเทติ  ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  สพฺพโส
อากาสานญฺจายตนํ    สมติกฺกมฺม   อนนฺตํ   วิญฺญาณนฺติ   วิญฺญาณญฺจายตนํ
อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  เอวํสญฺญีปิ  โข  อาวุโส  ตทายตนํ  โน  ปฏิสํเวเทติ
ปุน    จปรํ   อาวุโส   ภิกฺขุ   สพฺพโส   วิญฺญาณญฺจายตนํ   สมติกฺกมฺม
นตฺถิ    กิญฺจีติ    อากิญฺจญฺญายตนํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ   เอวํสญฺญีปิ
@เชิงอรรถ:  ม. สมฺพาเธ ฯ
โข อาวุโส ตทายตนํ โน ปฏิสํเวเทติ ฯ
     {๒๔๑.๒}   เอกมิทาหํ  อาวุโส  สมยํ  สาเกเต วิหรามิ อญฺชนวเน
มิคทาเย  อถโข  อาวุโส  ชฏิลภาคิกา  ๑-  ภิกฺขุนี  เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา  มํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  อฏฺฐาสิ  เอกมนฺตํ  ฐิตา  โข
อาวุโส  ชฏิลภาคิกา  ๑-  ภิกฺขุนี  มํ  เอตทโวจ  ยายํ  ภนฺเต  อานนฺท
สมาธิ   น   จาภินโต  น  จาปนโต  น  สสงฺขารนิคฺคยฺหวาริตวโต  ๒-
วิมุตฺตตฺตา   ฐิโต   ฐิตตฺตา  สนฺตุสิโต  สนฺตุสิตตฺตา  โน  ปริตสฺสติ  อยํ
ภนฺเต  อานนฺท  สมาธิ  กึผโล  วุตฺโต  ภควตาติ  เอวํ  วุตฺเต ตาหํ ๓-
อาวุโส  ชฏิลภาคิกํ  ภิกฺขุนึ  เอตทโวจํ  ยายํ  ภคินิ  สมาธิ  น จาภินโต
น   จาปนโต   น  สสงฺขารนิคฺคยฺหวาริตวโต  วิมุตฺตตฺตา  ฐิโต  ฐิตตฺตา
สนฺตุสิโต   สนฺตุสิตตฺตา   โน   ปริตสฺสติ   อยํ   ภคินิ   สมาธิ  อญฺโญ
ผโล   วุตฺโต   ภควตาติ   เอวํสญฺญีปิ   โข   อาวุโส   ตทายตนํ  โน
ปฏิสํเวเทตีติ ฯ
     [๒๔๒]   ๓๘  อถโข  เทฺว  โลกายติกา  พฺราหฺมณา  เยน  ภควา
เตนุปสงฺกมึสุ    อุปสงฺกมิตฺวา   ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทึสุ   สมฺโมทนียํ
กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   เอกมนฺตํ  นิสินฺนา
โข    เต   พฺราหฺมณา   ภควนฺตํ   เอตทโวจุํ   ปูรโณ   โภ   โคตม
กสฺสโป     สพฺพญฺญู    สพฺพทสฺสาวี    อปริเสสญาณทสฺสนํ    ปฏิชานาติ
จรโต  จ  เม  ติฏฺฐโต  จ  เม  ๔-  สุตฺตสฺส จ ชาครสฺส จ สตตํ สมิตํ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ชฏิลภาคิยา ฯ อ. ชฏิลคาหิยา ฯ ม. ชฏิลวาสิกา ฯ
@ ม. สสงฺขารนิคฺคยฺหวาริตคโต ฯ  ม. โสหํ ฯ  ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
ญาณทสฺสนํ   ปจฺจุปฏฺฐิตนฺติ   โส   เอวมาห   อหํ   อนนฺเตน   ญาเณน
อนนฺตํ  โลกํ  ชานํ  ปสฺสํ  วิหรามีติ  อยมฺปิ  หิ  ๑-  โภ โคตม นิคณฺโฐ
นาฏปุตฺโต        สพฺพญฺญู       สพฺพทสฺสาวี       อปริเสสญาณทสฺสนํ
ปฏิชานาติ  จรโต  จ  เม  ติฏฺฐโต  จ  เม  ๒-  สุตฺตสฺส  จ ชาครสฺส
จ    สตตํ   สมิตํ   ญาณทสฺสนํ   ปจฺจุปฏฺฐิตนฺติ   โส   เอวมาห   อหํ
อนนฺเตน   ญาเณน   อนนฺตํ   โลกํ  ชานํ  ปสฺสํ  วิหรามีติ  อิเมสํ  โภ
โคตม    อุภินฺนํ    ญาณวาทานํ    อุภินฺนํ   อญฺญมญฺญํ   วิปจฺจนีกวาทานํ
โก สจฺจํ [๓]- โก มุสาติ ฯ
     {๒๔๒.๑}   อลํ  พฺราหฺมณา  ติฏฺฐเตตํ  อิเมสํ  อุภินฺนํ  ญาณวาทานํ
อุภินฺนํ  อญฺญมญฺญํ  วิปจฺจนีกวาทานํ  โก  สจฺจํ  [๓]-  โก มุสา ธมฺมํ โว
พฺราหฺมณา  เทสิสฺสามิ  ตํ  สุณาถ  สาธุกํ  มนสิ  กโรถ  ภาสิสฺสามีติ  ฯ
เอวํ  โภติ  โข  เต  พฺราหฺมณา  ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ
เสยฺยถาปิ  พฺราหฺมณา  จตฺตาโร  ปุริสา  จตุทฺทิสา ฐิตา ปุริสคติยา ๔- จ
ชเวน  สมนฺนาคตา  ปรเมน  จ  ปทวีติหาเรน  [๕]-  เอวรูเปน ชเวน
สมนฺนาคตา   อสฺสุ   เสยฺยถาปิ   นาม   ทฬฺหธมฺโม  ธนุคฺคโห  สิกฺขิโต
กตหตฺโถ  กตูปาสโน  ลหุเกน  อสเนน  อปฺปกสิเรน  ติริยํ ตาลจฺฉาตึ ๖-
อติปาเตยฺย  เอวรูเปน  จ ปทวีติหาเรน เสยฺยถาปิ นาม ปุรตฺถิมา สมุทฺทา
ปจฺฉิโม  สมุทฺโท  อถ  ปุรตฺถิมาย  ทิสาย  ฐิโต  ปุริโส เอวํ วเทยฺย อหํ
คมเนน  โลกสฺส  อนฺตํ  ปาปุณิสฺสามีติ  โส  อญฺญเตฺรว  อสิตขายิตสายิตา
อญฺญตฺร     อุจฺจารปสฺสาวกมฺมา     อญฺญตฺร     นิทฺทากิลมถปฏิวิโนทนา
@เชิงอรรถ:  ม. หิสทฺโท นตฺถิ ฯ   ม. เมสทฺโท นตฺถิ ฯ   ม. อาห ฯ
@ ม. ปรเมน ชเวน ฯ   ม. เต ฯ    ม. ตาลจฺฉายํ ฯ
วสฺสสตายุโก    วสฺสสตชีวี    วสฺสสตํ   คนฺตฺวา   อปฺปตฺวาว   โลกสฺส
อนฺตมนฺตรา   กาลํ   กเรยฺย   อถ   ปจฺฉิมาย   ทิสาย   ฯเปฯ   อถ
ทกฺขิณาย   ทิสาย   ฐิโต  ปุริโส  เอวํ  วเทยฺย  อหํ  คมเนน  โลกสฺส
อนฺตํ    ปาปุณิสฺสามีติ    โส   อญฺญเตฺรว   อสิตขายิตสายิตา   อญฺญตฺร
อุจฺจารปสฺสาวกมฺมา    อญฺญตฺร    นิทฺทากิลมถปฏิวิโนทนา   วสฺสสตายุโก
วสฺสสตชีวี    วสฺสสตํ    คนฺตฺวา    อปฺปตฺวาว   โลกสฺส   อนฺตมนฺตรา
กาลํ  กเรยฺย  ตํ  กิสฺสเหตุ  นาหํ  พฺราหฺมณา  เอวรูปาย  สนฺธาวนิกาย
โลกสฺส   อนฺตํ  ญาเตยฺยํ  ทิฏฺเฐยฺยํ  ๑-  ปตฺเตยฺยนฺติ  วทามิ  น  จาหํ
พฺราหฺมณา อปฺปตฺวาว โลกสฺส อนฺตํ ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยํ วทามิ ฯ
     {๒๔๒.๒}   ปญฺจิเม  พฺราหฺมณา  กามคุณา  อริยสฺส  วินเย โลโกติ
วุจฺจติ   ฯ  กตเม  ปญฺจ  จกฺขุวิญฺเญยฺยา  รูปา  อิฏฺฐา  กนฺตา  มนาปา
ปิยรูปา    กามูปสญฺหิตา    รชนิยา    โสตวิญฺเญยฺยา   สทฺทา   ฯเปฯ
ฆานวิญฺเญยฺยา     คนฺธา    ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา    รสา    กายวิญฺเญยฺยา
โผฏฺฐพฺพา   อิฏฺฐา  กนฺตา  มนาปา  ปิยรูปา  กามูปสญฺหิตา  รชนิยา  ฯ
อิเม โข พฺราหฺมณา ปญฺจ กามคุณา อริยสฺส วินเย โลโกติ วุจฺจติ ฯ
     {๒๔๒.๓}   อิธ  พฺราหฺมณา  ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ
ธมฺเมหิ   สวิตกฺกํ   สวิจารํ   วิเวกชํ   ปีติสุขํ   ปฐมชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช
วิหรติ   อยํ   วุจฺจติ   พฺราหฺมณา   ภิกฺขุ  โลกสฺส  อนฺตมคมา  โลกสฺส
อนฺเต   วิหรติ   ตมญฺเญ   เอวมาหํสุ   อยมฺปิ  โลกปริยาปนฺโน  อยมฺปิ
อนิสฺสโฏ   โลกมฺหาติ   อหมฺปิ   หิ   ๒-   พฺราหฺมณา   เอวํ   วทามิ
@เชิงอรรถ:  ม. ทฏฺเฐยฺยํ ฯ    สี. ม. ยุ. หิสทฺโท นตฺถิ ฯ
อยมฺปิ โลกปริยาปนฺโน อยมฺปิ อนิสฺสโฏ โลกมฺหาติ ฯ
     {๒๔๒.๔}   ปุน  จปรํ พฺราหฺมณา ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ฯเปฯ
ทุติยชฺฌานํ   ตติยชฺฌานํ   จตุตฺถชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ  อยํ  วุจฺจติ
พฺราหฺมณา   ภิกฺขุ  โลกสฺส  อนฺตมคมา  โลกสฺส  อนฺเต  วิหรติ  ตมญฺเญ
เอวมาหํสุ    อยมฺปิ   โลกปริยาปนฺโน   อยมฺปิ   อนิสฺสโฏ   โลกมฺหาติ
อหมฺปิ  หิ  ๑-  พฺราหฺมณา  เอวํ  วทามิ  อยมฺปิ  โลกปริยาปนฺโน อยมฺปิ
อนิสฺสโฏ โลกมฺหาติ ฯ
     {๒๔๒.๕}   ปุน  จปรํ พฺราหฺมณา ภิกฺขุ สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมา
ปฏิฆสญฺญานํ     อตฺถงฺคมา    นานตฺตสญฺญานํ    อมนสิการา    อนนฺโต
อากาโสติ    อากาสานญฺจายตนํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ   อยํ   วุจฺจติ
พฺราหฺมณา   ภิกฺขุ  โลกสฺส  อนฺตมคมา  โลกสฺส  อนฺเต  วิหรติ  ตมญฺเญ
เอวมาหํสุ    อยมฺปิ   โลกปริยาปนฺโน   อยมฺปิ   อนิสฺสโฏ   โลกมฺหาติ
อหมฺปิ   หิ   ๑-   พฺราหฺมณา   เอวํ   วทามิ  อยมฺปิ  โลกปริยาปนฺโน
อยมฺปิ อนิสฺสโฏ โลกมฺหาติ ฯ
     {๒๔๒.๖}   ปุน  จปรํ  พฺราหฺมณา  ภิกฺขุ สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม     อนนฺตํ     วิญฺญาณนฺติ     วิญฺญาณญฺจายตนํ    อุปสมฺปชฺช
วิหรติ   ฯเปฯ   สพฺพโส   วิญฺญาณญฺจายตนํ   สมติกฺกมฺม   นตฺถิ  กิญฺจีติ
อากิญฺจญฺญายตนํ     อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    สพฺพโส    อากิญฺจญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม   เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   อยํ   วุจฺจติ
@เชิงอรรถ:  ม. สี. ยุ. หิสทฺโท นตฺถิ ฯ
พฺราหฺมณา    ภิกฺขุ    โลกสฺส   อนฺตมคมา   โลกสฺส   อนฺเต   วิหรติ
ตมญฺเญ    เอวมาหํสุ    อยมฺปิ    โลกปริยาปนฺโน   อยมฺปิ   อนิสฺสโฏ
โลกมฺหาติ  อหมฺปิ  หิ  พฺราหฺมณา  เอวํ  วทามิ  อยมฺปิ  โลกปริยาปนฺโน
อยมฺปิ อนิสฺสโฏ โลกมฺหาติ ฯ
     {๒๔๒.๗}   ปุน จปรํ พฺราหฺมณา ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม    สญฺญาเวทยิตนิโรธํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    ปญฺญายปสฺส
ทิสฺวา  อาสวา  ปริกฺขีณา  โหนฺติ  อยํ  วุจฺจติ  พฺราหฺมณา  ภิกฺขุ โลกสฺส
อนฺตมคมา โลกสฺส อนฺเต วิหรติ ติณฺโณ โลเก วิสตฺติกนฺติ ฯ
     [๒๔๓]   ๓๙   ภูตปุพฺพํ   ภิกฺขเว  เทวาสุรสงฺคาโม  สมุปพฺยูโฬฺห
อโหสิ  ตสฺมึ  โข  ปน  ภิกฺขเว  สงฺคาเม  อสุรา  ชินึสุ  เทวา  [๑]-
ปราชิยึสุ  ๒-  ปราชิตา  จ  ภิกฺขเว เทวา อปสฺสึเสฺวว อุตฺตราภิมุขา ๓-
อภิภยึสุ   ๔-  อสุรา  อถโข  ภิกฺขเว  เทวานํ  เอตทโหสิ  อภิภยนฺเตว
โข อสุรา ยนฺนูน มยํ ทุติยมฺปิ อสุเรหิ สงฺคาเมยฺยามาติ ฯ
     {๒๔๓.๑}   ทุติยมฺปิ โข ภิกฺขเว เทวา อสุเรหิ สงฺคาเมสุํ ทุติยมฺปิ โข
ภิกฺขเว  อสุรา  ๕-  ชินึสุ  เทวา  ปราชิยึสุ  ปราชิตา จ ภิกฺขเว เทวา
อปสฺสึเสฺวว   อุตฺตราภิมุขา   อภิภยึสุ   อสุรา  อถโข  ภิกฺขเว  เทวานํ
เอตทโหสิ   อภิภยนฺเตว   โข   อสุรา   ยนฺนูน  มยํ  ตติยมฺปิ  อสุเรหิ
สงฺคาเมยฺยามาติ ฯ
     {๒๔๓.๒}   ตติยมฺปิ  โข  ภิกฺขเว เทวา อสุเรหิ สงฺคาเมสุํ ตติยมฺปิ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ภีตา ฯ   ม. ปราชยึสฺ ฯ เอวมุปริปิ ฯ    ม. อปยึสุเยว อุตฺตเรนาภิมุขา ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ   ม. อภิยึสุ ฯ เอวมุปริปิ ฯ   ม. อสุราว ฯ เอวมุปริปิ ฯ
โข   ภิกฺขเว   อสุรา   ชินึสุ  เทวา  ปราชิยึสุ  ปราชิตา  จ  ภิกฺขเว
เทวา   ภีตา   เทวปุเรเยว   ปวิสึสุ   เทวปุรคตานญฺจ   ปน  ภิกฺขเว
เทวานํ   เอตทโหสิ   ภีรุตฺตาณคเตน  โข  ทานิ  มยํ  เอตรหิ  อตฺตนา
วิหราม    อกรณียา    อสุเรหีติ    อสุรานมฺปิ    ภิกฺขเว   เอตทโหสิ
ภีรุตฺตาณคเตน   โข  ทานิ  เทวา  เอตรหิ  อตฺตนา  วิหรนฺติ  อกรณียา
อเมฺหหีติ ฯ
     {๒๔๓.๓}   ภูตปุพฺพํ  ภิกฺขเว  เทวาสุรสงฺคาโม  สมุปพฺยูโฬฺห อโหสิ
ตสฺมึ  โข  จ  ภิกฺขเว  สงฺคาเม เทวา ชินึสุ อสุรา ปราชิยึสุ ปราชิตา จ
ภิกฺขเว  อสุรา  อปสฺสึเสฺวว  ทกฺขิเณน  ๑-  มุขา  อภิภยึสุ เทวา อถโข
ภิกฺขเว  อสุรานํ  เอตทโหสิ  อภิภยนฺเตว  โข  เทวา ยนฺนูน มยํ ทุติยมฺปิ
เทเวหิ สงฺคาเมยฺยามาติ ฯ
     {๒๔๓.๔}   ทุติยมฺปิ  โข  ภิกฺขเว อสุรา เทเวหิ สงฺคาเมสุํ ทุติยมฺปิ
โข  ภิกฺขเว  เทวา  ชินึสุ  อสุรา  ปราชิยึสุ  ปราชิตา จ ภิกฺขเว อสุรา
อปสฺสึเสฺวว  ทกฺขิเณน  ๑-  มุขา  อภิภยึสุ  เทวา อถโข ภิกฺขเว อสุรานํ
เอตทโหสิ   อภิภยนฺเตว   โข   เทวา   ยนฺนูน  มยํ  ตติยมฺปิ  เทเวหิ
สงฺคาเมยฺยามาติ ฯ
     {๒๔๓.๕}   ตติยมฺปิ  โข  ภิกฺขเว อสุรา เทเวหิ สงฺคาเมสุํ ตติยมฺปิ
โข  ภิกฺขเว  เทวา  ชินึสุ  อสุรา  ปราชิยึสุ  ปราชิตา จ ภิกฺขเว อสุรา
ภีตา  อสุรปุเรเยว  ๒-  ปวิสึสุ  อสุรปุรคตานญฺจ  ปน  ภิกฺขเว  อสุรานํ
เอตทโหสิ   ภีรุตฺตาณคเตน   โข  ทานิ  มยํ  เอตรหิ  อตฺตนา  วิหราม
@เชิงอรรถ:  ม. ทกฺขิเณนาภิมุขา ฯ   ม. อสุรปุรํ-เยว ฯ
อกรณียา   เทเวหีติ   เทวานมฺปิ   ภิกฺขเว   เอตทโหสิ  ภีรุตฺตาณคเตน
โข ทานิ อสุรา เอตรหิ อตฺตนา วิหรนฺติ อกรณียา อเมฺหหีติ ฯ
     {๒๔๓.๖}   เอวเมว โข ภิกฺขเว ยสฺมึ สมเย ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ
วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ  สวิตกฺกํ  สวิจารํ  วิเวกชํ  ปีติสุขํ  ปฐมชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ตสฺมึ   ภิกฺขเว   สมเย   ภิกฺขุสฺส   เอวํ   โหติ
ภีรุตฺตาณคเตน   โข   ทานาหํ   เอตรหิ   อตฺตนา   วิหรามิ  อกรณีโย
มารสฺสาติ   มารสฺสาปิ   ภิกฺขเว  ปาปิมโต  เอวํ  โหติ  ภีรุตฺตาณคเตน
โข   ทานิ   ภิกฺขุ   เอตรหิ  อตฺตนา  วิหรติ  อกรณีโย  มยฺหนฺติ  ยสฺมึ
ภิกฺขเว   สมเย   ภิกฺขุ   วิตกฺกวิจารานํ   วูปสมา   ฯเปฯ  ทุติยชฺฌานํ
ตติยชฺฌานํ   จตุตฺถชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ตสฺมึ   ภิกฺขเว  สมเย
ภิกฺขุสฺส   เอวํ   โหติ   ภีรุตฺตาณคเตน  โข  ทานาหํ  เอตรหิ  อตฺตนา
วิหรามิ   อกรณีโย   มารสฺสาติ   มารสฺสาปิ   ภิกฺขเว  ปาปิมโต  เอวํ
โหติ   ภีรุตฺตาณคเตน   โข   ทานิ   ภิกฺขุ   เอตรหิ   อตฺตนา  วิหรติ
อกรณีโย มยฺหนฺติ
     {๒๔๓.๗}   ยสฺมึ   ภิกฺขเว   สมเย   ภิกฺขุ  สพฺพโส  รูปสญฺญานํ
สมติกฺกมา    ปฏิฆสญฺญานํ    อตฺถงฺคมา    นานตฺตสญฺญานํ   อมนสิการา
อนนฺโต    อากาโสติ    อากาสานญฺจายตนํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   อยํ
วุจฺจติ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อนฺตมกาสิ  มารํ  อปทํ  พนฺธิตฺวา  ๑-  มารจกฺขุํ
อทสฺสนํ   คโต  ปาปิมโต  [๒]-  ยสฺมึ  ภิกฺขเว  สมเย  ภิกฺขุ  สพฺพโส
อากาสานญฺจายตนํ    สมติกฺกมฺม   อนนฺตํ   วิญฺญาณนฺติ   วิญฺญาณญฺจายตนํ
อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    ฯเปฯ   สพฺพโส   วิญฺญาณญฺจายตนํ   สมติกฺกมฺม
@เชิงอรรถ:  ม. วธิตฺวา ฯ    ม. ติณฺโณ โลเก วิสตฺติกนฺติ ฯ
นตฺถิ   กิญฺจีติ   อากิญฺจญฺญายตนํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ฯเปฯ  สพฺพโส
อากิญฺจญฺญายตนํ     สมติกฺกมฺม     เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ    อุปสมฺปชฺช
วิหรติ     ฯเปฯ     สพฺพโส     เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ    สมติกฺกมฺม
สญฺญาเวทยิตนิโรธํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ปญฺญายปสฺส   ทิสฺวา  อาสวา
ปริกฺขีณา   โหนฺติ   อยํ  วุจฺจติ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อนฺตมกาสิ  มารํ  อปทํ
พนฺธิตฺวา ๑- มารจกฺขุํ อทสฺสนํ คโต ปาปิมโต ติณฺโณ โลเก วิสตฺติกนฺติ ฯ
     [๒๔๔]   ๔๐  ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย อารญฺญกสฺส นาคสฺส โคจรปสุตสฺส
หตฺถีปิ    หตฺถินิโยปิ    หตฺถิกฬภาปิ    หตฺถิจฺฉาปาปิ    ปุรโต   ปุรโต
คนฺตฺวา   ติณคฺคานิ  ฉินฺทนฺติ  เตน  ภิกฺขเว  อารญฺญโก  นาโค  อฏฺฏิยติ
หรายติ  ชิคุจฺฉติ  ยสฺมึ  ภิกฺขเว  สมเย อารญฺญกสฺส นาคสฺส โคจรปสุตสฺส
หตฺถีปิ     หตฺถินิโยปิ     หตฺถิกฬภาปิ    หตฺถิจฺฉาปาปิ    โอภคฺโคภคฺคํ
สาขาภงฺคํ  ขาทนฺติ  เตน  ภิกฺขเว  อารญฺญโก  นาโค  อฏฺฏิยติ  หรายติ
ชิคุจฺฉติ    ยสฺมึ    ภิกฺขเว   สมเย   อารญฺญกสฺส   นาคสฺส   โอคาหํ
โอติณฺณสฺส    หตฺถีปิ   หตฺถินิโยปิ   หตฺถิกฬภาปิ   หตฺถิจฺฉาปาปิ   ปุรโต
ปุรโต  คนฺตฺวา  โสณฺฑาย  อุทกํ  อาโลเฬนฺติ  เตน  ภิกฺขเว  อารญฺญโก
นาโค   อฏฺฏิยติ   หรายติ  ชิคุจฺฉติ  ยสฺมึ  ภิกฺขเว  สมเย  อารญฺญกสฺส
นาคสฺส    โอคาหํ   โอติณฺณสฺส   ๒-   หตฺถินิโย   กายํ   อุปฆํสนฺติโย
คจฺฉนฺติ เตน ภิกฺขเว อารญฺญโก นาโค อฏฺฏิยติ หรายติ ชิคุจฺฉติ
     {๒๔๔.๑}   ตสฺมึ ภิกฺขเว สมเย อารญฺญกสฺส นาคสฺส เอวํ โหติ อหํ โข
เอตรหิ   อากิณฺโณ  วิหรามิ  หตฺถีหิ  หตฺถินีหิ  หตฺถิกฬเภหิ  หตฺถิจฺฉาเปหิ
@เชิงอรรถ:  ม. วธิตฺวา ฯ   ม. โอคาหา อุตฺติณฺณสฺส ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ฉินฺนคฺคานิ   เจว   ติณานิ   ขาทามิ   โอภคฺโคภคฺคญฺจ  เม  สาขาภงฺคํ
ขาทิตํ   อาวิลานิ   จ   ปานียานิ   ปิวามิ   โอคาหาปิ  จ  อุตฺติณฺณสฺส
หตฺถินิโย   กายํ   อุปฆํสนฺติโย   คจฺฉนฺติ   ยนฺนูนาหํ   เอโก   คณสฺมา
วูปกฏฺโฐ  วิหเรยฺยนฺติ  โส  อปเรน  สมเยน  เอโก  คณสฺมา  วูปกฏฺโฐ
วิหรติ    อจฺฉินฺนคฺคานิ   เจว   ติณานิ   ขาทติ   น   โอภคฺโคภคฺคญฺจ
สาขาภงฺคํ  ขาทติ  ๑-  อนาวิลานิ  จ  ปานียานิ  ปิวติ  โอคาหาปิ  ๒-
จสฺส อุตฺติณฺณสฺส หตฺถินิโย กายํ น อุปฆํสนฺติโย คจฺฉนฺติ
     {๒๔๔.๒}   ตสฺมึ ภิกฺขเว สมเย อารญฺญกสฺส นาคสฺส เอวํ โหติ อหํ โข
ปุพฺเพ   อากิณฺโณ   วิหาสึ   หตฺถีหิ  หตฺถินีหิ  หตฺถิกฬเภหิ  หตฺถิจฺฉาเปหิ
ฉินฺนคฺคานิ  เจว  ติณานิ  ขาทึ  โอภคฺโคภคฺคญฺจ เม สาขาภงฺคํ ขาทิตํ ๓-
อาวิลานิ  จ  ปานียานิ  อปาสิ  ๔-  โอคาหา จ เม อุตฺติณฺณสฺส หตฺถินิโย
กายํ  อุปฆํสนฺติโย  อคมํสุ  โสมฺหิ  ๕-  เอตรหิ  เอโก คณสฺมา วูปกฏฺโฐ
วิหรามิ    อจฺฉินฺนคฺคานิ    เจว    ติณานิ   ขาทามิ   โอภคฺโคภคฺคญฺจ
เม  สาขาภงฺคํ  ขาทิตํ  ๖-  อนาวิลานิ  จ ปานียานิ ปิวามิ โอคาหาปิ จ
เม   อุตฺติณฺณสฺส   น   หตฺถินิโย   กายํ   อุปฆํสนฺติโย   คจฺฉนฺตีติ  โส
โสณฺฑาย    สาขาภงฺคํ   ภญฺชิตฺวา   สาขาภงฺเคน   กายํ   ปริมชฺชิตฺวา
อตฺตมโน กณฺฑุํ ๗- สํหนติ ฯ
     {๒๔๔.๓}   เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  ยสฺมึ  สมเย  ภิกฺขุ  อากิณฺโณ
วิหรติ   ภิกฺขูหิ  ภิกฺขุนีหิ  อุปาสเกหิ  อุปาสิกาหิ  รญฺญา  ราชมหามตฺเตหิ
ติตฺถิเยหิ    ติตฺถิยสาวเกหิ   ตสฺมึ   สมเย   ภิกฺขเว   ภิกฺขุสฺส   เอวํ
โหติ    อหํ    โข   เอตรหิ   อากิณฺโณ   วิหรามิ   ภิกฺขูหิ   ภิกฺขุนีหิ
@เชิงอรรถ:  ม. โอภคฺโคภคฺคญฺจสฺส สาขาภงฺคํ น ขาทนฺติ ฯ    ม. ปิสทฺโท นตฺถิ ฯ
@ ม. ขาทนฺติ ฯ    ม. อปายึ ฯ    ม. โสหํ ฯ   ม. น ขาทนฺติ ฯ
@ ม. โสณฺฑํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อุปาสเกหิ     อุปาสิกาหิ     รญฺญา     ราชมหามตฺเตหิ     ติตฺถิเยหิ
ติตฺถิยสาวเกหิ   ยนฺนูนาหํ   เอโก  คณสฺมา  วูปกฏฺโฐ  วิหเรยฺยนฺติ  โส
วิวิตฺตํ   เสนาสนํ  ภชติ  อรญฺญํ  รุกฺขมูลํ  ปพฺพตํ  กนฺทรํ  คิริคุหํ  สุสานํ
วนปตฺถํ   อพฺโภกาสํ   ปลาลปุญฺชํ   โส   อรญฺญคโต   วา  รุกฺขมูลคโต
วา  สุญฺญาคารคโต  วา  นิสีทติ  ปลฺลงฺกํ  อาภุชิตฺวา  อุชุํ  กายํ ปณิธาย
ปริมุขํ   สตึ   อุปฏฺฐเปตฺวา   โส  อภิชฺฌํ  โลเก  ปหาย  วิคตาภิชฺเฌน
เจตสา   วิหรติ   อภิชฺฌาย   จิตฺตํ   ปริโสเธติ  พฺยาปาทปโทสํ  ปหาย
อพฺยาปนฺนจิตฺโต     วิหรติ     สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี    พฺยาปาทปโทสา
จิตฺตํ   ปริโสเธติ   ถีนมิทฺธํ   ปหาย  วิคตถีนมิทฺโธ  วิหรติ  อาโลกสญฺญี
สโต   สมฺปชาโน   ถีนมิทฺธา   จิตฺตํ  ปริโสเธติ  อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ  ปหาย
อนุทฺธโต    วิหรติ    อชฺฌตฺตํ   วูปสนฺตจิตฺโต   อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจา   จิตฺตํ
ปริโสเธติ วิจิกิจฺฉํ ปหาย ติณฺณวิจิกิจฺโฉ วิหรติ
     {๒๔๔.๔}   อกถํกถี  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  วิจิกิจฺฉาย  จิตฺตํ ปริโสเธติ
โส  อิเม  ปญฺจ  นีวรเณ  ปหาย เจตสา อุปกฺกิเลเส ปญฺญาย ทุพฺพลีกรเณ
วิวิจฺเจว  กาเมหิ  วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ
ปฐมชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  โส  อตฺตมโน  กณฺฑุํ สํหนติ วิตกฺกวิจารานํ
วูปสมา   ฯเปฯ  ทุติยชฺฌานํ  ตติยชฺฌานํ  จตุตฺถชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ
โส    อตฺตมโน    กณฺฑุํ    สํหนติ   สพฺพโส   รูปสญฺญานํ   สมติกฺกมา
ปฏิฆสญฺญานํ     อตฺถงฺคมา    นานตฺตสญฺญานํ    อมนสิการา    อนนฺโต
อากาโสติ    อากาสานญฺจายตนํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   โส   อตฺตมโน
กณฺฑุํ    สํหนติ    สพฺพโส    อากาสานญฺจายตนํ    สมติกฺกมฺม   อนนฺตํ
วิญฺญาณนฺติ    วิญฺญาณญฺจายตนํ    อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ฯเปฯ   สพฺพโส
วิญฺญาณญฺจายตนํ     สมติกฺกมฺม     นตฺถิ     กิญฺจีติ    อากิญฺจญฺญายตนํ
อุปสมฺปชฺช      วิหรติ     สพฺพโส     อากิญฺจญฺญายตนํ     สมติกฺกมฺม
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ     อุปสมฺปชฺช    วิหรติ   สพฺพโส   เนวสญฺญา-
นาสญฺญายตนํ      สมติกฺกมฺม       สญฺญาเวทยิตนิโรธํ     อุปสมฺปชฺช
วิหรติ   ปญฺญายปสฺส  ทิสฺวา  อาสวา   ปริกฺขีณา  โหนฺติ  โส  อตฺตมโน
กณฺฑุํ สํหนตีติ ฯ
     [๒๔๕]   ๔๑  เอกํ  สมยํ  ภควา มลฺลเกสุ วิหรติ อุรุเวลกปฺปํ นาม
มลฺลานํ    นิคโม    ฯ    อถโข   ภควา   ปุพฺพณฺหสมยํ   นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย   อุรุเวลกปฺปํ   ปิณฺฑาย   ปาวิสิ  อุรุเวลกปฺเป  ปิณฺฑาย
จริตฺวา     ปจฺฉาภตฺตํ     ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต    อายสฺมนฺตํ    อานนฺทํ
อามนฺเตสิ  อิเธว  ตาว  ตฺวํ  อานนฺท โหหิ ยาวาหํ มหาวนํ อชฺโฌคาหามิ
ทิวา  วิหารายาติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  โข  อายสฺมา  อานนฺโท  ภควโต
ปจฺจสฺโสสิ   ฯ   อถโข   ภควา   มหาวนํ  อชฺโฌคาเหตฺวา  อญฺญตรสฺมึ
รุกฺขมูเล ทิวาวิหารํ นิสีทิ ฯ
     {๒๔๕.๑}   อถโข  ตปุสฺโส คหปติ เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา    อายสฺมนฺตํ   อานนฺทํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ
เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  ตปุสฺโส  คหปติ  อายสฺมนฺตํ  อานนฺทํ  เอตทโวจ
มยํ  ภนฺเต  อานนฺท  คิหี  กามโภคิโน กามารามา กามรตา กามสมฺมุทิตา
เตสํ   โน  ภนฺเต  อมฺหากํ  คิหีนํ  กามโภคีนํ  กามารามานํ  กามรตานํ
กามสมฺมุทิตานํ    ปปาโต    วิย   ขายติ   ยทิทํ   เนกฺขมฺมํ   สุตเมตํ
ภนฺเต    อิมสฺมึ   ธมฺมวินเย   ทหรานํ   ทหรานํ   ภิกฺขูนํ   เนกฺขมฺเม
จิตฺตํ    ปกฺขนฺทติ    ปสีทติ    สนฺติฏฺฐติ    วิมุจฺจติ    เอตํ   สนฺตนฺติ
ปสฺสโต   ตยิทํ   ภนฺเต   อิมสฺมึ   ธมฺมวินเย   ภิกฺขูนํ   พหุนา  ชเนน
วิสภาโค ยทิทํ เนกฺขมฺมนฺติ ฯ
     {๒๔๕.๒}   อตฺถิ  โข  เอตํ  คหปติ  กถาปาภตํ  ภควนฺตํ ทสฺสนาย
อายาม   คหปติ  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิสฺสาม  อุปสงฺกมิตฺวา  ภควโต
เอตมตฺถํ อาโรเจสฺสาม ยถา โน ภควา พฺยากริสฺสติ ตถา กริสฺสามาติ ๑- ฯ
เอวํ ภนฺเตติ โข ตปุสฺโส คหปติ อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปจฺจสฺโสสิ ฯ
     {๒๔๕.๓}   อถโข  อายสฺมา อานนฺโท ตปุสฺเสน คหปตินา สทฺธึ เยน
ภควา  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา  ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ นิสีทิ
เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข  อายสฺมา  อานนฺโท  ภควนฺตํ  เอตทโวจ  อยํ
ภนฺเต  ตปุสฺโส  คหปติ  เอวมาห  มยํ  ภนฺเต  อานนฺท  คิหี กามโภคิโน
กามารามา   กามรตา  กามสมฺมุทิตา  เตสํ  โน  ภนฺเต  อมฺหากํ  คิหีนํ
กามโภคีนํ   กามารามานํ   กามรตานํ   กามสมฺมุทิตานํ   ปปาโต   วิย
ขายติ   ยทิทํ   เนกฺขมฺมํ   สุตเมตํ  ภนฺเต  อิมสฺมึ  ธมฺมวินเย  ทหรานํ
ทหรานํ    ภิกฺขูนํ    เนกฺขมฺเม   จิตฺตํ   ปกฺขนฺทติ   ปสีทติ   สนฺติฏฺฐติ
วิมุจฺจติ   เอตํ   สนฺตนฺติ   ปสฺสโต   ตยิทํ   ภนฺเต  ธมฺมวินเย  ภิกฺขูนํ
พหุนา ชเนน วิสภาโค ยทิทํ เนกฺขมฺมนฺติ ฯ
     {๒๔๕.๔}   เอวเมตํ  อานนฺท เอวเมตํ อานนฺท มยฺหมฺปิ โข อานนฺท
ปุพฺเพว  สมฺโพธา  อนภิสมฺพุทฺธสฺส  โพธิสตฺตสฺเสว  สโต  เอตทโหสิ สาธุ
@เชิงอรรถ:  ม. ธาเรสฺสามีติ ฯ
เนกฺขมฺมํ   สาธุ   ปวิเวโกติ   ตสฺส   มยฺหํ  อานนฺท  เนกฺขมฺเม  จิตฺตํ
น   ปกฺขนฺทติ   นปฺปสีทติ   น   สนฺติฏฺฐติ   น  วิมุจฺจติ  เอตํ  สนฺตนฺติ
ปสฺสโต   ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท   เอตทโหสิ   โก   นุ   โข   เหตุ
โก   ปจฺจโย   เยน   เม   เนกฺขมฺเม  จิตฺตํ  น  ปกฺขนฺทติ  นปฺปสีทติ
น   สนฺติฏฺฐติ   น   วิมุจฺจติ   เอตํ   สนฺตนฺติ   ปสฺสโต   ตสฺส  มยฺหํ
อานนฺท   เอตทโหสิ   กาเมสุ   โข   เม  อาทีนโว  อทิฏฺโฐ  โส  จ
เม   อพหุลีกโต   เนกฺขมฺเม   จ   อานิสํโส   อนธิคโต  โส  จ  เม
อนาเสวิโต   ตสฺมา   เม   เนกฺขมฺเม   จิตฺตํ  น  ปกฺขนฺทติ  นปฺปสีทติ
น สนฺติฏฺฐติ น วิมุจฺจติ เอตํ สนฺตนฺติ ปสฺสโต
     {๒๔๕.๕}   ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ  สเจ โข อหํ กาเมสุ
อาทีนวํ   ทิสฺวา   ตํ   พหุลีกเรยฺยํ   ๑-  เนกฺขมฺเม  อานิสํสํ  อธิคมฺม
ตมาเสเวยฺยํ  ฐานํ  โข  ปเนตํ วิชฺชติ ยํ เม เนกฺขมฺเม จิตฺตํ ปกฺขนฺเทยฺย
ปสีเทยฺย  สนฺติฏฺเฐยฺย  วิมุจฺเจยฺย  เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  โส  โข อหํ
อานนฺท   อปเรน   สมเยน   กาเมสุ   อาทีนวํ  ทิสฺวา  ตํ  พหุลมกาสึ
เนกฺขมฺเม  อานิสํสํ  อธิคมฺม  ตมาเสวึ  ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เนกฺขมฺเม
จิตฺตํ  ปกฺขนฺทติ  ปสีทติ  สนฺติฏฺฐติ  วิมุจฺจติ  เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  โส
โข  อหํ  อานนฺท  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ
สวิจารํ   วิเวกชํ   ปีติสุขํ  ปฐมชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรามิ  ตสฺส  มยฺหํ
อานนฺท    อิมินา   วิหาเรน   วิหรโต   กามสหคตา   สญฺญามนสิการา
สมุทาจรนฺติ  สฺวาสฺส  เม  โหติ  อาพาโธ เสยฺยถาปิ อานนฺท สุขิโน ทุกฺขํ
@เชิงอรรถ:  ม. พหุลํ กเรยฺยํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อุปฺปชฺเชยฺย    ยาวเทว    อาพาธาย    เอวมสฺส   เม   กามสหคตา
สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ สฺวาสฺส เม โหติ อาพาโธ ฯ
     {๒๔๕.๖}   ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท เอตทโหสิ ยนฺนูนาหํ วิตกฺกวิจารานํ
วูปสมา   ฯเปฯ   ทุติยชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺยนฺติ   ตสฺส   มยฺหํ
อานนฺท   อวิตกฺเก   จิตฺตํ   น   ปกฺขนฺทติ  นปฺปสีทติ  น  สนฺติฏฺฐติ  น
วิมุจฺจติ   เอตํ   สนฺตนฺติ   ปสฺสโต   ตสฺส   มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ
โก  นุ  โข  เหตุ  โก  ปจฺจโย  เยน  เม  อวิตกฺเก จิตฺตํ น ปกฺขนฺทติ
นปฺปสีทติ    น    สนฺติฏฺฐติ   น   วิมุจฺจติ   เอตํ   สนฺตนฺติ   ปสฺสโต
ตสฺส   มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ  วิตกฺเก  โข  เม  อาทีนโว  อทิฏฺโฐ
โส  จ  เม  อพหุลีกโต  อวิตกฺเก  จ  อานิสํโส  อนธิคโต  โส  จ เม
อนาเสวิโต   ตสฺมา   เม   อวิตกฺเก   จิตฺตํ   น  ปกฺขนฺทติ  นปฺปสีทติ
น สนฺติฏฺฐติ น วิมุจฺจติ เอตํ สนฺตนฺติ ปสฺสโต
     {๒๔๕.๗}   ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ  สเจ โข อหํ วิตกฺเก
อาทีนวํ  ทิสฺวา  ตํ  พหุลีกเรยฺยํ  อวิตกฺเก  อานิสํสํ อธิคมฺม ตมาเสเวยฺยํ
ฐานํ  โข  ปเนตํ  วิชฺชติ  ยํ  เม  อวิตกฺเก  จิตฺตํ ปกฺขนฺเทยฺย ปสีเทยฺย
สนฺติฏฺเฐยฺย  วิมุจฺเจยฺย  เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  โส  โข  อหํ  อานนฺท
อปเรน   สมเยน   วิตกฺเก   อาทีนวํ  ทิสฺวา  ตํ  พหุลมกาสึ  อวิตกฺเก
อานิสํสํ   อธิคมฺม   ตมาเสวึ   ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท  อวิตกฺเก  จิตฺตํ
ปกฺขนฺทติ   ปสีทติ   สนฺติฏฺฐติ   วิมุจฺจติ   เอตํ   สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  โส
โข  อหํ  อานนฺท  วิตกฺกวิจารานํ  วูปสมา  ฯเปฯ  ทุติยชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช
วิหรามิ    ตสฺส    มยฺหํ    อานนฺท    อิมินา    วิหาเรน    วิหรโต
วิตกฺกสหคตา     สญฺญามนสิการา     สมุทาจรนฺติ     สฺวาสฺส     เม
โหติ    อาพาโธ   เสยฺยถาปิ   อานนฺท   สุขิโน   ทุกฺขํ   อุปฺปชฺเชยฺย
ยาวเทว   อาพาธาย   เอวเมวสฺส  เม  วิตกฺกสหคตา  สญฺญามนสิการา
สมุทาจรนฺติ สฺวาสฺส เม โหติ อาพาโธ ฯ
     {๒๔๕.๘}   ตสฺส มยฺหํ อานนฺท เอตทโหสิ ยนฺนูนาหํ ปีติยา จ วิราคา
อุเปกฺขโก  จ  วิหเรยฺยํ  สโต  จ สมฺปชาโน สุขญฺจ กาเยน ปฏิสํเวเทยฺยํ
ยนฺตํ   อริยา   อาจิกฺขนฺติ   อุเปกฺขโก   สติมา  สุขวิหารีติ  ตติยชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺยนฺติ   ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท   นิปฺปีติเก  จิตฺตํ  น
ปกฺขนฺทติ   นปฺปสีทติ  น  สนฺติฏฺฐติ  น  วิมุจฺจติ  เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต
ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ  โก  นุ  โข เหตุ โก ปจฺจโย เยน เม
นิปฺปีติเก   จิตฺตํ   น   ปกฺขนฺทติ   นปฺปสีทติ  น  สนฺติฏฺฐติ  น  วิมุจฺจติ
เอตํ สนฺตนฺติ ปสฺสโต
     {๒๔๕.๙}   ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท  เอตทโหสิ  ปีติยา  โข  เม
อาทีนโว   อทิฏฺโฐ   โส   จ  เม  อพหุลีกโต  นิปฺปีติเก  จ  อานิสํโส
อนธิคโต   โส   จ  เม  อนาเสวิโต  ตสฺมา  เม  นิปฺปีติเก  จิตฺตํ  น
ปกฺขนฺทติ    นปฺปสีทติ   น   สนฺติฏฺฐติ   น   วิมุจฺจติ   เอตํ   สนฺตนฺติ
ปสฺสโต   ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท   เอตทโหสิ   สเจ  โข  อหํ  ปีติยา
อาทีนวํ    ทิสฺวา    ตํ    พหุลีกเรยฺยํ   นิปฺปีติเก   อานิสํสํ   อธิคมฺม
ตมาเสเวยฺยํ   ฐานํ   โข   ปเนตํ   วิชฺชติ   ยํ  เม  นิปฺปีติเก  จิตฺตํ
ปกฺขนฺเทยฺย   ปสีเทยฺย  สนฺติฏฺเฐยฺย  วิมุจฺเจยฺย  เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต
โส   โข   อหํ  อานนฺท  อปเรน  สมเยน  ปีติยา  อาทีนวํ  ทิสฺวา  ตํ
พหุลมกาสึ    นิปฺปีติเก    อานิสํสํ   อธิคมฺม   ตมาเสวึ   ตสฺส   มยฺหํ
อานนฺท   นิปฺปีติเก   จิตฺตํ   ปกฺขนฺทติ  ปสีทติ  สนฺติฏฺฐติ  วิมุจฺจติ  เอตํ
สนฺตนฺติ   ปสฺสโต   โส  โข  อหํ  อานนฺท  ปีติยา  จ  วิราคา  ฯเปฯ
ตติยชฺฌานํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรามิ    ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท   อิมินา
วิหาเรน   วิหรโต   ปีติสหคตา   สญฺญามนสิการา  สมุทาจรนฺติ  สฺวาสฺส
เม   โหติ   อาพาโธ   เสยฺยถาปิ  อานนฺท  สุขิโน  ทุกฺขํ  อุปฺปชฺเชยฺย
ยาวเทว   อาพาธาย   เอวเมวสฺส   เม   ปีติสหคตา  สญฺญามนสิการา
สมุทาจรนฺติ สฺวาสฺส เม โหติ อาพาโธ ฯ
     {๒๔๕.๑๐}   ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ  ยนฺนูนาหํ  สุขสฺส จ
ปหานา   ทุกฺขสฺส  จ  ปหานา  ปุพฺเพว  โสมนสฺสโทมนสฺสานํ  อตฺถงฺคมา
อทุกฺขมสุขํ   อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ   จตุตฺถชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช  วิหเรยฺยนฺติ
ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท   อทุกฺขมสุเข  จิตฺตํ  น  ปกฺขนฺทติ  นปฺปสีทติ  น
สนฺติฏฺฐติ   น   วิมุจฺจติ   เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท
เอตทโหสิ   โก   นุ  โข  เหตุ  โก  ปจฺจโย  เยน  เม  อทุกฺขมสุเข
จิตฺตํ   น   ปกฺขนฺทติ   นปฺปสีทติ   น   สนฺติฏฺฐติ   น   วิมุจฺจติ  เอตํ
สนฺตนฺติ   ปสฺสโต   ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท   เอตทโหสิ   อุเปกฺขาสุเข
โข   เม  อาทีนโว  อทิฏฺโฐ  โส  จ  เม  อพหุลีกโต  อทุกฺขมสุเข  จ
อานิสํโส  อนธิคโต  โส  จ  เม  อนาเสวิโต  ตสฺมา  เม  อทุกฺขมสุเข
จิตฺตํ    น    ปกฺขนฺทติ    นปฺปสีทติ    น    สนฺติฏฺฐติ   น   วิมุจฺจติ
เอตํ   สนฺตนฺติ   ปสฺสโต   ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท   เอตทโหสิ   สเจ
โข   อหํ   อุเปกฺขาสุเข  อาทีนวํ  ทิสฺวา  ตํ  พหุลีกเรยฺยํ  อทุกฺขมสุเข
อานิสํสํ   อธิคมฺม   ตมาเสเวยฺยํ   ฐานํ   โข  ปเนตํ  วิชฺชติ  ยํ  เม
อทุกฺขมสุเข   จิตฺตํ   ปกฺขนฺเทยฺย   ปสีเทยฺย   สนฺติฏฺเฐยฺย   วิมุจฺเจยฺย
เอตํ   สนฺตนฺติ   ปสฺสโต   โส   โข   อหํ  อานนฺท  อปเรน  สมเยน
อุเปกฺขาสุเข   อาทีนวํ   ทิสฺวา   ตํ   พหุลมกาสึ  อทุกฺขมสุเข  อานิสํสํ
อธิคมฺม   ตมาเสวึ   ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  อทุกฺขมสุเข  จิตฺตํ  ปกฺขนฺทติ
ปสีทติ   สนฺติฏฺฐติ   วิมุจฺจติ   เอตํ   สนฺตนฺติ   ปสฺสโต  โส  โข  อหํ
อานนฺท   อปเรน   สมเยน   สุขสฺส   จ  ปหานา  ฯเปฯ  จตุตฺถชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท  อิมินา  วิหาเรน  วิหรโต
อุเปกฺขาสหคตา   สญฺญามนสิการา   สมุทาจรนฺติ   สฺวาสฺส   เม   โหติ
อาพาโธ   เสยฺยถาปิ   อานนฺท   สุขิโน   ทุกฺขํ  อุปฺปชฺเชยฺย  ยาวเทว
อาพาธาย    เอวเมวสฺส    เม    อุเปกฺขาสหคตา    สญฺญามนสิการา
สมุทาจรนฺติ สฺวาสฺส เม โหติ อาพาโธ ฯ
     {๒๔๕.๑๑}   ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ  ยนฺนูนาหํ  สพฺพโส
รูปสญฺญานํ    สมติกฺกมา    ปฏิฆสญฺญานํ    อตฺถงฺคมา    นานตฺตสญฺญานํ
อมนสิการา    อนนฺโต    อากาโสติ    อากาสานญฺจายตนํ   อุปสมฺปชฺช
วิหเรยฺยนฺติ   ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท   อากาสานญฺจายตเน   จิตฺตํ   น
ปกฺขนฺทติ    นปฺปสีทติ   น   สนฺติฏฺฐติ   น   วิมุจฺจติ   เอตํ   สนฺตนฺติ
ปสฺสโต  ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ  โก  นุ  โข เหตุ โก ปจฺจโย
เยน   เม   อากาสานญฺจายตเน   จิตฺตํ   น   ปกฺขนฺทติ  นปฺปสีทติ  น
สนฺติฏฺฐติ   น   วิมุจฺจติ   เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท
เอตทโหสิ  รูเปสุ  โข  เม  อาทีนโว  อทิฏฺโฐ  โส  จ  เม อพหุลีกโต
อากาสานญฺจายตเน   จ  อานิสํโส  อนธิคโต  โส  จ  เม  อนาเสวิโต
ตสฺมา   เม   อากาสานญฺจายตเน   จิตฺตํ   น  ปกฺขนฺทติ  นปฺปสีทติ  น
สนฺติฏฺฐติ   น   วิมุจฺจติ   เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท
เอตทโหสิ   สเจ   โข   อหํ  รูเปสุ  อาทีนวํ  ทิสฺวา  ตํ  พหุลีกเรยฺยํ
อากาสานญฺจายตเน    อานิสํสํ    อธิคมฺม   ตมาเสเวยฺยํ   ฐานํ   โข
ปเนตํ    วิชฺชติ   ยํ   เม   อากาสานญฺจายตเน   จิตฺตํ   ปกฺขนฺเทยฺย
ปสีเทยฺย สนฺติฏฺเฐยฺย วิมุจฺเจยฺย เอตํ สนฺตนฺติ ปสฺสโต
     {๒๔๕.๑๒}   โส โข อหํ อานนฺท อปเรน สมเยน รูเปสุ อาทีนวํ ทิสฺวา
ตํ   พหุลมกาสึ   อากาสานญฺจายตเน  อานิสํสํ  อธิคมฺม  ตมาเสวึ  ตสฺส
มยฺหํ   อานนฺท   อากาสานญฺจายตเน  จิตฺตํ  ปกฺขนฺทติ  ปสีทติ  สนฺติฏฺฐติ
วิมุจฺจติ  เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  โส  โข อหํ อานนฺท สพฺพโส รูปสญฺญานํ
สมติกฺกมา    ปฏิฆสญฺญานํ    อตฺถงฺคมา    นานตฺตสญฺญานํ   อมนสิการา
อนนฺโต   อากาโสติ   อากาสานญฺจายตนํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรามิ   ตสฺส
มยฺหํ   อานนฺท   อิมินา  วิหาเรน  วิหรโต  รูปสหคตา  สญฺญามนสิการา
สมุทาจรนฺติ   สฺวาสฺส  เม  โหติ  อาพาโธ  เสยฺยถาปิ  อานนฺท  สุขิโน
ทุกฺขํ   อุปฺปชฺเชยฺย   ยาวเทว  อาพาธาย  เอวเมวสฺส  เม  รูปสหคตา
สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ สฺวาสฺส เม โหติ อาพาโธ ฯ
     {๒๔๕.๑๓}   ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ  ยนฺนูนาหํ  สพฺพโส
อากาสานญฺจายตนํ    สมติกฺกมฺม   อนนฺตํ   วิญฺญาณนฺติ   วิญฺญาณญฺจายตนํ
อุปสมฺปชฺช    วิหเรยฺยนฺติ    ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท   วิญฺญาณญฺจายตเน
จิตฺตํ   น   ปกฺขนฺทติ   นปฺปสีทติ   น   สนฺติฏฺฐติ   น   วิมุจฺจติ  เอตํ
สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ  โก  นุ โข เหตุ โก
ปจฺจโย   เยน   เม   วิญฺญาณญฺจายตเน  จิตฺตํ  น  ปกฺขนฺทติ  นปฺปสีทติ
น  สนฺติฏฺฐติ  น  วิมุจฺจติ  เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท
เอตทโหสิ   อากาสานญฺจายตเน   โข  เม  อาทีนโว  อทิฏฺโฐ  โส  จ
เม   อพหุลีกโต   วิญฺญาณญฺจายตเน   จ   อานิสํโส  อนธิคโต  โส  จ
เม   อนาเสวิโต   ตสฺมา   เม  วิญฺญาณญฺจายตเน  จิตฺตํ  น  ปกฺขนฺทติ
นปฺปสีทติ น สนฺติฏฺฐติ น วิมุจฺจติ เอตํ สนฺตนฺติ ปสฺสโต
     {๒๔๕.๑๔}   ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท  เอตทโหสิ  สเจ  โข  อหํ
อากาสานญฺจายตเน      อาทีนวํ      ทิสฺวา      ตํ     พหุลีกเรยฺยํ
วิญฺญาณญฺจายตเน    อานิสํสํ    อธิคมฺม    ตมาเสเวยฺยํ    ฐานํ   โข
ปเนตํ    วิชฺชติ    ยํ    เม   วิญฺญาณญฺจายตเน   จิตฺตํ   ปกฺขนฺเทยฺย
ปสีเทยฺย   สนฺติฏฺเฐยฺย   วิมุจฺเจยฺย  เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต   โส  โข
อหํ    อานนฺท    อปเรน    สมเยน    อากาสานญฺจายตเน   อาทีนวํ
ทิสฺวา     ตํ    พหุลมกาสึ    วิญฺญาณญฺจายตเน    อานิสํสํ    อธิคมฺม
ตมาเสวึ   ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท   วิญฺญาณญฺจายตเน   จิตฺตํ  ปกฺขนฺทติ
ปสีทติ  สนฺติฏฺฐติ  วิมุจฺจติ  เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  โส  โข อหํ อานนฺท
สพฺพโส     อากาสานญฺจายตนํ     สมติกฺกมฺม     อนนฺตํ    วิญฺญาณนฺติ
วิญฺญาณญฺจายตนํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรามิ   ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท  อิมินา
วิหาเรน     วิหรโต     อากาสานญฺจายตนสหคตา     สญฺญามนสิการา
สมุทาจรนฺติ    สวาสฺส   เม   โหติ   อาพาโธ   เสยฺยถาปิ   อานนฺท
สุขิโน   ทุกฺขํ   อุปฺปชฺเชยฺย   ยาวเทว   อาพาธาย   เอวเมวสฺส  เม
อากาสานญฺจายตนสหคตา         สญฺญามนสิการา         สมุทาจรนฺติ
สฺวาสฺส เม โหติ อาพาโธ ฯ
     {๒๔๕.๑๕}   ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ  ยนฺนูนาหํ  สพฺพโส
วิญฺญาณญฺจายตนํ     สมติกฺกมฺม     นตฺถิ     กิญฺจีติ    อากิญฺจญฺญายตนํ
อุปสมฺปชฺช    วิหเรยฺยนฺติ    ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท   อากิญฺจญฺญายตเน
จิตฺตํ  น  ปกฺขนฺทติ  นปฺปสีทติ  น  สนฺติฏฺฐติ  น  วิมุจฺจติ  เอตํ  สนฺตนฺติ
ปสฺสโต  ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ  โก  นุ  โข เหตุ โก ปจฺจโย
เยน  เม  อากิญฺจญฺญายตเน  จิตฺตํ  น  ปกฺขนฺทติ  นปฺปสีทติ  น สนฺติฏฺฐติ
น   วิมุจฺจติ   เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ
วิญฺญาณญฺจายตเน  โข  เม  อาทีนโว  อทิฏฺโฐ  โส  จ  เม  อพหุลีกโต
อากิญฺจญฺญายตเน   จ   อานิสํโส   อนธิคโต  โส  จ  เม  อนาเสวิโต
ตสฺมา   เม   อาจิญฺจญฺญายตเน   จิตฺตํ   น   ปกฺขนฺทติ   นปฺปสีทติ  น
สนฺติฏฺฐติ   น   วิมุจฺจติ   เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท
เอตทโหสิ   สเจ   โข   อหํ   วิญฺญาณญฺจายตเน   อาทีนวํ  ทิสฺวา  ตํ
พหุลีกเรยฺยํ   อากิญฺจญฺญายตเน   อานิสํสํ   อธิคมฺม  ตมาเสเวยฺยํ  ฐานํ
โข   ปเนตํ   วิชฺชติ   ยํ   เม   อากิญฺจญฺญายตเน  จิตฺตํ  ปกฺขนฺเทยฺย
ปสีเทยฺย   สนฺติฏฺเฐยฺย   วิมุจฺเจยฺย   เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  โส  โข
อหํ   อานนฺท   อปเรน  สมเยน  วิญฺญาณญฺจายตเน  อาทีนวํ  ทิสฺวา  ตํ
พหุลมกาสึ    อากิญฺจญฺญายตเน    อานิสํสํ   อธิคมฺม   ตมาเสวึ   ตสฺส
มยฺหํ     อานนฺท     อากิญฺจญฺญายตเน    จิตฺตํ    ปกฺขนฺทติ    ปสีทติ
สนฺติฏฺฐติ  วิมุจฺจติ  เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  โส  โข อหํ อานนฺท สพฺพโส
วิญฺญาณญฺจายตนํ     สมติกฺกมฺม     นตฺถิ     กิญฺจีติ    อากิญฺจญฺญายตนํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรามิ   ตสฺส   มยฺหํ  อานนฺท  อิมินา  วิหาเรน  วิหรโต
วิญฺญาณญฺจายตนสหคตา     สญฺญามนสิการา     สมุทาจรนฺติ     สฺวาสฺส
เม   โหติ   อาพาโธ   เสยฺยถาปิ  อานนฺท  สุขิโน  ทุกฺขํ  อุปฺปชฺเชยฺย
ยาวเทว    อาพาธาย    เอวเมวสฺส    เม    วิญฺญาณญฺจายตนสหคตา
สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ สฺวาสฺส เม โหติ อาพาโธ ฯ
     {๒๔๕.๑๖}   ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ  ยนฺนูนาหํ  สพฺพโส
อากิญฺจญฺญายตนํ           สมติกฺกมฺม          เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺยนฺติ   ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เนวสญฺญานาสญฺญายตเน
จิตฺตํ  น  ปกฺขนฺทติ  นปฺปสีทติ  น  สนฺติฏฺฐติ  น  วิมุจฺจติ  เอตํ  สนฺตนฺติ
ปสฺสโต  ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ  โก  นุ  โข เหตุ โก ปจฺจโย
เยน   เม   เนวสญฺญานาสญฺญายตเน   จิตฺตํ   น   ปกฺขนฺทติ  นปฺปสีทติ
น   สนฺติฏฺฐติ   น   วิมุจฺจติ   เอตํ   สนฺตนฺติ   ปสฺสโต   ตสฺส  มยฺหํ
อานนฺท     เอตทโหสิ    อากิญฺจญฺญายตเน    โข    เม    อาทีนโว
อทิฏฺโฐ     โส    จ    เม    อพหุลีกโต    เนวสญฺญานาสญฺญายตเน
จ   อานิสํโส   อนธิคโต   โส   จ   เม   อนาเสวิโต   ตสฺมา  เม
เนวสญฺญานาสญฺญายตเน      จิตฺตํ      น     ปกฺขนฺทติ     นปฺปสีทติ
น   สนฺติฏฺฐติ   น   วิมุจฺจติ   เอตํ   สนฺตนฺติ   ปสฺสโต   ตสฺส  มยฺหํ
อานนฺท    เอตทโหสิ   สเจ   โข   อหํ   อากิญฺจญฺญายตเน   อาทีนวํ
ทิสฺวา     ตํ     พหุลีกเรยฺยํ     เนวสญฺญานาสญฺญายตเน     อานิสํสํ
อธิคมฺม   ตมาเสเวยฺยํ  ฐานํ  โข  ปเนตํ  วิชฺชติ  ยํ  เม  เนวสญฺญา-
นาสญฺญายตเน     จิตฺตํ     ปกฺขนฺเทยฺย     ปสีเทยฺย    สนฺติฏฺเฐยฺย
วิมุจฺเจยฺย   เอตํ   สนฺตนฺติ   ปสฺสโต  โส  โข  อหํ  อานนฺท  อปเรน
สมเยน     อากิญฺจญฺญายตเน    อาทีนวํ    ทิสฺวา    ตํ    พหุลมกาสึ
เนวสญฺญานาสญฺญายตเน     อานิสํสํ     อธิคมฺม     ตมาเสวึ    ตสฺส
มยฺหํ      อานนฺท     เนวสญฺญานาสญฺญายตเน     จิตฺตํ     ปกฺขนฺทติ
ปสีทติ     สนฺติฏฺฐติ    วิมุจฺจติ    เอตํ    สนฺตนฺติ    ปสฺสโต    โส
โข     อหํ     อานนฺท     สพฺพโส    อากิญฺจญฺญายตนํ    สมติกฺกมฺม
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ      อุปสมฺปชฺช     วิหรามิ     ตสฺส     มยฺหํ
อานนฺท     อิมินา     วิหาเรน     วิหรโต    อากิญฺจญฺญายตนสหคตา
สญฺญามนสิการา    สมุทาจรนฺติ    สฺวาสฺส    เม    โหติ    อาพาโธ
เสยฺยถาปิ   อานนฺท   สุขิโน   ทุกฺขํ  อุปฺปชฺเชยฺย  ยาวเทว  อาพาธาย
เอวเมวสฺส      เม      อากิญฺจญฺญายตนสหคตา      สญฺญามนสิการา
สมุทาจรนฺติ สฺวาสฺส เม โหติ อาพาโธ ฯ
     {๒๔๕.๑๗}   ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ ยนฺนูนาหํ เนวสญฺญา-
นาสญฺญายตนํ   สมติกฺกมฺม   สญฺญาเวทยิตนิโรธํ  อุปสมฺปชฺช  วิหเรยฺยนฺติ
ตสฺส    มยฺหํ    อานนฺท   สญฺญาเวทยิตนิโรเธ   จิตฺตํ   น   ปกฺขนฺทติ
นปฺปสีทติ   น   สนฺติฏฺฐติ   น   วิมุจฺจติ  เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  ตสฺส
มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ  โก  นุ  โข  เหตุ  โก  ปจฺจโย  เยน  เม
สญฺญาเวทยิตนิโรเธ   จิตฺตํ   น   ปกฺขนฺทติ   นปฺปสีทติ   น   สนฺติฏฺฐติ
น   วิมุจฺจติ   เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  ตสฺส  มยฺหํ  อานนฺท  เอตทโหสิ
เนวสญฺญานาสญฺญายตเน   โข   เม   อาทีนโว   อทิฏฺโฐ  โส  จ  เม
อพหุลีกโต   สญฺญาเวทยิตนิโรเธ   จ  อานิสํโส  อนธิคโต  โส  จ  เม
อนาเสวิโต   ตสฺมา   เม   สญฺญาเวทยิตนิโรเธ   จิตฺตํ   น  ปกฺขนฺทติ
นปฺปสีทติ น สนฺติฏฺฐติ น วิมุจฺจติ เอตํ สนฺตนฺติ ปสฺสโต
     {๒๔๕.๑๘}   ตสฺส   มยฺหํ   อานนฺท  เอตทโหสิ  สเจ  โข  อหํ
เนวสญฺญานาสญฺญายตเน     อาทีนวํ     ทิสฺวา     ตํ     พหุลีกเรยฺยํ
สญฺญาเวทยิตนิโรเธ    อานิสํสํ    อธิคมฺม   ตมาเสเวยฺยํ   ฐานํ   โข
ปเนตํ    วิชฺชติ   ยํ   เม   สญฺญาเวทยิตนิโรเธ   จิตฺตํ   ปกฺขนฺเทยฺย
ปสีเทยฺย   สนฺติฏฺเฐยฺย   วิมุจฺเจยฺย   เอตํ  สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  โส  โข
อหํ    อานนฺท   อปเรน   สมเยน   เนวสญฺญานาสญฺญายตเน   อาทีนวํ
ทิสฺวา    ตํ    พหุลมกาสึ    สญฺญาเวทยิตนิโรเธ    อานิสํสํ   อธิคมฺม
ตมาเสวึ     ตสฺส    มยฺหํ    อานนฺท    สญฺญาเวทยิตนิโรเธ    จิตฺตํ
ปกฺขนฺทติ   ปสีทติ   สนฺติฏฺฐติ   วิมุจฺจติ   เอตํ   สนฺตนฺติ  ปสฺสโต  โส
โข    อหํ    อานนฺท    สพฺพโส   เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ   สมติกฺกมฺม
สญฺญาเวทยิตนิโรธํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรามิ   ปญฺญาย   จ   เม   ทิสฺวา
อาสวา ปริกฺขยํ อคมํสุ ฯ
     {๒๔๕.๑๙}   ยาวกีวญฺจาหํ อานนฺท อิมา นว อนุปุพฺพวิหารสมาปตฺติโย
น  เอวํ  อนุโลมปฏิโลมํ  สมาปชฺชิมฺปิ  วุฏฺฐหิมฺปิ  เนว  ตาวาหํ  อานนฺท
สเทวเก   โลเก   สมารเก   สพฺรหฺมเก   สสฺสมณพฺราหฺมณิยา   ปชาย
สเทวมนุสฺสาย   อนุตฺตรํ   สมฺมาสมฺโพธึ   อภิสมฺพุทฺโธ  ปจฺจญฺญาสึ  ยโต
จ   โข   อหํ   อานนฺท   อิมา   นว   อนุปุพฺพวิหารสมาปตฺติโย  เอวํ
อนุโลมปฏิโลมํ    สมาปชฺชิมฺปิ   วุฏฺฐหิมฺปิ   อถาหํ   อานนฺท   สเทวเก
โลเก   สมารเก  สพฺรหฺมเก  สสฺสมณพฺราหฺมณิยา  ปชาย  สเทวมนุสฺสาย
อนุตฺตรํ    สมฺมาสมฺโพธึ    อภิสมฺพุทฺโธ    ปจฺจญฺญาสึ    ญาณญฺจ   ปน
เม   ทสฺสนํ   อุทปาทิ   อกุปฺปา   เม   เจโตวิมุตฺติ  อยมนฺติมา  ชาติ
นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ ฯ
                       มหาวคฺโค จตุตฺโถ ฯ
                          ตสฺสุทฺทานํ
       เทฺว วิหาเร ๑- จ นิพฺพานํ           คาวี ฌาเนน ปญฺจมํ
       อานนฺโท พฺราหฺมโณ เทวา ๒-   นาเคน ตปุสฺเสน จาติ ฯ
                       --------------
                     ปญฺจาลวคฺโค ๓- ปญฺจโม
     [๒๔๖]   ๔๒  เอกํ  สมยํ  อายสฺมา  อานนฺโท  โกสมฺพิยํ  วิหรติ
โฆสิตาราเม   ฯ   อถโข   อายสฺมา   อุทายิ   เยนายสฺมา  อานนฺโท
เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา   อายสฺมตา   อานนฺเทน   สทฺธึ   สมฺโมทิ
สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทิ  เอกมนฺตํ
@เชิงอรรถ:  ม. วิหารา ฯ    ม. พฺราหฺมณา เทโว ฯ    ม. สามญฺญวคฺโค ฯ
นิสินฺโน  โข  อายสฺมา  อุทายิ  อายสฺมนฺตํ  อานนฺทํ  เอตทโวจ  วุตฺตมิทํ
อาวุโส ปญฺจาลจณฺเฑน เทวปุตฺเตน
       สมฺพาเธ คตํ โอกาสํ             อวิทา ภูริเมธโส
       โย ฌานมนุพุชฺฌิ พุทฺโธ       ปฏิลีนนิสโภ มุนีติ ฯ
     กตโม   อาวุโส   สมฺพาโธ   กตโม   สมฺพาเธ   โอกาสาธิคโม
วุตฺโต   ภควตาติ   ฯ   ปญฺจิเม   อาวุโส  กามคุณา  สมฺพาโธ  วุตฺโต
ภควตา   กตเม   ปญฺจ   จกฺขุวิญฺเญยฺยา  รูปา  อิฏฺฐา  กนฺตา  มนาปา
ปิยรูปา    กามูปสญฺหิตา    รชนิยา    โสตวิญฺเญยฺยา   สทฺทา   ฯเปฯ
ฆานวิญฺเญยฺยา  คนฺธา  ฯเปฯ  ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา รสา ฯเปฯ กายวิญฺเญยฺยา
โผฏฺฐพฺพา   อิฏฺฐา   กนฺตา   มนาปา   ปิยรูปา  กามูปสญฺหิตา  รชนิยา
อิเม โข อาวุโส ปญฺจ กามคุณา สมฺพาโธ วุตฺโต ภควตา ฯ
     {๒๔๖.๑}   อิธาวุโส  ภิกฺขุ  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  ฯเปฯ  ปฐมชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส  สมฺพาเธ  โอกาสาธิคโม
วุตฺโต   ภควตา  ปริยาเยน  ตตฺรปตฺถิ  สมฺพาโธ  กิญฺจ  ตตฺถ  สมฺพาโธ
ยเทว ตตฺถ วิตกฺกวิจารา อนิรุทฺธา โหนฺติ อยเมตฺถ สมฺพาโธ ฯ
     {๒๔๖.๒}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ฯเปฯ
ทุติยชฺฌานํ     อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    เอตฺตาวตาปิ    โข    อาวุโส
สมฺพาเธ    โอกาสาธิคโม    วุตฺโต   ภควตา   ปริยาเยน   ตตฺรปตฺถิ
สมฺพาโธ    กิญฺจ   ตตฺถ   สมฺพาโธ   ยเทว   ตตฺถ   ปีติ   อนิรุทฺธา
โหติ อยเมตฺถ สมฺพาโธ ฯ
     {๒๔๖.๓}   ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ ปีติยา จ วิราคา ฯเปฯ ตติยชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส  สมฺพาเธ  โอกาสาธิคโม
วุตฺโต   ภควตา  ปริยาเยน  ตตฺรปตฺถิ  สมฺพาโธ  กิญฺจ  ตตฺถ  สมฺพาโธ
ยเทว ตตฺถ อุเปกฺขาสุขํ อนิรุทฺธํ โหติ อยเมตฺถ สมฺพาโธ ฯ
     {๒๔๖.๔}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  สุขสฺส  จ  ปหานา  ฯเปฯ
จตุตฺถชฺฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ  เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส  สมฺพาเธ
โอกาสาธิคโม    วุตฺโต    ภควตา   ปริยาเยน   ตตฺรปตฺถิ   สมฺพาโธ
กิญฺจ   ตตฺถ   สมฺพาโธ   ยเทว   ตตฺถ   รูปสญฺญา   อนิรุทฺธา   โหติ
อยเมตฺถ สมฺพาโธ ฯ
     {๒๔๖.๕}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมา
ปฏิฆสญฺญานํ     อตฺถงฺคมา    นานตฺตสญฺญานํ    อมนสิการา    อนนฺโต
อากาโสติ   อากาสานญฺจายตนํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ  เอตฺตาวตาปิ  โข
อาวุโส  สมฺพาเธ  โอกาสาธิคโม  วุตฺโต  ภควตา  ปริยาเยน  ตตฺรปตฺถิ
สมฺพาโธ   กิญฺจ  ตตฺถ  สมฺพาโธ  ยเทว  ตตฺถ  อากาสานญฺจายตนสญฺญา
อนิรุทฺธา โหติ อยเมตฺถ สมฺพาโธ ฯ
     {๒๔๖.๖}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  สพฺพโส  อากาสานญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม   อนนฺตํ   วิญฺญาณนฺติ   วิญฺญาณญฺจายตนํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ
เอตฺตาวตาปิ   โข   อาวุโส  สมฺพาเธ  โอกาสาธิคโม  วุตฺโต  ภควตา
ปริยาเยน   ตตฺรปตฺถิ   สมฺพาโธ   กิญฺจ  ตตฺถ  สมฺพาโธ  ยเทว  ตตฺถ
วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญา อนิรุทฺธา โหติ อยเมตฺถ สมฺพาโธ ฯ
     {๒๔๖.๗}   ปุน   จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  สพฺพโส  วิญฺญาณญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม    นตฺถิ    กิญฺจีติ    อากิญฺจญฺญายตนํ    อุปสมฺปชฺช   วิหรติ
เอตฺตาวตาปิ   โข   อาวุโส  สมฺพาเธ  โอกาสาธิคโม  วุตฺโต  ภควตา
ปริยาเยน   ตตฺรปตฺถิ   สมฺพาโธ   กิญฺจ  ตตฺถ  สมฺพาโธ  ยเทว  ตตฺถ
อากิญฺจญฺญายตนสญฺญา อนิรุทฺธา โหติ อยเมตฺถ สมฺพาโธ ฯ
     {๒๔๖.๘}   ปุน   จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  สพฺพโส  อากิญฺจญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม   เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   เอตฺตาวตาปิ
โข  อาวุโส  สมฺพาเธ  โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน ตตฺรปตฺถิ
สมฺพาโธ  กิญฺจ  ตตฺถ  สมฺพาโธ  ยเทว ตตฺถ เนวสญฺญานาสญฺญายตนสญฺญา
อนิรุทฺธา โหติ อยเมตฺถ สมฺพาโธ ฯ
     {๒๔๖.๙}   ปุน  จปรํ  อาวุโส ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม    สญฺญาเวทยิตนิโรธํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    ปญฺญายปสฺส
ทิสฺวา  อาสวา  ปริกฺขีณา  โหนฺติ  เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส  สมฺพาเธ
โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา นิปฺปริยาเยนาติ ฯ
     [๒๔๗]   ๔๓  กายสกฺขิ  กายสกฺขีติ  อาวุโส  วุจฺจติ  กิตฺตาวตา นุ
โข อาวุโส กายสกฺขิ วุตฺโต ภควตาติ ฯ
     {๒๔๗.๑}   อิธาวุโส  ภิกฺขุ  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  ฯเปฯ  ปฐมชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ ยถา ยถา จ ตทายตนํ ตถา ตถา นํ กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ
เอตฺตาวตาปิ โข อาวุโส กายสกฺขิ วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน ฯ
     {๒๔๗.๒}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ฯเปฯ
ทุติยชฺฌานํ   ฯเปฯ   ตติยชฺฌานํ  ฯเปฯ  จตุตฺถชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ
ยถา   ยถา   จ   ตทายตนํ  ตถา  ตถา  นํ  กาเยน  ผุสิตฺวา  วิหรติ
เอตฺตาวตาปิ โข อาวุโส กายสกฺขิ วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน ฯ
     {๒๔๗.๓}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมา
ปฏิฆสญฺญานํ     อตฺถงฺคมา    นานตฺตสญฺญานํ    อมนสิการา    อนนฺโต
อากาโสติ   อากาสานญฺจายตนํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ยถา   ยถา  จ
ตทายตนํ   ตถา  ตถา  นํ  กาเยน  ผุสิตฺวา  วิหรติ  เอตฺตาวตาปิ  โข
อาวุโส กายสกฺขิ วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน ฯเปฯ
     {๒๔๗.๔}   ปุน  จปรํ  อาวุโส ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม    สญฺญาเวทยิตนิโรธํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    ปญฺญายปสฺส
ทิสฺวา   อาสวา   ปริกฺขีณา   โหนฺติ   ยถา  ยถา  จ  ตทายตนํ  ตถา
ตถา  นํ  กาเยน  ผุสิตฺวา  วิหรติ  เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส กายสกฺขิ
วุตฺโต ภควตา นิปฺปริยาเยนาติ ฯ
     [๒๔๘]   ๔๔   ปญฺญาวิมุตฺโต   ปญฺญาวิมุตฺโตติ   อาวุโส   วุจฺจติ
กิตฺตาวตา นุ โข อาวุโส ปญฺญาวิมุตฺโต วุตฺโต ภควตาติ ฯ
     {๒๔๘.๑}   อิธาวุโส  ภิกฺขุ  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  ฯเปฯ  ปฐมชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ปญฺญาย   ปน   ๑-  ปชานาติ  เอตฺตาวตาปิ  โข
อาวุโส ปญฺญาวิมุตฺโต วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน ฯเปฯ
@เชิงอรรถ:  ม. จ นํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
     {๒๔๘.๒}   ปุน  จปรํ  อาวุโส ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม    สญฺญาเวทยิตนิโรธํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    ปญฺญายปสฺส
ทิสฺวา   อาสวา  ปริกฺขีณา  โหติ  ปญฺญาย  ปน  ปชานาติ  เอตฺตาวตาปิ
โข อาวุโส ปญฺญาวิมุตฺโต วุตฺโต ภควตา นิปฺปริยาเยนาติ ฯ
     [๒๔๙]   ๔๕  อุภโตภาควิมุตฺโต  อุภโตภาควิมุตฺโตติ  อาวุโส วุจฺจติ
กิตฺตาวตา นุ โข อาวุโส อุภโตภาควิมุตฺโต วุตฺโต ภควตาติ ฯ
     {๒๔๙.๑}   อิธาวุโส  ภิกฺขุ  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  ฯเปฯ  ปฐมชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ  ยถา  ยถา  จ  ตทายตนํ  ตถา  ตถา  นํ  กาเยน
ผุสิตฺวา   วิหรติ   ปญฺญาย   ปน  ปชานาติ  เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส
อุภโตภาควิมุตฺโต วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน ฯเปฯ
     {๒๔๙.๒}   ปุน  จปรํ  อาวุโส ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม    สญฺญาเวทยิตนิโรธํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    ปญฺญายปสฺส
ทิสฺวา  อาสวา  ปริกฺขีณา  โหนฺติ  ยถา  ยถา  จ  ตทายตนํ  ตถา ตถา
นํ   กาเยน   ผุสิตฺวา   วิหรติ   ปญฺญาย  ปน  ปชานาติ  เอตฺตาวตาปิ
โข อาวุโส อุภโตภาควิมุตฺโต วุตฺโต ภควตา นิปฺปริยาเยนาติ ฯ
     [๒๕๐]   ๔๖  สนฺทิฏฺฐิโก  ธมฺโม  สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโมติ อาวุโส วุจฺจติ
กิตฺตาวตา นุ โข อาวุโส สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโม วุตฺโต ภควตาติ ฯ
     {๒๕๐.๑}   อิธาวุโส  ภิกฺขุ  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  ฯเปฯ  ปฐมชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   เอตฺตาวตาปิ   โข   อาวุโส   สนฺทิฏฺฐิโก  ธมฺโม
วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน ฯเปฯ
     {๒๕๐.๒}   ปุน  จปรํ  อาวุโส ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม    สญฺญาเวทยิตนิโรธํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    ปญฺญายปสฺส
ทิสฺวา  อาสวา  ปริกฺขีณา  โหนฺติ  เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส สนฺทิฏฺฐิโก
ธมฺโม วุตฺโต ภควตา นิปฺปริยาเยนาติ ฯ
     [๒๕๑]   ๔๗   สนฺทิฏฺฐิกํ  นิพฺพานํ  สนฺทิฏฺฐิกํ  นิพฺพานนฺติ  อาวุโส
วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข อาวุโส สนฺทิฏฺฐิกํ นิพฺพานํ วุตฺตํ ภควตาติ ฯ
     {๒๕๑.๑}   อิธาวุโส  ภิกฺขุ  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  ฯเปฯ  ปฐมชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   เอตฺตาวตาปิ   โข   อาวุโส   สนฺทิฏฺฐิกํ  นิพฺพานํ
วุตฺตํ ภควตา ปริยาเยน ฯเปฯ
     {๒๕๑.๒}   ปุน  จปรํ  อาวุโส ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม    สญฺญาเวทยิตนิโรธํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    ปญฺญายปสฺส
ทิสฺวา  อาสวา  ปริกฺขีณา  โหนฺติ  เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส  สนฺทิฏฺฐิกํ
นิพฺพานํ วุตฺตํ ภควตา นิปฺปริยาเยนาติ ฯ
     [๒๕๒]   ๔๘ นิพฺพานํ นิพฺพานนฺติ อาวุโส วุจฺจติ ฯเปฯ
     [๒๕๓]   ๔๙ ปรินิพฺพานํ ปรินิพฺพานนฺติ ฯเปฯ
     [๒๕๔]   ๕๐ ตทงฺคนิพฺพานํ ตทงฺคนิพฺพานนฺติ อาวุโส วุจฺจติ ฯเปฯ
     [๒๕๕]   ๕๑  ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ  ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานนฺติ  อาวุโส  วุจฺจติ
กิตฺตาวตา นุ โข อาวุโส ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ วุตฺตํ ภควตาติ ฯ
     อิธาวุโส  ภิกฺขุ  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  ฯเปฯ  ปฐมชฺฌานํ  อุปสมฺปชฺช
วิหรติ   เอตฺตาวตาปิ   โข   อาวุโส   ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ  วุตฺตํ  ภควตา
ปริยาเยน ฯเปฯ
     {๒๕๕.๑}   ปุน  จปรํ  อาวุโส ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม    สญฺญาเวทยิตนิโรธํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    ปญฺญายปสฺส
ทิสฺวา    อาสวา    ปริกฺขีณา   โหนฺติ   เอตฺตาวตาปิ   โข   อาวุโส
ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ วุตฺตํ ภควตา นิปฺปริยาเยนาติ ฯ
                    ปญฺจาลวคฺโค ปญฺจโม ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
         ปญฺจาโล กามเหสญฺจ ๑-     อุโภ ๒- สนฺทิฏฺฐิกา เทฺว
         นิพฺพานํ ปรินิพฺพานํ             ตทงฺคทิฏฺฐธมฺมิเกน จาติ ฯ
                นวกนิปาเต ปณฺณาสโก สมตฺโต ฯ
                     ------------
@เชิงอรรถ:  ม. สมุพาโธ กายสกฺขิปญฺญา ฯ   ม. อุภโตภาโค ฯ
                  ปณฺณาสกาสงฺคหิตา วคฺคา
                     เขมวคฺโค ปฐโม
     [๒๕๖]   ๕๒  เขมํ  เขมนฺติ  อาวุโส  วุจฺจติ  กิตฺตาวตา  นุ  โข
อาวุโส เขมํ วุตฺตํ ภควตาติ ฯ
     {๒๕๖.๑}   อิธาวุโส ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ ฯเปฯ ปฐมชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ เอตฺตาวตาปิ โข อาวุโส เขมํ วุตฺตํ ภควตา ปริยาเยน ฯเปฯ
     {๒๕๖.๒}   ปุน  จปรํ  อาวุโส ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม    สญฺญาเวทยิตนิโรธํ    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    ปญฺญายปสฺส
ทิสฺวา   อาสวา   ปริกฺขีณา   โหนฺติ  เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส  เขมํ
วุตฺตํ ภควตา นิปฺปริยาเยนาติ ฯ
     [๒๕๗]   ๕๓ เขมปฺปตฺโต เขมปฺปตฺโตติ อาวุโส วุจฺจติ ฯเปฯ
     [๒๕๘]   ๕๔ อมตํ อมตนฺติ อาวุโส วุจฺจติ ฯ
     [๒๕๙]   ๕๕ อมตปฺปตฺโต อมตปฺปตฺโตติ อาวุโส วุจฺจติ ฯ
     [๒๖๐]   ๕๖ อภยํ อภยนฺติ อาวุโส วุจฺจติ ฯ
     [๒๖๑]   ๕๗ อภยปฺปตฺโต อภยปฺปตฺโตติ อาวุโส วุจฺจติ ฯ
     [๒๖๒]   ๕๘ ปสฺสทฺธิ ปสฺสทฺธีติ อาวุโส วุจฺจติ ฯ
     [๒๖๓]   ๕๙ อนุปุพฺพปสฺสทฺธิ อนุปุพฺพปสฺสทฺธีติ อาวุโส วุจฺจติ ฯ
     [๒๖๔]   ๖๐ นิโรโธ นิโรโธติ อาวุโส วุจฺจติ ฯ
     [๒๖๕]   ๖๑   อนุปุพฺพนิโรโธ   อนุปุพฺพนิโรโธติ  อาวุโส  วุจฺจติ
กิตฺตาวตา นุ โข อาวุโส อนุปุพฺพนิโรโธ วุตฺโต ภควตาติ ฯ
     {๒๖๕.๑}   อิธาวุโส  ภิกฺขุ  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  ฯเปฯ  ปฐมชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส  อนุปุพฺพนิโรโธ  วุตฺโต
ภควตา ปริยาเยน ฯเปฯ
     {๒๖๕.๒}   ปุน  จปรํ  อาวุโส ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม   สญฺญาเวทยิตนิโรธํ   อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ปญฺญายปสฺส  ทิสฺวา
อาสวา   ปริกฺขีณา   โหนฺติ  เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส  อนุปุพฺพนิโรโธ
วุตฺโต ภควตา นิปฺปริยาเยนาติ ฯ
     [๒๖๖]   ๖๒   นว  ภิกฺขเว  ธมฺเม  อปฺปหาย  อภพฺโพ  อรหตฺตํ
สจฺฉิกาตุํ   ฯ   กตเม   นว   ราคํ  โทสํ  โมหํ  โกธํ  อุปนาหํ  มกฺขํ
ปลาสํ   อิสฺสํ   มจฺฉริยํ  ฯ  อิเม  โข  ภิกฺขเว  นว  ธมฺเม  อปฺปหาย
อภพฺโพ อรหตฺตํ สจฺฉิกาตุํ ฯ
     {๒๖๖.๑}   นว  ภิกฺขเว  ธมฺเม  ปหาย ภพฺโพ อรหตฺตํ สจฺฉิกาตุํ ฯ
กตเม  นว  ราคํ  โทสํ  โมหํ  โกธํ อุปนาหํ มกฺขํ ปลาสํ อิสฺสํ มจฺฉริยํ ฯ
อิเม โข ภิกฺขเว นว ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ อรหตฺตํ สจฺฉิกาตุนฺติ ฯ
                     เขมวคฺโค ปฐโม ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
         เขโม จ อมตํ เจว             อภยปสฺสทฺธิเยน จ
         นิโรโธ อนุปุพฺโพ เจว     ธมฺมํ ปหาย ภพฺเพน จาติ ฯ
                    ---------------
                   สติปฏฺฐานวคฺโค ทุติโย
     [๒๖๗]   ๖๓  ปญฺจิมานิ  ภิกฺขเว  สิกฺขาทุพฺพลฺยานิ  ฯ กตมานิ ปญฺจ
ปาณาติปาโต     อทินฺนาทานํ     กาเมสุ    มิจฺฉาจาโร    มุสาวาโท
สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจ สิกฺขาทุพฺพลฺยานิ ฯ
     {๒๖๗.๑}   อิเมสํ  โข  ภิกฺขเว  ปญฺจนฺนํ สิกฺขาทุพฺพลฺยานํ ปหานาย
จตฺตาโร  สติปฏฺฐานา  ภาเวตพฺพา  ฯ  กตเม จตฺตาโร อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ  อาตาปี  สมฺปชาโน  สติมา  วิเนยฺย  โลเก
อภิชฺฌาโทมนสฺสํ   เวทนาสุ  ฯเปฯ  จิตฺเต  ฯเปฯ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี
วิหรติ  อาตาปี  สมฺปชาโน  สติมา  วิเนยฺย  โลเก  อภิชฺฌาโทมนสฺสํ  ฯ
อิเมสํ  โข  ภิกฺขเว  ปญฺจนฺนํ  สิกฺขาทุพฺพลฺยานํ  ปหานาย  อิเม จตฺตาโร
สติปฏฺฐานา ภาเวตพฺพาติ ฯ
     [๒๖๘]   ๖๔   ปญฺจิมานิ   ภิกฺขเว  นีวรณานิ  ฯ  กตมานิ  ปญฺจ
กามจฺฉนฺทนีวรณํ    พฺยาปาทนีวรณํ    ถีนมิทฺธนีวรณํ   อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจนีวรณํ
วิจิกิจฺฉานีวรณํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจ นีวรณานิ ฯ
     {๒๖๘.๑}   อิเมสํ   โข   ภิกฺขเว  ปญฺจนฺนํ  นีวรณานํ  ปหานาย
จตฺตาโร  สติปฏฺฐานา  ภาเวตพฺพา  ฯ  กตเม จตฺตาโร อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ  อาตาปี  สมฺปชาโน  สติมา  วิเนยฺย  โลเก
อภิชฺฌาโทมนสฺสํ   เวทนาสุ  ฯเปฯ  จิตฺเต  ฯเปฯ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี
วิหรติ  อาตาปี  สมฺปชาโน  สติมา  วิเนยฺย  โลเก  อภิชฺฌาโทมนสฺสํ  ฯ
อิเมสํ   โข   ภิกฺขเว   ปญฺจนฺนํ   นีวรณานํ  ปหานาย  อิเม  จตฺตาโร
สติปฏฺฐานา ภาเวตพฺพาติ ฯ
     [๒๖๙]   ๖๕   ปญฺจิเม   ภิกฺขเว   กามคุณา   ฯ  กตเม  ปญฺจ
จกฺขุวิญฺเญยฺยา   รูปา   อิฏฺฐา   กนฺตา  มนาปา  ปิยรูปา  กามูปสญฺหิตา
รชนิยา   โสตวิญฺเญยฺยา   สทฺทา  ฯเปฯ  ฆานวิญฺเญยฺยา  คนฺธา  ฯเปฯ
ชิวฺหาวิญฺเญยฺยารสา   ฯเปฯ   กายวิญฺเญยฺยา  โผฏฺฐพฺพา  อิฏฺฐา  กนฺตา
มนาปา   ปิยรูปา  กามูปสญฺหิตา  รชนิยา  ฯ  อิเม  โข  ภิกฺขเว  ปญฺจ
กามคุณา ฯ
     อิเมสํ  โข  ภิกฺขเว  ปญฺจนฺนํ  กามคุณานํ  ปหานาย  ฯเปฯ  อิเม
จตฺตาโร สติปฏฺฐานา ภาเวตพฺพาติ ฯ
     [๒๗๐]   ๖๖  ปญฺจิเม  ภิกฺขเว  อุปาทานกฺขนฺธา  ฯ  กตเม  ปญฺจ
รูปูปาทานกฺขนฺโธ        เวทนูปาทานกฺขนฺโธ        สญฺญูปาทานกฺขนฺโธ
สงฺขารูปาทานกฺขนฺโธ   วิญฺญาณูปาทานกฺขนฺโธ   ฯ   อิเม   โข  ภิกฺขเว
ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา ฯ
     อิเมสํ  โข  ภิกฺขเว  ปญฺจนฺนํ  อุปาทานกฺขนฺธานํ  ปหานาย  ฯเปฯ
อิเม จตฺตาโร สติปฏฺฐานา ภาเวตพฺพาติ ฯ
     [๒๗๑]   ๖๗   ปญฺจิมานิ  ภิกฺขเว  โอรมฺภาคิยานิ  สํโยชนานิ  ฯ
กตมานิ   ปญฺจ   สกฺกายทิฏฺฐิ   วิจิกิจฺฉา  สีลพฺพตปรามาโส  กามจฺฉนฺโท
พฺยาปาโท ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจ โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ฯ
     อิเมสํ  โข  ภิกฺขเว  ปญฺจนฺนํ  โอรมฺภาคิยานํ  สํโยชนานํ ปหานาย
ฯเปฯ อิเม จตฺตาโร สติปฏฺฐานา ภาเวตพฺพาติ ฯ
     [๒๗๒]   ๖๘  ปญฺจิมา  ภิกฺขเว  คติโย  ฯ  กตมา  ปญฺจ  นิรโย
ติรจฺฉานโยนิ  ปิตฺติวิสโย  มนุสฺสา  เทวา  ฯ  อิมา  โข  ภิกฺขเว  ปญฺจ
คติโย ฯ
     อิมาสํ   โข   ภิกฺขเว  ปญฺจนฺนํ  คตีนํ  ปหานาย  อิเม  จตฺตาโร
สติปฏฺฐานา ภาเวตพฺพาติ ฯ
     [๒๗๓]   ๖๙   ปญฺจิมานิ  ภิกฺขเว  มจฺฉริยานิ  ฯ  กตมานิ  ปญฺจ
อาวาสมจฺฉริยํ   กุลมจฺฉริยํ   ลาภมจฺฉริยํ   วณฺณมจฺฉริยํ  ธมฺมมจฺฉริยํ  ฯ
อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจ มจฺฉริยานิ ฯ
     อิเมสํ  โข  ภิกฺขเว  ปญฺจนฺนํ  มจฺฉริยานํ  ปหานาย อิเม จตฺตาโร
สติปฏฺฐานา ภาเวตพฺพาติ ฯ
     [๒๗๔]   ๗๐   ปญฺจิมานิ  ภิกฺขเว  อุทฺธมฺภาคิยานิ  สํโยชนานิ  ฯ
กตมานิ   ปญฺจ   รูปราโค   อรูปราโค   มาโน   อุทฺธจฺจํ  อวิชฺชา  ฯ
อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ฯ
     อิเมสํ    โข    ภิกฺขเว   ปญฺจนฺนํ   อุทฺธมฺภาคิยานํ   สํโยชนานํ
ปหานาย อิเม จตฺตาโร สติปฏฺฐานา ภาเวตพฺพาติ ฯ
     [๒๗๕]   ๗๑  ปญฺจิเม  ภิกฺขเว  เจโตขีลา  ฯ  กตเม  ปญฺจ  อิธ
ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   สตฺถริ   กงฺขติ   วิจิกิจฺฉติ   นาธิมุจฺจติ  น  สมฺปสีทติ
โย  โส  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สตฺถริ  กงฺขติ  วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น สมฺปสีทติ
ตสฺส    จิตฺตํ    น    นมติ    อาตปฺปาย    อนุโยคาย    สาตจฺจาย
ปธานาย   ยสฺส   จิตฺตํ   น   นมติ  อาตปฺปาย  อนุโยคาย  สาตจฺจาย
ปธานาย  อยํ  ปฐโม  เจโตขีโล  ฯ  ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเม
กงฺขติ   ฯเปฯ   สงฺเฆ   กงฺขติ  สิกฺขาย  กงฺขติ  สพฺรหฺมจารีสุ  กุปิโต
โหติ   อนตฺตมโน   อาหตจิตฺโต   ขีลชาโต   โย   โส  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ
สพฺรหฺมจารีสุ   กุปิโต   โหติ   อนตฺตมโน  อาหตจิตฺโต  ขีลชาโต  ตสฺส
จิตฺตํ  น  นมติ  อาตปฺปาย  อนุโยคาย  สาตจฺจาย  ปธานาย  ยสฺส จิตฺตํ
น   นมติ   อาตปฺปาย   อนุโยคาย  สาตจฺจาย  ปธานาย  อยํ  ปญฺจโม
เจโตขีโล ฯ
     อิเมสํ  โข  ภิกฺขเว  ปญฺจนฺนํ  เจโตขีลานํ ปหานาย อิเม จตฺตาโร
สติปฏฺฐานา ภาเวตพฺพาติ ฯ
     [๒๗๖]   ๗๒  ปญฺจิเม  ภิกฺขเว  เจตโส  วินิพนฺธา  ฯ กตเม ปญฺจ
อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  กาเมสุ  อวีตราโค  โหติ อวีตจฺฉนฺโท ๑- อวีตเปโม
อวีตปิปาโส    อวีตปริฬาโห   อวีตตโณฺห   โย   โส   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ
กาเมสุ    อวีตราโค    โหติ   อวีตจฺฉนฺโท   อวีตเปโม   อวีตปิปาโส
อวีตปริฬาโห   อวีตตโณฺห  ตสฺส  จิตฺตํ  น  นมติ  อาตปฺปาย  อนุโยคาย
สาตจฺจาย   ปธานาย   ยสฺส   จิตฺตํ   น  นมติ  อาตปฺปาย  อนุโยคาย
สาตจฺจาย   ปธานาย   อยํ   ปฐโม  เจตโส  วินิพนฺโธ  ฯ  ปุน  จปรํ
ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  กาเย  อวีตราโค  โหติ  รูเป  อวีตราโค โหติ ยาวทตฺถํ
อุทราวเทหกํ    ภุญฺชิตฺวา    เสยฺยสุขํ    ปสฺสสุขํ   มิทฺธสุขํ   อนุยุตฺโต
วิหรติ    อญฺญตรํ   เทวนิกายํ   ปณิธาย   พฺรหฺมจริยํ   จรติ   อิมินาหํ
สีเลน  วา  วเตน  วา  ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน วา เทโว วา ภวิสฺสามิ
@เชิงอรรถ:  ม. อวิคต ... ฯ เอวมุปริปิ ฯ
เทวญฺญตโร   วาติ   โย   โส   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อญฺญตรํ  เทวนิกายํ
ปณิธาย   พฺรหฺมจริยํ   จรติ   อิมินาหํ  สีเลน  วา  วเตน  วา  ตเปน
วา  พฺรหฺมจริเยน  วา  เทโว  วา  ภวิสฺสามิ  เทวญฺญตโร  วาติ  ตสฺส
จิตฺตํ   น   นมติ   อาตปฺปาย   อนุโยคาย   สาตจฺจาย  ปธานาย  อยํ
ปญฺจโม เจตโส วินิพนฺโธ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ เจตโส วินิพนฺธา ฯ
     {๒๗๖.๑}   อิเมสํ  โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ เจตโส วินิพนฺธานํ ปหานาย
จตฺตาโร  สติปฏฺฐานา  ภาเวตพฺพา  ฯ  กตเม จตฺตาโร อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ  อาตาปี  สมฺปชาโน  สติมา  วิเนยฺย  โลเก
อภิชฺฌาโทมนสฺสํ    เวทนาสุ   ฯเปฯ   จิตฺเตสุ   ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี
วิหรติ  อาตาปี  สมฺปชาโน  สติมา  วิเนยฺย  โลเก  อภิชฺฌาโทมนสฺสํ  ฯ
อิเมสํ  โข  ภิกฺขเว  ปญฺจนฺนํ  เจตโส วินิพนฺธานํ ปหานาย อิเม จตฺตาโร
สติปฏฺฐานา ภาเวตพฺพาติ ฯ
                   สติปฏฺฐานวคฺโค ทุติโย ฯ
                        ตสฺสุทฺทานํ
         สิกฺขา นีวารณา กามา     ขนฺธา จ โอรมฺภาคิยา
         คติ มจฺฉริยญฺเจว             อุทฺธมฺภาคิยานํ อฏฺฐมํ
         เจโตขีลวินิพนฺโธติ ๑- ฯ
                    ---------------
                   สมฺมปฺปธานวคฺโค ทุติโย
     [๒๗๗]   ๗๓  ปญฺจิมานิ  ภิกฺขเว  สิกฺขาทุพฺพลฺยานิ  ฯ กตมานิ ปญฺจ
@เชิงอรรถ:  ม.    สิกฺขานีวารณากามา            ขนฺธา จ โอรมฺภาคิยา คติ
@        มจฺเฉรํ อุทฺธมฺภาคิยา อฏฺฐมํ    เจโตขีลา วินิพนฺธาติ ฯ
ปาณาติปาโต  ฯเปฯ  สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานํ  ฯ  อิมานิ  โข  ภิกฺขเว
ปญฺจ สิกฺขาทุพฺพลฺยานิ ฯ
     {๒๗๗.๑}   อิเมสํ  โข  ภิกฺขเว  ปญฺจนฺนํ สิกฺขาทุพฺพลฺยานํ ปหานาย
จตฺตาโร  สมฺมปฺปธานา  ภาเวตพฺพา  ฯ กตเม จตฺตาโร อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
อนุปฺปนฺนานํ   ปาปกานํ   อกุสลานํ   ธมฺมานํ  อนุปฺปาทาย  ฉนฺทํ  ชเนติ
วายมติ    วิริยํ    อารภติ    จิตฺตํ   ปคฺคณฺหาติ   ปทหติ   อุปฺปนฺนานํ
ปาปกานํ   อกุสลานํ   ธมฺมานํ   ปหานาย  ฉนฺทํ  ชเนติ  วายมติ  วิริยํ
อารภติ   จิตฺตํ   ปคฺคณฺหาติ   ปทหติ   อนุปฺปนฺนานํ   กุสลานํ   ธมฺมานํ
อุปฺปาทาย   ฉนฺทํ   ชเนติ   วายมติ   วิริยํ  อารภติ  จิตฺตํ  ปคฺคณฺหาติ
ปทหติ   อุปฺปนฺนานํ  กุสลานํ  ธมฺมานํ  ฐิติยา  อสมฺโมสาย  ภิยฺโยภาวาย
เวปุลฺลาย   ภาวนาย  ปาริปูริยา  ฉนฺทํ  ชเนติ  วายมติ  วิริยํ  อารภติ
จิตฺตํ    ปคฺคณฺหาติ    ปทหติ    ฯ   อิเมสํ   โข   ภิกฺขเว   ปญฺจนฺนํ
สิกฺขาทุพฺพลฺยานํ     ปหานาย     อิเม     จตฺตาโร     สมฺมปฺปธานา
ภาเวตพฺพา ฯ
(ยาวตา สมฺมปฺปธานวเสน วิตฺถาเรนฺติ ๑-) ฯ
     [๒๗๘]   ๗๔  ปญฺจิเม  ภิกฺขเว  เจตโส  วินิพนฺธา  ฯ กตเม ปญฺจ
อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  กาเมสุ  อวีตราโค  โหติ  ฯเปฯ  อิเม โข ภิกฺขเว
ปญฺจ เจตโส วินิพนฺธา ฯ
     {๒๗๘.๑}   อิเม  โข  ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ เจตโส วินิพนฺธานํ ปหานาย
จตฺตาโร  สมฺมปฺปธานา  ภาเวตพฺพา  ฯ กตเม จตฺตาโร อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
อนุปฺปนฺนานํ   ปาปกานํ   อกุสลานํ   ธมฺมานํ  อนุปฺปาทาย  ฉนฺทํ  ชเนติ
@เชิงอรรถ:  ม. (ยถา สติปฏฺฐานวคฺเค ตถา สมฺมปฺปธานวเสน วิตฺถาเรตพฺพา ฯ)
วายมติ    วิริยํ    อารภติ    จิตฺตํ   ปคฺคณฺหาติ   ปทหติ   อุปฺปนฺนานํ
ปาปกานํ   อกุสลานํ   ธมฺมานํ   ปหานาย  ฯเปฯ  อนุปฺปนฺนานํ  กุสลานํ
ธมฺมา  อุปฺปาทาย  ...  อุปฺปนฺนานํ  กุสลานํ  ธมฺมานํ ฐิติยา อสมฺโมสาย
ภิยฺโยภาวาย   เวปุลฺลาย   ภาวนาย  ปาริปูริยา  ฉนฺทํ  ชเนติ  วายมติ
วิริยํ  อารภติ  จิตฺตํ  ปคฺคณฺหาติ  ปทหติ  ฯ  อิเมสํ  โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ
เจตโส    วินิพนฺธานํ    ปหานาย    อิเม    จตฺตาโร   สมฺมปฺปธานา
ภาเวตพฺพาติ ฯ
                   สมฺมปฺปธานวคฺโค ตติโย ฯ
                     ------------
                   อิทฺธิปาทวคฺโค จตุตฺโถ
     [๒๗๙]   ๗๕  ปญฺจิมานิ  ภิกฺขเว  สิกฺขาทุพฺพลฺยานิ  ฯ กตมานิ ปญฺจ
ปาณาติปาโต  ฯเปฯ  สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานํ  ฯ  อิมานิ  โข  ภิกฺขเว
ปญฺจ สิกฺขาทุพฺพลฺยานิ ฯ
     {๒๗๙.๑}   อิเมสํ  โข  ภิกฺขเว  ปญฺจนฺนํ สิกฺขาทุพฺพลฺยานํ ปหานาย
จตฺตาโร  อิทฺธิปาทา  ภาเวตพฺพา  ฯ  กตเม  จตฺตาโร อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ   อิทฺธิปาทํ   ภาเวติ   วิริยสมาธิปธาน-
สงฺขารสมนฺนาคตํ   อิทฺธิปาทํ   ภาเวติ  จิตฺตสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ
อิทฺธิปาทํ     ภาเวติ     วีมํสาสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ    อิทฺธิปาทํ
ภาเวติ   ฯ   อิเมสํ  โข  ภิกฺขเว  ปญฺจนฺนํ  สิกฺขาทุพฺพลฺยานํ  ปหานาย
อิเม        จตฺตาโร       อิทฺธิปาทา       ภาเวตพฺพาติ       ฯ
(ทฺวิปทเสสา อิทฺธิปาทวเสน วิตฺถาเรตพฺพา ๑-)
@เชิงอรรถ:  ม. (ยถา สติปฏฺฐานวคฺเค ตถา อิทฺธิปาทวเสน วิตฺถาเรตพฺพา) ฯ
     [๒๘๐]   ๗๖  ปญฺจิเม  ภิกฺขเว  เจตโส  วินิพนฺธา  ฯ กตเม ปญฺจ
อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  กาเมสุ  อวีตราโค  โหติ  ฯเปฯ  อิเม โข ภิกฺขเว
ปญฺจ เจตโส วินิพนฺธา ฯ
     {๒๘๐.๑}   อิเมสํ  โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ เจตโส วินิพนฺธานํ ปหานาย
อิเม  จตฺตาโร  อิทฺธิปาทา  ภาเวตพฺพา  ฯ  กตเม จตฺตาโร อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ   ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ   อิทฺธิปาทํ   ภาเวติ  วิริยสมาธิ
จิตฺตสมาธิ   วีมํสาสมาธิ   ปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ  อิทฺธิปาทํ  ภาเวติ  ฯ
อิเมสํ   โข   ภิกฺขเว   ปญฺจนฺนํ   เจตโส  วินิพนฺธานํ  ปหานาย  อิเม
จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาเวตพฺพาติ ฯ
                  อิทฺธิปาทวคฺโค จตุตฺโถ ฯ
         จตฺตาโร สติปฏฺฐานา      ปธานา จตุโร ปเท
         จตฺตาโร อิทฺธิปาทาปิ      ปุริเมเหเตหิ โยชเยติ ๑- ฯ
                   ----------------
                      วคฺโค ปญฺจโม
     [๒๘๑]   ๗๗  ราคสฺส  ภิกฺขเว  อภิญฺญาย นว ธมฺมา ภาเวตพฺพา ฯ
กตเม    นว    อสุภสญฺญา    มรณสญฺญา    อาหาเร    ปฏิกฺกูลสญฺญา
สพฺพโลเก   อนภิรตสญฺญา  ๒-  อนิจฺจสญฺญา  อนิจฺเจ  ทุกฺขสญฺญา  ทุกฺเข
อนตฺตสญฺญา   ปหานสญฺญา   วิราคสญฺญา  ฯ  ราคสฺส  ภิกฺขเว  อภิญฺญาย
อิเม นว ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
     [๒๘๒]   ๗๘  ราคสฺส  ภิกฺขเว  อภิญฺญาย นว ธมฺมา ภาเวตพฺพา ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยเถว สติปฏฺฐานา         ปธานา จตุโรปิ จ
@     จตฺตาโร อิทฺธิปาทา จ      ตเถว สมฺปโยชเยติ ฯ
@ ม. อนภิรติสญฺญา ฯ
กตเม    นว    ปฐมชฺฌานํ    ทุติยชฺฌานํ    ตติยชฺฌานํ    จตุตฺถชฺฌานํ
อากาสานญฺจายตนํ          วิญฺญาณญฺจายตนํ          อากิญฺจญฺญายตนํ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ       สญฺญาเวทยิตนิโรโธ      ฯ      ราคสฺส
ภิกฺขเว อภิญฺญาย อิเม นว ธมฺมา ภาเวตพฺพา ฯ
     [๒๘๓]   ๗๙   ราคสฺส  ภิกฺขเว  ปริญฺญาย  ปริกฺขยาย  ปหานาย
ขยาย   วยาย   วิราคาย  นิโรธาย  จาคาย  ปฏินิสฺสคฺคาย  อิเม  นว
ธมฺมา   ภาเวตพฺพา  ฯ  โทสสฺส  โมหสฺส  โกธสฺส  อุปนาหสฺส  มกฺขสฺส
ปลาสสฺส  อิสฺสาย  มจฺฉริยสฺส  มายาย  สาเถยฺยสฺส  ถมฺภสฺส  สารมฺภสฺส
มานสฺส   อติมานสฺส   มทสฺส  ปมาทสฺส  อภิญฺญาย  ปริญฺญาย  ปริกฺขยาย
ปหานาย  ขยาย  วยาย  วิราคาย  นิโรธาย  จาคาย ปฏินิสฺสคฺคาย อิเม
นว  ธมฺมา  ภาเวตพฺพาติ  ฯ  อิทมโวจ  ภควา  ฯ  อตฺตมนา  เต ภิกฺขู
ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ  ๑- ฯ
                    นวกนิปาโต สมตฺโต ฯ
                    --------------
@เชิงอรรถ:  ม. อิทมโวจ ฯเปฯ อภินนฺทุนฺติ อิเม ปาฐา นตฺถิ ฯ


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๓ หน้าที่ ๑-๔๘๗. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=23&item=1&items=283&modeTY=2&mode=bracket              อ่านโดยใช้เนื้อความเป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=23&item=1&items=283&modeTY=2              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=23&item=1&items=283&modeTY=2&mode=bracket              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=23&item=1&items=283&modeTY=2&mode=bracket              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=23&i=1              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=3547              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=3547              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_23

แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้า คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :