ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ฉบับหลวง   บาลีอักษรไทย   PaliRoman 
อ่านหัวข้อแรกอ่านหัวข้อที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๕ สุตฺต. ม. มชฺฌิมปณฺณาสกํ
                     โพธิราชกุมารสุตฺตํ
     [๔๘๖]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ  ภควา  ภคฺเคสุ  วิหรติ
สุํสุมารคิเร   เภสกฬาวเน   มิคทาเย   ฯ   เตน   โข  ปน  สมเยน
โพธิสฺส   ราชกุมารสฺส   โกกนุโท   ๑-   นาม  ปาสาโท  อจิรการิโต
โหติ   อนชฺฌาวุฏโฐ   สมเณน   วา   พฺราหฺมเณน   วา   เกนจิ  วา
มนุสฺสภูเตน   ฯ   อถ   โข   โพธิ   ราชกุมาโร  สญฺชิกาปุตฺตํ  มาณวํ
อามนฺเตสิ   เอหิ   ตฺวํ   สมฺม  สญฺชิกาปุตฺต  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกม
อุปสงฺกมิตฺวา   มม   วจเนน  ภควโต  ปาเท  สิรสา  วนฺท  อปฺปาพาธํ
อปฺปาตงฺกํ   ลหุฏฺฐานํ  พลํ  ผาสุวิหารํ  ปุจฺฉ  โพธิ  ภนฺเต  ราชกุมาโร
ภควโต   ปาเท   สิรสา   วนฺทติ   อปฺปาพาธํ   อปฺปาตงฺกํ   ลหุฏฺฐานํ
พลํ  ผาสุวิหารํ  ปุจฺฉตีติ  เอวญฺจ  วเทหิ  อธิวาเสตุ  กิร  ภนฺเต ภควา
โพธิสฺส   ราชกุมารสฺส   สฺวาตนาย   ภตฺตํ   สทฺธึ   ภิกฺขุสงฺเฆนาติ  ฯ
เอวํ    โภติ   โข   สญฺชิกาปุตฺโต   มาณโว   โพธิสฺส   ราชกุมารสฺส
ปฏิสฺสุตฺวา   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา  ภควตา  สทฺธึ
โสมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
     [๔๘๗]   เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  สญฺชิกาปุตฺโต  มาณโว  ภควนฺตํ
เอตทโวจ   โพธิ   โภ   โคตม  ราชกุมาโร  โภโต  โคตมสฺส  ปาเท
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. โกกนโท ฯ
สิรสา   วนฺทติ   อปฺปาพาธํ   อปฺปาตงฺกํ   ลหุฏฺฐานํ   พลํ   ผาสุวิหารํ
ปุจฺฉติ   เอวญฺจ   ปน   วเทติ  อธิวาเสตุ  กิร  ภวํ  โคตโม  โพธิสฺส
ราชกุมารสฺส     สฺวาตนาย     ภตฺตํ    สทฺธึ    ภิกฺขุสงฺเฆนาติ    ฯ
อธิวาเสสิ    ภควา    ตุณฺหีภาเวน    ฯ    อถ   โข   สญฺชิกาปุตฺโต
มาณโว    ภควโต   อธิวาสนํ   วิทิตฺวา   อุฏฺฐายาสนา   เยน   โพธิ
ราชกุมาโร   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   โพธึ  ราชกุมารํ  เอตทโวจ
อโวจุมฺหา   โข   มยํ   โภโต  วจเนน  ตํ  ภวนฺตํ  โคตมํ  โพธิ  โภ
โคตม    ราชกุมาโร    โภโต    โคตมสฺส   ปาเท   สิรสา   วนฺทติ
อปฺปาพาธํ   อปฺปาตงฺกํ   ลหุฏฺฐานํ   พลํ   ผาสุวิหารํ   ปุจฺฉติ  เอวญฺจ
วเทติ  อธิวาเสตุ  กิร  ภวํ  โคตโม  โพธิสฺส  ราชกุมารสฺส  สฺวาตนาย
ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนาติ อธิวุตฺถญฺจ ปน สมเณน โคตเมนาติ ฯ
     {๔๘๗.๑}   อถ  โข  โพธิ  ราชกุมาโร  ตสฺสา  รตฺติยา อจฺจเยน
[๑]-   นิเวสเน   ปณีตํ  ขาทนียํ  โภชนียํ  ปฏิยาทาเปตฺวา  โกกนุทญฺจ
ปาสาทํ    โอทาเตหิ    ทุสฺเสหิ    สนฺถราเปตฺวา    ยาว    ปจฺฉิม-
โสปาณกเฬวรา   สญฺชิกาปุตฺตํ   มาณวํ   อามนฺเตสิ   เอหิ  ตฺวํ  สมฺม
สญฺชิกาปุตฺต    เยน    ภควา    เตนุปสงฺกม   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควโต
กาลํ   อาโรเจหิ   กาโล   ภนฺเต   นิฏฺฐิตํ   ภตฺตนฺติ  ฯ  เอวํ  โภติ
โข    สญฺชิกาปุตฺโต    มาณโว    โพธิสฺส   ราชกุมารสฺส   ปฏิสฺสุตฺวา
เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควโต  กาลํ  อาโรเจสิ
กาโล โภ โคตม นิฏฺฐิตํ ภตฺตนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร สเกติ ทิสฺสติ ฯ
     [๔๘๘]   อถ  โข  ภควา  ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย
เยน    โพธิสฺส    ราชกุมารสฺส    นิเวสนํ   เตนุปสงฺกมิ   ฯ   เตน
โข   ปน   สมเยน   โพธิ  ราชกุมาโร  พหิทฺวารโกฏฺฐเก  ฐิโต  โหติ
ภควนฺตํ   อาคมยมาโน   ฯ   อทฺทสา  โข  โพธิ  ราชกุมาโร  ภควนฺตํ
ทูรโตว   อาคจฺฉนฺตํ   ทิสฺวาน   ปจฺจุคฺคนฺตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา
ปุรกฺขิตฺวา   เยน   โกกนุโท   ปาสาโท   เตนุปสงฺกมิ   ฯ   อถ  โข
ภควา   ปจฺฉิมํ   โสปาณกเฬวรํ   นิสฺสาย  อฏฺฐาสิ  ฯ  อถ  โข  โพธิ
ราชกุมาโร   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   อภิรูหตุ   ภนฺเต   ภควา  ทุสฺสานิ
อภิรูหตุ   สุคโต  ทุสฺสานิ  ยํ  มม  อสฺส  ทีฆรตฺตํ  หิตาย  สุขายาติ  ฯ
เอวํ  วุตฺเต  ภควา  ตุณฺหี  อโหสิ  ฯ  ทุติยมฺปิ  โข  โพธิ  ราชกุมาโร
ภควนฺตํ    เอตทโวจ    อภิรูหตุ   ภนฺเต   ภควา   ทุสฺสานิ   อภิรูหตุ
สุคโต   ทุสฺสานิ   ยํ   มม  อสฺส  ทีฆรตฺตํ  หิตาย  สุขายาติ  ฯ  เอวํ
วุตฺเต   ๑-  ภควา  ตุณฺหี  อโหสิ  ฯ  ตติยมฺปิ  โข  โพธิ  ราชกุมาโร
ภควนฺตํ    เอตทโวจ    อภิรูหตุ   ภนฺเต   ภควา   ทุสฺสานิ   อภิรูหตุ
สุคโต ทุสฺสานิ ยํ มม อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายาติ ฯ
     {๔๘๘.๑}   อถ  โข  ภควา  อายสฺมนฺตํ  อานนฺทํ อปโลเกสิ ฯ อถ
โข  อายสฺมา  อานนฺโท  โพธึ  ราชกุมารํ  เอตทโวจ  สํหรตุ ราชกุมาร
ทุสฺสานิ   น   ภควา   เจลปฏิกํ   อกฺกมิสฺสติ   ปจฺฉิมํ  ชนตํ  ตถาคโต
อปโลเกตีติ  ฯ  อถ  โข  โพธิ  ราชกุมาโร  ทุสฺสานิ สํหราเปตฺวา อุปริ
โกกนุเท   [๒]-   อาสนานิ  ปญฺญาเปสิ  ฯ  อถ  โข  ภควา  โกกนุทํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอวํ วุตฺเตติ นตฺถิ ฯ ทุติยมฺปิ โขติ ทิสฺสติ ฯ
@ ยุ. เอตฺถนฺตเร ปาสาเทติ ทิสฺสติ ฯ
ปาสาทํ   อภิรูหิตฺวา   ปญฺญตฺเต   อาสเน  นิสีทิ  สทฺธึ  ภิกฺขุสงฺเฆน  ฯ
อถ   โข  โพธิ  ราชกุมาโร  พุทฺธปฺปมุขํ  ภิกฺขุสงฺฆํ  ปณีเตน  ขาทนีเยน
โภชนีเยน   สหตฺถา   สนฺตปฺเปสิ   สมฺปวาเรสิ   ฯ   อถ   โข  โพธิ
ราชกุมาโร    ภควนฺตํ    ภุตฺตาวึ    โอนีตปตฺตปาณึ    อญฺญตรํ    นีจํ
อาสนํ   คเหตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  โพธิ
ราชกุมาโร   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   มยฺหํ   โข   ภนฺเต   เอวํ  โหติ
น โข สุเขน สุขํ อธิคนฺตพฺพํ ทุกฺเขน โข สุขํ อธิคนฺตพฺพนฺติ ฯ
     [๔๘๙]   มยฺหมฺปิ  โข  ราชกุมาร  ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส
โพธิสตฺตสฺเสว  สโต  เอตทโหสิ  น  โข  สุเขน  สุขํ อธิคนฺตพฺพํ ทุกฺเขน
โข  สุขํ  อธิคนฺตพฺพนฺติ  ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  อปเรน  สมเยน
ทหโรว    สมาโน   สุสุกาฬเกโส   ภเทฺรน   โยพฺพเนน   สมนฺนาคโต
ปฐเมน    วยสา    อกามกานํ    มาตาปิตูนํ   อสฺสุมุขานํ   โรทนฺตานํ
เกสมสฺสุํ   โอหาเรตฺวา   กาสายานิ  วตฺถานิ  อจฺฉาเทตฺวา  อคารสฺมา
อนคาริยํ  ปพฺพชึ  ฯ  โส  เอวํ  ปพฺพชิโต  สมาโน  กึกุสลคเวสี อนุตฺตรํ
สนฺติวรปทํ    ปริเยสมาโน   เยน   อาฬาโร   กาลาโม   เตนุปสงฺกมึ
อุปสงฺกมิตฺวา   อาฬารํ  กาลามํ  เอตทโวจํ  อิจฺฉามหํ  อาวุโส  กาลาม
อิมสฺมึ   ธมฺมวินเย   พฺรหฺมจริยํ   จริตุนฺติ  ฯ  เอวํ  วุตฺเต  ราชกุมาร
อาฬาโร   กาลาโม  มํ  เอตทโวจ  วิหรตายสฺมา  ตาทิโส  อยํ  ธมฺโม
ยตฺถ  วิญฺญู  ปุริโส  นจิรสฺเสว  สกํ  อาจริยกํ  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหเรยฺยาติ ฯ
โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  นจิรสฺเสว  ขิปฺปเมว  ตํ  ธมฺมํ  ปริยาปุณึ  ฯ
โส    โข    อหํ    ราชกุมาร    ตาวตฺตเกเนว    โอฏฺฐปหตมตฺเตน
ลปิตลาปนมตฺเตน     ญาณวาทญฺจ     วทามิ    เถรวาทญฺจ    ชานามิ
ปสฺสามีติ  จ  ปฏิชานามิ  อหญฺเจว  อญฺโญ  จ  ฯ  ตสฺส มยฺหํ ราชกุมาร
เอตทโหสิ  น  โข  อาฬาโร  กาลาโม  อิมํ  ธมฺมํ เกวลํ สทฺธามตฺตเกน
สยํ    อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหรามีติ   ปเวเทติ   ๑-
อทฺธา อาฬาโร กาลาโม อิมํ ธมฺมํ ชานํ ปสฺสํ วิหรตีติ ฯ
     {๔๘๙.๑}   อถ ขฺวาหํ ราชกุมาร เยน อาฬาโร กาลาโม เตนุปสงฺกมึ
อุปสงฺกมิตฺวา   อาฬารํ   กาลามํ   เอตทโวจํ  กิตฺตาวตา  โน  อาวุโส
กาลาม    อิมํ    ธมฺมํ    สยํ    อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช
ปเวเทสีติ    ฯ    เอวํ    วุตฺเต   ราชกุมาร   อาฬาโร   กาลาโม
อากิญฺจญฺญายตนํ   ปเวเทสิ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร  เอตทโหสิ
น   โข   อาฬารสฺเสว   กาลามสฺส   อตฺถิ   สทฺธา  มยฺหํปตฺถิ  สทฺธา
น   โข   อาฬารสฺเสว   กาลามสฺส   อตฺถิ   วิริยํ   มยฺหํปตฺถิ   วิริยํ
น  โข  อาฬารสฺเสว  กาลามสฺส  อตฺถิ  สติ  ...  สมาธิ  ... ปญฺญา
มยฺหํปตฺถิ   ปญฺญา   ยนฺนูนาหํ   ยํ   ธมฺมํ   อาฬาโร   กาลาโม   สยํ
อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหรามีติ   ปเวเทติ  ตสฺส  ธมฺมสฺส
สจฺฉิกิริยาย   ปทเหยฺยนฺติ   ฯ   โส   โข  อหํ  ราชกุมาร  นจิรสฺเสว
ขิปฺปเมว ตํ ธมฺมํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสึ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ปเวเทสิ ฯ
     {๔๘๙.๒}   อถ   ขฺวาหํ   ราชกุมาร  เยน  อาฬาโร  กาลาโม
เตนุปสงฺกมึ   อุปสงฺกมิตฺวา   อาฬารํ   กาลามํ  เอตทโวจํ  เอตฺตาวตา
โน   อาวุโส  กาลาม  อิมํ  ธมฺมํ  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช
ปเวเทสีติ  ฯ  เอตฺตาวตา  โข  อหํ  อาวุโส  อิมํ  ธมฺมํ  สยํ  อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช    ปเวเทมีติ    ฯ    อหํปิ    โข   อาวุโส
เอตฺตาวตา    อิมํ    ธมฺมํ    สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช
วิหรามีติ   ฯ   ลาภา   โน   อาวุโส  สุลทฺธํ  โน  อาวุโส  เย  มยํ
อายสฺมนฺตํ    ตาทิสํ    สพฺรหฺมจารึ    ปสฺสาม    อิติ    ยาหํ   ธมฺมํ
สยํ    อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   ปเวเทมิ   ตํ   ตฺวํ   ธมฺมํ
สยํ    อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช   วิหาสิ   ยํ   ตฺวํ   ธมฺมํ
สยํ    อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหาสิ   ตมหํ   ธมฺมํ   สยํ
อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช    ปเวเทมิ    อิติ   ยาหํ   ธมฺมํ
ชานามิ   ตํ   ตฺวํ  ธมฺมํ  ชานาสิ  ยํ  ตฺวํ  ธมฺมํ  ชานาสิ  ตมหํ  ธมฺมํ
ชานามิ   อิติ   ยาทิโส   อหํ   ตาทิโส   ตุวํ   ยาทิโส  ตุวํ  ตาทิโส
อหํ ฯ เอหิทานิ อาวุโส อุโภ วสนฺตา อิมํ คณํ ปริหรามาติ ฯ
     {๔๘๙.๓}   อิติ  โข  ราชกุมาร  อาฬาโร  กาลาโม อาจริโย เม
สมาโน  อนฺเตวาสึ  มํ  สมานํ  อตฺตโน  สมสมํ  ฐเปสิ  อุฬาราย  จ มํ
ปูชาย  ปูเชสิ  ฯ  ตสฺส  มยฺหํ ราชกุมาร เอตทโหสิ นายํ ธมฺโม นิพฺพิทาย
น  วิราคาย  น  นิโรธาย  น  อุปสมาย  น  อภิญฺญาย  น สมฺโพธาย น
นิพฺพานาย     สํวตฺตติ     ยาวเทว    อากิญฺจญฺญายตนูปปตฺติยาติ    ฯ
โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  ตํ  ธมฺมํ  อนลงฺกริตฺวา  ตสฺมา ธมฺมา นิพฺพิชฺช
อปกฺกมึ ฯ
     [๔๙๐]   โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  กึกุสลคเวสี อนุตฺตรํ สนฺติวรปทํ
ปริเยสมาโน   เยน   อุทฺทโก   รามปุตฺโต   เตนุปสงฺกมึ  อุปสงฺกมิตฺวา
อุทฺทกํ       รามปุตฺตํ       เอตทโวจํ       อิจฺฉามหํ      อาวุโส
ราม   อิมสฺมึ   ธมฺมวินเย   พฺรหฺมจริยํ   จริตุนฺติ   ฯ   เอวํ   วุตฺเต
ราชกุมาร    อุทฺทโก    รามปุตฺโต    มํ    เอตทโวจ   วิหรตายสฺมา
ตาทิโส   อยํ   ธมฺโม   ยตฺถ  วิญฺญู  ปุริโส  นจิรสฺเสว  สกํ  อาจริยกํ
สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺยาติ   ฯ   โส   โข
อหํ   ราชกุมาร   นจิรสฺเสว   ขิปฺปเมว   ตํ  ธมฺมํ  ปริยาปุณึ  ฯ  โส
โข  อหํ  ราชกุมาร  ตาวตฺตเกเนว  โอฏฺฐปหตมตฺเตน  ลปิตลาปนมตฺเตน
ญาณวาทญฺจ      วทามิ      เถรวาทญฺจ      ชานามิ      ปสฺสามีติ
จ   ปฏิชานามิ   อหญฺเจว   อญฺโญ   จ   ฯ   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร
เอตทโหสิ   น   โข   ราโม   อิมํ  ธมฺมํ  เกวลํ  สทฺธามตฺตเกน  สยํ
อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช    วิหรามีติ    ปเวเทติ    อทฺธา
ราโม อิมํ ธมฺมํ ชานํ ปสฺสํ วิหรตีติ ฯ
     {๔๙๐.๑}   อถ   ขฺวาหํ   ราชกุมาร  เยน  อุทฺทโก  รามปุตฺโต
เตนุปสงฺกมึ      อุปสงฺกมิตฺวา     อุทฺทกํ     รามปุตฺตํ     เอตทโวจํ
กิตฺตาวตา   โน   อาวุโส   ราม  อิมํ  ธมฺมํ  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช    ปเวเทสีติ    ฯ    เอวํ   วุตฺเต   ราชกุมาร   อุทฺทโก
รามปุตฺโต         เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ        ปเวเทสิ        ฯ
ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   น   โข   รามสฺเสว   อโหสิ
สทฺธา   มยฺหํปตฺถิ   สทฺธา   น   โข  รามสฺเสว  อโหสิ  วิริยํ  ฯเปฯ
สติ   ...   สมาธิ   ...   ปญฺญา   มยฺหํปตฺถิ   ปญฺญา  ยนฺนูนาหํ  ยํ
ธมฺมํ    ราโม    สยํ    อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหรามีติ
ปเวเทสิ   ตสฺส   ธมฺมสฺส   สจฺฉิกิริยาย   ปทเหยฺยนฺติ   ฯ   โส  โข
อหํ    ราชกุมาร   นจิรสฺเสว   ขิปฺปเมว   ตํ   ธมฺมํ   สยํ   อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสึ ฯ
     {๔๙๐.๒}   อถ   ขฺวาหํ   ราชกุมาร  เยน  อุทฺทโก  รามปุตฺโต
เตนุปสงฺกมึ      อุปสงฺกมิตฺวา     อุทฺทกํ     รามปุตฺตํ     เอตทโวจํ
เอตฺตาวตา   โน   อาวุโส  ราม  อิมํ  ธมฺมํ  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช   ปเวเทสีติ   ฯ  เอตฺตาวตา  โข  อหํ  อาวุโส  อิมํ  ธมฺมํ
สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   ปเวเทมีติ   ฯ   อหํปิ   โข
อาวุโส   เอตฺตาวตา   อิมํ  ธมฺมํ  สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช
วิหรามีติ   ฯ   ลาภา   โน   อาวุโส  สุลทฺธํ  โน  อาวุโส  เย  มยํ
อายสฺมนฺตํ   ตาทิสํ   สพฺรหฺมจารึ   ปสฺสาม   อิติ   ยํ   ธมฺมํ   ราโม
สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   ปเวเทสิ  ตํ  ตฺวํ  ธมฺมํ  สยํ
อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหาสิ  ยํ  ตฺวํ  ธมฺมํ  สยํ  อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช   วิหาสิ   ตํ   ธมฺมํ   ราโม   สยํ   อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   ปเวเทสิ  อิติ  ยํ  ธมฺมํ  ราโม  อภิญฺญาสิ  ตํ
ตฺวํ  ธมฺมํ  ชานาสิ  ยํ  ตฺวํ  ธมฺมํ  ชานาสิ  ตํ  ธมฺมํ  ราโม  อภิญฺญาสิ
อิติ   ยาทิโส   ราโม   อโหสิ   ตาทิโส   ตุวํ  ยาทิโส  ตุวํ  ตาทิโส
ราโม   อโหสิ   เอหิทานิ   อาวุโส   ตุวํ   อิมํ   คณํ   ปริหราติ  ฯ
อิติ   โข   ราชกุมาร   อุทฺทโก  รามปุตฺโต  สพฺรหฺมจารี  เม  สมาโน
อาจริยฏฺฐาเนว  ๑-  มํ  ฐเปสิ  อุฬาราย  จ  มํ  ปูชาย ปูเชสิ ฯ ตสฺส
มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   นายํ   ธมฺโม  นิพฺพิทาย  น  วิราคาย
น  นิโรธาย  น  อุปสมาย  น  อภิญฺญาย  น  สมฺโพธาย  น  นิพฺพานาย
สํวตฺตติ    ยาวเทว   เนวสญฺญานาสญฺญายตนูปปตฺติยาติ   ฯ   โส   โข
อหํ   ราชกุมาร   ตํ   ธมฺมํ   อนลงฺกริตฺวา   ตสฺมา   ธมฺมา  นิพฺพิชฺช
อปกฺกมึ ฯ
     [๔๙๑]   โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  กึกุสลคเวสี อนุตฺตรํ สนฺติวรปทํ
ปริเยสมาโน   มคเธสุ   อนุปุพฺเพน   จาริกํ  จรมาโน  เยน  อุรุเวฬา
เสนานิคโม   ตทวสรึ   ฯ   ตตฺถทฺทสํ   รมณียํ   ภูมิภาคํ   ปาสาทิกญฺจ
วนสณฺฑํ     นทิญฺจ    สนฺทนฺตึ    สีโตทกํ    ๒-    สุปติตฺถํ    รมณียํ
สมนฺตา   จ   โคจรคามํ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ
รมณีโย   วต   ภูมิภาโค   ปาสาทิโก   จ   วนสณฺโฑ  นที  จ  สนฺทติ
สีโตทกา   สุปติตฺถา   รมณียา   สมนฺตา   จ   โคจรคาโม  อลํ  วติทํ
กุลปุตฺตสฺส   ปธานตฺถิกสฺส   ปธานายาติ   ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร
ตตฺเถว นิสีทึ อลมิทํ ปธานายาติ ฯ
     [๔๙๒]   อปิสฺสุ  มํ  ราชกุมาร  ติสฺโส  อุปมา  ปฏิภํสุ  อนจฺฉริยา
@เชิงอรรถ:  สี. จ ฯ    สี. ยุ. เสตกํ ฯ
ปุพฺเพ  อสฺสุตปุพฺพา  ฯ  เสยฺยถาปิ  ราชกุมาร  อลฺลํ  กฏฺฐํ  สเสฺนหํ ๑-
อุทเก   นิกฺขิตฺตํ   ฯ   อถ   ปุริโส   อาคจฺเฉยฺย  อุตฺตรารณึ  อาทาย
อคฺคึ   อภินิพฺพตฺเตสฺสามิ   เตโช   ปาตุกริสฺสามีติ   ฯ   ตํ  กึ  มญฺญสิ
ราชกุมาร   อปิ   นุ   โส   ปุริโส  อมุํ  อลฺลํ  กฏฺฐํ  สเสฺนหํ  อุทเก
นิกฺขิตฺตํ    อุตฺตรารณึ    อาทาย   อภิมตฺถนฺโต   อคฺคึ   อภินิพฺพตฺเตยฺย
เตโช   ปาตุกเรยฺยาติ   ฯ   โน   เหตํ   ภนฺเต   ตํ   กิสฺส   เหตุ
อทุญฺหิ   ภนฺเต   อลฺลํ   กฏฺฐํ   สเสฺนหํ   ตญฺจ   ปน  อุทเก  นิกฺขิตฺตํ
ยาวเทว จ ปน โส ปุริโส กิลมถสฺส วิฆาตสฺส ภาคี อสฺสาติ ฯ
     {๔๙๒.๑}   เอวเมว โข ราชกุมาร เย หิ เกจิ สมณา วา พฺราหฺมณา
วา  กาเยน  เจว  กาเมหิ  อวูปกฏฺฐา  วิหรนฺติ  โย  จ  เนสํ กาเมสุ
กามจฺฉนฺโท    กามเสฺนโห    กามมุจฺฉา    กามปิปาสา   กามปริฬาโห
โส  จ  อชฺฌตฺตํ  น  สุปหีโน  โหติ  น  สุปฏิปฺปสฺสทฺโธ  ฯ  โอปกฺกมิกา
เจปิ   เต   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   ทุกฺขา  ติปฺปา  กฏุกา  เวทนา
เวทิยนฺติ   อภพฺพาว  เต  ญาณาย  ทสฺสนาย  อนุตฺตราย  สมฺโพธาย  ฯ
โน   เจปิ   เต   โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  โอปกฺกมิกา  ทุกฺขา  ติปฺปา
กฏุกา    เวทนา    เวทิยนฺติ   อภพฺพาว   เต   ญาณาย    ทสฺสนาย
อนุตฺตราย   สมฺโพธาย   ฯ   อยํ   โข  มํ  ราชกุมาร  ปฐมา  อุปมา
ปฏิภาสิ อนจฺฉริยา ปุพฺเพ อสฺสุตปุพฺพา ฯ
     [๔๙๓]   อปราปิ   โข   มํ  ราชกุมาร  ทุติยา  อุปมา  ปฏิภาสิ
@เชิงอรรถ:  สี. สสฺสิเนหํ ฯ
อนจฺฉริยา   ปุพฺเพ   อสฺสุตปุพฺพา   ฯ   เสยฺยถาปิ   ราชกุมาร   อลฺลํ
กฏฺฐํ   สเสฺนหํ   อารกา   อุทกา   ถเล   นิกฺขิตฺตํ   ฯ   อถ  ปุริโส
อาคจฺเฉยฺย    อุตฺตรารณึ   อาทาย   อคฺคึ   อภินิพฺพตฺเตสฺสามิ   เตโช
ปาตุกริสฺสามีติ   ฯ   ตํ   กึ   มญฺญสิ  ราชกุมาร  อปิ  นุ  โส  ปุริโส
อมุํ   อลฺลํ   กฏฺฐํ  สเสฺนหํ  อารกา  อุทกา  ถเล  นิกฺขิตฺตํ  อุตฺตรารณึ
อาทาย   อภิมตฺถนฺโต   อคฺคึ  อภินิพฺพตฺเตยฺย  เตโช  ปาตุกเรยฺยาติ  ฯ
โน  เหตํ  ภนฺเต  ตํ  กิสฺส  เหตุ  อทุญฺหิ  ภนฺเต  อลฺลํ  กฏฺฐํ  สเสฺนหํ
กิญฺจาปิ  อารกา  อุทกา  ถเล  นิกฺขิตฺตํ  ยาวเทว  จ  ปน  โส  ปุริโส
กิลมถสฺส วิฆาตสฺส ภาคี อสฺสาติ ฯ
     {๔๙๓.๑}   เอวเมว โข ราชกุมาร เย หิ เกจิ สมณา วา พฺราหฺมณา
วา กาเยน เจว กาเมหิ วูปกฏฺฐา วิหรนฺติ โย จ เนสํ กาเมสุ กามจฺฉนฺโท
กามเสฺนโห   กามมุจฺฉา   กามปิปาสา   กามปริฬาโห  โส  จ  อชฺฌตฺตํ
น   สุปหีโน   โหติ   น   สุปฏิปฺปสฺสทฺโธ   ฯ  โอปกฺกมิกา  เจปิ  เต
โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   ทุกฺขา   ติปฺปา   กฏุกา   เวทนา  เวทิยนฺติ
อภพฺพาว   เต   ญาณาย   ทสฺสนาย   อนุตฺตราย   สมฺโพธาย  ฯ  โน
เจปิ    เต   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   โอปกฺกมิกา   ทุกฺขา   ติปฺปา
กฏุกา    เวทนา    เวทิยนฺติ    อภพฺพาว   เต   ญาณาย   ทสฺสนาย
อนุตฺตราย   สมฺโพธาย   ฯ   อยํ   โข  มํ  ราชกุมาร  ทุติยา  อุปมา
ปฏิภาสิ อนจฺฉริยา ปุพฺเพ อสฺสุตปุพฺพา ฯ
     [๔๙๔]   อปราปิ   โข   มํ  ราชกุมาร  ตติยา  อุปมา  ปฏิภาสิ
อนจฺฉริยา   ปุพฺเพ   อสฺสุตปุพฺพา   ฯ   เสยฺยถาปิ   ราชกุมาร   สุกฺขํ
กฏฺฐํ   โกฬาปํ   อารกา   อุทกา   ถเล   นิกฺขิตฺตํ   ฯ   อถ  ปุริโส
อาคจฺเฉยฺย    อุตฺตรารณึ   อาทาย   อคฺคึ   อภินิพฺพตฺเตสฺสามิ   เตโช
ปาตุกริสฺสามีติ   ฯ   ตํ   กึ   มญฺญสิ  ราชกุมาร  อปิ  นุ  โส  ปุริโส
อมุํ   สุกฺขํ   กฏฺฐํ  โกฬาปํ  อารกา  อุทกา  ถเล  นิกฺขิตฺตํ  อุตฺตรารณึ
อาทาย   อภิมตฺถนฺโต   อคฺคึ  อภินิพฺพตฺเตยฺย  เตโช  ปาตุกเรยฺยาติ  ฯ
เอวํ  ภนฺเต  ตํ  กิสฺส  เหตุ  อทุญฺหิ  ภนฺเต  สุกฺขํ  กฏฺฐํ  โกฬาปํ ตญฺจ
ปน อารกา อุทกา ถเล นิกฺขิตฺตนฺติ ฯ
     {๔๙๔.๑}   เอวเมว โข ราชกุมาร เย หิ เกจิ สมณา วา พฺราหฺมณา
วา กาเยน เจว กาเมหิ วูปกฏฺฐา วิหรนฺติ โย จ เนสํ กาเมสุ กามจฺฉนฺโท
กามเสฺนโห   กามมุจฺฉา   กามปิปาสา   กามปริฬาโห  โส  จ  อชฺฌตฺตํ
สุปหีโน   โหติ   สุปฏิปฺปสฺสทฺโธ   ฯ   โอปกฺกมิกา  เจปิ  เต  โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา   ทุกฺขา   ติปฺปา   กฏุกา   เวทนา   เวทิยนฺติ  ภพฺพาว
เต   ญาณาย   ทสฺสนาย   อนุตฺตราย   สมฺโพธาย  ฯ  โน  เจปิ  เต
โภนฺโต    สมณพฺราหฺมณา    โอปกฺกมิกา    ทุกฺขา    ติปฺปา    กฏุกา
เวทนา    เวทิยนฺติ   ภพฺพาว   เต   ญาณาย   ทสฺสนาย   อนุตฺตราย
สมฺโพธาย   ฯ   อยํ   โข   มํ   ราชกุมาร   ตติยา  อุปมา  ปฏิภาสิ
อนจฺฉริยา   ปุพฺเพ   อสฺสุตปุพฺพา  ฯ  อิมา  โข  มํ  ราชกุมาร  ติสฺโส
อุปมา ปฏิภํสุ ๑- อนจฺฉริยา ปุพฺเพ อสฺสุตปุพฺพา ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ปฏิภาสุํ ฯ
     [๔๙๕]   ตสฺส   มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ  ยนฺนูนาหํ  ทนฺเตภิ
ทนฺตมาธาย   ชิวฺหาย   ตาลุํ   อาหจฺจ   เจตสา  จิตฺตํ  อภินิคฺคเณฺหยฺยํ
อภินิปฺปีเฬยฺยํ    อภิสนฺตาเปยฺยนฺติ    ฯ   โส   โข   อหํ   ราชกุมาร
ทนฺเตภิ  ทนฺตมาธาย  ชิวฺหาย  ตาลุํ  อาหจฺจ  เจตสา จิตฺตํ อภินิคฺคณฺหามิ
อภินิปฺปีเฬมิ     อภิสนฺตาเปมิ     ฯ     ตสฺส     มยฺหํ    ราชกุมาร
ทนฺเตภิ  ทนฺตมาธาย  ชิวฺหาย  ตาลุํ  อาหจฺจ  เจตสา จิตฺตํ อภินิคฺคณฺหโต
อภิปฺปีฬยโต อภิสนฺตาปยโต กจฺเฉหิ เสทา มุจฺจนฺติ ฯ
     {๔๙๕.๑}   เสยฺยถาปิ   ราชกุมาร   พลวา   ปุริโส   ทุพฺพลตรํ
ปุริสํ  สีเส  วา คเหตฺวา ขนฺเธ วา คเหตฺวา อภินิคฺคเณฺหยฺย อภินิปฺปีเฬยฺย
อภิสนฺตาเปยฺย   เอวเมว   โข   เม  ราชกุมาร  ทนฺเตภิ  ทนฺตมาธาย
ชิวฺหาย   ตาลุํ   อาหจฺจ   เจตสา   จิตฺตํ  อภินิคฺคณฺหโต  อภินิปฺปีฬยโต
อภิสนฺตาปยโต   กจฺเฉหิ   เสทา   มุจฺจนฺติ  ฯ  อารทฺธํ  โข  ปน  เม
ราชกุมาร   วิริยํ   โหติ   อสลฺลีนํ   อุปฏฺฐิตา   สติ  อปฺปมฺมุฏฺฐา  ๑-
สารทฺโธ   จ   ปน   เม   กาโย   โหติ   อปฺปฏิปฺปสฺสทฺโธ   เตเนว
ทุกฺขปฺปธาเนน ปธานาภิตุนฺนสฺส สโต ฯ
     [๔๙๖]   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ  ยนฺนูนาหํ  อปฺปานกํ
ฌานํ   ฌาเยยฺยนฺติ   ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  มุขโต  จ  นาสโต
จ   อสฺสาสปสฺสาเส   อุปรุนฺธึ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร  มุขโต
จ     นาสโต    จ    อสฺสาสปสฺสาเสสุ    อุปรุทฺเธสุ    กณฺณโสเตหิ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. อสมฺมุฏฺฐา ฯ
วาตานํ   นิกฺขนฺตานํ   อธิมตฺโต   สทฺโท   โหติ   ฯ  เสยฺยถาปิ  นาม
กมฺมารคคฺคริยา   ๑-   ธมมานาย   อธิมตฺโต   สทฺโท  โหติ  เอวเมว
โข   เม   ราชกุมาร   มุขโต   จ   นาสโต   จ   อสฺสาสปสฺสาเสสุ
อุปรุทฺเธสุ    กณฺณโสเตหิ    วาตานํ    นิกฺขนฺตานํ   อธิมตฺโต   สทฺโท
โหติ   ฯ   อารทฺธํ   โข   ปน  เม  ราชกุมาร  วิริยํ  โหติ  อสลฺลีนํ
อุปฏฺฐิตา   สติ   อปฺปมฺมุฏฺฐา   สารทฺโธ   จ   ปน  เม  กาโย  โหติ
อปฺปฏิปฺปสฺสทฺโธ เตเนว ทุกฺขปฺปธาเนน ปธานาภิตุนฺนสฺส สโต ฯ
     [๔๙๗]   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ ยนฺนูนาหํ อปฺปานกํเยว
ฌานํ   ฌาเยยฺยนฺติ   ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  มุขโต  จ  นาสโต
จ   กณฺณโสตโต   จ   ๒-   อสฺสาสปสฺสาเส  อุปรุนฺธึ  ฯ  ตสฺส  มยฺหํ
ราชกุมาร   มุขโต   จ  นาสโต  จ  กณฺณโสตโต  จ  อสฺสาสปสฺสาเสสุ
อุปรุทฺเธสุ    อธิมตฺตา   วาตา   มุทฺธานํ   โอหนนฺติ   ฯ   เสยฺยถาปิ
ราชกุมาร   พลวา   ปุริโส   ติเณฺหน   สิขเรน   มุทฺธานํ  อภิมตฺเถยฺย
เอวเมว   โข   เม   ราชกุมาร  มุขโต  จ  นาสโต  จ  กณฺณโสตโต
จ    อสฺสาสปสฺสาเสสุ    อุปรุทฺเธสุ    อธิมตฺตา    วาตา    มุทฺธานํ
โอหนนฺติ   ฯ  อารทฺธํ  โข  ปน  เม  ราชกุมาร  วิริยํ  โหติ  อสลฺลีนํ
อุปฏฺฐิตา   สติ   อปฺปมฺมุฏฺฐา   สารทฺโธ   จ   ปน  เม  กาโย  โหติ
อปฺปฏิปฺปสฺสทฺโธ เตเนว ทุกฺขปฺปธาเนน ปธานาภิตุนฺนสฺส สโต ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. คคฺคาริยา ฯ    สี. ยุ. กณฺณโต จาติ เอวํ สพฺพตฺถ ญาตพฺพํ ฯ
     [๔๙๘]   ตสฺส    มยฺหํ    ราชกุมาร    เอตทโหสิ   ยนฺนูนาหํ
อปฺปานกํเยว   ฌานํ  ฌาเยยฺยนฺติ  ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  มุขโต
จ   นาสโต   จ   กณฺณโสตโต  จ  อสฺสาสปสฺสาเส  อุปรุนฺธึ  ฯ  ตสฺส
มยฺหํ  ราชกุมาร  มุขโต  จ  นาสโต  จ กณฺณโสตโต จ อสฺสาสปสฺสาเสสุ
อุปรุทฺเธสุ    อธิมตฺตา    สีเส   สีสเวทนา   โหนฺติ   ฯ   เสยฺยถาปิ
ราชกุมาร   พลวา   ปุริโส   ทเฬฺหน  วรตฺตกฺขนฺเธน  สีเส  สีสเวฏฺฐนํ
ทเทยฺย  เอวเมว  โข  เม  ราชกุมาร  มุขโต จ นาสโต จ กณฺณโสตโต
จ    อสฺสสาสปสฺสาเสสุ    อุปรุทฺเธสุ    อธิมตฺตา   สีเส   สีสเวทนา
โหนฺติ   ฯ   อารทฺธํ   โข  ปน  เม  ราชกุมาร  วิริยํ  โหติ  อสลฺลีนํ
อุปฏฺฐิตา   สติ   อปฺปมฺมุฏฺฐา   สารทฺโธ   จ  ปน  เม  กาโย   โหติ
อปฺปฏิปฺปสฺสทฺโธ เตเนว ทุกฺขปฺปธาเนน ปธานาภิตุนฺนสฺส สโต ฯ
     [๔๙๙]   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ ยนฺนูนาหํ อปฺปานกํเยว
ฌานํ   ฌาเยยฺยนฺติ   ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  มุขโต  จ  นาสโต
จ    กณฺณโสตโต   จ   อสฺสาสปสฺสาเส   อุปรุนฺธึ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ
ราชกุมาร   มุขโต   จ  นาสโต  จ  กณฺณโสตโต  จ  อสฺสาสปสฺสาเสสุ
อุปรุทฺเธสุ    อธิมตฺตา    วาตา   กุจฺฉึ   ปริกนฺตนฺติ   ฯ   เสยฺยถาปิ
ราชกุมาร   ทกฺโข   โคฆาตโก   วา   โคฆาตกนฺเตวาสี  วา  ติเณฺหน
โควิกนฺตเนน   กุจฺฉึ   ปริกนฺเตยฺย   เอวเมว   โข  ราชกุมาร  มุขโต
จ    นาสโต    จ   กณฺณโสตโต   จ   อสสาสปสฺสาเสสุ   อุปรุทฺเธสุ
อธิมตฺตา   วาตา   กุจฺฉึ   ปริกนฺตนฺติ   ฯ   อารทฺธํ   โข   ปน  เม
ราชกุมาร    วิริยํ    โหติ    อสลฺลีนํ   อุปฏฺฐิตา   สติ   อปฺปมฺมุฏฺฐา
สารทฺโธ   จ   ปน   เม   กาโย   โหติ   อปฺปฏิปฺปสฺสทฺโธ   เตเนว
ทุกฺขปฺปธาเนน ปธานาภิตุนฺนสฺส สโต ฯ
     [๕๐๐]   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ ยนฺนูนาหํ อปฺปานกํเยว
ฌานํ   ฌาเยยฺยนฺติ   ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  มุขโต  จ  นาสโต
จ    กณฺณโสตโต   จ   อสฺสาสปสฺสาเส   อุปรุนฺธึ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ
ราชกุมาร   มุขโต   จ  นาสโต  จ  กณฺณโสตโต  จ  อสฺสาสปสฺสาเสสุ
อุปรุทฺเธสุ    อธิมตฺโต    กายสฺมึ    ฑาโห    โหติ   ฯ   เสยฺยถาปิ
ราชกุมาร   เทฺว   พลวนฺโต   ปุริสา   ทุพฺพลตรํ   ปุริสํ  นานาพาหาสุ
คเหตฺวา   องฺคารกาสุยา   สนฺตาเปยฺยุํ   สํปริตาเปยฺยุํ   เอวเมว  โข
เม  ราชกุมาร  มุขโต  จ  นาสโต  จ  กณฺณโสตโต จ อสฺสาสปสฺสาเสสุ
อุปรุทฺเธสุ  อธิมตฺโต  กายสฺมึ  ฑาโห  โหติ  ฯ  อารทฺธํ  โข  ปน  เม
ราชกุมาร    วิริยํ    โหติ    อสลฺลีนํ   อุปฏฺฐิตา   สติ   อปฺปมฺมุฏฺฐา
สารทฺโธ   จ   ปน   เม   กาโย   โหติ   อปฺปฏิปฺปสฺสทฺโธ   เตเนว
ทุกฺขปฺปธาเนน ปธานาภิตุนฺนสฺส สโต ฯ
     [๕๐๑]   อปิสฺสุ   มํ   ราชกุมาร   เทวตา   ทิสฺวา  เอวมาหํสุ
กาลกโต   สมโณ   โคตโมติ   ฯ   เอกจฺจา   เทวตา  เอวมาหํสุ  น
กาลกโต    สมโณ   โคตโม   อปิจ   กาลํ   กโรตีติ   ฯ   เอกจฺจา
เทวตา    เอวมาหํสุ   น   กาลกโต   สมโณ   โคตโม   นปิ   กาลํ
กโรติ    อรหํ    สมโณ   โคตโม   วิหาโร   เตฺวว   โส   อรหโต
เอวรูโป โหตีติ ฯ
     [๕๐๒]   ตสฺส   มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ  ยนฺนูนาหํ  สพฺพโส
อาหารุปจฺเฉทาย   ปฏิปชฺเชยฺยนฺติ   ฯ   อถ   โข  มํ  ราชกุมาร  ตา
เทวตา   อุปสงฺกมิตฺวา   เอตทโวจุํ   มา   โข   ตฺวํ  มาริส  สพฺพโส
อาหารุปจฺเฉทาย   ปฏิปชฺชิ   ฯ   สเจ   โข   ตฺวํ   มาริส   สพฺพโส
อาหารุปจฺเฉทาย    ปฏิปชฺชิสฺสสิ    ตสฺส    เต    มยํ   ทิพฺพํ   โอชํ
โลมกูเปหิ    อชฺโฌหริสฺสาม    ตาย    ตฺวํ   ยาเปสฺสสีติ   ฯ   ตสฺส
มยฺหํ    ราชกุมาร    เอตทโหสิ    อหํ   เจว   โข   ปน   สพฺพโส
อชทฺธุกํ   ปฏิชาเนยฺยํ   อิมา   จ   โข   เม   เทวตา   ทิพฺพํ  โอชํ
โลมกูเปหิ   อชฺโฌหเรยฺยุํ   ตาย   จาหํ   ยาเปยฺยํ   ตํ   มม   อสฺส
มุสาติ   ฯ   โส   โข   อหํ   ราชกุมาร  ตา  เทวตา  ปจฺจาจิกฺขามิ
อลนฺติ วทามิ ฯ
     {๕๐๒.๑}   ตสฺส    มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   ยนฺนูนาหํ
โถกํ   โถกํ   อาหารํ   อาหาเรยฺยํ   ปสตํ   ปสตํ  ยทิ  วา  มุคฺคยูสํ
ยทิ  วา  กุลตฺถยูสํ  ยทิ  วา  กฬายยูสํ  ๑-  ยทิ  วา  หเรณุกยูสนฺติ ฯ
โส   โข   อหํ   ราชกุมาร   โถกํ   โถกํ  อาหารํ  อาหาเรสึ  ปสตํ
ปสตํ   ยทิ   วา   มุคฺคยูสํ   ยทิ   วา  กุลตฺถยูสํ  ยทิ  วา  กฬายยูสํ
ยทิ   วา   หเรณุกยูสนฺติ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร  โถกํ  โถกํ
อาหารํ   อาหารยโต   ปสตํ   ปสตํ   ยทิ   วา   มุคฺคยูสํ   ยทิ  วา
@เชิงอรรถ:  สี. กาฬยูสํ ฯ
กุลตฺถยูสํ   ยทิ   วา   กฬายยูสํ   ยทิ  วา  หเรณุกยูสํ  อธิมตฺตกสิมานํ
ปตฺโต กาโย โหติ ฯ
     [๕๐๓]   เสยฺยถาปิ   นาม  อสีติกปพฺพานิ  วา  กาลปพฺพานิ  วา
เอวเมวสฺสุ    เม   องฺคปจฺจงฺคานิ   ภวนฺติ   ตาเยวปฺปาหารตาย   ฯ
เสยฺยถาปิ    นาม    โอฏฺฐปทํ    เอวเมวสฺสุ   เม   อานิสทํ   โหติ
ตาเยวปฺปาหารตาย   ฯ   เสยฺยถาปิ   นาม   วฏฺฏนาวฬี   เอวเมวสฺสุ
เม    ปิฏฺฐิกณฺฏโก    อุณฺณตาวณโต    โหติ   ตาเยวปฺปาหารตาย   ฯ
เสยฺยถาปิ    นาม   ชชฺชรสาลาย   ๑-   โคปาณสิโย   โอลุคฺควิลุคฺคา
ภวนฺติ     เอวเมวสฺสุ    เม    ผาสุฬิโย    โอลุคฺควิลุคฺคา    ภวนฺติ
ตาเยวปฺปาหารตาย    ฯ    เสยฺยถาปิ    นาม    คมฺภีเร   อุทปาเน
อุทกตารกา    คมฺภีรคตา    โอกฺขายิกา   ทิสฺสนฺติ   เอวเมวสฺสุ   เม
อกฺขิกูเปสุ     อกฺขิตารกา     คมฺภีรคตา     โอกฺขายิกา     ทิสฺสนฺติ
ตาเยวปฺปาหารตาย ฯ
     {๕๐๓.๑}   เสยฺยถาปิ  นาม  ติตฺติกาลาวุ อามกจฺฉินฺโน วาตาตเปน
สํผุสิโต   โหติ   สมฺมิลาโต   เอวเมวสฺสุ  เม  สีสจฺฉวิ  สํผุสิตา  โหติ
สมฺมิลาตา    ตาเยวปฺปาหารตาย    ฯ   โส   โข   อหํ   ราชกุมาร
อุทรจฺฉวึ        ปริมสิสฺสามีติ       ปิฏฺฐิกณฺฏกํเยว       ปริคฺคณฺหามิ
ปิฏฺฐิกณฺฏกํ      ปริมสิสฺสามีติ     อุทรจฺฉวึเยว     ปริคฺคณฺหามิ     ฯ
ยาวสฺสุ    เม    ราชกุมาร   อุทรจฺฉวิ   ปิฏฺฐิกณฺฏกํ   อลฺลีนา   โหติ
ตาเยวปฺปาหารตาย  ฯ  โส  โข  อหํ  ราชกุมาร  วจฺจํ  วา  มุตฺตํ วา
กริสฺสามีติ   ตตฺเถว   อวกุชฺโช   ปปตามิ  ตาเยวปฺปาหารตาย  ฯ  โส
@เชิงอรรถ:  ยุ. ชรสาลาย ฯ
โข   อหํ   ราชกุมาร   อิมเมว  กายํ  อสฺสาเสนฺโต  ปาณินา  คตฺตานิ
อนุมชฺชามิ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ  ราชกุมาร  ปาณินา  คตฺตานิ  อนุมชฺชโต
ปูติมูลานิ    โลมานิ    กายสฺมา    ปปตนฺติ   ตาเยวปฺปาหารตาย   ฯ
อปิสฺสุ   มํ   ราชกุมาร   มนุสฺสา   ทิสฺวา   เอวมาหํสุ  กาโฬ  สมโณ
โคตโมติ   ฯ   เอกจฺเจ   มนุสฺสา   เอวมาหํสุ   น   กาโฬ   สมโณ
โคตโม   สาโม   สมโณ   โคตโมติ  ฯ  เอกจฺเจ  มนุสฺสา  เอวมาหํสุ
น  กาโฬ  สมโณ  โคตโม  นาปิ  สาโม  มงฺคุรจฺฉวี  สมโณ โคตโมติ ฯ
ยาวสฺสุ   เม   ราชกุมาร   ตาย   ปริสุทฺโธ   ฉวิวณฺโณ   ปริโยทาโต
อุปหโต โหติ ตาเยวปฺปาหารตาย ฯ
     [๕๐๔]   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ  เย  โข  เกจิ
อตีตมทฺธานํ    สมณา    วา   พฺราหฺมณา   วา   โอปกฺกมิกา   ทุกฺขา
ติปฺปา   กฏุกา   เวทนา   เวทยึสุ   เอตาวปรมํ   นยิโต   ภิยฺโย  ฯ
เยปิ    หิ    เกจิ   อนาคตมทฺธานํ   สมณา   วา   พฺราหฺมณา   วา
โอปกฺกมิกา   ทุกฺขา   ติปฺปา  กฏุกา  เวทนา  เวทยิสฺสนฺติ  เอตาวปรมํ
นยิโต  ภิยฺโย  ฯ  เยปิ  หิ  เกจิ  เอตรหิ  สมณา  วา  พฺราหฺมณา วา
โอปกฺกมิกา   ทุกฺขา   ติปฺปา   กฏุกา   เวทนา  เวทิยนฺติ  เอตาวปรมํ
นยิโต   ภิยฺโย   ฯ   น   โข  ปนาหํ  อิมาย  กฏุกาย  ทุกฺกรการิกาย
อธิคจฺฉามิ       อุตฺตรึ       มนุสฺสธมฺมา      อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ
สิยา นุ โข อญฺโญ มคฺโค โพธิยาติ ฯ
     [๕๐๕]   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ  อภิชานามิ  โข
ปนาหํ    ปิตุ    สกฺกสฺส    กมฺมนฺเต   สีตายํ   ชมฺพุฉายายํ   นิสินฺโน
วิวิจฺเจว    กาเมหิ   วิวิจฺจ   อกุสเลหิ   ธมฺเมหิ   สวิตกฺกํ   สวิจารํ
วิเวกชํ   ปีติสุขํ   ปฐมํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหริตา   สิยา  นุ  โข
เอโส   มคฺโค  โพธิยาติ  ฯ  ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร  สตานุสารีวิญฺญาณํ
อโหสิ    เอเสว   มคฺโค   โพธิยาติ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร
เอตทโหสิ   กินฺนุ   โข   อหํ   ตสฺส   สุขสฺส   ภายามิ   ยนฺตํ   สุขํ
อญฺญเตฺรว    กาเมหิ    อญฺญตฺร    อกุสเลหิ    ธมฺเมหีติ   ฯ   ตสฺส
มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   น   โข   อหํ  ตสฺส  สุขสฺส  ภายามิ
ยนฺตํ สุขํ อญฺญเตฺรว กาเมหิ อญฺญตฺร อกุสเลหิ ธมฺเมหีติ ฯ
     {๕๐๕.๑}   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมารํ  เอตทโหสิ  น  โข  ตํ  สุกรํ
สุขํ     อธิคนฺตุํ    เอวํ    อธิมตฺตกสิมานํ    ปตฺตกาเยน    ยนฺนูนาหํ
โอฬาริกํ   อาหารํ   อาหาเรยฺยํ  โอทนํ  กุมฺมาสนฺติ  ฯ  โส  โข  อหํ
ราชกุมาร   โอฬาริกํ   อาหารํ   อาหาเรสึ  โอทนํ  กุมฺมาสํ  ฯ  เตน
โข   ปน  มํ  ๑-  ราชกุมาร  สมเยน  ปญฺจวคฺคิยา  ภิกฺขู  ปจฺจุปฏฺฐิตา
โหนฺติ    ยนฺโน    สมโณ    โคตโม    ธมฺมํ   อธิคมิสฺสติ   ตํ   โน
อาโรเจสฺสตีติ   ฯ   ยโต   โข   อหํ   ราชกุมาร  โอฬาริกํ  อาหารํ
อาหาเรสึ    โอทนํ   กุมฺมาสํ   อถ   เม   เต   ปญฺจวคฺคิยา   ภิกฺขู
นิพฺพิชฺช    ปกฺกมึสุ    พาหุลฺลิโก    สมโณ    โคตโม   ปธานวิพฺภนฺโต
อาวตฺโต พาหุลฺลายาติ ๒- ฯ
     {๕๐๕.๒}   โส   โข   อหํ   ราชกุมาร   โอฬาริกํ   อาหารํ
@เชิงอรรถ:  สี. เม ฯ    สี. พาหุลฺยาย ฯ
อาหาเรตฺวา   พลํ   คาเหตฺวา  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  ฯเปฯ  ปฐมํ  ฌานํ
อุปสมฺปชฺช    วิหาสึ    ฯ    วิตกฺกวิจารานํ   วูปสมา   ฯเปฯ   ทุติยํ
ฌานํ ... ตติยํ ฌานํ ... จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหาสึ ฯ
     [๕๐๖]   โส   เอวํ   สมาหิเต   จิตฺเต  ปริสุทฺเธ  ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณาย   จิตฺตํ   อภินินฺนาเมสึ   ฯ   โส   อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ   อนุสฺสรามิ   เสยฺยถีทํ   เอกมฺปิ   ชาตึ   เทฺวปิ  ชาติโย
ฯเปฯ   อิติ  สาการํ  สอุทฺเทสํ  อเนกวิหิตํ  ปุพฺเพนิวาสํ  อนุสฺสรามิ  ฯ
อยํ  โข  เม  ราชกุมาร  รตฺติยา  ปฐเม  ยาเม  ปฐมา วิชฺชา อธิคตา
อวิชฺชา   วิหตา   วิชฺชา   อุปฺปนฺนา  ตโม  วิหโต  อาโลโก  อุปฺปนฺโน
ยถาตํ อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต ฯ
     [๕๐๗]   โส   เอวํ   สมาหิเต   จิตฺเต  ปริสุทฺเธ  ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
สตฺตานํ    จุตูปปาตญาณาย   จิตฺตํ   อภินินฺนาเมสึ   ฯ   โส   ทิพฺเพน
จกฺขุนา    วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   สตฺเต   ปสฺสามิ   จวมาเน
อุปปชฺชมาเน    หีเน   ปณีเต   สุวณฺเณ   ทุพฺพณฺเณ   สุคเต   ทุคฺคเต
ฯเปฯ   ยถากมฺมูปเค   สตฺเต  ปชานามิ  ฯ  อยํ  โข  เม  ราชกุมาร
รตฺติยา    มชฺฌิเม    ยาเม    ทุติยา    วิชฺชา    อธิคตา   อวิชฺชา
วิหตา    วิชฺชา    อุปฺปนฺนา    ตโม    วิหโต   อาโลโก   อุปฺปนฺโน
ยถาตํ อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต ฯ
     [๕๐๘]   โส   เอวํ   สมาหิเต   จิตฺเต  ปริสุทฺเธ  ปริโยทาเต
อนงฺคเณ   วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต  อาเนญฺชปฺปตฺเต
อาสวานํ   ขยญาณาย   จิตฺตํ   อภินินฺนาเมสึ   ฯ   โส   อิทํ  ทุกฺขนฺติ
ยถาภูตํ    อพฺภญฺญาสึ    ฯเปฯ    อยํ    ทุกฺขนิโรธคามินี    ปฏิปทาติ
ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   อิเม   อาสวาติ   ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   ฯเปฯ
อยํ    อาสวนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   ฯ   ตสฺส
เม   เอวํ   ชานโต   เอวํ   ปสฺสโต   กามาสวาปิ   จิตฺตํ  วิมุจฺจิตฺถ
ภวาสวาปิ   จิตฺตํ   วิมุจฺจิตฺถ  อวิชฺชาสวาปิ  จิตฺตํ  วิมุจฺจิตฺถ  วิมุตฺตสฺมึ
วิมุตฺตมิติ   ญาณํ   อโหสิ   ขีณา   ชาติ  วุสิตํ  พฺรหฺมจริยํ  กตํ  กรณียํ
นาปรํ   อิตฺถตฺตายาติ   อพฺภญฺญาสึ   ฯ   อยํ   โข   เม   ราชกุมาร
รตฺติยา   ปจฺฉิเม   ยาเม   ตติยา   วิชฺชา   อธิคตา  อวิชฺชา  วิหตา
วิชฺชา    อุปฺปนฺนา    ตโม    วิหโต    อาโลโก   อุปฺปนฺโน   ยถาตํ
อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต ฯ
     [๕๐๙]   ตสฺส   มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ  อธิคโต  โข  เม
อยํ    ธมฺโม    คมฺภีโร    ทุทฺทโส    ทุรนุโพโธ    สนฺโต    ปณีโต
อตกฺกาวจโร     นิปุโณ    ปณฺฑิตเวทนีโย    ฯ    อาลยรามา    โข
ปนายํ   ปชา   อาลยรตา   อาลยสมฺมุทิตา  ฯ  อาลยรามาย  โข  ปน
ปชาย    อาลยรตาย    อาลยสมฺมุทิตาย   ทุทฺทสํ   อิทํ   ฐานํ   ยทิทํ
อิทปฺปจฺจยตา   ปฏิจฺจสมุปฺปาโท   ฯ   อิทํปิ   โข   ฐานํ  ทุทฺทสํ  ยทิทํ
สพฺพสงฺขารสมโถ    สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค   ตณฺหกฺขโย   วิราโค   นิโรโธ
นิพฺพานํ   ฯ   อหญฺเจว   โข  ปน  ธมฺมํ  เทเสยฺยํ  ปเร  จ  เม  น
อาชาเนยฺยุํ   โส   มมสฺส   กิลมโถ  สา  มมสฺส  วิเหสาติ  ฯ  อปิสฺสุ
มํ ราชกุมาร อิมา อนจฺฉริยา คาถา ปฏิภํสุ ปุพฺเพ อสฺสุตปุพฺพา
         กิจฺเฉน เม อธิคตํ            หลนฺทานิ ปกาสิตุํ
         ราคโทสปเรเตหิ            นายํ ธมฺโม สุสมฺพุโธ
         ปฏิโสตคามึ นิปุณํ         คมฺภีรํ ทุทฺทสํ อณุํ
         ราครตฺตา น ทกฺขนฺติ ๑-  ตโมกฺขนฺเธน อาวุตาติ ฯ
อิติห   เม   ราชกุมาร   ปฏิสญฺจิกฺขโต   อปฺโปสฺสุกฺกตาย   จิตฺตํ  นมติ
โน ธมฺมเทสนาย ฯ
     [๕๑๐]   อถ  โข  ราชกุมาร  พฺรหฺมุโน  สหมฺปติสฺส  มม  เจตสา
เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย   เอตทโหสิ   นสฺสติ   วต   โภ  โลโก  วินสฺสติ
วต   โภ  โลโก  ยตฺร  หิ  นาม  ตถาคตสฺส  อรหโต  สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
อปฺโปสฺสุกฺกตาย   จิตฺตํ   นมติ   โน   ธมฺมเทสนายาติ   ฯ   อถ  โข
ราชกุมาร    พฺรหฺมา    สหมฺปติ   เสยฺยถาปิ   นาม   พลวา   ปุริโส
สมฺมิญฺชิตํ   วา   พาหํ   ปสาเรยฺย   ปสาริตํ   วา  พาหํ  สมฺมิญฺเชยฺย
เอวเมว  พฺรหฺมโลเก  อนฺตรหิโต  มม  ปุรโต  ปาตุรโหสิ  ฯ  อถ  โข
ราชกุมาร   พฺรหฺมา   สหมฺปติ   เอกํสํ   อุตฺตราสงฺคํ  กริตฺวา  เยนาหํ
เตนญฺชลึ   ปณาเมตฺวา   มํ   เอตทโวจ   เทเสตุ  เม  ภนฺเต  ภควา
ธมฺมํ    เทเสตุ    สุคโต    ธมฺมํ   สนฺติ   สตฺตา   อปฺปรชกฺขชาติกา
อสฺสวนตา   ธมฺมสฺส   ปริหายนฺติ   ภวิสฺสนฺติ  ธมฺมสฺส  อญฺญาตาโรติ  ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ทกฺขินฺติ ฯ
อิทมโวจ ราชกุมาร พฺรหฺมา สหมฺปติ อิทํ วตฺวา อถาปรํ เอตทโวจ
              ปาตุรโหสิ มคเธสุ ปุพฺเพ
              ธมฺโม อสุทฺโธ สมเลหิ จินฺติโต
              อปาปุเรตํ อมตสฺส ทฺวารํ
              สุณนฺตุ ธมฺมํ วิมเลนานุพุทฺธํ
              เสเล ยถา ปพฺพตมุทฺธนิฏฺฐิโต
              ยถาปิ ปสฺเส ชนตํ สมนฺตโต
              ตถูปมํ ธมฺมมยํ สุเมธ
              ปาสาทมารุยฺห สมนฺตจกฺขุ
              โสกาวกิณฺณํ ชนตมเปตโสโก
              อเวกฺขสฺสุ ชาติชราภิภูตํ
              อุฏฺเฐหิ วีร วิชิตสงฺคาม
              สตฺถวาห อนณ วิจร โลเก
     เทเสตุ ๑- ภควา ธมฺมํ อญฺญาตาโร ภวิสฺสนฺตีติ ฯ
     [๕๑๑]   อถ  ขฺวาหํ  ราชกุมาร  พฺรหฺมุโน  จ  อชฺเฌสนํ  วิทิตฺวา
สตฺเตสุ   จ   การุญฺญตํ   ปฏิจฺจ   พุทฺธจกฺขุนา   โลกํ   โวโลเกสึ  ฯ
อทฺทสํ   โข   อหํ  ราชกุมาร  พุทฺธจกฺขุนา  โลกํ  โวโลเกนฺโต  สตฺเต
อปฺปรชกฺเข  มหารชกฺเข  ติกฺขินฺทฺริเย  มุทินฺทฺริเย  สฺวากาเร  ทฺวากาเร
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. เทสสฺสูติ ทิสฺสติ ฯ
สุวิญฺญาปเย     ทุวิญฺญาปเย     อปฺเปกจฺเจ    ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวิโน
วิหรนฺเต  ฯ  เสยฺยถาปิ  นาม  อุปฺปลินิยํ  วา  ปทุมินิยํ  วา  ปุณฺฑรีกินิยํ
วา   อปฺเปกจฺจานิ   อุปฺปลานิ   วา   ปทุมานิ   วา   ปุณฺฑรีกานิ  วา
อุทเก    ชาตานิ    อุทเก   สํพทฺธานิ   ๑-   อุทกานุคฺคตานิ   อนฺโต
นิมฺมุคฺคโปสิตานิ   อปฺเปกจฺจานิ  อุปฺปลานิ  วา  ปทุมานิ  วา  ปุณฺฑรีกานิ
วา   อุทเก   ชาตานิ   อุทเก  สํพทฺธานิ  สโมทกณฺฐิตานิ  อปฺเปกจฺจานิ
อุปฺปลานิ   วา   ปทุมานิ  วา  ปุณฺฑรีกานิ  วา  อุทเก  ชาตานิ  อุทเก
สํพทฺธานิ    อุทกา    อจฺจุคฺคมฺม    ติฏฺฐนฺติ    อนุปลิตฺตานิ    อุทเกน
เอวเมว   โข   อหํ   ราชกุมาร   พุทฺธจกฺขุนา   โลกํ   โวโลเกนฺโต
อทฺทสํ    สตฺเต   อปฺปรชกฺเข   มหารชกฺเข   ติกฺขินฺทฺริเย   มุทินฺทฺริเย
สฺวากาเร     ทฺวากาเร    สุวิญฺญาปเย    ทุวิญฺญาปเย    อปฺเปกจฺเจ
ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวิโน    วิหรนฺเต    ฯ    อถ   ขฺวาหํ   ราชกุมาร
พฺรหฺมานํ สหมฺปตึ คาถาย ปจฺจภาสึ
              อปารุตา เตสํ อมตสฺส ทฺวารา
              เย โสตวนฺโต ปมุญฺจนฺตุ สทฺธํ
              วิหึสสญฺญี ปคุณํ น ภาสึ
              ธมฺมํ ปณีตํ มนุเชสุ พฺรเหฺมติ ฯ
อถ   โข   ราชกุมาร   พฺรหฺมา  สหมฺปติ  กตาวกาโส  โขมฺหิ  ภควตา
ธมฺมเทสนายาติ มํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิ ฯ
     [๕๑๒]   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ  กสฺส  นุ  โข  อหํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. สํวทฺธานิ ฯ
ปฐมํ   ธมฺมํ   เทเสยฺยํ   โก   อิมํ  ธมฺมํ  ขิปฺปเมว  อาชานิสฺสตีติ  ฯ
ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   อยํ   โข  อาฬาโร  กาลาโม
ปณฺฑิโต    วิยตฺโต    เมธาวี   ทีฆรตฺตํ   อปฺปรชกฺขชาติโก   ยนฺนูนาหํ
อาฬารสฺส    กาลามสฺส   ปฐมํ   ธมฺมํ   เทเสยฺยํ   โส   อิมํ   ธมฺมํ
ขิปฺปเมว    อาชานิสฺสตีติ   ฯ   อถ   โข   มํ   ราชกุมาร   เทวตา
อุปสงฺกมิตฺวา    เอตทโวจุํ    สตฺตาหํ    กาลกโต   ภนฺเต   อาฬาโร
กาลาโมติ    ฯ    ญาณญฺจ    ปน   เม   ทสฺสนํ   อุทปาทิ   สตฺตาหํ
กาลกโต อาฬาโร กาลาโมติ ฯ
     {๕๑๒.๑}   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   มหาชานิโย
โข   อาฬาโร  กาลาโม  สเจ  หิ  โส  อิมํ  ธมฺมํ  สุเณยฺย  ขิปฺปเมว
อาชาเนยฺยาติ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   กสฺส  นุ
โข  อหํ  ปฐมํ  ธมฺมํ  เทเสยฺยํ  โก  อิมํ ธมฺมํ ขิปฺปเมว อาชานิสฺสตีติ ฯ
ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   อยํ   โข  อุทฺทโก  รามปุตฺโต
ปณฺฑิโต    วิยตฺโต    เมธาวี   ทีฆรตฺตํ   อปฺปรชกฺขชาติโก   ยนฺนูนาหํ
อุทฺทกสฺส  รามปุตฺตสฺส  ปฐมํ  ธมฺมํ  เทเสยฺยํ  โส  อิมํ  ธมฺมํ  ขิปฺปเมว
อาชานิสฺสตีติ ฯ
     {๕๑๒.๒}   อถ   โข   มํ   ราชกุมาร   เทวตา  อุปสงฺกมิตฺวา
เอตทโวจุํ    อภิโทสกาลกโต    ภนฺเต    อุทฺทโก    รามปุตฺโตติ   ฯ
ญาณญฺจ    ปน    เม    ทสฺสนํ   อุทปาทิ   อภิโทสกาลกโต   อุทฺทโก
รามปุตฺโตติ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   ราชกุมาร   เอตทโหสิ   มหาชานิโย
โข   อุทฺทโก  รามปุตฺโต  สเจ  หิ  โส  อิมํ  ธมฺมํ  สุเณยฺย  ขิปฺปเมว
อาชาเนยฺยาติ ฯ
     {๕๑๒.๓}   ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร เอตทโหสิ กสฺส นุ โข อหํ ปฐมํ
ธมฺมํ   เทเสยฺยํ   โก   อิมํ   ธมฺมํ  ขิปฺปเมว  อาชานิสฺสตีติ  ฯ  ตสฺส
มยฺหํ    ราชกุมาร    เอตทโหสิ   พหุการา   โข   เม   ปญฺจวคฺคิยา
ภิกฺขู    เย   มํ   ปธานปหิตตฺตํ   อุปฏฺฐหึสุ   ยนฺนูนาหํ   ปญฺจวคฺคิยานํ
ภิกฺขูนํ  ปฐมํ  ธมฺมํ  เทเสยฺยนฺติ  ฯ  ตสฺส  มยฺหํ  ราชกุมาร  เอตทโหสิ
กหํ   นุ   โข   เอตรหิ  ปญฺจวคฺคิยา  ภิกฺขู  วิหรนฺตีติ  ฯ  อทฺทสํ  โข
อหํ    ราชกุมาร    ทิพฺเพน   จกฺขุนา   วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน
ปญฺจวคฺคิเย   ภิกฺขู   พาราณสิยํ   วิหรนฺเต   อิสิปตเน   มิคทาเย   ฯ
อถ   โข   อหํ   ราชกุมาร   อุรุเวลายํ   ยถาภิรนฺตํ  วิหริตฺวา  เยน
พาราณสี เตน จาริกํ อปกฺกมึ ๑- ฯ
     [๕๑๓]   อทฺทสา  โข  มํ  ราชกุมาร  อุปโก  อาชีวโก  อนฺตรา
จ   คยํ   อนฺตรา   จ   โพธึ   อทฺธานมคฺคํ   ปฏิปนฺนํ   ทิสฺวาน   มํ
เอตทโวจ   วิปฺปสนฺนานิ   โข   เต   อาวุโส   อินฺทฺริยานิ   ปริสุทฺโธ
ฉวิวณฺโณ    ปริโยทาโต    กํสิ    ตฺวํ   อาวุโส   อุทฺทิสฺส   ปพฺพชิโต
โก  วา  เต  สตฺถา  กสฺส  ๒-  วา  ธมฺมํ  โรเจสีติ  ฯ  เอวํ วุตฺเต
อหํ ราชกุมาร อุปกํ อาชีวกํ คาถาหิ อชฺฌภาสึ
              สพฺพาภิภู สพฺพวิทูหมสฺมิ
              สพฺเพสุ ธมฺเมสุ อนูปลิตฺโต
              สพฺพญฺชโห ตณฺหกฺขเย วิมุตฺโต
              สยํ อภิญฺญาย กมุทฺทิเสยฺยํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปกฺกามึ ฯ     ยุ. กสฺส วา ตฺวํ ฯ
         น เม อาจริโย อตฺถิ              สทิโส เม น วิชฺชติ
         สเทวกสฺมิ โลกสฺมึ             นตฺถิ เม ปฏิปุคฺคโล
         อหํ หิ อรหา โลเก               อหํ สตฺถา อนุตฺตโร
         เอโกมฺหิ สมฺมาสมฺพุทฺโธ   สีติภูโตมฺหิ ๑- นิพฺพุโต
         ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตตุํ               คจฺฉามิ กาสินํ ปุรํ
         อนฺธภูตสฺมิ โลกสฺมึ             อาหญฺญึ ๒- อมตทุนฺทุภินฺติ ฯ
         ยถา โข ตฺวํ อาวุโส ปฏิชานาสิ   อรหาสิ อนนฺตชิโนติ ฯ
         มาทิสา เว ชินา โหนฺติ        เย ปตฺตา อาสวกฺขยํ
         ชิตา เม ปาปกา ธมฺมา         ตสฺมาหํ อุปกา ชิโนติ ฯ
เอวํ   วุตฺเต   ราชกุมาร   อุปโก   อาชีวโก   หุเวยฺยาวุโสติ  วตฺวา
สีสํ อุกฺกํสิตฺวา ๓- ชิวฺหํ นิลฺลาเฬตฺวา ๔- อุมฺมคฺคํ คเหตฺวา ปกฺกามิ ฯ
     [๕๑๔]   อถ  ขฺวาหํ  อนุปุพฺเพน  จาริกํ  จรมาโน  เยน พาราณสี
อิสิปตนํ    มิคทาโย    เยน    ปญฺจวคฺคิยา   ภิกฺขู   เตนุปสงฺกมึ   ฯ
อทฺทสํสุ   โข   มํ   ราชกุมาร  ปญฺจวคฺคิยา  ภิกฺขู  ทูรโตว  อาคจฺฉนฺตํ
ทิสฺวาน    อญฺญมญฺญํ    กติกํ    สณฺฐเปสุํ    อยํ    อาวุโส    สมโณ
โคตโม   อาคจฺฉติ   พาหุลฺลิโก   ปธานวิพฺภนฺโต   อาวตฺโต  พาหุลฺลาย
โส    เนว   อภิวาเทตพฺโพ   น   ปจฺจุฏฺฐาตพฺโพ   นาสฺส   ปตฺตจีวรํ
ปฏิคฺคเหตพฺพํ   อปิจ   โข   อาสนํ   ฐเปตพฺพํ   สเจ   อากงฺขติ  ๕-
นิสีทิสฺสตีติ    ฯ   ยถา   ยถา   โข   อหํ   ราชกุมาร   ปญฺจวคฺคิเย
@เชิงอรรถ:  ยุ. สีติภูโตสฺมิ ฯ   ยุ. อาหญฺฉํ ฯ     สี. โอกปฺเปตฺวา ฯ ยุ. โอกมฺเปตฺวา ฯ
@ ปททฺวยํ สีหฬโปตฺถเก นตฺถิ ฯ     ยุ. อากงฺขิสฺสติ ฯ
ภิกฺขู   อุปสงฺกมึ   ตถา   ตถา   ปญฺจวคฺคิยา   ภิกฺขู  นาสกฺขึสุ  สกาย
กติกาย   สณฺฐาตุํ   อปฺเปกจฺเจ  มํ  ปจฺจุคฺคนฺตฺวา  ปตฺตจีวรํ  ปฏิคฺคเหสุํ
อปฺเปกจฺเจ   อาสนํ   ปญฺญาเปสุํ   อปฺเปกจฺเจ   ปาโททกํ   อุปฏฺฐเปสุํ
อปิจ โข มํ นาเมน จ อาวุโสวาเทน จ สมุทาจรนฺติ ฯ
     {๕๑๔.๑}   เอวํ  วุตฺเต อหํ ราชกุมาร ปญฺจวคฺคิเย ภิกฺขู เอตทโวจํ
มา   ภิกฺขเว   ตถาคตํ   นาเมน   จ  อาวุโสวาเทน  จ  สมุทาจริตฺถ
อรหํ   ภิกฺขเว   ตถาคโต   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   โอทหถ   ภิกฺขเว   โสตํ
อมตมธิคตํ    อหมนุสาสามิ   อหํ   ธมฺมํ   เทเสมิ   ยถานุสิฏฺฐํ   ตถา
ปฏิปชฺชมานา   นจิรสฺเสว   ยสฺสตฺถาย   กุลปุตฺตา  สมฺมเทว  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ   พฺรหฺมจริยปริโยสานํ   ทิฏฺเฐว  ธมฺเม
สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหริสฺสถาติ  ฯ  เอวํ  วุตฺเต
ราชกุมาร   ปญฺจวคฺคิยา   ภิกฺขู   มํ   เอตทโวจุํ   ตายปิ   โข   ตฺวํ
อาวุโส   โคตม   อิริยาย   ตาย   ปฏิปทาย  ตาย  ทุกฺกรการิกาย  น
อชฺฌคมา    อุตฺตรึ    มนุสฺสธมฺมา    อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ   กึ   ปน
ตฺวํ    เอตรหิ    พาหุลฺลิโก    ปธานวิพฺภนฺโต   อาวตฺโต   พาหุลฺลาย
อธิคมิสฺสสิ     อุตฺตรึ    มนุสฺสธมฺมา    อลมริยญาณทสฺสนวิเสสนฺติ    ฯ
เอวํ  วุตฺเต  อหํ  ราชกุมาร  ปญฺจวคฺคิเย  ภิกฺขู  เอตทโวจํ  น ภิกฺขเว
ตถาคโต    พาหุลฺลิโก    ปธานวิพฺภนฺโต   ๑-   อาวตฺโต   พาหุลฺลาย
อรหํ   ภิกฺขเว   ตถาคโต   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   โอทหถ   ภิกฺขเว   โสตํ
อมตมธิคตํ    อหมนุสาสามิ   อหํ   ธมฺมํ   เทเสมิ   ยถานุสิฏฺฐํ   ตถา
@เชิงอรรถ:  ยุ. น ปธานวิพฺภนฺโต น อาวตฺโต พาหุลฺลาย ฯ
ปฏิปชฺชมานา   นจิรสฺเสว   ยสฺสตฺถาย   กุลปุตฺตา  สมฺมเทว  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ   พฺรหฺมจริยปริโยสานํ   ทิฏฺเฐว  ธมฺเม
สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสถาติ ฯ
     {๕๑๔.๒}   ทุติยมฺปิ  โข  ราชกุมาร ปญฺจวคฺคิยา ภิกฺขู มํ เอตทโวจุํ
ตายปิ  โข  ตฺวํ อาวุโส โคตม อิริยาย ตาย ปฏิปทาย ตาย ทุกฺกรการิกาย
น    อชฺฌคมา    อุตฺตรึ    มนุสฺสธมฺมา    อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ   กึ
ปน   ตฺวํ   เอตรหิ   พาหุลฺลิโก   ปธานวิพฺภนฺโต  อาวตฺโต  พาหุลฺลาย
อธิคมิสฺสสิ อุตฺตรึ มนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสสนฺติ ฯ
     {๕๑๔.๓}   ทุติยมฺปิ   โข   อหํ   ราชกุมาร  ปญฺจวคฺคิเย  ภิกฺขู
เอตทโวจํ   น  ภิกฺขเว  ตถาคโต  พาหุลฺลิโก  ปธานวิพฺภนฺโต  อาวตฺโต
พาหุลฺลาย   อรหํ   ภิกฺขเว  ตถาคโต  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  โอทหถ  ภิกฺขเว
โสตํ   อมตมธิคตํ   อหมนุสาสามิ  อหํ  ธมฺมํ  เทเสมิ  ยถานุสิฏฺฐํ  ตถา
ปฏิปชฺชมานา   นจิรสฺเสว   ยสฺสตฺถาย   กุลปุตฺตา  สมฺมเทว  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ  ทิฏฺเฐว  ธมฺเม
สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสถาติ ฯ
     {๕๑๔.๔}   ตติยมฺปิ   โข   ราชกุมาร   ปญฺจวคฺคิยา   ภิกฺขู  มํ
เอตทโวจุํ   ตายปิ   โข   ตฺวํ  อาวุโส  ๑-  อิริยาย  ตาย  ปฏิปทาย
ตาย     ทุกฺกรการิกาย     น     อชฺฌคมา    อุตฺตรึ    มนุสฺสธมฺมา
อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ     กึ     ปน    ตฺวํ    เอตรหิ    พาหุลฺลิโก
ปธานวิพฺภนฺโต      อาวตฺโต     พาหุลฺลาย     อธิคมิสฺสสิ     อุตฺตรึ
มนุสฺสธมฺมา         อลมริยญาณทสฺสนวิเสสนฺติ        ฯ        เอวํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อาวุโส โคตม ฯ
วุตฺเต   อหํ   ราชกุมาร   ปญฺจวคฺคิเย   ภิกฺขู   เอตทโวจํ  อภิชานาถ
เม   โน   ตุเมฺห   ภิกฺขเว   อิโต  ปุพฺเพ  เอวรูปํ  ภาสิตเมตนฺติ  ฯ
โน   เหตํ   ภนฺเต   ฯ   อรหํ   ภิกฺขเว   ตถาคโต   สมฺมาสมฺพุทฺโธ
โอทหถ    ภิกฺขเว    โสตํ    อมตมธิคตํ   อหมนุสาสามิ   อหํ   ธมฺมํ
เทเสมิ    ยถานุสิฏฺฐํ    ตถา   ปฏิปชฺชมานา   นจิรสฺเสว   ยสฺสตฺถาย
กุลปุตฺตา    สมฺมเทว    อคารสฺมา    อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ
พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว    ธมฺเม    สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสถาติ ฯ
     {๕๑๔.๕}   อสกฺขึ   โข   อหํ   ราชกุมาร   ปญฺจวคฺคิเย  ภิกฺขู
สญฺญาเปตุํ  ฯ  เทฺวปิ  สุทํ  ราชกุมาร  ภิกฺขู  โอวทามิ  ฯ  ตโย  ภิกฺขู
ปิณฺฑาย   จรนฺติ  ฯ  ยํ  ตโย  ภิกฺขู  ปิณฺฑาย  จริตฺวา  อาหรนฺติ  เตน
ฉพฺพคฺคา  ยาเปม  ฯ  ตโยปิ  สุทํ  ราชกุมาร  ภิกฺขู  โอวทามิ ฯ [๑]-
เทฺว  ภิกฺขู  ปิณฺฑาย  จริตฺวา  อาหรนฺติ  เตน  ฉพฺพคฺคา  ๒- ยาเปม ฯ
อถ  โข   ราชกุมาร  ปญฺจวคฺคิยา  ภิกฺขู  มยา  เอวํ โอวทิยมานา เอวํ
อนุสาสิยมานา   นจิรสฺเสว   ยสฺสตฺถาย  กุลปุตฺตา  สมฺมเทว  อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ   พฺรหฺมจริยปริโยสานํ   ทิฏฺเฐว  ธมฺเม
สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรึสูติ ฯ
     [๕๑๕]   เอวํ   วุตฺเต   โพธิ  ราชกุมาโร  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
กีวจิเรน  นุ  โข  ภนฺเต  ภิกฺขุ  ตถาคตํ  วินายกํ  ลภมาโน  ยสฺสตฺถาย
กุลปุตฺตา    สมฺมเทว    อคารสฺมา    อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอตฺถนฺตเร เทฺว ภิกฺขู ปิณฺฑาย จรนฺติ, ยนฺติ ทิสฺสนฺติ ฯ
@ ยุ. ฉพฺพคฺโค ฯ
พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว    ธมฺเม    สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช  วิหเรยฺยาติ  ฯ  เตนหิ  ราชกุมาร  ตํเยเวตฺถ  ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ
ยถา  เต  ขเมยฺย  ตถา  ตํ  พฺยากเรยฺยาสิ  ตํ  กึ  มญฺญสิ  ราชกุมาร
กุสโล   ตฺวํ   หตฺถารูเฬฺห  องฺกุสคเณฺห  ๑-  สิปฺเปติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเต
กุสโล อหํ หตฺถารูเฬฺห ๒- องฺกุสคเณฺห สิปฺเปติ ฯ
     [๕๑๖]   ตํ  กึ  มญฺญสิ  ราชกุมาร  อิธ  ปุริโส  อาคจฺเฉยฺย โพธิ
ราชกุมาโร   หตฺถารูฬฺหํ   องฺกุสคณฺหํ   สิปฺปํ  ชานาติ  ตสฺสาหํ  สนฺติเก
หตฺถารูฬฺหํ   องฺกุสคณฺหํ   สิปฺปํ   สิกฺขิสฺสามีติ   ฯ   โส  จสฺส  อสทฺโธ
ยาวตฺตกํ   สทฺเธน   ปตฺตพฺพํ   ตํ   น   สมฺปาปุเณยฺย   ฯ  โส  จสฺส
พหฺวาพาโธ    ๓-    ยาวตฺตกํ    อปฺปาพาเธน    ปตฺตพฺพํ    ตํ   น
สมฺปาปุเณยฺย   ฯ   โส   จสฺส  สโฐ  มายาวี  ยาวตฺตกํ  ๔-  อสเฐน
อมายาวินา   ปตฺตพฺพํ   ตํ   น   สมฺปาปุเณยฺย   ฯ  โส  จสฺส  กุสีโต
ยาวตฺตกํ   อารทฺธวิริเยน  ปตฺตพฺพํ  ตํ  น  สมฺปาปุเณยฺย  ฯ  โส  จสฺส
ทุปฺปญฺโญ   ยาวตฺตกํ   ปญฺญวตา  ๕-  ปตฺตพฺพํ  ตํ  น  สมฺปาปุเณยฺย  ฯ
ตํ  กึ  มญฺญสิ  ราชกุมาร  อปิ  นุ  โส  ปุริโส  ตว  สนฺติเก หตฺถารูฬฺหํ
องฺกุสคณฺหํ   สิปฺปํ   สิกฺเขยฺยาติ   ฯ   เอกเมเกนาปิ   ภนฺเต  องฺเคน
สมนฺนาคโต   โส   ปุริโส   น   มม   สนฺติเก  หตฺถารูฬฺหํ  องฺกุสคณฺหํ
สิปฺปํ สิกฺเขยฺย โก ปน วาโท ปญฺจหงฺเคหีติ ฯ
     [๕๑๗]   ตํ   กึ   มญฺญสิ   ราชกุมาร  อิธ  ปุริโส  อาคจฺเฉยฺย
@เชิงอรรถ:  ยุ. องฺกุสคเยฺห ฯ    ยุ. หตฺถารูเยฺห องฺกุสคเยฺห ฯ     ยุ. พวหาพาโธ ฯ
@ ยุ. สพฺพตฺถ ยาวตกนฺติ ทิสฺสติ ฯ     ยุ. ปญฺญาวตา ฯ
โพธิ   ราชกุมาโร   หตฺถารูฬฺหํ   องฺกุสคณฺหํ   สิปฺปํ   ชานาติ  ตสฺสาหํ
สนฺติเก   หตฺถารูฬฺหํ   องฺกุสคณฺหํ   สิปฺปํ   สิกฺขิสฺสามีติ   ฯ  โส  จสฺส
สทฺโธ   ยาวตฺตกํ   สทฺเธน   ปตฺตพฺพํ  ตํ  สมฺปาปุเณยฺย  ฯ  โส  จสฺส
อปฺปาพาโธ   ยาวตฺตกํ   อปฺปาพาเธน   ปตฺตพฺพํ   ตํ  สมฺปาปุเณยฺย  ฯ
โส   จสฺส   อสโฐ  อมายาวี  ยาวตฺตกํ  อสเฐน  อมายาวินา  ปตฺตพฺพํ
ตํ  สมฺปาปุเณยฺย  ฯ  โส  จสฺส  อารทฺธวิริโย  ยาวตฺตกํ  อารทฺธวิริเยน
ปตฺตพฺพํ   ตํ   สมฺปาปุเณยฺย   ฯ   โส   จสฺส  ปญฺญวา  ๑-  ยาวตฺตกํ
ปญฺญวตา   ปตฺตพฺพํ   ตํ   สมฺปาปุเณยฺย   ฯ  ตํ  กึ  มญฺญสิ  ราชกุมาร
อปิ   นุ   โส   ปุริโส   ตว   สนฺติเก   หตฺถารูฬฺหํ  องฺกุสคณฺหํ  สิปฺปํ
สิกฺเขยฺยาติ  ฯ  เอกเมเกนปิ  ภนฺเต  องฺเคน  สมนฺนาคโต  โส  ปุริโส
มม   สนฺติเก   หตฺถารูฬฺหํ   องฺกุสคณฺหํ   สิปฺปํ   สิกฺเขยฺย   โก   ปน
วาโท ปญฺจหงฺเคหีติ ฯ
     [๕๑๘]   เอวเมว   โข  ราชกุมาร  ปญฺจิมานิ  ปธานิยงฺคานิ  ฯ
กตมานิ   ปญฺจ   ฯ   อิธ   ราชกุมาร   ภิกฺขุ   สทฺโธ  โหติ  สทฺทหติ
ตถาคตสฺส    โพธึ    อิติปิ    โส    ภควา    อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน     สุคโต    โลกวิทู    อนุตฺตโร    ปุริสทมฺมสารถิ
สตฺถา    เทวมนุสฺสานํ    พุทฺโธ    ภควาติ   ฯ   อปฺปาพาโธ   โหติ
อปฺปาตงฺโก     สมเวปากินิยา    คหณิยา    สมนฺนาคโต    นาติสีตาย
นาจฺจุณฺหาย   มชฺฌิมาย   ปธานกฺขมาย   ฯ   อสโฐ   โหติ   อมายาวี
ยถาภูตํ  อตฺตานํ  อาวิกตฺตา  ๒-  สตฺถริ  วา วิญฺญูสุ วา สพฺรหฺมจารีสุ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปญฺญาวา ฯ    ยุ. อาวิกตฺวา ฯ
อารทฺธวิริโย    โหติ   ๑-   อกุสลานํ   ธมฺมานํ   ปหานาย   กุสลานํ
ธมฺมานํ   อุปสมฺปทาย   ถามวา   ทฬฺหปรกฺกโม   อนิกฺขิตฺตธุโร  กุสเลสุ
ธมฺเมสุ   ฯ   ปญฺญวา   โหติ   อุทยตฺถคามินิยา   ปญฺญาย  สมนฺนาคโต
อริยาย  นิพฺเพธิกาย  สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา  ฯ  อิมานิ  โข  ราชกุมาร
ปญฺจ ปธานิยงฺคานิ ฯ
     {๕๑๘.๑}   อิเมหิ   [๒]-   ราชกุมาร   ปญฺจหิ   ปธานิยงฺเคหิ
สมนฺนาคโต     ภิกฺขุ    ตถาคตํ    วินายกํ    ลภมาโน    ยสฺสตฺถาย
กุลปุตฺตา    สมฺมเทว    อคารสฺมา    อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ
พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว    ธมฺเม    สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺย   สตฺต   วสฺสานิ   ฯ  ติฏฺฐนฺตุ  ราชกุมาร  สตฺต
วสฺสานิ    ฯ    อิเมหิ    ปญฺจหิ   ปธานิยงฺเคหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ
ตถาคตํ    วินายกํ    ลภมาโน    ยสฺสตฺถาย    กุลปุตฺตา    สมฺมเทว
อคารสฺมา    อนคาริยํ    ปพฺพชนฺติ    ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ
ทิฏฺเฐว    ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺย
ฉ  วสฺสานิ ... ปญฺจ วสฺสานิ ... จตฺตาริ วสฺสานิ ... ตีณิ วสฺสานิ ...
เทฺว  วสฺสานิ  ...  เอกํ  วสฺสํ  ฯ  ติฏฺฐตุ  ราชกุมาร  เอกํ  วสฺสํ ฯ
อิเมหิ   ปญฺจหิ   ปธานิยงฺเคหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   ตถาคตํ  วินายกํ
ลภมาโน    ยสฺสตฺถาย    กุลปุตฺตา   สมฺมเทว   อคารสฺมา   อนคาริยํ
ปพฺพชนฺติ    ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ
อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช    วิหเรยฺย   สตฺต   มาสานิ   ฯ
ติฏฺฐนฺตุ   ราชกุมาร   สตฺต   มาสานิ  ฯ  อิเมหิ  ปญฺจหิ  ปธานิยงฺเคหิ
@เชิงอรรถ:  ยุ. วิหรติ ฯ  ยุ. เอตฺถนฺตเร โขติ สทฺโท ทิสฺสติ ฯ
สมนฺนาคโต     ภิกฺขุ    ตถาคตํ    วินายกํ    ลภมาโน    ยสสตฺถาย
กุลปุตฺตา    สมฺมเทว    อคารสฺมา    อนคาริยํ   ปพฺพชนฺติ   ตทนุตฺตรํ
พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว    ธมฺเม    สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺย  ฉ  มาสานิ  ...  ปญฺจ  มาสานิ  ...  จตฺตาริ
มาสานิ ... ตีณิ มาสานิ ... เทฺว มาสานิ ... มาสํ ๑- ... อฑฺฒมาสํ ฯ
ติฏฺฐตุ ราชกุมาร อฑฺฒมาโส ฯ
     {๕๑๘.๒}   อิเมหิ   ปญฺจหิ   ปธานิยงฺเคหิ   สมนฺนาคโต  ภิกฺขุ
ตถาคตํ    วินายกํ    ลภมาโน    ยสฺสตฺถาย    กุลปุตฺตา    สมฺมเทว
อคารสฺมา    อนคาริยํ    ปพฺพชนฺติ    ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ
ทิฏฺเฐว    ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺย
สตฺต   รตฺตินฺทิวานิ   ฯ   ติฏฺฐนฺติ   ราชกุมาร   สตฺต  รตฺตินฺทิวานิ  ฯ
อิเมหิ   ปญฺจหิ   ปธานิยงฺเคหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ   ตถาคตํ  วินายกํ
ลภมาโน    ยสฺสตฺถาย    กุลปุตฺตา   สมฺมเทว   อคารสฺมา   อนคาริยํ
ปพฺพชนฺติ    ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ
อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺย   ฉ   รตฺตินฺทิวานิ   ...
ปญฺจ  รตฺตินฺทิวานิ  ...  จตฺตาริ  รตฺตินฺทิวานิ ... ตีณิ รตฺตินฺทิวานิ ...
เทฺว  รตฺตินฺทิวานิ  ...  เอกํ  รตฺตินฺทิวํ  ฯ  ติฏฺฐตุ  ราชกุมาร  เอโก
รตฺตินฺทิโว ฯ
     {๕๑๘.๓}   อิเมหิ   ปญฺจหิ   ปธานิยงฺเคหิ   สมนฺนาคโต   ภิกฺขุ
ตถาคตํ   วินายกํ   ลภมาโน  สายมนุสิฏฺโฐ  ปาโต  วิเสสํ   อธิคมิสฺสติ
ปาตมนุสิฏฺโฐ   สายํ   วิเสสํ   อธิคมิสฺสตีติ   ฯ   เอวํ   วุตฺเต  โพธิ
ราชกุมาโร    ภควนฺตํ    เอตทโวจ    อโห   พุทฺโธ   อโห   ธมฺโม
@เชิงอรรถ:  ยุ. เอกํ มาสํ ฯ
อโห   ธมฺมสฺส   สฺวากฺขาตตา   ยตฺร   หิ  นาม  สายมนุสิฏฺโฐ  ปาโต
วิเสสํ อธิคมิสฺสติ ปาตมนุสิฏฺโฐ สายํ วิเสสํ อธิคมิสฺสตีติ ฯ
     [๕๑๙]   เอวํ   วุตฺเต  สญฺชิกาปุตฺโต  มาณโว  โพธึ  ราชกุมารํ
เอตทโวจ   เอวเมว   ปนายํ   ภวํ  โพธิ  อโห  พุทฺโธ  อโห  ธมฺโม
อโห  ธมฺมสฺส  สฺวากฺขาตตาติ  ปเวเทติ  ๑-  อถ  จ  ปน ภวํ ๒- น ตํ
ภวนฺตํ โคตมํ สรณํ คจฺฉติ ๓- ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจาติ ฯ
     [๕๒๐]   มา   เหวํ  สมฺม  สญฺชิกาปุตฺต  อวจ  มา  เหวํ  สมฺม
สญฺชิกาปุตฺต   อวจ  สมฺมุขา  เม  ตํ  [๔]-  สญฺชิกาปุตฺต  อยฺยาย  สุตํ
สมฺมุขา    ปฏิคฺคหิตํ    เอกมิทํ    สมฺม   สญฺชิกาปุตฺต   สมยํ   ภควา
โกสมฺพิยํ   วิหรติ   โฆสิตาราเม   อถ  โข  เม  อยฺยา  กุจฺฉิมตี  ๕-
เยน    ภควา    เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ    นิสีทิ   เอกมนฺตํ   นิสินฺนา   โข   เม   อยฺยา   ภควนฺตํ
เอตทโวจ   โย   เม  อยํ  ภนฺเต  กุจฺฉิคโต  กุมารโก  วา  กุมาริกา
วา   โส   ภควนฺตํ   สรณํ   คจฺฉติ   ธมฺมญฺจ   ภิกฺขุสงฺฆญฺจ   อุปาสกํ
นํ   ๖-   ภควา   ธาเรตุ  อชฺชตคฺเค  ปาณุเปตํ  สรณงฺคตนฺติ  เอกมิทํ
สมฺม   สญฺชิกาปุตฺต   สมยํ  ภควา  อิเธว  ภคฺเคสุ  วิหรติ  สุํสุมารคิเร
เภสกฬาวเน   มิคทาเย   อถ   โข  มํ  ธาตี  องฺเกน  ปายิตฺวา  ๗-
เยน    ภควา    เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ  อฏฺฐาสิ  เอกมนฺตํ  ฐิตา  โข  [๘]-  ธาตี ภควนฺตํ เอตทโวจ
@เชิงอรรถ:  ยุ. วเทติ ฯ    ยุ. ภวนฺติ นตฺถิ ฯ    ยุ. คจฺฉามิ ฯ
@ ยุ. เอตฺถนฺตเร สมฺมาติ ทิสฺสติ ฯ    ยุ. กุจฺฉิวตี ฯ    ยุ. ตํ ฯ
@ สี. วาหิตฺวา ฯ  ยุ. มม ฯ
อยํ   ภนฺเต   โพธิ   ราชกุมาโร   ภควนฺตํ   สรณํ   คจฺฉติ   ธมฺมญฺจ
ภิกฺขุสงฺฆญฺจ    อุปาสกํ   นํ   ภควา   ธาเรตุ   อชฺชตคฺเค   ปาณุเปตํ
สรณงฺคตนฺติ     เอสาหํ    สมฺม    สญฺชิกาปุตฺต    ตติยมฺปิ    ภควนฺตํ
สรณํ   คจฺฉามิ   ธมฺมญฺจ   ภิกฺขุสงฺฆญฺจ   อุปาสกํ   มํ  ภควา  ธาเรตุ
อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯ
               โพธิราชกุมารสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ปญฺจมํ ฯ
                      -----------



             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้าที่ ๔๔๐-๔๗๖. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=13&item=486&items=35&modeTY=2              อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=13&item=486&items=35&modeTY=2&mode=bracket              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=13&item=486&items=35&modeTY=2              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=13&item=486&items=35&modeTY=2              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=486              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=9&A=5890              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=5890              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_13

อ่านหัวข้อแรกอ่านหัวข้อที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :