ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ฉบับหลวง   บาลีอักษรไทย   PaliRoman 
แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๔ สุตฺต. ม. มูลปณฺณาสกํ
                     สุตฺตนฺตปิฏเก มชฺฌิมนิกายสฺส
                                 ปฐโม ภาโค
                                     -------
                                มูลปณฺณาสกํ
           นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ
                               มูลปริยายวคฺโค
                                     -------
                                มูลปริยายสุตฺตํ
     [๑]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ  ภควา  อุกฺกฏฺฐายํ  วิหรติ
สุภควเน   สาลราชมูเล   ฯ   ตตฺร   โข   ภควา   ภิกฺขู  อามนฺเตสิ
ภิกฺขโวติ   ฯ   ภทนฺเตติ   เต   ภิกฺขู  ภควโต  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ  ภควา
เอตทโวจ   สพฺพธมฺมมูลปริยายํ   โว   ภิกฺขเว   เทสิสฺสามิ   ๑-   ตํ
สุณาถ   สาธุกํ   มนสิกโรถ   ภาสิสฺสามีติ   ฯ  เอวมฺภนฺเตติ  โข  เต
ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     [๒]   ภควา   เอตทโวจ   อิธ   ภิกฺขเว   อสฺสุตวา  ปุถุชฺชโน
อริยานํ    อทสฺสาวี    อริยธมฺมสฺส    อโกวิโท   อริยธมฺเม   อวินีโต
สปฺปุริสานํ     อทสฺสาวี    สปฺปุริสธมฺมสฺส    อโกวิโท    สปฺปุริสธมฺเม
อวินีโต    ปฐวึ    ปฐวิโต    สญฺชานาติ   ปฐวึ   ปฐวิโต   สญฺญตฺวา
ปฐวึ    มญฺญติ    ปฐวิยา    มญฺญติ    ปฐวิโต    มญฺญติ   ปฐวิมฺเมติ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. เทเสสฺสามิ ฯ
มญฺญติ   ปฐวึ   อภินนฺทติ   ฯ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  ฯ  อปริญฺญาตํ  ตสฺสาติ
วทามิ ฯ
     {๒.๑}   อาปํ   อาปโต   สญฺชานาติ   อาปํ  อาปโต  สญฺญตฺวา
อาปํ    มญฺญติ    อาปสฺมึ    มญฺญติ    อาปโต    มญฺญติ   อาปมฺเมติ
มญฺญติ   อาปํ   อภินนฺทติ   ฯ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  ฯ  อปริญฺญาตํ  ตสฺสาติ
วทามิ ฯ
     {๒.๒}   เตชํ  เตชโต  สญฺชานาติ  เตชํ  เตชโต  สญฺญตฺวา เตชํ
มญฺญติ    เตชสฺมึ    มญฺญติ    เตชโต    มญฺญติ   เตชมฺเมติ   มญฺญติ
เตชํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๓}   วายํ  วายโต  สญฺชานาติ  วายํ  วายโต  สญฺญตฺวา วายํ
มญฺญติ    วายสฺมึ    มญฺญติ    วายโต    มญฺญติ   วายมฺเมติ   มญฺญติ
วายํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๔}   ภูเต  ภูตโต  สญฺชานาติ  ภูเต  ภูตโต  สญฺญตฺวา  ภูเต
มญฺญติ   ภูเตสุ   มญฺญติ   ภูตโต   มญฺญติ   ภูเต   เมติ  มญฺญติ  ภูเต
อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๕}   เทเว  เทวโต  สญฺชานาติ เทเว เทวโต สญฺญตฺวา เทเว
มญฺญติ   เทเวสุ   มญฺญติ  เทวโต  มญฺญติ  เทเว  เมติ  มญฺญติ  เทเว
อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๖}   ปชาปตึ   ปชาปติโต   สญฺชานาติ   ปชาปตึ  ปชาปติโต
สญฺญตฺวา     ปชาปตึ     มญฺญติ    ปชาปติสฺมึ    มญฺญติ    ปชาปติโต
มญฺญติ    ปชาปติมฺเมติ   มญฺญติ   ปชาปตึ   อภินนฺทติ   ฯ   ตํ   กิสฺส
เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๗}   พฺรหฺมํ พฺรหฺมโต สญฺชานาติ พฺรหฺมํ พฺรหฺมโต สญฺญตฺวา พฺรหฺมํ
มญฺญติ     พฺรหฺมนิ    มญฺญติ    พฺรหฺมโต    มญฺญติ    พฺรหฺมํ    เมติ
มญฺญติ   พฺรหฺมํ   อภินนฺทติ  ฯ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  ฯ  อปริญฺญาตํ  ตสฺสาติ
วทามิ ฯ
     {๒.๘}   อาภสฺสเร  อาภสฺสรโต  สญฺชานาติ อาภสฺสเร อาภสฺสรโต
สญฺญตฺวา    อาภสฺสเร    มญฺญติ    อาภสฺสเรสุ   มญฺญติ   อาภสฺสรโต
มญฺญติ    อาภสฺสเร   เมติ   มญฺญติ   อาภสฺสเร   อภินนฺทติ   ฯ   ตํ
กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๙}   สุภกิเณฺห   ๑-   สุภกิณฺหโต   สญฺชานาติ    สุภกิเณฺห
สุภกิณฺหโต     สญฺญตฺวา    สุภกิเณฺห    มญฺญติ    สุภกิเณฺหสุ    มญฺญติ
สุภกิณฺหโต     มญฺญติ     สุภกิเณฺห     เมติ     มญฺญติ     สุภกิเณฺห
อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๑๐}   เวหปฺผเล    เวหปฺผลโต    สญฺชานาติ   เวหปฺผเล
เวหปฺผลโต    สญฺญตฺวา    เวหปฺผเล    มญฺญติ   เวหปฺผเลสุ   มญฺญติ
เวหปฺผลโต     มญฺญติ     เวหปฺผเล    เมติ    มญฺญติ    เวหปฺผเล
อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๑๑}   อภิภุํ   อภิภูโต   สญฺชานาติ  อภิภุํ  อภิภูโต  สญฺญตฺวา
อภิภุํ    มญฺญติ    อภิภุสฺมึ    มญฺญติ    อภิภูโต    มญฺญติ   อภิภุมฺเมติ
มญฺญติ   อภิภุํ   อภินนฺทติ   ฯ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  ฯ  อปริญฺญาตํ  ตสฺสาติ
วทามิ ฯ
     {๒.๑๒}   อากาสานญฺจายตนํ   อากาสานญฺจายตนโต   สญฺชานาติ
อากาสานญฺจายตนํ           อากาสานญฺจายตนโต          สญฺญตฺวา
อากาสานญฺจายตนํ       มญฺญติ      อากาสานญฺจายตนสฺมึ      มญฺญติ
อากาสานญฺจายตนโต          มญฺญติ         อากาสานญฺจายตนมฺเมติ
มญฺญติ           อากาสานญฺจายตนํ          อภินนฺทติ          ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. สุภกิณฺเณ ฯ สพฺพตฺถา อีทิสเมว ฯ
ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๑๓}   วิญฺญาณญฺจายตนํ          วิญฺญาณญฺจายตนโต
สญฺชานาติ วิญฺญาณญฺจายตนํ วิญฺญาณญฺจายตนโต
สญฺญตฺวา       วิญฺญาณญฺจายตนํ       มญฺญติ       วิญฺญาณญฺจายตนสฺมึ
มญฺญติ       วิญฺญาณญฺจายตนโต      มญฺญติ      วิญฺญาณญฺจายตนมฺเมติ
มญฺญติ    วิญฺญาณญฺจายตนํ    อภินนฺทติ    ฯ    ตํ   กิสฺส   เหตุ   ฯ
อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๑๔}   อากิญฺจญฺญายตนํ          อากิญฺจญฺญายตนโต
สญฺชานาติ อากิญฺจญฺญายตนํ อากิญฺจญฺญายตนโต
สญฺญตฺวา       อากิญฺจญฺญายตนํ       มญฺญติ       อากิญฺจญฺญายตนสฺมึ
มญฺญติ       อากิญฺจญฺญายตนโต      มญฺญติ      อากิญฺจญฺญายตนมฺเมติ
มญฺญติ    อากิญฺจญฺญายตนํ    อภินนฺทติ    ฯ    ตํ   กิสฺส   เหตุ   ฯ
อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๑๕}   เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ     เนวสญฺญานาสญฺญายตนโต
สญฺชานาติ       เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ       เนวสญฺญานาสญฺญายตนโต
สญฺญตฺวา    เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ    มญฺญติ   เนวสญฺญานาสญฺญายตนสฺมึ
มญฺญติ   เนวสญฺญานาสญฺญายตนโต   มญฺญติ   เนวสญฺญานาสญฺญายตนมฺเมติ
มญฺญติ   เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ   อภินนฺทติ   ฯ   ตํ   กิสฺส   เหตุ  ฯ
อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๑๖}   ทิฏฺฐํ    ทิฏฺฐโต    สญฺชานาติ    ทิฏฺฐํ    ทิฏฺฐโต
สญฺญตฺวา    ทิฏฺฐํ    มญฺญติ    ทิฏฺฐสฺมึ    มญฺญติ    ทิฏฺฐโต    มญฺญติ
ทิฏฺฐมฺเมติ   มญฺญติ  ทิฏฺฐํ  อภินนฺทติ  ฯ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  ฯ  อปริญฺญาตํ
ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๑๗}   สุตํ   สุตโต   สญฺชานาติ   สุตํ   สุตโต   สญฺญตฺวา
สุตํ     มญฺญติ     สุตสฺมึ     มญฺญติ    สุตโต    มญฺญติ    สุตมฺเมติ
มญฺญติ   สุตํ   อภินนฺทติ   ฯ   ตํ  กิสฺส  เหตุ  ฯ  อปริญฺญาตํ  ตสฺสาติ
วทามิ ฯ
     {๒.๑๘}   มุตํ   มุตโต   สญฺชานาติ  มุตํ  มุตโต  สญฺญตฺวา  มุตํ
มญฺญติ     มุตสฺมึ    มญฺญติ    มุตโต    มญฺญติ    มุตมฺเมติ    มญฺญติ
มุตํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๑๙}   วิญฺญาตํ   วิญฺญาตโต   สญฺชานาติ  วิญฺญาตํ  วิญฺญาตโต
สญฺญตฺวา     วิญฺญาตํ     มญฺญติ    วิญฺญาตสฺมึ    มญฺญติ    วิญฺญาตโต
มญฺญติ    วิญฺญาตมฺเมติ   มญฺญติ   วิญฺญาตํ   อภินนฺทติ   ฯ   ตํ   กิสฺส
เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๒๐}   เอกตฺตํ   เอกตฺตโต   สญฺชานาติ  เอกตฺตํ  เอกตฺตโต
สญฺญตฺวา   เอกตฺตํ   มญฺญติ   เอกตฺตสฺมึ   มญฺญติ   เอกตฺตโต   มญฺญติ
เอกตฺตมฺเมติ   มญฺญติ   เอกตฺตํ   อภินนฺทติ   ฯ   ตํ   กิสฺส  เหตุ  ฯ
อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๒๑}   นานตฺตํ   นานตฺตโต   สญฺชานาติ  นานตฺตํ  นานตฺตโต
สญฺญตฺวา     นานตฺตํ     มญฺญติ    นานตฺตสฺมึ    มญฺญติ    นานตฺตโต
มญฺญติ    นานตฺตมฺเมติ   มญฺญติ   นานตฺตํ   อภินนฺทติ   ฯ   ตํ   กิสฺส
เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๒๒}   สพฺพํ    สพฺพโต    สญฺชานาติ    สพฺพํ    สพฺพโต
สญฺญตฺวา    สพฺพํ    มญฺญติ    สพฺพสฺมึ    มญฺญติ    สพฺพโต    มญฺญติ
สพฺพมฺเมติ    มญฺญติ    สพฺพํ   อภินนฺทติ   ฯ   ตํ   กิสฺส   เหตุ   ฯ
อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     {๒.๒๓}   นิพฺพานํ     นิพฺพานโต     สญฺชานาติ     นิพฺพานํ
นิพฺพานโต       สญฺญตฺวา       นิพฺพานํ      มญฺญติ      นิพฺพานสฺมึ
มญฺญติ     นิพฺพานโต     มญฺญติ    นิพฺพานมฺเมติ    มญฺญติ    นิพฺพานํ
อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     ปุถุชฺชนวเสน ปฐมนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
     [๓]   โยปิ  โส  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เสโข  อปฺปตฺตมานโส  อนุตฺตรํ
โยคกฺเขมํ   ปตฺถยมาโน   วิหรติ   ฯ  โสปิ  ปฐวึ  ปฐวิโต  อภิชานาติ
ปฐวึ    ปฐวิโต    อภิญฺญาย    ปฐวึ    มามญฺญิ    ปฐวิยา   มามญฺญิ
ปฐวิโต   มามญฺญิ   ปฐวิมฺเมติ   มามญฺญิ   ปฐวึ  มาภินนฺทิ  ๑-  ฯ  ตํ
กิสฺส   เหตุ  ฯ  ปริญฺเญยฺยํ  ตสฺสาติ  วทามิ  ฯเปฯ  อาปํ  เตชํ  วายํ
ภูเต    เทเว   ปชาปตึ   พฺรหฺมํ   อาภสฺสเร   สุภกิเณฺห   เวหปฺผเล
อภิภุํ      อากาสานญฺจายตนํ      วิญฺญาณญฺจายตนํ     อากิญฺจญฺญายตนํ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ   ทิฏฺฐํ   สุตํ   มุตํ   วิญฺญาตํ   เอกตฺตํ  นานตฺตํ
สพฺพํ     นิพฺพานํ    นิพฺพานโต    อภิชานาติ    นิพฺพานํ    นิพฺพานโต
อภิญฺญาย    นิพฺพานํ    มามญฺญิ    นิพฺพานสฺมึ    มามญฺญิ    นิพฺพานโต
มามญฺญิ    นิพฺพานมฺเมติ    มามญฺญิ    นิพฺพานํ    มาภินนฺทิ    ฯ   ตํ
กิสฺส เหตุ ฯ ปริญฺเญยฺยํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     เสขวเสน ทุติยนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
     [๔]   โยปิ   โส   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อรหํ  ขีณาสโว  วุสิตวา
กตกรณีโย      โอหิตภาโร     อนุปฺปตฺตสทตฺโถ     ปริกฺขีณภวสํโยชโน
สมฺมทญฺญา    วิมุตฺโต    โสปิ    ปฐวึ    ปฐวิโต   อภิชานาติ   ปฐวึ
@เชิงอรรถ:  กตฺถจิ มาภินนฺทติ ฯ
ปฐวิโต    อภิญฺญาย    ปฐวึ    น    มญฺญติ    ปฐวิยา   น   มญฺญติ
ปฐวิโต   น   มญฺญติ   ปฐวิมฺเมติ   น   มญฺญติ   ปฐวึ  นาภินนฺทติ  ฯ
ตํ   กิสฺส   เหตุ   ฯ   ปริญฺญาตํ  ตสฺสาติ  วทามิ  ฯเปฯ  อาปํ  เตชํ
วายํ   ภูเต   เทเว  ปชาปตึ  พฺรหฺมํ  อาภสฺสเร  สุภกิเณฺห  เวหปฺผเล
อภิภุํ      อากาสานญฺจายตนํ      วิญฺญาณญฺจายตนํ     อากิญฺจญฺญายตนํ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ   ทิฏฺฐํ   สุตํ   มุตํ   วิญฺญาตํ   เอกตฺตํ  นานตฺตํ
สพฺพํ     นิพฺพานํ    นิพฺพานโต    อภิชานาติ    นิพฺพานํ    นิพฺพานโต
อภิญฺญาย   นิพฺพานํ   น   มญฺญติ   นิพฺพานสฺมึ   น   มญฺญติ  นิพฺพานโต
น    มญฺญติ    นิพฺพานมฺเมติ   น   มญฺญติ   นิพฺพานํ   นาภินนฺทติ   ฯ
ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
     ขีณาสววเสน ตติยนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
     [๕]   โยปิ   โส   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อรหํ  ขีณาสโว  วุสิตวา
กตกรณีโย      โอหิตภาโร     อนุปฺปตฺตสทตฺโถ     ปริกฺขีณภวสํโยชโน
สมฺมทญฺญา    วิมุตฺโต    โสปิ    ปฐวึ    ปฐวิโต   อภิชานาติ   ปฐวึ
ปฐวิโต    อภิญฺญาย    ปฐวึ    น    มญฺญติ    ปฐวิยา   น   มญฺญติ
ปฐวิโต   น   มญฺญติ   ปฐวิมฺเมติ   น   มญฺญติ   ปฐวึ  นาภินนฺทติ  ฯ
ตํ   กิสฺส   เหตุ   ฯ  ขยา  ราคสฺส  วีตราคตฺตา  ฯเปฯ  อาปํ  เตชํ
วายํ   ภูเต   เทเว  ปชาปตึ  พฺรหฺมํ  อาภสฺสเร  สุภกิเณฺห  เวหปฺผเล
อภิภุํ      อากาสานญฺจายตนํ      วิญฺญาณญฺจายตนํ     อากิญฺจญฺญายตนํ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ   ทิฏฺฐํ   สุตํ   มุตํ   วิญฺญาตํ   เอกตฺตํ  นานตฺตํ
สพฺพํ     นิพฺพานํ    นิพฺพานโต    อภิชานาติ    นิพฺพานํ    นิพฺพานโต
อภิญฺญาย   นิพฺพานํ   น   มญฺญติ   นิพฺพานสฺมึ   น   มญฺญติ  นิพฺพานโต
น    มญฺญติ    นิพฺพานมฺเมติ   น   มญฺญติ   นิพฺพานํ   นาภินนฺทติ   ฯ
ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา ฯ
     ขีณาสววเสน จตุตฺถนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
     [๖]   โยปิ   โส   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อรหํ  ขีณาสโว  วุสิตวา
กตกรณีโย      โอหิตภาโร     อนุปฺปตฺตสทตฺโถ     ปริกฺขีณภวสํโยชโน
สมฺมทญฺญา    วิมุตฺโต    โสปิ    ปฐวึ    ปฐวิโต   อภิชานาติ   ปฐวึ
ปฐวิโต    อภิญฺญาย    ปฐวึ    น    มญฺญติ    ปฐวิยา   น   มญฺญติ
ปฐวิโต   น   มญฺญติ   ปฐวิมฺเมติ   น   มญฺญติ   ปฐวึ  นาภินนฺทติ  ฯ
ตํ   กิสฺส   เหตุ   ฯ  ขยา  โทสสฺส  วีตโทสตฺตา  ฯเปฯ  อาปํ  เตชํ
วายํ   ภูเต   เทเว  ปชาปตึ  พฺรหฺมํ  อาภสฺสเร  สุภกิเณฺห  เวหปฺผเล
อภิภุํ      อากาสานญฺจายตนํ      วิญฺญาณญฺจายตนํ     อากิญฺจญฺญายตนํ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ   ทิฏฺฐํ   สุตํ   มุตํ   วิญฺญาตํ   เอกตฺตํ  นานตฺตํ
สพฺพํ     นิพฺพานํ    นิพฺพานโต    อภิชานาติ    นิพฺพานํ    นิพฺพานโต
อภิญฺญาย     นิพฺพานํ     น     มญฺญติ    นิพฺพานสฺมึ    น    มญฺญติ
นิพฺพานโต    น    มญฺญติ    นิพฺพานมฺเมติ    น    มญฺญติ    นิพฺพานํ
นาภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา ฯ
     ขีณาสววเสน ปญฺจมนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
     [๗]   โยปิ   โส   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อรหํ  ขีณาสโว  วุสิตวา
กตกรณีโย      โอหิตภาโร     อนุปฺปตฺตสทตฺโถ     ปริกฺขีณภวสํโยชโน
สมฺมทญฺญา    วิมุตฺโต    โสปิ    ปฐวึ    ปฐวิโต   อภิชานาติ   ปฐวิ
ปฐวิโต    อภิญฺญาย    ปฐวึ    น    มญฺญติ    ปฐวิยา   น   มญฺญติ
ปฐวิโต   น   มญฺญติ   ปฐวิมฺเมติ   น   มญฺญติ   ปฐวึ  นาภินนฺทติ  ฯ
ตํ   กิสฺส   เหตุ   ฯ  ขยา  โมหสฺส  วีตโมหตฺตา  ฯเปฯ  อาปํ  เตชํ
วายํ   ภูเต  เทเว  ปชาปตึ  พฺรหฺมํ  อาภสฺสเร  สุภกิเณฺห   เวหปฺผเล
อภิภุํ      อากาสานญฺจายตนํ      วิญฺญาณญฺจายตนํ     อากิญฺจญฺญายตนํ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ   ทิฏฺฐํ   สุตํ   มุตํ   วิญฺญาตํ   เอกตฺตํ  นานตฺตํ
สพฺพํ   นิพฺพานํ   นิพฺพานโต   อภิชานาติ  นิพฺพานํ  นิพฺพานโต  อภิญฺญาย
นิพฺพานํ    น    มญฺญติ    นิพฺพานสฺมึ    น   มญฺญติ   นิพฺพานโต   น
มญฺญติ    นิพฺพานมฺเมติ    น   มญฺญติ   นิพฺพานํ   นาภินนฺทติ   ฯ   ตํ
กิสฺส เหตุ ฯ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา ฯ
     ขีณาสววเสน ฉฏฺฐนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
     [๘]   ตถาคโตปิ  ภิกฺขเว  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  ปฐวึ  ปฐวิโต
อภิชานาติ   ปฐวึ   ปฐวิโต   อภิญฺญาย   ปฐวึ   น   มญฺญติ   ปฐวิยา
น    มญฺญติ    ปฐวิโต    น    มญฺญติ    ปฐวิมฺเมติ    น    มญฺญติ
ปฐวึ   นาภินนฺทติ   ฯ   ตํ  กิสฺส  เหตุ  ฯ  ปริญฺญาตนฺตํ  ตถาคตสฺสาติ
วทามิ   ฯเปฯ   อาปํ   เตชํ   วายํ   ภูเต   เทเว  ปชาปตึ  พฺรหฺมํ
อาภสฺสเร     สุภกิเณฺห     เวหปฺผเล     อภิภุํ    อากาสานญฺจายตนํ
วิญฺญาณญฺจายตนํ         อากิญฺจญฺญายตนํ        เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
ทิฏฺฐํ    สุตํ    มุตํ    วิญฺญาตํ    เอกตฺตํ   นานตฺตํ   สพฺพํ   นิพฺพานํ
นิพฺพานโต    อภิชานาติ    นิพฺพานํ    นิพฺพานโต   อภิญฺญาย   นิพฺพานํ
น    มญฺญติ    นิพฺพานสฺมึ    น    มญฺญติ    นิพฺพานโต   น   มญฺญติ
นิพฺพานมฺเมติ    น    มญฺญติ    นิพฺพานํ   นาภินนฺทติ   ฯ   ตํ   กิสฺส
เหตุ ฯ ปริญฺญาตนฺตํ ตถาคตสฺสาติ วทามิ ฯ
     สตฺถุวเสน ๑- สตฺตมนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
     [๙]   ตถาคโตปิ  ภิกฺขเว  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  ปฐวึ  ปฐวิโต
อภิชานาติ   ปฐวึ   ปฐวิโต   อภิญฺญาย   ปฐวึ   น   มญฺญติ   ปฐวิยา
น    มญฺญติ    ปฐวิโต    น    มญฺญติ    ปฐวิมฺเมติ    น    มญฺญติ
ปฐวึ   นาภินนฺทติ   ฯ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  ฯ  นนฺทิ  ๒-  ทุกฺขสฺส  มูลนฺติ
อิติ  วิทิตฺวา  ภวา  ชาติ  ภูตสฺส  ชรา  มรณนฺติ  ฯ  ตสฺมาติห  ภิกฺขเว
ตถาคโต  สพฺพโส  ตณฺหานํ  ขยา  วิราคา  นิโรธา  จาคา  ปฏินิสฺสคฺคา
อนุตฺตรํ   สมฺมาสมฺโพธึ   อภิสมฺพุทฺโธติ   วทามิ   ฯเปฯ   อาปํ   เตชํ
วายํ   ภูเต   เทเว  ปชาปตึ  พฺรหฺมํ  อาภสฺสเร  สุภกิเณฺห  เวหปฺผเล
อภิภุํ      อากาสานญฺจายตนํ      วิญฺญาณญฺจายตนํ     อากิญฺจญฺญายตนํ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ   ทิฏฺฐํ   สุตํ   มุตํ   วิญฺญาตํ   เอกตฺตํ  นานตฺตํ
สพฺพํ     นิพฺพานํ    นิพฺพานโต    อภิชานาติ    นิพฺพานํ    นิพฺพานโต
อภิญฺญาย   นิพฺพานํ   น   มญฺญติ   นิพฺพานสฺมึ   น   มญฺญติ  นิพฺพานโต
น    มญฺญติ    นิพฺพานมฺเมติ   น   มญฺญติ   นิพฺพานํ   นาภินนฺทติ   ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. สตฺถารวเสน ฯ ม. ตถาคตวเสน ฯ    ม. ยุ. นนฺที ฯ
ตํ   กิสฺส   เหตุ   ฯ   นนฺทิ   ทุกฺขสฺส   มูลนฺติ   อิติ  วิทิตฺวา  ภวา
ชาติ   ภูตสฺส  ชรา  มรณนฺติ  ฯ  ตสฺมาติห  ภิกฺขเว  ตถาคโต  สพฺพโส
ตณฺหานํ    ขยา    วิราคา   นิโรธา   จาคา   ปฏินิสฺสคฺคา   อนุตฺตรํ
สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธติ วทามีติ ฯ
     สตฺถุวเสน อฏฺฐมนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
     อิทมโวจ   ภควา  น  อตฺตมนา  ๑-  เต  ภิกฺขู  ภควโต  ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
                       มูลปริยายสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ปฐมํ ฯ
                                --------------
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
                              สพฺพาสวสํวรสุตฺตํ
     [๑๐]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   ตตฺร   โข   ภควา  ภิกฺขู
อามนฺเตสิ   ภิกฺขโวติ  ฯ  ภทนฺเตติ  เต  ภิกฺขู  ภควโต  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ
ภควา   เอตทโวจ   สพฺพาสวสํวรปริยายํ  โว  ภิกฺขเว  เทสิสฺสามิ  ๑-
ตํ   สุณาถ  สาธุกํ  มนสิกโรถ  ภาสิสฺสามีติ  ฯ  เอวมฺภนฺเตติ  โข  เต
ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     [๑๑]   ภควา   เอตทโวจ   ชานโต   อหํ   ภิกฺขเว  ปสฺสโต
อาสวานํ  ขยํ  วทามิ  โน  อชานโต  โน  อปสฺสโต  ฯ  กิญฺจ  ภิกฺขเว
ชานโต  กึ  ๒-  ปสฺสโต  อาสวานํ ขโย ๓- โหติ ฯ โยนิโส จ มนสิการํ
อโยนิโส   จ  มนสิการํ  ฯ  อโยนิโส  ภิกฺขเว  มนสิกโรโต  อนุปฺปนฺนา
เจว  อาสวา  อุปฺปชฺชนฺติ  อุปฺปนฺนา  จ  อาสวา  ปวฑฺฒนฺติ  ฯ  โยนิโส
จ  ๔-  ภิกฺขเว  มนสิกโรโต  อนุปฺปนฺนา  เจว  อาสวา  น  อุปฺปชฺชนฺติ
อุปฺปนฺนา   จ   อาสวา  ปหิยฺยนฺติ  ฯ  อตฺถิ  ภิกฺขเว  อาสวา  ทสฺสนา
ปหาตพฺพา    อตฺถิ    อาสวา    สํวรา   ปหาตพฺพา   อตฺถิ   อาสวา
ปฏิเสวนา   ปหาตพฺพา   อตฺถิ   อาสวา   อธิวาสนา  ปหาตพฺพา  อตฺถิ
อาสวา   ปริวชฺชนา   ปหาตพฺพา   อตฺถิ  อาสวา  วิโนทนา  ปหาตพฺพา
อตฺถิ อาสวา ภาวนา ปหาตพฺพา ฯ
     [๑๒]   กตเม  จ  ภิกฺขเว  อาสวา  ทสฺสนา  ปหาตพฺพา  ฯ  อิธ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. เทเสสฺสามิ ฯ   ม. กิญฺจ ฯ   ม. ขยํ วทามิ ฯ   กตฺถจิ จ โขติ อตฺถิ ฯ
ภิกฺขเว   อสฺสุตวา  ปุถุชฺชโน  อริยานํ  อทสฺสาวี  อริยธมฺมสฺส  อโกวิโท
อริยธมฺเม   อวินีโต   สปฺปุริสานํ   อทสฺสาวี   สปฺปุริสธมฺมสฺส  อโกวิโท
สปฺปุริสธมฺเม   อวินีโต   มนสิกรณีเย  ธมฺเม  นปฺปชานาติ  อมนสิกรณีเย
ธมฺเม    นปฺปชานาติ   ฯ   โส   มนสิกรณีเย   ธมฺเม   อปฺปชานนฺโต
อมนสิกรณีเย   ธมฺเม   อปฺปชานนฺโต   เย   ธมฺมา   น   มนสิกรณียา
เต   ธมฺเม   มนสิกโรติ   เย   ธมฺมา   มนสิกรณียา  เต  ธมฺเม  น
มนสิกโรติ ฯ
     {๑๒.๑}   กตเม  จ  ภิกฺขเว  ธมฺมา  น  มนสิกรณียา  เย ธมฺเม
มนสิกโรติ   ฯ   ยสฺส   ภิกฺขเว   ธมฺเม  มนสิกโรโต  อนุปฺปนฺโน  วา
กามาสโว   อุปฺปชฺชติ   อุปฺปนฺโน   วา  กามาสโว  ปวฑฺฒติ  อนุปฺปนฺโน
วา   ภวาสโว  อุปฺปชฺชติ  อุปฺปนฺโน  วา  ภวาสโว  ปวฑฺฒติ  อนุปฺปนฺโน
วา   อวิชฺชาสโว   อุปฺปชฺชติ   อุปฺปนฺโน   วา   อวิชฺชาสโว   ปวฑฺฒติ
อิเม ธมฺมา น มนสิกรณียา เย ธมฺเม มนสิกโรติ ฯ
     {๑๒.๒}   กตเม  จ  ภิกฺขเว  ธมฺมา  มนสิกรณียา  เย  ธมฺเม น
มนสิกโรติ   ฯ   ยสฺส   ภิกฺขเว   ธมฺเม  มนสิกโรโต  อนุปฺปนฺโน  วา
กามาสโว    น    อุปฺปชฺชติ    อุปฺปนฺโน   วา   กามาสโว   ปหิยฺยติ
อนุปฺปนฺโน   วา   ภวาสโว   น   อุปฺปชฺชติ   อุปฺปนฺโน  วา  ภวาสโว
ปหิยฺยติ    อนุปฺปนฺโน    วา   อวิชฺชาสโว   น   อุปฺปชฺชติ   อุปฺปนฺโน
วา   อวิชฺชาสโว   ปหิยฺยติ   อิเม   ธมฺมา   มนสิกรณียา  เย  ธมฺเม
น มนสิกโรติ ฯ
     {๑๒.๓}   ตสฺส  อมนสิกรณียานํ  ธมฺมานํ  มนสิการา  มนสิกรณียานํ
ธมฺมานํ  อมนสิการา  อนุปฺปนฺนา  เจว  อาสวา  อุปฺปชฺชนฺติ  อุปฺปนฺนา จ
อาสวา ปวฑฺฒนฺติ ฯ
     {๑๒.๔}   โส  เอวํ  อโยนิโส  มนสิกโรติ  อโหสึ  นุ  โข  อหํ
อตีตมทฺธานํ   น   นุ   โข   อโหสึ   อตีตมทฺธานํ  กึ  นุ  โข  อโหสึ
อตีตมทฺธานํ   กถํ   นุ  โข  อโหสึ  อตีตมทฺธานํ  กึ  หุตฺวา  กึ  อโหสึ
นุ   โข   อหํ   อตีตมทฺธานํ   ภวิสฺสามิ   นุ  โข  อหํ  อนาคตมทฺธานํ
น    นุ   โข   ภวิสฺสามิ   อนาคตมทฺธานํ   กึ   นุ   โข   ภวิสฺสามิ
อนาคตมทฺธานํ    กถํ    นุ    โข    ภวิสฺสามิ    อนาคตมทฺธานํ   กึ
หุตฺวา    กึ   ภวิสฺสามิ   นุ   โข   อหํ   อนาคตมทฺธานนฺติ   เอตรหิ
วา    ปจฺจุปฺปนฺนมทฺธานํ    อารพฺภ    ๑-    อชฺฌตฺตํ   กถํกถี   โหติ
อหํ  นุ  โขสฺมิ  โน  นุ  โขสฺมิ  กึ  นุ  โขสฺมิ  กถํ  นุ  โขสฺมิ  อยํ นุ
โข สตฺโต กุโต อาคโต โส กุหึ คามี ภวิสฺสตีติ ฯ
     {๑๒.๕}   ตสฺส   เอวํ   อโยนิโส   มนสิกโรโต   ฉนฺนํ  ทิฏฺฐีนํ
อญฺญตรา   ทิฏฺฐิ   อุปฺปชฺชติ   ฯ   อตฺถิ  เม  อตฺตาติ  วาสฺส  สจฺจโต
เถตโต  ทิฏฺฐิ  อุปฺปชฺชติ  ฯ  นตฺถิ  เม  อตฺตาติ  วาสฺส สจฺจโต เถตโต
ทิฏฺฐิ   อุปฺปชฺชติ   ฯ   อตฺตนาว  อตฺตานํ  สญฺชานามีติ  วาสฺส  สจฺจโต
เถตโต   ทิฏฺฐิ   อุปฺปชฺชติ  ฯ  อตฺตนาว  อนตฺตานํ  สญฺชานามีติ  วาสฺส
สจฺจโต   เถตโต  ทิฏฺฐิ  อุปฺปชฺชติ  ฯ  อนตฺตนาว  อตฺตานํ  สญฺชานามีติ
วาสฺส  สจฺจโต  เถตโต  ทิฏฺฐิ  อุปฺปชฺชติ  ฯ  อถ  วา ปนสฺส เอวํ ทิฏฺฐิ
โหติ   โย  เม  อยํ  อตฺตาว  เวเทยฺโย  ตตฺร  ตตฺร  กลฺยาณปาปกานํ
กมฺมานํ  วิปากํ  ปฏิสํเวเทติ  โส  โข  ปน  เม  อยํ อตฺตา นิจฺโจ ธุโว
สสฺสโต   อวิปริณามธมฺโม   สสฺสติสมํ   ตเถว  ฐสฺสตีติ  ฯ  อิทํ  วุจฺจติ
@เชิงอรรถ:  ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
ภิกฺขเว  ทิฏฺฐิคตํ  ทิฏฺฐิคหณํ  ทิฏฺฐิกนฺตาโร ๑- ทิฏฺฐิวิสูกํ ทิฏฺฐิวิปฺผนฺทิตํ
ทิฏฺฐิสํโยชนํ   ฯ   ทิฏฺฐิสํโยชนสํยุตฺโต   ภิกฺขเว  อสฺสุตวา  ปุถุชฺชโน  น
ปริมุจฺจติ  ชาติยา  ชราย  มรเณน  โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาเสหิ ๒-
น ปริมุจฺจติ ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯ
     {๑๒.๖}   สุตวา  จ  โข  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  อริยานํ  ทสฺสาวี
อริยธมฺมสฺส    โกวิโท    อริยธมฺเม    สุวินีโต   สปฺปุริสานํ   ทสฺสาวี
สปฺปุริสธมฺมสฺส     โกวิโท     สปฺปุริสธมฺเม    สุวินีโต    มนสิกรณีเย
ธมฺเม   ปชานาติ  อมนสิกรณีเย  ธมฺเม  ปชานาติ  ฯ  โส  มนสิกรณีเย
ธมฺเม   ปชานนฺโต   อมนสิกรณีเย   ธมฺเม   ปชานนฺโต   เย   ธมฺมา
น  มนสิกรณียา  เต  ธมฺเม  น  มนสิกโรติ  ฯ  เย  ธมฺมา มนสิกรณียา
เต ธมฺเม มนสิกโรติ ฯ
     {๑๒.๗}   กตเม  จ  ภิกฺขเว  ธมฺมา  น  มนสิกรณียา  เย ธมฺเม
น   มนสิกโรติ  ฯ  ยสฺส  ภิกฺขเว  ธมฺเม  มนสิกโรโต  อนุปฺปนฺโน  วา
กามาสโว   อุปฺปชฺชติ   อุปฺปนฺโน   วา  กามาสโว  ปวฑฺฒติ  อนุปฺปนฺโน
วา   ภวาสโว  อุปฺปชฺชติ  อุปฺปนฺโน  วา  ภวาสโว  ปวฑฺฒติ  อนุปฺปนฺโน
วา   อวิชฺชาสโว   อุปฺปชฺชติ   อุปฺปนฺโน   วา   อวิชฺชาสโว   ปวฑฺฒติ
อิเม ธมฺมา น มนสิกรณียา เย ธมฺเม น มนสิกโรติ ฯ
     {๑๒.๘}   กตเม จ ภิกฺขเว ธมฺมา มนสิกรณียา เย ธมฺเม มนสิกโรติ ฯ
ยสฺส  ภิกฺขเว  ธมฺเม  มนสิกโรโต  อนุปฺปนฺโน วา กามาสโว น อุปฺปชฺชติ
อุปฺปนฺโน   วา   กามาสโว   ปหิยฺยติ   อนุปฺปนฺโน   วา  ภวาสโว  น
@เชิงอรรถ:  เยภุยฺเยน ทิฏฺฐิกนฺตารํ ฯ    ม. ยุ. โสเกหิ ฯเปฯ อุปายาเสหิ ฯ
อุปฺปชฺชติ    อุปฺปนฺโน    วา    ภวาสโว   ปหิยฺยติ   อนุปฺปนฺโน   วา
อวิชฺชาสโว    น   อุปฺปชฺชติ   อุปฺปนฺโน   วา   อวิชฺชาสโว   ปหิยฺยติ
อิเม ธมฺมา มนสิกรณียา เย ธมฺเม มนสิกโรติ ฯ
     {๑๒.๙}   ตสฺส     อมนสิกรณียานํ    ธมฺมานํ    อมนสิการา
มนสิกรณียานํ    ธมฺมานํ    มนสิการา    อนุปฺปนฺนา    เจว   อาสวา
น อุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนา จ อาสวา ปหิยฺยนฺติ ฯ
     {๑๒.๑๐}   โส    อิทํ   ทุกฺขนฺติ   โยนิโส   มนสิกโรติ   อยํ
ทุกฺขสมุทโยติ    โยนิโส    มนสิกโรติ    อยํ   ทุกฺขนิโรโธติ   โยนิโส
มนสิกโรติ   อยํ   ทุกฺขนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   โยนิโส  มนสิกโรติ  ฯ
ตสฺส    เอวํ    โยนิโส    มนสิกโรโต   ตีณิ   สํโยชนานิ   ปหิยฺยนฺติ
สกฺกายทิฏฺฐิ    วิจิกิจฺฉา    สีลพฺพตปรามาโส    ฯ    อิเม    วุจฺจนฺติ
ภิกฺขเว อาสวา ทสฺสนา ปหาตพฺพา ฯ
     [๑๓]   กตเม  จ  ภิกฺขเว อาสวา สํวรา ปหาตพฺพา ฯ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ   ปฏิสงฺขา   โยนิโส   จกฺขุนฺทฺริยสํวรสํวุโต   วิหรติ   ฯ  ยญฺหิสฺส
ภิกฺขเว    จกฺขุนฺทฺริยสํวรํ   อสํวุตสฺส   วิหรโต   อุปฺปชฺเชยฺยุํ   อาสวา
วิฆาตปริฬาหา   จกฺขุนฺทฺริยสํวรํ   สํวุตสฺส  วิหรโต  เอวํส  เต  อาสวา
วิฆาตปริฬาหา   น   โหนฺติ  ฯ  ปฏิสงฺขา  โยนิโส  โสตินฺทฺริยสํวรสํวุโต
วิหรติ    ฯเปฯ    ปฏิสงฺขา    โยนิโส   ฆานินฺทฺริยสํวรสํวุโต   วิหรติ
ฯเปฯ     ปฏิสงฺขา    โยนิโส   ชิวฺหินฺทฺริยสํวรสํวุโต   วิหรติ   ฯเปฯ
ปฏิสงฺขา       โยนิโส     กายินฺทฺริยสํวรสํวุโต     วิหรติ     ฯเปฯ
ปฏิสงฺขา     โยนิโส    มนินฺทฺริยสํวรสํวุโต    วิหรติ    ฯ    ยญฺหิสฺส
ภิกฺขเว    มนินฺทฺริยสํวรํ    อสํวุตสฺส   วิหรโต   อุปฺปชฺเชยฺยุํ   อาสวา
วิฆาตปริฬาหา   มนินฺทฺริยสํวรํ   สํวุตสฺส   วิหรโต  เอวํส  เต  อาสวา
วิฆาตปริฬาหา   น   โหนฺติ   ฯ   ยญฺหิสฺส   ภิกฺขเว   สํวรํ  อสํวุตสฺส
วิหรโต    อุปฺปชฺเชยฺยุํ    อาสวา    วิฆาตปริฬาหา    สํวรํ   สํวุตสฺส
วิหรโต   เอวํส   เต   อาสวา   วิฆาตปริฬาหา  น  โหนฺติ  ฯ  อิเม
วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อาสวา สํวรา ปหาตพฺพา ฯ
     [๑๔]   กตเม จ ภิกฺขเว อาสวา ปฏิเสวนา ปหาตพฺพา ฯ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ   ปฏิสงฺขา  โยนิโส  จีวรํ  ปฏิเสวติ  ยาวเทว  สีตสฺส  ปฏิฆาตาย
อุณฺหสฺส       ปฏิฆาตาย      ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสานํ      ๑-
ปฏิฆาตาย ยาวเทว หิริโกปินปฏิจฺฉาทนตฺถํ ฯ
     {๑๔.๑}   ปฏิสงฺขา  โยนิโส  ปิณฺฑปาตํ  ปฏิเสวติ  เนว  ทวาย น
มทาย   น   มณฺฑนาย  น  วิภูสนาย  ยาวเทว  อิมสฺส  กายสฺส  ฐิติยา
ยาปนาย   วิหึสุปรติยา   พฺรหฺมจริยานุคฺคหาย   อิติ   ปุราณญฺจ   เวทนํ
ปฏิหงฺขามิ  นวญฺจ  เวทนํ  น  อุปฺปาเทสฺสามิ  ยาตฺรา  จ  เม  ภวิสฺสติ
อนวชฺชตา จ ผาสุวิหาโร จาติ ๒- ฯ
     {๑๔.๒}   ปฏิสงฺขา  โยนิโส  เสนาสนํ  ปฏิเสวติ  ยาวเทว สีตสฺส
ปฏิฆาตาย   อุณฺหสฺส   ปฏิฆาตาย   ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสานํ   ๑-
ปฏิฆาตาย ยาวเทว อุตุปริสฺสยวิโนทนํ ปฏิสลฺลานารามตฺถํ ฯ
     {๑๔.๓}   ปฏิสงฺขา  โยนิโส  คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ  ปฏิเสวติ
ยาวเทว     อุปฺปนฺนานํ     เวยฺยาพาธิกานํ    เวทนานํ    ปฏิฆาตาย
อพฺยาปชฺฌปรมตาย ฯ
     {๑๔.๔}   ยญฺหิสฺส    ภิกฺขเว    อปฺปฏิเสวโต    อุปฺปชฺเชยฺยุํ
@เชิงอรรถ:  ม. ..สิรีสป.. ฯ   ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ
อาสวา     วิฆาตปริฬาหา     ปฏิเสวโต    เอวํส    เต    อาสวา
วิฆาตปริฬาหา   น   โหนฺติ   ฯ   อิเม   วุจฺจนฺติ   ภิกฺขเว   อาสวา
ปฏิเสวนา ปหาตพฺพา ฯ
     [๑๕]   กตเม   จ  ภิกฺขเว  อาสวา  อธิวาสนา  ปหาตพฺพา  ฯ
อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   ปฏิสงฺขา  โยนิโส  ขโม  โหติ  สีตสฺส  อุณฺหสฺส
ชิฆจฺฉาย     ปิปาสาย     ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสานํ     ทุรุตฺตานํ
ทุราคตานํ    วจนปถานํ   อุปฺปนฺนานํ   สารีริกานํ   เวทนานํ   ทุกฺขานํ
ติปฺปานํ     ขรานํ    กฏุกานํ    อสาตานํ    อมนาปานํ    ปาณหรานํ
อธิวาสกชาติโก   โหติ  ฯ  ยญฺหิสฺส  ภิกฺขเว  อนธิวาสยโต  อุปฺปชฺเชยฺยุํ
อาสวา     วิฆาตปริฬาหา    อธิวาสยโต    เอวํส    เต    อาสวา
วิฆาตปริฬาหา   น   โหนฺติ   ฯ   อิเม   วุจฺจนฺติ   ภิกฺขเว   อาสวา
อธิวาสนา ปหาตพฺพา ฯ
     [๑๖]   กตเม   จ  ภิกฺขเว  อาสวา  ปริวชฺชนา  ปหาตพฺพา  ฯ
อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   ปฏิสงฺขา   โยนิโส   จณฺฑํ   หตฺถึ   ปริวชฺเชติ
จณฺฑํ    อสฺสํ   ปริวชฺเชติ   จณฺฑํ   โคณํ   ปริวชฺเชติ   จณฺฑํ   กุกฺกุรํ
ปริวชฺเชติ   อหึ   ขาณุํ   กณฺฏกฏฺฐานํ   ๑-   โสพฺภํ   ปปาตํ  จนฺทนิกํ
โอฬิคลฺลํ   ฯ   ยถารูเป  อนาสเน  นิสินฺนํ  ยถารูเป  อโคจเร  จรนฺตํ
ยถารูเป    ปาปเก   มิตฺเต   ภชนฺตํ   วิญฺญู   สพฺรหฺมจารี   ปาปเกสุ
ฐาเนสุ   โอกปฺเปยฺยุํ   ฯ   โส   ตญฺจ   อนาสนํ  ตญฺจ  อโคจรํ  เต
@เชิงอรรถ:  สี. กณฺฏกธานํ ฯ
จ   ปาปเก   มิตฺเต   ปฏิสงฺขา   โยนิโส   ปริวชฺเชติ   ฯ   ยญฺหิสฺส
ภิกฺขเว     อปฺปริวชฺชยโต    อุปฺปชฺเชยฺยุํ    อาสวา    วิฆาตปริฬาหา
ปริวชฺชยโต   เอวํส   เต   อาสวา   วิฆาตปริฬาหา   น   โหนฺติ  ฯ
อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อาสวา ปริวชฺชนา ปหาตพฺพา ฯ
     [๑๗]   กตเม  จ  ภิกฺขเว  อาสวา  วิโนทนา  ปหาตพฺพา  ฯ อิธ
ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   ปฏิสงฺขา   โยนิโส   อุปฺปนฺนํ  กามวิตกฺกํ  นาธิวาเสติ
ปชหติ    วิโนเทติ    พฺยนฺตีกโรติ    ๑-    อนภาวงฺคเมติ    อุปฺปนฺนํ
พฺยาปาทวิตกฺกํ   ฯเปฯ   อุปฺปนฺนํ   วิหึสาวิตกฺกํ   ฯเปฯ  อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน
ปาปเก   อกุสเล   ธมฺเม   นาธิวาเสติ  ปชหติ  วิโนเทติ  พฺยนฺตีกโรติ
อนภาวงฺคเมติ    ฯ    ยญฺหิสฺส    ภิกฺขเว   อวิโนทยโต   อุปฺปชฺเชยฺยุํ
อาสวา  วิฆาตปริฬาหา  วิโนทยโต  เอวํส  เต  อาสวา  วิฆาตปริฬาหา
น โหนฺติ ฯ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อาสวา วิโนทนา ปหาตพฺพา ฯ
     [๑๘]   กตเม  จ  ภิกฺขเว  อาสวา  ภาวนา  ปหาตพฺพา  ฯ  อิธ
ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  ปฏิสงฺขา  โยนิโส  สติสมฺโพชฺฌงฺคํ  ภาเวติ  วิเวกนิสฺสิตํ
วิราคนิสฺสิตํ     นิโรธนิสฺสิตํ    โวสฺสคฺคปริณามึ    ปฏิสงฺขา    โยนิโส
ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ   ภาเวติ   ฯเปฯ  วิริยสมฺโพชฺฌงฺคํ  ภาเวติ  ฯเปฯ
ปีติสมฺโพชฺฌงฺคํ   ภาเวติ   ฯเปฯ   ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคํ   ภาเวติ  ฯเปฯ
สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคํ    ภาเวติ    ฯเปฯ    อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ   ภาเวติ
วิเวกนิสฺสิตํ   วิราคนิสฺสิตํ   นิโรธนิสฺสิตํ   โวสฺสคฺคปริณามึ   ฯ  ยญฺหิสฺส
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. พฺยนฺติกโรติ ฯ
ภิกฺขเว   อภาวยโต   อุปฺปชฺเชยฺยุํ   อาสวา   วิฆาตปริฬาหา  ภาวยโต
เอวํส   เต   อาสวา   วิฆาตปริฬาหา   น  โหนฺติ  ฯ  อิเม  วุจฺจนฺติ
ภิกฺขเว อาสวา ภาวนา ปหาตพฺพา ฯ
     [๑๙]   ยโต  จ  ๑-  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  เย อาสวา ทสฺสนา
ปหาตพฺพา   เต   ทสฺสนา   ปหีนา   โหนฺติ   ฯ  เย  อาสวา  สํวรา
ปหาตพฺพา   เต   สํวรา   ปหีนา  โหนฺติ  ฯ  เย  อาสวา  ปฏิเสวนา
ปหาตพฺพา  เต  ปฏิเสวนา  ปหีนา  โหนฺติ  ฯ  เย  อาสวา  อธิวาสนา
ปหาตพฺพา  เต  อธิวาสนา  ปหีนา  โหนฺติ  ฯ  เย  อาสวา  ปริวชฺชนา
ปหาตพฺพา   เต  ปริวชฺชนา  ปหีนา  โหนฺติ  ฯ  เย  อาสวา  วิโนทนา
ปหาตพฺพา   เต   วิโนทนา   ปหีนา  โหนฺติ  ฯ  เย  อาสวา  ภาวนา
ปหาตพฺพา   เต   ภาวนา   ปหีนา   โหนฺติ   ฯ  อยํ  วุจฺจติ  ภิกฺขเว
ภิกฺขุ    สพฺพาสวสํวรสํวุโต   วิหรติ   อจฺเฉจฺฉิ   ตณฺหํ   วิวตฺตยิ   ๒-
สํโยชนํ สมฺมา มานาภิสมยา อนฺตมกาสิ ทุกฺขสฺสาติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมนา   เต   ภิกฺขู   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
                      สพฺพาสวสํวรสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ทุติยํ ฯ
                                 -------------
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ   สี. ยุ. อาวตฺตยิ ฯ
                              ธมฺมทายาทสุตฺตํ
     [๒๐]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   ตตฺร   โข   ภควา  ภิกฺขู
อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     [๒๑]   ภควา   เอตทโวจ   ธมฺมทายาทา   เม  ภิกฺขเว  ภวถ
มา    อามิสทายาทา   อตฺถิ   เม   ตุเมฺหสุ   อนุกมฺปา   กินฺติ   เม
สาวกา  ธมฺมทายาทา  ภเวยฺยุํ  โน  อามิสทายาทาติ  ฯ  ตุเมฺห  จ เม
ภิกฺขเว   อามิสทายาทา   ภเวยฺยาถ  โน  ธมฺมทายาทา  ตุเมฺหปิ  เตน
อาทิสฺสา   ๑-  ภเวยฺยาถ  อามิสทายาทา  สตฺถุ  สาวกา  วิหรนฺติ  โน
ธมฺมทายาทาติ   ฯ   อหมฺปิ   เตน   อาทิสฺโส  ภเวยฺยํ  อามิสทายาทา
สตฺถุ   สาวกา   วิหรนฺติ   โน   ธมฺมทายาทาติ   ฯ   ตุเมฺห  จ  เม
ภิกฺขเว    ธมฺมทายาทา    ภเวยฺยาถ   โน   อามิสทายาทา   ตุเมฺหปิ
เตน   น   อาทิสฺสา  ภเวยฺยาถ  ธมฺมทายาทา  สตฺถุ  สาวกา  วิหรนฺติ
โน    อามิสทายาทาติ   ฯ   อหมฺปิ   เตน   น   อาทิสฺโส   ภเวยฺยํ
ธมฺมาทายาทา   สตฺถุ   สาวกา   วิหรนฺติ   โน   อามิสทายาทาติ   ฯ
ตสฺมาติห   เม   ภิกฺขเว   ธมฺมทายาทา   ภวถ   มา   อามิสทายาทา
อตฺถิ   เม   ตุเมฺหสุ   อนุกมฺปา   กินฺติ   เม  สาวกา  ธมฺมาทายาทา
ภเวยฺยุํ โน อามิสทายาทาติ ฯ
     [๒๒]   อิธาหํ   ภิกฺขเว   ภุตฺตาวี   อสฺสํ   ปวาริโต  ปริปุณฺโณ
@เชิงอรรถ:  ม. อาทิยา ฯ
ปริโยสิโต   สุหิโต  ยาวทตฺโถ  สิยา  จ  เม  ปิณฺฑปาโต  อติเรกธมฺโม
ฉฑฺฑิยธมฺโม  ๑-  ฯ  อถ เทฺว ภิกฺขู อาคจฺเฉยฺยุํ ชิฆจฺฉาทุพฺพลฺยปเรตา ๒-
ตฺยาหํ  เอวํ  วเทยฺยํ  อหํ  โขมฺหิ  ภิกฺขเว  ภุตฺตาวี  ปวาริโต ปริปุณฺโณ
ปริโยสิโต  สุหิโต  ยาวทตฺโถ  อตฺถิ  จ  เม อยํ ปิณฺฑปาโต อติเรกธมฺโม
ฉฑฺฑิยธมฺโม   สเจ   อากงฺขถ  ภุญฺชถ  สเจ  ๓-  ตุเมฺห  น  ภุญฺชิสฺสถ
อิทานาหํ    อปหริเต    วา   ฉฑฺเฑสฺสามิ   อปฺปาณเก   วา   อุทเก
โอปิลาเปสฺสามีติ   ฯ   ตตฺเถกสฺส  ๔-  ภิกฺขุโน  เอวมสฺส  ภควา  โข
ภุตฺตาวี   ปวาริโต   ปริปุณฺโณ   ปริโยสิโต   สุหิโต   ยาวทตฺโถ  อตฺถิ
จายํ   ภควโต   ปิณฺฑปาโต   อติเรกธมฺโม   ฉฑฺฑิยธมฺโม   สเจ   มยํ
น    ภุญฺชิสฺสาม    อิทานิ    ภควา    อปฺปหริเต    วา   ฉฑฺเฑสฺสติ
อปฺปาณเก   วา   อุทเก   โอปิลาเปสฺสติ   วุตฺตํ  โข  ปเนตํ  ภควตา
ธมฺมทายาทา     เม     ภิกฺขเว     ภวถ    มา    อามิสทายาทาติ
อามิสญฺญตรํ    โข    ปเนตํ    ยทิทํ    ปิณฺฑปาโต    ยนฺนูนาหํ   อิมํ
ปิณฺฑปาตํ      อภุญฺชิตฺวา      อิมินาว     ชิฆจฺฉาทุพฺพเลฺยน     เอวํ
อิมํ รตฺตินฺทิวํ วีตินาเมยฺยนฺติ ฯ
     {๒๒.๑}   โส  ตํ  ปิณฺฑปาตํ  อภุญฺชิตฺวา  เตเนว ชิฆจฺฉาทุพฺพลฺเยน
เอวํ  ตํ  รตฺตินฺทิวํ  วีตินาเมยฺย  ฯ  อถ ทุติยสฺส ภิกฺขุโน เอวมสฺส ภควา
โข   ภุตฺตาวี  ปวาริโต  ปริปุณฺโณ  ปริโยสิโต  สุหิโต  ยาวทตฺโถ  อตฺถิ
จายํ    ภควโต    ปิณฺฑปาโต    อติเรกธมฺโม    ฉฑฺฑิยธมฺโม    สเจ
มยํ   น   ภุญฺชิสฺสาม   อิทานิ   ภควา   อปฺปหริเต   วา   ฉฑฺเฑสฺสติ
@เชิงอรรถ:  ม. ฉฑฺฑนียธมฺโม ฯ   สี. ชิฆจฺฉาทุพฺพลฺลปเรตา ฯ ยุ. ...ทุพฺพล... ฯ
@ ม. โน เจ ตุเมฺห ภุญฺชิสฺสถ ฯ      ม. ยุ. ตเตฺรกสฺส ฯ
อปฺปาณเก   วา   อุทเก   โอปิลาเปสฺสติ   ยนฺนูนาหํ   อิมํ   ปิณฺฑปาตํ
ภุญฺชิตฺวา   ชิฆจฺฉาทุพฺพลฺยํ   ปฏิวิโนเทตฺวา   ๑-   เอวํ  อิมํ  รตฺตินฺทิวํ
วีตินาเมยฺยนฺติ    ฯ   โส   ตํ   ปิณฺฑปาตํ   ภุญฺชิตฺวา   ชิฆจฺฉาทุพฺพลฺยํ
ปฏิวิโนเทตฺวา   เอวํ   ตํ   รตฺตินฺทิวํ   วีตินาเมยฺย   ฯ  กิญฺจาปิ  โส
ภิกฺขเว     ภิกฺขุ     ตํ     ปิณฺฑปาตํ     ภุญฺชิตฺวา    ชิฆจฺฉาทุพฺพลฺยํ
ปฏิวิโนเทตฺวา เอวํ ตํ รตฺตินฺทิวํ วีตินาเมยฺย ฯ
     {๒๒.๒}   อถ  โข  อสุเยว เม ปุริโม ภิกฺขุ ปุชฺชตโร จ ปาสํสตโร
จ  ฯ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  ฯ ตญฺหิ ตสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ทีฆรตฺตํ อปฺปิจฺฉตาย
สนฺตุฏฺฐิยา    สลฺเลขาย    สุภรตาย    วิริยารมฺภาย   สํวตฺติสฺสติ   ฯ
ตสฺมาติห   เม  ภิกฺขเว  ธมฺมทายาทา  ภวถ  มา  อามิสทายาทา  อตฺถิ
เม  ตุเมฺหสุ  อนุกมฺปา  กินฺติ  เม  สาวกา  ธมฺมทายาทา  ภเวยฺยุํ  โน
อามิสทายาทาติ   ฯ   อิทมโวจ   ภควา   อิทํ   วตฺวาน   ๒-  สุคโต
อุฏฺฐายาสนา วิหารํ ปาวิสิ ฯ
     [๒๓]   ตตฺร  โข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  อจิรปกฺกนฺตสฺส  ภควโต
ภิกฺขู    อามนฺเตสิ   อาวุโส   ภิกฺขโวติ   ฯ   อาวุโสติ   เต   ภิกฺขู
อายสฺมโต    สารีปุตฺตสฺส    ปจฺจสฺโสสุํ    ฯ    อายสฺมา   สารีปุตฺโต
เอตทโวจ   กิตฺตาวตา   นุ   โข   อาวุโส  สตฺถุ  ปวิวิตฺตสฺส  วิหรโต
สาวกา   วิเวกํ   นานุสิกฺขนฺติ   กิตฺตาวตา   จ  ปน  สตฺถุ  ปวิวิตฺตสฺส
วิหรโต   สาวกา   วิเวกมนุสิกฺขนฺตีติ   ฯ   ทูรโตปิ  โข  มยํ  อาวุโส
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ปฏิวิเนตฺวา ฯ     สี. ยุ. วตฺวา ฯ
อาคจฺเฉยฺยาม  ๑-  อายสฺมโต  สารีปุตฺตสฺส  สนฺติเก  เอตสฺส  ภาสิตสฺส
อตฺถมญฺญาตุํ    สาธุ    วตายสฺมนฺตํเยว   สารีปุตฺตํ   ปฏิภาตุ   เอตสฺส
ภาสิตสฺส  อตฺโถ  อายสฺมโต  สารีปุตฺตสฺส  สุตฺวา  ภิกฺขู  ธาเรสฺสนฺตีติ ฯ
เตนหาวุโส   สุณาถ   สาธุกํ  มนสิกโรถ  ภาสิสฺสามีติ  ฯ  เอวมาวุโสติ
โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สารีปุตฺตสฺส ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     [๒๔]   อายสฺมา   สารีปุตฺโต   เอตทโวจ   กิตฺตาวตา  นุ  โข
อาวุโส   สตฺถุ   ปวิวิตฺตสฺส   วิหรโต   สาวกา   วิเวกํ   นานุสิกฺขนฺติ
อิธาวุโส   สตฺถุ   ปวิวิตฺตสฺส   วิหรโต   สาวกา   วิเวกํ  นานุสิกฺขนฺติ
เยสญฺจ   ธมฺมานํ   สตฺถา   ปหานมาห   เต   จ   ธมฺเม  นปฺปชหนฺติ
พาหุลฺลิกา  ๒-  จ  โหนฺติ  สาถิลิกา  ๓- โอกฺกมเน ปุพฺพงฺคมา ปวิเวเก
นิกฺขิตฺตธุรา  ฯ  ตตฺราวุโส  เถรา  ภิกฺขู  ตีหิ ฐาเนหิ คารยฺหา ภวนฺติ ฯ
สตฺถุ   ปวิวิตฺตสฺส   วิหรโต   สาวกา   วิเวกํ   นานุสิกฺขนฺตีติ   อิมินา
ปฐเมน ฐาเนน เถรา ภิกฺขู คารยฺหา ภวนฺติ ฯ
     {๒๔.๑}   เยสญฺจ   ธมฺมานํ  สตฺถา  ปหานมาห  เต  จ  ธมฺเม
นปฺปชหนฺตีติ  อิมินา  ทุติเยน  ฐาเนน  เถรา  ภิกฺขู  คารยฺหา  ภวนฺติ ฯ
พาหุลฺลิกา  จ  สาถิลิกา  โอกฺกมเน  ปุพฺพงฺคมา  ปวิเวเก  นิกฺขิตฺตธุราติ
อิมินา  ตติเยน  ฐาเนน  เถรา  ภิกฺขู  คารยฺหา ภวนฺติ ฯ เถรา หาวุโส
ภิกฺขู  อิเมหิ  ตีหิ  ฐาเนหิ  คารยฺหา  ภวนฺติ  ฯ ตตฺราวุโส มชฺฌิมา ภิกฺขู
ฯเปฯ  นวา  ภิกฺขู  ตีหิ  ฐาเนหิ  คารยฺหา  ภวนฺติ  ฯ  สตฺถุ ปวิวิตฺตสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. อาคจฺฉาม ฯ    เยภุยฺเยน พาหุลิกา ฯ    สี. ม. ยุ. สาถลิกา ฯ
วิหรโต   สาวกา   วิเวกํ   นานุสิกฺขนฺตีติ   อิมินา   ปฐเมน   ฐาเนน
นวา   ภิกฺขู  คารยฺหา  ภวนฺติ  ฯ  เยสญฺจ  ธมฺมานํ  สตฺถา  ปหานมาห
เต   จ   ธมฺเม   นปฺปชหนฺตีติ   อิมินา  ทุติเยน  ฐาเนน  นวา  ภิกฺขู
คารยฺหา   ภวนฺติ   ฯ  พาหุลฺลิกา  จ  สาถิลิกา  โอกฺกมเน  ปุพฺพงฺคมา
ปวิเวเก  นิกฺขิตฺตธุราติ  อิมินา  ตติเยน  ฐาเนน  นวา  ภิกฺขู  คารยฺหา
ภวนฺติ   ฯ   นวา   หาวุโส   ภิกฺขู   อิเมหิ   ตีหิ  ฐาเนหิ  คารยฺหา
ภวนฺติ   ฯ   เอตฺตาวตา   โข   อาวุโส   สตฺถุ   ปวิวิตฺตสฺส  วิหรโต
สาวกา วิเวกํ นานุสิกฺขนฺติ ฯ
     [๒๕]   กิตฺตาวตา   จ   ปนาวุโส   สตฺถุ   ปวิวิตฺตสฺส  วิหรโต
สาวกา    วิเวกมนุสิกฺขนฺติ    อิธาวุโส    สตฺถุ   ปวิวิตฺตสฺส   วิหรโต
สาวกา    วิเวกมนุสิกฺขนฺติ    เยสญฺจ    ธมฺมานํ   สตฺถา   ปหานมาห
เต   จ   ธมฺเม   ปชหนฺติ   น   จ  พาหุลฺลิกา  โหนฺติ  น  สาถิลิกา
โอกฺกมเน   นิกฺขิตฺตธุรา   ปวิเวเก   ปุพฺพงฺคมา  ฯ  ตตฺราวุโส  เถรา
ภิกฺขู   ตีหิ   ฐาเนหิ   ปาสํสา   ภวนฺติ  ฯ  สตฺถุ  ปวิวิตฺตสฺส  วิหรโต
สาวกา   วิเวกมนุสิกฺขนฺตีติ   อิมินา   ปฐเมน   ฐาเนน   เถรา  ภิกฺขู
ปาสํสา   ภวนฺติ   ฯ   เยสญฺจ   ธมฺมานํ   สตฺถา  ปหานมาห  เต  จ
ธมฺเม   ปชหนฺตีติ   อิมินา   ทุติเยน   ฐาเนน   เถรา  ภิกฺขู  ปาสํสา
ภวนฺติ   ฯ   น   จ  พาหุลฺลิกา  น  สาถิลิกา  โอกฺกมเน  นิกฺขิตฺตธุรา
ปวิเวเก   ปุพฺพงฺคมาติ  อิมินา  ตติเยน  ฐาเนน  เถรา  ภิกฺขู  ปาสํสา
ภวนฺติ   ฯ   เถรา   หาวุโส   ภิกฺขู   อิเมหิ   ตีหิ  ฐาเนหิ  ปาสํสา
ภวนฺติ   ฯ   ตตฺราวุโส   มชฺฌิมา   ภิกฺขู   ฯเปฯ   นวา   ภิกฺขู  ตีหิ
ฐาเนหิ   ปาสํสา   ภวนฺติ   ฯ   สตฺถุ   ปวิวิตฺตสฺส   วิหรโต  สาวกา
วิเวกมนุสิกฺขนฺตีติ   อิมินา   ปฐเมน   ฐาเนน   นวา   ภิกฺขู   ปาสํสา
ภวนฺติ   ฯ   เยสญฺจ   ธมฺมานํ   สตฺถา   ปหานมาห   เต  จ  ธมฺเม
ปชหนฺตีติ   อิมินา   ทุติเยน   ฐาเนน  นวา  ภิกฺขู  ปาสํสา  ภวนฺติ  ฯ
น   จ   พาหุลฺลิกา   น   สาถิลิกา  โอกฺกมเน  นิกฺขิตฺตธุรา  ปวิเวเก
ปุพฺพงฺคมาติ   อิมินา  ตติเยน  ฐาเนน  นวา  ภิกฺขู  ปาสํสา  ภวนฺติ  ฯ
นวา   หาวุโส   ภิกฺขู   อิเมหิ   ตีหิ   ฐาเนหิ   ปาสํสา   ภวนฺติ  ฯ
เอตฺตาวตา    โข    อาวุโส   สตฺถุ   ปวิวิตฺตสฺส   วิหรโต   สาวกา
วิเวกมนุสิกฺขนฺติ ฯ
     [๒๖]   ตตฺราวุโส  โลโภ  จ  ปาปโก โทโส จ ปาปโก โลภสฺส จ
ปหานาย   โทสสฺส   จ   ปหานาย   อตฺถิ  มชฺฌิมา  ปฏิปทา  จกฺขุกรณี
ญาณกรณี   อุปสมาย   อภิญฺญาย   สมฺโพธาย   นิพฺพานาย   สํวตฺตติ  ฯ
กตมา   จ   สา   อาวุโส   มชฺฌิมา   ปฏิปทา   จกฺขุกรณี   ญาณกรณี
อุปสมาย   อภิญฺญาย   สมฺโพธาย   นิพฺพานาย   สํวตฺตติ   ฯ   อยเมว
อริโย    อฏฺฐงฺคิโก    มคฺโค   เสยฺยถีทํ   สมฺมาทิฏฺฐิ   สมฺมาสงฺกปฺโป
สมฺมาวาจา      สมฺมากมฺมนฺโต      สมฺมาอาชีโว      สมฺมาวายาโม
สมฺมาสติ   สมฺมาสมาธิ   ฯ   อยํ  โข  สา  อาวุโส  มชฺฌิมา  ปฏิปทา
จกฺขุกรณี      ญาณกรณี      อุปสมาย      อภิญฺญาย      สมฺโพธาย
นิพฺพานาย สํวตฺตติ ฯ
     {๒๖.๑}   ตตฺราวุโส    โกโธ    จ    ปาปโก    อุปนาโห
จ  ปาปโก  ...  ฯ  มกฺโข จ ปาปโก ปฬาโส จ ปาปโก ... ฯ อิสฺสา
จ  ปาปิกา  มจฺเฉรญฺจ  ปาปกํ  ...  ฯ  มายา  จ ปาปิกา สาเฐยฺยํ จ
ปาปกํ  ...  ฯ  ถมฺโภ  จ  ปาปโก  สารมฺโภ จ ปาปโก ... ฯ มาโน
จ  ปาปโก  อติมาโน  จ  ปาปโก  ...  ฯ  มโท  จ  ปาปโก ปมาโท
จ  ปาปโก  มทสฺส  จ  ปหานาย  ปมาทสฺส  จ  ปหานาย  อตฺถิ มชฺฌิมา
ปฏิปทา    จกฺขุกรณี    ญาณกรณี    อุปสมาย    อภิญฺญาย   สมฺโพธาย
นิพฺพานาย สํวตฺตติ ฯ
     {๒๖.๒}   กตมา   จ  สา  อาวุโส  มชฺฌิมา  ปฏิปทา  จกฺขุกรณี
ญาณกรณี   อุปสมาย   อภิญฺญาย   สมฺโพธาย   นิพฺพานาย   สํวตฺตติ  ฯ
อยเมว  อริโย  อฏฺฐงฺคิโก  มคฺโค  เสยฺยถีทํ  สมฺมาทิฏฺฐิ  สมฺมาสงฺกปฺโป
สมฺมาวาจา   สมฺมากมฺมนฺโต   สมฺมาอาชีโว   สมฺมาวายาโม   สมฺมาสติ
สมฺมาสมาธิ   ฯ   อยํ   โข  สา  อาวุโส  มชฺฌิมา  ปฏิปทา  จกฺขุกรณี
ญาณกรณี อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตตีติ ฯ
     อิทมโวจ    อายสฺมา    สารีปุตฺโต    อตฺตมนา    เต    ภิกฺขู
อายสฺมโต สารีปุตฺตสฺส ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ
                       ธมฺมทายาทสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ตติยํ ฯ
                                   ----------
                                 ภยเภรวสุตฺตํ
     [๒๗]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน    อนาถปิณฺฑิกสฺส    อาราเม    ฯ   อถ   โข   ชาณุสฺโสณิ
พฺราหฺมโณ   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา  ภควตา  สทฺธึ
สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ ๑- วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
     [๒๘]   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน  โข  ชาณุสฺโสณิ  พฺราหฺมโณ  ภควนฺตํ
เอตทโวจ   เยเม   โภ   โคตม   กุลปุตฺตา   ภวนฺตํ  โคตมํ  อุทฺทิสฺส
สทฺธา   อคารสฺมา   อนคาริยํ  ปพฺพชิตา  ภวนฺเตสํ  โคตโม  ปุพฺพงฺคโม
ภวนฺเตสํ   โคตโม   พหุกาโร   ภวนฺเตสํ  โคตโม  สมาทเปตา  โภโต
จ   ปน   โคตมสฺส   สา  ชนตา  ทิฏฺฐานุคตึ  อาปชฺชตีติ  ฯ  เอวเมตํ
พฺราหฺมณ    เอวเมตํ    พฺราหฺมณ    เย   เต   พฺราหฺมณ   กุลปุตฺตา
มมํ   อุทฺทิสฺส   สทฺธา   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิตา   อหํ  เตสํ
ปุพฺพงฺคโม   อหํ   เตสํ   พหุกาโร   อหํ   เตสํ   สมาทเปตา  มมญฺจ
ปน สา ชนตา ทิฏฺฐานุคตึ อาปชฺชตีติ ฯ
     [๒๙]   ทุรภิสมฺภวานิ   หิ  โข  โภ  โคตม   อรญฺญวนปตฺถานิ ๒-
ปนฺตานิ  เสนาสนานิ  ทุกฺกรํ  ปวิเวกํ  ทุรภิรมํ  เอกตฺเต  หรนฺติ  มญฺเญ
มโน   วนานิ   สมาธึ   อลภมานสฺส  ภิกฺขุโนติ  ฯ  เอวเมตํ  พฺราหฺมณ
เอวเมตํ    พฺราหฺมณ   ทุรภิสมฺภวานิ   หิ   พฺราหฺมณ   อรญฺญวนปตฺถานิ
@เชิงอรรถ:  ม. สารณียํ ฯ   สี. ยุ. อรญฺเญ วนปตฺถานิ ฯ
ปนฺตานิ   เสนาสนานิ   ทุกฺกรํ   ปวิเวกํ   ทุรภิรมํ   เอกตฺเต   หรนฺติ
มญฺเญ มโน วนานิ สมาธึ อลภมานสฺส ภิกฺขุโนติ ฯ
     [๓๐]   มยฺหมฺปิ  โข  พฺราหฺมณ  ปุพฺเพว  สมฺโพธา  อนภิสมฺพุทฺธสฺส
โพธิสตฺตสฺเสว  สโต  เอตทโหสิ  ทุรภิสมฺภวานิ  หิ  โข  อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ  เสนาสนานิ  ทุกฺกรํ  ปวิเวกํ  ทุรภิรมํ  เอกตฺเต  หรนฺติ  มญฺเญ
มโน วนานิ สมาธึ อลภมานสฺส ภิกฺขุโนติ ฯ
     [๓๑]   ตสฺส  มยฺหํ  พฺราหฺมณ  เอตทโหสิ  เย โข เกจิ สมณา วา
พฺราหฺมณา    วา    อปริสุทฺธกายกมฺมนฺตา    อรญฺญวนปตฺถานิ   ปนฺตานิ
เสนาสนานิ    ปฏิเสวนฺติ   อปริสุทฺธกายกมฺมนฺตสนฺโทสเหตุ   หเว   เต
โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  อกุสลํ  ภยเภรวํ  อวฺหยนฺติ  ฯ  น  โข  ปนาหํ
อปริสุทฺธกายกมฺมนฺโต      อรญฺญวนปตฺถานิ     ปนฺตานิ     เสนาสนานิ
ปฏิเสวามิ    ปริสุทฺธกายกมฺมนฺโตหมสฺมิ    ฯ   เย   หิ   โว   อริยา
ปริสุทฺธกายกมฺมนฺตา      อรญฺญวนปตฺถานิ      ปนฺตานิ     เสนาสนานิ
ปฏิเสวนฺติ     เตสมหํ     อญฺญตโร     ๑-     เอตมหํ    พฺราหฺมณ
ปริสุทฺธกายกมฺมนฺตตํ      ๒-      อตฺตนิ     สมฺปสฺสมาโน     ภิยฺโย
ปลฺโลมมาปาทึ อรญฺเญ วิหาราย ฯ
     [๓๒]   ตสฺส  มยฺหํ  พฺราหฺมณ  เอตทโหสิ  เย โข เกจิ สมณา วา
พฺราหฺมณา    วา   อปริสุทฺธวจีกมฺมนฺตา   ฯเปฯ   อปริสุทฺธมโนกมฺมนฺตา
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. อญฺญตโม ฯ   ม. ปริสุทฺธกายกมฺมตํ ฯ
ฯเปฯ         อปริสุทฺธาชีวา        อรญฺญวนปตฺถานิ        ปนฺตานิ
เสนาสนานิ   ปฏิเสวนฺติ   อปริสุทฺธาชีวสนฺโทสเหตุ   หเว  เต  โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา   อกุสลํ   ภยเภรวํ   อวฺหยนฺติ   ฯ   น   โข   ปนาหํ
อปริสุทฺธาชีโว    อรญฺญวนปตฺถานิ    ปนฺตานิ   เสนาสนานิ   ปฏิเสวามิ
ปริสุทฺธาชีโวหมสฺมิ    ฯ    เย    หิ    โว    อริยา   ปริสุทฺธาชีวา
อรญฺญวนปตฺถานิ     ปนฺตานิ     เสนาสนานิ     ปฏิเสวนฺติ    เตสมหํ
อญฺญตโร    เอตมหํ   พฺราหฺมณ   ปริสุทฺธาชีวตํ   อตฺตนิ   สมฺปสฺสมาโน
ภิยฺโย ปลฺโลมมาปาทึ อรญฺเญ วิหาราย ฯ
     [๓๓]   ตสฺส  มยฺหํ  พฺราหฺมณ  เอตทโหสิ  เย โข เกจิ สมณา วา
พฺราหฺมณา   วา   อภิชฺฌาลู   กาเมสุ   ติพฺพสาราคา   อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ   เสนาสนานิ   ปฏิเสวนฺติ  อภิชฺฌาลุกาเมสุติพฺพสาราคสนฺโทสเหตุ
หเว   เต  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา  อกุสลํ  ภยเภรวํ  อวฺหยนฺติ  ฯ  น
โข    ปนาหํ    อภิชฺฌาลุ    กาเมสุ   ติพฺพสาราโค   อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ   เสนาสนานิ   ปฏิเสวามิ   อนภิชฺฌาลุหมสฺมิ   ฯ  เย  หิ  โว
อริยา     อนภิชฺฌาลู     อรญฺญวนปตฺถานิ     ปนฺตานิ     เสนาสนานิ
ปฏิเสวนฺติ    เตสมหํ    อญฺญตโร    เอตมหํ   พฺราหฺมณ   อนภิชฺฌาลุตํ
อตฺตนิ สมฺปสฺสมาโน ภิยฺโย ปลฺโลมมาปาทึ อรญฺเญ วิหาราย ฯ
     [๓๔]   ตสฺส  มยฺหํ  พฺราหฺมณ  เอตทโหสิ  เย  โข  เกจิ  สมณา
วา      พฺราหฺมณา      วา     พฺยาปนฺนจิตฺตา     ปทุฏฺฐมนสงฺกปฺปา
อรญฺญวนปตฺถานิ        ปนฺตานิ        เสนาสนานิ        ปฏิเสวนฺติ
พฺยาปนฺนจิตฺตปทุฏฺฐมนสงฺกปฺปสนฺโทสเหตุ      หเว      เต     โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา   อกุสลํ   ภยเภรวํ   อวฺหยนฺติ   ฯ   น   โข   ปนาหํ
พฺยาปนฺนจิตฺโต      ปทุฏฺฐมนสงฺกปฺโป      อรญฺญวนปตฺถานิ     ปนฺตานิ
เสนาสนานิ   ปฏิเสวามิ   เมตฺตจิตฺโตหมสฺมิ   ฯ   เย  หิ  โว  อริยา
เมตฺตจิตฺตา    อรญฺญวนปตฺถานิ    ปนฺตานิ    เสนาสนานิ    ปฏิเสวนฺติ
เตสมหํ     อญฺญตโร    เอตมหํ    พฺราหฺมณ    เมตฺตจิตฺตตํ    อตฺตนิ
สมฺปสฺสมาโน ภิยฺโย ปลฺโลมมาปาทึ อรญฺเญ วิหาราย ฯ
     [๓๕]   ตสฺส   มยฺหํ   พฺราหฺมณ   เอตทโหสิ   เย   โข  เกจิ
สมณา    วา    พฺราหฺมณา   วา   ถีนมิทฺธปริยุฏฺฐิตา   อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ     เสนาสนานิ     ปฏิเสวนฺติ     ถีนมิทฺธปริยุฏฺฐานสนฺโทสเหตุ
หเว   เต   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   อกุสลํ  ภยเภรวํ  อวฺหยนฺติ  ฯ
น    โข    ปนาหํ    ถีนมิทฺธปริยุฏฺฐิโต    อรญฺญวนปตฺถานิ    ปนฺตานิ
เสนาสนานิ   ปฏิเสวามิ   วิคตถีนมิทฺโธหมสฺมิ   ฯ  เย  หิ  โว  อริยา
วิคตถีนมิทฺธา    อรญฺญวนปตฺถานิ    ปนฺตานิ    เสนาสนานิ   ปฏิเสวนฺติ
เตสมหํ    อญฺญตโร    เอตมหํ    พฺราหฺมณ    วิคตถีนมิทฺธตํ    อตฺตนิ
สมฺปสฺสมาโน ภิยฺโย ปลฺโลมมาปาทึ อรญฺเญ วิหาราย ฯ
     [๓๖]   ตสฺส   มยฺหํ   พฺราหฺมณ   เอตทโหสิ   เย   โข  เกจิ
สมณา   วา   พฺราหฺมณา  วา  อุทฺธตา  อวูปสนฺตจิตฺตา  อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ     เสนาสนานิ     ปฏิเสวนฺติ    อุทฺธตาวูปสนฺตจิตฺตสนฺโทสเหตุ
หเว   เต   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   อกุสลํ  ภยเภรวํ  อวฺหยนฺติ  ฯ
น     โข     ปนาหํ    อุทฺธโต    อวูปสนฺตจิตฺโต    อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ      เสนาสนานิ     ปฏิเสวามิ     วูปสนฺตจิตฺโตหมสฺมิ     ฯ
เย    หิ    โว    อริยา   วูปสนฺตจิตฺตา   อรญฺญวนปตฺถานิ   ปนฺตานิ
เสนาสนานิ    ปฏิเสวนฺติ    เตสมหํ    อญฺญตโร   เอตมหํ   พฺราหฺมณ
วูปสนฺตจิตฺตตํ     อตฺตนิ     สมฺปสฺสมาโน     ภิยฺโย    ปลฺโลมมาปาทึ
อรญฺเญ วิหาราย ฯ
     [๓๗]   ตสฺส   มยฺหํ   พฺราหฺมณ   เอตทโหสิ   เย   โข  เกจิ
สมณา    วา    พฺราหฺมณา    วา   กงฺขี   วิจิกิจฺฉี   อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ   เสนาสนานิ   ปฏิเสวนฺติ   กงฺขิวิจิกิจฺฉิสนฺโทสเหตุ   หเว  เต
โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   อกุสลํ   ภยเภรวํ   อวฺหยนฺติ   ฯ   น  โข
ปนาหํ    กงฺขี    วิจิกิจฺฉี    อรญฺญวนปตฺถานิ    ปนฺตานิ   เสนาสนานิ
ปฏิเสวามิ   ติณฺณวิจิกิจฺโฉหมสฺมิ   ฯ  เย  หิ  โว  อริยา  ติณฺณวิจิกิจฺฉา
อรญฺญวนปตฺถานิ        ปนฺตานิ        เสนาสนานิ        ปฏิเสวนฺติ
เตสมหํ    อญฺญตโร    เอตมหํ    พฺราหฺมณ    ติณฺณวิจิกิจฺฉตํ    อตฺตนิ
สมฺปสฺสมาโน ภิยฺโย ปลฺโลมมาปาทึ อรญฺเญ วิหาราย ฯ
     [๓๘]   ตสฺส   มยฺหํ   พฺราหฺมณ   เอตทโหสิ   เย   โข  เกจิ
สมณา   วา   พฺราหฺมณา   วา   อตฺตุกฺกํสกา  ปรวมฺภี  อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ     เสนาสนานิ     ปฏิเสวนฺติ    อตฺตุกฺกํสนปรวมฺภนสนฺโทสเหตุ
หเว     เต     โภนฺโต     สมณพฺราหฺมณา     อกุสลํ     ภยเภรวํ
อวฺหยนฺติ   ฯ   น   โข  ปนาหํ  อตฺตุกฺกํสโก  ปรวมฺภี  อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ   เสนาสนานิ   ปฏิเสวามิ   อนตฺตุกฺกํสโก   อปรวมฺภีหมสฺมิ   ฯ
เย    หิ    โว   อริยา   อนตฺตุกฺกํสกา   อปรวมฺภี   อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ   เสนาสนานิ   ปฏิเสวนฺติ   เตสมหํ   อญฺญตโร   ๑-  เอตมหํ
พฺราหฺมณ    อนตฺตุกฺกํสกตํ   อปรวมฺภิตํ   อตฺตนิ   สมฺปสฺสมาโน   ภิยฺโย
ปลฺโลมมาปาทึ อรญฺเญ วิหาราย ฯ
     [๓๙]   ตสฺส  มยฺหํ  พฺราหฺมณ  เอตทโหสิ  เย โข เกจิ สมณา วา
พฺราหฺมณา     วา     ฉมฺภี    ภิรุกชาติกา    ๒-    อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ    เสนาสนานิ    ปฏิเสวนฺติ   ฉมฺภิภิรุกชาติกสนฺโทสเหตุ   หเว
เต   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา  อกุสลํ  ภยเภรวํ  อวฺหยนฺติ  ฯ  น  โข
ปนาหํ    ฉมฺภี   ภิรุกชาติโก   อรญฺญวนปตฺถานิ   ปนฺตานิ   เสนาสนานิ
ปฏิเสวามิ   วิคตโลมหํโสหมสฺมิ   ฯ  เย  หิ  โว  อริยา  วิคตโลมหํสา
อรญฺญวนปตฺถานิ     ปนฺตานิ     เสนาสนานิ     ปฏิเสวนฺติ    เตสมหํ
อญฺญตโร    เอตมหํ   พฺราหฺมณ   วิคตโลมหํสตํ   อตฺตนิ   สมฺปสฺสมาโน
ภิยฺโย ปลฺโลมมาปาทึ อรญฺเญ วิหาราย ฯ
     [๔๐]   ตสฺส  มยฺหํ  พฺราหฺมณ  เอตทโหสิ  เย โข เกจิ สมณา วา
พฺราหฺมณา    วา    ลาภสกฺการสิโลกํ   นิกามยมานา   อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ     เสนาสนานิ     ปฏิเสวนฺติ    ลาภสกฺการสิโลกนิกามยมาน-
สนฺโทสเหตุ    ๓-    หเว   เต   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   อกุสลํ
ภยเภรวํ    อวฺหยนฺติ    ฯ    น    โข    ปนาหํ   ลาภสกฺการสิโลกํ
@เชิงอรรถ:  ม. สพฺพตฺถ อญฺญตโรติ ฯ  ม. ภีรุกชาติกา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
@ ม. ลาภสกฺการสิโลกนิกามนสนฺโทสเหตุ ฯ
นิกามยมาโน    อรญฺญวนปตฺถานิ    ปนฺตานิ    เสนาสนานิ   ปฏิเสวามิ
อปฺปิจฺโฉหมสฺมิ   ฯ   เย   หิ   โว  อริยา  อปฺปิจฺฉา  อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ    เสนาสนานิ    ปฏิเสวนฺติ    เตสมหํ    อญฺญตโร   เอตมหํ
พฺราหฺมณ    อปฺปิจฺฉตํ   อตฺตนิ   สมฺปสฺสมาโน   ภิยฺโย   ปลฺโลมมาปาทึ
อรญฺเญ วิหาราย ฯ
     [๔๑]   ตสฺส  มยฺหํ  พฺราหฺมณ  เอตทโหสิ  เย  โข  เกจิ  สมณา
วา    พฺราหฺมณา    วา    กุสีตา   หีนวิริยา   ๑-   อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ   เสนาสนานิ   ปฏิเสวนฺติ   กุสีตหีนวิริยสนฺโทสเหตุ   หเว  เต
โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   อกุสลํ   ภยเภรวํ   อวฺหยนฺติ   ฯ   น  โข
ปนาหํ    กุสีโต    หีนวิริโย   อรญฺญวนปตฺถานิ   ปนฺตานิ   เสนาสนานิ
ปฏิเสวามิ   อารทฺธวิริโยหมสฺมิ   ฯ  เย  หิ  โว  อริยา  อารทฺธวิริยา
อรญฺญวนปตฺถานิ     ปนฺตานิ     เสนาสนานิ     ปฏิเสวนฺติ    เตสมหํ
อญฺญตโร    เอตมหํ   พฺราหฺมณ   อารทฺธวิริยตํ   อตฺตนิ   สมฺปสฺสมาโน
ภิยฺโย ปลฺโลมมาปาทึ อรญฺเญ วิหาราย ฯ
     [๔๒]   ตสฺส  มยฺหํ  พฺราหฺมณ  เอตทโหสิ  เย  โข  เกจิ  สมณา
วา    พฺราหฺมณา    วา    มุฏฺฐสฺสตี    อสมฺปชานา   อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ     เสนาสนานิ     ปฏิเสวนฺติ    มุฏฺฐสฺสติอสมฺปชานสนฺโทสเหตุ
หเว   เต   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   อกุสลํ  ภยเภรวํ  อวฺหยนฺติ  ฯ
น     โข     ปนาหํ     มุฏฺฐสฺสติ    อสมฺปชาโน    อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ      เสนาสนานิ      ปฏิเสวามิ      อุปฏฺฐิตสติหมสฺมิ     ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. หีนวีริยา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
เย   หิ  โว  อริยา  อุปฏฺฐิตสตี  อรญฺญวนปตฺถานิ  ปนฺตานิ  เสนาสนานิ
ปฏิเสวนฺติ    เตสมหํ    อญฺญตโร    เอตมหํ   พฺราหฺมณ   อุปฏฺฐิตสติตํ
อตฺตนิ สมฺปสฺสมาโน ภิยฺโย ปลฺโลมมาปาทึ อรญฺเญ วิหาราย ฯ
     [๔๓]   ตสฺส   มยฺหํ   พฺราหฺมณ   เอตทโหสิ   เย   โข  เกจิ
สมณา   วา  พฺราหฺมณา  วา  อสมาหิตา  วิพฺภนฺตจิตฺตา  อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ     เสนาสนานิ    ปฏิเสวนฺติ    อสมาหิตวิพฺภนฺตจิตฺตสนฺโทสเหตุ
หเว   เต   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   อกุสลํ  ภยเภรวํ  อวฺหยนฺติ  ฯ
น     โข    ปนาหํ    อสมาหิโต    วิพฺภนฺตจิตฺโต    อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ     เสนาสนานิ     ปฏิเสวามิ     สมาธิสมฺปนฺโนหมสฺมิ     ฯ
เย     หิ     โว     อริยา     สมาธิสมฺปนฺนา     อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ    เสนาสนานิ    ปฏิเสวนฺติ    เตสมหํ    อญฺญตโร   เอตมหํ
พฺราหฺมณ   สมาธิสมฺปทํ   อตฺตนิ   สมฺปสฺสมาโน   ภิยฺโย  ปลฺโลมมาปาทึ
อรญฺเญ วิหาราย ฯ
     [๔๔]   ตสฺส  มยฺหํ  พฺราหฺมณ  เอตทโหสิ  เย  โข  เกจิ  สมณา
วา    พฺราหฺมณา   วา   ทุปฺปญฺญา   เอลมูคา   ๑-   อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ    เสนาสนานิ   ปฏิเสวนฺติ    ทุปฺปญฺญเอลมูคสนฺโทสเหตุ   หเว
เต   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา  อกุสลํ  ภยเภรวํ  อวฺหยนฺติ  ฯ  น  โข
ปนาหํ      ทุปฺปญฺโญ      เอลมูโค      อรญฺญวนปตฺถานิ     ปนฺตานิ
เสนาสนานิ   ปฏิเสวามิ   ปญฺญาสมฺปนฺโนหมสฺมิ  ฯ  เย  หิ  โว  อริยา
ปญฺญาสมฺปนฺนา    อรญฺญวนปตฺถานิ    ปนฺตานิ   เสนาสนานิ   ปฏิเสวนฺติ
@เชิงอรรถ:  ม. เอฬมูคา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
เตสมหํ     อญฺญตโร    เอตมหํ    พฺราหฺมณ    ปญฺญาสมฺปทํ    อตฺตนิ
สมฺปสฺสมาโน ภิยฺโย ปลฺโลมมาปาทึ อรญฺเญ วิหาราย ฯ
                           โสฬสปริยายํ นิฏฺฐิตํ ฯ
     [๔๕]   ตสฺส   มยฺหํ   พฺราหฺมณ  เอตทโหสิ  ยนฺนูนาหํ  ยา  ตา
รตฺติโย    อภิญฺญาตา    อภิลกฺขิตา   จาตุทฺทสี   ปญฺจทสี   อฏฺฐมี   จ
ปกฺขสฺส   ตถารูปาสุ   รตฺตีสุ  ยานิ  ตานิ  อารามเจติยานิ  วนเจติยานิ
รุกฺขเจติยานิ  ภึสนกานิ  สโลมหํสานิ  ตถารูเปสุ  เสนาสเนสุ วิหเรยฺยํ ฯ
อปฺเปวนาม  ๑-  ตํ  ภยเภรวํ  ปสฺเสยฺยนฺติ  ฯ  โส  โข  อหํ พฺราหฺมณ
อปเรน   สมเยน   ยา  ตา  รตฺติโย  อภิญฺญาตา  อภิลกฺขิตา  จาตุทฺทสี
ปญฺจทสี    อฏฺฐมี    จ   ปกฺขสฺส   ตถารูปาสุ   รตฺตีสุ   ยานิ   ตานิ
อารามเจติยานิ    วนเจติยานิ   รุกฺขเจติยานิ   ภึสนกานิ   สโลมหํสานิ
ตถารูเปสุ   เสนาสเนสุ   วิหรามิ   ตตฺถ   จ  เม  พฺราหฺมณ  วิหรโต
มิโค  วา  อาคจฺฉติ  โมโร  วา  กฏฺฐํ  ปาเตติ วาโต วา ปณฺณกสฏํ ๒-
เอเรติ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ  พฺราหฺมณ  เอวํ  โหติ  ๓-  เอตํ  นูน  ตํ
ภยเภรวํ อาคจฺฉตีติ ฯ
     {๔๕.๑}   ตสฺส   มยฺหํ   พฺราหฺมณ   เอตทโหสิ   กินฺนุโข   อหํ
อญฺญทตฺถุ    ภยปฏิกงฺขี    ๔-   วิหรามิ   ยนฺนูนาหํ   ยถาภูตสฺส   ๕-
ยถาภูตสฺส   เม   ตํ   ภยเภรวํ  อาคจฺฉติ  ตถาภูโต  ๖-   ตถาภูโตว
ตํ   ภยเภรวํ   ปฏิวิเนยฺยนฺติ   ฯ   ตสฺส  มยฺหํ  พฺราหฺมณ  จงฺกมนฺตสฺส
ตํ   ภยเภรวํ   อาคจฺฉติ   ฯ   โส   โข  อหํ  พฺราหฺมณ  เนว  ตาว
@เชิงอรรถ:  ม. อปฺเปวนามาหํ ฯ  สี. ยุ. ปณฺณสฏํ ฯ  ม. เอตทโหสิ ฯ
@ สี. ภยปาฏิกงฺขี ฯ  ม. ยถาภูตํ ฯ  ม. ตถาภูตํ ฯ
ติฏฺฐามิ   น   นิสีทามิ   น  นิปชฺชามิ  ยาว  จงฺกมนฺโตว  ตํ  ภยเภรวํ
ปฏิวิเนมิ  ฯ  ตสฺส  มยฺหํ  พฺราหฺมณ  ฐิตสฺส  ตํ  ภยเภรวํ  อาคจฺฉติ  ฯ
โส   โข   อหํ   พฺราหฺมณ   เนว   ตาว   จงฺกมามิ  น  นิสีทามิ  น
นิปชฺชามิ   ยาว   ฐิโตว   ตํ   ภยเภรวํ   ปฏิวิเนมิ   ฯ  ตสฺส  มยฺหํ
พฺราหฺมณ   นิสินฺนสฺส   ตํ   ภยเภรวํ   อาคจฺฉติ   ฯ   โส   โข  อหํ
พฺราหฺมณ   เนว   ตาว   นิปชฺชามิ   น   ติฏฺฐามิ  น  จงฺกมามิ  ยาว
นิสินฺโนว    ตํ    ภยเภรวํ   ปฏิวิเนมิ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   พฺราหฺมณ
นิปนฺนสฺส   ตํ   ภยเภรวํ   อาคจฺฉติ   ฯ   โส   โข   อหํ  พฺราหฺมณ
เนว   ตาว   นิสีทามิ   น   ติฏฺฐามิ   น   จงฺกมามิ  ยาว  นิปนฺโนว
ตํ ภยเภรวํ ปฏิวิเนมิ ฯ
     [๔๖]   สนฺติ   โข   ปน   พฺราหฺมณ   เอเก   สมณพฺราหฺมณา
รตฺตึเยว    สมานํ    ทิวาติ   สญฺชานนฺติ   ทิวาเยว   สมานํ   รตฺตีติ
สญฺชานนฺติ     อิทมหํ     เตสํ     สมณพฺราหฺมณานํ    สมฺโมหวิหารสฺมึ
วทามิ   ฯ   อหํ   โข   ปน   พฺราหฺมณ   รตฺตึเยว   สมานํ   รตฺตีติ
สญฺชานามิ   ทิวาเยว   สมานํ   ทิวาติ   สญฺชานามิ   ฯ   ยํ  โข  ตํ
พฺราหฺมณ   สมฺมา   วทมาโน   วเทยฺย   อสมฺโมหธมฺโม  สตฺโต  โลเก
อุปฺปนฺโน   พหุชนหิตาย   พหุชนสุขาย   โลกานุกมฺปกาย   ๑-   อตฺถาย
หิตาย  สุขาย  เทวมนุสฺสานนฺติ  ฯ  มเมว  ตํ  สมฺมา  วทมาโน วเทยฺย
อสมฺโมหธมฺโม   สตฺโต   โลเก   อุปฺปนฺโน   พหุชนหิตาย   พหุชนสุขาย
โลกานุกมฺปกาย ๒- อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. โลกานุกมฺปาย ฯ
     [๔๗]   อารทฺธํ  โข  ปน  เม  พฺราหฺมณ  วิริยํ ๑- อโหสิ อสลฺลีนํ
อุปฏฺฐิตา   สติ  อปฺปมฺมุฏฺฐา  ๒-  ปสฺสทฺโธ  กาโย  อสารทฺโธ  สมาหิตํ
จิตฺตํ   เอกคฺคํ  ฯ  โส  โข  อหํ  พฺราหฺมณ  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  วิวิจฺจ
อกุสเลหิ   ธมฺเมหิ   สวิตกฺกํ   สวิจารํ   วิเวกชํ   ปีติสุขํ  ปฐมํ  ฌานํ
อุปสมฺปชฺช    วิหาสึ    วิตกฺกวิจารานํ   วูปสมา   อชฺฌตฺตํ   สมฺปสาทนํ
เจตโส   เอโกทิภาวํ   อวิตกฺกํ   อวิจารํ  สมาธิชํ  ปีติสุขํ  ทุติยํ  ฌานํ
อุปสมฺปชฺช  วิหาสึ  ปีติยา  จ  วิราคา  อุเปกฺขโก  จ  วิหาสึ  สโต  จ
สมฺปชาโน   สุขญฺจ   กาเยน   ปฏิสํเวเทสึ   ยนฺตํ   อริยา  อาจิกฺขนฺติ
อุเปกฺขโก   สติมา   สุขวิหารีติ  ตติยํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหาสึ  สุขสฺส
จ    ปหานา   ทุกฺขสฺส   จ   ปหานา   ปุพฺเพว   โสมนสฺสโทมนสฺสานํ
อตฺถงฺคมา     อทุกฺขมสุขํ     อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ     จตุตฺถํ     ฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหาสึ ฯ
     [๔๘]   โส  เอวํ  สมาหิเต  จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส    มุทุภูเต    กมฺมนิเย    ฐิเต   อาเนญฺชปฺปตฺเต   ๓-
ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณาย   จิตฺตํ   อภินินฺนาเมสึ   ฯ   โส   อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ   อนุสฺสรามิ   เสยฺยถีทํ   เอกมฺปิ   ชาตึ   เทฺวปิ  ชาติโย
ติสฺโสปิ   ชาติโย   จตสฺโสปิ   ชาติโย  ปญฺจปิ  ชาติโย  ทสปิ  ชาติโย
วีสมฺปิ   ชาติโย   ตึสมฺปิ   ชาติโย   จตฺตาฬีสมฺปิ   ชาติโย  ปญฺญาสมฺปิ
ชาติโย     ชาติสตมฺปิ    ชาติสหสฺสมฺปิ    ชาติสตสหสฺสมฺปิ    อเนเกปิ
@เชิงอรรถ:  ม. วีริยํ ฯ  สี. ม. อสมฺมุฏฺฐา ฯ  สี. อาเนชฺชปฺปตฺเต ฯ
สํวฏฺฏกปฺเป    อเนเกปิ    วิวฏฺฏกปฺเป    อเนเกปิ   สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป
อมุตฺราสึ   เอวํนาโม   เอวํโคตฺโต   เอวํวณฺโณ   เอวมาหาโร   เอวํ
สุขทุกฺขปฏิสํเวที   เอวมายุปริยนฺโต   โส   ตโต  จุโต  อมุตฺร  อุทปาทึ
ตตฺราปาสึ   เอวํนาโม   เอวํโคตฺโต   เอวํวณฺโณ   เอวมาหาโร  เอวํ
สุขทุกฺขปฏิสํเวที   เอวมายุปริยนฺโต   โส   ตโต  จุโต  อิธูปปนฺโนติ  ฯ
อิติ   สาการํ   สอุทฺเทสํ   อเนกวิหิตํ  ปุพฺเพนิวาสํ  อนุสฺสรามิ  ฯ  อยํ
โข   เม   พฺราหฺมณ   รตฺติยา  ปฐเม  ยาเม  ปฐมา  วิชฺชา  อธิคตา
อวิชฺชา   วิหตา   วิชฺชา   อุปฺปนฺนา  ตโม  วิหโต  อาโลโก  อุปฺปนฺโน
ยถาตํ อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน  ปหิตตฺตสฺส วิหรโต ฯ
     [๔๙]   โส  เอวํ  สมาหิเต  จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต   อาเนญฺชปฺปตฺเต   สตฺตานํ
จุตูปปาตญาณาย    จิตฺตํ   อภินินฺนาเมสึ   ฯ   โส   ทิพฺเพน   จกฺขุนา
วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   สตฺเต  ปสฺสามิ  จวมาเน  อุปปชฺชมาเน
หีเน   ปณีเต  สุวณฺเณ  ทุพฺพณฺเณ  สุคเต  ทุคฺคเต  ยถากมฺมูปเค  สตฺเต
ปชานามิ   อิเม   วต   โภนฺโต   สตฺตา   กายทุจฺจริเตน  สมนฺนาคตา
วจีทุจฺจริเตน    สมนฺนาคตา    มโนทุจฺจริเตน    สมนฺนาคตา   อริยานํ
อุปวาทกา    มิจฺฉาทิฏฺฐิกา    มิจฺฉาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา    เต   กายสฺส
เภทา   ปรมฺมรณา  อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปนฺนา  อิเม  วา
ปน  โภนฺโต  สตฺตา  กายสุจริเตน  สมนฺนาคตา  วจีสุจริเตน สมนฺนาคตา
มโนสุจริเตน    สมนฺนาคตา    อริยานํ    อนุปวาทกา    สมฺมาทิฏฺฐิกา
สมฺมาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา     เต     กายสฺส     เภทา     ปรมฺมรณา
สุคตึ   สคฺคํ   โลกํ   อุปปนฺนาติ   ฯ  อิติ  ทิพฺเพน  จกฺขุนา  วิสุทฺเธน
อติกฺกนฺตมานุสเกน   สตฺเต   ปสฺสามิ   จวมาเน   อุปปชฺชมาเน   หีเน
ปณีเต   สุวณฺเณ   ทุพฺพณฺเณ   สุคเต   ทุคฺคเต   ยถากมฺมูปเค   สตฺเต
ปชานามิ   ฯ   อยํ   โข   เม   พฺราหฺมณ   รตฺติยา  มชฺฌิเม  ยาเม
ทุติยา   วิชฺชา   อธิคตา   อวิชฺชา   วิหตา   วิชฺชา   อุปฺปนฺนา  ตโม
วิหโต    อาโลโก    อุปฺปนฺโน    ยถาตํ    อปฺปมตฺตสฺส    อาตาปิโน
ปหิตตฺตสฺส วิหรโต ฯ
     [๕๐]   โส  เอวํ  สมาหิเต  จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต   อาเนญฺชปฺปตฺเต  อาสวานํ
ขยญาณาย   จิตฺตํ   อภินินฺนาเมสึ   ฯ   โส   อิทํ   ทุกฺขนฺติ   ยถาภูตํ
อพฺภญฺญาสึ     อยํ     ทุกฺขสมุทโยติ     ยถาภูตํ    อพฺภญฺญาสึ    อยํ
ทุกฺขนิโรโธติ   ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   อยํ   ทุกฺขนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ
ยถาภูตํ    อพฺภญฺญาสึ    อิเม   อาสวาติ   ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   อยํ
อาสวสมุทโยติ      ยถาภูตํ     อพฺภญฺญาสึ     อยํ     อาสวนิโรโธติ
ยถาภูตํ    อพฺภญฺญาสึ    อยํ    อาสวนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ยถาภูตํ
อพฺภญฺญาสึ   ฯ   ตสฺส  เม  เอวํ  ชานโต  เอวํ  ปสฺสโต  กามาสวาปิ
จิตฺตํ   วิมุจฺจิตฺถ   ภวาสวาปิ   จิตฺตํ   วิมุจฺจิตฺถ   อวิชฺชาสวาปิ   จิตฺตํ
วิมุจฺจิตฺถ   วิมุตฺตสฺมึ   วิมุตฺตมิติ   ญาณํ   อโหสิ   ขีณา   ชาติ   วุสิตํ
พฺรหฺมจริยํ    กตํ    กรณียํ    นาปรํ   อิตฺถตฺตายาติ   อพฺภญฺญาสึ   ฯ
อยํ   โข   เม   พฺราหฺมณ   รตฺติยา   ปจฺฉิเม  ยาเม  ตติยา  วิชฺชา
อธิคตา   อวิชฺชา   วิหตา   วิชฺชา   อุปฺปนฺนา  ตโม  วิหโต  อาโลโก
อุปฺปนฺโน ยถาตํ อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต ฯ
     [๕๑]   สิยา  โข  ปน  เต  พฺราหฺมณ เอวมสฺส อชฺชาปิ นูน สมโณ
โคตโม   อวีตราโค   อวีตโทโส   อวีตโมโห   ตสฺมา  อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ   เสนาสนานิ   ปฏิเสวตีติ  ฯ  น  โข  ปเนตํ  พฺราหฺมณ  เอวํ
ทฏฺฐพฺพํ   ฯ   เทฺว   โข   อหํ   พฺราหฺมณ   อตฺถวเส   สมฺปสฺสมาโน
อรญฺญวนปตฺถานิ    ปนฺตานิ    เสนาสนานิ    ปฏิเสวามิ   อตฺตโน   จ
ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารํ สมฺปสฺสมาโน ปจฺฉิมญฺจ ชนตํ อนุกมฺปมาโนติ ฯ
     [๕๒]   อนุกมฺปิตรูปา   วตายํ  โภตา  โคตเมน  ปจฺฉิมา  ชนตา
ยถาตํ   อรหตา   สมฺมาสมฺพุทฺเธน  ฯ  อภิกฺกนฺตํ  โภ  โคตม  อภิกฺกนฺตํ
โภ   โคตม   เสยฺยถาปิ   โภ   โคตม   นิกฺกุชฺชิตํ   วา  อุกฺกุชฺเชยฺย
ปฏิจฺฉนฺนํ   วา   วิวเรยฺย  มูฬฺหสฺส  วา  มคฺคํ  อาจิกฺเขยฺย  อนฺธกาเร
วา  เตลปชฺโชตํ  ธาเรยฺย  จกฺขุมนฺโต  รูปานิ ทกฺขนฺตีติ ๑- เอวเมว ๒-
โภตา   โคตเมน   อเนกปริยาเยน   ธมฺโม   ปกาสิโต   ฯ   เอสาหํ
ภวนฺตํ    โคตมํ    สรณํ    คจฺฉามิ   ธมฺมญฺจ   ภิกฺขุสงฺฆญฺจ   อุปาสกํ
มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ๓- ฯ
                      ภยเภรวสุตฺตนฺตํ ๔- นิฏฺฐิตํ จตุตฺถํ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ทกฺขินฺตีติ ฯ  ม. เอวเมวํ ฯ  ยุ. สรณคตนฺตีติ ฯ  ม. ภยเภรวสุตฺตํ ฯ
                                    อนงฺคณสุตฺตํ
     [๕๓]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน  อนาถปิณฺฑิกสฺส  อาราเม  ฯ  ตตฺร  โข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
ภิกฺขู   อามนฺเตสิ   อาวุโส   ภิกฺขโวติ   ฯ  อาวุโสติ  โข  เต  ภิกฺขู
อายสฺมโต สารีปุตฺตสฺส ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     [๕๔]   อายสฺมา   สารีปุตฺโต   เอตทโวจ   จตฺตาโรเม  อาวุโส
ปุคฺคลา   สนฺโต   สํวิชฺชมานา   โลกสฺมึ   ฯ   กตเม   จตฺตาโร   ฯ
อิธาวุโส  เอกจฺโจ  ปุคฺคโล  สงฺคโณว  ๑-  สมาโน  อตฺถิ  เม อชฺฌตฺตํ
องฺคณนฺติ   ยถาภูตํ   นปฺปชานาติ  ฯ  อิธ  ปนาวุโส  เอกจฺโจ  ปุคฺคโล
สงฺคโณว    สมาโน    อตฺถิ    เม    อชฺฌตฺตํ    องฺคณนฺติ   ยถาภูตํ
ปชานาติ    ฯ   อิธาวุโส   เอกจฺโจ   ปุคฺคโล   อนงฺคโณว   สมาโน
นตฺถิ    เม    อชฺฌตฺตํ   องฺคณนฺติ   ยถาภูตํ   นปฺปชานาติ   ฯ   อิธ
ปนาวุโส    เอกจฺโจ    ปุคฺคโล    อนงฺคโณว   สมาโน   นตฺถิ   เม
อชฺฌตฺตํ องฺคณนฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ
     {๕๔.๑}   ตตฺราวุโส  ยฺวายํ  ปุคฺคโล  สงฺคโณว  สมาโน อตฺถิ เม
อชฺฌตฺตํ   องฺคณนฺติ  ยถาภูตํ  นปฺปชานาติ  อยํ  อิเมสํ  ทฺวินฺนํ  ปุคฺคลานํ
สงฺคณานํเยว  ๒-  สตํ  หีนปุริโส  อกฺขายติ  ฯ ตตฺราวุโส ยฺวายํ ปุคฺคโล
สงฺคโณว   สมาโน   อตฺถิ   เม  อชฺฌตฺตํ  องฺคณนฺติ  ยถาภูตํ  ปชานาติ
อยํ    อิเมสํ    ทฺวินฺนํ   ปุคฺคลานํ   สงฺคณานํเยว   สตํ   เสฏฺฐปุริโส
@เชิงอรรถ:  ม. สางฺคโณว ฯ  สางฺคณานํเยว ฯ อิโตปรํ อีทิสเมว ฯ
อกฺขายติ    ฯ    ตตฺราวุโส   ยฺวายํ   ปุคฺคโล   อนงฺคโณว   สมาโน
นตฺถิ   เม   อชฺฌตฺตํ   องฺคณนฺติ   ยถาภูตํ   นปฺปชานาติ   อยํ  อิเมสํ
ทฺวินฺนํ    ปุคฺคลานํ    อนงฺคณานํเยว   สตํ   หีนปุริโส   อกฺขายติ   ฯ
ตตฺราวุโส   ยฺวายํ   ปุคฺคโล   อนงฺคโณว  สมาโน  นตฺถิ  เม  อชฺฌตฺตํ
องฺคณนฺติ    ยถาภูตํ    ปชานาติ    อยํ    อิเมสํ   ทฺวินฺนํ   ปุคฺคลานํ
อนงฺคณานํเยว สตํ เสฏฺฐปุริโส อกฺขายตีติ ฯ
     [๕๕]   เอวํ   วุตฺเต   อายสฺมา   มหาโมคฺคลฺลาโน  อายสฺมนฺตํ
สารีปุตฺตํ   เอตทโวจ   โก   นุ   โข   อาวุโส  สารีปุตฺต  เหตุ  โก
ปจฺจโย    เยนิเมสํ   ทฺวินฺนํ   ปุคฺคลานํ   สงฺคณานํเยว   สตํ   เอโก
หีนปุริโส   อกฺขายติ   เอโก   เสฏฺฐปุริโส   อกฺขายติ   โก  ปนาวุโส
สารีปุตฺต  เหตุ  โก  ปจฺจโย  เยนิเมสํ  ทฺวินฺนํ  ปุคฺคลานํ อนงฺคณานํเยว
สตํ เอโก หีนปุริโส อกฺขายติ เอโก เสฏฺฐปุริโส อกฺขายตีติ ฯ
     {๕๕.๑}   ตตฺราวุโส  ยฺวายํ  ปุคฺคโล  สงฺคโณว  สมาโน อตฺถิ เม
อชฺฌตฺตํ   องฺคณนฺติ   ยถาภูตํ  นปฺปชานาติ  ตสฺเสตํ  ปาฏิกงฺขํ  น  ฉนฺทํ
ชเนสฺสติ   น   วายมิสฺสติ   น   วิริยํ   อารภิสฺสติ   ตสฺส   องฺคณสฺส
ปหานาย   ฯ  โส  สราโค  สโทโส  สโมโห  สงฺคโณ   สงฺกิลิฏฺฐจิตฺโต
กาลํ   กริสฺสติ   ฯ   เสยฺยถาปิ   อาวุโส   กํสปาติ  อาภตา  อาปณา
วา   กมฺมารกุลา   วา   รเชน   จ   มเลน  จ  ปริโยนทฺธา  ตเมนํ
สามิกา   น   เจว   ปริภุญฺเชยฺยุํ  น  จ  ปริโยทเปยฺยุํ  ๑-  รชาปเถ
จ   นํ   นิกฺขิเปยฺยุํ   เอวญฺหิ  สา  อาวุโส  กํสปาติ  อปเรน  สมเยน
@เชิงอรรถ:  ปริโยทาเปยฺยุนฺติปิ ปาโฐ ฯ
สงฺกิลิฏฺฐตรา   อสฺส   มลคฺคหิตาติ  ฯ  เอวมาวุโสติ  ฯ  เอวเมว  โข
อาวุโส   ยฺวายํ   ปุคฺคโล   สงฺคโณว   สมาโน   อตฺถิ   เม  อชฺฌตฺตํ
องฺคณนฺติ    ยถาภูตํ    นปฺปชานาติ    ตสฺเสตํ   ปาฏิกงฺขํ   น   ฉนฺทํ
ชเนสฺสติ   น   วายมิสฺสติ   น   วิริยํ   อารภิสฺสติ   ตสฺส   องฺคณสฺส
ปหานาย   ฯ   โส  สราโค  สโทโส  สโมโห  สงฺคโณ  สงฺกิลิฏฺฐจิตฺโต
กาลํ กริสฺสติ ฯ
     {๕๕.๒}   ตตฺราวุโส    ยฺวายํ   ปุคฺคโล   สงฺคโณว   สมาโน
อตฺถิ   เม   อชฺฌตฺตํ   องฺคณนฺติ  ยถาภูตํ  ปชานาติ  ตสฺเสตํ  ปาฏิกงฺขํ
ฉนฺทํ    ชเนสฺสติ    วายมิสฺสติ   วิริยํ   อารภิสฺสติ   ตสฺส   องฺคณสฺส
ปหานาย  ฯ  โส  อราโค  อโทโส  อโมโห  อนงฺคโณ  อสงฺกิลิฏฺฐจิตฺโต
กาลํ   กริสฺสติ   ฯ   เสยฺยถาปิ   อาวุโส   กํสปาติ  อาภตา  อาปณา
วา   กมฺมารกุลา   วา   รเชน   จ   มเลน  จ  ปริโยนทฺธา  ตเมนํ
สามิกา   ปริภุญฺเชยฺยุํ   เจว   ปริโยทเปยฺยุํ   จ  น  จ  นํ  รชาปเถ
นิกฺขิเปยฺยุํ    เอวญฺหิ    สา    อาวุโส   กํสปาติ   อปเรน   สมเยน
ปริสุทฺธา   ๑-   อสฺส   ปริโยทาตาติ   ฯ  เอวมาวุโสติ  ฯ  เอวเมว
โข   อาวุโส   ยฺวายํ  ปุคฺคโล  สงฺคโณว  สมาโน  อตฺถิ  เม  อชฺฌตฺตํ
องฺคณนฺติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   ตสฺเสตํ   ปาฏิกงฺขํ   ฉนฺทํ   ชเนสฺสติ
วายมิสฺสติ   วิริยํ   อารภิสฺสติ   ตสฺส   องฺคณสฺส   ปหานาย   ฯ  โส
อราโค    อโทโส    อโมโห    อนงฺคโณ    อสงฺกิลิฏฺฐจิตฺโต    กาลํ
กริสฺสติ ฯ
     {๕๕.๓}   ตตฺราวุโส   ยฺวายํ   ปุคฺคโล   อนงฺคโณว   สมาโน
นตฺถิ    เม    อชฺฌตฺตํ    องฺคณนฺติ   ยถาภูตํ   นปฺปชานาติ   ตสฺเสตํ
@เชิงอรรถ:  ม. ปริสุทฺธตรา ฯ
ปาฏิกงฺขํ    สุภนิมิตฺตํ    มนสิกริสฺสติ   ตสฺส   สุภนิมิตฺตสฺส   มนสิการา
ราโค   จิตฺตํ   อนุทฺธํเสสฺสติ   ฯ   โส   สราโค   สโทโส   สโมโห
สงฺคโณ    สงฺกิลิฏฺฐจิตฺโต   กาลํ   กริสฺสติ   ฯ   เสยฺยถาปิ   อาวุโส
กํสปาติ  อาภตา  อาปณา  วา  กมฺมารกุลา  วา  ปริสุทฺธา  ปริโยทาตา
ตเมนํ   สามิกา  น  เจว  ปริภุญฺเชยฺยุํ  น  จ  ปริโยทเปยฺยุํ  รชาปเถ
จ   นํ   นิกฺขิเปยฺยุํ   เอวญฺหิ  สา  อาวุโส  กํสปาติ  อปเรน  สมเยน
สงฺกิลิฏฺฐา  ๑-  อสฺส  มลคฺคหิตาติ  ฯ  เอวมาวุโสติ  ฯ  เอวเมว  โข
อาวุโส   ยฺวายํ   ปุคฺคโล   อนงฺคโณว   สมาโน   นตฺถิ  เม  อชฺฌตฺตํ
องฺคณนฺติ    ยถาภูตํ    นปฺปชานาติ    ตสฺเสตํ    ปาฏิกงฺขํ   สุภนิมิตฺตํ
มนสิกริสฺสติ  ตสฺส  สุภนิมิตฺตสฺส  มนสิการา  ราโค  จิตฺตํ อนุทฺธํเสสฺสติ ฯ
โส     สราโค     สโทโส     สโมโห    สงฺคโณ    สงฺกิลิฏฺฐจิตฺโต
กาลํ กริสฺสติ ฯ
     {๕๕.๔}   ตตฺราวุโส   ยฺวายํ   ปุคฺคโล   อนงฺคโณว   สมาโน
นตฺถิ    เม    อชฺฌตฺตํ    องฺคณนฺติ    ยถาภูตํ    ปชานาติ   ตสฺเสตํ
ปาฏิกงฺขํ    สุภนิมิตฺตํ    มนสิกริสฺสติ   ตสฺส   สุภนิมิตฺตสฺส   มนสิการา
ราโค   จิตฺตํ   นานุทฺธํเสสฺสติ   ฯ   โส   อราโค   อโทโส  อโมโห
อนงฺคโณ   อสงฺกิลิฏฺฐจิตฺโต   กาลํ   กริสฺสติ   ฯ   เสยฺยถาปิ  อาวุโส
กํสปาติ  อาภตา  อาปณา  วา  กมฺมารกุลา  วา  ปริสุทฺธา  ปริโยทาตา
ตเมนํ   สามิกา   ปริภุญฺเชยฺยุํ   เจว   ปริโยทเปยฺยุํ   จ   น  จ  นํ
รชาปเถ    นิกฺขิเปยฺยุํ    เอวญฺหิ   สา   อาวุโส   กํสปาติ   อปเรน
สมเยน    ปริสุทฺธตรา   อสฺส   ปริโยทาตาติ   ฯ   เอวมาวุโสติ   ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. สงฺกิลิฏฺฐตรา ฯ
เอวเมว   โข   อาวุโส   ยฺวายํ   ปุคฺคโล  อนงฺคโณว  สมาโน  นตฺถิ
เม    อชฺฌตฺตํ    องฺคณนฺติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   ตสฺเสตํ   ปาฏิกงฺขํ
สุภนิมิตฺตํ     น    มนสิกริสฺสติ    ตสฺส    สุภนิมิตฺตสฺส    อมนสิการา
ราโค   จิตฺตํ   นานุทฺธํเสสฺสติ   ฯ   โส   อราโค   อโทโส  อโมโห
อนงฺคโณ   อสงฺกิลิฏฺฐจิตฺโต   กาลํ   กริสฺสติ   ฯ   อยํ   โข  อาวุโส
โมคฺคลฺลาน    เหตุ    อยํ    ปจฺจโย   เยนิเมสํ   ทฺวินฺนํ   ปุคฺคลานํ
สงฺคณานํเยว   สตํ   เอโก   หีนปุริโส   อกฺขายติ  เอโก  เสฏฺฐปุริโส
อกฺขายติ   อยํ   โข   ปนาวุโส   โมคฺคลฺลาน   เหตุ   อยํ   ปจฺจโย
เยนิเมสํ   ทฺวินฺนํ   ปุคฺคลานํ   อนงฺคณานํเยว   สตํ   เอโก  หีนปุริโส
อกฺขายติ เอโก เสฏฺฐปุริโส อกฺขายตีติ ฯ
     [๕๖]   องฺคณํ   องฺคณนฺติ   อาวุโส   วุจฺจติ   กิสฺส   นุ   โข
เอตํ  อาวุโส  อธิวจนํ  ยทิทํ  องฺคณนฺติ  ฯ ปาปกานํ [๑]- เอตํ อาวุโส
อกุสลานํ อิจฺฉาวจรานํ อธิวจนํ ยทิทํ องฺคณนฺติ ฯ
     [๕๗]   ฐานํ   โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺจสฺส
ภิกฺขุโน    เอวํ    อิจฺฉา   อุปฺปชฺเชยฺย   อาปตฺติญฺจ   วต   อาปนฺโน
อสฺสํ   น   จ   มํ   ภิกฺขู   ชาเนยฺยุํ   อาปตฺตึ  อาปนฺโนติ  ฯ  ฐานํ
โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ   ยนฺตํ  ภิกฺขุํ  ภิกฺขู  ชาเนยฺยุํ  อาปตฺตึ
อาปนฺโนติ   ฯ   ชานนฺติ   มํ   ภิกฺขู   อาปตฺตึ   อาปนฺโนติ  อิติ  โส
กุปิโต   โหติ   อปฺปตีโต  ฯ  โย  เจว  โข  อาวุโส  โกโป  โย  จ
อปฺปจฺจโย อุภยเมตํ องฺคณํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. โข ฯ
     [๕๘]   ฐานํ   โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ   ยํ  อิเธกจฺจสฺส
ภิกฺขุโน    เอวํ    อิจฺฉา   อุปฺปชฺเชยฺย   อาปตฺติญฺจ   วต   อาปนฺโน
อสฺสํ   อนุรโห   มํ   ภิกฺขู  โจเทยฺยุํ  โน  สงฺฆมชฺเฌติ  ฯ  ฐานํ  โข
ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ   ยนฺตํ   ภิกฺขุํ   ภิกฺขู   สงฺฆมชฺเฌ  โจเทยฺยุํ
โน   อนุรโห   ฯ  สงฺฆมชฺเฌ  มํ  ภิกฺขู  โจเทนฺติ  โน  อนุรโหติ  อิติ
โส   กุปิโต  โหติ  อปฺปตีโต  ฯ  โย  เจว  โข  อาวุโส  โกโป  โย
จ อปฺปจฺจโย  อุภยเมตํ องฺคณํ ฯ
     [๕๙]   ฐานํ   โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺจสฺส
ภิกฺขุโน    เอวํ    อิจฺฉา   อุปฺปชฺเชยฺย   อาปตฺติญฺจ   วต   อาปนฺโน
อสฺสํ   สปฺปฏิปุคฺคโล   มํ   โจเทยฺย   โน   อปฺปฏิปุคฺคโลติ   ฯ  ฐานํ
โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ   ยนฺตํ   ภิกฺขุํ  อปฺปฏิปุคฺคโล  โจเทยฺย
โน   สปฺปฏิปุคฺคโล   ฯ  อปฺปฏิปุคฺคโล  มํ  โจเทติ  โน  สปฺปฏิปุคฺคโลติ
อิติ    โส    กุปิโต    โหติ    อปฺปตีโต    ฯ    โย   เจว   โข
อาวุโส โกโป โย จ อปฺปจฺจโย อุภยเมตํ องฺคณํ ฯ
     [๖๐]   ฐานํ   โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺจสฺส
ภิกฺขุโน    เอวํ   อิจฺฉา   อุปฺปชฺเชยฺย   อโห   วต   มเมว   สตฺถา
ปฏิปุจฺฉิตฺวา   ปฏิปุจฺฉิตฺวา   ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ   เทเสยฺย   น  อญฺญํ  ภิกฺขุํ
สตฺถา    ปฏิปุจฺฉิตฺวา   ปฏิปุจฺฉิตฺวา   ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ   เทเสยฺยาติ   ฯ
ฐานํ    โข    ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ   ยํ   อญฺญํ   ภิกฺขุํ   สตฺถา
ปฏิปุจฺฉิตฺวา   ปฏิปุจฺฉิตฺวา   ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ   เทเสยฺย   น   ตํ   ภิกฺขุํ
สตฺถา    ปฏิปุจฺฉิตฺวา    ปฏิปุจฺฉิตฺวา    ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ   เทเสยฺย   ฯ
อญฺญํ    ภิกฺขุํ    สตฺถา    ปฏิปุจฺฉิตฺวา    ปฏิปุจฺฉิตฺวา   ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ
เทเสติ   น   มํ   สตฺถา   ปฏิปุจฺฉิตฺวา   ปฏิปุจฺฉิตฺวา   ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ
เทเสตีติ  อิติ  โส  กุปิโต  โหติ  อปฺปตีโต  ฯ  โย  เจว  โข อาวุโส
โกโป โย จ อปฺปจฺจโย อุภยเมตํ องฺคณํ ฯ
     [๖๑]   ฐานํ   โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺจสฺส
ภิกฺขุโน    เอวํ    อิจฺฉา   อุปฺปชฺเชยฺย   อโห   วต   มเมว   ภิกฺขู
ปุรกฺขตฺวา   ปุรกฺขตฺวา   คามํ   ภตฺตาย   ปวิเสยฺยุํ   น   อญฺญํ  ภิกฺขุํ
ภิกฺขู ปุรกฺขตฺวา ปุรกฺขตฺวา คามํ ภตฺตาย ปวิเสยฺยุนฺติ ฯ
     {๖๑.๑}   ฐานํ  โข  ปเนตํ  อาวุโส  วิชฺชติ  ยํ  อญฺญํ ภิกฺขุํ ภิกฺขู
ปุรกฺขตฺวา   ปุรกฺขตฺวา   คามํ   ภตฺตาย  ปวิเสยฺยุํ  น  ตํ  ภิกฺขุํ  ภิกฺขู
ปุรกฺขตฺวา   ปุรกฺขตฺวา   คามํ   ภตฺตาย   ปวิเสยฺยุํ   ฯ   อญฺญํ  ภิกฺขุํ
ภิกฺขู   ปุรกฺขตฺวา   ปุรกฺขตฺวา   คามํ   ภตฺตาย  ปวิสนฺติ  น  มํ  ภิกฺขู
ปุรกฺขตฺวา   ปุรกฺขตฺวา   คามํ   ภตฺตาย   ปวิสนฺตีติ   อิติ  โส  กุปิโต
โหติ  อปฺปตีโต  ฯ  โย  เจว  โข  อาวุโส  โกโป  โย  จ อปฺปจฺจโย
อุภยเมตํ องฺคณํ ฯ
     [๖๒]   ฐานํ   โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺจสฺส
ภิกฺขุโน   เอวํ   อิจฺฉา   อุปฺปชฺเชยฺย   อโห   วต   อหเมว  ลเภยฺยํ
ภตฺตคฺเค    อคฺคาสนํ    อคฺโคทกํ    อคฺคปิณฺฑํ    น    อญฺโญ   ภิกฺขุ
ลเภยฺย    ภตฺตคฺเค    อคฺคาสนํ   อคฺโคทกํ   อคฺคปิณฺฑนฺติ   ฯ   ฐานํ
โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ   ยํ   อญฺโญ  ภิกฺขุ  ลเภยฺย  ภตฺตคฺเค
อคฺคาสนํ   อคฺโคทกํ   อคฺคปิณฺฑํ   น   โส   ภิกฺขุ   ลเภยฺย  ภตฺตคฺเค
อคฺคาสนํ   อคฺโคทกํ   อคฺคปิณฺฑํ   ฯ   อญฺโญ   ภิกฺขุ   ลภติ  ภตฺตคฺเค
อคฺคาสนํ   อคฺโคทกํ   อคฺคปิณฺฑํ   นาหํ   ลภามิ   ภตฺตคฺเค   อคฺคาสนํ
อคฺโคทกํ   อคฺคปิณฺฑนฺติ   อิติ   โส   กุปิโต   โหติ  อปฺปตีโต  ฯ  โย
เจว โข อาวุโส โกโป โย จ อปฺปจฺจโย อุภยเมตํ องฺคณํ ฯ
     [๖๓]   ฐานํ   โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺจสฺส
ภิกฺขุโน   เอวํ   อิจฺฉา   อุปฺปชฺเชยฺย   อโห   วต  อหเมว  ภตฺตคฺเค
ภุตฺตาวี    อนุโมเทยฺยํ    น    อญฺโญ    ภิกฺขุ    ภตฺตคฺเค   ภุตฺตาวี
อนุโมเทยฺยาติ  ฯ  ฐานํ  โข  ปเนตํ  อาวุโส  วิชฺชติ  ยํ  อญฺโญ  ภิกฺขุ
ภตฺตคฺเค   ภุตฺตาวี   อนุโมเทยฺย   น   โส   ภิกฺขุ  ภตฺตคฺเค  ภุตฺตาวี
อนุโมเทยฺย   ฯ   อญฺโญ   ภิกฺขุ   ภตฺตคฺเค   ภุตฺตาวี  อนุโมทติ  นาหํ
ภตฺตคฺเค   ภุตฺตาวี   อนุโมทามีติ  อิติ  โส  กุปิโต  โหติ  อปฺปตีโต  ฯ
โย เจว โข อาวุโส โกโป โย จ อปฺปจฺจโย อุภยเมตํ องฺคณํ ฯ
     [๖๔]   ฐานํ   โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺจสฺส
ภิกฺขุโน   เอวํ   อิจฺฉา  อุปฺปชฺเชยฺย  อโห  วต  อหเมว  อารามคตานํ
ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ   เทเสยฺยํ   น   อญฺโญ   ภิกฺขุ   อารามคตานํ   ภิกฺขูนํ
ธมฺมํ   เทเสยฺยาติ   ฯ  ฐานํ  โข  ปเนตํ  อาวุโส  วิชฺชติ  ยํ  อญฺโญ
ภิกฺขุ  อารามคตานํ  ภิกฺขูนํ  ธมฺมํ  เทเสยฺย  น  โส  ภิกฺขุ อารามคตานํ
ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ   เทเสยฺย   ฯ   อญฺโญ   ภิกฺขุ   อารามคตานํ   ภิกฺขูนํ
ธมฺมํ   เทเสติ   นาหํ   อารามคตานํ   ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ   เทเสมีติ  อิติ
โส   กุปิโต  โหติ  อปฺปตีโต  ฯ  โย  เจว  โข  อาวุโส  โกโป  โย
จ อปฺปจฺจโย อุภยเมตํ องฺคณํ ฯ
     [๖๕]   ฐานํ   โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺจสฺส
ภิกฺขุโน   เอวํ   อิจฺฉา  อุปฺปชฺเชยฺย  อโห  วต  อหเมว  อารามคตานํ
ภิกฺขุนีนํ   ธมฺมํ   เทเสยฺยํ   ฯเปฯ  อุปาสกานํ  ธมฺมํ  เทเสยฺยํ  ฯเปฯ
อุปาสิกานํ    ธมฺมํ    เทเสยฺยํ    น    อญฺโญ   ภิกฺขุ   อารามคตานํ
อุปาสิกานํ   ธมฺมํ   เทเสยฺยาติ  ฯ  ฐานํ  โข  ปเนตํ  อาวุโส  วิชฺชติ
ยํ   อญฺโญ   ภิกฺขุ   อารามคตานํ   อุปาสิกานํ   ธมฺมํ   เทเสยฺย   น
โส   ภิกฺขุ   อารามคตานํ   อุปาสิกานํ   ธมฺมํ   เทเสยฺย   ฯ  อญฺโญ
ภิกฺขุ   อารามคตานํ   อุปาสิกานํ   ธมฺมํ   เทเสติ  นาหํ  อารามคตานํ
อุปาสิกานํ   ธมฺมํ  เทเสมีติ  อิติ  โส  กุปิโต  โหติ  อปฺปตีโต  ฯ  โย
เจว โข อาวุโส โกโป โย จ อปฺปจฺจโย อุภยเมตํ องฺคณํ ฯ
     [๖๖]   ฐานํ   โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺจสฺส
ภิกฺขุโน  เอวํ  อิจฺฉา  อุปฺปชฺเชยฺย  อโห  วต  มเมว  ภิกฺขู  สกฺกเรยฺยุํ
ครุกเรยฺยุํ   ๑-   มาเนยฺยุํ  ปูเชยฺยุํ  น  อญฺญํ  ภิกฺขุํ  ภิกฺขู  สกฺกเรยฺยุํ
ครุกเรยฺยุํ   มาเนยฺยุํ   ปูเชยฺยุนฺติ   ฯ   ฐานํ   โข   ปเนตํ  อาวุโส
วิชฺชติ   ยํ   อญฺญํ   ภิกฺขุํ   ภิกฺขู   สกฺกเรยฺยุํ   ครุกเรยฺยุํ   มาเนยฺยุํ
ปูเชยฺยุํ    น   ตํ   ภิกฺขุํ   ภิกฺขู   สกฺกเรยฺยุํ   ครุกเรยฺยุํ   มาเนยฺยุํ
ปูเชยฺยุํ   ฯ   อญฺญํ   ภิกฺขุํ   ภิกฺขู   สกฺกโรนฺติ   ครุกโรนฺติ  มาเนนฺติ
@เชิงอรรถ:  ม. ครุํ กเรยฺยุํ ฯ
ปูเชนฺติ   น   มํ   ภิกฺขู   สกฺกโรนฺติ   ครุกโรนฺติ  มาเนนฺติ  ปูเชนฺตีติ
อิติ   โส  กุปิโต  โหติ  อปฺปตีโต  ฯ  โย  เจว  โข  อาวุโส  โกโป
โย จ อปฺปจฺจโย อุภยเมตํ องฺคณํ ฯ
     [๖๗]   ฐานํ   โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺจสฺส
ภิกฺขุโน  เอวํ  อิจฺฉา  อุปฺปชฺเชยฺย  อโห  วต  มเมว  ภิกฺขุนิโย  ฯเปฯ
อุปาสกา    ฯเปฯ    อุปาสิกาโย   สกฺกเรยฺยุํ   ครุกเรยฺยุํ   มาเนยฺยุํ
ปูเชยฺยุํ    น    อญฺญํ    ภิกฺขุํ   อุปาสิกาโย   สกฺกเรยฺยุํ   ครุกเรยฺยุํ
มาเนยฺยุํ   ปูเชยฺยุนฺติ   ฯ   ฐานํ   โข   ปเนตํ   อาวุโส  วิชฺชติ  ยํ
อญฺญํ   ภิกฺขุํ   อุปาสิกาโย   สกฺกเรยฺยุํ   ครุกเรยฺยุํ  มาเนยฺยุํ  ปูเชยฺยุํ
น  ตํ  ภิกฺขุํ  อุปาสิกาโย  สกฺกเรยฺยุํ  ครุกเรยฺยุํ  มาเนยฺยุํ  ปูเชยฺยุํ  ฯ
อญฺญํ   ภิกฺขุํ   อุปาสิกาโย   สกฺกโรนฺติ   ครุกโรนฺติ  มาเนนฺติ  ปูเชนฺติ
น   มํ   อุปาสิกาโย   สกฺกโรนฺติ  ครุกโรนฺติ  มาเนนฺติ  ปูเชนฺตีติ  อิติ
โส   กุปิโต  โหติ  อปฺปตีโต  ฯ  โย  เจว  โข  อาวุโส  โกโป  โย
จ อปฺปจฺจโย อุภยเมตํ องฺคณํ ฯ
     [๖๘]   ฐานํ   โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺจสฺส
ภิกฺขุโน    เอวํ   อิจฺฉา   อุปฺปชฺเชยฺย   อโห   วต   อหเมว   ลาภี
อสฺสํ   ปณีตานํ   จีวรานํ   น   อญฺโญ   ภิกฺขุ   ลาภี   อสฺส  ปณีตานํ
จีวรานนฺติ   ฯ   ฐานํ   โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ   ยํ   อญฺโญ
ภิกฺขุ   ลาภี   อสฺส   ปณีตานํ   จีวรานํ   น   โส  ภิกฺขุ  ลาภี  อสฺส
ปณีตานํ   จีวรานํ   ฯ   อญฺโญ   ภิกฺขุ   ลาภี  ปณีตานํ  จีวรานํ  นาหํ
ลาภี   ปณีตานํ  จีวรานนฺติ  อิติ  โส  กุปิโต  โหติ  อปฺปตีโต  ฯ  โย
เจว โข อาวุโส โกโป โย จ อปฺปจฺจโย อุภยเมตํ องฺคณํ ฯ
     [๖๙]   ฐานํ   โข   ปเนตํ   อาวุโส   วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺจสฺส
ภิกฺขุโน    เอวํ   อิจฺฉา   อุปฺปชฺเชยฺย   อโห   วต   อหเมว   ลาภี
อสฺสํ   ปณีตานํ   ปิณฺฑปาตานํ   ฯเปฯ   ปณีตานํ   เสนาสนานํ   ฯเปฯ
ปณีตานํ    คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ    น    อญฺโญ   ภิกฺขุ   ลาภี
อสฺส ปณีตานํ คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ ฯ
     {๖๙.๑}   ฐานํ  โข  ปเนตํ  อาวุโส  วิชฺชติ  ยํ อญฺโญ ภิกฺขุ ลาภี
อสฺส   ปณีตานํ   คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ   น   โส   ภิกฺขุ  ลาภี
อสฺส    ปณีตานํ    คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ    ฯ   อญฺโญ   ภิกฺขุ
ลาภี     ปณีตานํ     คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ     นาหํ     ลาภี
ปณีตานํ    คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ   อิติ   โส   กุปิโต   โหติ
อปฺปตีโต  ฯ  โย  เจว  โข  อาวุโส  โกโป โย จ อปฺปจฺจโย อุภยเมตํ
องฺคณํ  ฯ  อิเมสํ  โข  เอตํ  อาวุโส  ปาปกานํ  อกุสลานํ อิจฺฉาวจรานํ
อธิวจนํ ยทิทํ องฺคณนฺติ ฯ
     [๗๐]   ยสฺสกสฺสจิ   อาวุโส   ภิกฺขุโน   อิเม  ปาปกา  อกุสลา
อิจฺฉาวจรา   อปฺปหีนา   ทิสฺสนฺติ   เจว   สุยฺยนฺติ   จ   ฯ   กิญฺจาปิ
โส   โหติ   อารญฺญโก   ๑-  ปนฺตเสนาสโน  ปิณฺฑปาติโก  สปทานจารี
ปํสุกุลิโก  ลูขจีวรธโร  อถ  โข  นํ  สพฺรหฺมจารี  เนว  ๒-  สกฺกโรนฺติ
น  ครุกโรนฺติ  น  มาเนนฺติ  น  ปูเชนฺติ  ฯ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  ฯ เต หิ
@เชิงอรรถ:  ม. อารญฺญิโก ฯ  ม. น เจว ฯ
ตสฺส   อายสฺมโต   ปาปกา   อกุสลา   อิจฺฉาวจรา  อปฺปหีนา  ทิสฺสนฺติ
เจว   สุยฺยนฺติ   จ  ฯ  เสยฺยถาปิ  อาวุโส  กํสปาติ  อาภตา  อาปณา
วา   กมฺมารกุลา   วา   ปริสุทฺธา   ปริโยทาตา   ฯ  ตเมนํ  สามิกา
อหิกุณปํ   วา   กุกฺกุรกุณปํ   วา   มนุสฺสกุณปํ  วา  รจยิตฺวา  อญฺญิสฺสา
กํสปาติยา   ปฏิกุชฺชิตฺวา   อนฺตราปณํ   ปฏิปชฺเชยฺยุํ   ฯ   ตเมนํ  ชโน
ทิสฺวา    เอวํ    วเทยฺย   อมฺโภ   กิเมวิทํ   หริยฺยติ   ชญฺญํ   ชญฺญํ
วิยาติ ฯ
     {๗๐.๑}   ตเมนํ  อุฏฺฐหิตฺวา  อปาปุริตฺวา  โอโลเกยฺย  ตสฺส  สห
ทสฺสเนน   อมนาปตา   จ   สณฺฐเหยฺย   ปาฏิกฺกูลฺยตา   จ  สณฺฐเหยฺย
เชคุจฺฉตา   จ   สณฺฐเหยฺย   ชิฆจฺฉิตานมฺปิ   น   โภตฺตุกมฺยตา   อสฺส
ปเคว   สุหิตานํ   เอวเมว  โข  อาวุโส  ยสฺส  กสฺสจิ  ภิกฺขุโน  อิเม
ปาปกา   อกุสลา   อิจฺฉาวจรา   อปฺปหีนา   ทิสฺสนฺติ   เจว   สุยฺยนฺติ
จ   ฯ   กิญฺจาปิ   โส   โหติ  อารญฺญโก  ปนฺตเสนาสโน  ปิณฺฑปาติโก
สปทานจารี    ปํสุกุลิโก    ลูขจีวรธโร   อถ   โข   นํ   สพฺรหฺมจารี
เนว   สกฺกโรนฺติ   น   ครุกโรนฺติ   น  มาเนนฺติ  น  ปูเชนฺติ  ฯ  ตํ
กิสฺส  เหตุ  ฯ  เต  หิ  ตสฺส  อายสฺมโต  ปาปกา  อกุสลา อิจฺฉาวจรา
อปฺปหีนา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ ฯ
     [๗๑]   ยสฺส   กสฺสจิ  อาวุโส  ภิกฺขุโน  อิเม  ปาปกา  อกุสลา
อิจฺฉาวจรา   ปหีนา   ทิสฺสนฺติ   เจว   สุยฺยนฺติ   จ  ฯ  กิญฺจาปิ  โส
โหติ    คามนฺตวิหารี   เนมนฺตนิโก    คหปติจีวรธโร   อถ   โข   นํ
สพฺรหฺมจารี   สกฺกโรนฺติ   ครุกโรนฺติ   มาเนนฺติ  ปูเชนฺติ  ฯ  ตํ  กิสฺส
เหตุ   ฯ   เต   หิ   ตสฺส  อายสฺมโต  ปาปกา  อกุสลา  อิจฺฉาวจรา
ปหีนา   ทิสฺสนฺติ   เจว   สุยฺยนฺติ  จ  ฯ  เสยฺยถาปิ  อาวุโส  กํสปาติ
อาภตา   อาปณา   วา   กมฺมารกุลา   วา  ปริสุทฺธา  ปริโยทาตา  ฯ
ตเมนํ   สามิกา   สาลีนํ   โอทนํ   วิจิตกาฬกํ  อเนกสูปํ  อเนกพฺยญฺชนํ
รจยิตฺวา  อญฺญิสฺสา  กํสปาติยา  ปฏิกุชฺชิตฺวา  อนฺตราปณํ  ปฏิปชฺเชยฺยุํ  ฯ
ตเมนํ   ชโน   ทิสฺวา   เอวํ  วเทยฺย  อมฺโภ  กิเมวิทํ  หริยฺยติ  ชญฺญํ
ชญฺญํ วิยาติ ฯ
     {๗๑.๑}   ตเมนํ  อุฏฺฐหิตฺวา  อปาปุริตฺวา  โอโลเกยฺย  ตสฺส  สห
ทสฺสเนน   มนาปตา   จ   สณฺฐเหยฺย   อปฺปฏิกฺกูลฺยตา   จ  สณฺฐเหยฺย
อเชคุจฺฉตา   จ   สณฺฐเหยฺย   สุหิตานมฺปิ   โภตฺตุกมฺยตา  อสฺส  ปเคว
ชิฆจฺฉิตานํ  เอวเมว  โข  อาวุโส  ยสฺส  กสฺสจิ  ภิกฺขุโน  อิเม ปาปกา
อกุสลา   อิจฺฉาวจรา   ปหีนา  ทิสฺสนฺติ  เจว  สุยฺยนฺติ  จ  ฯ  กิญฺจาปิ
โส   โหติ   คามนฺตวิหารี   เนมนฺตนิโก   คหปติจีวรธโร  อถ  โข  นํ
สพฺรหฺมจารี   สกฺกโรนฺติ   ครุกโรนฺติ   มาเนนฺติ  ปูเชนฺติ  ฯ  ตํ  กิสฺส
เหตุ   ฯ   เต   หิ   ตสฺส  อายสฺมโต  ปาปกา  อกุสลา  อิจฺฉาวจรา
ปหีนา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จาติ ฯ
     [๗๒]   เอวํ   วุตฺเต   อายสฺมา   มหาโมคฺคลฺลาโน  อายสฺมนฺตํ
สารีปุตฺตํ   เอตทโวจ   อุปมา   มํ   อาวุโส   สารีปุตฺต  ปฏิภาตีติ  ฯ
ปฏิภาตุ   ตํ   อาวุโส   โมคฺคลฺลานาติ   ฯ  เอกมิทาหํ  อาวุโส  สมยํ
ราชคเห   วิหรามิ   คิริพฺพเช   ฯ   อถ  ขฺวาหํ  อาวุโส  ปุพฺพณฺหสมยํ
นิวาเสตฺวา   ปตฺตจีวรมาทาย   ราชคหํ   ปิณฺฑาย   ปาวิสึ   ฯ   เตน
โข  ปน  สมเยน  สมีติ  ๑-  ยานการปุตฺโต  รถสฺส  เนมึ  ตจฺเฉติ  ฯ
ตเมนํ    ปณฺฑุปุตฺโต    อาชีวโก    ปุราณยานการปุตฺโต    ปจฺจุปฏฺฐิโต
โหติ  ฯ  อถ  โข  อาวุโส  ปณฺฑุปุตฺตสฺส อาชีวกสฺส ปุราณยานการปุตฺตสฺส
เอวํ   เจตโส  ปริวิตกฺโก  อุทปาทิ  อโห  วตายํ  สมีติ  ยานการปุตฺโต
อิมิสฺสา   เนมิยา   อิมญฺจ  วงฺกํ  อิมญฺจ  ชิมฺหํ  อิมญฺจ  โทสํ  ตจฺเฉยฺย
เอวายํ   เนมิ   อปคตวงฺกา   อปคตชิมฺหา   อปคตโทสา  สุทฺธา  อสฺส
สาเร    ปติฏฺฐิตาติ   ฯ   ยถา   ยถา   โข   อาวุโส   ปณฺฑุปุตฺตสฺส
อาชีวกสฺส     ปุราณยานการปุตฺตสฺส     เจตโส    ปริวิตกฺโก    โหติ
ตถา   ตถา   สมีติ   ยานการปุตฺโต   ตสฺสา   เนมิยา   ตญฺจ   วงฺกํ
ตญฺจ   ชิมฺหํ   ตญฺจ   โทสํ   ตจฺฉติ  ฯ  อถ  โข  อาวุโส  ปณฺฑุปุตฺโต
อาชีวโก       ปุราณยานการปุตฺโต       อตฺตมโน       อตฺตมนวาจํ
นิจฺฉาเรสิ หทยา หทยํ มญฺเญ อญฺญาย ตจฺฉตีติ ฯ
     {๗๒.๑}   เอวเมว โข อาวุโส เย เต ปุคฺคลา อสทฺธา ชีวิกตฺถา น
สทฺธา  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชิตา สฐา  มายาวิโน เกฏุภิโน อุทฺธตา
อุนฺนฬา   จปลา  มุขรา  วิกิณฺณวาจา  อินฺทฺริเยสุ  อคุตฺตทฺวารา  โภชเน
อมตฺตญฺญุโน   ชาคริยํ   อนนุยุตฺตา   สามญฺเญ   อนเปกฺขวนฺโต  สิกฺขาย
น    ติพฺพคารวา    พาหุลฺลิกา    สาถิลิกา    โอกฺกมเน   ปุพฺพงฺคมา
ปวิเวเก    นิกฺขิตฺตธุรา    กุสีตา   หีนวิริยา   มุฏฺฐสฺสตี   อสมฺปชานา
@เชิงอรรถ:  สี. สามีติ ฯ
อสมาหิตา   วิพฺภนฺตจิตฺตา   ทุปฺปญฺญา   เอลมูคา   ๑-  เตสํ  อายสฺมา
สารีปุตฺโต   อิมินา   ธมฺมปริยาเยน   หทยา   หทยํ   มญฺเญ   อญฺญาย
ตจฺฉติ ฯ
     {๗๒.๒}   เย  ปน  เต  กุลปุตฺตา  สทฺธา  อคารสฺมา  อนคาริยํ
ปพฺพชิตา    อสฐา    อมายาวิโน    อเกฏุภิโน   อนุทฺธตา   อนุนฺนฬา
อจปลา    อมุขรา   อวิกิณฺณวาจา   อินฺทฺริเยสุ   คุตฺตทฺวารา   โภชเน
มตฺตญฺญุโน    ชาคริยํ    อนุยุตฺตา   สามญฺเญ   อเปกฺขวนฺโต   สิกฺขาย
ติพฺพคารวา   น   พาหุลฺลิกา   น   สาถิลิกา   โอกฺกมเน  นิกฺขิตฺตธุรา
ปวิเวเก   ปุพฺพงฺคมา    อารทฺธวิริยา  ปหิตตฺตา  อุปฏฺฐิตสตี  สมฺปชานา
สมาหิตา    เอกคฺคจิตฺตา    ปญฺญวนฺโต   อเนลมูคา   เต   อายสฺมโต
สารีปุตฺตสฺส    อิมํ    ธมฺมปริยายํ    สุตฺวา   ปิวนฺติ   มญฺเญ   ฆสนฺติ
มญฺเญ   วจสา  เจว  มนสา  จ  สาธุ  วต  โภ  สพฺรหฺมจารี  อกุสลา
วุฏฺฐาเปตฺวา กุสเล ปติฏฺฐาเปตีติ ฯ
     {๗๒.๓}   เสยฺยถาปิ  อาวุโส  อิตฺถี  วา  ปุริโส  วา ทหโร ยุวา
มณฺฑนกชาติโก   สีสนฺหาโต   ๒-   อุปฺปลมาลํ   วา   วสฺสิกมาลํ   วา
อธิมุตฺตกมาลํ   วา   ลภิตฺวา  อุโภหิ  หตฺเถหิ  ปฏิคฺคเหตฺวา  อุตฺตมงฺเค
สิรสฺมึ  ปติฏฺฐเปยฺย  เอวเมว  โข  อาวุโส  เย  เต  กุลปุตฺตา  สทฺธา
อคารสฺมา    อนคาริยํ    ปพฺพชิตา   อสฐา   อมายาวิโน   อเกฏุภิโน
อนุทฺธตา      อนุนฺนฬา      อจปลา      อมุขรา      อวิกิณฺณวาจา
อินฺทฺริเยสุ      คุตฺตทฺวารา      โภชเน      มตฺตญฺญุโน     ชาคริยํ
อนุยุตฺตา      สามญฺเญ     อเปกฺขวนฺโต     สิกฺขาย     ติพฺพคารวา
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. เอฬมูคา ฯ  ม. ยุ. สีสํ นหาโต ฯ
น    พาหุลฺลิกา   น   สาถิลิกา   โอกฺกมเน   นิกฺขิตฺตธุรา   ปวิเวเก
ปุพฺพงฺคมา   อารทฺธวิริยา   ปหิตตฺตา   อุปฏฺฐิตสตี  สมฺปชานา  สมาหิตา
เอกคฺคจิตฺตา   ปญฺญวนฺโต   อเนลมูคา   เต   อายสฺมโต   สารีปุตฺตสฺส
อิมํ   ธมฺมปริยายํ   สุตฺวา   ปิวนฺติ   มญฺเญ   ฆสนฺติ   มญฺเญ   วจสา
เจว   มนสา   จ  สาธุ  วต  โภ  สพฺรหฺมจารี  อกุสลา  วุฏฺฐาเปตฺวา
กุสเล ปติฏฺฐาเปตีติ ฯ
     อิติห     เต     อุโภ    มหานาคา    อญฺญมญฺญสฺส    สุภาสิตํ
สมนุโมทึสูติ ฯ
                      อนงฺคณสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ปญฺจมํ ฯ
                                   ----------
                               อากงฺเขยฺยสุตฺตํ
     [๗๓]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   ตตฺร   โข   ภควา  ภิกฺขู
อามนฺเตสิ   ภิกฺขโวติ  ฯ  ภทนฺเตติ  เต  ภิกฺขู  ภควโต  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ
ภควา   เอตทโวจ   สมฺปนฺนสีลา   ภิกฺขเว   วิหรถ  สมฺปนฺนปาติโมกฺขา
ปาติโมกฺขสํวรสํวุตา     วิหรถ     อาจารโคจรสมฺปนฺนา     อณุมตฺเตสุ
วชฺเชสุ ภยทสฺสาวี สมาทาย สิกฺขถ สิกฺขาปเทสุ ฯ
     [๗๔]   อากงฺเขยฺย  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สพฺรหฺมจารีนํ  ปิโย  จ
อสฺสํ   มนาโป   จ  ครุ  จ  ภาวนีโย  จาติ  สีเลเสฺววสฺส  ปริปูรการี
อชฺฌตฺตญฺเจโตสมถมนุยุตฺโต         อนิรากตชฺฌาโน         วิปสฺสนาย
สมนฺนาคโต พฺรูเหตา สุญฺญาคารานํ ฯ
     [๗๕]   อากงฺเขยฺย  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ลาภี อสฺสํ จีวรปิณฺฑปาต-
เสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ สีเลเสฺววสฺส
ปริปูรการี         อชฺฌตฺตญฺเจโตสมถมนุยุตฺโต         อนิรากตชฺฌาโน
วิปสฺสนาย สมนฺนาคโต พฺรูเหตา สุญฺญาคารานํ ฯ
     [๗๖]   อากงฺเขยฺย  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เยสาหํ  จีวรปิณฺฑปาต-
เสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ        ปริภุญฺชามิ        เตสนฺเต
การา    มหปฺผลา    อสฺสุ    มหานิสํสาติ   สีเลเสฺววสฺส   ปริปูรการี
อชฺฌตฺตญฺเจโตสมถมนุยุตฺโต         อนิรากตชฺฌาโน         วิปสฺสนาย
สมนฺนาคโต พฺรูเหตา สุญฺญาคารานํ ฯ
     [๗๗]   อากงฺเขยฺย  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เย  เม  ญาติสาโลหิตา
เปตา   กาลกตา   ปสนฺนจิตฺตา   อนุสฺสรนฺติ   เตสนฺตํ   มหปฺผลํ  อสฺส
มหานิสํสนฺติ    สีเลเสฺววสฺส    ปริปูรการี    อชฺฌตฺตญฺเจโตสมถมนุยุตฺโต
อนิรากตชฺฌาโน วิปสฺสนาย สมนฺนาคโต พฺรูเหตา สุญฺญาคารานํ ฯ
     [๗๘]   อากงฺเขยฺย   เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อรติรติสโห  อสฺสํ  น
จ   มํ   อรติ   สเหยฺย  อุปฺปนฺนํ  อรตึ  อภิภุยฺย  อภิภุยฺย  วิหเรยฺยนฺติ
สีเลเสฺววสฺส ปริปูรการี ฯเปฯ พฺรูเหตา สุญฺญาคารานํ ฯ
     [๗๙]   อากงฺเขยฺย  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ภยเภรวสโห  อสฺสํ น จ
มํ  ภยเภรวํ  สเหยฺย  อุปฺปนฺนํ  ภยเภรวํ  อภิภุยฺย  อภิภุยฺย  วิหเรยฺยนฺติ
สีเลเสฺววสฺส ปริปูรการี ฯเปฯ พฺรูเหตา สุญฺญาคารานํ ฯ
     [๘๐]   อากงฺเขยฺย   เจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   จตุนฺนํ   ฌานานํ
อาภิเจตสิกานํ    ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ    นิกามลาภี   อสฺสํ   อกิจฺฉลาภี
อกสิรลาภีติ สีเลเสฺววสฺส ปริปูรการี ฯเปฯ พฺรูเหตา สุญฺญาคารานํ ฯ
     [๘๑]   อากงฺเขยฺย  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เย  เต สนฺตา วิโมกฺขา
อติกฺกมฺม    รูเป    อารุปฺปา   เต   กาเยน   ผุสิตฺวา   วิหเรยฺยนฺติ
สีเลเสฺววสฺส ปริปูรการี ฯเปฯ พฺรูเหตา สุญฺญาคารานํ ฯ
     [๘๒]   อากงฺเขยฺย  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา
โสตาปนฺโน     อสฺสํ     อวินิปาตธมฺโม    นิยโต    สมฺโพธิปรายโนติ
สีเลเสฺววสฺส ปริปูรการี ฯเปฯ พฺรูเหตา สุญฺญาคารานํ ฯ
     [๘๓]   อากงฺเขยฺย   เจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   ติณฺณํ   สํโยชนานํ
ปริกฺขยา   ราคโทสโมหานํ   ตนุตฺตา   สกทาคามี   อสฺสํ  สกิเทว  อิมํ
โลกํ   อาคนฺตฺวา   ทุกฺขสฺสนฺตํ   กเรยฺยนฺติ   สีเลเสฺววสฺส   ปริปูรการี
อชฺฌตฺตญฺเจโตสมถมนุยุตฺโต         อนิรากตชฺฌาโน         วิปสฺสนาย
สมนฺนาคโต พฺรูเหตา สุญฺญาคารานํ ฯ
     [๘๔]   อากงฺเขยฺย  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ปญฺจนฺนํ  โอรมฺภาคิยานํ
สํโยชนานํ  ปริกฺขยา  โอปปาติโก  อสฺสํ  ตตฺถ  ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม
ตสฺมา    โลกาติ    สีเลเสฺววสฺส    ปริปูรการี    ฯเปฯ    พฺรูเหตา
สุญฺญาคารานํ ฯ
     [๘๕]   อากงฺเขยฺย   เจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  อเนกวิหิตํ  อิทฺธิวิธํ
ปจฺจนุภเวยฺยํ   เอโกปิ   หุตฺวา   พหุธา  อสฺสํ  พหุธาปิ  หุตฺวา  เอโก
อสฺสํ    อาวิภาวํ    ติโรภาวํ    ติโรกุฑฺฑํ    ติโรปาการํ   ติโรปพฺพตํ
อสชฺชมาโน   คจฺเฉยฺยํ   เสยฺยถาปิ  อากาเส  ปฐวิยาปิ  อุมฺมุชฺชนิมฺมุชฺชํ
กเรยฺยํ   เสยฺยถาปิ   อุทเก   อุทเกปิ   อภิชฺชมาเน   ๑-   คจฺเฉยฺยํ
เสยฺยถาปิ    ปฐวิยํ    อากาเสปิ    ปลฺลงฺเกน   กเมยฺยํ   เสยฺยถาปิ
ปกฺขี    สกุโณ   อิเมปิ   จนฺทิมสุริเย   เอวํมหิทฺธิเก   เอวํมหานุภาเว
ปาณินา   ปรามเสยฺยํ   ๒-   ปริมชฺเชยฺยํ  ยาว  พฺรหฺมโลกาปิ  กาเยน
วสํ    วตฺเตยฺยนฺติ    สีเลเสฺววสฺส    ปริปูรการี    ฯเปฯ   พฺรูเหตา
สุญฺญาคารานํ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ม. อภิชฺชมาโน ฯ  สี. ยุ. ปริมเสยฺยํ ฯ
     [๘๖]   อากงฺเขยฺย   เจ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ทิพฺพาย  โสตธาตุยา
วิสุทฺธาย    อติกฺกนฺตมานุสิกาย   อุโภ   สทฺเท   สุเณยฺยํ   ทิพฺเพ   จ
มานุเส  จ  เย  ทูเร  สนฺติเก  จาติ  สีเลเสฺววสฺส  ปริปูรการี  ฯเปฯ
พฺรูเหตา สุญฺญาคารานํ ฯ
     [๘๗]   อากงฺเขยฺย  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ปรสตฺตานํ  ปรปุคฺคลานํ
เจตสา   เจโต   ปริจฺจ   ชาเนยฺยํ   ๑-   สราคํ  วา  จิตฺตํ  สราคํ
จิตฺตนฺติ    ปชาเนยฺยํ    วีตราคํ    วา    จิตฺตํ    วีตราคํ   จิตฺตนฺติ
ปชาเนยฺยํ    สโทสํ    วา    จิตฺตํ    สโทสํ    จิตฺตนฺติ   ปชาเนยฺยํ
วีตโทสํ    วา   จิตฺตํ   วีตโทสํ   จิตฺตนฺติ   ปชาเนยฺยํ   สโมหํ   วา
จิตฺตํ   สโมหํ   จิตฺตนฺติ   ปชาเนยฺยํ   วีตโมหํ   วา   จิตฺตํ   วีตโมหํ
จิตฺตนฺติ    ปชาเนยฺยํ    สงฺขิตฺตํ    วา    จิตฺตํ    สงฺขิตฺตํ   จิตฺตนฺติ
ปชาเนยฺยํ    วิกฺขิตฺตํ    วา    จิตฺตํ   วิกฺขิตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ปชาเนยฺยํ
มหคฺคตํ    วา    จิตฺตํ    มหคฺคตํ    จิตฺตนฺติ   ปชาเนยฺยํ   อมหคฺคตํ
วา    จิตฺตํ   อมหคฺคตํ   จิตฺตนฺติ   ปชาเนยฺยํ   สอุตฺตรํ   วา   จิตฺตํ
สอุตฺตรํ    จิตฺตนฺติ    ปชาเนยฺยํ    อนุตฺตรํ    วา    จิตฺตํ   อนุตฺตรํ
จิตฺตนฺติ    ปชาเนยฺยํ    สมาหิตํ    วา    จิตฺตํ    สมาหิตํ   จิตฺตนฺติ
ปชาเนยฺยํ    อสมาหิตํ   วา   จิตฺตํ   อสมาหิตํ   จิตฺตนฺติ   ปชาเนยฺยํ
วิมุตฺตํ   วา   จิตฺตํ   วิมุตฺตํ   จิตฺตนฺติ  ปชาเนยฺยํ  อวิมุตฺตํ  วา  จิตฺตํ
อวิมุตฺตํ    จิตฺตนฺติ   ปชาเนยฺยนฺติ   สีเลเสฺววสฺส   ปริปูรการี   ฯเปฯ
พฺรูเหตา สุญฺญาคารานํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ปชาเนยฺยํ ฯ
     [๘๘]   อากงฺเขยฺย  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อเนกวิหิตํ  ปุพฺเพนิวาสํ
อนุสฺสเรยฺยํ    เสยฺยถีทํ   เอกมฺปิ   ชาตึ   เทฺวปิ   ชาติโย   ติสฺโสปิ
ชาติโย   จตสฺโสปิ   ชาติโย   ปญฺจปิ   ชาติโย  ทสปิ  ชาติโย  วีสมฺปิ
ชาติโย   ตึสมฺปิ   ชาติโย   จตฺตาฬีสมฺปิ   ชาติโย  ปญฺญาสมฺปิ  ชาติโย
ชาติสตมฺปิ    ชาติสหสฺสมฺปิ    ชาติสตสหสฺสมฺปิ   อเนเกปิ   สํวฏฺฏกปฺเป
อเนเกปิ     วิวฏฺฏกปฺเป    อเนเกปิ    สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป    อมุตฺราสึ
เอวํนาโม  เอวํโคตฺโต  เอวํวณฺโณ  เอวมาหาโร  เอวํ  สุขทุกฺขปฏิสํเวที
เอวํมายุปริยนฺโต   โส   ตโต   จุโต  อมุตฺร  อุทปาทึ  ๑-  ตตฺราปาสึ
เอวํนาโม  เอวํโคตฺโต  เอวํวณฺโณ  เอวมาหาโร  เอวํ  สุขทุกฺขปฏิสํเวที
เอวมายุปริยนฺโต  โส  ตโต  จุโต  อิธูปปนฺโนติ  อิติ  สาการํ  สอุทฺเทสํ
อเนกวิหิตํ    ปุพฺเพนิวาสํ    อนุสฺสเรยฺยนฺติ   สีเลเสฺววสฺส   ปริปูรการี
ฯเปฯ พฺรูเหตา สุญฺญาคารานํ ฯ
     [๘๙]   อากงฺเขยฺย  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน
อติกฺกนฺตมานุสเกน   สตฺเต   ปสฺเสยฺยํ   จวมาเน   อุปปชฺชมาเน  หีเน
ปณีเต   สุวณฺเณ   ทุพฺพณฺเณ   สุคเต   ทุคฺคเต   ยถากมฺมูปเค   สตฺเต
ปชาเนยฺยํ   อิเม   วต   โภนฺโต   สตฺตา  กายทุจฺจริเตน  สมนฺนาคตา
วจีทุจฺจริเตน    สมนฺนาคตา    มโนทุจฺจริเตน    สมนฺนาคตา   อริยานํ
อุปวาทกา   มิจฺฉาทิฏฺฐิกา  มิจฺฉาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา  เต  กายสฺส  เภทา
ปรมฺมรณา   อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปนฺนา  อิเม  วา  ปน
@เชิงอรรถ:  สี. อุปฺปาทึ ฯ
โภนฺโต   สตฺตา   กายสุจริเตน   สมนฺนาคตา  วจีสุจริเตน  สมนฺนาคตา
มโนสุจริเตน    สมนฺนาคตา    อริยานํ    อนุปวาทกา    สมฺมาทิฏฺฐิกา
สมฺมาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา   เต   กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  สุคตึ  สคฺคํ
โลกํ   อุปปนฺนาติ   อิติ  ทิพฺเพน  จกฺขุนา  วิสุทฺเธน  อติกฺกนฺตมานุสเกน
สตฺเต   ปสฺเสยฺยํ   จวมาเน   อุปปชฺชมาเน   หีเน   ปณีเต   สุวณฺเณ
ทุพฺพณฺเณ    สุคเต    ทุคฺคเต    ยถากมฺมูปเค   สตฺเต   ปชาเนยฺยนฺติ
สีเลเสฺววสฺสปริปูรการี     อชฺฌตฺตญฺเจโตสมถมนุยุตฺโต    อนิรากตชฺฌาโน
วิปสฺสนาย สมนฺนาคโต พฺรูเหตา สุญฺญาคารานํ ฯ
     [๙๐]   อากงฺเขยฺย  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อาสวานํ  ขยา  อนาสวํ
เจโตวิมุตฺตึ     ปญฺญาวิมุตฺตึ     ทิฏฺเฐว     ธมฺเม    สยํ    อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา     อุปสมฺปชฺช    วิหเรยฺยนฺติ    สีเลเสฺววสฺส    ปริปูรการี
อชฺฌตฺตญฺเจโตสมถมนุยุตฺโต         อนิรากตชฺฌาโน         วิปสฺสนาย
สมนฺนาคโต    พฺรูเหตา    สุญฺญาคารานํ    ฯ   สมฺปนฺนสีลา   ภิกฺขเว
วิหรถ       สมฺปนฺนปาติโมกฺขา       ปาติโมกฺขสํวรสํวุตา      วิหรถ
อาจารโคจรสมฺปนฺนา    อณุมตฺเตสุ    วชฺเชสุ    ภยทสฺสาวี   สมาทาย
สิกฺขถ สิกฺขาปเทสูติ ฯ อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตนฺติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมนา   เต   ภิกฺขู   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
                         อากงฺเขยฺยสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ฉฏฺฐํ ฯ
                                    --------
                                 วตฺถูปมสุตฺตํ
     [๙๑]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   ตตฺร   โข   ภควา  ภิกฺขู
อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     [๙๒]   ภควา   เอตทโวจ  เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  วตฺถํ  สงฺกิลิฏฺฐํ
มลคฺคหิตํ   ตเมนํ   รชโก   ยสฺมึ   ยสฺมึ  รงฺคชาเต  อุปสํหเรยฺย  ยทิ
นีลกาย    ยทิ    ปีตกาย    ยทิ    โลหิตกาย    ยทิ   มญฺเชฏฺฐิกาย
ทุรตฺตวณฺณเมวสฺส    อปริสุทฺธวณฺณเมวสฺส    ฯ   ตํ   กิสฺส   เหตุ   ฯ
อปริสุทฺธตฺตา    ภิกฺขเว   วตฺถสฺส   เอวเมว   โข   ภิกฺขเว   จิตฺเต
สงฺกิลิฏฺเฐ   ทุคฺคติ   ปาฏิกงฺขา  ฯ  เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  วตฺถํ  ปริสุทฺธํ
ปริโยทาตํ    ตเมนํ   รชโก   ยสฺมึ   ยสฺมึ   รงฺคชาเต   อุปสํหเรยฺย
ยทิ   นีลกาย   ยทิ   ปีตกาย   ยทิ   โลหิตกาย   ยทิ   มญฺเชฏฺฐิกาย
สุรตฺตวณฺณเมวสฺส    ปริสุทฺธวณฺณเมวสฺส    ฯ    ตํ   กิสฺส   เหตุ   ฯ
ปริสุทฺธตฺตา    ภิกฺขเว    วตฺถสฺส   เอวเมว   โข   ภิกฺขเว   จิตฺเต
อสงฺกิลิฏฺเฐ สุคติ ปาฏิกงฺขา ฯ
     [๙๓]   กตเม  จ  ภิกฺขเว จิตฺตสฺส อุปกฺกิเลสา ฯ อภิชฺฌาวิสมโลโภ
จิตฺตสฺส    อุปกฺกิเลโส    พฺยาปาโท    จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส   โกโธ
จิตฺตสฺส    อุปกฺกิเลโส    อุปนาโห    จิตฺตสฺส    อุปกฺกิเลโส   มกฺโข
จิตฺตสฺส      อุปกฺกิเลโส      ปฬาโส      จิตฺตสฺส      อุปกฺกิเลโส
อิสฺสา    จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส       มจฺฉริยํ   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส
มายา   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส       สาเฐยฺยํ   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส
ถมฺโภ   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส       สารมฺโภ   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส
มาโน   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส       อติมาโน   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส
มโท จิตฺตสฺส อุปกฺกิเลโส ปมาโท จิตฺตสฺส อุปกฺกิเลโส ฯ
     [๙๔]   ส   โข  โส  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อภิชฺฌาวิสมโลโภ  จิตฺตสฺส
อุปกฺกิเลโสติ    อิติ   วิทิตฺวา   อภิชฺฌาวิสมโลภํ   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลสํ
ปชหติ   ฯ   พฺยาปาโท  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโสติ  อิติ  วิทิตฺวา  พฺยาปาทํ
จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลสํ   ปชหติ   ฯ   โกโธ  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโสติ  อิติ
วิทิตฺวา   โกธํ   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลสํ   ปชหติ   ฯ  อุปนาโห  จิตฺตสฺส
อุปกฺกิเลโสติ อิติ วิทิตฺวา อุปนาหํ จิตฺตสฺส อุปกฺกิเลสํ ปชหติ ฯ
     {๙๔.๑}   มกฺโข  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโสติ  อิติ วิทิตฺวา มกฺขํ จิตฺตสฺส
อุปกฺกิเลสํ  ปชหติ  ฯ  ปฬาโส  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโสติ อิติ วิทิตฺวา ปฬาสํ
จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลสํ   ปชหติ   ฯ   อิสฺสา  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโสติ  อิติ
วิทิตฺวา   อิสฺสํ   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลสํ   ปชหติ   ฯ   มจฺฉริยํ  จิตฺตสฺส
อุปกฺกิเลโสติ   อิติ   วิทิตฺวา   มจฺฉริยํ  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลสํ  ปชหติ  ฯ
มายา   จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโสติ  อิติ  วิทิตฺวา  มายํ  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลสํ
ปชหติ   ฯ   สาเฐยฺยํ   จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโสติ  อิติ  วิทิตฺวา  สาเฐยฺยํ
จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลสํ   ปชหติ   ฯ   ถมฺโภ  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโสติ  อิติ
วิทิตฺวา   ถมฺภํ   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลสํ   ปชหติ   ฯ  สารมฺโภ  จิตฺตสฺส
อุปกฺกิเลโสติ   อิติ   วิทิตฺวา   สารมฺภํ  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลสํ  ปชหติ  ฯ
มาโน   จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโสติ  อิติ  วิทิตฺวา  มานํ  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลสํ
ปชหติ   ฯ   อติมาโน   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโสติ  อิติ  วิทิตฺวา  อติมานํ
จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลสํ   ปชหติ   ฯ   มโท   จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโสติ  อิติ
วิทิตฺวา   มทํ   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลสํ   ปชหติ   ฯ   ปมาโท   จิตฺตสฺส
อุปกฺกิเลโสติ อิติ วิทิตฺวา ปมาทํ จิตฺตสฺส อุปกฺกิเลสํ ปชหติ ฯ
     [๙๕]   ยโต   โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  อภิชฺฌาวิสมโลโภ  จิตฺตสฺส
อุปกฺกิเลโสติ   อิติ   วิทิตฺวา   อภิชฺฌาวิสมโลโภ   จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโส
ปหีโน   โหติ   ฯ   พฺยาปาโท   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโสติ  อิติ  วิทิตฺวา
พฺยาปาโท   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส   ปหีโน   โหติ  ฯ  โกโธ  จิตฺตสฺส
อุปกฺกิเลโสติ   อิติ   วิทิตฺวา   โกโธ   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส   ปหีโน
โหติ   ฯ   อุปนาโห   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโสติ  อิติ  วิทิตฺวา  อุปนาโห
จิตฺตสฺส อุปกฺกิเลโส ปหีโน โหติ ฯ
     {๙๕.๑}   มกฺโข  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโสติ อิติ วิทิตฺวา มกฺโข จิตฺตสฺส
อุปกฺกิเลโส  ปหีโน  โหติ  ฯ  ปฬาโส  จิตฺตสฺส อุปกฺกิเลโสติ อิติ วิทิตฺวา
ปฬาโส  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโส  ปหีโน โหติ ฯ อิสฺสา จิตฺตสฺส อุปกฺกิเลโสติ
อิติ  วิทิตฺวา  อิสฺสา  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโส ปหีโน โหติ ฯ มจฺฉริยํ จิตฺตสฺส
อุปกฺกิเลโสติ  อิติ  วิทิตฺวา  มจฺฉริยํ  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโส ปหีโน โหติ ฯ
มายา  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโสติ  อิติ  วิทิตฺวา  มายา  จิตฺตสฺส อุปกฺกิเลโส
ปหีโน         โหติ         ฯ         สาเฐยฺยํ         จิตฺตสฺส
อุปกฺกิเลโสติ   อิติ   วิทิตฺวา   สาเฐยฺยํ   จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโส  ปหีโน
โหติ   ฯ  ถมฺโภ  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโสติ  อิติ  วิทิตฺวา  ถมฺโภ  จิตฺตสฺส
อุปกฺกิเลโส    ปหีโน   โหติ   ฯ   สารมฺโภ   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโสติ
อิติ   วิทิตฺวา  สารมฺโภ  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโส  ปหีโน  โหติ  ฯ  มาโน
จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโสติ   อิติ   วิทิตฺวา   มาโน   จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโส
ปหีโน   โหติ   ฯ   อติมาโน   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโสติ   อิติ  วิทิตฺวา
อติมาโน   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส   ปหีโน   โหติ   ฯ   มโท  จิตฺตสฺส
อุปกฺกิเลโสติ    อิติ   วิทิตฺวา   มโท   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส   ปหีโน
โหติ   ฯ   ปมาโท   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโสติ   อิติ   วิทิตฺวา  ปมาโท
จิตฺตสฺส อุปกฺกิเลโส ปหีโน โหติ ฯ
     {๙๕.๒}   โส  พุทฺเธ  อเวจฺจปฺปสาเทน  สมนฺนาคโต  โหติ  อิติปิ
โส   ภควา   อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน  สุคโต  โลกวิทู
อนุตฺตโร   ปุริสทมฺมสารถิ   สตฺถา   เทวมนุสฺสานํ   พุทฺโธ  ภควาติ  ฯ
ธมฺเม   อเวจฺจปฺปสาเทน   สมนฺนาคโต   โหติ   สฺวากฺขาโต   ภควตา
ธมฺโม  สนฺทิฏฺฐิโก  อกาลิโก  เอหิปสฺสิโก  โอปนยิโก  ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ
วิญฺญูหีติ   ฯ   สงฺเฆ   อเวจฺจปฺปสาเทน  สมนฺนาคโต  โหติ  สุปฏิปนฺโน
ภควโต      สาวกสงฺโฆ     อุชุปฏิปนฺโน     ภควโต     สาวกสงฺโฆ
ญายปฏิปนฺโน     ภควโต     สาวกสงฺโฆ    สามีจิปฏิปนฺโน    ภควโต
สาวกสงฺโฆ   ยทิทํ   จตฺตาริ   ปุริสยุคานิ   อฏฺฐ   ปริสปุคฺคลา   เอส
ภควโต  สาวกสงฺโฆ  อาหุเนยฺโย  ปาหุเนยฺโย  ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย
อนุตฺตรํ   ปุญฺญกฺเขตฺตํ   โลกสฺสาติ   ฯ  ยโตธิ  โข  ๑-  ปนสฺส  จตฺตํ
โหติ   วนฺตํ  มุตฺตํ  ปหีนํ  ปฏินิสฺสฏฺฐํ  ฯ  โส  พุทฺเธ  อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคโตมฺหีติ     ลภติ     อตฺถเวทํ     ลภติ    ธมฺมเวทํ    ลภติ
ธมฺมูปสญฺหิตํ   ปามุชฺชํ   ๒-   ปมุทิตสฺส   ปีติ  ชายติ  ปีติมนสฺส  กาโย
ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวเทติ สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ ฯ
     {๙๕.๓}   ธมฺเม  ฯเปฯ  สงฺเฆ  อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโตมฺหีติ
ลภติ   อตฺถเวทํ  ลภติ  ธมฺมเวทํ  ลภติ  ธมฺมูปสญฺหิตํ  ปามุชฺชํ  ปมุทิตสฺส
ปีติ   ชายติ   ปีติมนสฺส   กาโย  ปสฺสมฺภติ  ปสฺสทฺธกาโย  สุขํ  เวเทติ
สุขิโน   จิตฺตํ   สมาธิยติ  ฯ  ยโตธิ  โข  ปน  เม  จตฺตํ  วนฺตํ  มุตฺตํ
ปหีนํ    ปฏินิสฺสฏฺฐนฺติ    ลภติ    อตฺถเวทํ    ลภติ   ธมฺมเวทํ   ลภติ
ธมฺมูปสญฺหิตํ    ปามุชฺชํ    ปมุทิตสฺส   ปีติ   ชายติ   ปีติมนสฺส   กาโย
ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวเทติ สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ ฯ
     [๙๖]   ส  โข  โส  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ เอวํสีโล เอวํธมฺโม เอวํปญฺโญ
สาลีนญฺเจปิ      ปิณฺฑปาตํ      ภุญฺชติ      วิจิตกาฬกํ      อเนกสูปํ
อเนกพฺยญฺชนํ    เนวสฺส    ตํ    โหติ   อนฺตรายาย   ฯ   เสยฺยถาปิ
ภิกฺขเว   วตฺถํ   สงฺกิลิฏฺฐํ   มลคฺคหิตํ   อจฺฉํ   อุทกํ  อาคมฺม  ปริสุทฺธํ
โหติ   ปริโยทาตํ   อุกฺกามุขํ   วา   ปนาคมฺม  ชาตรูปํ  สุปริสุทฺธํ  ๓-
โหติ   ปริโยทาตํ   เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เอวํสีโล  เอวํธมฺโม
เอวํปญฺโญ    สาลีนญฺเจปิ    ปิณฺฑปาตํ   ภุญฺชติ   วิจิตกาฬกํ   อเนกสูปํ
@เชิงอรรถ:  ปาฐนฺตเรน ยโถธิ โขติ ฯ  โป. ม. ปาโมชฺชํ ฯ  โป. ม. ยุ. ปริสุทฺธํ ฯ
อเนกพฺยญฺชนํ เนวสฺส ตํ โหติ อนฺตรายาย ๑- ฯ
     [๙๗]   โส  เมตฺตาสหคเตน  เจตสา  เอกํ  ทิสํ  ผริตฺวา  วิหรติ
ตถา   ทุติยํ   ตถา   ตติยํ   ตถา   จตุตฺถํ   ฯ  อิติ  อุทฺธมโธ  ติริยํ
สพฺพธิ    สพฺพตฺตตาย    สพฺพาวนฺตํ   โลกํ   เมตฺตาสหคเตน   เจตสา
วิปุเลน   มหคฺคเตน   อปฺปมาเณน   อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน   ผริตฺวา
วิหรติ     ฯ    กรุณาสหคเตน    เจตสา    ฯเปฯ    มุทิตาสหคเตน
เจตสา   ฯเปฯ  อุเปกฺขาสหคเตน  เจตสา  เอกํ  ทิสํ  ผริตฺวา  วิหรติ
ตถา   ทุติยํ   ตถา   ตติยํ   ตถา   จตุตฺถํ   ฯ  อิติ  อุทฺธมโธ  ติริยํ
สพฺพธิ    สพฺพตฺตตาย   สพฺพาวนฺตํ   โลกํ   อุเปกฺขาสหคเตน   เจตสา
วิปุเลน   มหคฺคเตน   อปฺปมาเณน   อเวเรน   อพฺยาปชฺเฌน   ผริตฺวา
วิหรติ ฯ
     {๙๗.๑}   โส  อตฺถิ  อิทํ  อตฺถิ  หีนํ  อตฺถิ  ปณีตํ  อตฺถิ  อิมสฺส
สญฺญาคตสฺส   อุตฺตรึ   นิสฺสรณนฺติ   ปชานาติ   ฯ  ตสฺส  เอวํ  ชานโต
เอวํ    ปสฺสโต    กามาสวาปิ    จิตฺตํ   วิมุจฺจติ   ภวาสวาปิ   จิตฺตํ
วิมุจฺจติ     อวิชฺชาสวาปิ    จิตฺตํ    วิมุจฺจติ    วิมุตฺตสฺมึ    วิมุตฺตมิติ
ญาณํ   โหติ   ขีณา   ชาติ   วุสิตํ   พฺรหฺมจริยํ   กตํ   กรณียํ  นาปรํ
อิตฺถตฺตายาติ   ปชานาติ   ฯ   อยํ   วุจฺจติ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  สินาโต
อนฺตเรน สินาเนนาติ ฯ
     [๙๘]   เตน   โข  ปน  สมเยน  สุนฺทริกภารทฺวาโช  พฺราหฺมโณ
ภควโต   อวิทูเร   นิสินฺโน   โหติ   ฯ   อถ  โข  สุนฺทริกภารทฺวาโช
@เชิงอรรถ:  สี. อนฺตรธาย ฯ
พฺราหฺมโณ    ภควนฺตํ    เอตทโวจ    คจฺฉติ    ปน    ภวํ   โคตโม
พาหุกํ   นทึ   สินายิตุนฺติ   ฯ   กึ   พฺราหฺมณ   พาหุกาย   นทิยา  กึ
พาหุกา   นที   กริสฺสตีติ   ฯ   โลกสมฺมตา   หิ  โภ  โคตม  พาหุกา
นที    พหุชนสฺส    ปุญฺญสมฺมตา    หิ    โภ   โคตม   พาหุกา   นที
พหุชนสฺส    พาหุกาย    จ   ปน   นทิยา   พหุชโน   ปาปกมฺมํ   กตํ
ปวาเหตีติ   ฯ   อถ   โข   ภควา   สุนฺทริกํ   ภารทฺวาชํ   พฺราหฺมณํ
คาถาหิ อชฺฌภาสิ
            พาหุกํ อธิกกฺกญฺจ       คยํ สุนฺทริกามปิ
            สรสฺสตึ ปยาคญฺจ       อโถ พาหุมตึ นทึ
            นิจฺจมฺปิ พาโล ปกฺขนฺโน   กณฺหกมฺโม น สุชฺฌติ
            กึ สุนฺทริกา กริสฺสติ      กึ ปยาโค กึ พาหุกา นที ฯ
                              เวรึ กตกิพฺพิสํ นรํ
                          น หิ นํ โสธเย ปาปกมฺมินํ
            สุทฺธสฺส เว สทา ผคฺคุ    สุทฺธสฺสุโปสโถ สทา
            สุทฺธสฺส สุจิกมฺมสฺส       สทา สมฺปชฺชเต วตํ ฯ
                           อิเธว สินาหิ   พฺราหฺมณ
                          สพฺพภูเตสุ     กโรหิ เขมตํ
            สเจ มุสา น ภณสิ       สเจ ปาณํ น หึสสิ
            สเจ อทินฺนํ นาทิยสิ      สทฺทหาโน อมจฺฉรี
            กึ กาหสิ คยํ คนฺตฺวา     อุทปาโนปิ เต คยาติ ฯ
     [๙๙]   เอวํ   วุตฺเตปิ   สุนฺทริกภารทฺวาโช  พฺราหฺมโณ  ภควนฺตํ
เอตทโวจ   อภิกฺกนฺตํ   โภ   โคตม  อภิกฺกนฺตํ  โภ  โคตม  เสยฺยถาปิ
โภ   โคตม   นิกฺกุชฺชิตํ   วา   อุกฺกุชฺเชยฺย   ปฏิจฺฉนฺนํ  วา  วิวเรยฺย
มูฬฺหสฺส  วา  มคฺคํ  อาจิกฺเขยฺย  อนฺธกาเร  วา  เตลปชฺโชตํ  ธาเรยฺย
จกฺขุมนฺโต    รูปานิ    ทกฺขนฺตีติ   ๑-   เอวเมว   โภตา   โคตเมน
อเนกปริยาเยน   ธมฺโม   ปกาสิโต   เอสาหํ   ภวนฺตํ   โคตมํ   สรณํ
คจฺฉามิ    ธมฺมญฺจ    ภิกฺขุสงฺฆญฺจ    ลเภยฺยาหํ    โภโต    โคตมสฺส
สนฺติเก ปพฺพชฺชํ ลเภยฺยํ อุปสมฺปทนฺติ ฯ
     {๙๙.๑}   อลตฺถ   โข   สุนฺทริกภารทฺวาโช  พฺราหฺมโณ  ภควโต
สนฺติเก   ปพฺพชฺชํ  อลตฺถ  อุปสมฺปทํ  ฯ  อจิรูปสมฺปนฺโน  โข  ปนายสฺมา
ภารทฺวาโช   เอโก  วูปกฏฺโฐ  อปฺปมตฺโต  อาตาปี  ปหิตตฺโต  วิหรนฺโต
นจิรสฺเสว    ยสฺสตฺถาย   กุลปุตฺตา   สมฺมเทว   อคารสฺมา   อนคาริยํ
ปพฺพชนฺติ    ตทนุตฺตรํ    พฺรหฺมจริยปริโยสานํ    ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ
อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช  วิหาสิ  ขีณา  ชาติ  วุสิตํ  พฺรหฺมจริยํ
กตํ   กรณียํ   นาปรํ   อิตฺถตฺตายาติ   อพฺภญฺญาสิ   ฯ   อญฺญตโร  โข
ปนายสฺมา ภารทฺวาโช อรหตํ อโหสีติ ฯ
                        วตฺถูปมสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ สตฺตมํ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ทกฺขินฺตีติ ฯ
                                สลฺเลขสุตฺตํ
     [๑๐๐]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส  อาราเม  ฯ  อถ  โข  อายสฺมา  มหาจุนฺโท
สายณฺหสมยํ    ปฏิสลฺลานา    วุฏฺฐิโต    เยน    ภควา   เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ
นิสินฺโน   โข   อายสฺมา   มหาจุนฺโท   ภควนฺตํ  เอตทโวจ  ยา  อิมา
ภนฺเต   อเนกวิหิตา   ทิฏฺฐิโย   โลเก   อุปฺปชฺชนฺติ  อตฺตวาทปฏิสํยุตฺตา
วา   โลกวาทปฏิสํยุตฺตา   วา   อาทิเมว   นุ   โข   ภนฺเต  ภิกฺขุโน
มนสิกโรโต   เอวเมตาสํ   ทิฏฺฐีนํ   ปหานํ   โหติ  เอวเมตาสํ  ทิฏฺฐีนํ
ปฏินิสฺสคฺโค โหตีติ ฯ
     [๑๐๑]   ยา  อิมา  จุนฺท  อเนกวิหิตา  ทิฏฺฐิโย  โลเก อุปฺปชฺชนฺติ
อตฺตวาทปฏิสํยุตฺตา   วา  โลกวาทปฏิสํยุตฺตา  วา  ยตฺถ  เจตา  ทิฏฺฐิโย
อุปฺปชฺชนฺติ   ยตฺถ   ๑-  จ  อนุเสนฺติ  ยตฺถ  จ  สมุทาจรนฺติ  ตํ  เนตํ
มม   เนโสหมสฺมิ  น  เมโส  อตฺตาติ  เอวเมตํ  ยถาภูตํ  สมฺมปฺปญฺญาย
ปสฺสโต    เอวเมตาสํ   ทิฏฺฐีนํ   ปหานํ   โหติ   เอวเมตาสํ   ทิฏฺฐีนํ
ปฏินิสฺสคฺโค โหติ ฯ
     [๑๐๒]   ฐานํ   โข  ปเนตํ  จุนฺท  วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺโจ  ภิกฺขุ
@เชิงอรรถ:  สี. ยตฺถ เจตา อนุเสนฺติ ยตฺถ เจตา สมุทาจรนฺติ ฯ
วิวิจฺเจว    กาเมหิ   วิวิจฺจ   อกุสเลหิ   ธมฺเมหิ   สวิตกฺกํ   สวิจารํ
วิเวกชํ   ปีติสุขํ   ปฐมํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช  วิหเรยฺย  ตสฺส  เอวมสฺส
สลฺเลเขน    วิหรามีติ   น   โข   ปเนเต   จุนฺท   อริยสฺส   วินเย
สลฺเลขา    วุจฺจนฺติ    ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารา    เอเต   อริยสฺส   วินเย
วุจฺจนฺติ ฯ
     {๑๐๒.๑}   ฐานํ  โข  ปเนตํ  จุนฺท  วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺโจ  ภิกฺขุ
วิตกฺกวิจารานํ   วูปสมา   อชฺฌตฺตํ   สมฺปสาทนํ   เจตโส   เอโกทิภาวํ
อวิตกฺกํ   อวิจารํ   สมาธิชํ   ปีติสุขํ  ทุติยํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหเรยฺย
ตสฺส   เอวมสฺส  สลฺเลเขน  วิหรามีติ  น  โข  ปเนเต  จุนฺท  อริยสฺส
วินเย   สลฺเลขา   วุจฺจนฺติ  ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารา  เอเต  อริยสฺส  วินเย
วุจฺจนฺติ ฯ
     {๑๐๒.๒}   ฐานํ  โข  ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ ปีติยา
จ  วิราคา  อุเปกฺขโก  จ  วิหเรยฺย  สโต  จ สมฺปชาโน สุขญฺจ กาเยน
ปฏิสํเวเทยฺย   ยนฺตํ   อริยา  อาจิกฺขนฺติ  อุเปกฺขโก  สติมา  สุขวิหารีติ
ตติยํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหเรยฺย  ตสฺส  เอวมสฺส  สลฺเลเขน  วิหรามีติ
น  โข  ปเนเต  จุนฺท อริยสฺส วินเย สลฺเลขา วุจฺจนฺติ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารา
เอเต อริยสฺส วินเย วุจฺจนฺติ ฯ
     {๑๐๒.๓}   ฐานํ  โข  ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ สุขสฺส
จ    ปหานา   ทุกฺขสฺส   จ   ปหานา   ปุพฺเพว   โสมนสฺสโทมนสฺสานํ
อตฺถงฺคมา     อทุกฺขมสุขํ     อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ     จตุตฺถํ     ฌานํ
อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺย   ตสฺส   เอวมสฺส  สลฺเลเขน  วิหรามีติ  น  โข
ปเนเต จุนฺท อริยสฺส วินเย
สลฺเลขา    วุจฺจนฺติ    ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารา    เอเต   อริยสฺส   วินเย
วุจฺจนฺติ ฯ
     [๑๐๓]   ฐานํ  โข  ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ อยํ อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ สพฺพโส
รูปสญฺญานํ    สมติกฺกมา    ปฏิฆสญฺญานํ    อตฺถงฺคมา    นานตฺตสญฺญานํ
อมนสิการา    อนนฺโต    อากาโสติ    อากาสานญฺจายตนํ   อุปสมฺปชฺช
วิหเรยฺย  ตสฺส  เอวมสฺส  สลฺเลเขน  วิหรามีติ  น  โข  ปเนเต  จุนฺท
อริยสฺส   วินเย   สลฺเลขา   วุจฺจนฺติ  สนฺตา  เอเต  วิหารา  อริยสฺส
วินเย วุจฺจนฺติ ฯ
     {๑๐๓.๑}   ฐานํ  โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ สพฺพโส
อากาสานญฺจายตนํ        สมติกฺกมฺม        อนนฺตํ        วิญฺญาณนฺติ
วิญฺญาณญฺจายตนํ      อุปสมฺปชฺช      วิหเรยฺย     ตสฺส     เอวมสฺส
สลฺเลเขน  วิหรามีติ  น  โข  ปเนเต  จุนฺท  อริยสฺส  วินเย  สลฺเลขา
วุจฺจนฺติ สนฺตา เอเต วิหารา อริยสฺส วินเย วุจฺจนฺติ ฯ
     {๑๐๓.๒}   ฐานํ  โข  ปเนตํ  จุนฺท  วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺโจ  ภิกฺขุ
สพฺพโส       วิญฺญาณญฺจายตนํ      สมติกฺกมฺม      นตฺถิ      กิญฺจีติ
อากิญฺจญฺญายตนํ   อุปสมฺปชฺช   วิหเรยฺย   ตสฺส   เอวมสฺส   สลฺเลเขน
วิหรามีติ   น   โข  ปเนเต  จุนฺท  อริยสฺส  วินเย  สลฺเลขา  วุจฺจนฺติ
สนฺตา เอเต วิหารา อริยสฺส วินเย วุจฺจนฺติ ฯ
     {๑๐๓.๓}   ฐานํ  โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ สพฺพโส
อากิญฺจญฺญายตนํ  สมติกฺกมฺม  เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ  อุปสมฺปชฺช  วิหเรยฺย
ตสฺส  เอวมสฺส  สลฺเลเขน  วิหรามีติ  น โข ปเนเต จุนฺท อริยสฺส วินเย
สลฺเลขา วุจฺจนฺติ สนฺตา เอเต วิหารา อริยสฺส วินเย วุจฺจนฺติ ฯ
     [๑๐๔]   อิธ  โข  ปน  โว  จุนฺท  สลฺเลโข  กรณีโย  ฯ  ปเร
วิหึสกา    ภวิสฺสนฺติ    มยเมตฺถ    อวิหึสกา   ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข
กรณีโย   ฯ   ปเร   ปาณาติปาตี   ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ  ปาณาติปาตา
ปฏิวิรตา   ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข   กรณีโย   ฯ   ปเร   อทินฺนาทายี
ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ   อทินฺนาทานา   ปฏิวิรตา   ภวิสฺสามาติ  สลฺเลโข
กรณีโย    ฯ   ปเร   อพฺรหฺมจารี   ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ   พฺรหฺมจารี
ภวิสฺสามาติ สลฺเลโข กรณีโย ฯ
     {๑๐๔.๑}   ปเร  มุสาวาที  ภวิสฺสนฺติ มยเมตฺถ มุสาวาทา ปฏิวิรตา
ภวิสฺสามาติ  สลฺเลโข  กรณีโย  ฯ ปเร ปิสุณวาจา ๑- ภวิสฺสนฺติ มยเมตฺถ
ปิสุณาย   วาจาย   ปฏิวิรตา  ภวิสฺสามาติ  สลฺเลโข  กรณีโย  ฯ  ปเร
ผรุสวาจา   ๒-   ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ   ผรุสาย   วาจาย   ปฏิวิรตา
ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข   กรณีโย   ฯ   ปเร   สมฺผปฺปลาปี   ภวิสฺสนฺติ
มยเมตฺถ สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรตา ภวิสฺสามาติ สลฺเลโข กรณีโย ฯ
     {๑๐๔.๒}   ปเร   อภิชฺฌาลู   ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ   อนภิชฺฌาลู
ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข   กรณีโย   ฯ   ปเร  พฺยาปนฺนจิตฺตา  ภวิสฺสนฺติ
มยเมตฺถ   อพฺยาปนฺนจิตฺตา   ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข  กรณีโย  ฯ  ปเร
มิจฺฉาทิฏฺฐิกา     ๓-    ภวิสฺสนฺติ    มยเมตฺถ    สมฺมาทิฏฺฐิกา    ๔-
ภวิสฺสามาติ        สลฺเลโข        กรณีโย        ฯ        ปเร
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ปิสุณา วาจา ฯ  ผรุสา วาจา ฯ  สี. ยุ. มิจฺฉาทิฏฺฐี ฯ
@ สี. ยุ. สมฺมาทิฏฺฐี ฯ
มิจฺฉาสงฺกปฺปา    ภวิสฺสนฺติ    มยเมตฺถ    สมฺมาสงฺกปฺปา   ภวิสฺสามาติ
สลฺเลโข    กรณีโย    ฯ   ปเร   มิจฺฉาวาจา   ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ
สมฺมาวาจา   ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข  กรณีโย  ฯ  ปเร  มิจฺฉากมฺมนฺตา
ภวิสฺสนฺติ     มยเมตฺถ     สมฺมากมฺมนฺตา     ภวิสฺสามาติ    สลฺเลโข
กรณีโย   ฯ   ปเร   มิจฺฉาอาชีวา   ภวิสฺสนฺติ  มยเมตฺถ  สมฺมาอาชีวา
ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข   กรณีโย   ฯ   ปเร  มิจฺฉาวายามา  ภวิสฺสนฺติ
มยเมตฺถ สมฺมาวายามา ภวิสฺสามาติ สลฺเลโข กรณีโย ฯ
     {๑๐๔.๓}   ปเร   มิจฺฉาสตี   ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ   สมฺมาสตี
ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข   กรณีโย   ฯ   ปเร   มิจฺฉาสมาธี   ภวิสฺสนฺติ
มยเมตฺถ   สมฺมาสมาธี   ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข   กรณีโย   ฯ   ปเร
มิจฺฉาญาณี      ภวิสฺสนฺติ     มยเมตฺถ     สมฺมาญาณี     ภวิสฺสามาติ
สลฺเลโข    กรณีโย    ฯ   ปเร   มิจฺฉาวิมุตฺตี   ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ
สมฺมาวิมุตฺตี ภวิสฺสามาติ สลฺเลโข กรณีโย ฯ
     {๑๐๔.๔}   ปเร    ถีนมิทฺธปริยุฏฺฐิตา    ภวิสฺสนฺติ    มยเมตฺถ
วิคตถีนมิทฺธา   ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข   กรณีโย   ฯ   ปเร   อุทฺธตา
ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ   อนุทฺธตา   ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข   กรณีโย  ฯ
ปเร    เวจิกิจฺฉี    ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ   ติณฺณวิจิกิจฺฉา   ภวิสฺสามาติ
สลฺเลโข   กรณีโย   ฯ  ปเร  โกธนา  ภวิสฺสนฺติ  มยเมตฺถ  อกฺโกธนา
ภวิสฺสามาติ    สลฺเลโข    กรณีโย    ฯ   ปเร   อุปนาหี   ภวิสฺสนฺติ
มยเมตฺถ    อนุปนาหี    ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข   กรณีโย   ฯ   ปเร
มกฺขี   ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ  อมกฺขี  ภวิสฺสามาติ  สลฺเลโข  กรณีโย  ฯ
ปเร   ปฬาสี   ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ   อปฬาสี   ภวิสฺสามาติ  สลฺเลโข
กรณีโย   ฯ   ปเร   อิสฺสุกี  ภวิสฺสนฺติ  มยเมตฺถ  อนิสฺสุกี  ภวิสฺสามาติ
สลฺเลโข   กรณีโย   ฯ   ปเร   มจฺฉรี   ภวิสฺสนฺติ  มยเมตฺถ  อมจฺฉรี
ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข   กรณีโย   ฯ  ปเร  สฐา  ภวิสฺสนฺติ  มยเมตฺถ
อสฐา   ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข   กรณีโย  ฯ  ปเร  มายาวี  ภวิสฺสนฺติ
มยเมตฺถ   อมายาวี   ภวิสฺสามาติ  สลฺเลโข  กรณีโย  ฯ  ปเร  ถทฺธา
ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ   อถทฺธา   ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข   กรณีโย   ฯ
ปเร   อติมานี   ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ  อนติมานี  ภวิสฺสามาติ  สลฺเลโข
กรณีโย ฯ
     {๑๐๔.๕}   ปเร  ทุพฺพจา  ภวิสฺสนฺติ  มยเมตฺถ  สุวจา ภวิสฺสามาติ
สลฺเลโข    กรณีโย    ฯ    ปเร   ปาปมิตฺตา   ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ
กลฺยาณมิตฺตา   ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข   กรณีโย   ฯ   ปเร   ปมตฺตา
ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ   อปฺปมตฺตา   ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข  กรณีโย  ฯ
ปเร   อสทฺธา   ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ   สทฺธา   ภวิสฺสามาติ  สลฺเลโข
กรณีโย   ฯ   ปเร  อหิริกา  ภวิสฺสนฺติ  มยเมตฺถ  หิริมนา  ภวิสฺสามาติ
สลฺเลโข  กรณีโย  ฯ  ปเร  อโนตฺตปฺปี ๑- ภวิสฺสนฺติ มยเมตฺถ  โอตฺตปฺปี
ภวิสฺสามาติ    สลฺเลโข    กรณีโย   ฯ   ปเร   อปฺปสุตา   ภวิสฺสนฺติ
มยเมตฺถ    พหุสฺสุตา    ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข   กรณีโย   ฯ   ปเร
กุสีตา    ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ   อารทฺธวิริยา   ภวิสฺสามาติ   สลฺเลโข
กรณีโย    ฯ    ปเร    มุฏฺฐสฺสตี   ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ   อุปฏฺฐิตสตี
@เชิงอรรถ:  สี. อนุตฺตาปี ฯ ม. ยุ. อโนตฺตาปี ฯ
ภวิสฺสามาติ    สลฺเลโข    กรณีโย   ฯ   ปเร   ทุปฺปญฺญา   ภวิสฺสนฺติ
มยเมตฺถ    ปญฺญาสมฺปนฺนา    ภวิสฺสามาติ    สลฺเลโข    กรณีโย   ฯ
ปเร    สนฺทิฏฺฐิปรามาสิอาธานคาหิทุปฺปฏินิสฺสคฺคี    ภวิสฺสนฺติ    มยเมตฺถ
อสนฺทิฏฺฐิปรามาสิอนาธานคาหิสุปฏินิสฺสคฺคี      ภวิสฺสามาติ      สลฺเลโข
กรณีโย ฯ
     [๑๐๕]   จิตฺตุปฺปาทมฺปิ  โข  อหํ  จุนฺท  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ  พหุการํ
วทามิ   โก   ปน  วาโท  กาเยน  วาจาย  อนุวิธิยนาสุ  ฯ  ตสฺมาติห
จุนฺท   ปเร   วิหึสกา   ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ   อวิหึสกา   ภวิสฺสามาติ
จิตฺตํ    อุปฺปาเทตพฺพํ   ฯ   ปเร   ปาณาติปาตี   ภวิสฺสนฺติ   มยเมตฺถ
ปาณาติปาตา    ปฏิวิรตา   ภวิสฺสามาติ   จิตฺตํ   อุปฺปาเทตพฺพํ   ฯเปฯ
ปเร    สนฺทิฏฺฐิปรามาสิอาธานคาหิทุปฺปฏินิสฺสคฺคี    ภวิสฺสนฺติ    มยเมตฺถ
อสนฺทิฏฺฐิปรามาสิอนาธานคาหิสุปฏินิสฺสคฺคี        ภวิสฺสามาติ       จิตฺตํ
อุปฺปาเทตพฺพํ ฯ
     [๑๐๖]   เสยฺยถาปิ  จุนฺท  วิสโม  มคฺโค  ตสฺสาสฺส  ๑-  อญฺโญ
สโม    มคฺโค   ปริกฺกมนาย   เสยฺยถาปิ   ปน   จุนฺท   วิสมํ   ติตฺถํ
ตสฺสาสฺส    อญฺญํ   สมํ   ติตฺถํ   ปริกฺกมนาย   เอวเมว   โข   จุนฺท
วิหึสกสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส  อวิหึสา  โหติ  ปริกฺกมนาย  ฯ  ปาณาติปาติสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส    ปาณาติปาตา    เวรมณี    โหติ    ปริกฺกมนาย    ฯ
อทินฺนาทายิสฺส     ปุริสปุคฺคลสฺส     อทินฺนาทานา     เวรมณี    โหติ
ปริกฺกมนาย    ฯ    อพฺรหฺมจาริสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   พฺรหฺมจริยํ   โหติ
@เชิงอรรถ:  ม. อสฺส ตสฺส ฯ
ปริกฺกมนาย    ฯ    มุสาวาทิสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   มุสาวาทา   เวรมณี
โหติ    ปริกฺกมนาย   ฯ   ปิสุณวาจสฺส   ๑-   ปุริสปุคฺคลสฺส   ปิสุณาย
วาจาย  เวรมณี  โหติ  ปริกฺกมนาย  ฯ  ผรุสวาจสฺส  ๒-  ปุริสปุคฺคลสฺส
ผรุสาย   วาจาย   เวรมณี   โหติ   ปริกฺกมนาย   ฯ   สมฺผปฺปลาปิสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส    สมฺผปฺปลาปา    เวรมณี    โหติ    ปริกฺกมนาย    ฯ
อภิชฺฌาลุสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส    อนภิชฺฌา    โหติ    ปริกฺกมนาย    ฯ
พฺยาปนฺนจิตฺตสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส อพฺยาปาโท โหติ ปริกฺกมนาย ฯ
     {๑๐๖.๑}   มิจฺฉาทิฏฺฐิกสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส   สมฺมาทิฏฺฐิ   โหติ
ปริกฺกมนาย    ฯ    มิจฺฉาสงฺกปฺปสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส    สมฺมาสงฺกปฺโป
โหติ   ปริกฺกมนาย   ฯ  มิจฺฉาวาจสฺส  ปุริสปุคฺคลสฺส  สมฺมาวาจา  โหติ
ปริกฺกมนาย   ฯ   มิจฺฉากมฺมนฺตสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส  สมฺมากมฺมนฺโต  โหติ
ปริกฺกมนาย   ฯ   มิจฺฉาอาชีวสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   สมฺมาอาชีโว   โหติ
ปริกฺกมนาย    ฯ    มิจฺฉาวายามสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส    สมฺมาวายาโม
โหติ    ปริกฺกมนาย    ฯ    มิจฺฉาสติสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส    สมฺมาสติ
โหติ    ปริกฺกมนาย   ฯ   มิจฺฉาสมาธิสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   สมฺมาสมาธิ
โหติ    ปริกฺกมนาย    ฯ    มิจฺฉาญาณิสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   สมฺมาญาณํ
โหติ    ปริกฺกมนาย   ฯ   มิจฺฉาวิมุตฺติสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   สมฺมาวิมุตฺติ
โหติ ปริกฺกมนาย ฯ
     {๑๐๖.๒}   ถีนมิทฺธปริยุฏฺฐิตสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส   วิคตถีนมิทฺธตา
โหติ       ปริกฺกมนาย       ฯ       อุทฺธตสฺส       ปุริสปุคฺคลสฺส
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ปิสุณาวาจสฺส ฯ  ผรุสาวาจสฺส ฯ
อนุทฺธจฺจํ    โหติ    ปริกฺกมนาย    ฯ    เวจิกิจฺฉิสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส
ติณฺณวิจิกิจฺฉตา    โหติ    ปริกฺกมนาย    ฯ   โกธนสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส
อกฺโกโธ     โหติ    ปริกฺกมนาย    ฯ    อุปนาหิสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส
อนุปนาโห   โหติ   ปริกฺกมนาย   ฯ   มกฺขิสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส  อมกฺโข
โหติ    ปริกฺกมนาย   ฯ   ปฬาสิสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   อปฬาโส   โหติ
ปริกฺกมนาย     ฯ     อิสฺสุกิสฺส     ปุริสปุคฺคลสฺส    อนิสฺสา    โหติ
ปริกฺกมนาย  ฯ  มจฺฉริสฺส  ปริสปุคฺคลสฺส  อมจฺฉริยํ  โหติ  ปริกฺกมนาย ฯ
สฐสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   อสาเฐยฺยํ   โหติ   ปริกฺกมนาย  ฯ  มายาวิสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส อมายา โหติ ปริกฺกมนาย ฯ
     {๑๐๖.๓}   ถทฺธสฺส  ปุริสปุคฺคลสฺส  อถทฺธิยํ  โหติ  ปริกฺกมนาย  ฯ
อติมานิสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   อนติมาโน  โหติ  ปริกฺกมนาย  ฯ  ทุพฺพจสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส    โสวจสฺสตา    โหติ    ปริกฺกมนาย   ฯ   ปาปมิตฺตสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส    กลฺยาณมิตฺตตา    โหติ    ปริกฺกมนาย   ฯ   ปมตฺตสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส     อปฺปมาโท    โหติ    ปริกฺกมนาย    ฯ    อสทฺธสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส   สทฺธา   โหติ   ปริกฺกมนาย  ฯ  อหิริกสฺส  ปุริสปุคฺคลสฺส
หิริ   โหติ   ปริกฺกมนาย   ฯ   อโนตฺตาปิสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส  โอตฺตปฺปํ
โหติ   ปริกฺกมนาย   ฯ   อปฺปสุตสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   พาหุสจฺจํ   โหติ
ปริกฺกมนาย     ฯ    กุสีตสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส    วิริยารมฺโภ    โหติ
ปริกฺกมนาย    ฯ    มุฏฺฐสฺสติสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   อุปฏฺฐิตสติตา   โหติ
ปริกฺกมนาย    ฯ    ทุปฺปญฺญสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส   ปญฺญาสมฺปทา   โหติ
ปริกฺกมนาย        ฯ        สนฺทิฏฺฐิปรามาสิอาธานคาหิทุปฺปฏินิสฺสคฺคิสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส      อสนฺทิฏฺฐิปรามาสิอนาธานคาหิสุปฏินิสฺสคฺคิตา      โหติ
ปริกฺกมนาย ฯ
     [๑๐๗]   เสยฺยถาปิ  จุนฺท  เยเกจิ  อกุสลา  ธมฺมา  สพฺเพ  เต
อโธภาวงฺคมนียา  เยเกจิ  กุสลา  ธมฺมา  สพฺเพ  เต  อุปริภาวงฺคมนียา
เอวเมว    โข    จุนฺท    วิหึสกสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   อวิหึสา   โหติ
อุปริภาวาย     ฯ     ปาณาติปาติสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส    ปาณาติปาตา
เวรมณี     โหติ     อุปริภาวาย     ฯ     อทินฺนาทายิสฺส    ฯเปฯ
สนฺทิฏฺฐิปรามาสิอาธานคาหิทุปฺปฏินิสฺสคฺคิสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส
อสนฺทิฏฺฐิปรามาสิอนาธานคาหิสุปฏินิสฺสคฺคิตา โหติ อุปริภาวาย ฯ
     [๑๐๘]   โส  วต  จุนฺท  อตฺตนา  ปลิปปลิปนฺโน  ปรํ  ปลิปปลิปนฺนํ
อุทฺธริสฺสตีติ   เนตํ   ฐานํ   วิชฺชติ   ฯ   โส   วต   จุนฺท   อตฺตนา
อปลิปปลิปนฺโน      ปรํ     ปลิปปลิปนฺนํ     อุทฺธริสฺสตีติ     ฐานเมตํ
วิชฺชติ   ฯ   โส   วต   จุนฺท  อตฺตนา  อทนฺโต  อวินีโต  อปรินิพฺพุโต
ปรํ   ทเมสฺสติ   วิเนสฺสติ   ปรินิพฺพาเปสฺสตีติ   เนตํ  ฐานํ  วิชฺชติ  ฯ
โส   วต   จุนฺท   อตฺตนา   ทนฺโต  วินีโต  ปรินิพฺพุโต  ปรํ  ทเมสฺสติ
วิเนสฺสติ   ปรินิพฺพาเปสฺสตีติ   ฐานเมตํ   วิชฺชติ   ฯ   เอวเมว   โข
จุนฺท    วิหึสกสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   อวิหึสา   โหติ   ปรินิพฺพานาย   ฯ
ปาณาติปาติสฺส     ปุริสปุคฺคลสฺส     ปาณาติปาตา     เวรมณี    โหติ
ปรินิพฺพานาย     ฯ    อทินฺนาทายิสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส    อทินฺนาทานา
เวรมณี    โหติ    ปรินิพฺพานาย    ฯ   อพฺรหฺมจาริสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส
พฺรหฺมจริยํ   ๑-   โหติ   ปรินิพฺพานาย   ฯ  มุสาวาทิสฺส  ปุริสปุคฺคลสฺส
มุสาวาทา   เวรมณี  โหติ  ปรินิพฺพานาย  ฯ  ปิสุณวาจสฺส  ปุริสปุคฺคลสฺส
ปิสุณาย    วาจาย   เวรมณี   โหติ   ปรินิพฺพานาย   ฯ   ผรุสวาจสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส   ผรุสาย   วาจาย   เวรมณี   โหติ   ปรินิพฺพานาย   ฯ
สมฺผปฺปลาปิสฺส     ปุริสปุคฺคลสฺส     สมฺผปฺปลาปา     เวรมณี    โหติ
ปรินิพฺพานาย    ฯ    อภิชฺฌาลุสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส    อนภิชฺฌา   โหติ
ปรินิพฺพานาย     ฯ    พฺยาปนฺนจิตฺตสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส    อพฺยาปาโท
โหติ ปรินิพฺพานาย ฯ
     {๑๐๘.๑}   มิจฺฉาทิฏฺฐิกสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส   สมฺมาทิฏฺฐิ   โหติ
ปรินิพฺพานาย    ฯ    มิจฺฉาสงฺกปฺปสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส   สมฺมาสงฺกปฺโป
โหติ    ปรินิพฺพานาย   ฯ   มิจฺฉาวาจสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   สมฺมาวาจา
โหติ      ปรินิพฺพานาย      ฯ     มิจฺฉากมฺมนฺตสฺส     ปุริสปุคฺคลสฺส
สมฺมากมฺมนฺโต   โหติ   ปรินิพฺพานาย   ฯ  มิจฺฉาอาชีวสฺส  ปุริสปุคฺคลสฺส
สมฺมาอาชีโว      โหติ      ปรินิพฺพานาย     ฯ     มิจฺฉาวายามสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส สมฺมาวายาโม โหติ ปรินิพฺพานาย ฯ
     {๑๐๘.๒}   มิจฺฉาสติสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส สมฺมาสติ โหติ ปรินิพฺพานาย ฯ
มิจฺฉาสมาธิสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   สมฺมาสมาธิ   โหติ   ปรินิพฺพานาย   ฯ
มิจฺฉาญาณิสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส    สมฺมาญาณํ   โหติ   ปรินิพฺพานาย   ฯ
มิจฺฉาวิมุตฺติสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   สมฺมาวิมุตฺติ   โหติ   ปรินิพฺพานาย   ฯ
ถีนมิทฺธปริยุฏฺฐิตสฺส
@เชิงอรรถ:  อพฺรหฺมจริยา เวรมณีติปิ ปาโฐ ฯ
ปุริสปุคฺคลสฺส    วิคตถีนมิทฺธตา    โหติ   ปรินิพฺพานาย   ฯ   อุทฺธตสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส    อนุทฺธจฺจํ    โหติ    ปรินิพฺพานาย    ฯ   เวจิกิจฺฉิสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส    ติณฺณวิจิกิจฺฉตา    โหติ   ปรินิพฺพานาย   ฯ   โกธนสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส    อกฺโกโธ    โหติ    ปรินิพฺพานาย    ฯ    อุปนาหิสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส     อนุปนาโห    โหติ    ปรินิพฺพานาย    ฯ    มกฺขิสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส   อมกฺโข  โหติ  ปรินิพฺพานาย  ฯ  ปฬาสิสฺส  ปุริสปุคฺคลสฺส
อปฬาโส     โหติ    ปรินิพฺพานาย    ฯ    อิสฺสุกิสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส
อนิสฺสา     โหติ     ปรินิพฺพานาย    ฯ    มจฺฉริสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส
อมจฺฉริยํ   โหติ   ปรินิพฺพานาย   ฯ   สฐสฺส  ปุริสปุคฺคลสฺส  อสาเฐยฺยํ
โหติ   ปรินิพฺพานาย   ฯ   มายาวิสฺส   ปุริสปุคฺคลสฺส   อมายา   โหติ
ปรินิพฺพานาย ฯ ถทฺธสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส อถทฺธิยํ โหติ ปรินิพฺพานาย ฯ
     {๑๐๘.๓}   อติมานิสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส อนติมาโน โหติ ปรินิพฺพานาย ฯ
ทุพฺพจสฺส  ปุริสปุคฺคลสฺส  โสวจสฺสตา  โหติ  ปรินิพฺพานาย  ฯ ปาปมิตฺตสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส    กลฺยาณมิตฺตตา    โหติ   ปรินิพฺพานาย   ฯ   ปมตฺตสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส  อปฺปมาโท  โหติ  ปรินิพฺพานาย  ฯ  อสทฺธสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส
สทฺธา   โหติ   ปรินิพฺพานาย   ฯ   อหิริกสฺส  ปุริสปุคฺคลสฺส  หิริ  โหติ
ปรินิพฺพานาย    ฯ    อโนตฺตปฺปิสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส   โอตฺตปฺปํ   โหติ
ปรินิพฺพานาย    ฯ    อปฺปสุตสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส    พาหุสจฺจํ    โหติ
ปรินิพฺพานาย    ฯ    กุสีตสฺส    ปุริสปุคฺคลสฺส    วิริยารมฺโภ    โหติ
ปรินิพฺพานาย ฯ มุฏฺฐสฺสติสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส    อุปฏฺฐิตสติตา    โหติ   ปรินิพฺพานาย   ฯ   ทุปฺปญฺญสฺส
ปุริสปุคฺคลสฺส      ปญฺญาสมฺปทา      โหติ      ปรินิพฺพานาย      ฯ
สนฺทิฏฺฐิปรามาสิอาธานคาหิทุปฺปฏินิสฺสคฺคิสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส
อสนฺทิฏฺฐิปรามาสิอนาธานคาหิสุปฏินิสฺสคฺคิตา โหติ ปรินิพฺพานาย ฯ
     [๑๐๙]   อิติ  โข  จุนฺท  เทสิโต  มยา  สลฺเลขปริยาโย  เทสิโต
จิตฺตุปฺปาทปริยาโย  เทสิโต  ปริกฺกมนปริยาโย  เทสิโต  อุปริภาวปริยาโย
เทสิโต    ปรินิพฺพานปริยาโย    ฯ    ยํ    โข    จุนฺท    สตฺถารา
กรณียํ   สาวกานํ   หิเตสินา   อนุกมฺปเกน   อนุกมฺปํ   อุปาทาย   กตํ
โว   ตํ   มยา   ฯ  เอตานิ  จุนฺท  รุกฺขมูลานิ  เอตานิ  สุญฺญาคารานิ
ฌายถ   จุนฺท   มา   ปมาทตฺถ  มา  ปจฺฉา  วิปฺปฏิสาริโน  อหุวตฺถ  ฯ
อยํ โว ๑- อมฺหากํ อนุสาสนีติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา   อตฺตมโน   อายสฺมา   มหาจุนฺโท   ภควโต
ภาสิตํ อภินนฺทีติ ฯ
     จตุตฺตาฬีส ปทา วุตฺตา     สนฺธิโย ปญฺจ เทสิตา
     สลฺเลโข นาม สุตฺตนฺโต    คมฺภีโร สาครูปโมติ ฯ
                         สลฺเลขสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ อฏฺฐมํ ฯ
                                    ---------
@เชิงอรรถ:  ม. โข ฯ
                               สมฺมาทิฏฺฐิสุตฺตํ
     [๑๑๐]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน    อนาถปิณฺฑิกสฺส    อาราเม    ฯ   ตตฺร   โข   อายสฺมา
สารีปุตฺโต  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ  อาวุโส  ภิกฺขโวติ  ฯ  อาวุโสติ [๑]- เต
ภิกฺขู   อายสฺมโต   สารีปุตฺตสฺส   ปจฺจสฺโสสุํ   ฯ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
เอตทโวจ    สมฺมาทิฏฺฐิ    สมฺมาทิฏฺฐีติ   อาวุโส   วุจฺจติ   กิตฺตาวตา
นุ   โข   อาวุโส   อริยสาวโก   สมฺมาทิฏฺฐี   โหติ  อุชุคตาสฺส  ทิฏฺฐิ
ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     {๑๑๐.๑}   ทูรโตปิ  โข  มยํ  อาวุโส  อาคจฺเฉยฺยาม  อายสฺมโต
สารีปุตฺตสฺส    สนฺติเก    เอตสฺส    ภาสิตสฺส    อตฺถมญฺญาตุํ    สาธุ
วตายสฺมนฺตํเยว    สารีปุตฺตํ    ปฏิภาตุ    เอตสฺส   ภาสิตสฺส   อตฺโถ
อายสฺมโต    สารีปุตฺตสฺส   สุตฺวา   ภิกฺขู   ธาเรสฺสนฺตีติ   ฯ   เตนหิ
อาวุโส   ๒-  สุณาถ  สาธุกํ  มนสิกโรถ  ภาสิสฺสามีติ  ฯ  เอวมาวุโสติ
โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สารีปุตฺตสฺส ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     [๑๑๑]   อายสฺมา   สารีปุตฺโต   เอตทโวจ  ยโต  โข  อาวุโส
อริยสาวโก    อกุสลญฺจ   ปชานาติ   อกุสลมูลญฺจ   ปชานาติ   กุสลญฺจ
ปชานาติ  กุสลมูลญฺจ  ปชานาติ  เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส  อริยสาวโก
สมฺมาทิฏฺฐี    โหติ    อุชุคตาสฺส    ทิฏฺฐิ    ธมฺเม   อเวจฺจปฺปสาเทน
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. โขสทฺโท ทิสฺสติ ฯ  สี. ยุ. เตนหาวุโส ฯ
สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     {๑๑๑.๑}   กตมํ  ปนาวุโส  อกุสลํ  [๑]-  ฯ  ปาณาติปาโต  โข
อาวุโส    อกุสลํ    อทินฺนาทานํ   อกุสลํ   กาเมสุมิจฺฉาจาโร   อกุสลํ
มุสาวาโท   อกุสลํ   ปิสุณา   วาจา   อกุสลํ   ผรุสา   วาจา  อกุสลํ
สมฺผปฺปลาโป     อกุสลํ     อภิชฺฌา    อกุสลํ    พฺยาปาโท    อกุสลํ
มิจฺฉาทิฏฺฐิ    อกุสลํ    อิทํ   วุจฺจตาวุโส   อกุสลํ   ฯ   กตมญฺจาวุโส
อกุสลมูลํ   ฯ   โลโภ   อกุสลมูลํ   โทโส  อกุสลมูลํ  โมโห  อกุสลมูลํ
อิทํ วุจฺจตาวุโส อกุสลมูลํ ฯ
     {๑๑๑.๒}   กตมญฺจาวุโส  กุสลํ  ฯ  ปาณาติปาตา  เวรมณี  กุสลํ
อทินฺนาทานา    เวรมณี    กุสลํ   กาเมสุมิจฺฉาจารา   เวรมณี   กุสลํ
มุสาวาทา   เวรมณี   กุสลํ   ปิสุณาย  วาจาย  เวรมณี  กุสลํ  ผรุสาย
วาจาย    เวรมณี   กุสลํ   สมฺผปฺปลาปา   เวรมณี   กุสลํ   อนภิชฺฌา
กุสลํ    อพฺยาปาโท    กุสลํ    สมฺมาทิฏฺฐิ   กุสลํ   อิทํ   วุจฺจตาวุโส
กุสลํ ฯ
     {๑๑๑.๓}   กตมญฺจาวุโส  กุสลมูลํ  ฯ  อโลโภ  กุสลมูลํ  อโทโส
กุสลมูลํ   อโมโห   กุสลมูลํ   อิทํ   วุจฺจตาวุโส   กุสลมูลํ   ฯ   ยโต
โข   อาวุโส   อริยสาวโก   เอวํ   อกุสลํ  ปชานาติ  เอวํ  อกุสลมูลํ
ปชานาติ   เอวํ   กุสลํ   ปชานาติ   เอวํ   กุสลมูลํ   ปชานาติ   โส
สพฺพโส    ราคานุสยํ    ปหาย    ปฏิฆานุสยํ   ปฏิวิโนเทตฺวา   อสฺมีติ
ทิฏฺฐิมานานุสยํ    สมูหนิตฺวา    อวิชฺชํ    ปหาย   วิชฺชํ   อุปฺปาเทตฺวา
ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   ทุกฺขสฺสนฺตกโร  โหติ  ฯ  เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส
อริยสาวโก     สมฺมาทิฏฺฐี     โหติ     อุชุคตาสฺส    ทิฏฺฐิ    ธมฺเม
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. กตมํ อกุสลมูลํ กตมํ กุสลํ กตมํ กุสลมูลํ ฯ
อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๑๒]   สาธาวุโสติ   โข   เต  ภิกฺขู  อายสฺมโต  สารีปุตฺตสฺส
ภาสิตํ    อภินนฺทิตฺวา    อนุโมทิตฺวา    อายสฺมนฺตํ   สารีปุตฺตํ   อุตฺตรึ
ปญฺหํ   อปุจฺฉึสุ   สิยา  ปนาวุโส  อญฺโญปิ  ปริยาโย  ยถา  อริยสาวโก
สมฺมาทิฏฺฐี    โหติ    อุชุคตาสฺส    ทิฏฺฐิ    ธมฺเม   อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๑๓]   สิยาวุโสติ  ๑-  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  อโวจ  ยโต  โข
อาวุโส   อริยสาวโก   อาหารญฺจ  ปชานาติ  อาหารสมุทยญฺจ  ปชานาติ
อาหารนิโรธญฺจ    ปชานาติ   อาหารนิโรธคามินึ   ปฏิปทญฺจ   ปชานาติ
เอตฺตาวตาปิ   โข   อาวุโส  อริยสาวโก  สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ  อุชุคตาสฺส
ทิฏฺฐิ     ธมฺเม    อเวจฺจปฺปสาเทน    สมนฺนาคโต    อาคโต    อิมํ
สทฺธมฺมนฺติ   ฯ   กตโม   ปนาวุโส   อาหาโร   กตโม  อาหารสมุทโย
กตโม อาหารนิโรโธ กตมา อาหารนิโรธคามินี ปฏิปทาติ ฯ
     {๑๑๓.๑}   จตฺตาโรเม  อาวุโส อาหารา ภูตานํ วา สตฺตานํ ฐิติยา
สมฺภเวสีนํ  วา  อนุคฺคหาย  ฯ  กตเม  จตฺตาโร ฯ กวฬิงฺกาโร อาหาโร
โอฬาริโก  วา  สุขุโม  วา  ผสฺโส  ทุติโย มโนสญฺเจตนา ตติยา วิญฺญาณํ
จตุตฺถํ   ฯ   ตณฺหาสมุทยา  อาหารสมุทโย  ตณฺหานิโรธา  อาหารนิโรโธ
อยเมว  อริโย  อฏฺฐงฺคิโก  มคฺโค  อาหารนิโรธคามินี  ปฏิปทา เสยฺยถีทํ
สมฺมาทิฏฺฐิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. สิยาวุโส ยโต โข อาวุโส ฯ
สมฺมากมฺมนฺโต   สมฺมาอาชีโว  สมฺมาวายาโม  สมฺมาสติ  สมฺมาสมาธิ  ฯ
ยโต  โข  อาวุโส  อริยสาวโก เอวํ อาหารํ ปชานาติ เอวํ อาหารสมุทยํ
ปชานาติ  เอวํ  อาหารนิโรธํ  ปชานาติ  เอวํ  อาหารนิโรธคามินึ ปฏิปทํ
ปชานาติ   โส   สพฺพโส  ราคานุสยํ  ปหาย  ปฏิฆานุสยํ  ปฏิวิโนเทตฺวา
อสฺมีติ   ทิฏฺฐิมานานุสยํ   สมูหนิตฺวา  อวิชฺชํ  ปหาย  วิชฺชํ  อุปฺปาเทตฺวา
ทิฏฺเฐว  ธมฺเม  ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ เอตฺตาวตาปิ โข อาวุโส อริยสาวโก
สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ  อุชุคตาสฺส  ทิฏฺฐิ  ธมฺเม  อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต
อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๑๔]   สาธาวุโสติ   โข   เต  ภิกฺขู  อายสฺมโต  สารีปุตฺตสฺส
ภาสิตํ    อภินนฺทิตฺวา    อนุโมทิตฺวา    อายสฺมนฺตํ   สารีปุตฺตํ   อุตฺตรึ
ปญฺหํ อปุจฺฉึสุ สิยา ปนาวุโส ฯเปฯ
     [๑๑๕]   สิยาวุโสติ   อายสฺมา   สารีปุตฺโต   อโวจ  ยโต  โข
อาวุโส    อริยสาวโก   ทุกฺขญฺจ   ปชานาติ   ทุกฺขสมุทยญฺจ   ปชานาติ
ทุกฺขนิโรธญฺจ     ปชานาติ    ทุกฺขนิโรธคามินึ    ปฏิปทญฺจ    ปชานาติ
เอตฺตาวตาปิ   โข   อาวุโส  อริยสาวโก  สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ  อุชุคตาสฺส
ทิฏฺฐิ     ธมฺเม    อเวจฺจปฺปสาเทน    สมนฺนาคโต    อาคโต    อิมํ
สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     {๑๑๕.๑}   กตมมฺปนาวุโส  ทุกฺขํ  ชาติปิ ทุกฺขา ชราปิ ทุกฺขา [๑]-
มรณมฺปิ    ทุกฺขํ   โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาปิ   ทุกฺขา   อปฺปิเยหิ
สมฺปโยโค     ทุกฺโข     ปิเยหิ     วิปฺปโยโค     ทุกฺโข    ยมฺปิจฺฉํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. พฺยาธิปิ ทุกฺขา ฯ
น   ลภติ   ตมฺปิ   ทุกฺขํ   สงฺขิตฺเตน   ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา  ทุกฺขา  อิทํ
วุจฺจตาวุโส ทุกฺขํ ฯ
     {๑๑๕.๒}   กตโม  จาวุโส  ทุกฺขสมุทโย  ยายํ ตณฺหา โปโนพฺภวิกา
นนฺทิราคสหคตา    ตตฺรตตฺราภินนฺทินี   เสยฺยถีทํ   กามตณฺหา   ภวตณฺหา
วิภวตณฺหา อยํ วุจฺจตาวุโส ทุกฺขสมุทโย ฯ
     {๑๑๕.๓}   กตโม  จาวุโส  ทุกฺขนิโรโธ  โย  ตสฺสาเยว  ตณฺหาย
อเสสวิราคนิโรโธ  จาโค  ปฏินิสฺสคฺโค  มุตฺติ  อนาลโย  อยํ วุจฺจตาวุโส
ทุกฺขนิโรโธ ฯ
     {๑๑๕.๔}   กตมา   จาวุโส   ทุกฺขนิโรธคามินี  ปฏิปทา  อยเมว
อริโย   อฏฺฐงฺคิโก   มคฺโค   เสยฺยถีทํ  สมฺมาทิฏฺฐิ  ฯเปฯ  สมฺมาสมาธิ
อยํ วุจฺจตาวุโส ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา ฯ
     {๑๑๕.๕}   ยโต  โข อาวุโส อริยสาวโก เอวํ ทุกฺขํ ปชานาติ เอวํ
ทุกฺขสมุทยํ  ปชานาติ  เอวํ  ทุกฺขนิโรธํ  ปชานาติ  เอวํ  ทุกฺขนิโรธคามินึ
ปฏิปทํ    ปชานาติ    โส   สพฺพโส   ราคานุสยํ   ปหาย   ปฏิฆานุสยํ
ปฏิวิโนเทตฺวา    อสฺมีติ   ทิฏฺฐิมานานุสยํ   สมูหนิตฺวา   อวิชฺชํ   ปหาย
วิชฺชํ  อุปฺปาเทตฺวา  ทิฏฺเฐว  ธมฺเม  ทุกฺขสฺสนฺตกโร  โหติ  เอตฺตาวตาปิ
โข   อาวุโส   อริยสาวโก  สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ  อุชุคตาสฺส  ทิฏฺฐิ  ธมฺเม
อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๑๖]   สาธาวุโสติ   โข   เต  ภิกฺขู  อายสฺมโต  สารีปุตฺตสฺส
ภาสิตํ    อภินนฺทิตฺวา    อนุโมทิตฺวา    อายสฺมนฺตํ   สารีปุตฺตํ   อุตฺตรึ
ปญฺหํ    อปุจฺฉึสุ    สิยา    ปนาวุโส    อญฺโญปิ    ปริยาโย    ยถา
อริยสาวโก     สมฺมาทิฏฺฐี     โหติ     อุชุคตาสฺส    ทิฏฺฐิ    ธมฺเม
อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๑๗]   สิยาวุโสติ   อายสฺมา   สารีปุตฺโต   อโวจ  ยโต  โข
อาวุโส    อริยสาวโก    ชรามรณญฺจ    ปชานาติ    ชรามรณสมุทยญฺจ
ปชานาติ      ชรามรณนิโรธญฺจ      ปชานาติ     ชรามรณนิโรธคามินึ
ปฏิปทญฺจ    ปชานาติ    เอตฺตาวตาปิ    โข    อาวุโส   อริยสาวโก
สมฺมาทิฏฺฐี    โหติ    อุชุคตาสฺส    ทิฏฺฐิ    ธมฺเม   อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     {๑๑๗.๑}   กตมํ   ปนาวุโส   ชรามรณํ  กตโม  ชรามรณสมุทโย
กตโม   ชรามรณนิโรโธ   กตมา   ชรามรณนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ฯ
ยา  เตสํ  เตสํ  สตฺตานํ  ตมฺหิ  ตมฺหิ  สตฺตนิกาเย ชรา ชีรณตา ขณฺฑิจฺจํ
ปาลิจฺจํ  วลิตจตา  ๑-  อายุโน  สํหานิ  อินฺทฺริยานํ  ปริปาโก อยํ วุจฺจติ
ชรา  ฯ  ยา  เตสํ  เตสํ  สตฺตานํ ตมฺหา ตมฺหา สตฺตนิกายา จุติ จวนตา
เภโท   อนฺตรธานํ  มจฺจุ  มรณํ  กาลกิริยา  ขนฺธานํ  เภโท  กเฬวรสฺส
นิกฺเขโป ชีวิตินฺทฺริยสฺส อุปจฺเฉโท อิทํ วุจฺจติ มรณํ ฯ
     {๑๑๗.๒}   อิติ อยญฺจ ชรา อิทญฺจ มรณํ อิทํ วุจฺจตาวุโส ชรามรณํ ฯ
ชาติสมุทยา   ชรามรณสมุทโย   ชาตินิโรธา   ชรามรณนิโรโธ   อยเมว
อริโย   อฏฺฐงฺคิโก   มคฺโค   ชรามรณนิโรธคามินี   ปฏิปทา   เสยฺยถีทํ
สมฺมาทิฏฺฐิ  ฯเปฯ  สมฺมาสมาธิ  ฯ  ยโต  โข  อาวุโส อริยสาวโก เอวํ
ชรามรณํ      ปชานาติ      เอวํ      ชรามรณสมุทยํ      ปชานาติ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. วลิตฺตจตา ฯ (วลฺลิตฺตจตาติ อมฺหากํ ขนฺติ)
เอวํ   ชรามรณนิโรธํ   ปชานาติ   เอวํ   ชรามรณนิโรธคามินึ   ปฏิปทํ
ปชานาติ   โส   สพฺพโส   ราคานุสยํ   ปหาย   ฯเปฯ   เอตฺตาวตาปิ
โข    อาวุโส    อริยสาวโก   สมฺมาทิฏฺฐี   โหติ   อุชุคตาสฺส   ทิฏฺฐิ
ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๑๘]   สิยา  ปนาวุโส  ฯเปฯ  สิยาวุโสติ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
อโวจ    ยโต    โข    อาวุโส    อริยสาวโก   ชาติญฺจ   ปชานาติ
ชาติสมุทยญฺจ    ปชานาติ    ชาตินิโรธญฺจ   ปชานาติ   ชาตินิโรธคามินึ
ปฏิปทญฺจ    ปชานาติ    เอตฺตาวตาปิ    โข    อาวุโส   อริยสาวโก
สมฺมาทิฏฺฐี    โหติ    อุชุคตาสฺส    ทิฏฺฐิ    ธมฺเม   อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     {๑๑๘.๑}   กตมา   ปนาวุโส  ชาติ  กตโม  ชาติสมุทโย  กตโม
ชาตินิโรโธ   กตมา   ชาตินิโรธคามินี   ปฏิปทาติ  ฯ  ยา  เตสํ  เตสํ
สตฺตานํ   ตมฺหิ   ตมฺหิ   สตฺตนิกาเย  ชาติ  สญฺชาติ  โอกฺกนฺติ  นิพฺพตฺติ
อภินิพฺพตฺติ   ขนฺธานํ  ปาตุภาโว  อายตนานํ  ปฏิลาโภ  อยํ  วุจฺจตาวุโส
ชาติ   ฯ   ภวสมุทยา   ชาติสมุทโย   ภวนิโรธา  ชาตินิโรโธ  อยเมว
อริโย    อฏฺฐงฺคิโก    มคฺโค    ชาตินิโรธคามินี   ปฏิปทา   เสยฺยถีทํ
สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธิ ฯ
     {๑๑๘.๒}   ยโต  โข  อาวุโส  อริยสาวโก  เอวํ  ชาตึ ปชานาติ
เอวํ    ชาติสมุทยํ    ปชานาติ   เอวํ   ชาตินิโรธํ   ปชานาติ   เอวํ
ชาตินิโรธคามินึ    ปฏิปทํ    ปชานาติ    โส    สพฺพโส    ราคานุสยํ
ปหาย  ฯเปฯ  เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส  อริยสาวโก  สมฺมาทิฏฺฐี โหติ
อุชุคตาสฺส    ทิฏฺฐิ   ธมฺเม   อเวจฺจปฺปสาเทน   สมนฺนาคโต   อาคโต
อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๑๙]   สิยา  ปนาวุโส  ฯเปฯ  สิยาวุโสติ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
อโวจ    ยโต    โข    อาวุโส    อริยสาวโก    ภวญฺจ   ปชานาติ
ภวสมุทยญฺจ     ปชานาติ    ภวนิโรธญฺจ    ปชานาติ    ภวนิโรธคามินึ
ปฏิปทญฺจ  ปชานาติ  เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส  อริยสาวโก  สมฺมาทิฏฺฐี
โหติ    อุชุคตาสฺส    ทิฏฺฐิ    ธมฺเม   อเวจฺจปฺปสาเทน   สมนฺนาคโต
อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     {๑๑๙.๑}   กตโม ปนาวุโส ภโว กตโม ภวสมุทโย กตโม ภวนิโรโธ
กตมา   ภวนิโรธคามินี  ปฏิปทาติ  ฯ  ตโยเม  อาวุโส  ภวา  กามภโว
รูปภโว   อรูปภโว   ฯ   อุปาทานสมุทยา   ภวสมุทโย  อุปาทานนิโรธา
ภวนิโรโธ   อยเมว  อริโย  อฏฺฐงฺคิโก  มคฺโค  ภวนิโรธคามินี  ปฏิปทา
เสยฺยถีทํ สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธิ ฯ
     {๑๑๙.๒}   ยโต  โข  อาวุโส อริยสาวโก เอวํ ภวํ ปชานาติ เอวํ
ภวสมุทยํ   ปชานาติ   เอวํ   ภวนิโรธํ  ปชานาติ  เอวํ  ภวนิโรธคามินึ
ปฏิปทํ  ปชานาติ  โส  สพฺพโส  ราคานุสยํ  ปหาย  ฯเปฯ  เอตฺตาวตาปิ
โข   อาวุโส   อริยสาวโก  สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ  อุชุคตาสฺส  ทิฏฺฐิ  ธมฺเม
อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๒๐]   สิยา  ปนาวุโส  ฯเปฯ  สิยาวุโสติ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
อโวจ    ยโต   โข   อาวุโส   อริยสาวโก   อุปาทานญฺจ   ปชานาติ
อุปาทานสมุทยญฺจ       ปชานาติ      อุปาทานนิโรธญฺจ      ปชานาติ
อุปาทานนิโรธคามินึ   ปฏิปทญฺจ   ปชานาติ   เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส
อริยสาวโก  สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ  อุชุคตาสฺส  ทิฏฺฐิ  ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคโต    อาคโต    อิมํ    สทฺธมฺมนฺติ    ฯ    กตมํ   ปนาวุโส
อุปาทานํ   กตโม   อุปาทานสมุทโย   กตโม   อุปาทานนิโรโธ   กตมา
อุปาทานนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ฯ   จตฺตารีมานิ  อาวุโส  อุปาทานานิ
กามุปาทานํ ทิฏฺฐุปาทานํ สีลพฺพตฺตุปาทานํ อตฺตวาทุปาทานํ ฯ
     {๑๒๐.๑}   ตณฺหาสมุทยา     อุปาทานสมุทโย    ตณฺหานิโรธา
อุปาทานนิโรโธ  อยเมว  อริโย  อฏฺฐงฺคิโก  มคฺโค  อุปาทานนิโรธคามินี
ปฏิปทา  เสยฺยถีทํ  สมฺมาทิฏฺฐิ  ฯเปฯ  สมฺมาสมาธิ  ฯ  ยโต โข อาวุโส
อริยสาวโก   เอวํ  อุปาทานํ  ปชานาติ  เอวํ  อุปาทานสมุทยํ  ปชานาติ
เอวํ   อุปาทานนิโรธํ   ปชานาติ   เอวํ   อุปาทานนิโรธคามินึ   ปฏิปทํ
ปชานาติ   โส   สพฺพโส  ราคานุสยํ  ปหาย  ฯเปฯ  เอตฺตาวตาปิ  โข
อาวุโส   อริยสาวโก   สมฺมาทิฏฺฐี   โหติ   อุชุคตาสฺส   ทิฏฺฐิ   ธมฺเม
อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๒๑]   สิยา  ปนาวุโส  ฯเปฯ  สิยาวุโสติ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
อโวจ    ยโต    โข    อาวุโส    อริยสาวโก   ตณฺหญฺจ   ปชานาติ
ตณฺหาสมุทยญฺจ        ปชานาติ        ตณฺหานิโรธญฺจ       ปชานาติ
ตณฺหานิโรธคามินึ   ปฏิปทญฺจ   ปชานาติ   เอตฺตาวตาปิ   โข   อาวุโส
อริยสาวโก     สมฺมาทิฏฺฐี     โหติ     อุชุคตาสฺส    ทิฏฺฐิ    ธมฺเม
อเวจฺจปฺปสาเทน   สมนฺนาคโต   อาคโต   อิมํ   สทฺธมฺมนฺติ  ฯ  กตมา
ปนาวุโส    ตณฺหา    กตโม    ตณฺหาสมุทโย    กตโม   ตณฺหานิโรโธ
กตมา     ตณฺหานิโรธคามินี     ปฏิปทาติ     ฯ    ฉยิเม    อาวุโส
ตณฺหากายา      รูปตณฺหา     สทฺทตณฺหา     คนฺธตณฺหา     รสตณฺหา
โผฏฺฐพฺพตณฺหา     ธมฺมตณฺหา     ฯ    เวทนาสมุทยา    ตณฺหาสมุทโย
เวทนานิโรธา    ตณฺหานิโรโธ   อยเมว   อริโย   อฏฺฐงฺคิโก   มคฺโค
ตณฺหานิโรธคามินี      ปฏิปทา     เสยฺยถีทํ     สมฺมาทิฏฺฐิ     ฯเปฯ
สมฺมาสมาธิ  ฯ  ยโต  โข  อาวุโส  อริยสาวโก  เอวํ  ตณฺหํ  ปชานาติ
เอวํ   ตณฺหาสมุทยํ   ปชานาติ   เอวํ   ตณฺหานิโรธํ   ปชานาติ   เอวํ
ตณฺหานิโรธคามินึ    ปฏิปทํ    ปชานาติ    โส    สพฺพโส   ราคานุสยํ
ปหาย   ฯเปฯ   เอตฺตาวตาปิ   โข   อาวุโส  อริยสาวโก  สมฺมาทิฏฺฐี
โหติ    อุชุคตาสฺส    ทิฏฺฐิ    ธมฺเม   อเวจฺจปฺปสาเทน   สมนฺนาคโต
อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๒๒]   สิยา  ปนาวุโส  ฯเปฯ  สิยาวุโสติ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
อโวจ    ยโต    โข    อาวุโส   อริยสาวโก   เวทนญฺจ   ปชานาติ
เวทนาสมุทยญฺจ       ปชานาติ       เวทนานิโรธญฺจ       ปชานาติ
เวทนานิโรธคามินึ     ปฏิปทญฺจ     ปชานาติ     เอตฺตาวตาปิ    โข
อาวุโส   อริยสาวโก   สมฺมาทิฏฺฐี   โหติ   อุชุคตาสฺส   ทิฏฺฐิ   ธมฺเม
อเวจฺจปฺปสาเทน   สมนฺนาคโต   อาคโต   อิมํ   สทฺธมฺมนฺติ  ฯ  กตมา
ปนาวุโส  เวทนา  กตโม  เวทนาสมุทโย  กตโม  เวทนานิโรโธ  กตมา
เวทนานิโรธคามินี    ปฏิปทาติ    ฯ   ฉยิเม   อาวุโส   เวทนากายา
จกฺขุสมฺผสฺสชา  เวทนา  โสตสมฺผสฺสชา  เวทนา  ฆานสมฺผสฺสชา  เวทนา
ชิวฺหาสมฺผสฺสชา    เวทนา    กายสมฺผสฺสชา   เวทนา   มโนสมฺผสฺสชา
เวทนา   ฯ   ผสฺสสมุทยา   เวทนาสมุทโย  ผสฺสนิโรธา  เวทนานิโรโธ
อยเมว  อริโย  อฏฺฐงฺคิโก  มคฺโค  เวทนานิโรธคามินี  ปฏิปทา เสยฺยถีทํ
สมฺมาทิฏฺฐิ  ฯเปฯ  สมฺมาสมาธิ  ฯ  ยโต  โข  อาวุโส อริยสาวโก เอวํ
เวทนํ   ปชานาติ   เอวํ   เวทนาสมุทยํ  ปชานาติ  เอวํ  เวทนานิโรธํ
ปชานาติ   เอวํ   เวทนานิโรธคามินึ   ปฏิปทํ   ปชานาติ  โส  สพฺพโส
ราคานุสยํ   ปหาย   ฯเปฯ   เอตฺตาวตาปิ   โข  อาวุโส  อริยสาวโก
สมฺมาทิฏฺฐี    โหติ    อุชุคตาสฺส    ทิฏฺฐิ    ธมฺเม   อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๒๓]   สิยา  ปนาวุโส  ฯเปฯ  สิยาวุโสติ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
อโวจ    ยโต    โข    อาวุโส    อริยสาวโก   ผสฺสญฺจ   ปชานาติ
ผสฺสสมุทยญฺจ    ปชานาติ    ผสฺสนิโรธญฺจ   ปชานาติ   ผสฺสนิโรธคามินึ
ปฏิปทญฺจ    ปชานาติ    เอตฺตาวตาปิ    โข    อาวุโส   อริยสาวโก
สมฺมาทิฏฺฐี    โหติ    อุชุคตาสฺส    ทิฏฺฐิ    ธมฺเม   อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคโต   อาคโต   อิมํ   สทฺธมฺมนฺติ   ฯ  กตโม  ปนาวุโส  ผสฺโส
กตโม    ผสฺสสมุทโย   กตโม   ผสฺสนิโรโธ   กตมา   ผสฺสนิโรธคามินี
ปฏิปทาติ     ฯ     ฉยิเม     อาวุโส    ผสฺสกายา    จกฺขุสมฺผสฺโส
โสตสมฺผสฺโส      ฆานสมฺผสฺโส      ชิวฺหาสมฺผสฺโส      กายสมฺผสฺโส
มโนสมฺผสฺโส    ฯ    สฬายตนสมุทยา    ผสฺสสมุทโย   สฬายตนนิโรธา
ผสฺสนิโรโธ    อยเมว   อริโย   อฏฺฐงฺคิโก   มคฺโค   ผสฺสนิโรธคามินี
ปฏิปทา    เสยฺยถีทํ    สมฺมาทิฏฺฐิ    ฯเปฯ   สมฺมาสมาธิ   ฯ   ยโต
โข   อาวุโส   อริยสาวโก   เอวํ   ผสฺสํ  ปชานาติ  เอวํ  ผสฺสสมุทยํ
ปชานาติ   เอวํ   ผสฺสนิโรธํ   ปชานาติ  เอวํ  ผสฺสนิโรธคามินึ  ปฏิปทํ
ปชานาติ    โส   สพฺพโส   ราคานุสยํ   ปหาย   ฯเปฯ  เอตฺตาวตาปิ
โข    อาวุโส    อริยสาวโก   สมฺมาทิฏฺฐี   โหติ   อุชุคตาสฺส   ทิฏฺฐิ
ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๒๔]   สิยา  ปนาวุโส  ฯเปฯ  สิยาวุโสติ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
อโวจ    ยโต   โข   อาวุโส   อริยสาวโก   สฬายตนญฺจ   ปชานาติ
สฬายตนสมุทยญฺจ       ปชานาติ      สฬายตนนิโรธญฺจ      ปชานาติ
สฬายตนนิโรธคามินึ   ปฏิปทญฺจ   ปชานาติ   เอตฺตาวตาปิ  โข  อาวุโส
อริยสาวโก  สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ  อุชุคตาสฺส  ทิฏฺฐิ  ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคโต   อาคโต   อิมํ   สทฺธมฺมนฺติ  ฯ  กตมํ  ปนาวุโส  สฬายตนํ
กตโม      สฬายตนสมุทโย     กตโม     สฬายตนนิโรโธ     กตมา
สฬายตนนิโรธคามินี    ปฏิปทาติ    ฯ   ฉยิมานิ   อาวุโส   อายตนานิ
จกฺขฺวายตนํ     โสตายตนํ     ฆานายตนํ     ชิวฺหายตนํ    กายายตนํ
มนายตนํ     ฯ    นามรูปสมุทยา    สฬายตนสมุทโย    นามรูปนิโรธา
สฬายตนนิโรโธ  อยเมว  อริโย  อฏฺฐงฺคิโก  มคฺโค  สฬายตนนิโรธคามินี
ปฏิปทา   เสยฺยถีทํ   สมฺมาทิฏฺฐิ   ฯเปฯ   สมฺมาสมาธิ   ฯ  ยโต  โข
อาวุโส   อริยสาวโก   เอวํ  สฬายตนํ  ปชานาติ  เอวํ  สฬายตนสมุทยํ
ปชานาติ   เอวํ   สฬายตนนิโรธํ   ปชานาติ  เอวํ  สฬายตนนิโรธคามินึ
ปฏิปทํ  ปชานาติ  โส  สพฺพโส  ราคานุสยํ  ปหาย  ฯเปฯ  เอตฺตาวตาปิ
โข    อาวุโส    อริยสาวโก   สมฺมาทิฏฺฐี   โหติ   อุชุคตาสฺส   ทิฏฺฐิ
ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๒๕]   สิยา  ปนาวุโส  ฯเปฯ  สิยาวุโสติ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
อโวจ    ยโต    โข   อาวุโส   อริยสาวโก   นามรูปญฺจ   ปชานาติ
นามรูปสมุทยญฺจ       ปชานาติ       นามรูปนิโรธญฺจ       ปชานาติ
นามรูปนิโรธคามินึ   ปฏิปทญฺจ   ปชานาติ   เอตฺตาวตาปิ   โข  อาวุโส
อริยสาวโก     สมฺมาทิฏฺฐี     โหติ     อุชุคตาสฺส    ทิฏฺฐิ    ธมฺเม
อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     {๑๒๕.๑}   กตมํ  ปนาวุโส  นามรูปํ  กตโม  นามรูปสมุทโย กตโม
นามรูปนิโรโธ    กตมา   นามรูปนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ฯ   เวทนา
สญฺญา   เจตนา  ผสฺโส  มนสิกาโร  อิทํ  วุจฺจติ  นามํ  ฯ  จตฺตาริ  จ
มหาภูตานิ   จตุนฺนญฺจ   มหาภูตานํ  อุปาทาย  รูปํ  อิทํ  วุจฺจติ  รูปํ  ฯ
อิติ  อิทญฺจ  นามํ  อิทญฺจ  รูปํ  อิทํ วุจฺจตาวุโส นามรูปํ ฯ วิญฺญาณสมุทยา
นามรูปสมุทโย    วิญฺญาณนิโรธา    นามรูปนิโรโธ    อยเมว    อริโย
อฏฺฐงฺคิโก   มคฺโค   นามรูปนิโรธคามินี   ปฏิปทา  เสยฺยถีทํ  สมฺมาทิฏฺฐิ
ฯเปฯ    สมฺมาสมาธิ    ฯ    ยโต    โข    อาวุโส    อริยสาวโก
เอวํ  นามรูปํ  ปชานาติ  เอวํ  นามรูปสมุทยํ ปชานาติ เอวํ นามรูปนิโรธํ
ปชานาติ   เอวํ   นามรูปนิโรธคามินึ   ปฏิปทํ   ปชานาติ  โส  สพฺพโส
ราคานุสยํ  ปหาย  ฯเปฯ เอตฺตาวตาปิ โข อาวุโส อริยสาวโก สมฺมาทิฏฺฐี
โหติ   อุชุคตาสฺส  ทิฏฺฐิ  ธมฺเม  อเวจฺจปฺปสาเทน  สมนฺนาคโต  อาคโต
อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๒๖]   สิยา  ปนาวุโส  ฯเปฯ  สิยาวุโสติ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
อโวจ    ยโต    โข   อาวุโส   อริยสาวโก   วิญฺญาณญฺจ   ปชานาติ
วิญฺญาณสมุทยญฺจ       ปชานาติ       วิญฺญาณนิโรธญฺจ       ปชานาติ
วิญฺญาณนิโรธคามินึ   ปฏิปทญฺจ   ปชานาติ   เอตฺตาวตาปิ   โข  อาวุโส
อริยสาวโก  สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ  อุชุคตาสฺส  ทิฏฺฐิ  ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     {๑๒๖.๑}   กตมํ   ปนาวุโส   วิญฺญาณํ   กตโม   วิญฺญาณสมุทโย
กตโม    วิญฺญาณนิโรโธ    กตมา   วิญฺญาณนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ฯ
ฉยิเม      อาวุโส     วิญฺญาณกายา     จกฺขุวิญฺญาณํ     โสตวิญฺญาณํ
ฆานวิญฺญาณํ      ชิวฺหาวิญฺญาณํ     กายวิญฺญาณํ     มโนวิญฺญาณํ     ฯ
สงฺขารสมุทยา     วิญฺญาณสมุทโย     สงฺขารนิโรธา     วิญฺญาณนิโรโธ
อยเมว    อริโย    อฏฺฐงฺคิโก   มคฺโค   วิญฺญาณนิโรธคามินี   ปฏิปทา
เสยฺยถีทํ สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธิ ฯ
     {๑๒๖.๒}   ยโต   โข   อาวุโส   อริยสาวโก   เอวํ  วิญฺญาณํ
ปชานาติ    เอวํ    วิญฺญาณสมุทยํ    ปชานาติ    เอวํ   วิญฺญาณนิโรธํ
ปชานาติ     เอวํ    วิญฺญาณนิโรธคามินึ    ปฏิปทํ    ปชานาติ    โส
สพฺพโส  ราคานุสยํ  ปหาย  ฯเปฯ  เอตฺตาวตาปิ โข อาวุโส อริยสาวโก
สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ  อุชุคตาสฺส  ทิฏฺฐิ  ธมฺเม  อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต
อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๒๗]   สิยา  ปนาวุโส  ฯเปฯ  สิยาวุโสติ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
อโวจ    ยโต    โข   อาวุโส   อริยสาวโก   สงฺขารญฺจ   ปชานาติ
สงฺขารสมุทยญฺจ       ปชานาติ       สงฺขารนิโรธญฺจ       ปชานาติ
สงฺขารนิโรธคามินึ     ปฏิปทญฺจ     ปชานาติ     เอตฺตาวตาปิ    โข
อาวุโส   อริยสาวโก   สมฺมาทิฏฺฐี   โหติ   อุชุคตาสฺส   ทิฏฺฐิ   ธมฺเม
อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     {๑๒๗.๑}   กตโม  ปนาวุโส  สงฺขาโร กตโม สงฺขารสมุทโย กตโม
สงฺขารนิโรโธ  กตมา  สงฺขารนิโรธคามินี  ปฏิปทาติ  ฯ  ตโยเม อาวุโส
สงฺขารา   กายสงฺขาโร   วจีสงฺขาโร  จิตฺตสงฺขาโร  ฯ  อวิชฺชาสมุทยา
สงฺขารสมุทโย  อวิชฺชานิโรธา  สงฺขารนิโรโธ  อยเมว  อริโย อฏฺฐงฺคิโก
มคฺโค    สงฺขารนิโรธคามินี   ปฏิปทา   เสยฺยถีทํ   สมฺมาทิฏฺฐิ   ฯเปฯ
สมฺมาสมาธิ ฯ
     {๑๒๗.๒}   ยโต โข อาวุโส อริยสาวโก เอวํ สงฺขารํ ปชานาติ เอวํ
สงฺขารสมุทยํ    ปชานาติ    เอวํ    สงฺขารนิโรธํ    ปชานาติ   เอวํ
สงฺขารนิโรธคามินึ    ปฏิปทํ    ปชานาติ    โส   สพฺพโส   ราคานุสยํ
ปหาย   ปฏิฆานุสยํ   ปฏิวิโนเทตฺวา   อสฺมีติ  ทิฏฺฐิมานานุสยํ  สมูหนิตฺวา
อวิชฺชํ   ปหาย   วิชฺชํ   อุปฺปาเทตฺวา   ทิฏฺเฐว  ธมฺเม  ทุกฺขสฺสนฺตกโร
โหติ   เอตฺตาวตาปิ   โข   อาวุโส   อริยสาวโก   สมฺมาทิฏฺฐี   โหติ
อุชุคตาสฺส    ทิฏฺฐิ   ธมฺเม   อเวจฺจปฺปสาเทน   สมนฺนาคโต   อาคโต
อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๒๘]   สิยา  ปนาวุโส  ฯเปฯ  สิยาวุโสติ  อายสฺมา  สารีปุตฺโต
อโวจ  ยโต  โข  อาวุโส อริยสาวโก อวิชฺชญฺจ ปชานาติ อวิชฺชาสมุทยญฺจ
ปชานาติ    อวิชฺชานิโรธญฺจ   ปชานาติ   อวิชฺชานิโรธคามินึ   ปฏิปทญฺจ
ปชานาติ   เอตฺตาวตาปิ   โข   อาวุโส  อริยสาวโก  สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ
อุชุคตาสฺส   ทิฏฺฐิ   ธมฺเม  อเวจฺจปฺปสาเทน  สมนฺนาคโต  อาคโต  อิมํ
สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     {๑๒๘.๑}   กตมา  ปนาวุโส  อวิชฺชา  กตโม อวิชฺชาสมุทโย กตโม
อวิชฺชานิโรโธ  กตมา  อวิชฺชานิโรธคามินี  ปฏิปทาติ  ฯ  ยํ  โข อาวุโส
ทุกฺเข     อญาณํ     ทุกฺขสมุทเย     อญาณํ    ทุกฺขนิโรเธ    อญาณํ
ทุกฺขนิโรธคามินิยา   ปฏิปทาย   อญาณํ   อยํ   วุจฺจตาวุโส  อวิชฺชา  ฯ
อาสวสมุทยา   อวิชฺชาสมุทโย   อาสวนิโรธา   อวิชฺชานิโรโธ   อยเมว
อริโย    อฏฺฐงฺคิโก   มคฺโค   อวิชฺชานิโรธคามินี   ปฏิปทา   เสยฺยถีทํ
สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธิ ฯ
     {๑๒๘.๒}   ยโต โข อาวุโส อริยสาวโก เอวํ อวิชฺชํ ปชานาติ เอวํ
อวิชฺชาสมุทยํ    ปชานาติ    เอวํ    อวิชฺชานิโรธํ    ปชานาติ   เอวํ
อวิชฺชานิโรธคามินึ   ปฏิปทํ   ปชานาติ  โส  สพฺพโส  ราคานุสยํ  ปหาย
ปฏิฆานุสยํ     ปฏิวิโนเทตฺวา    อสฺมีติ    ทิฏฺฐิมานานุสยํ    สมูหนิตฺวา
อวิชฺชํ  ปหาย  วิชฺชํ  อุปฺปาเทตฺวา  ทิฏฺเฐว  ธมฺเม  ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ
เอตฺตาวตาปิ โข อาวุโส
อริยสาวโก  สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ  อุชุคตาสฺส  ทิฏฺฐิ  ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๒๙]   สาธาวุโสติ   โข   เต  ภิกฺขู  อายสฺมโต  สารีปุตฺตสฺส
ภาสิตํ    อภินนฺทิตฺวา    อนุโมทิตฺวา    อายสฺมนฺตํ   สารีปุตฺตํ   อุตฺตรึ
ปญฺหํ   อปุจฺฉึสุ   สิยา  ปนาวุโส  อญฺโญปิ  ปริยาโย  ยถา  อริยสาวโก
สมฺมาทิฏฺฐี    โหติ    อุชุคตาสฺส    ทิฏฺฐิ    ธมฺเม   อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     [๑๓๐]   สิยาวุโสติ   อายสฺมา   สารีปุตฺโต   อโวจ  ยโต  โข
อาวุโส   อริยสาวโก   อาสวญฺจ   ปชานาติ   อาสวสมุทยญฺจ  ปชานาติ
อาสวนิโรธญฺจ    ปชานาติ    อาสวนิโรธคามินึ    ปฏิปทญฺจ   ปชานาติ
เอตฺตาวตาปิ   โข   อาวุโส  อริยสาวโก  สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ  อุชุคตาสฺส
ทิฏฺฐิ     ธมฺเม    อเวจฺจปฺปสาเทน    สมนฺนาคโต    อาคโต    อิมํ
สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     {๑๓๐.๑}   กตโม   ปนาวุโส   อาสโว   กตโม   อาสวสมุทโย
กตโม   อาสวนิโรโธ   กตมา  อาสวนิโรธคามินี  ปฏิปทาติ  ฯ  ตโยเม
อาวุโส   อาสวา  กามาสโว  ภวาสโว  อวิชฺชาสโว  ฯ  อวิชฺชาสมุทยา
อาสวสมุทโย     อวิชฺชานิโรธา     อาสวนิโรโธ    อยเมว    อริโย
อฏฺฐงฺคิโก   มคฺโค   อาสวนิโรธคามินี   ปฏิปทา   เสยฺยถีทํ  สมฺมาทิฏฺฐิ
สมฺมาสงฺกปฺโป      สมฺมาวาจา      สมฺมากมฺมนฺโต      สมฺมาอาชีโว
สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ ฯ
     {๑๓๐.๒}   ยโต     โข    อาวุโส    อริยสาวโก    เอวํ
อาสวํ     ปชานาติ     เอวํ     อาสวสมุทยํ     ปชานาติ     เอวํ
อาสวนิโรธํ    ปชานาติ   เอวํ   อาสวนิโรธคามินึ   ปฏิปทํ   ปชานาติ
โส   สพฺพโส   ราคานุสยํ   ปหาย   ปฏิฆานุสยํ  ปฏิวิโนเทตฺวา  อสฺมีติ
ทิฏฺฐิมานานุสยํ    สมูหนิตฺวา    อวิชฺชํ    ปหาย   วิชฺชํ   อุปฺปาเทตฺวา
ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   ทุกฺขสฺสนฺตกโร   โหติ   เอตฺตาวตาปิ   โข  อาวุโส
อริยสาวโก  สมฺมาทิฏฺฐี  โหติ  อุชุคตาสฺส  ทิฏฺฐิ  ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคโต อาคโต อิมํ สทฺธมฺมนฺติ ฯ
     อิทมโวจ   อายสฺมา  สารีปุตฺโต  อตฺตมนา  เต  ภิกฺขู  อายสฺมโต
สารีปุตฺตสฺส ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ
                        สมฺมาทิฏฺฐิสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ นวมํ ฯ
                           ทุกฺขํ ชรามรณํ อุปาทานํ
                          สฬายตนํ นามรูปํ วิญฺญาณํ
               ยํ ฉปเท กตมํ            ปนาวุโส วทานเก
               ชาติ ตณฺหา จ เวทนา      อวิชฺชาย จตุกฺกกา
               ยา จตฺตาริ ปเท กตมา     ปนาวุโส วทานเก ฯ
               อาหาโร จ ภโว ผสฺโส     สงฺขาโร อาสวปญฺจโม
               ยํ ปญฺจปเท กตมํ          ปนาวุโส วทานเก ฯ
               กตมนฺติ ฉพฺพิธา วุตฺตํ       กตมานิ จตุพฺพิธา
                            กตโม ปญฺจวิโธ วุตฺโต
                   สพฺพสงฺขารานํ ปญฺจทส ปทานิ จาติ ฯ
                                   ----------
                               สติปฏฺฐานสุตฺตํ
     [๑๓๑]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ   ภควา   กุรูสุ  วิหรติ
กมฺมาสธมฺมํ   นาม   กุรูนํ   นิคโม   ฯ   ตตฺร   โข   ภควา   ภิกฺขู
อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเทติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     [๑๓๒]   ภควา   เอตทโวจ   เอกายโน   อยํ  ภิกฺขเว  มคฺโค
สตฺตานํ    วิสุทฺธิยา    โสกปริเทวานํ    สมติกฺกมาย   ทุกฺขโทมนสฺสานํ
อตฺถงฺคมาย   ญายสฺส   อธิคมาย   นิพฺพานสฺส   สจฺฉิกิริยาย   ฯ  ยทิทํ
จตฺตาโร   สติปฏฺฐานา   ฯ   กตเม  จตฺตาโร  ฯ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ
กาเย   กายานุปสฺสี   วิหรติ   อาตาปี   สมฺปชาโน   สติมา   วิเนยฺย
โลเก   อภิชฺฌาโทมนสฺสํ   ฯ   เวทนาสุ  เวทนานุปสฺสี  วิหรติ  อาตาปี
สมฺปชาโน    สติมา   วิเนยฺย   โลเก   อภิชฺฌาโทมนสฺสํ   ฯ   จิตฺเต
จิตฺตานุปสฺสี   วิหรติ   อาตาปี   สมฺปชาโน   สติมา   วิเนยฺย   โลเก
อภิชฺฌาโทมนสฺสํ   ฯ   ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ  อาตาปี  สมฺปชาโน
สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ ๑-
     [๑๓๓]   กถญฺจ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ  ฯ
อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  อรญฺญคโต  วา  รุกฺขมูลคโต  วา  สุญฺญาคารคโต
วา     นิสีทติ     ปลฺลงฺกํ     อาภุชิตฺวา    อุชุํ    กายํ    ปณิธาย
ปริมุขํ   สตึ  อุปฏฺฐเปตฺวา  ฯ  โส  สโตว  อสฺสสติ  สโต  ปสฺสสติ  ฯ
@เชิงอรรถ:  ปาฐนฺตเร ปุน อุทฺเทโสติ ทิสฺสติ ฯ
ทีฆํ   วา   อสฺสสนฺโต   ทีฆํ   อสฺสสามีติ   ปชานาติ   ฯ   ทีฆํ   วา
ปสฺสสนฺโต   ทีฆํ   ปสฺสสามีติ   ปชานาติ   ฯ   รสฺสํ   วา  อสฺสสนฺโต
รสฺสํ    อสฺสสามีติ    ปชานาติ   ฯ   รสฺสํ   วา   ปสฺสสนฺโต   รสฺสํ
ปสฺสสามีติ   ปชานาติ   ฯ   สพฺพกายปฏิสํเวที  อสฺสสิสฺสามีติ  สิกฺขติ  ฯ
สพฺพกายปฏิสํเวที   ปสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ   ฯ   ปสฺสมฺภยํ   กายสงฺขารํ
อสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ    ฯ    ปสฺสมฺภยํ   กายสงฺขารํ   ปสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ ฯ
     {๑๓๓.๑}   เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว ทกฺโข ภมกาโร วา ภมการนฺเตวาสี
วา   ทีฆํ   วา   อญฺฉนฺโต   ทีฆํ   อญฺฉามีติ  ปชานาติ  ฯ  รสฺสํ  วา
อญฺฉนฺโต   รสฺสํ   อญฺฉามีติ   ปชานาติ   ฯ   เอวเมว   โข  ภิกฺขเว
ภิกฺขุ   ทีฆํ   วา   อสฺสสนฺโต   ทีฆํ   อสฺสสามีติ   ปชานาติ   ฯ  ทีฆํ
วา   ปสฺสสนฺโต  ทีฆํ   ปสฺสสามีติ  ปชานาติ  ฯ  รสฺสํ  วา  อสฺสสนฺโต
รสฺสํ  อสฺสสามีติ  ปชานาติ  ฯ  รสฺสํ  วา  ปสฺสสนฺโต  รสฺสํ  ปสฺสสามีติ
ปชานาติ     ฯ     สพฺพกายปฏิสํเวที    อสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ    ฯ
สพฺพกายปฏิสํเวที   ปสฺสสิสฺสามีติ   สิกฺขติ   ฯ   ปสฺสมฺภยํ   กายสงฺขารํ
อสฺสสิสฺสามีติ    สิกฺขติ    ฯ    ปสฺสมฺภยํ   กายสงฺขารํ   ปสฺสสิสฺสามีติ
สิกฺขติ   ฯ   อิติ   อชฺฌตฺตํ   วา  กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ  พหิทฺธา
วา  กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ  อชฺฌตฺตพหิทฺธา  วา  กาเย กายานุปสฺสี
วิหรติ    สมุทยธมฺมานุปสฺสี    วา    กายสฺมึ   วิหรติ   วยธมฺมานุปสฺสี
วา     กายสฺมึ     วิหรติ     สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี    วา    กายสฺมึ
วิหรติ    อตฺถิ    กาโยติ    วา   ปนสฺส   สติ   ปจฺจุปฏฺฐิตา   โหติ
ยาวเทว    ญาณมตฺตาย   ปติสฺสติมตฺตาย   อนิสฺสิโต   จ   วิหรติ   น
จ    กิญฺจิ    โลเก    อุปาทิยติ   เอวมฺปิ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   กาเย
กายานุปสฺสี วิหรติ ฯ อานาปานปพฺพํ ฯ
     [๑๓๔]   ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  คจฺฉนฺโต  วา  คจฺฉามีติ
ปชานาติ   ฐิโต   วา   ฐิโตมฺหีติ  ปชานาติ  นิสินฺโน  วา  นิสินฺโนมฺหีติ
ปชานาติ   สยาโน   วา   สยาโนมฺหีติ   ปชานาติ   ฯ   ยถา   ยถา
วา   ปนสฺส   กาโย   ปณิหิโต   โหติ   ตถา  ตถา  นํ  ปชานาติ  ฯ
อิติ   อชฺฌตฺตํ   วา   กาเย   กายานุปสฺสี   วิหรติ   ฯเปฯ   เอวมฺปิ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ ฯ อิริยาปถปพฺพํ ฯ
     [๑๓๕]   ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อภิกฺกนฺเต   ปฏิกฺกนฺเต
สมฺปชานการี    โหติ    อาโลกิเต    วิโลกิเต   สมฺปชานการี   โหติ
สมฺมิญฺชิเต    ปสาริเต    สมฺปชานการี   โหติ   สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารเณ
สมฺปชานการี   โหติ   อสิเต   ปีเต   ขายิเต   สายิเต  สมฺปชานการี
โหติ   อุจฺจารปสฺสาวกมฺเม   สมฺปชานการี   โหติ  คเต  ฐิเต  นิสินฺเน
สุตฺเต   ชาคริเต   ภาสิเต   ตุณฺหีภาเว   สมฺปชานการี  โหติ  ฯ  อิติ
อชฺฌตฺตํ   วา   กาเย   กายานุปสฺสี   วิหรติ  ฯเปฯ  เอวมฺปิ  ภิกฺขเว
ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ ฯ สมฺปชญฺญปพฺพํ ฯ
     [๑๓๖]   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อิมเมว  กายํ  อุทฺธํ ปาทตลา
อโธ     เกสมตฺถกา     ตจปริยนฺตํ     ปูรนฺนานปฺปการสฺส    อสุจิโน
ปจฺจเวกฺขติ   อตฺถิ   อิมสฺมึ  กาเย  เกสา  โลมา  นขา  ทนฺตา  ตโจ
มํสํ   นหารู   อฏฺฐี   อฏฺฐิมิญฺชํ   วกฺกํ   หทยํ   ยกนํ   กิโลมกํ  ปิหกํ
ปปฺผาสํ   อนฺตํ   อนฺตคุณํ   อุทริยํ   กรีสํ  ปิตฺตํ  เสมฺหํ  ปุพฺโพ  โลหิตํ
เสโท เมโท อสฺสุ วสา เขโฬ สิงฺฆาณิกา ลสิกา มุตฺตนฺติ ฯ
     {๑๓๖.๑}   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว   อุภโตมุขา  มูโตฬี  ๑-  ปูวา
นานาวิหิตสฺส   ธญฺญสฺส   เสยฺยถีทํ   สาลีนํ   วีหีนํ   มุคฺคานํ   มาสานํ
ติลานํ   ตณฺฑุลานํ  ฯ  ตเมนํ  จกฺขุมา  ปุริโส  มุญฺจิตฺวา  ปจฺจเวกฺเขยฺย
อิเม  สาลี  อิเม  วีหี  อิเม มุคฺคา อิเม มาสา อิเม ติลา อิเม ตณฺฑุลาติ
เอวเมว   โข   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  อิมเมว  กายํ  อุทฺธํ  ปาทตลา  อโธ
เกสมตฺถกา    ตจปริยนฺตํ    ปูรนฺนานปฺปการสฺส   อสุจิโน   ปจฺจเวกฺขติ
อตฺถิ   อิมสฺมึ   กาเย   เกสา   โลมา   ฯเปฯ   ลสิกา  มุตฺตนฺติ  ฯ
อิติ   อชฺฌตฺตํ   วา   กาเย   กายานุปสฺสี   วิหรติ   ฯเปฯ   เอวมฺปิ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ ฯ ปฏิกฺกูลปพฺพํ ฯ
     [๑๓๗]   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ อิมเมว กายํ ยถาฐิตํ ยถาปณิหิตํ
ธาตุโส  ปจฺจเวกฺขติ  อตฺถิ  อิมสฺมึ  กาเย ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ
วาโยธาตูติ  ฯ  เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ทกฺโข โคฆาตโก วา โคฆาตกนฺเตวาสี
วา   คาวึ  วธิตฺวา  จาตุมฺมหาปเถ  วิลโส  ปฏิวิภชิตฺวา  นิสินฺโน  อสฺส
เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อิมเมว  กายํ  ยถาฐิตํ ยถาปณิหิตํ ธาตุโส
ปจฺจเวกฺขติ   อตฺถิ   อิมสฺมึ   กาเย   ปฐวีธาตุ  อาโปธาตุ  เตโชธาตุ
วาโยธาตูติ  ฯ  อิติ  อชฺฌตฺตํ วา กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ ฯเปฯ เอวมฺปิ
@เชิงอรรถ:  โป. ม. ปุโตฬี ฯ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ ฯ ธาตุปพฺพํ ฯ
     [๑๓๘]   ปุน   จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เสยฺยถาปิ  ปสฺเสยฺย  สรีรํ
สีวถิกาย    ฉฑฺฑิตํ    เอกาหมตํ   วา   ทฺวีหมตํ   วา   ตีหมตํ   วา
อุทฺธุมาตกํ   วินีลกํ   วิปุพฺพกชาตํ   ฯ   โส   อิมเมว  กายํ  อุปสํหรติ
อยมฺปิ  โข  กาโย  เอวํธมฺโม  เอวํภาวี  เอวํ  อนตีโตติ  ๑-  ฯ  อิติ
อชฺฌตฺตํ   วา   กาเย   กายานุปสฺสี   วิหรติ  ฯเปฯ  เอวมฺปิ  ภิกฺขเว
ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ ฯ
     {๑๓๘.๑}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เสยฺยถาปิ  ปสฺเสยฺย  สรีรํ
สีวถิกาย   ฉฑฺฑิตํ  กาเกหิ  ๒-  วา  ขชฺชมานํ  คิชฺเฌหิ  วา  ขชฺชมานํ
กุลเลหิ   วา  ขชฺชมานํ  สุวาเณหิ  ๓-  วา  ขชฺชมานํ  สิงฺคาเลหิ  วา
ขชฺชมานํ  วิวิเธหิ  วา  ปาณกชาเตหิ  ขชฺชมานํ  ฯ  โส  อิมเมว  กายํ
อุปสํหรติ อยมฺปิ โข กาโย เอวํธมฺโม เอวํภาวี เอวํ อนตีโตติ ฯ
     {๑๓๘.๒}   อิติ  อชฺฌตฺตํ  วา  กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ  ฯเปฯ
เอวมฺปิ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ  ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ   เสยฺยถาปิ   ปสฺเสยฺย  สรีรํ  สีวถิกาย  ฉฑฺฑิตํ  อฏฺฐิสงฺขลิกํ  ๔-
สมํสโลหิตํ    นฺหารุสมฺพนฺธํ    ฯเปฯ    อฏฺฐิสงฺขลิกํ   นิมฺมํสโลหิตมกฺขิตํ
นฺหารุสมฺพนฺธํ   ฯเปฯ  อฏฺฐิสงฺขลิกํ  อปคตมํสโลหิตํ  นฺหารุสมฺพนฺธํ  ฯเปฯ
อฏฺฐิกานิ    อปคตนฺหารุสมฺพนฺธานิ    ๕-    ทิสา   วิทิสา   วิกฺขิตฺตานิ
อญฺเญน หตฺถฏฺฐิกํ อญฺเญน
@เชิงอรรถ:  สี. เอตํ อนตีโตติปิ ปาโฐ ฯ  โป. ยุ. กาเกหิ .. กุลเลหิ .. คิชฺเฌหิ .. ฯ
@ม. กาเกหิ .. กุลเลหิ .. คิชฺเฌหิ .. กุงฺเกหิ .. สุนเขหิ .. พยคฺเฆหิ ..
@ทีปีหิ .. สิงคาเลหิ .. ฯ  สี. ยุ. สุปาเณหิ ฯ   ม. ยุ. อฏฺฐิกสงฺขลิกํ ฯ
@ สี. ยุ. อปคตสมฺพนฺธนานิ ฯ
ปาทฏฺฐิกํ  [๑]-  อญฺเญน  ชงฺฆฏฺฐิกํ  อญฺเญน อูรุฏฺฐิกํ อญฺเญน กฏิฏฺฐิกํ ๒-
อญฺเญน    ปิฏฺฐิกณฺฏกฏฺฐิกํ    อญฺเญน    ผาสุกฏฺฐิกํ   อญฺเญน   อุรฏฺฐิกํ
อญฺเญน    พาหุฏฺฐิกํ   อญฺเญน   อํสฏฺฐิกํ   อญฺเญน   คีวฏฺฐิกํ   อญฺเญน
หนุฏฺฐิกํ   อญฺเญน   ทนฺตฏฺฐิกํ   อญฺเญน   สีสกฏาหํ   ฯ   โส  อิมเมว
กายํ   อุปสํหรติ   อยมฺปิ   โข   กาโย   เอวํธมฺโม   เอวํภาวี  เอวํ
อนตีโตติ   ฯ   อิติ   อชฺฌตฺตํ  วา  กาเย  กายานุปสฺสี  วิหรติ  ฯเปฯ
เอวมฺปิ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ ฯ
     {๑๓๘.๓}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เสยฺยถาปิ  ปสฺเสยฺย  สรีรํ
สีวถิกาย    ฉฑฺฑิตํ   อฏฺฐิกานิ   เสตานิ   สงฺขวณฺณูปนิภานิ   ...   ฯ
อฏฺฐิกานิ    ปุญฺชกิตานิ   เตโรวสฺสิกานิ   ...   ฯ   อฏฺฐิกานิ   ปูตีนิ
จุณฺณกชาตานิ   ฯ   โส   อิมเมว  กายํ  อุปสํหรติ  อยมฺปิ  โข  กาโย
เอวํธมฺโม เอวํภาวี เอวํ อนตีโตติ ฯ
     {๑๓๘.๔}   อิติ   อชฺฌตฺตํ   วา   กาเย   กายานุปสฺสี   วิหรติ
พหิทฺธา    วา    กาเย   กายานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา   วา
กาเย   กายานุปสฺสี   วิหรติ   สมุทยธมฺมานุปสฺสี   วา  กายสฺมึ  วิหรติ
วยธมฺมานุปสฺสี    วา    กายสฺมึ    วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา
กายสฺมึ   วิหรติ   อตฺถิ   กาโยติ  วา  ปนสฺส  สติ  ปจฺจุปฏฺฐิตา  โหติ
ยาวเทว   ญาณมตฺตาย   ปติสฺสติมตฺตาย   อนิสฺสิโต   จ  วิหรติ  น  จ
กิญฺจิ  โลเก  อุปาทิยติ  เอวมฺปิ  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  กาเย กายานุปสฺสี
วิหรติ ฯ นวสีวถิกาปพฺพํ ฯ กายานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อญฺเญน โคปฺผกฏฺฐิกํ ฯ  ม. ... กฏิฏฺฐิกํ ... ผาสุกฏฺฐิกํ ...
@ ปิฏฺฐิฏฺฐิกํ ... ขนฺธฏฺฐิกํ ... คีวฏฺฐิกํ ... ฯ
     [๑๓๙]   กถญฺจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เวทนาสุ  เวทนานุปสฺสี  วิหรติ ฯ
อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สุขํ  [๑]-  เวทนํ เวทิยมาโน สุขํ เวทนํ เวทิยามีติ
ปชานาติ   ทุกฺขํ   [๒]-  เวทนํ  เวทิยมาโน  ทุกฺขํ  เวทนํ  เวทิยามีติ
ปชานาติ   อทุกฺขมสุขํ   [๓]-   เวทนํ  เวทิยมาโน  อทุกฺขมสุขํ  เวทนํ
เวทิยามีติ   ปชานาติ  ฯ  สามิสํ  วา  สุขํ  เวทนํ  เวทิยมาโน  สามิสํ
สุขํ  เวทนํ  เวทิยามีติ  ปชานาติ  นิรามิสํ  วา  สุขํ  เวทนํ เวทิยมาโน
นิรามิสํ   สุขํ   เวทนํ   เวทิยามีติ   ปชานาติ   ฯ  สามิสํ  วา  ทุกฺขํ
เวทนํ    เวทิยมาโน   สามิสํ   ทุกฺขํ   เวทนํ   เวทิยามีติ   ปชานาติ
นิรามิสํ   วา   ทุกฺขํ   เวทนํ   เวทิยมาโน   นิรามิสํ   ทุกฺขํ   เวทนํ
เวทิยามีติ ปชานาติ ฯ
     {๑๓๙.๑}   สามิสํ   วา  อทุกฺขมสุขํ  เวทนํ  เวทิยมาโน  สามิสํ
อทุกฺขมสุขํ   เวทนํ   เวทิยามีติ   ปชานาติ   นิรามิสํ   วา  อทุกฺขมสุขํ
เวทนํ    เวทิยมาโน    นิรามิสํ    อทุกฺขมสุขํ    เวทนํ    เวทิยามีติ
ปชานาติ ฯ
     {๑๓๙.๒}   อิติ   อชฺฌตฺตํ   วา  เวทนาสุ  เวทนานุปสฺสี  วิหรติ
พหิทฺธา   วา   เวทนาสุ   เวทนานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา  วา
เวทนาสุ    เวทนานุปสฺสี   วิหรติ   สมุทยธมฺมานุปสฺสี   วา   เวทนาสุ
วิหรติ   วยธมฺมานุปสฺสี   วา   เวทนาสุ   วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี
วา   เวทนาสุ   วิหรติ  อตฺถิ  เวทนาติ  วา  ปนสฺส  สติ  ปจฺจุปฏฺฐิตา
โหติ   ยาวเทว   ญาณมตฺตาย   ปติสฺสติมตฺตาย   อนิสฺสิโต   จ  วิหรติ
น   จ   กิญฺจิ   โลเก  อุปาทิยติ  เอวํ  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  เวทนาสุ
เวทนานุปสฺสี วิหรติ ฯ เวทนานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๒-๓ โป. ม. วา ฯ
     [๑๔๐]   กถญฺจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   จิตฺเต  จิตฺตานุปสฺสี  วิหรติ  ฯ
อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   สราคํ   วา   จิตฺตํ  สราคํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ
วีตราคํ   วา   จิตฺตํ   วีตราคํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   ฯ  สโทสํ  วา
จิตฺตํ    สโทสํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   วีตโทสํ   วา   จิตฺตํ   วีตโทสํ
จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   ฯ   สโมหํ  วา  จิตฺตํ  สโมหํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ
วีตโมหํ   วา   จิตฺตํ   วีตโมหํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ  ฯ  สงฺขิตฺตํ  วา
จิตฺตํ   สงฺขิตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   วิกฺขิตฺตํ   วา   จิตฺตํ  วิกฺขิตฺตํ
จิตฺตนฺติ    ปชานาติ    ฯ   มหคฺคตํ   วา   จิตฺตํ   มหคฺคตํ   จิตฺตนฺติ
ปชานาติ อมหคฺคตํ วา จิตฺตํ อมหคฺคตํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ ฯ
     {๑๔๐.๑}   สอุตฺตรํ  วา จิตฺตํ สอุตฺตรํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ อนุตฺตรํ วา
จิตฺตํ    อนุตฺตรํ    จิตฺตนฺติ    ปชานาติ    ฯ   สมาหิตํ   วา   จิตฺตํ
สมาหิตํ    จิตฺตนฺติ    ปชานาติ    อสมาหิตํ    วา   จิตฺตํ   อสมาหิตํ
จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   ฯ   วิมุตฺตํ  วา  จิตฺตํ  วิมุตฺตํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ
อวิมุตฺตํ   วา   จิตฺตํ   อวิมุตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ  ฯ  อิติ  อชฺฌตฺตํ
วา   จิตฺเต   จิตฺตานุปสฺสี   วิหรติ   พหิทฺธา  วา  จิตฺเต  จิตฺตานุปสฺสี
วิหรติ  อชฺฌตฺตพหิทฺธา  วา  จิตฺเต  จิตฺตานุปสฺสี  วิหรติ สมุทยธมฺมานุปสฺสี
วา      จิตฺตสฺมึ      วิหรติ     วยธมฺมานุปสฺสี     วา     จิตฺตสฺมึ
วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา   จิตฺตสฺมึ   วิหรติ   อตฺถิ   จิตฺตนฺติ
วา    ปนสฺส    สติ    ปจฺจุปฏฺฐิตา    โหติ   ยาวเทว   ญาณมตฺตาย
ปติสฺสติมตฺตาย    อนิสฺสิโต    จ    วิหรติ    น   จ   กิญฺจิ   โลเก
อุปาทิยติ   เอวํ   โข   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  จิตฺเต  จิตฺตานุปสฺสี  วิหรติ  ฯ
จิตฺตานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ ฯ
     [๑๔๑]   กถญฺจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ  ฯ
อิธ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ  ปญฺจสุ  นีวรเณสุ  ฯ
กถญฺจ    ภิกฺขเว    ภิกฺขุ    ธมฺเมสุ    ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   ปญฺจสุ
นีวรเณสุ   ฯ   อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   สนฺตํ   วา  อชฺฌตฺตํ  กามฉนฺทํ
อตฺถิ     เม    อชฺฌตฺตํ    กามฉนฺโทติ    ปชานาติ    อสนฺตํ    วา
อชฺฌตฺตํ   กามฉนฺทํ   นตฺถิ   เม   อชฺฌตฺตํ   กามฉนฺโทติ  ปชานาติ  ฯ
ยถา   จ   อนุปฺปนฺนสฺส   กามฉนฺทสฺส  อุปฺปาโท  โหติ  ตญฺจ  ปชานาติ
ยถา   จ   อุปฺปนฺนสฺส   กามฉนฺทสฺส   ปหานํ   โหติ   ตญฺจ  ปชานาติ
ยถา   จ   ปหีนสฺส   กามฉนฺทสฺส   อายตึ   อนุปฺปาโท   โหติ   ตญฺจ
ปชานาติ ฯ
     {๑๔๑.๑}   สนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ  พฺยาปาทํ  อตฺถิ  เม  อชฺฌตฺตํ
พฺยาปาโทติ    ปชานาติ    อสนฺตํ    วา   อชฺฌตฺตํ   พฺยาปาทํ   นตฺถิ
เม   อชฺฌตฺตํ   พฺยาปาโทติ   ปชานาติ   ฯ   ยถา   จ   อนุปฺปนฺนสฺส
พฺยาปาทสฺส   อุปฺปาโท   โหติ   ตญฺจ   ปชานาติ  ยถา  จ  อุปฺปนฺนสฺส
พฺยาปาทสฺส    ปหานํ   โหติ   ตญฺจ   ปชานาติ   ยถา   จ   ปหีนสฺส
พฺยาปาทสฺส อายตึ อนุปฺปาโท โหติ ตญฺจ ปชานาติ ฯ
     {๑๔๑.๒}   สนฺตํ  วา  อชฺฌตฺตํ ถีนมิทฺธํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ถีนมิทฺธนฺติ
ปชานาติ  อสนฺตํ  วา  อชฺฌตฺตํ  ถีนมิทฺธํ  นตฺถิ  เม  อชฺฌตฺตํ  ถีนมิทฺธนฺติ
ปชานาติ   ฯ   ยถา   จ   อนุปฺปนฺนสฺส   ถีนมิทฺธสฺส   อุปฺปาโท  โหติ
ตญฺจ    ปชานาติ    ยถา    จ    อุปฺปนฺนสฺส    ถีนมิทฺธสฺส    ปหานํ
โหติ    ตญฺจ   ปชานาติ   ยถา    จ   ปหีนสฺส   ถีนมิทฺธสฺส   อายตึ
อนุปฺปาโท โหติ ตญฺจ ปชานาติ ฯ
     {๑๔๑.๓}   สนฺตํ  วา  อชฺฌตฺตํ  อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ  อตฺถิ  เม อชฺฌตฺตํ
อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจนฺติ    ปชานาติ   อสนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ   อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ
นตฺถิ    เม   อชฺฌตฺตํ   อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจนฺติ   ปชานาติ   ฯ   ยถา   จ
อนุปฺปนฺนสฺส    อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺส    อุปฺปาโท   โหติ   ตญฺจ   ปชานาติ
ยถา   จ   อุปฺปนฺนสฺส  อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺส  ปหานํ  โหติ  ตญฺจ  ปชานาติ
ยถา   จ   ปหีนสฺส   อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺส  อายตึ  อนุปฺปาโท  โหติ  ตญฺจ
ปชานาติ ฯ
     {๑๔๑.๔}   สนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ   วิจิกิจฺฉํ  อตฺถิ  เม  อชฺฌตฺตํ
วิจิกิจฺฉาติ  ปชานาติ  อสนฺตํ  วา  อชฺฌตฺตํ  วิจิกิจฺฉํ  นตฺถิ  เม  อชฺฌตฺตํ
วิจิกิจฺฉาติ   ปชานาติ   ฯ  ยถา  จ  อนุปฺปนฺนาย  วิจิกิจฺฉาย  อุปฺปาโท
โหติ   ตญฺจ   ปชานาติ   ยถา   จ   อุปฺปนฺนาย   วิจิกิจฺฉาย   ปหานํ
โหติ    ตญฺจ    ปชานาติ   ยถา   จ   ปหีนาย   วิจิกิจฺฉาย   อายตึ
อนุปฺปาโท โหติ ตญฺจ ปชานาติ ฯ
     {๑๔๑.๕}   อิติ  อชฺฌตฺตํ  วา  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ พหิทฺธา
วา    ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา   วา   ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี    วิหรติ    สมุทยธมฺมานุปสฺสี    วา    ธมฺเมสุ    วิหรติ
วยธมฺมานุปสฺสี     วา     ธมฺเมสุ     วิหรติ     สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี
วา    ธมฺเมสุ    วิหรติ    อตฺถิ    ธมฺมาติ    วา    ปนสฺส    สติ
ปจฺจุปฏฺฐิตา     โหติ     ยาวเทว     ญาณมตฺตาย     ปติสฺสติมตฺตาย
อนิสฺสิโต   จ   วิหรติ   น   จ  กิญฺจิ  โลเก  อุปาทิยติ  เอวมฺปิ  โข
ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   ปญฺจสุ  นีวรเณสุ  ฯ
นีวรณปพฺพํ ฯ
     [๑๔๒]   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ
ปญฺจสุ    อุปาทานกฺขนฺเธสุ    ฯ    กถญฺจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี    วิหรติ   ปญฺจสุ   อุปาทานกฺขนฺเธสุ   ฯ   อิธ   ภิกฺขเว
ภิกฺขุ   อิติ   รูปํ   อิติ   รูปสฺส   สมุทโย   อิติ   รูปสฺส   อตฺถงฺคโม
อิติ   เวทนา   อิติ   เวทนาย   สมุทโย   อิติ   เวทนาย  อตฺถงฺคโม
อิติ    สญฺญา    อิติ   สญฺญาย   สมุทโย   อิติ   สญฺญาย   อตฺถงฺคโม
อิติ   สงฺขารา   อิติ   สงฺขารานํ  สมุทโย  อิติ  สงฺขารานํ  อตฺถงฺคโม
อิติ     วิญฺญาณํ    อิติ    วิญฺญาณสฺส    สมุทโย    อิติ    วิญฺญาณสฺส
อตฺถงฺคโมติ ฯ
     {๑๔๒.๑}   อิติ   อชฺฌตฺตํ   วา   ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ
พหิทฺธา    วา   ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา   วา
ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   สมุทยธมฺมานุปสฺสี  วา  ธมฺเมสุ  วิหรติ
วยธมฺมานุปสฺสี    วา    ธมฺเมสุ    วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา
ธมฺเมสุ    วิหรติ   อตฺถิ   ธมฺมาติ   วา   ปนสฺส   สติ   ปจฺจุปฏฺฐิตา
โหติ   ยาวเทว   ญาณมตฺตาย   ปติสฺสติมตฺตาย   อนิสฺสิโต   จ  วิหรติ
น   จ   กิญฺจิ  โลเก  อุปาทิยติ  เอวมฺปิ  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ ปญฺจสุ อุปาทานกฺขนฺเธสุ ฯ ขนฺธปพฺพํ ฯ
     [๑๔๓]   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ
ฉสุ   อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ   อายตเนสุ  ฯ  กถญฺจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี    วิหรติ   ฉสุ   อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ   อายตเนสุ   ฯ   อิธ
ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   จกฺขุญฺจ   ปชานาติ  รูเป  จ  ปชานาติ  ยญฺจ  ตทุภยํ
ปฏิจฺจ    อุปฺปชฺชติ    สญฺโญชนํ    ตญฺจ   ปชานาติ   ฯ   ยถา    จ
อนุปฺปนฺนสฺส     สญฺโญชนสฺส    อุปฺปาโท    โหติ    ตญฺจ    ปชานาติ
ยถา   จ   อุปฺปนฺนสฺส   สญฺโญชนสฺส   ปหานํ   โหติ   ตญฺจ  ปชานาติ
ยถา   จ   ปหีนสฺส   สญฺโญชนสฺส   อายตึ   อนุปฺปาโท   โหติ   ตญฺจ
ปชานาติ ฯ
     {๑๔๓.๑}   โสตญฺจ  ปชานาติ  สทฺเท  จ ปชานาติ ... ฯ ฆานญฺจ
ปชานาติ   คนฺเธ  จ  ปชานาติ  ...  ฯ  ชิวฺหญฺจ  ปชานาติ  รเส  จ
ปชานาติ  ...  ฯ  กายญฺจ  ปชานาติ  โผฏฺฐพฺเพ  จ  ปชานาติ ... ฯ
มนญฺจ    ปชานาติ    ธมฺเม   จ   ปชานาติ   ยญฺจ   ตทุภยํ   ปฏิจฺจ
อุปฺปชฺชติ   สญฺโญชนํ   ตญฺจ   ปชานาติ   ฯ   ยถา   จ   อนุปฺปนฺนสฺส
สญฺโญชนสฺส     อุปฺปาโท    โหติ    ตญฺจ    ปชานาติ    ยถา    จ
อุปฺปนฺนสฺส   สญฺโญชนสฺส   ปหานํ   โหติ   ตญฺจ   ปชานาติ   ยถา  จ
ปหีนสฺส สญฺโญชนสฺส อายตึ อนุปฺปาโท โหติ ตญฺจ ปชานาติ ฯ
     {๑๔๓.๒}   อิติ  อชฺฌตฺตํ  วา  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ พหิทฺธา
วา    ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา   วา   ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี    วิหรติ    สมุทยธมฺมานุปสฺสี    วา    ธมฺเมสุ    วิหรติ
วยธมฺมานุปสฺสี    วา    ธมฺเมสุ    วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา
ธมฺเมสุ  วิหรติ  อตฺถิ  ธมฺมาติ  วา ปนสฺส สติ ปจฺจุปฏฺฐิตา โหติ ยาวเทว
ญาณมตฺตาย   ปติสฺสติมตฺตาย   อนิสฺสิโต   จ   วิหรติ   น   จ   กิญฺจิ
โลเก   อุปาทิยติ   เอวมฺปิ   โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี
วิหรติ ฉสุ อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ อายตเนสุ ฯ อายตนปพฺพํ ฯ
     [๑๔๔]   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ
สตฺตสุ   โพชฺฌงฺเคสุ   ฯ   กถญฺจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี
วิหรติ  สตฺตสุ  โพชฺฌงฺเคสุ  ฯ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สนฺตํ  วา  อชฺฌตฺตํ
สติสมฺโพชฺฌงฺคํ    อตฺถิ    เม   อชฺฌตฺตํ   สติสมฺโพชฺฌงฺโคติ   ปชานาติ
อสนฺตํ    วา    อชฺฌตฺตํ    สติสมฺโพชฺฌงฺคํ    นตฺถิ    เม    อชฺฌตฺตํ
สติสมฺโพชฺฌงฺโคติ     ปชานาติ     ฯ     ยถา     จ    อนุปฺปนฺนสฺส
สติสมฺโพชฺฌงฺคสฺส     อุปฺปาโท     โหติ    ตญฺจ    ปชานาติ    ยถา
จ    อุปฺปนฺนสฺส    สติสมฺโพชฺฌงฺคสฺส    ภาวนาปาริปูริ    โหติ   ตญฺจ
ปชานาติ ฯ
     {๑๔๔.๑}   สนฺตํ  วา  อชฺฌตฺตํ  ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ  ... ฯ สนฺตํ
วา    อชฺฌตฺตํ    วิริยสมฺโพชฺฌงฺคํ   ...   ฯ   สนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ
ปีติสมฺโพชฺฌงฺคํ  ...  ฯ  สนฺตํ  วา  อชฺฌตฺตํ  ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ... ฯ
สนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ   สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคํ  ...  ฯ  สนฺตํ  วา  อชฺฌตฺตํ
อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ    อตฺถิ    เม    อชฺฌตฺตํ   อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโคติ
ปชานาติ    อสนฺตํ   วา   อชฺฌตฺตํ   อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ   นตฺถิ   เม
อชฺฌตฺตํ   อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโคติ   ปชานาติ   ฯ  ยถา  จ  อนุปฺปนฺนสฺส
อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคสฺส    อุปฺปาโท    โหติ    ตญฺจ   ปชานาติ   ยถา
จ   อุปฺปนฺนสฺส   อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคสฺส   ภาวนาปาริปูริ   โหติ   ตญฺจ
ปชานาติ ฯ
     {๑๔๔.๒}   อิติ   อชฺฌตฺตํ   วา   ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ
พหิทฺธา    วา   ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา   วา
ธมฺเมสุ    ธมฺมานุปสฺสี    วิหรติ    สมุทยธมฺมานุปสฺสี    วา   ธมฺเมสุ
วิหรติ    วยธมฺมานุปสฺสี   วา   ธมฺเมสุ   วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี
วา   ธมฺเมสุ   วิหรติ   อตฺถิ   ธมฺมาติ  วา  ปนสฺส  สติ  ปจฺจุปฏฺฐิตา
โหติ   ยาวเทว   ญาณมตฺตาย   ปติสฺสติมตฺตาย   อนิสฺสิโต   จ  วิหรติ
น   จ   กิญฺจิ  โลเก  อุปาทิยติ  เอวมฺปิ  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ สตฺตสุ โพชฺฌงฺเคสุ ฯ โพชฺฌงฺคปพฺพํ ฯ ๑-
     [๑๔๕]   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ
จตูสุ   อริยสจฺเจสุ   ฯ   กถญฺจ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี
วิหรติ   จตูสุ   อริยสจฺเจสุ   ฯ   อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  อิทํ  ทุกฺขนฺติ
ยถาภูตํ    ปชานาติ    อยํ   ทุกฺขสมุทโยติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   อยํ
ทุกฺขนิโรโธติ    ยถาภูตํ   ปชานาติ   อยํ   ทุกฺขนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ
ยถาภูตํ ปชานาติ ๒- ฯ
     {๑๔๕.๑}   อิติ  อชฺฌตฺตํ  วา  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ พหิทฺธา
วา    ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา   วา   ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี    วิหรติ    สมุทยธมฺมานุปสฺสี    วา    ธมฺเมสุ    วิหรติ
วยธมฺมานุปสฺสี     วา     ธมฺเมสุ     วิหรติ     สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี
วา       ธมฺเมสุ       วิหรติ       อตฺถิ       ธมฺมาติ      วา
@เชิงอรรถ:  ปาฐนฺตเร ปุน ปฐมภาณวาโรติ ทิสฺสํติ ฯ  ปาฐนฺตเร อิติ อชฺฌตฺตํ วา ฯเปฯ
@ปฐมภาณวาโรติ อิมานิ น ทิสฺสนฺติ ฯ
ปนสฺส   สติ   ปจฺจุปฏฺฐิตา  โหติ  ยาวเทว  ญาณมตฺตาย  ปติสฺสติมตฺตาย
อนิสฺสิโต  จ  วิหรติ  น  จ  กิญฺจิ โลเก อุปาทิยติ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ
ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ  จตูสุ  อริยสจฺเจสุ  ๑-  ฯ  สจฺจปพฺพํ  ฯ
ปฐมภาณวาโร ฯ
     [๑๔๖]   ๒-  กตมญฺจ  ภิกฺขเว  ทุกฺขํ  อริยสจฺจํ  ฯ  ชาติปิ ทุกฺขา
ชราปิ    ทุกฺขา    มรณมฺปิ    ทุกฺขํ   โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาปิ
ทุกฺขา    อปฺปิเยหิ   สมฺปโยโค   ทุกฺโข   ปิเยหิ   วิปฺปโยโค   ทุกฺโข
ยมฺปิจฺฉํ    น    ลภติ   ตมฺปิ   ทุกฺขํ   สงฺขิตฺเตน   ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา
ทุกฺขา ฯ
     {๑๔๖.๑}   กตมา  จ  ภิกฺขเว  ชาติ  ฯ  ยา  เตสํ เตสํ สตฺตานํ
ตมฺหิ   ตมฺหิ  สตฺตนิกาเย  ชาติ  สญฺชาติ  โอกฺกนฺติ  นิพฺพตฺติ  อภินิพฺพตฺติ
ขนฺธานํ ปาตุภาโว อายตนานํ ปฏิลาโภ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ชาติ ฯ
     {๑๔๖.๒}   กตมา  จ  ภิกฺขเว ชรา ฯ ยา เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหิ
ตมฺหิ  สตฺตนิกาเย  ชรา  ชีรณตา  ขณฺฑิจฺจํ  ปาลิจฺจํ  วลิตฺตจตา  อายุโน
สํหานิ อินฺทฺริยานํ ปริปาโก อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ชรา ฯ
     {๑๔๖.๓}   กตมญฺจ  ภิกฺขเว  มรณํ  ฯ  ยา  เตสํ  เตสํ  สตฺตานํ
ตมฺหา   ตมฺหา   สตฺตนิกายา   จุติ   จวนตา  เภโท  อนฺตรธานํ  มจฺจุ
มรณํ   กาลกิริยา   ขนฺธานํ  เภโท  กเฬวรสฺส  นิกฺเขโป  ชีวิตินฺทฺริยสฺส
อุปจฺเฉโท อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว มรณํ ฯ
     {๑๔๖.๔}   กตโม   จ   ภิกฺขเว  โสโก  ฯ  โย  โข  ภิกฺขเว
อญฺญตรญฺญตเรน   พฺยสเนน   สมนฺนาคตสฺส
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. เอตฺตกมิทํ ฯ  โป. ม. วิตฺถารปาโฐ ฯ
อญฺญตรญฺญตเรน    ทุกฺขธมฺเมน   ผุฏฺฐสฺส   โสโก   โสจนา   โสจิตตฺตํ
อนฺโตโสโก อนฺโตปริโสโก อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว โสโก ฯ
     {๑๔๖.๕}   กตโม  จ  ภิกฺขเว  ปริเทโว  ฯ  โย  โข  ภิกฺขเว
อญฺญตรญฺญตเรน      พฺยสเนน      สมนฺนาคตสฺส      อญฺญตรญฺญตเรน
ทุกฺขธมฺเมน    ผุฏฺฐสฺส   อาเทโว   ปริเทโว   อาเทวนา   ปริเทวนา
อาเทวิตตฺตํ ปริเทวิตตฺตํ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปริเทโว ฯ
     {๑๔๖.๖}   กตมญฺจ  ภิกฺขเว  ทุกฺขํ  ฯ  ยํ โข ภิกฺขเว กายิกํ ทุกฺขํ
กายิกํ  อสาตํ  กายสมฺผสฺสชํ  ทุกฺขํ  อสาตํ  เวทยิตํ  อิทํ  วุจฺจติ ภิกฺขเว
ทุกฺขํ ฯ
     {๑๔๖.๗}   กตมญฺจ  ภิกฺขเว  โทมนสฺสํ  ฯ  ยํ โข ภิกฺขเว เจตสิกํ
ทุกฺขํ   เจตสิกํ  อสาตํ  เจโตสมฺผสฺสชํ  ๑-  ทุกฺขํ  อสาตํ  เวทยิตํ  อิทํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว โทมนสฺสํ ฯ
     {๑๔๖.๘}   กตโม  จ  ภิกฺขเว  อุปายาโส  ฯ  โย  โข  ภิกฺขเว
อญฺญตรญฺญตเรน      พฺยสเนน      สมนฺนาคตสฺส      อญฺญตรญฺญตเรน
ทุกฺขธมฺเมน      ผุฏฺฐสฺส     อายาโส     อุปายาโส     อายาสิตตฺตํ
อุปายาสิตตฺตํ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อุปายาโส ฯ
     {๑๔๖.๙}   กตโม  จ  ภิกฺขเว  อปฺปิเยหิ  สมฺปโยโค  ทุกฺโข  ฯ
อิธ  ภิกฺขเว  ยสฺส  เต  โหนฺติ  อนิฏฺฐา  อกนฺตา  อมนาปา รูปา สทฺทา
คนฺธา  รสา  โผฏฺฐพฺพา  [๒]-  เย  วา  ปนสฺส เต โหนฺติ อนตฺถกามา
อหิตกามา   อผาสุกามา  อโยคกฺเขมกามา  ยา  เตหิ  สงฺคติ  สมาคโม
สโมธานํ   มิสฺสีภาโว   อยํ   วุจฺจติ   ภิกฺขเว   อปฺปิเยหิ   สมฺปโยโค
ทุกฺโข ฯ
     {๑๔๖.๑๐}   กตโม  จ  ภิกฺขเว  ปิเยหิ  วิปฺปโยโค  ทุกฺโข ฯ อิธ
ภิกฺขเว   ยสฺส   เต   โหนฺติ   อิฏฺฐา   กนฺตา  มนาปา  รูปา  สทฺทา
@เชิงอรรถ:  ม. มโน ...  ม. ธมฺมา ฯ
คนฺธา  รสา  โผฏฺฐพฺพา  [๑]-  เย  วา  ปนสฺส  เต โหนฺติ อตฺถกามา
หิตกามา   ผาสุกามา   โยคกฺเขมกามา  มาตา  วา  ปิตา  วา  ภาตา
วา   ภคินี   วา   มิตฺตา  วา  อมจฺจา  วา  ญาติสาโลหิตา  วา  ยา
เตหิ    อสงฺคติ   อสมาคโม   อสโมธานํ   อมิสฺสีภาโว   อยํ   วุจฺจติ
ภิกฺขเว ปิเยหิ วิปฺปโยโค ทุกฺโข ฯ
     {๑๔๖.๑๑}   กตมญฺจ  ภิกฺขเว  ยมฺปิจฺฉํ  น  ลภติ  ตมฺปิ  ทุกฺขํ  ฯ
ชาติธมฺมานํ   ภิกฺขเว  สตฺตานํ  เอวํ  อิจฺฉา  อุปฺปชฺชติ  อโห  วต  มยํ
น  ชาติธมฺมา  อสฺสาม  น  จ  วต โน ชาติ อาคจฺเฉยฺยาติ น โข ปเนตํ
อิจฺฉาย  ปตฺตพฺพํ  อิทมฺปิ  ยมฺปิจฺฉํ  น  ลภติ  ตมฺปิ  ทุกฺขํ  ฯ ชราธมฺมานํ
ภิกฺขเว สตฺตานํ ... ฯ พฺยาธิธมฺมานํ ภิกฺขเว สตฺตานํ ... ฯ  มรณธมฺมานํ
ภิกฺขเว  สตฺตานํ  ...  ฯ  โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสธมฺมานํ ภิกฺขเว
สตฺตานํ   เอวํ  อิจฺฉา  อุปฺปชฺชติ  อโห  วต  มยํ  น  โสกปริเทวทุกฺข-
โทมนสฺสุปายาสธมฺมา   อสฺสาม   น   จ   วต  โน  โสกปริเทวทุกฺข-
โทมนสฺสุปายาสา   อาคจฺเฉยฺยุนฺติ   น   โข  ปเนตํ  อิจฺฉาย  ปตฺตพฺพํ
อิทมฺปิ ยมฺปิจฺฉํ น ลภติ ตมฺปิ ทุกฺขํ ฯ
     {๑๔๖.๑๒}   กตเม   จ  ภิกฺขเว  สงฺขิตฺเตน  ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา
ทุกฺขา       เสยฺยถีทํ      รูปูปาทานกฺขนฺโธ      เวทนูปาทานกฺขนฺโธ
สญฺญูปาทานกฺขนฺโธ      สงฺขารูปาทานกฺขนฺโธ      วิญฺญาณูปาทานกฺขนฺโธ
อิเม   วุจฺจนฺติ  ภิกฺขเว  สงฺขิตฺเตน  ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา  ทุกฺขา  ฯ  อิทํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ฯ
     [๑๔๗]   กตมญฺจ  ภิกฺขเว  ทุกฺขสมุทโย  ๒-  อริยสจฺจํ  ฯ  ยายํ
@เชิงอรรถ:  ม. ธมฺมา ฯ    ม. ทุกฺขสมุทยํ ฯ
ตณฺหา    โปโนพฺภวิกา   นนฺทิราคสหคตา   ตตฺรตตฺราภินนฺทินี   เสยฺยถีทํ
กามตณฺหา ภวตณฺหา วิภวตณฺหา ฯ
     {๑๔๗.๑}   สา  โข  ปเนสา  ภิกฺขเว  ตณฺหา  กตฺถ อุปฺปชฺชมานา
อุปฺปชฺชติ  กตฺถ  นิวีสมานา  นิวีสติ  ฯ ยํ โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ เอตฺเถสา
ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ เอตฺถ นิวีสมานา นิวีสติ ฯ
     {๑๔๗.๒}   กิญฺจ โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ ฯ จกฺขุํ โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ
เอตฺเถสา  ตณฺหา  อุปฺปชฺชมานา  อุปฺปชฺชติ  เอตฺถ  นิวีสมานา  นิวีสติ ฯ
โสตํ  ฆานํ  ชิวฺหา  กาโย  มโน  โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ เอตฺเถสา ตณฺหา
อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ เอตฺถ นิวีสมานา นิวีสติ ฯ
     {๑๔๗.๓}   รูปา  สทฺทา  คนฺธา  รสา  โผฏฺฐพฺพา  ธมฺมา  โลเก
ปิยรูปํ   สาตรูปํ   เอตฺเถสา   ตณฺหา   อุปฺปชฺชมานา  อุปฺปชฺชติ  เอตฺถ
นิวีสมานา นิวีสติ ฯ
     {๑๔๗.๔}   จกฺขุวิญฺญาณํ      โสตวิญฺญาณํ      ฆานวิญฺญาณํ
ชิวฺหาวิญฺญาณํ      กายวิญฺญาณํ      มโนวิญฺญาณํ     โลเก     ปิยรูปํ
สาตรูปํ    เอตฺเถสา    ตณฺหา    อุปฺปชฺชมานา    อุปฺปชฺชติ    เอตฺถ
นิวีสมานา นิวีสติ ฯ
     {๑๔๗.๕}   จกฺขุสมฺผสฺโส     โสตสมฺผสฺโส     ฆานสมฺผสฺโส
ชิวฺหาสมฺผสฺโส   กายสมฺผสฺโส   มโนสมฺผสฺโส   โลเก   ปิยรูปํ  สาตรูปํ
เอตฺเถสา    ตณฺหา    อุปฺปชฺชมานา    อุปฺปชฺชติ   เอตฺถ   นิวีสมานา
นิวีสติ ฯ
     {๑๔๗.๖}   จกฺขุสมฺผสฺสชา   เวทนา   โสตสมฺผสฺสชา   เวทนา
ฆานสมฺผสฺสชา    เวทนา    ชิวฺหาสมฺผสฺสชา   เวทนา   กายสมฺผสฺสชา
เวทนา   มโนสมฺผสฺสชา   เวทนา   โลเก  ปิยรูปํ  สาตรูปํ  เอตฺเถสา
ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ เอตฺถ นิวีสมานา นิวีสติ ฯ
     {๑๔๗.๗}   รูปสญฺญา    สทฺทสญฺญา    คนฺธสญฺญา    รสสญฺญา
โผฏฺฐพฺพสญฺญา    ธมฺมสญฺญา    โลเก    ปิยรูปํ   สาตรูปํ   เอตฺเถสา
ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ เอตฺถ นิวีสมานา นิวีสติ ฯ
     {๑๔๗.๘}   รูปสญฺเจตนา     สทฺทสญฺเจตนา    คนฺธสญฺเจตนา
รสสญฺเจตนา       โผฏฺฐพฺพสญฺเจตนา      ธมฺมสญฺเจตนา      โลเก
ปิยรูปํ   สาตรูปํ   เอตฺเถสา   ตณฺหา   อุปฺปชฺชมานา  อุปฺปชฺชติ  เอตฺถ
นิวีสมานา นิวีสติ ฯ
     {๑๔๗.๙}   รูปตณฺหา    สทฺทตณฺหา    คนฺธตณฺหา    รสตณฺหา
โผฏฺฐพฺพตณฺหา    ธมฺมตณฺหา    โลเก    ปิยรูปํ   สาตรูปํ   เอตฺเถสา
ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ เอตฺถ นิวีสมานา นิวีสติ ฯ
     {๑๔๗.๑๐}   รูปวิตกฺโก   สทฺทวิตกฺโก   คนฺธวิตกฺโก   รสวิตกฺโก
โผฏฺฐพฺพวิตกฺโก    ธมฺมวิตกฺโก   โลเก   ปิยรูปํ   สาตรูปํ   เอตฺเถสา
ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ เอตฺถ นิวีสมานา นิวีสติ ฯ
     {๑๔๗.๑๑}   รูปวิจาโร   สทฺทวิจาโร   คนฺธวิจาโร   รสวิจาโร
โผฏฺฐพฺพวิจาโร  ธมฺมวิจาโร  โลเก  ปิยรูปํ  สาตรูปํ  เอตฺเถสา  ตณฺหา
อุปฺปชฺชมานา  อุปฺปชฺชติ  เอตฺถ  นิวีสมานา  นิวีสติ  ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
ทุกฺขสมุทโย อริยสจฺจํ ฯ
     [๑๔๘]   กตมญฺจ  ภิกฺขเว  ทุกฺขนิโรโธ  อริยสจฺจํ ฯ โย ตสฺสาเยว
ตณฺหาย อเสสวิราคนิโรโธ จาโค ปฏินิสฺสคฺโค มุตฺติ อนาลโย ฯ
     {๑๔๘.๑}   สา โข ปเนสา ภิกฺขเว ตณฺหา กตฺถ ปหิยฺยมานา ปหิยฺยติ
กตฺถ   นิรุชฺฌมานา  นิรุชฺฌติ  ฯ  ยํ  โลเก  ปิยรูปํ  สาตรูปํ  เอตฺเถสา
ตณฺหา ปหิยฺยมานา ปหิยฺยติ เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๑๔๘.๒}   กิญฺจิ โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ ฯ จกฺขุํ โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ
เอตฺเถสา    ตณฺหา    ปหิยฺยมานา    ปหิยฺยติ    เอตฺถ   นิรุชฺฌมานา
นิรุชฺฌติ   ฯ  โสตํ  ฆานํ  ชิวฺหา  กาโย  มโน  โลเก  ปิยรูปํ  สาตรูปํ
เอตฺเถสา ตณฺหา ปหิยฺยมานา ปหิยฺยติ เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๑๔๘.๓}   รูปา  สทฺทา  คนฺธา  รสา  โผฏฺฐพฺพา  ธมฺมา  โลเก
ปิยรูปํ   สาตรูปํ   เอตฺเถสา   ตณฺหา   ปหิยฺยมานา   ปหิยฺยติ   เอตฺถ
นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๑๔๘.๔}   จกฺขุวิญฺญาณํ      โสตวิญฺญาณํ      ฆานวิญฺญาณํ
ชิวฺหาวิญฺญาณํ      กายวิญฺญาณํ      มโนวิญฺญาณํ     โลเก     ปิยรูปํ
สาตรูปํ     เอตฺเถสา    ตณฺหา    ปหิยฺยมานา    ปหิยฺยติ     เอตฺถ
นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๑๔๘.๕}   จกฺขุสมฺผสฺโส     โสตสมฺผสฺโส     ฆานสมฺผสฺโส
ชิวฺหาสมฺผสฺโส     กายสมฺผสฺโส     มโนสมฺผสฺโส     โลเก    ปิยรูปํ
สาตรูปํ     เอตฺเถสา     ตณฺหา    ปหิยฺยมานา    ปหิยฺยติ    เอตฺถ
นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๑๔๘.๖}   จกฺขุสมฺผสฺสชา   เวทนา   โสตสมฺผสฺสชา   เวทนา
ฆานสมฺผสฺสชา    เวทนา    ชิวฺหาสมฺผสฺสชา   เวทนา   กายสมฺผสฺสชา
เวทนา   มโนสมฺผสฺสชา   เวทนา   โลเก  ปิยรูปํ  สาตรูปํ  เอตฺเถสา
ตณฺหา ปหิยฺยมานา ปหิยฺยติ เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๑๔๘.๗}   รูปสญฺญา    สทฺทสญฺญา    คนฺธสญฺญา    รสสญฺญา
โผฏฺฐพฺพสญฺญา    ธมฺมสญฺญา    โลเก    ปิยรูปํ   สาตรูปํ   เอตฺเถสา
ตณฺหา ปหิยฺยมานา ปหิยฺยติ เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๑๔๘.๘}   รูปสญฺเจตนา     สทฺทสญฺเจตนา    คนฺธสญฺเจตนา
รสสญฺเจตนา    โผฏฺฐพฺพสญฺเจตนา    ธมฺมสญฺเจตนา    โลเก   ปิยรูปํ
สาตรูปํ       เอตฺเถสา       ตณฺหา      ปหิยฺยมานา      ปหิยฺยติ
เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๑๔๘.๙}   รูปตณฺหา    สทฺทตณฺหา    คนฺธตณฺหา    รสตณฺหา
โผฏฺฐพฺพตณฺหา    ธมฺมตณฺหา    โลเก    ปิยรูปํ   สาตรูปํ   เอตฺเถสา
ตณฺหา ปหิยฺยมานา ปหิยฺยติ เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๑๔๘.๑๐}   รูปวิตกฺโก   สทฺทวิตกฺโก   คนฺธวิตกฺโก   รสวิตกฺโก
โผฏฺฐพฺพวิตกฺโก    ธมฺมวิตกฺโก   โลเก   ปิยรูปํ   สาตรูปํ   เอตฺเถสา
ตณฺหา ปหิยฺยมานา ปหิยฺยติ เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ฯ
     {๑๔๘.๑๑}   รูปวิจาโร   สทฺทวิจาโร   คนฺธวิจาโร   รสวิจาโร
โผฏฺฐพฺพวิจาโร    ธมฺมวิจาโร   โลเก   ปิยรูปํ   สาตรูปํ   เอตฺเถสา
ตณฺหา    ปหิยฺยมานา    ปหิยฺยติ   เอตฺถ   นิรุชฺฌมานา   นิรุชฺฌติ   ฯ
อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ทุกฺขนิโรโธ อริยสจฺจํ ฯ
     [๑๔๙]   กตมญฺจ  ภิกฺขเว  ทุกฺขนิโรธคามินี  ปฏิปทา  อริยสจฺจํ ฯ
อยเมว  อริโย  อฏฺฐงฺคิโก  มคฺโค  เสยฺยถีทํ  สมฺมาทิฏฺฐิ  สมฺมาสงฺกปฺโป
สมฺมาวาจา      สมฺมากมฺมนฺโต      สมฺมาอาชีโว      สมฺมาวายาโม
สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ ฯ
     {๑๔๙.๑}   กตมา  จ  ภิกฺขเว  สมฺมาทิฏฺฐิ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว ทุกฺเข
ญาณํ    ทุกฺขสมุทเย    ญาณํ   ทุกฺขนิโรเธ   ญาณํ   ทุกฺขนิโรธคามินิยา
ปฏิปทาย ญาณํ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สมฺมาทิฏฺฐิ ฯ
     {๑๔๙.๒}   กตโม  จ  ภิกฺขเว  สมฺมาสงฺกปฺโป ฯ เนกฺขมฺมสงฺกปฺโป
อพฺยาปาทสงฺกปฺโป อวิหึสาสงฺกปฺโป อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สมฺมาสงฺกปฺโป ฯ
     {๑๔๙.๓}   กตมา  จ  ภิกฺขเว  สมฺมาวาจา  ฯ มุสาวาทา เวรมณี
ปิสุณาย   วาจาย   เวรมณี   ผรุสาย   วาจาย  เวรมณี  สมฺผปฺปลาปา
เวรมณี อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สมฺมาวาจา ฯ
     {๑๔๙.๔}   กตโม  จ  ภิกฺขเว  สมฺมากมฺมนฺโต  ฯ  ปาณาติปาตา
เวรมณี  อทินฺนาทานา  เวรมณี  กาเมสุมิจฺฉาจารา  เวรมณี  อยํ  วุจฺจติ
ภิกฺขเว สมฺมากมฺมนฺโต ฯ
     {๑๔๙.๕}   กตโม   จ  ภิกฺขเว  สมฺมาอาชีโว  ฯ  อิธ  ภิกฺขเว
อริยสาวโก    มิจฺฉาอาชีวํ    ปหาย   สมฺมาอาชีเวน   ชีวิกํ   กปฺเปติ
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สมฺมาอาชีโว ฯ
     {๑๔๙.๖}   กตโม  จ  ภิกฺขเว  สมฺมาวายาโม ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
อนุปฺปนฺนานํ   ปาปกานํ   อกุสลานํ   ธมฺมานํ  อนุปฺปาทาย  ฉนฺทํ  ชเนติ
วายมติ   วิริยํ  อารภติ  จิตฺตํ  ปคฺคณฺหาติ  ปทหติ  อุปฺปนฺนานํ  ปาปกานํ
อกุสลานํ  ธมฺมานํ  ปหานาย  ฉนฺทํ  ชเนติ  วายมติ  วิริยํ  อารภติ จิตฺตํ
ปคฺคณฺหาติ   ปทหติ   อนุปฺปนฺนานํ   กุสลานํ   ธมฺมานํ  อุปฺปาทาย  ฉนฺทํ
ชเนติ   วายมติ   วิริยํ   อารภติ  จิตฺตํ  ปคฺคณฺหาติ  ปทหติ  อุปฺปนฺนานํ
กุสลานํ    ธมฺมานํ    ฐิติยา   อสมฺโมสาย   ภิยฺโยภาวาย   เวปุลฺลาย
ภาวนาย   ปาริปูริยา   ฉนฺทํ   ชเนติ   วายมติ   วิริยํ  อารภติ  จิตฺตํ
ปคฺคณฺหาติ ปทหติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สมฺมาวายาโม ฯ
     {๑๔๙.๗}   กตมา  จ  ภิกฺขเว สมฺมาสติ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย
กายานุปสฺสี   วิหรติ   อาตาปี   สมฺปชาโน   สติมา   วิเนยฺย   โลเก
อภิชฺฌาโทมนสฺสํ    ฯ    เวทนาสุ    เวทนานุปสฺสี    วิหรติ   อาตาปี
สมฺปชาโน    สติมา   วิเนยฺย   โลเก   อภิชฺฌาโทมนสฺสํ   ฯ   จิตฺเต
จิตฺตานุปสฺสี   วิหรติ   อาตาปี   สมฺปชาโน   สติมา   วิเนยฺย   โลเก
อภิชฺฌาโทมนสฺสํ     ฯ    ธมฺเมสุ    ธมฺมานุปสฺสี    วิหรติ    อาตาปี
สมฺปชาโน   สติมา   วิเนยฺย   โลเก   อภิชฺฌาโทมนสฺสํ   อยํ   วุจฺจติ
ภิกฺขเว สมฺมาสติ ฯ
     {๑๔๙.๘}   กตโม   จ   ภิกฺขเว  สมฺมาสมาธิ  ฯ  อิธ  ภิกฺขเว
ภิกฺขุ   วิวิจฺเจว   กาเมหิ  วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ  สวิตกฺกํ  สวิจารํ
วิเวกชํ    ปีติสุขํ   ปฐมํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   วิตกฺกวิจารานํ
วูปสมา   อชฺฌตฺตํ   สมฺปสาทนํ   เจตโส  เอโกทิภาวํ  อวิตกฺกํ  อวิจารํ
สมาธิชํ   ปีติสุขํ   ทุติยํ   ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ปีติยา  จ  วิราคา
อุเปกฺขโก  จ  วิหรติ  สโต  จ  สมฺปชาโน  สุขญฺจ  กาเยน ปฏิสํเวเทติ
ยนฺตํ     อริยา     อาจิกฺขนฺติ     อุเปกฺขโก    สติมา    สุขวิหารีติ
ตติยํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   สุขสฺส   จ   ปหานา  ทุกฺขสฺส  จ
ปหานา     ปุพฺเพว    โสมนสฺสโทมนสฺสานํ    อตฺถงฺคมา    อทุกฺขมสุขํ
อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ   จตุตฺถํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   อยํ  วุจฺจติ
ภิกฺขเว  สมฺมาสมาธิ  ฯ  อิทํ  วุจฺจติ  ภิกฺขเว  ทุกฺขนิโรธคามินี  ปฏิปทา
อริยสจฺจํ ฯ
     [๑๕๐]   อิติ  อชฺฌตฺตํ  วา  ธมฺเมสุ  ธมฺมานุปสฺสี  วิหรติ  พหิทฺธา
วา    ธมฺเมสุ   ธมฺมานุปสฺสี   วิหรติ   อชฺฌตฺตพหิทฺธา   วา   ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี    วิหรติ    สมุทยธมฺมานุปสฺสี    วา    ธมฺเมสุ    วิหรติ
วยธมฺมานุปสฺสี    วา    ธมฺเมสุ    วิหรติ   สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี   วา
ธมฺเมสุ    วิหรติ   อตฺถิ   ธมฺมาติ   วา   ปนสฺส   สติ   ปจฺจุปฏฺฐิตา
โหติ     ยาวเทว    ญาณมตฺตาย    ปติสฺสติมตฺตาย    อนิสฺสิโต    จ
วิหรติ   น   จ   กิญฺจิ  โลเก  อุปาทิยติ  เอวมฺปิ  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ
ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ จตูสุ อริยสจฺเจสุ ฯ ๑-
     [๑๕๑]   โย  หิ  โกจิ  ภิกฺขเว  อิเม  จตฺตาโร สติปฏฺฐาเน เอวํ
ภาเวยฺย    สตฺต    วสฺสานิ   ตสฺส   ทฺวินฺนํ   ผลานํ   อญฺญตรํ   ผลํ
ปาฏิกงฺขํ   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม  อญฺญา  สติ  วา  อุปาทิเสเส  อนาคามิตา
ติฏฺฐนฺตุ   ภิกฺขเว   สตฺต   วสฺสานิ   ฯ  โย  หิ  โกจิ  ภิกฺขเว  อิเม
จตฺตาโร   สติปฏฺฐาเน   เอวํ   ภาเวยฺย   ฉ  วสฺสานิ  ปญฺจ  วสฺสานิ
จตฺตาริ  วสฺสานิ  ตีณิ  วสฺสานิ  เทฺว  วสฺสานิ  เอกํ  วสฺสํ  ... ติฏฺฐตุ
ภิกฺขเว   เอกํ   วสฺสํ   ฯ   โย   หิ  โกจิ  ภิกฺขเว  อิเม  จตฺตาโร
สติปฏฺฐาเน   เอวํ   ภาเวยฺย   สตฺต   มาสานิ   ตสฺส  ทฺวินฺนํ  ผลานํ
อญฺญตรํ   ผลํ  ปาฏิกงฺขํ  ทิฏฺเฐว  ธมฺเม  อญฺญา  สติ  วา  อุปาทิเสเส
อนาคามิตา    ติฏฺฐนฺตุ    ภิกฺขเว    สตฺต    มาสานิ   ฯ   โย   หิ
โกจิ  ภิกฺขเว  อิเม  จตฺตาโร  สติปฏฺฐาเน  เอวํ  ภาเวยฺย  ฉ มาสานิ
ปญฺจ  มาสานิ  จตฺตาริ  มาสานิ  ตีณิ  มาสานิ  เทฺว มาสานิ [๒]- มาสํ
อฑฺฒมาสํ  ...  ติฏฺฐตุ  ภิกฺขเว  อฑฺฒมาโส  ฯ  โย  หิ  โกจิ  ภิกฺขเว
อิเม   จตฺตาโร   สติปฏฺฐาเน   เอวํ  ภาเวยฺย  สตฺตาหํ  ตสฺส  ทฺวินฺนํ
ผลานํ    อญฺญตรํ    ผลํ   ปาฏิกงฺขํ   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   อญฺญา   สติ
วา อุปาทิเสเส อนาคามิตา ฯ
     [๑๕๒]   เอกายโน   อยํ   ภิกฺขเว   มคฺโค  สตฺตานํ  วิสุทฺธิยา
โสกปริเทวานํ    สมติกฺกมาย   ทุกฺขโทมนสฺสานํ   อตฺถงฺคมาย   ญายสฺส
@เชิงอรรถ:  ปาฐนฺตเร ปุน สจฺจปพฺพํ ฯ ธมฺมานุปสฺสนาสติปฏฺฐานนฺติ ทิสฺสนฺติ ฯ
@ โป. ม. เอกํ ฯ
อธิคมาย   นิพฺพานสฺส   สจฺฉิกิริยาย   ยทิทํ  จตฺตาโร  สติปฏฺฐานาติ  ฯ
อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตนฺติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมนา   เต   ภิกฺขู   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
                         สติปฏฺฐานสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ทสมํ ฯ
                             มูลปริยายวคฺโค ปฐโม ฯ
                                     ตสฺสุทฺทานํ
               อชรํ อมรํ อมตาธิคมํ ผลมคฺคนิทสฺสนํ ทุกฺขนุทํ
               สหิตตฺถมหารหสฺสกรํ พหุปีติหรํ วิวิธํ สุณาถ
               ตฬากาว สุปูริตํ ฆมฺมปเถ ติวิธคฺคิสิเลสิตนิพฺพานํ
               พฺยาธิปโนทนโอปทโย มชฺฌิมสุตฺตวรา ฐปิตา
               มธุมทฺทวมนฺทรสา อมรานํ ขิฑฺฑรติชนนี
               มนุสงฺฆํ ตํ สุตฺตพฺยากรณญฺจ ฐปิตา สกฺยปุตฺตานฺมาภิรมตฺตา
               ติปญฺญาสวรํ ทิยฑฺฒสตํ เทฺว จ เวยฺยากรณํ อปเร จ เต
               อสเม ปถวคฺควคฺเค อนุปุพฺเพน เอกมนา นิสาเมถ มูทคฺคํ
               ๑- มูลอาสวธมฺมทายาท-     เภรวนงฺคณกงฺขสุตฺตํ
               วตฺถสลฺเลขทิฏฺฐิสติ       ปถวคฺควโร โส สมตฺโต ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. สุภวยวาทายจปุพฺพคโม อคณิคณองฺคณสพฺภยโน ปิยการวปณฺฑรสลฺลิขิโน
@ ตถาทิฏฺฐิสติอสโม ปฐโม พฺรูวโรวรวคฺโคติ ปาโฐ ทิสฺสติ ฯ
                                 สีหนาทวคฺโค
                                    ---------
                               จูฬสีหนาทสุตฺตํ
     [๑๕๓]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   ตตฺร   โข   ภควา  ภิกฺขู
อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     [๑๕๔]   ภควา  เอตทโวจ  อิเธว  ภิกฺขเว  สมโณ  อิธ  ทุติโย
สมโณ   อิธ   ตติโย  สมโณ  อิธ  จตุตฺโถ  สมโณ  สุญฺญา  ปรปฺปวาทา
สมเณหิ ๑- อญฺเญภีติ เอวเมว ภิกฺขเว สมฺมา สีหนาทํ นทถ ฯ
     {๑๕๔.๑}   ฐานํ  โข  ปเนตํ ภิกฺขเว วิชฺชติ ยํ อิธ ๒- อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา   เอวํ   วเทยฺยุํ   โก   ปนายสฺมนฺตานํ  อสฺสาโส  กึ  พลํ
เยน   ตุเมฺห   อายสฺมนฺโต  อตฺตนิ  สมฺปสฺสมานา  เอวํ  วเทถ  อิเธว
สมโณ   อิธ   ทุติโย  สมโณ  อิธ  ตติโย  สมโณ  อิธ  จตุตฺโถ  สมโณ
สุญฺญา    ปรปฺปวาทา    สมเณหิ    อญฺเญภีติ    เอวํวาทิโน   ภิกฺขเว
อญฺญติตฺถิยา    ปริพฺพาชกา    เอวมสฺสุ    วจนียา   อตฺถิ   โข   โน
อาวุโส   เตน   ภควตา   ชานตา   ปสฺสตา  อรหตา  สมฺมาสมฺพุทฺเธน
จตฺตาโร   ธมฺมา   อกฺขาตา   เย   มยํ   อตฺตนิ  สมฺปสฺสมานา  เอวํ
วเทม   อิเธว   สมโณ   อิธ   ทุติโย   สมโณ   อิธ   ตติโย  สมโณ
@เชิงอรรถ:  โป. ม. สมเณภิ อญฺเญหิ ฯ  โป. ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
อิธ    จตุตฺโถ    สมโณ    สุญฺญา   ปรปฺปวาทา   สมเณหิ   อญฺเญภีติ
กตเม   จตฺตาโร   อตฺถิ   โข   โน   อาวุโส  สตฺถริ  ปสาโท  อตฺถิ
ธมฺเม   ปสาโท   อตฺถิ   สีเลสุ   ปริปูรการิตา   สหธมฺมิกา  โข  ปน
ปิยา   มนาปา   คหฏฺฐา  เจว  ปพฺพชิตา  จ  อิเม  โข  โน  อาวุโส
เตน   ภควตา   ชานตา   ปสฺสตา  อรหตา  สมฺมาสมฺพุทฺเธน  จตฺตาโร
ธมฺมา   อกฺขาตา  เย  มยํ  อตฺตนิ  สมฺปสฺสมานา  เอวํ  วเทม  อิเธว
สมโณ   อิธ   ทุติโย  สมโณ  อิธ  ตติโย  สมโณ  อิธ  จตุตฺโถ  สมโณ
สุญฺญา ปรปฺปวาทา สมเณหิ อญฺเญภีติ ฯ
     {๑๕๔.๒}   ฐานํ   โข  ปเนตํ  ภิกฺขเว  วิชฺชติ  ยํ  อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา   เอวํ   วเทยฺยุํ   อมฺหากมฺปิ   โข  อาวุโส  อตฺถิ  สตฺถริ
ปสาโท  โย  อมฺหากํ  สตฺถา  อมฺหากมฺปิ  อตฺถิ  ธมฺเม  ปสาโท โย ๑-
อมฺหากํ   ธมฺโม   มยมฺปิ   สีเลสุ  ปริปูรการิโน  ยานิ  อมฺหากํ  สีลานิ
อมฺหากมฺปิ   สหธมฺมิกา  ปิยา  มนาปา  คหฏฺฐา  เจว  ปพฺพชิตา  จ  ฯ
อิธ  โน  อาวุโส  โก  วิเสโส  โก  อธิปฺปาโย  ๒- กึ นานากรณํ ยทิทํ
ตุมฺหากญฺเจว อมฺหากญฺจาติ ฯ
     {๑๕๔.๓}   เอวํวาทิโน    ภิกฺขเว   อญฺญติตฺถิยา   ปริพฺพาชกา
เอวมสฺสุ  วจนียา  กึ  ปนาวุโส  เอกา  นิฏฺฐา  อุทาหุ  ปุถู  นิฏฺฐาติ ฯ
สมฺมา    พฺยากรมานา    ภิกฺขเว    อญฺญติตฺถิยา   ปริพฺพาชกา   เอวํ
พฺยากเรยฺยุํ เอกา หาวุโส นิฏฺฐา น ปุถู นิฏฺฐาติ ฯ
     {๑๕๔.๔}   สา    ปนาวุโส    นิฏฺฐา    สราคสฺส    อุทาหุ
วีตราคสฺสาติ    ฯ     สมฺมา    พฺยากรมานา   ภิกฺขเว   อญฺญติตฺถิยา
@เชิงอรรถ:  ยุ. โส ฯ  อธิปฺปายโสติปิ ปาโฐ ฯ
ปริพฺพาชกา   เอวํ   พฺยากเรยฺยุํ  วีตราคสฺสาวุโส  สา  นิฏฺฐา  น  สา
นิฏฺฐา สราคสฺสาติ ฯ
     {๑๕๔.๕}   สา  ปนาวุโส  นิฏฺฐา  สโทสสฺส อุทาหุ วีตโทสสฺสาติ ฯ
สมฺมา    พฺยากรมานา    ภิกฺขเว    อญฺญติตฺถิยา   ปริพฺพาชกา   เอวํ
พฺยากเรยฺยุํ วีตโทสสฺสาวุโส สา นิฏฺฐา น สา นิฏฺฐา สโทสสฺสาติ ฯ
     {๑๕๔.๖}   สา  ปนาวุโส  นิฏฺฐา  สโมหสฺส อุทาหุ วีตโมหสฺสาติ ฯ
สมฺมา    พฺยากรมานา    ภิกฺขเว    อญฺญติตฺถิยา   ปริพฺพาชกา   เอวํ
พฺยากเรยฺยุํ วีตโมหสฺสาวุโส สา นิฏฺฐา น สา นิฏฺฐา สโมหสฺสาติ ฯ
     {๑๕๔.๗}   สา  ปนาวุโส  นิฏฺฐา  สตณฺหสฺส อุทาหุ วีตตณฺหสฺสาติ ฯ
สมฺมา    พฺยากรมานา    ภิกฺขเว    อญฺญติตฺถิยา   ปริพฺพาชกา   เอวํ
พฺยากเรยฺยุํ วีตตณฺหสฺสาวุโส สา นิฏฺฐา น สา นิฏฺฐา สตณฺหสฺสาติ ฯ
     {๑๕๔.๘}   สา    ปนาวุโส    นิฏฺฐา   สอุปาทานสฺส   อุทาหุ
อนุปาทานสฺสาติ    ฯ    สมฺมา   พฺยากรมานา   ภิกฺขเว   อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา   เอวํ   พฺยากเรยฺยุํ   อนุปาทานสฺสาวุโส   สา  นิฏฺฐา  น
สา นิฏฺฐา สอุปาทานสฺสาติ ฯ
     {๑๕๔.๙}   สา  ปนาวุโส  วิทฺทสุโน  อุทาหุ  อวิทฺทสุโนติ ฯ สมฺมา
พฺยากรมานา   ภิกฺขเว   อญฺญติตฺถิยา   ปริพฺพาชกา   เอวํ  พฺยากเรยฺยุํ
วิทฺทสุโน อาวุโส สา นิฏฺฐา น สา นิฏฺฐา อวิทฺทสุโนติ ฯ
     {๑๕๔.๑๐}   สา   ปนาวุโส  นิฏฺฐา  อนุรุทฺธปฺปฏิวิรุทฺธสฺส  อุทาหุ
อนนุรุทฺธปฺปฏิวิรุทฺธสฺสาติ   ฯ  สมฺมา  พฺยากรมานา  ภิกฺขเว  อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา   เอวํ  พฺยากเรยฺยุํ  อนนุรุทฺธปฺปฏิวิรุทฺธสฺสาวุโส  สา  นิฏฺฐา
น สา นิฏฺฐา อนุรุทฺธปฺปฏิวิรุทฺธสฺสาติ ฯ
     {๑๕๔.๑๑}   สา   ปนาวุโส  นิฏฺฐา  ปปญฺจารามสฺส  ปปญฺจรติโน
อุทาหุ   นิปฺปปญฺจารามสฺส   นิปฺปปญฺจรติโนติ   ฯ   สมฺมา  พฺยากรมานา
ภิกฺขเว      อญฺญติตฺถิยา      ปริพฺพาชกา      เอวํ     พฺยากเรยฺยุํ
นิปฺปปญฺจารามสฺสาวุโส   สา   นิฏฺฐา   นิปฺปปญฺจรติโน   น  สา  นิฏฺฐา
ปปญฺจารามสฺส ปปญฺจรติโนติ ฯ
     [๑๕๕]   เทฺวมา  ภิกฺขเว  ทิฏฺฐิโย  ภวทิฏฺฐิ  จ  วิภวทิฏฺฐิ  จ  ฯ
เย   หิ  เกจิ  ภิกฺขเว  สมณา  วา  พฺราหฺมณา  วา  ภวทิฏฺฐึ  อลฺลีนา
ภวทิฏฺฐึ   อุปคตา  ภวทิฏฺฐึ  อชฺโฌสิตา  วิภวทิฏฺฐิยา  เต  ปฏิวิรุทฺธา  ฯ
เย  หิ  เกจิ  ภิกฺขเว  สมณา  วา  พฺราหฺมณา  วา  วิภวทิฏฺฐึ  อลฺลีนา
วิภวทิฏฺฐึ  อุปคตา  วิภวทิฏฺฐึ  อชฺโฌสิตา  ภวทิฏฺฐิยา  เต  ปฏิวิรุทฺธา  ฯ
เย  หิ  เกจิ  ภิกฺขเว  สมณา  วา  พฺราหฺมณา  วา อิมาสํ ทฺวินฺนํ ทิฏฺฐีนํ
สมุทยญฺจ     อตฺถงฺคมญฺจ     อสฺสาทญฺจ     อาทีนวญฺจ     นิสฺสรณญฺจ
ยถาภูตํ  นปฺปชานนฺติ  เต  สราคา  เต  สโทสา เต สโมหา เต สตณฺหา
เต    สอุปาทานา   เต   อวิทฺทสุโน   เต   อนุรุทฺธปฺปฏิวิรุทฺธา   เต
ปปญฺจารามา   ปปญฺจรติโน   เต   น  ปริมุจฺจนฺติ  ชาติยา  ชรามรเณน
โสเกหิ    ปริเทเวหิ    ทุกฺเขหิโทมนสฺเสหิ    อุปายาเสหิ   ปริมุจฺจนฺติ
ทุกฺขสฺมาติ  วทามิ  ฯ  เย  ๑-  หิ  เกจิ  สมณา  วา  พฺราหฺมณา  วา
อิมาสํ     ทฺวินฺนํ     ทิฏฺฐีนํ    สมุทยญฺจ    อตฺถงฺคมญฺจ    อสฺสาทญฺจ
อาทีนวญฺจ    นิสฺสรณญฺจ    ยถาภูตํ   ปชานนฺติ   เต   วีตราคา   เต
วีตโทสา         เต        วีตโมหา        เต        วีตตณฺหา
@เชิงอรรถ:  โป เย หิ โข ฯ ม. ยุ. เย จ โข ฯ
เต    อนุปาทานา   เต   วิทฺทสุโน   เต   อนนุรุทฺธปฺปฏิวิรุทฺธา   เต
นิปฺปปญฺจารามา     นิปฺปปญฺจรติโน     เต     ปริมุจฺจนฺติ     ชาติยา
ชรามรเณน   โสเกหิ   ปริเทเวหิ   ทุกฺเขหิ   โทมนสฺเสหิ  อุปายาเสหิ
ปริมุจฺจนฺติ ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯ
     [๑๕๖]   จตฺตารีมานิ   ภิกฺขเว   อุปาทานานิ   กตมานิ  จตฺตาริ
กามุปาทานํ     ทิฏฺฐุปาทานํ    สีลพฺพตุปาทานํ    อตฺตวาทุปาทานํ    ฯ
สนฺติ    ภิกฺขเว    เอเก    สมณพฺราหฺมณา    สพฺพุปาทานปริญฺญาวาทา
ปฏิชานมานา    เต    น    สมฺมา    สพฺพุปาทานปริญฺญํ   ปญฺญาเปนฺติ
กามุปาทานสฺส    ปริญฺญํ    ปญฺญาเปนฺติ    น   ทิฏฺฐุปาทานสฺส   ปริญฺญํ
ปญฺญาเปนฺติ     น    สีลพฺพตุปาทานสฺส    ปริญฺญํ    ปญฺญาเปนฺติ    น
อตฺตวาทุปาทานสฺส   ปริญฺญํ   ปญฺญาเปนฺติ   ตํ   กิสฺส  เหตุ  อิมานิ  หิ
เต   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   ตีณิ   ฐานานิ   ยถาภูตํ   นปฺปชานนฺติ
ตสฺมา     เต     โภนฺโต    สมณพฺรหฺมณา    สพฺพุปาทานปริญฺญาวาทา
ปฏิชานมานา    เต    น    สมฺมา    สพฺพุปาทานปริญฺญํ   ปญฺญาเปนฺติ
กามุปาทานสฺส    ปริญฺญํ    ปญฺญาเปนฺติ    น   ทิฏฺฐุปาทานสฺส   ปริญฺญํ
ปญฺญาเปนฺติ     น    สีลพฺพตุปาทานสฺส    ปริญฺญํ    ปญฺญาเปนฺติ    น
อตฺตวาทุปาทานสฺส ปริญฺญํ ปญฺญาเปนฺติ ฯ
     {๑๕๖.๑}   สนฺติ     ภิกฺขเว     เอเก     สมณพฺราหฺมณา
สพฺพุปาทานปริญฺญาวาทา      ปฏิชานมานา      เต     น     สมฺมา
สพฺพุปาทานปริญฺญํ       ปญฺญาเปนฺติ       กามุปาทานสฺส       ปริญฺญํ
ปญฺญาเปนฺติ   ทิฏฺฐุปาทานสฺส   ปริญฺญํ  ปญฺญาเปนฺติ  น  สีลพฺพตุปาทานสฺส
ปริญฺญํ       ปญฺญาเปนฺติ      น      อตฺตวาทุปาทานสฺส      ปริญฺญํ
ปญฺญาเปนฺติ    ตํ    กิสฺส    เหตุ    อิมานิ    หิ    เต    โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา    เทฺว    ฐานานิ    ยถาภูตํ    นปฺปชานนฺติ    ตสฺมา
เต       โภนฺโต       สมณพฺราหฺมณา       สพฺพุปาทานปริญฺญาวาทา
ปฏิชานมานา    เต    น    สมฺมา    สพฺพุปาทานปริญฺญํ   ปญฺญาเปนฺติ
กามุปาทานสฺส        ปริญฺญํ        ปญฺญาเปนฺติ       ทิฏฺฐุปาทานสฺส
ปริญฺญํ       ปญฺญาเปนฺติ      สีลพฺพตุปาทานสฺส      ๑-      ปริญฺญํ
ปญฺญาเปนฺติ น อตฺตวาทุปาทานสฺส ปริญฺญํ ปญฺญาเปนฺติ ฯ
     {๑๕๖.๒}   สนฺติ     ภิกฺขเว     เอเก     สมณพฺราหฺมณา
สพฺพุปาทานปริญฺญาวาทา      ปฏิชานมานา      เต     น     สมฺมา
สพฺพุปาทานปริญฺญํ       ปญฺญาเปนฺติ       กามุปาทานสฺส       ปริญฺญํ
ปญฺญาเปนฺติ         ทิฏฺฐุปาทานสฺส        ปริญฺญํ        ปญฺญาเปนฺติ
สีลพฺพตุปาทานสฺส     ปริญฺญํ    ปญฺญาเปนฺติ    น    อตฺตวาทุปาทานสฺส
ปริญฺญํ    ปญฺญาเปนฺติ    ตํ   กิสฺส   เหตุ   อิมํ   หิ   เต   โภนฺโต
สมณพฺราหฺมณา     เอกํ     ฐานํ    ยถาภูตํ    นปฺปชานนฺติ    ตสฺมา
เต       โภนฺโต       สมณพฺราหฺมณา       สพฺพุปาทานปริญฺญาวาทา
ปฏิชานมานา    เต    น    สมฺมา    สพฺพุปาทานปริญฺญํ   ปญฺญาเปนฺติ
กามุปาทานสฺส     ปริญฺญํ     ปญฺญาเปนฺติ     ทิฏฺฐุปาทานสฺส    ปริญฺญํ
ปญฺญาเปนฺติ      สีลพฺพตุปาทานสฺส      ปริญฺญํ     ปญฺญาเปนฺติ     น
อตฺตวาทุปาทานสฺส     ปริญฺญํ    ปญฺญาเปนฺติ    ฯ    เอวรูเป    โข
ภิกฺขเว  ธมฺมวินเย  โย  สตฺถริ  ปสาโท  โส  น  สมฺมคฺคโต  อกฺขายติ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. น สีลพฺพตฺ ... ฯ
โย    ธมฺเม    ปสาโท    โส    น    สมฺมคฺคโต   อกฺขายติ   ยา
สีเลสุ    ปริปูรการิตา    สา    น    สมฺมคฺคตา    อกฺขายติ    ยา
สหธมฺมิเกสุ    ปิยมนาปตา    สา    น    สมฺมคฺคตา   อกฺขายติ   ตํ
กิสฺส    เหตุ    เอวเญฺหตํ    ภิกฺขเว    โหติ    ยถาตํ   ทุรกฺขาเต
ธมฺมวินเย       ทุปฺปเวทิเต       อนิยฺยานิเก      อนุปสมสํวตฺตนิเก
อสมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิเต ฯ
     [๑๕๗]   ตถาคโต   จ   โข   ภิกฺขเว   อรหํ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ
สพฺพุปาทานปริญฺญาวาโท     ปฏิชานมาโน    สมฺมา    สพฺพุปาทานปริญฺญํ
ปญฺญาเปติ     กามุปาทานสฺส    ปริญฺญํ    ปญฺญาเปติ    ทิฏฺฐุปาทานสฺส
ปริญฺญํ      ปญฺญาเปติ     สีลพฺพตุปาทานสฺส     ปริญฺญํ     ปญฺญาเปติ
อตฺตวาทุปาทานสฺส   ปริญฺญํ   ปญฺญาเปติ   ฯ   เอวรูเป   โข  ภิกฺขเว
ธมฺมวินเย  โย  สตฺถริ  ปสาโท  โส  สมฺมคฺคโต  อกฺขายติ  โย  ธมฺเม
ปสาโท   โส   สมฺมคฺคโต   อกฺขายติ   ยา  สีเลสุ  ปริปูรการิตา  ๑-
สา    สมฺมคฺคตา    อกฺขายติ   ยา   สหธมฺมิเกสุ   ปิยมนาปตา   สา
สมฺมคฺคตา  อกฺขายติ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  เอวเญฺหตํ  ภิกฺขเว  โหติ  ยถาตํ
สฺวากฺขาเต    ธมฺมวินเย    สุปเวทิเต    นิยฺยานิเก   อุปสมสํวตฺตนิเก
สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิเต ฯ
     [๑๕๘]   อิเม  จ  ภิกฺขเว  จตฺตาโร อุปาทานา กึนิทานา กึสมุทยา
กึชาติกา   กึปภวา   ฯ   อิเม   จตฺตาโร   อุปาทานา   ตณฺหานิทานา
@เชิงอรรถ:  ปริปูริการิตาติปิ ปาโฐ ฯ
ตณฺหสมุทยา     ตณฺหาชาติกา     ตณฺหาปภวา    ฯ    ตณฺหา    จายํ
ภิกฺขเว    กึนิทานา    กึสมุทยา    กึชาติกา    กึปภวา   ฯ   ตณฺหา
เวทนานิทานา    เวทนาสมุทยา    เวทนาชาติกา    เวทนาปภวา   ฯ
เวทนา   จายํ   ภิกฺขเว   กึนิทานา   กึสมุทยา  กึชาติกา  กึปภวา  ฯ
เวทนา    ผสฺสนิทานา    ผสฺสสมุทยา    ผสฺสชาติกา   ผสฺสปภวา   ฯ
ผสฺโส  จายํ  ภิกฺขเว  กึนิทาโน  กึสมุทโย  กึชาติโก  กึปภโว  ฯ ผสฺโส
สฬายตนนิทาโน   สฬายตนสมุทโย   สฬายตนชาติโก   สฬายตนปภโว  ฯ
สฬายตนญฺจิทํ    ภิกฺขเว    กึนิทานํ    กึสมุทยํ   กึชาติกํ   กึปภวํ   ฯ
สฬายตนํ   นามรูปนิทานํ   นามรูปสมุทยํ   นามรูปชาติกํ  นามรูปปภวํ  ฯ
นามรูปญฺจิทํ   ภิกฺขเว   กึนิทานํ   กึสมุทยํ  กึชาติกํ  กึปภวํ  ฯ  นามรูปํ
วิญฺญาณนิทานํ     วิญฺญาณสมุทยํ     วิญฺญาณชาติกํ     วิญฺญาณปภวํ    ฯ
วิญฺญาณญฺจิทํ    ภิกฺขเว    กึนิทานํ    กึสมุทยํ    กึชาติกํ   กึปภวํ   ฯ
วิญฺญาณํ   สงฺขารนิทานํ   สงฺขารสมุทยํ   สงฺขารชาติกํ   สงฺขารปภวํ  ฯ
สงฺขารา   จิเม   ภิกฺขเว   กึนิทานา  กึสมุทยา  กึชาติกา  กึปภวา  ฯ
สงฺขารา       อวิชฺชานิทานา      อวิชฺชาสมุทยา      อวิชฺชาชาติกา
อวิชฺชาปภวา ฯ
     {๑๕๘.๑}   ยโต   จ   โข   ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  อวิชฺชา  ปหีนา
โหติ    วิชฺชา   อุปฺปนฺนา   โส   อวิชฺชาวิราคา   วิชฺชุปฺปาทา   เนว
กามุปาทานํ   อุปาทิยติ   น   ทิฏฺฐุปาทานํ  อุปาทิยติ  น  สีลพฺพตุปาทานํ
อุปาทิยติ   น   อตฺตวาทุปาทานํ   อุปาทิยติ   อนุปาทิยํ   น   ปริตสฺสติ
อปริตสฺสํ       ปจฺจตฺตญฺเญว       ปรินิพฺพายติ      ขีณา      ชาติ
วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ๑- ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมนา   เต   ภิกฺขู   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
                       จูฬสีหนาทสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ปฐมํ ฯ
                                    -----------
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ปชานาตีติ ฯ
                              มหาสีหนาทสุตฺตํ
     [๑๕๙]   เอวมฺเม  สุตํ  เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ พหินคเร
อปรปุเร   ๑-   วนสณฺเฑ   ฯ   เตน   โข  ปน  สมเยน  สุนกฺขตฺโต
ลิจฺฉวิปุตฺโต  อจิรปกฺกนฺโต  โหติ  อิมสฺมา  ธมฺมวินยา  ฯ  โส  เวสาลิยํ
ปริสติ   ๒-  เอวํ  วาจํ  ภาสติ  นตฺถิ  สมณสฺส  โคตมสฺส  อุตฺตริ  ๓-
มนุสฺสธมฺมา      อลมริยญาณทสฺสนวิเสโส      ตกฺกปริยาหตํ     สมโณ
โคตโม    ธมฺมํ    เทเสติ   วีมํสานุจริตํ   สยํ   ปฏิภานํ   ยสฺส   จ
ขฺวาสฺสตฺถาย    ธมฺโม    เทสิโต   โส   นิยฺยาติ   ตกฺกรสฺส   สมฺมา
ทุกฺขกฺขยายาติ ฯ
     [๑๖๐]   อถ  โข  อายสฺมา  สารีปุตฺโต  ปุพฺพณฺหสมยํ  นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย    เวสาลึ    ปิณฺฑาย    ปาวิสิ    ฯ   อสฺโสสิ   โข
อายสฺมา   สารีปุตฺโต   สุนกฺขตฺตสฺส   ลิจฺฉวิปุตฺตสฺส   เวสาลิยํ   ปริสติ
เอวํ    วาจํ    ภาสมานสฺส    นตฺถิ    สมณสฺส    โคตมสฺส   อุตฺตริ
มนุสฺสธมฺมา      อลมริยญาณทสฺสนวิเสโส      ตกฺกปริยาหตํ     สมโณ
โคตโม    ธมฺมํ    เทเสติ   วีมํสานุจริตํ   สยํ   ปฏิภานํ   ยสฺส   จ
ขฺวาสฺสตฺถาย    ธมฺโม    เทสิโต   โส   นิยฺยาติ   ตกฺกรสฺส   สมฺมา
ทุกฺขกฺขยายาติ   ฯ   อถโข   อายสฺมา   สารีปุตฺโต  เวสาลิยํ  ปิณฺฑาย
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. อวรปุเรติ ปาโฐ ปญฺญายติ ฯ  สี. ยุ. ปริสตินฺติ ปาโฐ ทิสฺสติ ฯ
@ ยุ. อุตฺตรึ ฯ
จริตฺวา   ปจฺฉาภตฺตํ   ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต   เยน   ภควา   เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ  ฯ  เอกมนฺตํ
นิสินฺโน   โข   อายสฺมา   สารีปุตฺโต   ภควนฺตํ  เอตทโวจ  สุนกฺขตฺโต
ภนฺเต   ลิจฺฉวิปุตฺโต   อจิรปกฺกนฺโต  อิมสฺมา  ธมฺมวินยา  โส  เวสาลิยํ
ปริสติ    เอวํ    วาจํ   ภาสติ   นตฺถิ   สมณสฺส   โคตมสฺส   อุตฺตริ
มนุสฺสธมฺมา      อลมริยญาณทสฺสนวิเสโส      ตกฺกปริยาหตํ     สมโณ
โคตโม    ธมฺมํ    เทเสติ   วีมํสานุจริตํ   สยํ   ปฏิภานํ   ยสฺส   จ
ขฺวาสฺสตฺถาย    ธมฺโม    เทสิโต   โส   นิยฺยาติ   ตกฺกรสฺส   สมฺมา
ทุกฺขกฺขยายาติ ฯ
     [๑๖๑]   โกธโน   โข  สารีปุตฺต  สุนกฺขตฺโต  โมฆปุริโส  โกธา
จ    ปนสฺส    เอสา   วาจา   ภาสิตา   อวณฺณํ   ภาสิสฺสามีติ   โส
สารีปุตฺต    สุนกฺขตฺโต    โมฆปุริโส    วณฺณํเยว   ตถาคตสฺส   ภาสติ
วณฺโณ   เหโส   สารีปุตฺต   ตถาคตสฺส   โย   เอวํ   วเทยฺย   ยสฺส
จ   ขฺวาสฺสตฺถาย   ธมฺโม   เทสิโต   โส   นิยฺยาติ  ตกฺกรสฺส  สมฺมา
ทุกฺขกฺขยายาติ ฯ
     [๑๖๒]   อยมฺปิ   หิ   นาม  สารีปุตฺต  สุนกฺขตฺตสฺส  โมฆปุริสสฺส
มยิ   ธมฺมนฺวโย   น  ภวิสฺสติ  อิติปิ  โส  ภควา  อรหํ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน     สุคโต    โลกวิทู    อนุตฺตโร    ปุริสทมฺมสารถิ
สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ ฯ
     [๑๖๓]   อยมฺปิ   หิ   นาม  สารีปุตฺต  สุนกฺขตฺตสฺส  โมฆปุริสสฺส
มยิ   ธมฺมนฺวโย   น   ภวิสฺสติ  อิติปิ  โส  ภควา  อเนกวิหิตํ  อิทฺธิวิธํ
ปจฺจนุโภติ  เอโกปิ  หุตฺวา  พหุธา  โหติ  พหุธาปิ  หุตฺวา  เอโก  โหติ
อาวิภาวํ   ติโรภาวํ   ติโรกุฑฺฑํ   ติโรปาการํ   ติโรปพฺพตํ  อสชฺชมาโน
คจฺฉติ   เสยฺยถาปิ   อากาเส   ฯ   ปฐวิยาปิ   อุมฺมุชฺชนิมฺมุชฺชํ  กโรติ
เสยฺยถาปิ    อุทเก   ฯ   อุทเกปิ   อภิชฺชมาเน   คจฺฉติ   เสยฺยถาปิ
ปฐวิยํ   ฯ   อากาเสปิ  ปลฺลงฺเกน  กมติ  เสยฺยถาปิ  ปกฺขี  สกุโณ  ฯ
อิเมปิ   จนฺทิมสุริเย   เอวํมหิทฺธิเก   เอวํมหานุภาเว  ปาณินา  ปริมสติ
ปริมชฺชติ ยาว พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺเตตีติ ฯ
     [๑๖๔]   อยมฺปิ   หิ   นาม  สารีปุตฺต  สุนกฺขตฺตสฺส  โมฆปุริสสฺส
มยิ   ธมฺมนฺวโย   น  ภวิสฺสติ  อิติปิ  โส  ภควา  ทิพฺพาย  โสตธาตุยา
วิสุทฺธาย     อติกฺกนฺตมานุสิกาย    อุโภ    สทฺเท    สุณาติ    ทิพฺเพ
จ มานุเส จ เย ทูเร สนฺติเก จาติ ฯ
     [๑๖๕]   อยมฺปิ   หิ   นาม  สารีปุตฺต  สุนกฺขตฺตสฺส  โมฆปุริสสฺส
มยิ    ธมฺมนฺวโย    น    ภวิสฺสติ   อิติปิ   โส   ภควา   ปรสตฺตานํ
ปรปุคฺคลานํ   เจตสา   เจโต  ปริจฺจ  ปชานาติ  ฯ  สราคํ  วา  จิตฺตํ
สราคํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   วีตราคํ   วา   จิตฺตํ   วีตราคํ  จิตฺตนฺติ
ปชานาติ    ฯ    สโทสํ    วา   จิตฺตํ   สโทสํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ
วีตโทสํ   วา   จิตฺตํ   วีตโทสํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   ฯ  สโมหํ  วา
จิตฺตํ    สโมหํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   วีตโมหํ   วา   จิตฺตํ   วีตโมหํ
จิตฺตนฺติ    ปชานาติ    ฯ   สงฺขิตฺตํ   วา   จิตฺตํ   สงฺขิตฺตํ   จิตฺตนฺติ
ปชานาติ    วิกฺขิตฺตํ   วา   จิตฺตํ   วิกฺขิตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   ฯ
มหคฺคตํ  วา  จิตฺตํ  ...  อมหคฺคตํ  วา  จิตฺตํ  ...  ฯ  สอุตฺตรํ  วา
จิตฺตํ   ...   อนุตฺตรํ  วา  จิตฺตํ  ...  ฯ  สมาหิตํ  วา  จิตฺตํ  ...
อสมาหิตํ   วา   จิตฺตํ   ...   ฯ  วิมุตฺตํ  วา  จิตฺตํ  วิมุตฺตํ  จิตฺตนฺติ
ปชานาติ อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ อวิมุตฺตํ จิตฺตนฺติ ปชานาตีติ ฯ
     [๑๖๖]   ทส   โข  ปนิมานิ  สารีปุตฺต  ตถาคตสฺส  ตถาคตพลานิ
เยหิ    พเลหิ    สมนฺนาคโต    ตถาคโต    อาสภณฺฐานํ   ปฏิชานาติ
ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ กตมานิ ทส ฯ
     {๑๖๖.๑}   อิธ  สารีปุตฺต  ตถาคโต  ฐานญฺจ  ฐานโต  อฏฺฐานญฺจ
อฏฺฐานโต   ยถาภูตํ   ปชานาติ  ฯ  ยมฺปิ  สารีปุตฺต  ตถาคโต  ฐานญฺจ
ฐานโต   อฏฺฐานญฺจ   อฏฺฐานโต   ยถาภูตํ  ปชานาติ  อิทมฺปิ  สารีปุตฺต
ตถาคตสฺส   ตถาคตพลํ   โหติ  ยํ  พลํ  อาคมฺม  ตถาคโต  อาสภณฺฐานํ
ปฏิชานาติ ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ
     {๑๖๖.๒}   ปุน  จปรํ  สารีปุตฺต  ตถาคโต อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ
กมฺมสมาทานานํ   ฐานโส  เหตุโส  วิปากํ  ยถาภูตํ  ปชานาติ  ฯ  ยมฺปิ
สารีปุตฺต     ตถาคโต     อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ     กมฺมสมาทานานํ
ฐานโส  เหตุโส  วิปากํ  ยถาภูตํ  ปชานาติ  อิทมฺปิ  สารีปุตฺต ตถาคตสฺส
ตถาคตพลํ   โหติ   ยํ  พลํ  อาคมฺม  ตถาคโต  อาสภณฺฐานํ  ปฏิชานาติ
ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ
     {๑๖๖.๓}   ปุน       จปรํ      สารีปุตฺต      ตถาคโต
สพฺพตฺถคามินึ        ปฏิปทํ        ยถาภูตํ       ปชานาติ       ฯ
ยมฺปิ   สารีปุตฺต   ตถาคโต   สพฺพตฺถคามินึ   ปฏิปทํ  ยถาภูตํ  ปชานาติ
อิทมฺปิ   สารีปุตฺต   ตถาคตสฺส    ตถาคตพลํ   โหติ   ยํ  พลํ  อาคมฺม
ตถาคโต   อาสภณฺฐานํ   ปฏิชานาติ  ปริสาสุ  สีหนาทํ  นทติ  พฺรหฺมจกฺกํ
ปวตฺเตติ ฯ
     {๑๖๖.๔}   ปุน  จปรํ  สารีปุตฺต  ตถาคโต อเนกธาตุนานาธาตุโลกํ
ยถาภูตํ  ปชานาติ  ฯ  ยมฺปิ  สารีปุตฺต  ตถาคโต อเนกธาตุนานาธาตุโลกํ
ยถาภูตํ   ปชานาติ   อิทมฺปิ  สารีปุตฺต  ตถาคตสฺส  ตถาคตพลํ  โหติ  ยํ
พลํ   อาคมฺม   ตถาคโต   อาสภณฺฐานํ   ปฏิชานาติ   ปริสาสุ  สีหนาทํ
นทติ พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ
     {๑๖๖.๕}   ปุน  จปรํ  สารีปุตฺต  ตถาคโต  สตฺตานํ นานาธิมุตฺติกตํ
ยถาภูตํ  ปชานาติ  ฯ  ยมฺปิ  สารีปุตฺต  ตถาคโต  สตฺตานํ นานาธิมุตฺติกตํ
ยถาภูตํ   ปชานาติ   อิทมฺปิ  สารีปุตฺต  ตถาคตสฺส  ตถาคตพลํ  โหติ  ยํ
พลํ   อาคมฺม   ตถาคโต   อาสภณฺฐานํ   ปฏิชานาติ   ปริสาสุ  สีหนาทํ
นทติ พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ
     {๑๖๖.๖}   ปุน  จปรํ  สารีปุตฺต  ตถาคโต  ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ
อินฺทฺริยปโรปริยตฺตํ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   ฯ  ยมฺปิ  สารีปุตฺต  ตถาคโต
ปรสตฺตานํ    ปรปุคฺคลานํ    อินฺทฺริยปโรปริยตฺตํ    ยถาภูตํ    ปชานาติ
อิทมฺปิ   สารีปุตฺต   ตถาคตสฺส   ตถาคตพลํ   โหติ   ยํ   พลํ  อาคมฺม
ตถาคโต     อาสภณฺฐานํ    ปฏิชานาติ    ปริสาสุ    สีหนาทํ    นทติ
พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ
     {๑๖๖.๗}   ปุน  จปรํ สารีปุตฺต ตถาคโต ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ
สงฺกิเลสํ  โวทานํ  วุฏฺฐานํ  ยถาภูตํ  ปชานาติ ฯ ยมฺปิ สารีปุตฺต ตถาคโต
ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ    สงฺกิเลสํ    โวทานํ    วุฏฺฐานํ   ยถาภูตํ
ปชานาติ   อิทมฺปิ   สารีปุตฺต   ตถาคตสฺส   ตถาคตพลํ   โหติ  ยํ  พลํ
อาคมฺม   ตถาคโต   อาสภณฺฐานํ   ปฏิชานาติ   ปริสาสุ  สีหนาทํ  นทติ
พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ
     {๑๖๖.๘}   ปุน    จปรํ    สารีปุตฺต    ตถาคโต   อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ   อนุสฺสรติ   เสยฺยถีทํ   เอกมฺปิ   ชาตึ   เทฺวปิ   ชาติโย
ติสฺโสปิ   ชาติโย   จตสฺโสปิ   ชาติโย  ปญฺจปิ  ชาติโย  ทสปิ  ชาติโย
วีสมฺปิ   ชาติโย   ตึสมฺปิ   ชาติโย   จตฺตาฬีสมฺปิ   ชาติโย  ปญฺญาสมฺปิ
ชาติโย     ชาติสตมฺปิ    ชาติสหสฺสมฺปิ    ชาติสตสหสฺสมฺปิ    อเนเกปิ
สํวฏฺฏกปฺเป    อเนเกปิ    วิวฏฺฏกปฺเป    อเนเกปิ   สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป
อมุตฺราสึ   เอวํนาโม   เอวํโคตฺโต   เอวํวณฺโณ   เอวมาหาโร   เอวํ
สุขทุกฺขปฏิสํเวที   เอวมายุปริยนฺโต   โส   ตโต  จุโต  อมุตฺร  อุทปาทึ
ตตฺราปาสึ   เอวํนาโม   เอวํโคตฺโต   เอวํวณฺโณ   เอวมาหาโร  เอวํ
สุขทุกฺขปฏิสํเวที    เอวมายุปริยนฺโต   โส   ตโต   จุโต   อิธูปปนฺโนติ
อิติ   สาการํ   สอุทฺเทสํ   อเนกวิหิตํ  ปุพฺเพนิวาสํ  อนุสฺสรติ  ฯ  ยมฺปิ
สารีปุตฺต    ตถาคโต   อเนกวิหิตํ   ปุพฺเพนิวาสํ   อนุสฺสรติ   เสยฺยถีทํ
เอกมฺปิ   ชาตึ   เทฺวปิ   ชาติโย   ฯเปฯ   อิติ   สาการํ   สอุทฺเทสํ
อเนกวิหิตํ    ปุพฺเพนิวาสํ    อนุสฺสรติ   อิทมฺปิ   สารีปุตฺต   ตถาคตสฺส
ตถาคตพลํ    โหติ    ยํ    พลํ    อาคมฺม    ตถาคโต   อาสภณฺฐานํ
ปฏิชานาติ ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ
     {๑๖๖.๙}   ปุน       จปรํ      สารีปุตฺต      ตถาคโต
ทิพฺเพน         จกฺขุนา         วิสุทฺเธน        อติกฺกนฺตมานุสเกน
สตฺเต     ปสฺสติ     จวมาเน     อุปปชฺชมาเน     หีเน     ปณีเต
สุวณฺเณ   ทุพฺพณฺเณ   สุคเต   ทุคฺคเต   ยถากมฺมูปเค  สตฺเต  ปชานาติ
อิเม   วต   ฯเปฯ   ปชานาติ  ฯ  ยมฺปิ  สารีปุตฺต  ตถาคโต  ทิพฺเพน
จกฺขุนา    วิสุทฺเธน    อติกฺกนฺตมานุสเกน   สตฺเต   ปสฺสติ   จวมาเน
อุปปชฺชมาเน    หีเน   ปณีเต   สุวณฺเณ   ทุพฺพณฺเณ   สุคเต   ทุคฺคเต
ยถากมฺมูปเค    สตฺเต    ปชานาติ    อิเม   วต   ฯเปฯ   ปชานาติ
อิทมฺปิ   สารีปุตฺต   ตถาคตสฺส   ตถาคตพลํ   โหติ   ยํ   พลํ  อาคมฺม
ตถาคโต   อาสภณฺฐานํ   ปฏิชานาติ  ปริสาสุ  สีหนาทํ  นทติ  พฺรหฺมจกฺกํ
ปวตฺเตติ ฯ
     {๑๖๖.๑๐}   ปุน   จปรํ   สารีปุตฺต   ตถาคโต  อาสวานํ  ขยา
อนาสวํ   เจโตวิมุตฺตึ   ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา    อุปสมฺปชฺช    วิหรติ    ฯ   ยมฺปิ   สารีปุตฺต   ตถาคโต
อาสวานํ   ขยา   อนาสวํ   เจโตวิมุตฺตึ   ปญฺญาวิมุตฺตึ  ทิฏฺเฐว  ธมฺเม
สยํ    อภิญฺญา    สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   อิทมฺปิ   สารีปุตฺต
ตถาคตสฺส    ตถาคตพลํ     โหติ    ยํ    พลํ    อาคมฺม   ตถาคโต
อาสภณฺฐานํ    ปฏิชานาติ    ปริสาสุ    สีหนาทํ    นทติ    พฺรหฺมจกฺกํ
ปวตฺเตติ ฯ
     {๑๖๖.๑๑}   อิมานิ  โข  สารีปุตฺต  ทส  ตถาคตสฺส  ตถาคตพลานิ
เยหิ    พเลหิ    สมนฺนาคโต    ตถาคโต    อาสภณฺฐานํ   ปฏิชานาติ
ปริสาสุ  สีหนาทํ  นทติ  พฺรหฺมจกฺกํ  ปวตฺเตติ  ฯ  โย  โข  มํ สารีปุตฺต
เอวํ   ชานนฺตํ  เอวํ  ปสฺสนฺตํ  เอวํ  วเทยฺย  นตฺถิ  สมณสฺส  โคตมสฺส
อุตฺตริ มนุสฺสธมฺมา อลมริยญาณทสฺสนวิเสโส
ตกฺกปริยาหตํ    สมโณ   โคตโม   ธมฺมํ   เทเสติ   วีมํสานุจริตํ   สยํ
ปฏิภานนฺติ   ตํ   สารีปุตฺต   วาจํ   อปฺปหาย   ตํ  จิตฺตํ  อปฺปหาย  ตํ
ทิฏฺฐึ  อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา  ยถาภตํ  นิกฺขิตฺโต  เอวํ  นิรเย  ฯ  เสยฺยถาปิ
สารีปุตฺต     ภิกฺขุ     สีลสมฺปนฺโน    สมาธิสมฺปนฺโน    ปญฺญาสมฺปนฺโน
ทิฏฺเฐว  ธมฺเม  อญฺญํ  อาราเธยฺย  เอวํ  สมฺปทมิทํ  สารีปุตฺต  วทามิ ฯ
ตํ   วาจํ   อปฺปหาย   ตํ  จิตฺตํ  อปฺปหาย  ตํ  ทิฏฺฐึ  อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา
ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย ฯ
     [๑๖๗]   จตฺตารีมานิ   สารีปุตฺต  ตถาคตสฺส  เวสารชฺชานิ  เยหิ
เวสารชฺเชหิ   สมนฺนาคโต   ตถาคโต  อาสภณฺฐานํ  ปฏิชานาติ  ปริสาสุ
สีหนาทํ นทติ พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ กตมานิ จตฺตาริ ฯ
     {๑๖๗.๑}   สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส   เต   ปฏิชานโต   อิเม   ธมฺมา
อนภิสมฺพุทฺธาติ  ตตฺร  วต  มํ  สมโณ  วา  พฺราหฺมโณ  วา  เทโว  วา
มาโร  วา  พฺรหฺมา  วา  โกจิ  วา  โลกสฺมึ  สหธมฺเมน ปฏิโจเทสฺสตีติ
นิมิตฺตเมตํ   สารีปุตฺต   น  สมนุปสฺสามิ  เอตมหํ  ๑-  สารีปุตฺต  นิมิตฺตํ
อสมนุปสฺสนฺโต เขมปฺปตฺโต อภยปฺปตฺโต เวสารชฺชปฺปตฺโต วิหรามิ ฯ
     {๑๖๗.๒}   ขีณาสวสฺส  เต  ปฏิชานโต  อิเม อาสวา อปฺปริกฺขีณาติ
ตตฺร  วต  มํ  สมโณ  วา  พฺราหฺมโณ  วา เทโว วา มาโร วา พฺรหฺมา
วา  โกจิ  วา  โลกสฺมึ  สหธมฺเมน  ปฏิโจเทสฺสตีติ  นิมิตฺตเมตํ สารีปุตฺต
น   สมนุปสฺสามิ  เอตมหํ  สารีปุตฺต  นิมิตฺตํ  อสมนุปสฺสนฺโต  เขมปฺปตฺโต
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. เอตํปหํ ฯ
อภยปฺปตฺโต เวสารชฺชปฺปตฺโต วิหรามิ ฯ
     {๑๖๗.๓}   เย โข ปน เต อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา เต ปฏิเสวโต
นาลํ  อนฺตรายายาติ  ตตฺร  วต  มํ  สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา เทโว วา
มาโร  วา  พฺรหฺมา  วา  โกจิ  วา  โลกสฺมึ  สหธมฺเมน ปฏิโจเทสฺสตีติ
นิมิตฺตเมตํ   สารีปุตฺต   น   สมนุปสฺสามิ   เอตมหํ   สารีปุตฺต   นิมิตฺตํ
อสมนุปสฺสนฺโต เขมปฺปตฺโต อภยปฺปตฺโต เวสารชฺชปฺปตฺโต วิหรามิ ฯ
     {๑๖๗.๔}   ยสฺส  โข ปน เต อตฺถาย ธมฺโม เทสิโต โส น นิยฺยาติ
ตกฺกรสฺส  สมฺมา  ทุกฺขกฺขยายาติ  ตตฺร  วต  มํ  สมโณ  วา  พฺราหฺมโณ
วา  เทโว  วา  มาโร  วา  พฺรหฺมา  วา  โกจิ วา โลกสฺมึ สหธมฺเมน
ปฏิโจเทสฺสตีติ    นิมิตฺตเมตํ    สารีปุตฺต    น   สมนุปสฺสามิ   เอตมหํ
สารีปุตฺต     นิมิตฺตํ     อสมนุปสฺสนฺโต     เขมปฺปตฺโต    อภยปฺปตฺโต
เวสารชฺชปฺปตฺโต วิหรามิ ฯ
     {๑๖๗.๕}   อิมานิ  โข  สารีปุตฺต  จตฺตาริ ตถาคตสฺส เวสารชฺชานิ
เยหิ   เวสารชฺเชหิ   สมนฺนาคโต   ตถาคโต   อาสภณฺฐานํ  ปฏิชานาติ
ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ
     {๑๖๗.๖}   โย  โข  มํ  สารีปุตฺต เอวํ ชานนฺตํ เอวํ ปสฺสนฺตํ เอวํ
วเทยฺย     นตฺถิ     สมณสฺส     โคตมสฺส     อุตฺตริ    มนุสฺสธมฺมา
อลมริยญาณทสฺสนวิเสโส       ตกฺกปริยาหตํ       สมโณ      โคตโม
ธมฺมํ     เทเสติ    วีมํสานุจริตํ    สยํ    ปฏิภานนฺติ   ตํ   สารีปุตฺต
วาจํ   อปฺปหาย    ตํ   จิตฺตํ   อปฺปหาย   ตํ  ทิฏฺฐึ  อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา
ยถาภตํ    นิกฺขิตฺโต     เอวํ    นิรเย    ฯ   เสยฺยถาปิ   สารีปุตฺต
ภิกฺขุ     สีลสมฺปนฺโน     สมาธิสมฺปนฺโน     ปญฺญาสมฺปนฺโน    ทิฏฺเฐว
ธมฺเม   อญฺญํ   อาราเธยฺย   เอวํ  สมฺปทมิทํ  สารีปุตฺต  วทามิ  ฯ  ตํ
วาจํ   อปฺปหาย   ตํ   จิตฺตํ   อปฺปหาย   ตํ   ทิฏฺฐึ  อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา
ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย ฯ
     [๑๖๘]   อฏฺฐ  โข  อิมา  สารีปุตฺต ปริสา กตมา อฏฺฐ ขตฺติยปริสา
พฺราหฺมณปริสา     คหปติปริสา     สมณปริสา     จาตุมฺมหาราชิกปริสา
ตาวตึสปริสา   มารปริสา   พฺรหฺมปริสา   อิมา   โข   สารีปุตฺต  อฏฺฐ
ปริสา   ฯ   อิเมหิ   โข   สารีปุตฺต  จตูหิ  เวสารชฺเชหิ  สมนฺนาคโต
ตถาคโต   อิมา   อฏฺฐ  ปริสา  อุปสงฺกมติ  อชฺโฌคาหติ  ฯ  อภิชานามิ
โข   ปนาหํ   สารีปุตฺต   อเนกสตํ   ขตฺติยปริสํ   อุปสงฺกมิตา  ตตฺราปิ
มยา      สนฺนิสินฺนปุพฺพญฺเจว      สลฺลปิตปุพฺพญฺจ     สากจฺฉา     จ
สมาปชฺชิตปุพฺพา   ตตฺร   วต  มํ  ภยํ  วา  สารชฺชํ  วา  โอกฺกมิสฺสตีติ
นิมิตฺตเมตํ   สารีปุตฺต   น   สมนุปสฺสามิ   เอตมหํ   สารีปุตฺต   นิมิตฺตํ
อสมนุปสฺสนฺโต ฯเปฯ วิหรามิ ฯ
     {๑๖๘.๑}   อภิชานามิ    โข    ปนาหํ   สารีปุตฺต   อเนกสตํ
พฺราหฺมณปริสํ       คหปติปริสํ      สมณปริสํ      จาตุมฺมหาราชิกปริสํ
ตาวตึสปริสํ    มารปริสํ    พฺรหฺมปริสํ    อุปสงฺกมิตา   ตตฺราปิ   มยา
สนฺนิสินฺนปุพฺพญฺเจว         สลฺลปิตปุพฺพญฺจ        สากจฺฉา        จ
สมาปชฺชิตปุพฺพา   ตตฺร   วต  มํ  ภยํ  วา  สารชฺชํ  วา  โอกฺกมิสฺสตีติ
นิมิตฺตเมตํ   สารีปุตฺต   น   สมนุปสฺสามิ   เอตมหํ   สารีปุตฺต   นิมิตฺตํ
อสมนุปสฺสนฺโต เขมปฺปตฺโต ฯเปฯ วิหรามิ ฯ
     {๑๖๘.๒}   โย  โข  มํ  สารีปุตฺต  เอวํ  ชานนฺตํ  เอวํ  ปสฺสนฺตํ
เอวํ         วเทยฺย        นตฺถิ        สมณสฺส        โคตมสฺส
อุตฺตริ      มนุสฺสธมฺมา      อลมริยญาณทสฺสนวิเสโส     ตกฺกปริยาหตํ
สมโณ   โคตโม   ธมฺมํ   เทเสติ   วีมํสานุจริตํ   สยํ   ปฏิภานนฺติ  ตํ
สารีปุตฺต    วาจํ    อปฺปหาย    ตํ    จิตฺตํ    อปฺปหาย   ตํ   ทิฏฺฐึ
อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา   ยถาภตํ   นิกฺขิตฺโต   เอวํ   นิรเย   ฯ  เสยฺยถาปิ
สารีปุตฺต   ภิกฺขุ   สีลสมฺปนฺโน   สมาธิสมฺปนฺโน  ปญฺญาสมฺปนฺโน  ทิฏฺเฐว
ธมฺเม   อญฺญํ   อาราเธยฺย   เอวํ   สมฺปทมิทํ   สารีปุตฺต   วทามิ  ฯ
ตํ   วาจํ   อปฺปหาย   ตํ  จิตฺตํ  อปฺปหาย  ตํ  ทิฏฺฐึ  อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา
ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย ฯ
     [๑๖๙]   จตสฺโส  โข  อิมา  สารีปุตฺต  โยนิโย  กตมา  จตสฺโส
อณฺฑชา   โยนิ  ชลาพุชา  โยนิ  สํเสทชา  โยนิ  โอปปาติกา  โยนิ  ฯ
กตมา   จ   สารีปุตฺต  อณฺฑชา  โยนิ  เย  โข  เต  สารีปุตฺต  สตฺตา
อณฺฑโกสํ    อภินิพฺภิชฺช    ชายนฺติ   อยํ   วุจฺจติ   สารีปุตฺต   อณฺฑชา
โยนิ  ฯ  กตมา  จ  สารีปุตฺต  ชลาพุชา  โยนิ  เย  โข  เต สารีปุตฺต
สตฺตา    วตฺถิโกสํ    อภินิพฺภิชฺช    ชายนฺติ   อยํ   วุจฺจติ   สารีปุตฺต
ชลาพุชา  โยนิ  ฯ  กตมา  จ  สารีปุตฺต  สํเสทชา  โยนิ  เย  โข เต
สารีปุตฺต   สตฺตา   ปูติมจฺเฉ  วา  ชายนฺติ  ปูติกุณเป  วา  ปูติกุมฺมาเส
วา   จนฺทนิกาย   วา  โอฬิคลฺเล  วา  ชายนฺติ  อยํ  วุจฺจติ  สารีปุตฺต
สํเสทชา   โยนิ   ฯ   กตมา  จ  สารีปุตฺต  โอปปาติกา  โยนิ  เทวา
เนรยิกา   เอกจฺเจ  จ  มนุสฺสา  เอกจฺเจ  จ  วินิปาติกา  อยํ  วุจฺจติ
สารีปุตฺต โอปปาติกา โยนิ ฯ อิมา โข สารีปุตฺต จตสฺโส โยนิโย ฯ
     {๑๖๙.๑}   โย  โข  มํ  สารีปุตฺต เอวํ ชานนฺตํ เอวํ ปสฺสนฺตํ เอวํ
วเทยฺย     นตฺถิ     สมณสฺส     โคตมสฺส     อุตฺตริ    มนุสฺสธมฺมา
อลมริยญาณทสฺสนวิเสโส     ตกฺกปริยาหตํ    สมโณ    โคตโม    ธมฺมํ
เทเสติ   วีมํสานุจริตํ   สยํ   ปฏิภานนฺติ  ตํ  สารีปุตฺต  วาจํ  อปฺปหาย
ตํ   จิตฺตํ   อปฺปหาย   ตํ   ทฏฺฐึ  อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา  ยถาภตํ  นิกฺขิตฺโต
เอวํ  นิรเย  ฯ  เสยฺยถาปิ  สารีปุตฺต  ภิกฺขุ  สีลสมฺปนฺโน สมาธิสมฺปนฺโน
ปญฺญาสมฺปนฺโน   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   อญฺญํ   อาราเธยฺย  เอวํ  สมฺปทมิทํ
สารีปุตฺต   วทามิ   ฯ   ตํ   วาจํ   อปฺปหาย  ตํ  จิตฺตํ  อปฺปหาย  ตํ
ทิฏฺฐึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย ฯ
     [๑๗๐]   ปญฺจ   โข   อิมา   สารีปุตฺต   คติโย   กตมา  ปญฺจ
นิรโย   ติรจฺฉานโยนิ   ปิตฺติวิสโย   มนุสฺสา   เทวา   ฯ   นิรยญฺจาหํ
สารีปุตฺต   ปชานามิ   นิรยคามิญฺจ   มคฺคํ   นิรยคามินิญฺจ  ปฏิปทํ  ยถา
ปฏิปนฺโน   จ   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ
นิรยํ   อุปปชฺชติ   ตญฺจ   ปชานามิ   ฯ   ติรจฺฉานโยนิญฺจาหํ  สารีปุตฺต
ปชานามิ    ติรจฺฉานโยนิคามิญฺจ   มคฺคํ   ติรจฺฉานโยนิคามินิญฺจ   ปฏิปทํ
ยถา    ปฏิปนฺโน    จ   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   ติรจฺฉานโยนึ
อุปปชฺชติ   ตญฺจ   ปชานามิ   ฯ   ปิตฺติวิสยญฺจาหํ   สารีปุตฺต  ปชานามิ
ปิตฺติวิสยคามิญฺจ    มคฺคํ   ปิตฺติวิสยคามินิญฺจ   ปฏิปทํ   ยถา   ปฏิปนฺโน
จ    กายสฺส    เภทา    ปรมฺมรณา    ปิตฺติวิสยํ    อุปปชฺชติ   ตญฺจ
ปชานามิ   ฯ   มนุสฺเส   จาหํ   สารีปุตฺต  ปชานามิ  มนุสฺสโลกคามิญฺจ
มคฺคํ    มนุสฺสโลกคามินิญฺจ    ปฏิปทํ   ยถา   ปฏิปนฺโน   จ   กายสฺส
เภทา   ปรมฺมรณา   มนุสฺเสสุ   อุปปชฺชติ   ตญฺจ  ปชานามิ  ฯ  เทเว
จาหํ   สารีปุตฺต   ปชานามิ   เทวโลกคามิญฺจ   มคฺคํ  เทวโลกคามินิญฺจ
ปฏิปทํ    ยถา   ปฏิปนฺโน   จ   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ
สคฺคํ   โลกํ   อุปปชฺชติ   ตญฺจ   ปชานามิ  ฯ  นิพฺพานญฺจาหํ  สารีปุตฺต
ปชานามิ    นิพฺพานคามิญฺจ    มคฺคํ    นิพฺพานคามินิญฺจ   ปฏิปทํ   ยถา
ปฏิปนฺโน   จ   อาสวานํ   ขยา   อนาสวํ   เจโตวิมุตฺตึ   ปญฺญาวิมุตฺตึ
ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ตญฺจ
ปชานามิ ฯ
     [๑๗๑]   อิธาหํ  สารีปุตฺต  เอกจฺจํ  ปุคฺคลํ  เอวํ  เจตสา  เจโต
ปริจฺจ  ชานามิ  ๑-  ตถายํ  ปุคฺคโล  ปฏิปนฺโน  ตถา  จ  อิริยติ  ตญฺจ
มคฺคํ   สมารูโฬฺห   ยถา   กายสฺส   เภทา  ปรมฺมรณา  อปายํ  ทุคฺคตึ
วินิปาตํ    นิรยํ   อุปปชฺชิสฺสตีติ   ตเมนํ   ปสฺสามิ   อปเรน   สมเยน
ทิพฺเพน    จกฺขุนา    วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   กายสฺส   เภทา
ปรมฺมรณา   อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ   อุปปนฺนํ   เอกนฺตทุกฺขา
ติปฺปา  ๒-  กฏุกา  เวทนา เวทิยมานํ ฯ เสยฺยถาปิ สารีปุตฺต องฺคารกาสุ
สาธิกโปริสา   ปูรา   องฺคารานํ   วีตจฺจิกานํ   วีตธูมานํ   อถ  ปุริโส
อาคจฺเฉยฺย   ฆมฺมาภิตตฺโต   ฆมฺมปเรโต   กิลนฺโต   ตสิโต   ปิปาสิโต
เอกายเนน   มคฺเคน   ตเมว   องฺคารกาสุํ   ปณิธาย  ตเมนํ  จกฺขุมา
ปุริโส   ทิสฺวา   เอวํ   วเทยฺย   ตถายํ  ภวํ  ปุริโส  ปฏิปนฺโน  ตถา
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ปชานามิ ฯ อิโต ปรํ เอวเมว ฯ  ม. ติพฺพา ฯ อิโต ปรํ เอวเมว ฯ
จ   อิริยติ   ตญฺจ   มคฺคํ   สมารูโฬฺห   ยถา   อิมํเยว   องฺคารกาสุํ
อาคมิสฺสตีติ     ตเมนํ     ปสฺเสยฺย     อปเรน    สมเยน    ตสฺสา
องฺคารกาสุยา   ปติตํ  เอกนฺตทุกฺขา  ติปฺปา  กฏุกา  เวทนา  เวทิยมานํ
เอวเมว   โข  อหํ  สารีปุตฺต  อิเธกจฺจํ  ปุคฺคลํ  เอวํ  เจตสา  เจโต
ปริจฺจ   ชานามิ   ตถายํ   ปุคฺคโล   ปฏิปนฺโน  ตถา  จ  อิริยติ  ตญฺจ
มคฺคํ   สมารูโฬฺห   ยถา   กายสฺส   เภทา  ปรมฺมรณา  อปายํ  ทุคฺคตึ
วินิปาตํ    นิรยํ   อุปปชฺชิสฺสตีติ   ตเมนํ   ปสฺสามิ   อปเรน   สมเยน
ทิพฺเพน    จกฺขุนา    วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   กายสฺส   เภทา
ปรมฺมรณา   อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ   อุปปนฺนํ   เอกนฺตทุกฺขา
ติปฺปา กฏุกา เวทนา เวทิยมานํ ฯ
     [๑๗๒]   อิธ   ปนาหํ  สารีปุตฺต  เอกจฺจํ  ปุคฺคลํ  เอวํ  เจตสา
เจโต   ปริจฺจ   ชานามิ   ตถายํ  ปุคฺคโล  ปฏิปนฺโน  ตถา  จ  อิริยติ
ตญฺจ    มคฺคํ    สมารูโฬฺห    ยถา    กายสฺส    เภทา   ปรมฺมรณา
ติรจฺฉานโยนึ   อุปปชฺชิสฺสตีติ  ตเมนํ  ปสฺสามิ  อปเรน  สมเยน  ทิพฺเพน
จกฺขุนา   วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา
ติรจฺฉานโยนึ   อุปปนฺนํ   ทุกฺขา  ติปฺปา  กฏุกา  เวทนา  เวทิยมานํ  ฯ
เสยฺยถาปิ    สารีปุตฺต   คูถกูเป   สาธิกโปริโส   ปูโร   คูถสฺส   อถ
ปุริโส    อาคจฺเฉยฺย    ฆมฺมาภิตตฺโต   ฆมฺมปเรโต   กิลนฺโต   ตสิโต
ปิปาสิโต    เอกายเนน   มคฺเคน   ตเมว   คูถกูปํ   ปณิธาย   ตเมนํ
จกฺขุมา   ปุริโส   ทิสฺวา  เอวํ  วเทยฺย  ตถายํ  ภวํ  ปุริโส  ปฏิปนฺโน
ตถา   จ   อิริยติ   ตญฺจ   มคฺคํ   สมารูโฬฺห   ยถา  อิมํเยว  คูถกูปํ
อาคมิสฺสตีติ    ตเมนํ   ปสฺเสยฺย   อปเรน   สมเยน   ตสฺมึ   คูถกูเป
ปติตํ   ทุกฺขา   ติปฺปา  กฏุกา  เวทนา  เวทิยมานํ  เอวเมว  โข  อหํ
สารีปุตฺต   อิเธกจฺจํ   ปุคฺคลํ   เอวํ   เจตสา  เจโต  ปริจฺจ  ชานามิ
ตถายํ   ปุคฺคโล   ปฏิปนฺโน   ตถา  จ  อิริยติ  ตญฺจ  มคฺคํ  สมารูโฬฺห
ยถา    กายสฺส    เภทา    ปรมฺมรณา   ติรจฺฉานโยนึ   อุปปชฺชิสฺสตีติ
ตเมนํ    ปสฺสามิ    อปเรน   สมเยน   ทิพฺเพน   จกฺขุนา   วิสุทฺเธน
อติกฺกนฺตมานุสเกน     กายสฺส    เภทา    ปรมฺมรณา    ติรจฺฉานโยนึ
อุปปนฺนํ  ทุกฺขา ติปฺปา กฏุกา เวทนา เวทิยมานํ ฯ
     [๑๗๓]   อิธาหํ  สารีปุตฺต  เอกจฺจํ  ปุคฺคลํ  เอวํ  เจตสา  เจโต
ปริจฺจ   ชานามิ   ตถายํ   ปุคฺคโล   ปฏิปนฺโน  ตถา  จ  อิริยติ  ตญฺจ
มคฺคํ    สมารูโฬฺห    ยถา   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   ปิตฺติวิสยํ
อุปปชฺชิสฺสตีติ   ตเมนํ   ปสฺสามิ   อปเรน   สมเยน   ทิพฺเพน  จกฺขุนา
วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา  ปิตฺติวิสยํ
อุปปนฺนํ  ทุกฺขพหุลา  เวทนา  เวทิยมานํ  ฯ  เสยฺยถาปิ  สารีปุตฺต รุกฺโข
วิสเม   ภูมิภาเค   ชาโต   ตนุปตฺตปลาโส   กวรจฺฉาโย   อถ  ปุริโส
อาคจฺเฉยฺย   ฆมฺมาภิตตฺโต   ฆมฺมปเรโต   กิลนฺโต   ตสิโต   ปิปาสิโต
เอกายเนน   มคฺเคน   ตเมว   รุกฺขํ  ปณิธาย  ตเมนํ  จกฺขุมา  ปุริโส
ทิสฺวา   เอวํ  วเทยฺย  ตถายํ  ภวํ  ปุริโส  ปฏิปนฺโน  ตถา  จ  อิริยติ
ตญฺจ   มคฺคํ   สมารูโฬฺห   ยถา   อิมํเยว   รุกฺขํ  อาคมิสฺสตีติ  ตเมนํ
ปสฺเสยฺย  อปเรน  สมเยน  ตสฺส  รุกฺขสฺส  ฉายาย นิสินฺนํ วา นิปนฺนํ วา
ทุกฺขพหุลา  เวทนา  เวทิยมานํ  เอวเมว  โข  อหํ  สารีปุตฺต  อิเธกจฺจํ
ปุคฺคลํ  เอวํ  เจตสา  เจโต  ปริจฺจ  ชานามิ  ตถายํ  ปุคฺคโล ปฏิปนฺโน
ตถา   จ   อิริยติ   ตญฺจ   มคฺคํ   สมารูโฬฺห   ยถา  กายสฺส  เภทา
ปรมฺมรณา    ปิตฺติวิสยํ    อุปปชฺชิสฺสตีติ    ตเมนํ    ปสฺสามิ   อปเรน
สมเยน  ทิพฺเพน  จกฺขุนา  วิสุทฺเธน  อติกฺกนฺตมานุสเกน  กายสฺส  เภทา
ปรมฺมรณา ปิตฺติวิสยํ อุปปนฺนํ ทุกฺขพหุลา เวทนา เวทิยมานํ ฯ
     [๑๗๔]   อิธ   ปนาหํ  สารีปุตฺต  เอกจฺจํ  ปุคฺคลํ  เอวํ  เจตสา
เจโต   ปริจฺจ   ชานามิ   ตถายํ  ปุคฺคโล  ปฏิปนฺโน  ตถา  จ  อิริยติ
ตญฺจ   มคฺคํ   สมารูโฬฺห   ยถา  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  มนุสฺเสสุ
อุปปชฺชิสฺสตีติ   ตเมนํ   ปสฺสามิ   อปเรน   สมเยน   ทิพฺเพน  จกฺขุนา
วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา  มนุสฺเสสุ
อุปปนฺนํ  สุขพหุลา  เวทนา  เวทิยมานํ  ฯ  เสยฺยถาปิ  สารีปุตฺต  รุกฺโข
สเม   ภูมิภาเค   ชาโต   พหลปตฺตปลาโส   สณฺฑจฺฉาโย   อถ  ปุริโส
อาคจฺเฉยฺย   ฆมฺมาภิตตฺโต   ฆมฺมปเรโต   กิลนฺโต   ตสิโต   ปิปาสิโต
เอกายเนน   มคฺเคน   ตเมว   รุกฺขํ  ปณิธาย  ตเมนํ  จกฺขุมา  ปุริโส
ทิสฺวา   เอวํ   วเทยฺย   ตถายํ   ปุริโส   ปฏิปนฺโน  ตถา  จ  อิริยติ
ตญฺจ   มคฺคํ   สมารูโฬฺห   ยถา   อิมํเยว   รุกฺขํ  อาคมิสฺสตีติ  ตเมนํ
ปสฺเสยฺย  อปเรน  สมเยน  ตสฺส  รุกฺขสฺส  ฉายาย  นิสินฺนํ  วา  นิปนฺนํ
วา   สุขพหุลา   เวทนา   เวทิยมานํ   เอวเมว   โข  อหํ  สารีปุตฺต
อิเธกจฺจํ   ปุคฺคลํ   เอวํ   เจตสา   เจโต   ปริจฺจ   ชานามิ  ตถายํ
ปุคฺคโล   ปฏิปนฺโน   ตถา   จ  อิริยติ  ตญฺจ  มคฺคํ  สมารูโฬฺห  ฯเปฯ
มนุสฺเสสุ อุปปนฺนํ สุขพหุลา เวทนา เวทิยมานํ ฯ
     [๑๗๕]   อิธาหํ  สารีปุตฺต  เอกจฺจํ  ปุคฺคลํ  เอวํ  เจตสา  เจโต
ปริจฺจ   ชานามิ   ตถายํ   ปุคฺคโล   ปฏิปนฺโน  ตถา  จ  อิริยติ  ตญฺจ
มคฺคํ   สมารูโฬฺห   ยถา   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ  สคฺคํ
โลกํ    อุปปชฺชิสฺสตีติ   ตเมนํ   ปสฺสามิ   อปเรน   สมเยน   ทิพฺเพน
จกฺขุนา   วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา
สุคตึ   สคฺคํ   โลกํ   อุปปนฺนํ   เอกนฺตสุขา   เวทนา   เวทิยมานํ  ฯ
เสยฺยถาปิ   สารีปุตฺต   ปาสาโท   ตตฺรสฺส   กูฏาคารํ   อุลฺลิตฺตาวลิตฺตํ
นิวาตํ    ผุสิตคฺคลํ    ปิหิตวาตปานํ   ตตฺรสฺส   ปลฺลงฺโก   โคนกตฺถโต
ปฏิกตฺถโต     ปฏลิกตฺถโต     กทฺทลิมิคปวรปจฺจตฺถรโณ    สอุตฺตรจฺฉโท
อุภโต    โลหิตกูปธาโน    อถ    ปุริโส   อาคจฺเฉยฺย   ฆมฺมาภิตตฺโต
ฆมฺมปเรโต   กิลนฺโต   ตสิโต   ปิปาสิโต  เอกายเนน  มคฺเคน  ตเมว
ปาสาทํ   ปณิธาย   ตเมนํ   จกฺขุมา   ปุริโส   ทิสฺวา   เอวํ  วเทยฺย
ตถายํ  ภวํ  ปุริโส  ปฏิปนฺโน  ตถา  จ  อิริยติ  ตญฺจ  มคฺคํ  สมารูโฬฺห
ยถา    อิมํเยว   ปาสาทํ   อาคมิสฺสตีติ   ตเมนํ   ปสฺเสยฺย   อปเรน
สมเยน   ตสฺมึ   ปาสาเท   ตสฺมึ   กูฏาคาเร  ตสฺมึ  ปลฺลงฺเก  นิสินฺนํ
วา   นิปนฺนํ   วา   เอกนฺตสุขา   เวทนา   เวทิยมานํ  เอวเมว  โข
อหํ  สารีปุตฺต  อิเธกจฺจํ  ปุคฺคลํ  เอวํ  เจตสา  เจโต  ปริจฺจ  ชานามิ
ตถายํ   ปุคฺคโล   ปฏิปนฺโน   ตถา  จ  อิริยติ  ตญฺจ  มคฺคํ  สมารูโฬฺห
ยถา   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ  สคฺคํ  โลกํ  อุปปชฺชิสฺสตีติ
ตเมนํ    ปสฺสามิ    อปเรน   สมเยน   ทิพฺเพน   จกฺขุนา   วิสุทฺเธน
อติกฺกนฺตมานุสเกน   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ   สคฺคํ  โลกํ
อุปปนฺนํ เอกนฺตสุขา เวทนา เวทิยมานํ ฯ
     [๑๗๖]   อิธ   ปนาหํ  สารีปุตฺต  เอกจฺจํ  ปุคฺคลํ  เอวํ  เจตสา
เจโต   ปริจฺจ   ชานามิ   ตถายํ  ปุคฺคโล  ปฏิปนฺโน  ตถา  จ  อิริยติ
ตญฺจ   มคฺคํ   สมารูโฬฺห   ยถา  อาสวานํ  ขยา  อนาสวํ  เจโตวิมุตฺตึ
ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช
วิหริสฺสตีติ   ตเมนํ  ปสฺสามิ  อปเรน  สมเยน  อาสวานํ  ขยา  อนาสวํ
เจโตวิมุตฺตึ   ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ  อภิญฺญา  สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตํ เอกนฺตสุขา เวทนา เวทิยมานํ ฯ
     {๑๗๖.๑}   เสยฺยถาปิ  สารีปุตฺต  โปกฺขรณี  อจฺโฉทกา  สาโตทกา
สีโตทกา  เสตกา  สุปติตฺถา  รมณียา  อวิทูเร  จสฺสา  ติพฺโพ  วนสณฺโฑ
อถ   ปุริโส   อาคจฺเฉยฺย   ฆมฺมาภิตตฺโต  ฆมฺมปเรโต  กิลนฺโต  ตสิโต
ปิปาสิโต   เอกายเนน   มคฺเคน   ตเมว   โปกฺขรณึ   ปณิธาย  ตเมนํ
จกฺขุมา   ปุริโส   ทิสฺวา  เอวํ  วเทยฺย  ตถายํ  ภวํ  ปุริโส  ปฏิปนฺโน
ตถา   จ   อิริยติ   ตญฺจ   มคฺคํ  สมารูโฬฺห  ยถา  อิมํเยว  โปกฺขรณึ
อาคมิสฺสตีติ    ตเมนํ    ปสฺเสยฺย   อปเรน   สมเยน   ตํ   โปกฺขรณึ
โอคาเหตฺวา    นฺหาตฺวา    จ    ปิวิตฺวา   จ   สพฺพทรถกิลมถปริฬาหํ
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตฺวา    ปจฺจุตฺตริตฺวา    ตสฺมึ    วนสณฺเฑ    นิสินฺนํ   วา
นิปนฺนํ   วา   เอกนฺตสุขา   เวทนา   เวทิยมานํ   เอวเมว  โข  อหํ
สารีปุตฺต   อิเธกจฺจํ   ปุคฺคลํ   เอวํ   เจตสา  เจโต  ปริจฺจ  ชานามิ
ตถายํ   ปุคฺคโล   ปฏิปนฺโน   ตถา  จ  อิริยติ  ตญฺจ  มคฺคํ  สมารูโฬฺห
ยถา   อาสวานํ   ขยา   อนาสวํ   เจโตวิมุตฺตึ   ปญฺญาวิมุตฺตึ  ทิฏฺเฐว
ธมฺเม    สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหริสฺสตีติ   ตเมนํ
ปสฺสามิ   อปเรน   สมเยน   อาสวานํ   ขยา   อนาสวํ   เจโตวิมุตฺตึ
ปญฺญาวิมุตฺตึ   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   สยํ   อภิญฺญา   สจฺฉิกตฺวา  อุปสมฺปชฺช
วิหรนฺตํ   เอกนฺตสุขา   เวทนา   เวทิยมานํ   ฯ  อิมา  โข  สารีปุตฺต
ปญฺจ คติโย ฯ
     {๑๗๖.๒}   โย  โข  มํ  สารีปุตฺต  เอวํ  ชานนฺตํ  เอวํ  ปสฺสนฺตํ
เอวํ    วเทยฺย    นตฺถิ    สมณสฺส   โคตมสฺส   อุตฺตริ   มนุสฺสธมฺมา
อลมริยญาณทสฺสนวิเสโส     ตกฺกปริยาหตํ    สมโณ    โคตโม    ธมฺมํ
เทเสติ   วีมํสานุจริตํ   สยํ   ปฏิภานนฺติ  ตํ  สารีปุตฺต  วาจํ  อปฺปหาย
ตํ   จิตฺตํ   อปฺปหาย   ตํ   ทิฏฺฐึ  อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา  ยถาภตํ  นิกฺขิตฺโต
เอวํ    นิรเย    ฯ    เสยฺยถาปิ    สารีปุตฺต    ภิกฺขุ   สีลสมฺปนฺโน
สมาธิสมฺปนฺโน   ปญฺญาสมฺปนฺโน   ทิฏฺเฐว   ธมฺเม   อญฺญํ   อาราเธยฺย
เอวํ   สมฺปทมิทํ   สารีปุตฺต   วทามิ   ฯ   ตํ   วาจํ   อปฺปหาย   ตํ
จิตฺตํ    อปฺปหาย   ตํ   ทิฏฺฐึ   อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา   ยถาภตํ   นิกฺขิตฺโต
เอวํ นิรเย ฯ
     [๑๗๗]   อภิชานามิ   โข   ปนาหํ   สารีปุตฺต  จตุรงฺคสมนฺนาคตํ
พฺรหฺมจริยํ   จริตา   ฯ   ตปสฺสิสฺสุทํ  โหมิ  ปรมตปสฺสี  ลูโข  ๑-  สุทํ
โหมิ   ปรมลูโข   เชคุจฺฉี   สุทํ   โหมิ   ปรมเชคุจฺฉี   ปวิวิตฺโต  ๒-
สุทํ โหมิ ปรมปวิวิตฺโต ฯ
     [๑๗๘]   ตตฺรสฺสุ  เม  อิทํ  สารีปุตฺต  ตปสฺสิตาย  โหติ  อเจลโก
โหมิ   มุตฺตาจาโร   หตฺถาวเลขโน  น  เอหิภทนฺติโก  น  ติฏฺฐภทนฺติโก
น  อภิหตํ  น  อุทฺทิสฺส  กตํ  น  นิมนฺตนํ  สาทิยามิ  ฯ  โส น กุมฺภิมุขา
ปฏิคฺคณฺหามิ    น    กโฬปิมุขา    ปฏิคฺคณฺหามิ   น   เอฬกมนฺตรํ   น
ทณฺฑมนฺตรํ   น   มูสลมนฺตรํ   น  ทฺวินฺนํ  ภุญฺชมานานํ  น  คพฺภินิยา  น
ปายมานาย   น  ปุริสนฺตรคตาย  น  สงฺกิตฺตีสุ  น  ยตฺถ  สา  อุปฏฺฐิโต
โหติ  น  ยตฺถ  มกฺขิกา  สณฺฑสณฺฑจารินี  น  มจฺฉํ  น  มํสํ  น  สุรํ  น
เมรยํ น ถุโสทกํ ปิวามิ ฯ
     {๑๗๘.๑}   โส  เอกาคาริโก  วา  โหมิ เอกาโลปิโก ทฺวาคาริโก
วา  โหมิ  ทฺวาโลปิโก  ฯเปฯ  สตฺตาคาริโก  วา  โหมิ สตฺตาโลปิโก ฯ
เอกิสฺสาปิ   ทตฺติยา   ยาเปมิ  ทฺวีหิปิ  ทตฺตีหิ  ยาเปมิ  ฯเปฯ  สตฺตหิปิ
ทตฺตีหิ   ยาเปมิ   เอกาหิกมฺปิ   อาหารํ  อาหาเรมิ  ทฺวีหิกมฺปิ  อาหารํ
อาหาเรมิ   ฯเปฯ   สตฺตาหิกมฺปิ   อาหารํ   อาหาเรมิ   อิติ  เอวรูปํ
อฑฺฒมาสิกมฺปิ    ปริยายภตฺตโภชนานุโยคมนุยุตฺโต    วิหรามิ    ฯ   โส
สากภกฺโข  วา  โหมิ  สามากภกฺโข  วา  โหมิ  นีวารภกฺโข  วา  โหมิ
ททฺทุลภกฺโข     วา    โหมิ    หฏภกฺโข    วา    โหมิ    กณภกฺโข
@เชิงอรรถ:  สี. ลูขสฺสุทํ ฯ  ยุ. ปวิวิตฺตสฺสุทํ ฯ
วา    โหมิ   อาจามภกฺโข   วา   โหมิ   ปิญฺญากภกฺโข   วา   โหมิ
ติณภกฺโข    วา    โหมิ   โคมยภกฺโข   วา   โหมิ   วนมูลผลาหาโร
ยาเปมิ ปวตฺตผลโภชี ฯ
     {๑๗๘.๒}   โส  สาณานิปิ  ธาเรมิ  มสาณานิปิ ธาเรมิ ฉวทุสฺสานิปิ
ธาเรมิ  ปํสุกุลานิปิ  ธาเรมิ  ติรีฏานิปิ  ธาเรมิ  อชินานิปิ  ๑-  ธาเรมิ
อชินกฺขิปมฺปิ   ธาเรมิ  กุสจีรมฺปิ  ธาเรมิ  วากจีรมฺปิ  ธาเรมิ ผลกจีรมฺปิ
ธาเรมิ   เกสกมฺพลมฺปิ   ธาเรมิ   วาลกมฺพลมฺปิ   ธาเรมิ  อุฬูกปกฺขมฺปิ
ธาเรมิ     เกสมสฺสุโลจโกปิ     โหมิ    เกสมสฺสุโลจนานุโยคมนุยุตฺโต
อุพฺภฏฺฐโก      โหมิ      อาสนปฏิกฺขิตฺโต      อุกฺกุฏิโกปิ      โหมิ
อุกฺกุฏิกปฺปธานมนุยุตฺโต     กณฺฏกาปสฺสยิโกปิ     โหมิ    กณฺฏกาปสฺสเย
เสยฺยํ    กปฺเปมิ   สายตติยกมฺปิ   อุทโกโรหนานุโยคมนุยุตฺโต   วิหรามิ
อิติ    เอวรูปํ   อเนกวิหิตํ   กายสฺส   อาตาปนปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต
วิหรามิ ฯ อิทํสุ เม สารีปุตฺต ตปสฺสิตาย โหติ ฯ
     [๑๗๙]   ตตฺรสฺสุ  เม  อิทํ  สารีปุตฺต  ลูขสฺมึ โหติ ฯ เนกวสฺสคณิกํ
รโชชลฺลํ    กาเย    สนฺนิจิตํ    โหติ   ปปฺปฏิกชาตํ   ฯ   เสยฺยถาปิ
สารีปุตฺต   ติณฺฑุกขานุ   เนกวสฺสคณิโก   สนฺนิจิโต   โหติ  ปปฺปฏิกชาโต
เอวเมวสฺสุ    เม    สารีปุตฺต    เนกวสฺสคณิกํ    รโชชลฺลํ    กาเย
สนฺนิจิตํ   โหติ   ปปฺปฏิกชาตํ   ฯ   ตสฺส   มยฺหํ   สารีปุตฺต  น  เอวํ
โหติ   อโห   วตาหํ   อิมํ  รโชชลฺลํ  ปาณินา  ปริมชฺเชยฺยํ  ฯ  อญฺเญ
วา   ปน   เม   อิมํ  รโชชลฺลํ  ปาณินา  ปริมชฺเชยฺยุนฺติ  เอวมฺปิ  เม
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อชินมฺปิ ฯ
สารีปุตฺต น โหติ ฯ อิทํสุ เม สารีปุตฺต ลูขสฺมึ โหติ ฯ
     [๑๘๐]   ตตฺรสฺสุ  เม  อิทํ  สารีปุตฺต  เชคุจฺฉิสฺมึ  โหติ ฯ โส โข
อหํ    สารีปุตฺต   สโตว   อภิกฺกมามิ   สโต   ปฏิกฺกมามิ   ฯ   ยาว
อุทกพินฺทุมฺหิปิ   เม   ทยา   ปจฺจุปฏฺฐิตา   โหติ  มาหํ  ขุทฺทเก  ปาเณ
วิสมคเต สงฺฆาตํ อาปาเทสินฺติ ฯ อิทํสุ เม สารีปุตฺต เชคุจฺฉิสฺมึ โหติ ฯ
     [๑๘๑]   ตตฺรสฺสุ  เม  อิทํ  สารีปุตฺต  ปวิวิตฺตสฺมึ  โหติ ฯ โส โข
อหํ   สารีปุตฺต   อญฺญตรํ   อรญฺญายตนํ   อชฺโฌคาเหตฺวา   วิหรามิ  ฯ
ยทา    ปสฺสามิ    โคปาลกํ   วา   ปสุปาลกํ   วา   ติณหารกํ   วา
กฏฺฐหารกํ  วา  วนกมฺมิกํ  วา  วเนน  วนํ  คหเนน  คหนํ นินฺเนน นินฺนํ
ถเลน   ถลํ   ปปตามิ   ๑-   ตํ   กิสฺส  เหตุ  มา  มํ  เต  อทฺทสํสุ
อหญฺจ   มา   เต   อทฺทสนฺติ   ฯ   เสยฺยถาปิ   สารีปุตฺต  อารญฺญโก
มิโค   มนุสฺเส   ทิสฺวา   วเนน   วนํ   คหเนน  คหนํ  นินฺเนน  นินฺนํ
ถเลน   ถลํ   ปปตติ   เอวเมว   โข   อหํ  สารีปุตฺต  ยทา  ปสฺสามิ
โคปาลกํ  วา  ปสุปาลกํ  วา  ติณหารกํ  วา  กฏฺฐหารกํ  วา  วนกมฺมิกํ
วา   วเนน   วนํ  คหเนน  คหนํ  นินฺเนน  นินฺนํ  ถเลน  ถลํ  ปปตามิ
ตํ   กิสฺส  เหตุ  มา  มํ  เต  อทฺทสํสุ  อหญฺจ  มา  เต  อทฺทสนฺติ  ฯ
อิทํสุ เม สารีปุตฺต ปวิวิตฺตสฺมึ โหติ ฯ
     [๑๘๒]   โส  โข  อหํ  สารีปุตฺต  เย  เต  โคตฺถา  ปฏฺฐิตคาโว
อปคตโคปาลา   ตตฺถ   จตุกุณฺฑิโก   ๒-   อุปสงฺกมิตฺวา   ยานิ   ตานิ
@เชิงอรรถ:  ม. สํปตามิ ฯ  สี. ยุ. จตุกุณฺฑิโค ฯ
วจฺฉกานํ   ตรุณกานํ   เธนุปกานํ   โคมยานิ  ตานิ  สุทํ  อาหาเรมิ  ฯ
ยาวกีวญฺจ    เม    สารีปุตฺต    สกํ   มุตฺตกรีสํ   อปริยาทินฺนํ   โหติ
สกํเยว    สุทํ    มุตฺตกรีสํ   อาหาเรมิ   ฯ   อิทํสุ   เม   สารีปุตฺต
มหาวิกฏโภชนสฺมึ โหติ ฯ
     [๑๘๓]   โส   โข   อหํ   สารีปุตฺต   อญฺญตรํ  ภึสนกํ  วนสณฺฑํ
อชฺโฌคาเหตฺวา    วิหรามิ    ฯ    ตตฺรสฺสุทํ    สารีปุตฺต    ภึสนกสฺส
วนสณฺฑสฺส   ภึสนกตสฺมึ   โหติ   ฯ   โยโกจิ   อวีตราโค  ตํ  วนสณฺฑํ
ปวิสติ  เยภุยฺเยน  โลมานิ  หํสนฺติ  ฯ  โส  โข  อหํ  สารีปุตฺต ยา ตา
รตฺติโย   สีตา   เหมนฺติกา  อนฺตรฏฺฐกา  หิมปาตสมยา  ๑-  ตถารูปาสุ
รตฺตีสุ   รตฺตึ   อพฺโภกาเส  วิหรามิ  ทิวา  วนสณฺเฑ  คิมฺหานํ  ปจฺฉิเม
มาเส   ทิสฺวา   อพฺโภกาเส   วิหรามิ  รตฺตึ  วนสณฺเฑ  ฯ  อปิสฺสุ  มํ
สารีปุตฺต อยํ อนจฺฉริยา คาถา ปฏิภาสิ ปุพฺเพ อสฺสุตปุพฺพา
       โส ตตฺโต โส สิโน เอโก     เอโก ภึสนเก วเน
       นคฺโค น จคฺคิมาสิโน         เอสนาปสุโต มุนีติ ฯ
     [๑๘๔]   โส  โข  อหํ  สารีปุตฺต สุสาเน เสยฺยํ กปฺเปมิ ฉวฏฺฐิกานิ
อุปธาย    ฯ    อปิสฺสุ    มํ    สารีปุตฺต   โคมณฺฑลา   อุปสงฺกมิตฺวา
โอฏฺฐุเภนฺติปิ   ๒-   โอมุตฺเตนฺติปิ   ปํสุเกนปิ   โอกิรนฺติ  กณฺณโสเตสุปิ
สลากํ  ปเวเสนฺติ  ฯ  น  โข  ปนาหํ  สารีปุตฺต  อภิชานามิ เตสุ ปาปกํ
จิตฺตํ อุปฺปาเทตา ฯ อิทํสุ เม สารีปุตฺต อุเปกฺขาวิหารสฺมึ โหติ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. อนฺตรฏฺฐเก หิมปาตสมเย ฯ  สี. ยุ. โอฏฺฐุภนฺติปิ ฯ
     [๑๘๕]   สนฺติ   โข   ปน   สารีปุตฺต   เอเก   สมณพฺราหฺมณา
เอวํวาทิโน   เอวํทิฏฺฐิโน   อาหาเรน   สุทฺธีติ   ฯ   เต   เอวมาหํสุ
โกเลหิ   ยาเปมาติ   ฯ   เต  โกลมฺปิ  ขาทนฺติ  โกลจุณฺณมฺปิ  ขาทนฺติ
โกโลทกมฺปิ    ปิวนฺติ    อเนกวิหิตมฺปิ    โกลวิกตึ    ปริภุญฺชนฺติ    ฯ
อภิชานามิ  โข  ปนาหํ  สารีปุตฺต  เอกํเยว  โกลํ  อาหารํ  อาหริตา ฯ
สิยา   โข   ปน   เต  สารีปุตฺต  เอวมสฺส  มหา  นูน  เตน  สมเยน
โกโล   อโหสีติ   ฯ   น   โข   ปเนตํ  สารีปุตฺต  เอวํ  ทฏฺฐพฺพํ  ฯ
ตทาปิ   เอตปรโมเยว   โกโล   อโหสิ  เสยฺยถาปิ  เอตรหิ  ฯ  ตสฺส
มยฺหํ   สารีปุตฺต   เอกํเยว  โกลํ  อาหารํ  อาหารยโต  อธิมตฺตกสีมานํ
ปตฺโต กาโย โหติ ฯ
     {๑๘๕.๑}   เสยฺยถาปิ   นาม  อาสีติกปพฺพานิ  วา  กาลาปพฺพานิ
วา   เอวเมวสฺสุ   เม  องฺคปจฺจงฺคานิ  ภวนฺติ  ตาเยวปฺปาหารตาย  ฯ
เสยฺยถาปิ    นาม    โอฏฺฐปทํ    เอวเมวสฺสุ   เม   อานิสทํ   โหติ
ตาเยวปฺปาหารตาย   ฯ   เสยฺยถาปิ   นาม   วฏฺฏนาวฬี   เอวเมวสฺสุ
เม  ปิฏฺฐิกณฺฏโก  อุนฺนตาวนโต  โหติ  ตาเยวปฺปาหารตาย  ฯ เสยฺยถาปิ
นาม   ชรสาลาย   โคปาณสิโย   โอลุคฺควิลุคฺคา   ภวนฺติ   เอวเมวสฺสุ
เม ผาสุฬิโย โอลุคฺควิลุคฺคา ภวนฺติ ตาเยวปฺปาหารตาย ฯ
     {๑๘๕.๒}   เสยฺยถาปิ   นาม   คมฺภีเร   อุทปาเน  อุทกตารกา
คมฺภีรคตา  โอกฺขายิกา  ทิสฺสนฺติ  เอวเมวสฺสุ  เม อกฺขิกูเปสุ อกฺขิตารกา
คมฺภีรคตา   โอกฺขายิกา   ทิสฺสนฺติ   ตาเยวปฺปาหารตาย  ฯ  เสยฺยถาปิ
นาม  ติตฺติกาลาพุ  อามกจฺฉินฺโน  วาตาตเปน  สํผุสิโต  โหติ  สมฺมิลาโต
เอวเมวสฺสุ  เม  สีสจฺฉวิ  สํผุสิตา โหติ สมฺมิลาตา ตาเยวปฺปาหารตาย ฯ
โส   โข   อหํ   สารีปุตฺต   อุทรจฺฉวึ   ปริมสิสฺสามีติ   ปิฏฺฐิกณฺฏกํเยว
ปริคฺคณฺหามิ    ปิฏฺฐิกณฺฏกํ    ปริมสิสฺสามีติ   อุทรจฺฉวึเยว   ปริคฺคณฺหามิ
ยาวสฺสุ    เม    สารีปุตฺต    อุทรจฺฉวิ   ปิฏฺฐิกณฺฏกํ   อลฺลีนา   โหติ
ตาเยวปฺปาหารตาย  ฯ  โส  โข  อหํ  สารีปุตฺต  วจฺจํ  วา  มุตฺตํ  วา
กริสฺสามีติ    ตตุเถว    อวกุชฺโช   ปปตามิ   ตาเยวปฺปาหารตาย   ฯ
โส   โข  อหํ  สารีปุตฺต  ตเมว  กายํ  อสฺสาเสนฺโต  ปาณินา  คตฺตานิ
อโนมชฺชามิ   ฯ   ตสฺส  มยฺหํ  สารีปุตฺต  ปาณินา  คตฺตานิ  อโนมชฺชโต
ปูติมูลานิ โลมานิ กายสฺมา ปปตนฺติ ตาเยวปฺปาหารตาย ฯ
     [๑๘๖]   สนฺติ   โข   ปน   สารีปุตฺต   เอเก   สมณพฺราหฺมณา
เอวํวาทิโน   เอวํทิฏฺฐิโน   อาหาเรน   สุทฺธีติ   ฯ   เต   เอวมาหํสุ
มุคฺเคหิ    ยาเปม    ฯเปฯ    ติเลหิ    ยาเปม   ฯเปฯ   ตณฺฑุเลหิ
ยาเปมาติ    ฯ    เต   ตณฺฑุลมฺปิ   ขาทนฺติ   ตณฺฑุลจุณฺณมฺปิ   ขาทนฺติ
ตณฺฑุโลทกมฺปิ    ปิวนฺติ    อเนกวิหิตมฺปิ    ตณฺฑุลวิกตึ   ปริภุญฺชนฺติ   ฯ
อภิชานามิ  โข  ปนาหํ  สารีปุตฺต  เอกํเยว  ตณฺฑุลํ  อาหารํ อาหริตา ฯ
สิยา   โข   ปน   เต  สารีปุตฺต  เอวมสฺส  มหา  นูน  เตน  สมเยน
ตณฺฑุโล   อโหสีติ   ฯ   น   โข  ปเนตํ  สารีปุตฺต  เอวํ  ทฏฺฐพฺพํ  ฯ
ตทาปิ   เอตปรโมเยว   ตณฺฑุโล  อโหสิ  เสยฺยถาปิ  เอตรหิ  ฯ  ตสฺส
มยฺหํ     สารีปุตฺต     เอกํเยว     ตณฺฑุลํ    อาหารํ    อาหารยโต
อธิมตฺตกสีมานํ  ปตฺโต  กาโย  โหติ  ฯ  เสยฺยถาปิ  นาม อาสีติกปพฺพานิ
วา    กาฬปพฺพานิ   วา   เอวเมวสฺสุ   เม   องฺคปจฺจงฺคานิ   ภวนฺติ
ตาเยวปฺปาหารตาย   ฯ   เสยฺยถาปิ   นาม   โอฏฺฐปทํ   ฯเปฯ  โหติ
ตาเยวปฺปาหารตาย    ฯ    เสยฺยถาปิ    นาม    วฏฺฏนาวฬี   ฯเปฯ
ตาเยวปฺปาหารตาย  ฯ  เสยฺยถาปิ  นาม  ชรสาลาย  ฯเปฯ  เสยฺยถาปิ
นาม    คมฺภีเร    ฯเปฯ    เสยฺยถาปิ   นาม   ติตฺติกาลาพุ   ฯเปฯ
โส  โข  อหํ  สารีปุตฺต  อุทรจฺฉวึ  ฯเปฯ  โส  โข  อหํ สารีปุตฺต วจฺจํ
วา   ฯเปฯ   โส  โข  อหํ  สารีปุตฺต  ตเมว  กายํ  ฯเปฯ  กายสฺมา
ปปตนฺติ   ตาเยวปฺปาหารตาย   ฯ  ตายปิ  โข  อหํ  สารีปุตฺต  อริยาย
ตาย   ปฏิปทาย   ตาย   ทุกฺกรการิกาย  นาชฺฌคมึ  อุตฺตริ  มนุสฺสธมฺมา
อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ    ตํ    กิสฺส    เหตุ    อิมิสฺสาเยว   อริยาย
ปญฺญาย   อนธิคมา   ยายํ   อริยา  ปญฺญา  อธิคตา  อริยา  นิยฺยานิกา
นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส สมฺมา ทุกฺขกฺขยาย ฯ
     [๑๘๗]   สนฺติ  โข  ปน สารีปุตฺต เอเก สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน
เอวํทิฏฺฐิโน   สํสาเรน  สุทฺธีติ  ฯ  น  โข  ปเนโส  สารีปุตฺต  สํสาโร
สุลภรูโป   โย   มยา   อสํสริตปุพฺโพ  อิมินา  ทีเฆน  อทฺธุนา  อญฺญตฺร
สุทฺธาวาเสหิ   เทเวหิ   สุทฺธาวาเส  จาหํ  สารีปุตฺต  เทเว  สํสเรยฺยํ
นยิมํ โลกํ ปุน อาคจฺเฉยฺยํ ฯ
     [๑๘๘]   สนฺติ   โข   ปน   สารีปุตฺต   เอเก   สมณพฺราหฺมณา
เอวํวาทิโน   เอวํทิฏฺฐิโน   อุปปตฺติยา   สุทฺธีติ   ฯ   น  โข  ปเนสา
สารีปุตฺต    อุปปตฺติ   สุลภรูปา   ยา   มยา   อนุปฺปนฺนปุพฺพา   อิมินา
ทีเฆน   อทฺธุนา   อญฺญตฺร   สุทฺธาวาเสหิ   เทเวหิ  สุทฺธาวาเส  จาหํ
สารีปุตฺต เทเว อุปปชฺเชยฺยํ นยิมํ โลกํ ปุน อาคจฺเฉยฺยํ ฯ
     [๑๘๙]   สนฺติ   โข   ปน   สารีปุตฺต   เอเก   สมณพฺราหฺมณา
เอวํวาทิโน   เอวํทิฏฺฐิโน   อาวาเสน   สุทฺธีติ   ฯ   น  โข  ปเนโส
สารีปุตฺต   อาวาโส   สุลภรูโป   โย   มยา   อนาวุฏฺฐปุพฺโพ   อิมินา
ทีเฆน   อทฺธุนา   อญฺญตฺร   สุทฺธาวาเสหิ   เทเวหิ  สุทฺธาวาเส  จาหํ
สารีปุตฺต เทเว อาวเสยฺยํ นยิมํ โลกํ ปุน อาคจฺเฉยฺยํ ฯ
     [๑๙๐]   สนฺติ   โข   ปน   สารีปุตฺต   เอเก   สมณพฺราหฺมณา
เอวํวาทิโน   เอวํทิฏฺฐิโน   ยญฺเญน   สุทฺธีติ   ฯ   น   โข   ปเนโส
สารีปุตฺต   ยญฺโญ   สุลภรูโป   โย   มยา  อยิฏฺฐปุพฺโพ  อิมินา  ทีเฆน
อทฺธุนา   ตญฺจ   โข   รญฺญา   วา   สตา   ขตฺติเยน  มุทฺธาวสิตฺเตน
พฺราหฺมเณน วา มหาสาเลน ฯ
     [๑๙๑]   สนฺติ   โข   ปน   สารีปุตฺต   เอเก   สมณพฺราหฺมณา
เอวํวาทิโน   เอวํทิฏฺฐิโน  อคฺคิปาริจริยาย  สุทฺธีติ  ฯ  น  โข  ปเนโส
สารีปุตฺต   อคฺคิ   สุลภรูโป   โย  มยา  อปริจิณฺณปุพฺโพ  อิมินา  ทีเฆน
อทฺธุนา   ตญฺจ   โข   รญฺญา   วา   สตา   ขตฺติเยน  มุทฺธาวสิตฺเตน
พฺราหฺมเณน วา มหาสาเลน ฯ
     [๑๙๒]   สนฺติ   โข   ปน   สารีปุตฺต   เอเก   สมณพฺราหฺมณา
เอวํวาทิโน   เอวํทิฏฺฐิโน   ยาวเทวายํ   ภวํ   ปุริโส   ทหโร   โหติ
ยุวา    สุสุกาฬเกโส    ภเทฺรน    โยพฺพเนน   สมนฺนาคโต   ปฐเมน
วยสา    ตาวเทว   ปรเมน   ปญฺญาเวยฺยตฺติเยน   สมนฺนาคโต   โหติ
ยโต   จ   โข   อยํ   ภวํ   ปุริโส   ชิณฺโณ  โหติ  วุฑฺโฒ  มหลฺลโก
อทฺธคโต   วโย   อนุปฺปตฺโต   อสีติโก   วา  นวุติโก  วา  วสฺสสติโก
วา   ชาติยา   อถ   ตมฺหา   ปญฺญาเวยฺยตฺติยา   ปริหายตีติ   ฯ   น
โข   ปเนตํ   สารีปุตฺต   เอวํ   ทฏฺฐพฺพํ  ฯ  อหํ  โข  ปน  สารีปุตฺต
เอตรหิ    ชิณฺโณ    วุฑฺโฒ   มหลฺลโก   อทฺธคโต   วโย   อนุปฺปตฺโต
อสีติโก เม วโย วตฺตติ ฯ
     {๑๙๒.๑}   อิธสฺสุ  เม  สารีปุตฺต  จตฺตาโร  สาวกา วสฺสสตายุกา
วสฺสสตชีวิโน  ปรมาย  สติยา  จ  คติยา จ ธิติยา จ สมนฺนาคตา ปรเมน
จ   ปญฺญาเวยฺยตฺติเยน   เสยฺยถาปิ   สารีปุตฺต   ทฬฺหธมฺโม   ธนุคฺคโห
สิกฺขิโต   กตหตฺโถ   กตุปาสโน  ลหุเกน  อสเนน  อปฺปกสิเรเนว  ติริยํ
ตาลจฺฉายํ   อติปาเตยฺย   เอวํ  อธิมตฺตสติมนฺโต  เอวํ  อธิมตฺตคติมนฺโต
เอวํ   อธิมตฺตธิติมนฺโต   เอวํ  ปรเมน  ปญฺญาเวยฺยตฺติเยน  สมนฺนาคตา
เต   มํ  จตุนฺนํ  สติปฏฺฐานานํ  อุปาทายุปาทาย  ปญฺหํ  ปุจฺเฉยฺยุํ  ปุฏฺโฐ
ปุฏฺโฐ  จาหํ  เตสํ  พฺยากเรยฺยํ  พฺยากตญฺจ เม พฺยากตโต ธาเรยฺยุํ น จ
มํ   ทุติยกํ   อุตฺตรึ   ปฏิปุจฺเฉยฺยุํ  อญฺญตฺร  อสิต  ปีต  ขายิต  สายิตา
อญฺญตฺร     อุจฺจารปสฺสาวกมฺมา     อญฺญตฺร     นิทฺทากิลมถปฏิวิโนทนา
อปริยาทินฺนาเยวสฺส  สารีปุตฺต  ตถาคตสฺส  ธมฺมเทสนา อปริยาทินฺนํเยวสฺส
ตถาคตสฺส      ธมฺมปทพฺยญฺชนํ      อปริยาทินฺนํเยวสฺส      ตถาคตสฺส
ปญฺหาปฏิภานํ   ฯ   อถ   เม   เต   จตฺตาโร  สาวกา  วสฺสสตายุกา
วสฺสสตชีวิโน   วสฺสสตสฺส   อจฺจเยน   กาลํ   กเรยฺยุํ   ฯ   มญฺจเกน
เจปิ      มํ     สารีปุตฺต     ปริหริสฺสถ     เนวตฺถิ     ตถาคตสฺส
ปญฺญาเวยฺยตฺติยสฺส   อญฺญถตฺตํ   ฯ   ยํ   โข   ตํ   สารีปุตฺต   สมฺมา
วทมาโน    วเทยฺย    อสมฺโมหธมฺโม    สตฺโต    โลเก    อุปฺปนฺโน
พหุชนหิตาย    พหุชนสุขาย   โลกานุกมฺปาย   อตฺถาย   หิตาย   สุขาย
เทวมนุสฺสานนฺติ    ฯ    มเมว    ตํ    สมฺมา    วทมาโน   วเทยฺย
อสมฺโมหธมฺโม   สตฺโต   โลเก   อุปฺปนฺโน   พหุชนหิตาย   พหุชนสุขาย
โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานนฺติ ฯ
     [๑๙๓]   เตน  โข  ปน  สมเยน  อายสฺมา  นาคสมาโล  ภควโต
ปิฏฺฐิโต    โหติ    ภควนฺตํ    วีชยมาโน   ฯ   อถ   โข   อายสฺมา
นาคสมาโล   ภควนฺตํ   เอตทโวจ   อจฺฉริยํ   ภนฺเต   อพฺภูตํ   ภนฺเต
อปิจ   เม   ภนฺเต   อิมํ   ธมฺมปริยายํ  สุตฺวา  โลมานิ  หฏฺฐานิ  โก
นามายํ   ภนฺเต   ธมฺมปริยาโยติ   ฯ   ตสฺมาติห  ตฺวํ  นาคสมาล  อิมํ
ธมฺมปริยายํ โลมหํสนปริยาโยเตฺวว นํ ธาเรหีติ ฯ
     อิทมโวจ   ภควา   อตฺตมโน   อายสฺมา   นาคสมาโล   ภควโต
ภาสิตํ อภินนฺทีติ ฯ
                      มหาสีหนาทสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ทุติยํ ฯ
                                  -------------
                             มหาทุกฺขกฺขนฺธสุตฺตํ
     [๑๙๔]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   อถ   โข  สมฺพหุลา  ภิกฺขู
ปุพฺพณฺหสมยํ     นิวาเสตฺวา     ปตฺตจีวรมาทาย    สาวตฺถึ    ปิณฺฑาย
ปาวิสึสุ   ฯ   อถ   โข   เตสํ   ภิกฺขูนํ   เอตทโหสิ   อติปฺปโค  โข
ตาว   สาวตฺถิยํ   ปิณฺฑาย   จริตุํ   ยนฺนูน   มยํ   เยน  อญฺญติตฺถิยานํ
ปริพฺพาชกานํ   อาราโม   เตนุปสงฺกเมยฺยามาติ   ฯ   อถ   โข   เต
ภิกฺขู    เยน   อญฺญติตฺถิยานํ   ปริพฺพาชกานํ   อาราโม   เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา    เตหิ   อญฺญติตฺถิเยหิ   ปริพฺพาชเกหิ   สทฺธึ   สมฺโมทึสุ
สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ
     {๑๙๔.๑}   เอกมนฺตํ  นิสินฺเน  โข  เต  ภิกฺขู  เต  อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา   เอตทโวจุํ   สมโณ   อาวุโส   โคตโม   กามานํ  ปริญฺญํ
ปญฺญาเปติ    มยมฺปิ   กามานํ   ปริญฺญํ   ปญฺญาเปม   สมโณ   อาวุโส
โคตโม   รูปานํ   ปริญฺญํ  ปญฺญาเปติ  มยมฺปิ  รูปานํ  ปริญฺญํ  ปญฺญาเปม
สมโณ  อาวุโส  โคตโม  เวทนานํ  ปริญฺญํ  ปญฺญาเปติ  มยมฺปิ  เวทนานํ
ปริญฺญํ  ปญฺญาเปม  อิธ  โน  อาวุโส  โก  วิเสโส  โก  อธิปฺปาโย  กึ
นานากรณํ   สมณสฺส   วา  โคตมสฺส  อมฺหากํ  วา  ยทิทํ  ธมฺมเทสนาย
วา  ธมฺมเทสนํ  อนุสาสนิยา  วา  อนุสาสนินฺติ  ฯ อถ โข เต ภิกฺขู เตสํ
อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ ภาสิตํ
เนว     อภินนฺทึสุ    นปฺปฏิกฺโกสึสุ    อนภินนฺทิตฺวา    อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา
อุฏฺฐายาสนา   ปกฺกมึสุ   ภควโต   สนฺติเก   เอตสฺส   ภาสิตสฺส  อตฺถํ
อาชานิสฺสามาติ ฯ
     [๑๙๕]   อถ  โข  เต  ภิกฺขู  สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ
ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา     เยน    ภควา    เตนุปสงฺกมึสุ    อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ    อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   ฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺนา
โข   เต   ภิกฺขู   ภควนฺตํ   เอตทโวจุํ  อิธ  มยํ  ภนฺเต  ปุพฺพณฺหสมยํ
นิวาเสตฺวา   ปตฺตจีวรมาทาย   สาวตฺถึ   ปิณฺฑาย   ปวิสิมฺห   เตสนฺโน
ภนฺเต   อมฺหากํ   เอตทโหสิ   อติปฺปโค  โข  ตาว  สาวตฺถิยํ  ปิณฺฑาย
จริตุํ    ยนฺนูน   มยํ   เยน   อญฺญติตฺถิยานํ   ปริพฺพาชกานํ   อาราโม
เตนุปสงฺกเมยฺยามาติ ฯ
     {๑๙๕.๑}   อถ  โข  มยํ  ภนฺเต  เยน อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ
อาราโม     เตนุปสงฺกมิมฺห     อุปสงฺกมิตฺวา    เตหิ    อญฺญติตฺถิเยหิ
ปริพฺพาชเกหิ     สทฺธึ    สมฺโมทิมฺห    สมฺโมทนียํ    กถํ    สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิมฺห   ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺเน  โข  อเมฺห
ภนฺเต   เต   อญฺญติตฺถิยา   ปริพฺพาชกา   เอตทโวจุํ   สมโณ  อาวุโส
โคตโม    กามานํ    ปริญฺญํ    ปญฺญาเปติ   มยมฺปิ   กามานํ   ปริญฺญํ
ปญฺญาเปม    สมโณ   อาวุโส   โคตโม   รูปานํ   ปริญฺญํ   ปญฺญาเปติ
มยมฺปิ    รูปานํ    ปริญฺญํ    ปญฺญาเปม    สมโณ   อาวุโส   โคตโม
เวทนานํ   ปริญฺญํ   ปญฺญาเปติ   มยมฺปิ   เวทนานํ   ปริญฺญํ  ปญฺญาเปม
อิธ     โน    อาวุโส    โก    วิเสโส    โก    อธิปฺปาโย    กึ
นานากรณํ  สมณสฺส  วา  โคตมสฺส  อมฺหากํ  วา  ยทิทํ ธมฺมเทสนาย วา
ธมฺมเทสนํ  อนุสาสนิยา  วา  อนุสาสนินฺติ  ฯ  อถ  โข  มยํ ภนฺเต เตสํ
อญฺญติตฺถิยานํ   ปริพฺพาชกานํ   ภาสิตํ   เนว  อภินนฺทิมฺห  นปฺปฏิกฺโกสิมฺห
อนภินนฺทิตฺวา    อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา    อุฏฺฐายาสนา    ปกฺกมิมฺห   ภควโต
สนฺติเก เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชานิสฺสามาติ ฯ
     [๑๙๖]   เอวํวาทิโน    ภิกฺขเว    อญฺญติตฺถิยา    ปริพฺพาชกา
เอวมสฺสุ   วจนียา   โก   ปนาวุโส  กามานํ  อสฺสาโท  โก  อาทีนโว
กึ   นิสฺสรณํ   โก   รูปานํ   อสฺสาโท   โก   อาทีนโว   กึ  นิสฺสรณํ
โก   เวทนานํ   อสฺสาโท   โก   อาทีนโว   กึ  นิสฺสรณนฺติ  ฯ  เอวํ
ปุฏฺฐา   ภิกฺขเว   อญฺญติตฺถิยา   ปริพฺพาชกา   น   เจว  สมฺปายิสฺสนฺติ
อุตฺตริญฺจ   วิฆาตํ   อาปชฺชิสฺสนฺติ   ตํ   กิสฺส   เหตุ   ยถาตํ  ภิกฺขเว
อวิสยสฺมึ   ฯ   นาหนฺตํ   ภิกฺขเว  ปสฺสามิ  สเทวเก  โลเก  สมารเก
สพฺรหฺมเก   สสฺสมณพฺราหฺมณิยา   ปชาย   สเทวมนุสฺสาย   โย   อิเมสํ
ปญฺหานํ    เวยฺยากรเณน    จิตฺตํ   อาราเธยฺย   อญฺญตฺร   ตถาคเตน
วา ตถาคตสาวเกน วา อิโต วา ปน สุตฺวา ฯ
     [๑๙๗]   โก  จ  ภิกฺขเว  กามานํ  อสฺสาโท  ฯ  ปญฺจิเม ภิกฺขเว
กามคุณา    กตเม    ปญฺจ    จกฺขุวิญฺเญยฺยา   รูปา   อิฏฺฐา   กนฺตา
มนาปา   ปิยรูปา   กามูปสญฺหิตา  รชนียา  โสตวิญฺเญยฺยา  สทฺทา  ...
ฆานวิญฺเญยฺยา  คนฺธา  ...  ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา  รสา  ... กายวิญฺเญยฺยา
โผฏฺฐพฺพา   อิฏฺฐา   กนฺตา   มนาปา   ปิยรูปา  กามูปสญฺหิตา  รชนียา
อิเม   โข  ภิกฺขเว  ปญฺจ  กามคุณา  ฯ  ยํ  โข  ภิกฺขเว  อิเม  ปญฺจ
กามคุเณ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อยํ กามานํ อสฺสาโท ฯ
     [๑๙๘]   โก   จ  ภิกฺขเว  กามานํ  อาทีนโว  ฯ  อิธ  ภิกฺขเว
กุลปุตฺโต   เยน   สิปฺปุฏฺฐาเนน  ๑-  ชีวิกํ  กปฺเปติ  ยทิ  มุทฺธาย  ยทิ
คณนาย   ยทิ   สงฺขาเนน  ยทิ  กสิยา  ยทิ  วณิชฺชาย  ยทิ  โครกฺเขน
ยทิ    อิสฺสตฺเถน    ยทิ   ราชโปริเสน   ยทิ   สิปฺปญฺญตเรน   สีตสฺส
ปุรกฺขโต      อุณฺหสฺส     ปุรกฺขโต     ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺเสหิ
ริสฺสมาโน   ขุปฺปิปาสาย   มิยฺยมาโน   ๒-   อยมฺปิ   ภิกฺขเว  กามานํ
อาทีนโว   สนฺทิฏฺฐิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว เหตุ ฯ
     {๑๙๘.๑}   ตสฺส  เจ  ภิกฺขเว  กุลปุตฺตสฺส  เอวํ  อุฏฺฐหโต ฆฏโต
วายมโต   เต   โภคา   นาภินิปฺผชฺชนฺติ  โส  โสจติ  กิลมติ  ปริเทวติ
อุรตฺตาฬึ   กนฺทติ   สมฺโมหํ  อาปชฺชติ  โมฆํ  วต  เม  อุฏฺฐานํ  อผโล
วต   เม   วายาโมติ   อยมฺปิ  ภิกฺขเว  กามานํ  อาทีนโว  สนฺทิฏฺฐิโก
ทุกฺขกฺขนฺโธ กามเหตุ กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     {๑๙๘.๒}   ตสฺส  เจ  ภิกฺขเว  กุลปุตฺตสฺส  เอวํ  อุฏฺฐหโต ฆฏโต
วายมโต  เต  โภคา  อภินิปฺผชฺชนฺติ  โส  เตสํ  โภคานํ  อารกฺขาธิกรณํ
ทุกฺขํ  โทมนสฺสํ  ปฏิสํเวเทติ ฯ กินฺติ เต ๓- โภเค เนว ราชาโน หเรยฺยุํ
น  โจรา  หเรยฺยุํ  น  อคฺคิ ฑเหยฺย น อุทกํ วเหยฺย น อปฺปิยา ทายาทา
หเรยฺยุนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ม. สิปฺปฏฺฐาเนน ฯ   สี. ม. ยุ. มียมาโน ฯ   ม. ยุ. เม ฯ
ตสฺส   เอวํ   อารกฺขโต  โคปยโต  เต  โภเค  ราชาโน  วา  หรนฺติ
โจรา   วา   หรนฺติ   อคฺคิ   วา   ฑหติ   อุทกํ  วา  วหติ  อปฺปิยา
ทายาทา   วา   หรนฺติ   โส   โสจติ   กิลมติ   ปริเทวติ   อุรตฺตาฬึ
กนฺทติ   สมฺโมหํ   อาปชฺชติ   ยมฺปิ   เม   อโหสิ   ตมฺปิ  โน  นตฺถีติ
อยมฺปิ   ภิกฺขเว   กามานํ  อาทีนโว  สนฺทิฏฺฐิโก  ทุกฺขกฺขนฺโธ  กามเหตุ
กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     {๑๙๘.๓}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว   เหตุ   ราชาโนปิ   ราชูหิ   วิวทนฺติ  ขตฺติยาปิ  ขตฺติเยหิ
วิวทนฺติ    พฺราหฺมณาปิ    พฺราหฺมเณหิ    วิวทนฺติ    คหปตีปิ   คหปตีหิ
วิวทนฺติ   มาตาปิ   ปุตฺเตน   วิวทติ   ปุตฺโตปิ  มาตรา  วิวทติ  ปิตาปิ
ปุตฺเตน   วิวทติ   ปุตฺโตปิ   ปิตรา   วิวทติ   ภาตาปิ  ภาตรา  วิวทติ
ภาตาปิ   ภคินิยา   วิวทติ  ภคินีปิ  ภาตรา  วิวทติ  สหาโยปิ  สหาเยน
วิวทติ    เต    ตตฺถ    กลหวิคฺคหวิวาทาปนฺนา    อญฺญมญฺญํ   ปาณีหิปิ
อุปกฺกมนฺติ    เลฑฺฑูหิปิ   อุปกฺกมนฺติ   ทณฺเฑหิปิ   อุปกฺกมนฺติ   สตฺเถหิปิ
อุปกฺกมนฺติ    เต    ตตฺถ   มรณมฺปิ   นิคฺคจฺฉนฺติ   มรณมตฺตมฺปิ   ทุกฺขํ
อยมฺปิ   ภิกฺขเว   กามานํ  อาทีนโว  สนฺทิฏฺฐิโก  ทุกฺขกฺขนฺโธ  กามเหตุ
กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     {๑๙๘.๔}   ปุน    จปรํ    ภิกฺขเว    กามเหตุ    กามนิทานํ
กามาธิกรณํ     กามานเมว    เหตุ    อสิจมฺมํ   คเหตฺวา   ธนุกลาปํ
สนฺนยฺหิตฺวา     อุภโตพฺยุฬฺหํ    ๑-    สงฺคามํ    ปกฺขนฺทนฺติ    อุสูสุปิ
@เชิงอรรถ:  สี. ม. ยุ. อุภโตวิยูฬฺหํ ฯ
ขิปฺปมาเนสุ   สตฺตีสุปิ   ขิปฺปมานาสุ   อสีสุปิ  วิชฺโชตลนฺเตสุ  เต  ตตฺถ
อุสูหิปิ   วิชฺฌนฺติ   สตฺติยาปิ   วิชฺฌนฺติ   อสินาปิ   สีสํ   ฉินฺทนฺติ   เต
ตตฺถ    มรณมฺปิ    นิคฺคจฺฉนฺติ   มรณมตฺตมฺปิ   ทุกฺขํ   อยมฺปิ   ภิกฺขเว
กามานํ    อาทีนโว   สนฺทิฏฺฐิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ   กามนิทานํ
กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     {๑๙๘.๕}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว เหตุ อสิจมฺมํ คเหตฺวา ธนุกลาปํ สนฺนยฺหิตฺวา อฏฺฏาวเลปนา ๑-
อุปการิโย    ปกฺขนฺทนฺติ   อุสูสุปิ   ขิปฺปมาเนสุ   สตฺตีสุปิ   ขิปฺปมานาสุ
อสีสุปิ   วิชฺโชตลนฺเตสุ   เต  ตตฺถ  อุสูหิปิ  วิชฺฌนฺติ  สตฺติยาปิ  วิชฺฌนฺติ
ฉกณฏิยาปิ   ๒-   โอสิญฺจนฺติ   อภิวคฺเคนปิ   โอมทฺทนฺติ   อสินาปิ  สีสํ
ฉินฺทนฺติ   เต   ตตฺถ   มรณมฺปิ   นิคฺคจฺฉนฺติ  มรณมตฺตมฺปิ  ทุกฺขํ  อยมฺปิ
ภิกฺขเว  กามานํ  อาทีนโว  สนฺทิฏฺฐิโก  ทุกฺขกฺขนฺโธ  กามเหตุ กามนิทานํ
กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     {๑๙๘.๖}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว   เหตุ  สนฺธิมฺปิ  ฉินฺทนฺติ  นิลฺโลปมฺปิ  หรนฺติ  เอกาคาริกมฺปิ
กโรนฺติ     ปริปนฺเถปิ     ติฏฺฐนฺติ    ปรทารมฺปิ    คจฺฉนฺติ    ตเมนํ
ราชาโน      คเหตฺวา    วิวิธานิ    กมฺมกรณานิ    ๓-    กาเรนฺติ
กสาหิปิ      ตาเฬนฺติ     เวตฺเตหิปิ     ตาเฬนฺติ     อฑฺฒทณฺฑเกหิปิ
ตาเฬนฺติ       หตฺถมฺปิ       ฉินฺทนฺติ        ปาทมฺปิ       ฉินฺทนฺติ
@เชิงอรรถ:  สี. ม. ยุ. อทฺทาวเลปนา ฯ  สี. ยุ. ปกฺกฏฺฐิยา ฯ ม. ฉกณกายปิ ฯ
@ สี. ยุ. วิวิธา กมฺมกรณา ฯ ม. วิวิธา กมฺมการณา ฯ
หตฺถปาทมฺปิ     ฉินฺทนฺติ     กณฺณมฺปิ    ฉินฺทนฺติ    นาสมฺปิ    ฉินฺทนฺติ
กณฺณนาสมฺปิ     ฉินฺทนฺติ     พิลงฺคถาลิกมฺปิ    กโรนฺติ    สงฺขมุณฺฑกมฺปิ
กโรนฺติ   ราหุมุขมฺปิ   กโรนฺติ   โชติมาลิกมฺปิ  กโรนฺติ  หตฺถปชฺโชติกมฺปิ
กโรนฺติ      เอรกวตฺติกมฺปิ     กโรนฺติ     จีรกวาสิกมฺปิ     กโรนฺติ
เอเณยฺยกมฺปิ   กโรนฺติ   พลิสมํสิกมฺปิ   กโรนฺติ   กหาปณกมฺปิ   กโรนฺติ
ขาราปฏิจฺฉกมฺปิ    กโรนฺติ    ปลิฆปริวตฺติกมฺปิ   กโรนฺติ   ปลาลปีฐกมฺปิ
กโรนฺติ    ตตฺเตนปิ    เตเลน    โอสิญฺจนฺติ   สุนเขหิปิ   ขาทาเปนฺติ
ชีวนฺตมฺปิ   สูเล   อุตฺตาเสนฺติ   อสินาปิ   สีสํ   ฉินฺทนฺติ   เต   ตตฺถ
มรณมฺปิ     นิคฺคจฺฉนฺติ     มรณมตฺตมฺปิ     ทุกฺขํ    อยมฺปิ    ภิกฺขเว
กามานํ    อาทีนโว   สนฺทิฏฺฐิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ   กามนิทานํ
กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     {๑๙๘.๗}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว   เหตุ   กาเยน  ทุจฺจริตํ  จรนฺติ  วาจาย  ทุจฺจริตํ  จรนฺติ
มนสา  ทุจฺจริตํ  จรนฺติ  เต  กาเยน  ทุจฺจริตํ  จริตฺวา  วาจาย ทุจฺจริตํ
จริตฺวา   มนสา   ทุจฺจริตํ  จริตฺวา  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  อปายํ
ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ  อุปปชฺชนฺติ  อยมฺปิ  ภิกฺขเว  กามานํ  อาทีนโว
สมฺปรายิโก     ทุกฺขกฺขนฺโธ     กามเหตุ    กามนิทานํ    กามาธิกรณํ
กามานเมว เหตุ ฯ
     [๑๙๙]   กิญฺจ  ภิกฺขเว  กามานํ  นิสฺสรณํ  ฯ  โย  โข  ภิกฺขเว
กาเมสุ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ กามานํ นิสฺสรณํ ฯ
     [๒๐๐]   เย   หิ   เกจิ  ภิกฺขเว  สมณา  วา  พฺราหฺมณา  วา
เอวํ    กามานํ    อสฺสาทญฺจ    อสฺสาทโต    อาทีนวญฺจ   อาทีนวโต
นิสฺสรณญฺจ    นิสฺสรณโต    ยถาภูตํ    นปฺปชานนฺติ   เต   วต   สามํ
วา    กาเม    ปริชานิสฺสนฺติ   ปรํ   วา   ตถตฺตาย   สมาทเปสฺสนฺติ
ยถาปฏิปนฺโน  กาเม  ปริชานิสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ  วิชฺชติ  ฯ  เย  จ โข
เกจิ   ภิกฺขเว  สมณา  วา  พฺราหฺมณา  วา  เอวํ  กามานํ  อสฺสาทญฺจ
อสฺสาทโต   อาทีนวญฺจ   อาทีนวโต   นิสฺสรณญฺจ   นิสฺสรณโต   ยถาภูตํ
ปชานนฺติ  เต  วต  สามํ  วา  กาเม  ปริชานิสฺสนฺติ  ปรํ  วา ตถตฺตาย
สมาทเปสฺสนฺติ ยถาปฏิปนฺโน กาเม ปริชานิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ ฯ
     [๒๐๑]   โก  จ  ภิกฺขเว  รูปานํ  อสฺสาโท  ฯ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว
ขตฺติยกญฺญา     วา     พฺราหฺมณกญฺญา     วา    คหปติกญฺญา    วา
ปณฺณรสวสฺสุทฺเทสิกา   วา  โสฬสวสฺสุทฺเทสิกา  วา  นาติทีฆา  นาติรสฺสา
นาติกิสา  นาติถูลา  นาติกาฬิกา  ๑-  นาจฺโจทาตา  ปรมา  สา ภิกฺขเว
ตสฺมึ  สมเย  สุภา  วณฺณนิภาติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  ๒- ฯ ยํ โข ภิกฺขเว
สุภํ    วณฺณนิภํ     ปฏิจฺจ   อุปฺปชฺชติ   สุขํ   โสมนสฺสํ   อยํ   รูปานํ
อสฺสาโท ฯ
     [๒๐๒]   โก  จ  ภิกฺขเว  รูปานํ  อาทีนโว  ฯ อิธ ภิกฺขเว ตเมว
ภคินึ   ปสฺเสยฺย  อปเรน  สมเยน  อสีติกํ  วา   นวุติกํ  วา  วสฺสสติกํ
วา   ชาติยา   ชิณฺณํ   โคปาณสิวงฺกํ   โภคฺคํ   ทณฺฑปรายนํ  ปเวธมานํ
คจฺฉนฺตึ   อาตุรํ   คตโยพฺพนํ   ขณฺฑทนฺตึ   ปลิตเกสึ   วิลูนํ   ขลฺลิตสิรํ
วลีนํ   ติลกาหตคตฺตํ   ฯ   ตํ   กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว  ยา  ปุริมา  สุภา
@เชิงอรรถ:  ม. นาติกาฬี ฯ  ม. ยุ. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ อิโต ปาฐปทํปิ อีทิสเมว ฯ
วณฺณนิภา   สา  อนฺตรหิตา  อาทีนโว  ปาตุภูโตติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  ฯ
อยํ ๑- ภิกฺขเว รูปานํ อาทีนโว ฯ
     {๒๐๒.๑}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ตเมว  ภคินึ  ปสฺเสยฺย  อาพาธิกํ
ทุกฺขิตํ   พาฬฺหคิลานํ   สเก   มุตฺตกรีเส   ปลิปนฺนํ   เสมานํ   อญฺเญหิ
วุฏฺฐาปิยมานํ   อญฺเญหิ  สมฺปเวสิยมานํ  ๒-  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว
ยา   ปุริมา  สุภา  วณฺณนิภา  สา  อนฺตรหิตา  อาทีนโว  ปาตุภูโตติ  ฯ
เอวํ ภนฺเตติ ฯ อยมฺปิ ภิกฺขเว รูปานํ อาทีนโว ฯ
     {๒๐๒.๒}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว ตเมว ภคินึ ปสฺเสยฺย สรีรํ สีวถิกาย
ฉฑฺฑิตํ  เอกาหมตํ  วา  ทฺวีหมตํ  วา  ตีหมตํ  วา  อุทฺธุมาตกํ วา วินีลกํ
วิปุพฺพกชาตํ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว  ยา  ปุริมา  สุภา วณฺณนิภา สา
อนฺตรหิตา  อาทีนโว  ปาตุภูโตติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  ฯ  อยมฺปิ  ภิกฺขเว
รูปานํ อาทีนโว ฯ
     {๒๐๒.๓}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว ตเมว ภคินึ ปสฺเสยฺย สรีรํ สีวถิกาย
ฉฑฺฑิตํ   กาเกหิ   วา  ขชฺชมานํ  คิชฺเฌหิ  วา  ขชฺชมานํ  กุลเลหิ  วา
ขชฺชมานํ  สุวาเนหิ  วา  ขชฺชมานํ  สิงฺคาเลหิ  วา ขชฺชมานํ วิวิเธหิ วา
ปาณกชาติเกหิ  ขชฺชมานํ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว  ยา  ปุริมา  สุภา
วณฺณนิภา   สา  อนฺตรหิตา  อาทีนโว  ปาตุภูโตติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  ฯ
อยมฺปิ ภิกฺขเว รูปานํ อาทีนโว ฯ
     {๒๐๒.๔}   ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว  ตเมว  ภคินึ  ปสฺเสยฺย  สรีรํ
สีวถิกาย     ฉฑฺฑิตํ     อฏฺฐิกสงฺขลิกํ     สมํสโลหิตํ     นฺหารุสมฺพนฺธํ
ฯเปฯ       อฏฺฐิกสงฺขลิกํ       นิมฺมํสโลหิตมกฺขิตํ       นฺหารุสมฺพนฺธํ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อยมฺปิ ฯ  ม. ยุ. สํเวสิยมานนฺติ ทิสฺสติ ฯ
ฯเปฯ   อฏฺฐิกสงฺขลิกํ   อปคตมํสโลหิตํ   นฺหารุสมฺพนฺธํ  ฯเปฯ  อฏฺฐิกานิ
อปคตนฺหารุสมฺพนฺธานิ   ๑-   ทิสาวิทิสา   วิกฺขิตฺตานิ  อญฺเญน  หตฺถฏฺฐิกํ
อญฺเญน  ปาทฏฺฐิกํ  [๒]-  อญฺเญน  ชงฺฆฏฺฐิกํ  อญฺเญน  อูรุฏฺฐิกํ  อญฺเญน
กฏิฏฺฐิกํ    อญฺเญน    ปิฏฺฐิกณฺฏกฏฺฐิกํ    อญฺเญน   ผาสุกฏฺฐิกํ   อญฺเญน
อุรฏฺฐิกํ    อญฺเญน   พาหุฏฺฐิกํ   อญฺเญน   อํสฏฺฐิกํ   อญฺเญน   คีวฏฺฐิกํ
อญฺเญน   หนุฏฺฐิกํ   อญฺเญน   ทนฺตฏฺฐิกํ   อญฺเญน   สีสกฏาหํ   ฯ   ตํ
กึ   มญฺญถ   ภิกฺขเว   ยา   ปุริมา   สุภา  วณฺณนิภา  สา  อนฺตรหิตา
อาทีนโว   ปาตุภูโตติ   ฯ   เอวํ  ภนฺเตติ  ฯ  อยมฺปิ  ภิกฺขเว  รูปานํ
อาทีนโว ฯ
     {๒๐๒.๕}   ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว  ตเมว  ภคินึ  ปสฺเสยฺย  สรีรํ
สีวถิกาย    ฉฑฺฑิตํ    อฏฺฐิกานิ    เสตานิ    สงฺขวณฺณูปนิภานิ   ฯเปฯ
อฏฺฐิกานิ    ปุญฺชกิตานิ    เตโรวสฺสิกานิ    ฯเปฯ    อฏฺฐิกานิ   ปูตีนิ
จุณฺณกชาตานิ    ฯ   ตํ   กึ   มญฺญถ   ภิกฺขเว   ยา   ปุริมา   สุภา
วณฺณนิภา   สา  อนฺตรหิตา  อาทีนโว  ปาตุภูโตติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  ฯ
อยมฺปิ ภิกฺขเว รูปานํ อาทีนโว ฯ
     [๒๐๓]   กิญฺจ  ภิกฺขเว  รูปานํ  นิสฺสรณํ  ฯ  โย  ภิกฺขเว  รูเปสุ
ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ  รูปานํ นิสฺสรณํ ฯ
     [๒๐๔]   เย  หิ  เกจิ  ภิกฺขเว  สมณา  วา  พฺราหฺมณา วา เอวํ
รูปานํ    อสฺสาทญฺจ   อสฺสาทโต   อาทีนวญฺจ   อาทีนวโต   นิสฺสรณญฺจ
นิสฺสรณโต    ยถาภูตํ    นปฺปชานนฺติ   เต   วต   สามํ   วา   รูเป
ปริชานิสฺสนฺติ   ปรํ   วา  ตถตฺตาย  สมาทเปสฺสนฺติ  ยถาปฏิปนฺโน  รูเป
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อปคตสมฺพนฺธานิ ฯ  ม. อญฺเญน โคปฺผกฏฺฐิกํ ฯ
ปริชานิสฺสตีติ   เนตํ   ฐานํ   วิชฺชติ   ฯ  เย  จ  โข  เกจิ  ภิกฺขเว
สมณา   วา   พฺราหฺมณา   วา   เอวํ   รูปานํ  อสฺสาทญฺจ  อสฺสาทโต
อาทีนวญฺจ    อาทีนวโต   นิสฺสรณญฺจ   นิสฺสรณโต   ยถาภูตํ   ปชานนฺติ
เต   วต   สามํ   วา   รูเป   ปริชานิสฺสนฺติ   ปรํ   วา   ตถตฺตาย
สมาทเปสฺสนฺติ ยถาปฏิปนฺโน รูเป ปริชานิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ ฯ
     [๒๐๕]   โก  จ  ภิกฺขเว  เวทนานํ  อสฺสาโท  ฯ  อิธ  ภิกฺขเว
ภิกฺขุ   วิวิจฺเจว   กาเมหิ  วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ  สวิตกฺกํ  สวิจารํ
วิเวกชํ   ปีติสุขํ   ปฐมํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ  ฯ  ยสฺมึ  สมเย
ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   วิวิจฺเจว  กาเมหิ  วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ  สวิตกฺกํ
สวิจารํ   วิเวกชํ   ปีติสุขํ  ปฐมํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  เนว  ตสฺมึ
สมเย   อตฺตพฺยาพาธายปิ   เจเตติ   น   ปรพฺยาพาธายปิ  เจเตติ  น
อุภยพฺยาพาธายปิ  เจเตติ  อพฺยาปชฺฌํเยว  ตสฺมึ  สมเย  เวทนํ  เวเทติ
อพฺยาปชฺฌปรมาหํ ภิกฺขเว เวทนานํ อสฺสาทํ วทามิ ฯ
     {๒๐๕.๑}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ
สมฺปสาทนํ  เจตโส  เอโกทิภาวํ  อวิตกฺกํ  อวิจารํ  สมาธิชํ  ปีติสุขํ ทุติยํ
ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  ยสฺมึ  สมเย  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ
วูปสมา  ฯเปฯ  วิหรติ  เนว ตสฺมึ สมเย อตฺตพฺยาพาธายปิ เจเตติ ฯเปฯ
เวเทติ อพฺยาปชฺฌปรมาหํ ภิกฺขเว เวทนานํ อสฺสาทํ วทามิ ฯ
     {๒๐๕.๒}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ปีติยา จ วิราคา อุเปกฺขโก
จ   วิหรติ   สโต   จ  สมฺปชาโน  สุขญฺจ  กาเยน  ปฏิสํเวเทติ  ยนฺตํ
อริยา    อาจิกฺขนฺติ    อุเปกฺขโก   สติมา   สุขวิหารีติ   ตติยํ   ฌานํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ฯ   ยสฺมึ   สมเย   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   ปีติยา  จ
วิราคา    ฯเปฯ    วิหรติ   เนว   ตสฺมึ   สมเย   ฯเปฯ   เวเทติ
อพฺยาปชฺฌปรมาหํ ภิกฺขเว เวทนานํ อสฺสาทํ วทามิ ฯ
     {๒๐๕.๓}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ
ปหานา     ปุพฺเพว    โสมนสฺสโทมนสฺสานํ    อตฺถงฺคมา    อทุกฺขมสุขํ
อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ   จตุตฺถํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  ยสฺมึ  สมเย
ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สุขสฺส  จ ฯเปฯ วิหรติ เนว ตสฺมึ สมเย อตฺตพฺยาพาธายปิ
เจเตติ   น   ปรพฺยาพาธายปิ   เจเตติ  น  อุภยพฺยาพาธายปิ  เจเตติ
อพฺยาปชฺฌํเยว  ตสฺมึ  สมเย  เวทนํ  เวเทติ  อพฺยาปชฺฌปรมาหํ  ภิกฺขเว
เวทนานํ อสฺสาทํ วทามิ ฯ
     [๒๐๖]   โก   จ  ภิกฺขเว  เวทนานํ  อาทีนโว  ฯ  ยํ  ภิกฺขเว
เวทนา อนิจฺจา ทุกฺขา วิปริณามธมฺมา อยํ เวทนานํ อาทีนโว ฯ
     [๒๐๗]   กิญฺจ   ภิกฺขเว   เวทนานํ   นิสฺสรณํ  ฯ  โย  ภิกฺขเว
เวทนานํ ๑- ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ เวทนานํ นิสฺสรณํ ฯ
     [๒๐๘]   เย   หิ   เกจิ  ภิกฺขเว  สมณา  วา  พฺราหฺมณา  วา
เอวํ    เวทนานํ    อสฺสาทญฺจ    อสฺสาทโต   อาทีนวญฺจ   อาทีนวโต
นิสฺสรณญฺจ    นิสฺสรณโต    ยถาภูตํ    นปฺปชานนฺติ   เต   วต   สามํ
วา   เวทนา   ๒-   ปริชานิสฺสนฺติ  ปรํ  วา  ตถตฺตาย  สมาทเปสฺสนฺติ
ยถาปฏิปนฺโน  เวทนา  ๓-  ปริชานิสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ  วิชฺชติ  ฯ เย จ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. เวทนาสุ ฯ ๒-๓ ม. เวทนํ ฯ
โข   เกจิ   ภิกฺขเว   สมณา   วา   พฺราหฺมณา  วา  เอวํ  เวทนานํ
อสฺสาทญฺจ     อสฺสาทโต     อาทีนวญฺจ     อาทีนวโต     นิสฺสรณญฺจ
นิสฺสรณโต   ยถาภูตํ   ปชานนฺติ   เต   วต   สามํ  วา  เวทนา  ๑-
ปริชานิสฺสนฺติ    ปรํ    วา   ตถตฺตาย   สมาทเปสฺสนฺติ   ยถาปฏิปนฺโน
เวทนา ๒- ปริชานิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชตีติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมนา   เต   ภิกฺขู   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
                    มหาทุกฺขกฺขนฺธสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ตติยํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. เวทนํ ฯ
                             จูฬทุกฺขกฺขนฺธสุตฺตํ
     [๒๐๙]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ  ภควา  สกฺเกสุ  วิหรติ
กปิลวตฺถุสฺมึ   นิโคฺรธาราเม   ฯ   อถ   โข  มหานาโม  สกฺโก  เยน
ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ
นิสีทิ    ฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข   มหานาโม   สกฺโก   ภควนฺตํ
เอตทโวจ   ทีฆรตฺตาหํ  ภนฺเต  ภควตา  เอวํ  ธมฺมํ  เทสิตํ  อาชานามิ
โลโภ   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส   โทโส   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส  โมโห
จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโสติ   ฯ   เอวญฺจาหํ  ภนฺเต  ภควตา  ธมฺมํ  เทสิตํ
อาชานามิ   โลโภ   จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโส  โทโส  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโส
โมโห  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโสติ  ฯ  อถ  จ  ปน  เม เอกทา โลภธมฺมาปิ
จิตฺตํ   ปริยาทาย   ติฏฺฐนฺติ   โทสธมฺมาปิ   จิตฺตํ   ปริยาทาย  ติฏฺฐนฺติ
โมหธมฺมาปิ   จิตฺตํ   ปริยาทาย   ติฏฺฐนฺติ   ตสฺส   มยฺหํ  ภนฺเต  เอวํ
โหติ   โกสุ   นาม   เม   ธมฺโม   อชฺฌตฺตํ   อปฺปหีโน   เยน   เม
เอกทา   โลภธมฺมาปิ   จิตฺตํ   ปริยาทาย   ติฏฺฐนฺติ  โทสธมฺมาปิ  จิตฺตํ
ปริยาทาย ติฏฺฐนฺติ โมหธมฺมาปิ จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺฐนฺตีติ ฯ
     [๒๑๐]   โส   เอว   โข   เต   มหานาม   ธมฺโม   อชฺฌตฺตํ
อปฺปหีโน    เยน    เต    เอกทา   โลภธมฺมาปิ   จิตฺตํ   ปริยาทาย
ติฏฺฐนฺติ   โทสธมฺมาปิ   จิตฺตํ   ปริยาทาย   ติฏฺฐนฺติ  โมหธมฺมาปิ  จิตฺตํ
ปริยาทาย   ติฏฺฐนฺติ   ฯ   โส  จ  หิ  เต  มหานาม  ธมฺโม  อชฺฌตฺตํ
ปหีโน   อภวิสฺส   ฯ   น   ตฺวํ   อคารํ  อชฺฌาวเสยฺยาสิ   น  กาเม
ปริภุญฺเชยฺยาสิ   ฯ   ยสฺมา  จ  โข  เต  มหานาม  โส  เอว  ธมฺโม
อชฺฌตฺตํ อปฺปหีโน ตสฺมา ตฺวํ อคารํ อชฺฌาวสสิ กาเม ปริภุญฺชสิ ฯ
     [๒๑๑]   อปฺปสฺสาทา   กามา   พหุทุกฺขา  พหูปายาสา  อาทีนโว
เอตฺถ    ภิยฺโยติ    อิติ    เจปิ   มหานาม   อริยสาวกสฺส   ยถาภูตํ
สมฺมปฺปญฺญาย   สุทิฏฺฐํ   โหติ  ฯ  โส  จ  อญฺญเตฺรว  กาเมหิ  อญฺญตฺร
อกุสเลหิ   ธมฺเมหิ   ปีติสุขํ   นาธิคจฺฉติ   อญฺญํ   วา   ตโต  สนฺตตรํ
อถ  โข  โส  เนว  ตาว  อนาวฏฺฏี  กาเมสุ  โหติ  ฯ  ยโต  จ  โข
มหานาม   อริยสาวกสฺส   อปฺปสฺสาทา   กามา   พหุทุกฺขา  พหูปายาสา
อาทีนโว  เอตฺถ  ภิยฺโยติ  เอวเมตํ  ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺฐํ โหติ ฯ
โส   จ   อญฺญเตฺรว   กาเมหิ   อญฺญตฺร   อกุสเลหิ   ธมฺเมหิ  ปีติสุขํ
อธิคจฺฉติ   อญฺญํ   วา   ตโต   สนฺตตรํ   อถ   โข   โส   อนาวฏฺฏี
กาเมสุ โหติ ฯ
     {๒๑๑.๑}   มยฺหมฺปิ  โข  มหานาม ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส
โพธิสตฺตสฺเสว    สโต   อปฺปสฺสาทา   กามา   พหุทุกฺขา   พหูปายาสา
อาทีนโว   เอตฺถ   ภิยฺโยติ   เอวเมตํ   ยถาภูตํ  สมฺมปฺปญฺญาย  สุทิฏฺฐํ
โหติ  ฯ  โส  จ   อญฺญเตฺรว  กาเมหิ  อญฺญตฺร อกุสเลหิ ธมฺเมหิ ปีติสุขํ
นาชฺฌคมึ  ๑-  อญฺญํ  วา  ตโต  สนฺตตรํ  อถ ขฺวาหํ เนว ตาว อนาวฏฺฏี
กาเมสุ  ปจฺจญฺญาสึ  ฯ  ยโต  จ  โข  เม  มหานาม อปฺปสฺสาทา กามา
พหุทุกฺขา   พหูปายาสา   อาทีนโว   เอตฺถ  ภิยฺโยติ  เอวเมตํ  ยถาภูตํ
สมฺมปฺปญฺญาย   สุทิฏฺฐํ  อโหสิ  ฯ  โส  จ  อญฺญเตฺรว  กาเมหิ  อญฺญตฺร
อกุสเลหิ   ธมฺเมหิ   ปีติสุขํ   อชฺฌคมึ   อญฺญญฺจ  ตโต  สนฺตตรํ  อถาหํ
อนาวฏฺฏี กาเมสุ ปจฺจญฺญาสึ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. นาชฺฌคมํ ฯ
     [๒๑๒]   โก   จ   มหานาม   กามานํ   อสฺสาโท  ฯ  ปญฺจิเม
มหานาม    กามคุณา   กตเม   ปญฺจ   จกฺขุวิญฺเญยฺยา   รูปา   อิฏฺฐา
กนฺตา    มนาปา    ปิยรูปา   กามูปสญฺหิตา   รชนียา   โสตวิญฺเญยฺยา
สทฺทา  ...  ฆานวิญฺเญยฺยา  คนฺธา  ...  ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา  รสา  ...
กายวิญฺเญยฺยา    โผฏฺฐพฺพา    อิฏฺฐา    กนฺตา    มนาปา    ปิยรูปา
กามูปสญฺหิตา   รชนียา   อิเม   โข   มหานาม   ปญฺจ   กามคุณา  ฯ
ยํ   โข   มหานาม   อิเม   ปญฺจ   กามคุเณ   ปฏิจฺจ  อุปฺปชฺชติ  สุขํ
โสมนสฺสํ อยํ กามานํ อสฺสาโท ฯ
     [๒๑๓]   โก  จ  มหานาม  กามานํ  อาทีนโว  ฯ  อิธ  มหานาม
กุลปุตฺโต   เยน   สิปฺปุฏฺฐาเนน   ชีวิกํ   กปฺเปติ   ยทิ   มุทฺธาย  ยทิ
คณนาย   ยทิ   สงฺขาเนน  ยทิ  กสิยา  ยทิ  วณิชฺชาย  ยทิ  โครกฺเขน
ยทิ    อิสฺสตฺเถน    ยทิ   ราชโปริเสน   ยทิ   สิปฺปญฺญตเรน   สีตสฺส
ปุรกฺขโต      อุณฺหสฺส     ปุรกฺขโต     ฑํสมกสวาตาตปสรึสปสมฺผสฺเสหิ
ริสฺสมาโน    ขุปฺปิปาสาย    มิยฺยมาโน    อยมฺปิ   มหานาม   กามานํ
อาทีนโว   สนฺทิฏฺฐิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว เหตุ ฯ
     {๒๑๓.๑}   ตสฺส   เจ   มหานาม   กุลปุตฺตสฺส  เอวํ  อุฏฺฐหโต
ฆฏโต    วายมโต    เต    โภคา    นาภินิปฺผชฺชนฺติ    โส   โสจติ
กิลมติ    ปริเทวติ     อุรตฺตาฬึ   กนฺทติ   สมฺโมหํ   อาปชฺชติ   โมฆํ
วต   เม   อุฏฺฐานํ  อผโล  วต  เม  วายาโมติ  ฯ  อยมฺปิ  มหานาม
กามานํ      อาทีนโว      สนฺทิฏฺฐิโก      ทุกฺขกฺขนฺโธ     กามเหตุ
กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     {๒๑๓.๒}   ตสฺส  เจ  มหานาม  กุลปุตฺตสฺส  เอวํ อุฏฺฐหโต ฆฏโต
วายมโต  เต  โภคา  อภินิปฺผชฺชนฺติ  โส  เตสํ  โภคานํ  อารกฺขาธิกรณํ
ทุกฺขํ  โทมนสฺสํ  ปฏิสํเวเทติ  กินฺติ  เม  โภเค เนว ราชาโน หเรยฺยุํ น
โจรา  หเรยฺยุํ  น  อคฺคิ  ฑเหยฺย  น  อุทกํ วเหยฺย น อปฺปิยา ทายาทา
หเรยฺยุนฺติ  ฯ  ตสฺส  เอวํ  อารกฺขโต  โคปยโต  เต  โภเค  ราชาโน
วา  หรนฺติ  โจรา  วา  หรนฺติ  อคฺคิ  วา  ฑหติ อุทกํ วา วหติ อปฺปิยา
ทายาทา   วา  หรนฺติ  โส  โสจติ  กิลมติ  ปริเทวติ  อุรตฺตาฬึ  กนฺทติ
สมฺโมหํ   อาปชฺชติ   ยมฺปิ   เม  อโหสิ  ตมฺปิ  โน  นตฺถีติ  ฯ  อยมฺปิ
มหานาม    กามานํ    อาทีนโว   สนฺทิฏฺฐิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ
กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     [๒๑๔]   ปุน  จปรํ  มหานาม  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว   เหตุ   ราชาโนปิ   ราชูหิ   วิวทนฺติ  ขตฺติยาปิ  ขตฺติเยหิ
วิวทนฺติ    พฺราหฺมณาปิ    พฺราหฺมเณหิ    วิวทนฺติ    คหปตีปิ   คหปตีหิ
วิวทนฺติ   มาตาปิ   ปุตฺเตน   วิวทติ   ปุตฺโตปิ  มาตรา  วิวทติ  ปิตาปิ
ปุตฺเตน   วิวทติ   ปุตฺโตปิ   ปิตรา   วิวทติ   ภาตาปิ  ภาตรา  วิวทติ
ภาตาปิ   ภคินิยา   วิวทติ  ภคินีปิ  ภาตรา  วิวทติ  สหาโยปิ  สหาเยน
วิวทติ   ฯ   เต   ตตฺถ   กลหวิคฺคหวิวาทาปนฺนา   อญฺญมญฺญํ   ปาณีหิปิ
อุปกฺกมนฺติ    เลฑฺฑูหิปิ   อุปกฺกมนฺติ   ทณฺเฑหิปิ   อุปกฺกมนฺติ   สตฺเถหิปิ
อุปกฺกมนฺติ     เต     ตตฺถ     มรณมฺปิ    นิคฺคจฺฉนฺติ    มรณมตฺตมฺปิ
ทุกฺขํ    ฯ    อยมฺปิ    มหานาม    กามานํ   อาทีนโว   ทุกฺขกฺขนฺโธ
กามเหตุ กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     [๒๑๕]   ปุน  จปรํ  มหานาม  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว    เหตุ    อสิจมฺมํ    คเหตฺวา    ธนุกลาปํ   สนฺนยฺหิตฺวา
อุภโตพฺยุฬฺหํ   สงฺคามํ   ปกฺขนฺทนฺติ   ฯ   อุสูสุปิ   ขิปฺปมาเนสุ  สตฺตีสุปิ
ขิปฺปมานาสุ    อสีสุปิ   วิชฺโชตลนฺเตสุ   เต   ตตฺถ   อุสูหิปิ   วิชฺฌนฺติ
สตฺติยาปิ    วิชฺฌนฺติ   อสินาปิ   สีสํ   ฉินฺทนฺติ   เต   ตตฺถ   มรณมฺปิ
นิคฺคจฺฉนฺติ    มรณมตฺตมฺปิ    ทุกฺขํ    ฯ   อยมฺปิ   มหานาม   กามานํ
อาทีนโว   สนฺทิฏฺฐิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว เหตุ ฯ
     [๒๑๖]   ปุน  จปรํ  มหานาม  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว    เหตุ    อสิจมฺมํ    คเหตฺวา    ธนุกลาปํ   สนฺนยฺหิตฺวา
อฏฺฏาวเลปนา   อุปการิโย  ปกฺขนฺทนฺติ  ฯ  อุสูสุปิ  ขิปฺปมาเนสุ  สตฺตีสุปิ
ขิปฺปมานาสุ    อสีสุปิ   วิชฺโชตลนฺเตสุ   เต   ตตฺถ   อุสูหิปิ   วิชฺฌนฺติ
สตฺติยาปิ   วิชฺฌนฺติ  ฉกณฏิยาปิ  ๑-  โอสิญฺจนฺติ  อภิวคฺเคนปิ  โอมทฺทนฺติ
อสินาปิ   สีสํ   ฉินฺทนฺติ   เต   ตตฺถ  มรณมฺปิ  นิคฺคจฺฉนฺติ  มรณมตฺตมฺปิ
ทุกฺขํ   ฯ  อยมฺปิ  มหานาม  กามานํ  อาทีนโว  สนฺทิฏฺฐิโก  ทุกฺขกฺขนฺโธ
กามเหตุ กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     [๒๑๗]   ปุน  จปรํ  มหานาม  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว   เหตุ  สนฺธิมฺปิ  ฉินฺทนฺติ  นิลฺโลปมฺปิ  หรนฺติ  เอกาคาริกมฺปิ
@เชิงอรรถ:  ม. ฉกณกายปิ ฯ
กโรนฺติ   ปนฺเถปิ   ติฏฺฐนฺติ   ปรทารมฺปิ   คจฺฉนฺติ   ตเมนํ   ราชาโน
คเหตฺวา   วิวิธานิ   กมฺมกรณานิ   กาเรนฺติ   ฯ   กสาหิปิ   ตาเฬนฺติ
เวตฺเตหิปิ   ตาเฬนฺติ   อฑฺฒทณฺฑเกหิปิ   ตาเฬนฺติ  ฯเปฯ  โชติมาลิกมฺปิ
กโรนฺติ     หตฺถปชฺโชติกมฺปิ     กโรนฺติ     เอรกวตฺติกมฺปิ    กโรนฺติ
จีรกวาสิกมฺปิ   กโรนฺติ   เอเณยฺยกมฺปิ   กโรนฺติ   พลิสมํสิกมฺปิ  กโรนฺติ
กหาปณกมฺปิ    กโรนฺติ    ขาราปฏิจฺฉกมฺปิ    กโรนฺติ   ปลิฆปลิวตฺติกมฺปิ
กโรนฺติ  ปลาลปีฐกมฺปิ  กโรนฺติ  ตตฺเตนปิ  เตเลน  โอสิญฺจนฺติ  สุนเขหิปิ
ขาทาเปนฺติ   ชีวนฺตมฺปิ   สูเล  อุตฺตาเสนฺติ  อสินาปิ  สีสํ  ฉินฺทนฺติ  เต
ตตฺถ   มรณมฺปิ   นิคฺคจฺฉนฺติ   มรณมตฺตมฺปิ   ทุกฺขํ  ฯ  อยมฺปิ  มหานาม
กามานํ    อาทีนโว   สนฺทิฏฺฐิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ   กามนิทานํ
กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     [๒๑๘]   ปุน  จปรํ  มหานาม  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว    เหตุ    กาเยน   ทุจฺจริตํ   จรนฺติ   วาจาย   ทุจฺจริตํ
จรนฺติ   มนสา   ทุจฺจริตํ   จรนฺติ   เต   กาเยน   ทุจฺจริตํ   จริตฺวา
วาจาย   ทุจฺจริตํ   จริตฺวา   มนสา  ทุจฺจริตํ  จริตฺวา  กายสฺส  เภทา
ปรมฺมรณา   อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ  อุปปชฺชนฺติ  ฯ  อยํ  ๑-
มหานาม    กามานํ   อาทีนโว   สมฺปรายิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ
กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     [๒๑๙]   เอกมิทาหํ  มหานาม  สมยํ  ราชคเห  วิหรามิ  คิชฺฌกูเฏ
ปพฺพเต   ฯ   เตน  โข  ปน  สมเยน  สมฺพหุลา  นิคนฺถา  อิสิคิลิปสฺเส
@เชิงอรรถ:  ม. อยมฺปิ ฯ
กาฬสิลายํ   อุพฺภฏฺฐกา   โหนฺติ   อาสนปฏิกฺขิตฺตา   โอปกฺกมิกา  ทุกฺขา
ติปฺปา  ขรา  กฏุกา  เวทนา  เวทิยนฺติ  ฯ  อถ  ขฺวาหํ  ๑-  มหานาม
สายณฺหสมยํ   ปฏิสลฺลานา   วุฏฺฐิโต   เยน  อิสิคิลิปสฺเส  ๒-  กาฬสิลา
เยน  ๓-  นิคนฺถา  เตนุปสงฺกมึ  อุปสงฺกมิตฺวา  เต  นิคนฺเถ  เอตทโวจํ
กินฺนุ   ตุเมฺห  อาวุโส  นิคนฺถา  อุพฺภฏฺฐกา  โหถ  ๔-  อาสนปฏิกฺขิตฺตา
โอปกฺกมิกา ทุกฺขา ติปฺปา ขรา กฏุกา เวทนา เวทิยถาติ ฯ
     {๒๑๙.๑}   เอวํ  วุตฺเต มหานาม เต นิคนฺถา มํ เอตทโวจุํ นิคนฺโถ
อาวุโส    นาฏปุตฺโต    สพฺพญฺญู   สพฺพทสฺสาวี   อปริเสสํ   ญาณทสฺสนํ
ปฏิชานาติ   จรโต   จ   เม   ติฏฺฐโต  จ  สุตฺตสฺส  จ  ชาครสฺส  จ
สตตํ    สมิตํ    ญาณทสฺสนํ    ปจฺจุปฏฺฐิตนฺติ    โส   เอวมาห   อตฺถิ
โข  โภ  ๕-  นิคนฺถา  ปุพฺเพ  ปาปกมฺมํ  กตํ  ตํ  อิมาย  ทุกฺขาย  ๖-
ทุกฺกรการิกาย   นิชฺชเรถ   ๗-   ยํ  ปเนตฺถ  เอตรหิ  กาเยน  สํวุตา
วาจาย   สํวุตา   มนสา   สํวุตา  ตํ  อายตึ  ปาปสฺส  กมฺมสฺส  อกรณํ
อิติ    ปุราณานํ    กมฺมานํ    ตปสา   พฺยนฺตีภาวา   นวานํ   กมฺมานํ
อกรณา   อายตึ   อนวสฺสโว  อายตึ  อนวสฺสวา  กมฺมกฺขโย  กมฺมกฺขยา
ทุกฺขกฺขโย    ทุกฺขกฺขยา    เวทนากฺขโย   เวทนากฺขยา   สพฺพํ   ทุกฺขํ
นิชฺชิณฺณํ   ภวิสฺสตีติ   ฯ   ตญฺจ   ปน   อมฺหากํ   รุจฺจติ   เจว  ขมติ
จ เตน จมฺห อตฺตมนาติ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. อถ โขหํ ฯ  สี. ยุ. อิสิคิลิปสฺสํ ฯ  ม. ยุ. เต. ฯ  ม. ยุ. อยํ ปาโฐ
@นตฺถิ ฯ  สี. ยุ. โว ฯ  สี. ม. ยุ. กฏุกาย ฯ  ม. นิชฺชีเรถ ฯ
     [๒๒๐]   เอวํ   วุตฺเต  อหํ  มหานาม  เต  นิคนฺเถ  เอตทโวจํ
กึ   ปน   ตุเมฺห   อาวุโส   นิคนฺถา  ชานาถ  อหุวเมฺหว  มยํ  ปุพฺเพ
น   นาหุวมฺหาติ   ฯ   โน   หิทํ   อาวุโสติ   ฯ   กึ   ปน   ตุเมฺห
อาวุโส   นิคนฺถา   ชานาถ   อกรเมฺหว   มยํ   ปุพฺเพ   ปาปกมฺมํ  น
นากรมฺหาติ  ฯ  โน  หิทํ  อาวุโสติ  ๑- ฯ กึ ปน ตุเมฺห อาวุโส นิคนฺถา
ชานาถ   เอวรูปํ   วา   เอวรูปํ   วา  ปาปกมฺมํ  อกรมฺหาติ  ฯ  โน
หิทํ   อาวุโสติ  ฯ  กึ  ปน  ตุเมฺห  อาวุโส  นิคนฺถา  ชานาถ  เอตฺตกํ
วา  ทุกฺขํ  นิชฺชิณฺณํ  เอตฺตกํ  วา  ทุกฺขํ  นิชฺชเรตพฺพํ  ๒- เอตฺตกมฺหิ วา
ทุกฺเข   นิชฺชิณฺเณ   สพฺพํ   ทุกฺขํ   นิชฺชิณฺณํ   ภวิสฺสตีติ   ฯ   โน  หิทํ
อาวุโสติ   ฯ   กึ   ปน   ตุเมฺห   อาวุโส  นิคนฺถา  ชานาถ  ทิฏฺเฐว
ธมฺเม   อกุสลานํ   ธมฺมานํ   ปหานํ  กุสลานํ  ธมฺมานํ  อุปสมฺปทนฺติ  ฯ
โน หิทํ อาวุโสติ ฯ
     {๒๒๐.๑}   อิติ   กิร   ตุเมฺห   อาวุโส   นิคนฺถา  น  ชานาถ
อหุวเมฺหว   มยํ   ปุพฺเพ   น   นาหุวมฺหาติ   น   ชานาถ  อกรเมฺหว
มยํ   ปุพฺเพ   ปาปกมฺมํ   น   นากรมฺหาติ   น  ชานาถ  เอวรูปํ  วา
เอวรูปํ    วา   ปาปกมฺมํ   อกรมฺหาติ   น   ชานาถ   เอตฺตกํ   วา
ทุกฺขํ   นิชฺชิณฺณํ   เอตฺตกํ   วา   ทุกฺขํ   นิชฺชเรตพฺพํ   เอตฺตเก   วา
ทุกฺเข    นิชฺชิณฺเณ   สพฺพํ   ทุกฺขํ   นิชฺชิณฺณํ   ภวิสฺสตีติ   น   ชานาถ
ทิฏฺเฐว   ธมฺเม  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  ปหานํ  กุสลานํ  ธมฺมานํ  อุปสมฺปทํ
เอวํ   สนฺเต    อาวุโส   นิคนฺถา   เย  โลเก  ลุทฺทา  โลหิตปาณิโน
กุรูรกมฺมนฺตา   มนุสฺเสสุ  ปจฺฉา  ชาตา  เต  นิคนฺเถสุ  ปพฺพชฺชนฺตีติ  ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ อิโต ปาฐปทํปิ อีทิสเมว ฯ
@ ม. นิชฺชีเรตพฺพํ ฯ อิโต ปรํปิ อิทิสเมว ฯ
น   โข   อาวุโส   โคตม  สุเขน  สุขํ  อธิคนฺตพฺพํ  ทุกฺเขน  โข  สุขํ
อธิคนฺตพฺพํ     สุเขน    จ    อาวุโส    โคตม    สุขํ    อธิคนฺตพฺพํ
อภวิสฺส   ราชา  มาคโธ  เสนิโย  พิมฺพิสาโร  สุขํ  อธิคจฺเฉยฺย  ราชา
มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร สุขวิหาริตโร อายสฺมตา โคตเมนาติ ฯ
     {๒๒๐.๒}   อทฺธายสฺมนฺเตหิ    นิคนฺเถหิ   สหสา   อปฺปฏิสงฺขา
วาจา  ภาสิตา  น  โข  อาวุโส  โคตม  สุเขน  สุขํ อธิคนฺตพฺพํ ทุกฺเขน
โข  สุขํ  อธิคนฺตพฺพํ  สุเขน  จ  อาวุโส  โคตม  สุขํ อธิคนฺตพฺพํ อภวิสฺส
ราชา   มาคโธ  เสนิโย  พิมฺพิสาโร  สุขํ  อธิคจฺเฉยฺย  ราชา  มาคโธ
เสนิโย    พิมฺพิสาโร   สุขวิหาริตโร   อายสฺมตา   โคตเมนาติ   อปิจ
อหเมว   ตตฺถ  ปฏิปุจฺฉิตพฺโพ  โก  นุ  โข  อายสฺมนฺตานํ  สุขวิหาริตโร
ราชา วา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร อายสฺมา วา โคตโมติ ฯ
     {๒๒๐.๓}   อทฺธาวุโส  โคตม  อเมฺหหิ  สหสา  อปฺปฏิสงฺขา วาจา
ภาสิตา  น  โข  อาวุโส  โคตม  สุเขน  สุขํ อธิคนฺตพฺพํ ทุกฺเขน โข สุขํ
อธิคนฺตพฺพํ   สุเขน   จ   อาวุโส   โคตม   สุขํ   อธิคนฺตพฺพํ  อภวิสฺส
ราชา   มาคโธ  เสนิโย  พิมฺพิสาโร  สุขํ  อธิคจฺเฉยฺย  ราชา  มาคโธ
เสนิโย    พิมฺพิสาโร   สุขวิหาริตโร   อายสฺมตา   โคตเมนาติ   อปิจ
ติฏฺฐเตตํ   อิทานิปิ   มยํ   อายสฺมนฺตํ   โคตมํ   ปุจฺฉาม  โก  นุ  โข
อายสฺมนฺตานํ   สุขวิหาริตโร   ราชา  วา  มาคโธ  เสนิโย  พิมฺพิสาโร
อายสฺมา   วา   โคตโมติ   ฯ   เตนหาวุโส   นิคนฺถา   ตุเมฺห  ตตฺถ
ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ   ยถา   โว   ขเมยฺย   ตถา  นํ  พฺยากเรยฺยาถ  ตํ  กึ
มญฺญถาวุโส   นิคนฺถา   ปโหติ   ราชา   มาคโธ   เสนิโย  พิมฺพิสาโร
อนิญฺชมาโน   กาเยน  อภาสมาโน  วาจํ  สตฺต  รตฺตินฺทิวานิ  เอกนฺตสุขํ
ปฏิสํเวที   วิหริตุนฺติ   ฯ   โน  หิทํ  อาวุโสติ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญถาวุโส
นิคนฺถา   ปโหติ   ราชา   มาคโธ   เสนิโย   พิมฺพิสาโร  อนิญฺชมาโน
กาเยน  อภาสมาโน  วาจํ  ฉ  รตฺตินฺทิวานิ  ... ปญฺจ รตฺตินฺทิวานิ ...
จตฺตาริ  รตฺตินฺทิวานิ  ...  ตีณิ  รตฺตินฺทิวานิ ... เทฺว รตฺตินฺทิวานิ ...
เอกํ  รตฺตินฺทิวํ  เอกนฺตสุขํ  ปฏิสํเวที  วิหริตุนฺติ  ฯ  โน หิทํ อาวุโสติ ฯ
อหํ   โข   อาวุโส  นิคนฺถา  ปโหมิ  อนิญฺชมาโน  กาเยน  อภาสมาโน
วาจํ เอกํ รตฺตินฺทิวํ เอกนฺตสุขํ ปฏิสํเวที วิหริตุํ ฯ
     {๒๒๐.๔}   อหํ  โข  อาวุโส  นิคนฺถา  ปโหมิ อนิญฺชมาโน กาเยน
อภาสมาโน  วาจํ  เทฺว  รตฺตินฺทิวานิ  ... ตีณิ รตฺตินฺทิวานิ ... จตฺตาริ
รตฺตินฺทิวานิ  ...  ปญฺจ  รตฺตินฺทิวานิ  ...  ฉ  รตฺตินฺทิวานิ  ... สตฺต
รตฺตินฺทิวานิ   เอกนฺตสุขํ   ปฏิสํเวที   วิหริตุํ   ฯ   ตํ  กึ  มญฺญถาวุโส
นิคนฺถา  เอวํ  สนฺเต  โก  สุขํ  วิหรติ  ๑-  ราชา วา มาคโธ เสนิโย
พิมฺพิสาโร   อหํ   วาติ   ฯ  เอวํ  สนฺเต  อายสฺมา  จ  ๒-  โคตโม
สุขวิหาริตโร รญฺญา มาคเธน เสนิเยน พิมฺพิสาเรนาติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมโน    มหานาโม   สกฺโก   ภควโต
ภาสิตํ อภินนฺทีติ ฯ
                   จูฬทุกฺขกฺขนฺธสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ จตุตฺถํ ฯ
                                -------------
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. วิหรตโร ฯ  ม. ยุ. ว. ฯ
                                อนุมานสุตฺตํ
     [๒๒๑]   เอวมฺเม  สุตํ  เอกํ  สมยํ  อายสฺมา  มหาโมคฺคลฺลาโน
ภคฺเคสุ   วิหรติ   สุํสุมารคิเร   เภสกฬาวเน  มิคทาเย  ฯ  ตตฺร  โข
อายสฺมา   มหาโมคฺคลฺลาโน   ภิกฺขู   อามนฺเตสิ  อาวุโส  ภิกฺขโวติ  ฯ
อาวุโสติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     [๒๒๒]   อายสฺมา  มหาโมคฺคลฺลาโน  เอตทโวจ  ปวาเรติ  เจปิ
อาวุโส   ภิกฺขุ   วทนฺตุ   มํ   อายสฺมนฺโต   วจนีโยมฺหิ  อายสฺมนฺเตหีติ
โส    จ    โหติ   ทุพฺพโจ   โทวจสฺสกรเณหิ   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต
อกฺขโม   อปฺปทกฺขิณคฺคาหี   อนุสาสนึ  อถ  โข  [๑]-  สพฺรหฺมจารี  น
เจว    วตฺตพฺพํ   มญฺญนฺติ   น   จ   อนุสาสิตพฺพํ   มญฺญนฺติ   น   จ
ตสฺมึ ปุคฺคเล วิสฺสาสํ อาปชฺชิตพฺพํ มญฺญนฺติ ฯ
     {๒๒๒.๑}   กตเม  จาวุโส  โทวจสฺสกรณา  ธมฺมา  ฯ  อิธาวุโส
ภิกฺขุ   ปาปิจฺโฉ   โหติ  ปาปิกานํ  อิจฺฉานํ  วสงฺคโต  ยมฺปาวุโส  ภิกฺขุ
ปาปิจฺโฉ    โหติ    ปาปิกานํ    อิจฺฉานํ   วสงฺคโต   อยมฺปิ   ธมฺโม
โทวจสฺสกรโณ   ฯ   ปุน   จปรํ   อาวุโส   ภิกฺขุ   อตฺตุกฺกํสโก  โหติ
ปรวมฺภี    ยมฺปาวุโส    ภิกฺขุ   อตฺตุกฺกํสโก   โหติ   ปรวมฺภี   อยมฺปิ
ธมฺโม    โทวจสฺสกรโณ   ฯ   ปุน   จปรํ   อาวุโส   ภิกฺขุ   โกธโน
โหติ      โกธาภิภูโต     ยมฺปาวุโส     ภิกฺขุ     โกธโน     โหติ
โกธาภิภูโต    อยมฺปิ    ธมฺโม    โทวจสฺสกรโณ    ฯ    ปุน   จปรํ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. นํ ฯ
อาวุโส   ภิกฺขุ   โกธโน   โหติ   โกธเหตุ  อุปนาหี  ยมฺปาวุโส  ภิกฺขุ
โกธโน โหติ โกธเหตุ อุปนาหี อยมฺปิ ธมฺโม โทวจสฺสกรโณ ฯ
     {๒๒๒.๒}   ปุน   จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  โกธโน  โหติ  โกธเหตุ
อภิสงฺกี   ๑-   ยมฺปาวุโส   ภิกฺขุ   โกธโน   โหติ  โกธเหตุ  อภิสงฺกี
อยมฺปิ   ธมฺโม   โทวจสฺสกรโณ  ฯ  ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  โกธโน
โหติ   โกธสามนฺตํ   ๒-  วาจํ  นิจฺฉาเรตา  ยมฺปาวุโส  ภิกฺขุ  โกธโน
โหติ  โกธสามนฺตํ  วาจํ  นิจฺฉาเรตา  อยมฺปิ  ธมฺโม  โทวจสฺสกรโณ  ฯ
ปุน   จปรํ   อาวุโส   ภิกฺขุ   จุทิโต  ๓-  โจทเกน  โจทกํ  ปฏิปฺผรติ
ยมฺปาวุโส   ภิกฺขุ   จุทิโต   โจทเกน  โจทกํ  ปฏิปฺผรติ  อยมฺปิ  ธมฺโม
โทวจสฺสกรโณ   ฯ  ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  จุทิโต  โจทเกน  โจทกํ
อปสาเทติ   ยมฺปาวุโส   ภิกฺขุ   จุทิโต   โจทเกน   โจทกํ  อปสาเทติ
อยมฺปิ ธมฺโม โทวจสฺสกรโณ ฯ
     {๒๒๒.๓}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  จุทิโต  โจทเกน  โจทกสฺส
ปจฺจาโรเปติ    ยมฺปาวุโส    ภิกฺขุ    จุทิโต    โจทเกน    โจทกสฺส
ปจฺจาโรเปติ   อยมฺปิ   ธมฺโม   โทวจสฺสกรโณ  ฯ  ปุน  จปรํ  อาวุโส
ภิกฺขุ   จุทิโต   โจทเกน   โจทกํ  ๔-  อญฺเญนญฺญํ  ปฏิจรติ  พหิทฺธากถํ
อปนาเมติ    โกปญฺจ   โทสญฺจ   อปฺปจฺจยญฺจ   ปาตุกโรติ   ยมฺปาวุโส
ภิกฺขุ   จุทิโต   โจทเกน   โจทกํ  ๔-  อญฺเญนญฺญํ  ปฏิจรติ  พหิทฺธากถํ
อปนาเมติ    โกปญฺจ    โทสญฺจ    อปฺปจฺจยญฺจ    ปาตุกโรติ   อยมฺปิ
ธมฺโม   โทวจสฺสกรโณ  ฯ  ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  จุทิโต  โจทเกน
@เชิงอรรถ:  สี. อภิสงฺคี ฯ  โป. ม. โกธสามนฺตา ฯ สพฺพตฺถาปิ อีทิสเมว ฯ
@ โป. ม. โจทิโต ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ   ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
อปทาเน   น   สมฺปายติ  ยมฺปาวุโส  ภิกฺขุ  จุทิโต  โจทเกน  อปทาเน
น   สมฺปายติ   อยมฺปิ   ธมฺโม  โทวจสฺสกรโณ  ฯ  ปุน  จปรํ  อาวุโส
ภิกฺขุ   มกฺขี   โหติ   ปฬาสี   ยมฺปาวุโส   ภิกฺขุ   มกฺขี  โหติ  ปฬาสี
อยมฺปิ ธมฺโม โทวจสฺสกรโณ ฯ
     {๒๒๒.๔}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ อิสฺสุกี โหติ มจฺฉรี ยมฺปาวุโส
ภิกฺขุ  อิสฺสุกี  โหติ  มจฺฉรี  อยมฺปิ  ธมฺโม  โทวจสฺสกรโณ  ฯ  ปุน จปรํ
อาวุโส  ภิกฺขุ  สโฐ  โหติ  มายาวี  ยมฺปาวุโส  ภิกฺขุ สโฐ โหติ มายาวี
อยมฺปิ  ธมฺโม  โทวจสฺสกรโณ  ฯ  ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ ถทฺโธ โหติ
อติมานี   ยมฺปาวุโส   ภิกฺขุ   ถทฺโธ   โหติ   อติมานี   อยมฺปิ  ธมฺโม
โทวจสฺสกรโณ   ฯ   ปุน   จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  สนฺทิฏฺฐิปรามาสี  โหติ
อาธานคาหี     ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี    ยมฺปาวุโส    ภิกฺขุ    สนฺทิฏฺฐิปรามาสี
โหติ   อาธานคาหี   ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี   อยมฺปิ   ธมฺโม  โทวจสฺสกรโณ  ฯ
อิเม วุจฺจนฺตาวุโส โทวจสฺสกรณา ธมฺมา ฯ
     [๒๒๓]   โน  เจปิ  อาวุโส  ภิกฺขุ  ปวาเรติ วทนฺตุ มํ อายสฺมนฺโต
วจนีโยมฺหิ   อายสฺมนฺเตหีติ   โส   จ   โหติ   สุวโจ  โสวจสฺสกรเณหิ
ธมฺเมหิ   สมนฺนาคโต   ขโม   ปทกฺขิณคฺคาหี   อนุสาสนึ   อถ  โข  นํ
สพฺรหฺมจารี     วตฺตพฺพญฺเจว     มญฺญนฺติ    อนุสาสิตพฺพญฺจ    มญฺญนฺติ
ตสฺมึ   จ   ปุคฺคเล  วิสฺสาสํ  อาปชฺชิตพฺพํ  มญฺญนฺติ  ฯ  กตเม  จาวุโส
โสวจสฺสกรณา ธมฺมา ฯ
     {๒๒๓.๑}   อิธาวุโส  ภิกฺขุ  น  ปาปิจฺโฉ โหติ น ปาปิกานํ อิจฺฉานํ
วสงฺคโต      ยมฺปาวุโส      ภิกฺขุ      น      ปาปิจฺโฉ     โหติ
น   ปาปิกานํ   อิจฺฉานํ   วสงฺคโต   อยมฺปิ  ธมฺโม  โสวจสฺสกรโณ  ฯ
ปุน   จปรํ   อาวุโส   ภิกฺขุ  อนตฺตุกฺกํสโก  โหติ  อปรวมฺภี  ยมฺปาวุโส
ภิกฺขุ   อนตฺตุกฺกํสโก  โหติ  อปรวมฺภี  อยมฺปิ  ธมฺโม  โสวจสฺสกรโณ  ฯ
ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  น  โกธโน  โหติ  น  โกธาภิภูโต ยมฺปาวุโส
ภิกฺขุ  น  โกธโน  โหติ  น  โกธาภิภูโต  อยมฺปิ ธมฺโม โสวจสฺสกรโณ ฯ
ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  น โกธโน โหติ น โกธเหตุ อุปนาหี ยมฺปาวุโส
ภิกฺขุ น โกธโน โหติ น โกธเหตุ อุปนาหี อยมฺปิ ธมฺโม โสวจสฺสกรโณ ฯ
     {๒๒๓.๒}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  น โกธโน โหติ น โกธเหตุ
อภิสงฺกี  ยมฺปาวุโส  ภิกฺขุ  น  โกธโน  โหติ  น โกธเหตุ อภิสงฺกี อยมฺปิ
ธมฺโม  โสวจสฺสกรโณ  ฯ  ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  น โกธโน โหติ น
โกธสามนฺตํ  วาจํ  นิจฺฉาเรตา  ยมฺปาวุโส  ภิกฺขุ  น  โกธโน  โหติ  น
โกธสามนฺตํ   วาจํ   นิจฺฉาเรตา   อยมฺปิ   ธมฺโม   โสวจสฺสกรโณ  ฯ
ปุน   จปรํ   อาวุโส   ภิกฺขุ   จุทิโต   โจทเกน  โจทกํ  น  ปฏิปฺผรติ
ยมฺปาวุโส  ภิกฺขุ  จุทิโต  โจทเกน  โจทกํ  น  ปฏิปฺผรติ  อยมฺปิ  ธมฺโม
โสวจสฺสกรโณ   ฯ  ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  จุทิโต  โจทเกน  โจทกํ
น    อปสาเทติ   ยมฺปาวุโส   ภิกฺขุ   จุทิโต   โจทเกน   โจทกํ   น
อปสาเทติ อยมฺปิ ธมฺโม โสวจสฺสกรโณ ฯ
     {๒๒๓.๓}   ปุน    จปรํ   อาวุโส   ภิกฺขุ   จุทิโต   โจทเกน
โจทกสฺส     น     ปจฺจาโรเปติ     ยมฺปาวุโส     ภิกฺขุ     จุทิโต
โจทเกน     โจทกสฺส     น     ปจฺจาโรเปติ     อยมฺปิ     ธมฺโม
โสวจสฺสกรโณ   ฯ   ปุน   จปรํ   อาวุโส   ภิกฺขุ   จุทิโต   โจทเกน
โจทกสฺส   ๑-   น   อญฺเญนญฺญํ   ปฏิจรติ   น  พหิทฺธากถํ  อปนาเมติ
น    โกปญฺจ   โทสญฺจ   อปฺปจฺจยญฺจ   ปาตุกโรติ   ยมฺปาวุโส   ภิกฺขุ
จุทิโต   โจทเกน   โจทกสฺส   น   อญฺเญนญฺญํ  ปฏิจรติ  น  พหิทฺธากถํ
อปนาเมติ   น   โกปญฺจ   โทสญฺจ   อปฺปจฺจยญฺจ   ปาตุกโรติ   อยมฺปิ
ธมฺโม   โสวจสฺสกรโณ  ฯ  ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  จุทิโต  โจทเกน
โจทกสฺส   น   อปทาเน   น   สมฺปายติ   ยมฺปาวุโส   ภิกฺขุ   จุทิโต
โจทเกน   โจทกสฺส   น   อปทาเน   น   สมฺปายติ   อยมฺปิ   ธมฺโม
โสวจสฺสกรโณ   ฯ   ปุน   จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุ  อมกฺขี  โหติ  อปฬาสี
ยมฺปาวุโส ภิกฺขุ อมกฺขี โหติ อปฬาสี อยมฺปิ ธมฺโม โสวจสฺสกรโณ ฯ
     {๒๒๓.๔}   ปุน   จปรํ   อาวุโส  ภิกฺขุ  อนิสฺสุกี  โหติ  อมจฺฉรี
ยมฺปาวุโส  ภิกฺขุ  อนิสฺสุกี  โหติ  อมจฺฉรี  อยมฺปิ ธมฺโม โสวจสฺสกรโณ ฯ
ปุน    จปรํ   อาวุโส   ภิกฺขุ   อสโฐ   โหติ   อมายาวี   ยมฺปาวุโส
ภิกฺขุ   อสโฐ   โหติ   อมายาวี   อยมฺปิ   ธมฺโม   โสวจสฺสกรโณ  ฯ
ปุน   จปรํ   อาวุโส   ภิกฺขุ   อถทฺโธ   โหติ   อนติมานี   ยมฺปาวุโส
ภิกฺขุ   อถทฺโธ   โหติ   อนติมานี   อยมฺปิ   ธมฺโม  โสวจสฺสกรโณ  ฯ
ปุน   จปรํ   อาวุโส   ภิกฺขุ   อสนฺทิฏฺฐิปรามาสี   โหติ   อนาธานคาหี
สุปฏินิสฺสคฺคี      ยมฺปาวุโส      ภิกฺขุ     อสนฺทิฏฺฐิปรามาสี     โหติ
อนาธานคาหี    สุปฏินิสฺสคฺคี    อยมฺปิ    ธมฺโม    โสวจสฺสกรโณ   ฯ
อิเม วุจฺจนฺตาวุโส โสวจสฺสกรณา ธมฺมา ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ สพฺพตฺถาปิ อีทิสเมว ฯ
     [๒๒๔]   ตตฺราวุโส  ภิกฺขุนา อตฺตนาว อตฺตานํ เอวํ อนุมานิตพฺพํ ๑-
โย   ขฺวายํ   ปุคฺคโล   ปาปิจฺโฉ   ปาปิกานํ   อิจฺฉานํ  วสงฺคโต  อยํ
เม   ปุคฺคโล   อปฺปิโย   อมนาโป   อหญฺเจว   โข  ปนสฺสํ  ปาปิจฺโฉ
ปาปิกานํ  อิจฺฉานํ  วสงฺคโต  อหํ  ปสฺสํ  ปเรสํ  อปฺปิโย  อมนาโปติ  ฯ
เอวํ   ชานนฺเตนาวุโส   ภิกฺขุนา  น  ปาปิจฺโฉ  ภวิสฺสามิ  น  ปาปิกานํ
อิจฺฉานํ   วสงฺคโตติ   จิตฺตํ   อุปฺปาเทตพฺพํ   ฯ   โย  ขฺวายํ  ปุคฺคโล
อตฺตุกฺกํสโก    ปรวมฺภี    อยํ    เม    ปุคฺคโล   อปฺปิโย   อมนาโป
อหญฺเจว   โข   ปนสฺสํ   อตฺตุกฺกํสโก   ปรวมฺภี   อหํ   ปสฺสํ   ปเรสํ
อปฺปิโย   อมนาโปติ   ฯ  เอวํ  ชานนฺเตนาวุโส  ภิกฺขุนา  อนตฺตุกฺกํสโก
ภวิสฺสามิ   อปรวมฺภีติ   จิตฺตํ   อุปฺปาเทตพฺพํ   ฯ  โย  ขฺวายํ  ปุคฺคโล
โกธโน   โกธาภิภูโต   อยํ  เม  ปุคฺคโล  อปฺปิโย  อมนาโป  อหญฺเจว
โข    ปนสฺสํ   โกธโน   โกธาภิภูโต   อหํ   ปสฺสํ   ปเรสํ   อปฺปิโย
อมนาโปติ   ฯ   เอวํ  ชานนฺเตนาวุโส  ภิกฺขุนา  น  โกธโน  ภวิสฺสามิ
น โกธาภิภูโตติ จิตฺตํ อุปฺปาเทตพฺพํ ฯ
     {๒๒๔.๑}   โย ขฺวายํ ปุคฺคโล โกธโน [๒]- โกธเหตุ อุปนาหี อยํ เม
ปุคฺคโล  อปฺปิโย  อมนาโป  อหญฺเจว โข ปนสฺสํ โกธโน โกธเหตุ อุปนาหี
อหํ  ปสฺสํ  ปเรสํ  อปฺปิโย  อมนาโปติ  ฯ  เอวํ ชานนฺเตนาวุโส ภิกฺขุนา
น  โกธโน  ภวิสฺสามิ  น  โกธเหตุ  อุปนาหีติ  จิตฺตํ อุปฺปาเทตพฺพํ ฯ โย
ขฺวายํ  ปุคฺคโล โกธโน โกธเหตุ อภิสงฺกี อยํ เม ปุคฺคโล อปฺปิโย อมนาโป
@เชิงอรรถ:  สี. อนุสาสิตพฺพํ ฯ ยุ. อนุมินิตพฺพํ ฯ  โป. โกธาภิภูโต ฯ
อหญฺเจว   โข   ปนสฺสํ   โกธโน   โกธเหตุ   อภิสงฺกี  ฯ  อหํ  ปสฺสํ
ปเรสํ   อปฺปิโย   อมนาโปติ   ฯ   เอวํ  ชานนฺเตนาวุโส  ภิกฺขุนา  น
โกธโน   ภวิสฺสามิ   น   โกธเหตุ   อภิสงฺกีติ  จิตฺตํ  อุปฺปาเทตพฺพํ  ฯ
โย   ขฺวายํ   ปุคฺคโล   โกธโน   โกธสามนฺตํ  วาจํ  นิจฺฉาเรตา  อยํ
เม  ปุคฺคโล  อปฺปิโย  อมนาโป  อหญฺเจว โข ปนสฺสํ โกธโน โกธสามนฺตํ
วาจํ    นิจฺฉาเรตา   อหํ   ปสฺสํ   ปเรสํ   อปฺปิโย   อมนาโปติ   ฯ
เอวํ   ชานนฺเตนาวุโส  ภิกฺขุนา  น  โกธโน  ภวิสฺสามิ  น  โกธสามนฺตํ
วาจํ   นิจฺฉาเรสฺสามีติ   จิตฺตํ   อุปฺปาเทตพฺพํ  ฯ  โย  ขฺวายํ  ปุคฺคโล
จุทิโต  โจทเกน  โจทกํ  ปฏิปฺผรติ  อยํ  เม  ปุคฺคโล  อปฺปิโย อมนาโป
อหญฺเจว   โข   ปน  จุทิโต  โจทเกน  โจทกํ  ปฏิปฺผเรยฺยํ  อหํ  ปสฺสํ
ปเรสํ   อปฺปิโย  อมนาโปติ  ฯ  เอวํ  ชานนฺเตนาวุโส  ภิกฺขุนา  จุทิโต
โจทเกน โจทกํ นปฺปฏิปฺผริสฺสามีติ จิตฺตํ อุปฺปาเทตพฺพํ ฯ
     {๒๒๔.๒}   โย   ขฺวายํ   ปุคฺคโล   จุทิโต   โจทเกน   โจทกํ
อปสาเทติ   อยํ   เม   ปุคฺคโล   อปฺปิโย   อมนาโป   อหญฺเจว  โข
ปน    จุทิโต   โจทเกน   โจทกํ   อปสาเทยฺยํ   อหํ   ปสฺสํ   ปเรสํ
อปฺปิโย    อมนาโปติ   ฯ   เอวํ   ชานนฺเตนาวุโส   ภิกฺขุนา   จุทิโต
โจทเกน   โจทกํ   น   อปสาเทสฺสามีติ   จิตฺตํ  อุปฺปาเทตพฺพํ  ฯ  โย
ขฺวายํ   ปุคฺคโล   จุทิโต   โจทเกน  โจทกสฺส  ปจฺจาโรเปติ  อยํ  เม
ปุคฺคโล   อปฺปิโย   อมนาโป   อหญฺเจว   โข   ปน  จุทิโต  โจทเกน
โจทกสฺส   ปจฺจาโรเปยฺยํ   อหํ   ปสฺสํ  ปเรสํ  อปฺปิโย  อมนาโปติ  ฯ
เอวํ    ชานนฺเตนาวุโส   ภิกฺขุนา   จุทิโต   โจทเกน   โจทกสฺส   น
ปจฺจาโรเปสฺสามีติ  จิตฺตํ  อุปฺปาเทตพฺพํ  ฯ  โย  ขฺวายํ  ปุคฺคโล  จุทิโต
โจทเกน    โจทกสฺส    อญฺเญนญฺญํ   ปฏิจรติ   พหิทฺธากถํ   อปนาเมติ
โกปญฺจ    โทสญฺจ    อปฺปจฺจยญฺจ    ปาตุกโรติ   อยํ   เม   ปุคฺคโล
อปฺปิโย   อมนาโป   อหญฺเจว   โข   ปน  จุทิโต  โจทเกน  โจทกสฺส
อญฺเญนญฺญํ      ปฏิจเรยฺยํ     พหิทฺธากถํ     อปนาเมยฺยํ     โกปญฺจ
โทสญฺจ    อปฺปจฺจยญฺจ    ปาตุกเรยฺยํ   อหํ   ปสฺสํ   ปเรสํ   อปฺปิโย
อมนาโปติ   ฯ   เอวํ   ชานนฺเตนาวุโส  ภิกฺขุนา  จุทิโต  โจทเกน  น
อญฺเญนญฺญํ   ปฏิจริสฺสามิ   น   พหิทฺธากถํ   อปนาเมสฺสามิ  น  โกปญฺจ
โทสญฺจ   อปฺปจฺจยญฺจ   ปาตุกริสฺสามีติ   จิตฺตํ   อุปฺปาเทตพฺพํ   ฯ  โย
ขฺวายํ   ปุคฺคโล   จุทิโต   โจทเกน   อปทาเน   น   สมฺปายติ   อยํ
เม   ปุคฺคโล  อปฺปิโย  อมนาโป  อหญฺเจว  โข  ปน  จุทิโต  โจทเกน
อปทาเน   น   สมฺปาเยยฺยํ  อหํ  ปสฺสํ  ปเรสํ  อปฺปิโย  อมนาโปติ  ฯ
เอวํ   ชานนฺเตนาวุโส   ภิกฺขุนา   จุทิโต   โจทเกน  น  อปทาเน  น
สปฺปายิสฺสามีติ จิตฺตํ อุปฺปาเทตพฺพํ ฯ
     {๒๒๔.๓}   โย  ขฺวายํ  ปุคฺคโล  มกฺขี  ปฬาสี  อยํ  เม  ปุคฺคโล
อปฺปิโย   อมนาโป   อหญฺเจว   โข   ปนสฺสํ  มกฺขี  ปฬาสี  อหํ  ปสฺสํ
ปเรสํ   อปฺปิโย  อมนาโปติ  ฯ  เอวํ  ชานนฺเตนาวุโส  ภิกฺขุนา  อมกฺขี
ภวิสฺสามิ   อปฬาสีติ   จิตฺตํ   อุปฺปาเทตพฺพํ   ฯ   โย  ขฺวายํ  ปุคฺคโล
อิสฺสุกี   มจฺฉรี   อยํ   เม  ปุคฺคโล  อปฺปิโย  อมนาโป  อหญฺเจว  โข
ปนสฺสํ   อิสฺสุกี   มจฺฉรี   อหํ   ปสฺสํ   ปเรสํ  อปฺปิโย  อมนาโปติ  ฯ
เอวํ   ชานนฺเตนาวุโส   ภิกฺขุนา   อนิสฺสุกี   ภวิสฺสามิ  อมจฺฉรีติ  จิตฺตํ
อุปฺปาเทตพฺพํ   ฯ   โย   ขฺวายํ   ปุคฺคโล   สโฐ   มายาวี  อยํ  เม
ปุคฺคโล   อปฺปิโย   อมนาโป   อหญฺเจว   โข   ปนสฺสํ  สโฐ  มายาวี
อหํ   ปสฺสํ   ปเรสํ   อปฺปิโย   อมนาโปติ   ฯ  เอวํ  ชานนฺเตนาวุโส
ภิกฺขุนา อสโฐ ภวิสฺสามิ อมายาวีติ จิตฺตํ อุปฺปาเทตพฺพํ ฯ
     {๒๒๔.๔}   โย  ขฺวายํ  ปุคฺคโล  ถทฺโธ  อติมานี  อยํ เม ปุคฺคโล
อปฺปิโย   อมนาโป   อหญฺเจว  โข  ปนสฺสํ  ถทฺโธ  อติมานี  อหํ  ปสฺสํ
ปเรสํ    อปฺปิโย   อมนาโปติ   ฯ   เอวํ   ชานนฺเตนาวุโส   ภิกฺขุนา
อถทฺโธ   ภวิสฺสามิ   อนติมานีติ   จิตฺตํ   อุปฺปาเทตพฺพํ  ฯ  โย  ขฺวายํ
ปุคฺคโล    สนฺทิฏฺฐิปรามาสี    อาธานคาหี    ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี   อยํ   เม
ปุคฺคโล   อปฺปิโย   อมนาโป   อหญฺเจว   โข  ปนสฺสํ  สนฺทิฏฺฐิปรามาสี
อาธานคาหี     ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี     อหํ     ปสฺสํ     ปเรสํ    อปฺปิโย
อมนาโปติ    ฯ   เอวํ   ชานนฺเตนาวุโส   ภิกฺขุนา   อสนฺทิฏฺฐิปรามาสี
ภวิสฺสามิ อนาธานคาหี สุปฏินิสฺสคฺคีติ จิตฺตํ อุปฺปาเทตพฺพํ ฯ
     [๒๒๕]   ตตฺราวุโส  ภิกฺขุนา  อตฺตนาว อตฺตานํ เอวํ ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ
กินฺนุโขมฺหิ     ปาปิจฺโฉ     ปาปิกานํ     อิจฺฉานํ    วสงฺคโตติ    ฯ
สเจ   อาวุโส  ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ  ปาปิจฺโฉ  โขมฺหิ
ปาปิกานํ   อิจฺฉานํ  วสงฺคโตติ  เตนาวุโส  ภิกฺขุนา  เตสํเยว  ปาปกานํ
อกุสลานํ   ธมฺมานํ   ปหานาย   วายมิตพฺพํ   ฯ  สเจ  ปนาวุโส  ภิกฺขุ
ปจฺจเวกฺขมาโน   เอวํ   ชานาติ   น   โขมฺหิ  ปาปิจฺโฉ  น  ปาปิกานํ
อิจฺฉานํ    วสงฺคโตติ   เตนาวุโส   ภิกฺขุนา   เตเนว   ปีติปาโมชฺเชน
วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๑}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุนา  อตฺตนาว  อตฺตานํ  เอวํ
ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ   กินฺนุโขมฺหิ   อตฺตุกฺกํสโก   ปรวมฺภีติ  ฯ  สเจ  อาวุโส
ภิกฺขุ   ปจฺจเวกฺขมาโน   เอวํ   ชานาติ  อตฺตุกฺกํสโก  โขมฺหิ  ปรวมฺภีติ
เตนาวุโส   ภิกฺขุนา   เตสํเยว  ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  ปหานาย
วายมิตพฺพํ   ฯ   สเจ  ปนาวุโส  ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ
อนตฺตุกฺกํสโก    โขมฺหิ    อปรวมฺภีติ    เตนาวุโส   ภิกฺขุนา   เตเนว
ปีติปาโมชฺเชน วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๒}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุนา  อตฺตนาว  อตฺตานํ  เอวํ
ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ  กินฺนุโขมฺหิ  โกธโน  โกธาภิภูโตติ  ฯ  สเจ อาวุโส ภิกฺขุ
ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ  โกธโน  โขมฺหิ  โกธาภิภูโตติ เตนาวุโส
ภิกฺขุนา  เตสํเยว  ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  ปหานาย  วายมิตพฺพํ ฯ
สเจ  ปนาวุโส  ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ ชานาติ น โขมฺหิ โกธโน น
โกธาภิภูโตติ   เตนาวุโส   ภิกฺขุนา   เตเนว  ปีติปาโมชฺเชน  วิหาตพฺพํ
อโหรตฺตานุสิกฺขินา กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๓}   ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุนา อตฺตนาว อตฺตานํ เอวํ ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ
กินฺนุโขมฺหิ โกธโน โกธเหตุ อุปนาหีติ ฯ สเจ อาวุโส ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน
เอวํ  ชานาติ  โกธโน  โขมฺหิ  โกธเหตุ  อุปนาหีติ  เตนาวุโส  ภิกฺขุนา
เตสํเยว   ปาปกานํ   อกุสลานํ   ธมฺมานํ   ปหานาย   วายมิตพฺพํ   ฯ
สเจ   ปนาวุโส   ภิกฺขุ   ปจฺจเวกฺขมาโน   เอวํ   ชานาติ  น  โขมฺหิ
โกธโน  น  โกธเหตุ  อุปนาหีติ เตนาวุโส ภิกฺขุนา เตเนว ปีติปาโมชฺเชน
วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๔}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุนา  อตฺตนาว  อตฺตานํ  เอวํ
ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ  กินฺนุโขมฺหิ  โกธโน  โกธเหตุ  อภิสงฺกีติ  ฯ สเจ อาวุโส
ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ  โกธโน  โขมฺหิ โกธเหตุ อภิสงฺกีติ
เตนาวุโส   ภิกฺขุนา   เตสํเยว  ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  ปหานาย
วายมิตพฺพํ  ฯ  สเจ  ปนาวุโส  ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ น
โขมฺหิ   โกธโน   น  โกธเหตุ  อภิสงฺกีติ  เตนาวุโส  ภิกฺขุนา  เตเนว
ปีติปาโมชฺเชน วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๕}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุนา  อตฺตนาว  อตฺตานํ  เอวํ
ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ  กินฺนุโขมฺหิ  โกธโน  โกธสามนฺตํ  วาจํ  นิจฺฉาเรตาติ  ฯ
สเจ อาวุโส ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ โกธโน โขมฺหิ โกธสามนฺตํ
วาจํ   นิจฺฉาเรตาติ  เตนาวุโส  ภิกฺขุนา  เตสํเยว  ปาปกานํ  อกุสลานํ
ธมฺมานํ  ปหานาย  วายมิตพฺพํ  ฯ  สเจ  ปนาวุโส  ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน
เอวํ  ชานาติ  น  โขมฺหิ  โกธโน  น  โกธสามนฺตํ  วาจํ  นิจฺฉาเรตาติ
เตนาวุโส  ภิกฺขุนา  เตเนว  ปีติปาโมชฺเชน  วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา
กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๖}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุนา  อตฺตนาว  อตฺตานํ  เอวํ
ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ          กินฺนุโขมฺหิ         จุทิโต         โจทเกน
โจทกํ   ปฏิปฺผรามีติ   ฯ   สเจ  อาวุโส  ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ
ชานาติ   จุทิโต   โขมฺหิ   โจทเกน   โจทกํ   ปฏิปฺผรามีติ  เตนาวุโส
ภิกฺขุนา  เตสํเยว  ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  ปหานาย  วายมิตพฺพํ ฯ
สเจ   ปนาวุโส   ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ  จุทิโต  โขมฺหิ
โจทเกน  โจทกํ  น ปฏิปฺผรามีติ เตนาวุโส ภิกฺขุนา เตเนว ปีติปาโมชฺเชน
วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๗}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุนา  อตฺตนาว  อตฺตานํ  เอวํ
ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ   กินฺนุโขมฺหิ   จุทิโต   โจทเกน  โจทกํ  อปสาเทมีติ  ฯ
สเจ  อาวุโส  ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ จุทิโต โขมฺหิ โจทเกน
โจทกํ   อปสาเทมีติ  เตนาวุโส  ภิกฺขุนา  เตสํเยว  ปาปกานํ  อกุสลานํ
ธมฺมานํ  ปหานาย  วายมิตพฺพํ  ฯ  สเจ  ปนาวุโส  ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน
เอวํ  ชานาติ  จุทิโต  โขมฺหิ  โจทเกน  โจทกํ น อปสาเทมีติ เตนาวุโส
ภิกฺขุนา    เตเนว    ปีติปาโมชฺเชน    วิหาตพฺพํ    อโหรตฺตานุสิกฺขินา
กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๘}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุนา  อตฺตนาว  อตฺตานํ  เอวํ
ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ  กินฺนุโขมฺหิ  จุทิโต  โจทเกน  โจทกสฺส  ปจฺจาโรเปมีติ ฯ
สเจ  อาวุโส  ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ จุทิโต โขมฺหิ โจทเกน
โจทกสฺส   ปจฺจาโรเปมีติ   เตนาวุโส   ภิกฺขุนา   เตสํเยว   ปาปกานํ
อกุสลานํ   ธมฺมานํ   ปหานาย   วายมิตพฺพํ   ฯ  สเจ  ปนาวุโส  ภิกฺขุ
ปจฺจเวกฺขมาโน   เอวํ   ชานาติ   จุทิโต   โขมฺหิ  โจทเกน  โจทกสฺส
น       ปจฺจาโรเปมีติ       เตนาวุโส       ภิกฺขุนา      เตเนว
ปีติปาโมชฺเชน วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๙}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุนา  อตฺตนาว  อตฺตานํ  เอวํ
ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ   กินฺนุโขมฺหิ   จุทิโต   โจทเกน   อญฺเญนญฺญํ   ปฏิจรามิ
พหิทฺธากถํ   อปนาเมมิ   โกปญฺจ  โทสญฺจ  อปฺปจฺจยญฺจ  ปาตุกโรมีติ  ฯ
สเจ   อาวุโส   ภิกฺขุ   ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ  จุทิโต  โขมฺหิ
โจทเกน    อญฺเญนญฺญํ    ปฏิจรามิ   พหิทฺธากถํ   อปนาเมมิ   โกปญฺจ
โทสญฺจ    อปฺปจฺจยญฺจ   ปาตุกโรมีติ   เตนาวุโส   ภิกฺขุนา   เตสํเยว
ปาปกานํ   อกุสลานํ  ธมฺมานํ  ปหานาย  วายมิตพฺพํ  ฯ  สเจ  ปนาวุโส
ภิกฺขุ    ปจฺจเวกฺขมาโน   เอวํ   ชานาติ   จุทิโต   โขมฺหิ   โจทเกน
อญฺเญนญฺญํ   น   ปฏิจรามิ   น   พหิทฺธากถํ   อปนาเมมิ   น  โกปญฺจ
โทสญฺจ    อปฺปจฺจยญฺจ    ปาตุกโรมีติ   เตนาวุโส   ภิกฺขุนา   เตเนว
ปีติปาโมชฺเชน วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๑๐}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุนา  อตฺตนาว  อตฺตานํ เอวํ
ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ  กินฺนุโขมฺหิ  จุทิโต  โจทเกน  อปทาเน  น สมฺปายามีติ ฯ
สเจ   อาวุโส   ภิกฺขุ   ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ  จุทิโต  โขมฺหิ
โจทเกน   อปทาเน   น   สมฺปายามีติ   เตนาวุโส  ภิกฺขุนา  เตสํเยว
ปาปกานํ   อกุสลานํ  ธมฺมานํ  ปหานาย  วายมิตพฺพํ  ฯ  สเจ  ปนาวุโส
ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ  จุทิโต  โขมฺหิ  โจทเกน  น  ๑-
อปทาเน  น  ๑-  สมฺปายามีติ  เตนาวุโส ภิกฺขุนา เตเนว ปีติปาโมชฺเชน
วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. นสทฺททฺวยํ นตฺถิ ฯ
     {๒๒๕.๑๑}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุนา  อตฺตนาว  อตฺตานํ เอวํ
ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ  กินฺนุโขมฺหิ มกฺขี ปฬาสีติ ฯ สเจ อาวุโส ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน
เอวํ   ชานาติ  มกฺขี โขมฺหิ ปฬาสีติ เตนาวุโส ภิกฺขุนา เตสํเยว ปาปกานํ
อกุสลานํ    ธมฺมานํ   ปหานาย   วายมิตพฺพํ   สเจ   ปนาวุโส   ภิกฺขุ
ปจฺจเวกฺขมาโน   เอวํ   ชานาติ   อมกฺขี  โขมฺหิ  อปฬาสีติ  เตนาวุโส
ภิกฺขุนา    เตเนว    ปีติปาโมชฺเชน    วิหาตพฺพํ    อโหรตฺตานุสิกฺขินา
กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๑๒}   ปุน   จปรํ   อาวุโส   ภิกฺขุนา  อตฺตนาว  อตฺตานํ
เอวํ   ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ   กินฺนุโขมฺหิ   อิสฺสุกี  มจฺฉรีติ  ฯ  สเจ  อาวุโส
ภิกฺขุ    ปจฺจเวกฺขมาโน    เอวํ   ชานาติ   อิสฺสุกี   โขมฺหิ   มจฺฉรีติ
เตนาวุโส   ภิกฺขุนา   เตสํเยว  ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  ปหานาย
วายมิตพฺพํ   ฯ   สเจ  ปนาวุโส  ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ
อนิสฺสุกี   โขมฺหิ  อมจฺฉรีติ  เตนาวุโส  ภิกฺขุนา  เตเนว  ปีติปาโมชฺเชน
วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๑๓}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุนา  อตฺตนาว  อตฺตานํ เอวํ
ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ   กินฺนุโขมฺหิ   สโฐ   มายาวีติ  ฯ  สเจ  อาวุโส  ภิกฺขุ
ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ  สโฐ  โขมฺหิ มายาวีติ เตนาวุโส ภิกฺขุนา
เตสํเยว   ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  ปหานาย  วายมิตพฺพํ  ฯ  สเจ
ปนาวุโส  ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ  อสโฐ โขมฺหิ อมายาวีติ
เตนาวุโส  ภิกฺขุนา  เตเนว  ปีติปาโมชฺเชน  วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา
กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๑๔}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุนา  อตฺตนาว  อตฺตานํ เอวํ
ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ    กินฺนุโขมฺหิ   ถทฺโธ   อติมานีติ   ฯ   สเจ   อาวุโส
ภิกฺขุ    ปจฺจเวกฺขมาโน   เอวํ   ชานาติ   ถทฺโธ   โขมฺหิ   อติมานีติ
เตนาวุโส   ภิกฺขุนา   เตสํเยว  ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  ปหานาย
วายมิตพฺพํ   ฯ   สเจ  ปนาวุโส  ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ
อถทฺโธ  โขมฺหิ  อนติมานีติ  เตนาวุโส  ภิกฺขุนา  เตเนว  ปีติปาโมชฺเชน
วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๑๕}   ปุน  จปรํ  อาวุโส  ภิกฺขุนา  อตฺตนาว  อตฺตานํ เอวํ
ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ       กินฺนุโขมฺหิ      สนฺทิฏฺฐิปรามาสี      อาธานคาหี
ทุปฺปฏินิสฺสคฺคีติ  ฯ  สเจ  อาวุโส  ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ
สนฺทิฏฺฐิปรามาสี    โขมฺหิ    อาธานคาหี    ทุปฺปฏินิสฺสคฺคีติ   เตนาวุโส
ภิกฺขุนา  เตสํเยว  ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  ปหานาย  วายมิตพฺพํ ฯ
สเจ  ปนาวุโส  ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน  เอวํ  ชานาติ  อสนฺทิฏฺฐิปรามาสี
โขมฺหิ    อนาธานคาหี   สุปฏินิสฺสคฺคีติ   เตนาวุโส   ภิกฺขุนา   เตเนว
ปีติปาโมชฺเชน วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๑๖}   สเจ   อาวุโส   ภิกฺขุ  ปจฺจเวกฺขมาโน  สพฺเพปิเม
ปาปเก   อกุสเล   ธมฺเม   อปฺปหีเน   อตฺตนิ   สมนุปสฺสติ  เตนาวุโส
ภิกฺขุนา   สพฺเพสํเยว   อิเมสํ   ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  ปหานาย
วายมิตพฺพํ   ฯ   สเจ   ปนาวุโส   ภิกฺขุ   ปจฺจเวกฺขมาโน  สพฺเพปิเม
ปาปเก    อกุสเล   ธมฺเม   ปหีเน   อตฺตนิ   สมนุปสฺสติ   เตนาวุโส
ภิกฺขุนา    เตเนว    ปีติปาโมชฺเชน    วิหาตพฺพํ    อโหรตฺตานุสิกฺขินา
กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
     {๒๒๕.๑๗}   เสยฺยถาปิ  อาวุโส  อิตฺถี  วา ปุริโส วา ทหโร ยุวา
มณฺฑนกชาติโก  อาทาเส  วา  ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อจฺเฉ วา อุทกปตฺเต
สกมุขนิมิตฺตํ  ปจฺจเวกฺขมาโน  สเจ ตตฺถ ปสฺสติ รชํ วา องฺคณํ วา ตสฺเสว
รชสฺส   วา  องฺคณสฺส  วา  ปหานาย  วายมติ  โน เจ ตตฺถ ปสฺสติ รชํ
วา   องฺคณํ   วา  เตเนว  อตฺตมโน  โหติ  ลาภา  วต  เม  ปริสุทฺธํ
วต  เมติ  เอวเมว  โข  อาวุโส  สเจ ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน สพฺเพปิเม
ปาปเก   อกุสเล   ธมฺเม   อปฺปหีเน   อตฺตนิ   สมนุปสฺสติ  เตนาวุโส
ภิกฺขุนา   สพฺเพสํเยว   อิเมสํ   ปาปกานํ  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  ปหานาย
วายมิตพฺพํ   ฯ   สเจ   ปนาวุโส   ภิกฺขุ   ปจฺจเวกฺขมาโน  สพฺเพปิเม
ปาปเก    อกุสเล   ธมฺเม   ปหีเน   อตฺตนิ   สมนุปสฺสติ   เตนาวุโส
ภิกฺขุนา   เตเนว  ปีติปาโมชฺเชน  วิหาตพฺพํ  อโหรตฺตานุสิกฺขินา  กุสเลสุ
ธมฺเมสูติ ฯ
     อิทมโวจายสฺมา    มหาโมคฺคลฺลาโน    อตฺตมนา    เต    ภิกฺขู
อายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ
                        อนุมานสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ปญฺจมํ ฯ
                                  -----------
                                 เจโตขีลสุตฺตํ
     [๒๒๖]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   ตตฺร   โข   ภควา  ภิกฺขู
อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     [๒๒๗]   ภควา   เอตทโวจ  ยสฺสกสฺสจิ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  ปญฺจ
เจโตขีลา   อปฺปหีนา   ปญฺจ   เจตโส   วินิพนฺธา   อสมุจฺฉินฺนา   โส
วติมสฺมึ    ธมฺมวินเย   วุฑฺฒึ   วิรูฬฺหึ   เวปุลฺลํ   อาปชฺชิสฺสตีติ   เนตํ
ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     [๒๒๘]   กตมสฺส   ปญฺจ   เจโตขีลา  อปฺปหีนา  โหนฺติ  ฯ  อิธ
ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   สตฺถริ  กงฺขติ  วิจิกิจฺฉติ  นาธิมุจฺจติ  น  สมฺปสีทติ  ฯ
โย    โส   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   สตฺถริ   กงฺขติ   วิจิกิจฺฉติ   นาธิมุจฺจติ
น    สมฺปสีทติ    ตสฺส    จิตฺตํ   น   นมติ   อาตปฺปาย   อนุโยคาย
สาตจฺจาย   ปธานาย  ฯ  ยสฺส  จิตฺตํ  น  นมติ  อาตปฺปาย  อนุโยคาย
สาตจฺจาย    ปธานาย    เอวมสฺสายํ   ปฐโม   เจโตขีโล   อปฺปหีโน
โหติ ฯ
     {๒๒๘.๑}   ปุน   จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเม  กงฺขติ  วิจิกิจฺฉติ
นาธิมุจฺจติ    น    สมฺปสีทติ    ฯเปฯ    สงฺเฆ    กงฺขติ   วิจิกิจฺฉติ
นาธิมุจฺจติ    น    สมฺปสีทติ    ฯเปฯ    สิกฺขาย   กงฺขติ   วิจิกิจฺฉติ
นาธิมุจฺจติ   น   สมฺปสีทติ   ฯ   โย   โส   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  สิกฺขาย
กงฺขติ    วิจิกิจฺฉติ    นาธิมุจฺจติ    น   สมฺปสีทติ   ตสฺส   จิตฺตํ   น
นมติ   อาตปฺปาย   อนุโยคาย   สาตจฺจาย   ปธานาย  ฯ  ยสฺส  จิตฺตํ
น   นมติ   อาตปฺปาย   อนุโยคาย   สาตจฺจาย  ปธานาย  เอวมสฺสายํ
จตุตฺโถ เจโตขีโล อปฺปหีโน โหติ ฯ
     {๒๒๘.๒}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สพฺรหฺมจารีสุ  กุปิโต  โหติ
อนตฺตมโน  อาหตจิตฺโต  ขีลชาโต  ฯ  โย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ สพฺรหฺมจารีสุ
กุปิโต   โหติ  อนตฺตมโน  อาหตจิตฺโต  ขีลชาโต  ตสฺส  จิตฺตํ  น  นมติ
อาตปฺปาย   อนุโยคาย  สาตจฺจาย  ปธานาย  ฯ  ยสฺส  จิตฺตํ  น  นมติ
อาตปฺปาย   อนุโยคาย   สาตจฺจาย   ปธานาย   เอวมสฺสายํ   ปญฺจโม
เจโตขีโล อปฺปหีโน โหติ ฯ อิมสฺส ปญฺจ เจโตขีลา อปฺปหีนา โหนฺติ ฯ
     [๒๒๙]   กตมสฺส  ปญฺจ  เจตโส  วินิพนฺธา  อสมุจฺฉินฺนา  โหนฺติ ฯ
อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  กาเม  อวีตราโค  โหติ  อวิคตจฺฉนฺโท  อวิคตเปโม
อวิคตปิปาโส   อวิคตปริฬาโห   อวิคตตโณฺห   ฯ   โย   โส   ภิกฺขเว
ภิกฺขุ  กาเม  อวีตราโค  โหติ  อวิคตจฺฉนฺโท  อวิคตเปโม  อวิคตปิปาโส
อวีคตปริฬาโห    อวิคตตโณฺห    ตสฺส   จิตฺตํ   น   นมติ   อาตปฺปาย
อนุโยคาย   สาตจฺจาย   ปธานาย   ฯ   ยสฺส  จิตฺตํ  ฯเปฯ  ปธานาย
เอวมสฺสายํ ปฐโม เจตโส วินิพนฺโธ อสมุจฺฉินฺโน โหติ ฯ
     {๒๒๙.๑}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ กาเย อวีตราโค โหติ ฯเปฯ
รูเป    อวีตราโค   โหติ   อวิคตจฺฉนฺโท   อวิคตเปโม   อวิคตปิปาโส
อวิคตปริฬาโห   อวิคตตโณฺห   ฯ   โย   โส   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   รูเป
อวีตราโค   โหติ   ฯเปฯ   เอวมสฺสายํ   ตติโย   เจตโล   วินิพนฺโธ
อสมุจฺฉินฺโน โหติ ฯ
     {๒๒๙.๒}   ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ยาวทตฺถํ  อุทราวเทหกํ
ภุญฺชิตฺวา    เสยฺยสุขํ    ปสฺสสุขํ   มิทฺธสุขํ   อนุยุญฺชนฺโต   วิหรติ   ฯ
โย   โส   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ยาวทตฺถํ  อุทราวเทหกํ  ภุญฺชิตฺวา  เสยฺยสุขํ
ปสฺสสุขํ    มิทฺธสุขํ    อนุยุญฺชนฺโต   วิหรติ   ตสฺส   จิตฺตํ   น   นมติ
อาตปฺปาย   อนุโยคาย   สาตจฺจาย   ปธานาย   ฯ   ยสฺส   จิตฺตํ  น
นมติ    อาตปฺปาย    อนุโยคาย   สาตจฺจาย   ปธานาย   เอวมสฺสายํ
จตุตฺโถ เจตโส วินิพนฺโธ อสมุจฺฉินฺโน โหติ ฯ
     {๒๒๙.๓}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อญฺญตรํ  เทวนิกายํ ปณิธาย
พฺรหฺมจริยํ  จริสฺสติ  ๑-  อิมินาหํ  สีเลน  วา  วตฺเตน  วา  ตเปน วา
พฺรหฺมจริเยน  วา  เทโว  วา  ภวิสฺสามิ  เทวญฺญตโร  วาติ  ฯ โย โส
ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อญฺญตรํ  เทวนิกายํ  ปณิธาย  พฺรหฺมจริยํ  จริสฺสติ  ๒-
อิมินาหํ  สีเลน  วา  วตฺเตน  วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน วา เทโว วา
ภวิสฺสามิ   เทวญฺญตโร   วาติ   ตสฺส   จิตฺตํ   น   นมติ   อาตปฺปาย
อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย ฯ
     {๒๒๙.๔}   ยสฺส  จิตฺตํ  น  นมติ  อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย
ปธานาย  เอวมสฺสายํ  ปญฺจโม  เจตโส  วินิพนฺโธ  อสมุจฺฉินฺโน  โหติ ฯ
อิมสฺส   ปญฺจ  เจตโส  วินิพนฺธา  อสมุจฺฉินฺนา  โหนฺติ  ฯ  ยสฺส  กสฺสจิ
ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  อิเม  ปญฺจ  เจโตขีลา  อปฺปหีนา  อิเม  ปญฺจ เจตโส
วินิพนฺธา   อสมุจฺฉินฺนา   โหนฺติ   ๓-   โส  วติมสฺมึ  ธมฺมวินเย  วุฑฺฒึ
วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. ยุ. จรติ ฯ  ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
     [๒๓๐]   ยสฺสกสฺสจิ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  ปญฺจ  เจโตขีลา  ปหีนา
ปญฺจ    เจตโส    วินิพนฺธา   สมุจฺฉินฺนา   โส   วติมสฺมึ   ธมฺมวินเย
วุฑฺฒึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ ฯ
     [๒๓๑]   กตมสฺส   ปญฺจ   เจโตขีลา   ปหีนา   โหนฺติ  ฯ  อิธ
ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สตฺถริ  น  กงฺขติ  น  วิจิกิจฺฉติ  อธิมุจฺจติ  สมฺปสีทติ  ฯ
โย   โส   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  สตฺถริ  น  กงฺขติ  น  วิจิกิจฺฉติ  อธิมุจฺจติ
สมฺปสีทติ    ตสฺส   จิตฺตํ   นมติ   อาตปฺปาย   อนุโยคาย   สาตจฺจาย
ปธานาย   ฯ   ยสฺส   จิตฺตํ   นมติ  อาตปฺปาย  อนุโยคาย  สาตจฺจาย
ปธานาย เอวมสฺสายํ ปฐโม เจโตขีโล ปหีโน โหติ ฯ
     {๒๓๑.๑}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ธมฺเม น กงฺขติ น วิจิกิจฺฉติ
อธิมุจฺจติ   สมฺปสีทติ  ฯเปฯ  สงฺเฆ  น  กงฺขติ  น  วิจิกิจฺฉติ  อธิมุจฺจติ
สมฺปสีทติ    ฯเปฯ   สิกฺขาย   น   กงฺขติ   น   วิจิกิจฺฉติ   อธิมุจฺจติ
สมฺปสีทติ  ฯ  โย  โส  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สิกฺขาย  น  กงฺขติ  น วิจิกิจฺฉติ
อธิมุจฺจติ   สมฺปสีทติ   ตสฺส   จิตฺตํ  นมติ  ฯเปฯ  เอวมสฺสายํ  จตุตฺโถ
เจโตขีโล ปหีโน โหติ ฯ
     {๒๓๑.๒}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สพฺรหฺมจารีสุ น กุปิโต โหติ
น  อนตฺตมโน  ๑-  น  อาหตจิตฺโต  น ขีลชาโต ฯ โย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ
สพฺรหฺมจารีสุ  น  กุปิโต  โหติ  น  อนตฺตมโน  ๑- น อาหตจิตฺโต ๒- น
ขีลชาโต  ตสฺส  จิตฺตํ  นมติ  อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย ฯ
ยสฺส    จิตฺตํ   นมติ   อาตปฺปาย   อนุโยคาย   สาตจฺจาย   ปธานาย
@เชิงอรรถ:  ยุ. อตฺตมโน  ม. ยุ. อนาหตจิตฺโต อขีลชาโต ฯ
เอวมสฺสายํ   ปญฺจโม   เจโตขีโล   ปหีโน   โหติ   ฯ   อิมสฺส  ปญฺจ
เจโตขีลา ปหีนา โหนฺติ ฯ
     [๒๓๒]   กตมสฺส  ปญฺจ  เจตโส  วินิพนฺธา  สุสมุจฺฉินฺนา  โหนฺติ ฯ
อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   กาเม  วีตราโค  โหติ  วิคตจฺฉนฺโท  วิคตเปโม
วิคตปิปาโส   วิคตปริฬาโห   วิคตตโณฺห   ฯ   โย  โส  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ
กาเม  วีตราโค  โหติ  วิคตจฺฉนฺโท  วิคตเปโม วิคตปิปาโส วิคตปริฬาโห
วิคตตโณฺห     ตสฺส     จิตฺตํ     นมติ     อาตปฺปาย     อนุโยคาย
สาตจฺจาย    ปธานาย   ยสฺส   จิตฺตํ   นมติ   อาตปฺปาย   อนุโยคาย
สาตจฺจาย    ปธานาย    เอวมสฺสายํ    ปฐโม    เจตโส   วินิพนฺโธ
สุสมุจฺฉินฺโน โหติ ฯ
     {๒๓๒.๑}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  กาเย วีตราโค โหติ ฯเปฯ
รูเป   วีตราโค  โหติ  ฯเปฯ  ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  น  ยาวทตฺถํ
อุทราวเทหกํ   ภุญฺชิตฺวา  เสยฺยสุขํ  ปสฺสสุขํ  มิทฺธสุขํ  อนนุยุญฺชนฺโต  ๑-
วิหรติ  ฯ  โย  โส  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  น  ยาวทตฺถํ อุทราวเทหกํ ภุญฺชิตฺวา
เสยฺยสุขํ   ปสฺสสุขํ   มิทฺธสุขํ   อนนุยุญฺชนฺโต   ๒-  วิหรติ  ตสฺส  จิตฺตํ
นมติ   อาตปฺปาย   อนุโยคาย  สาตจฺจาย  ปธานาย  ยสฺส  จิตฺตํ  นมติ
อาตปฺปาย   อนุโยคาย   สาตจฺจาย   ปธานาย   เอวมสฺสายํ   จตุตฺโถ
เจตโส วินิพนฺโธ สุสมุจฺฉินฺโน โหติ ฯ
     {๒๓๒.๒}   ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  น  อญฺญตรํ  เทวนิกายํ
ปณิธาย   พฺรหฺมจริยํ   จริสฺสติ  ๓-  อิมินาหํ  สีเลน  วา  วตฺเตน  วา
ตเปน     วา     พฺรหฺมจริเยน    วา    เทโว    วา    ภวิสฺสามิ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. ยุ. อนุยุตฺโต ฯ  ม. ยุ. จรติ ฯ
เทวญฺญตโร    วาติ   ฯ   โย   โส   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   น   อญฺญตรํ
เทวนิกายํ    ปณิธาย    พฺรหฺมจริยํ   จริสฺสติ   อิมินาหํ   สีเลน   วา
วตฺเตน   วา   ตเปน   วา  พฺรหฺมจริเยน  วา  เทโว  วา  ภวิสฺสามิ
เทวญฺญตโร    วาติ    ตสฺส    จิตฺตํ   นมติ   อาตปฺปาย   อนุโยคาย
สาตจฺจาย    ปธานาย   ยสฺส   จิตฺตํ   นมติ   อาตปฺปาย   อนุโยคาย
สาตจฺจาย    ปธานาย    เอวมสฺสายํ    ปญฺจโม   เจตโส   วินิพนฺโธ
สุสมุจฺฉินฺโน   โหติ   ฯ   อิมสฺส  ปญฺจ  เจตโส  วินิพนฺธา  สุสมุจฺฉินฺนา
โหนฺติ   ฯ   ยสฺส   กสฺสจิ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  อิเม  ปญฺจ  เจโตขีลา
ปหีนา   อิเม   ปญฺจ   เจตโส   วินิพนฺธา   สุสมุจฺฉินฺนา   โหนฺติ   ฯ
โส    วติมสฺมึ    ธมฺมวินเย   วุฑฺฒึ   วิรูฬฺหึ   เวปุลฺลํ   อาปชฺชิสฺสตีติ
ฐานเมตํ วิชฺชติ ฯ
     [๒๓๓]   โส  ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ  อิทฺธิปาทํ  ภาเวติ
วิริยสมาธิจิตฺตสมาธิวีมํสาสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ
ภาเวติ  อุสฺโสฬฺหิเยว  ปญฺจมี  ฯ  ส  โข  โส  ภิกฺขเว  เอวํ อุสฺโสฬฺหิ
ปณฺณรสงฺคสมนฺนาคโต      ภิกฺขุ     ภพฺโพ     อภินิพฺภิทาย     ภพฺโพ
สมฺโพธาย   ภพฺโพ   อนุตฺตรสฺส  โยคกฺเขมสฺส  อธิคมาย  ฯ  เสยฺยถาปิ
ภิกฺขเว   กุกฺกุฏิยา   อณฺฑานิ   อฏฺฐ   วา   ทส   วา   ทฺวาทส  วา
ตานสฺสุ   กุกฺกุฏิยา   สมฺมา   อธิสยิตานิ   สมฺมา   ปริเสทิตานิ  สมฺมา
ปริภาวิตานิ  ฯ  กิญฺจาปิ  ตสฺสา  กุกฺกุฏิยา  น  เอวํ  อิจฺฉา อุปฺปชฺเชยฺย
อโห   วติเม   กุกฺกุฏโปตกา   ปาทนขสิขาย   วา   มุขตุณฺฑเกน   วา
อณฺฑโกสํ    ปทาเลตฺวา    โสตฺถินา    อภินิพฺภิชฺเชยฺยุนฺติ    อถ   โข
ภพฺพา   ว   เต   กุกฺกุฏโปตกา   ปาทนขสิขาย  วา  มุขตุณฺฑเกน  วา
อณฺฑโกสํ    ปทาเลตฺวา    โสตฺถินา    อภินิพฺภิชฺชิตุํ    เอวเมว   โข
ภิกฺขเว     เอวํ     อุสฺโสฬฺหิปณฺณรสงฺคสมนฺนาคโต     ภิกฺขุ    ภพฺโพ
อภินิพฺภิทาย    ภพฺโพ   สมฺโพธาย   ภพฺโพ   อนุตฺตรสฺส   โยคกฺเขมสฺส
อธิคมายาติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมนา   เต   ภิกฺขู   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
                         เจโตขีลสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ฉฏฺฐํ ฯ
                                ------------
                               วนปตฺถสุตฺตํ
     [๒๓๔]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   ตตฺร   โข   ภควา  ภิกฺขู
อามนฺเตสิ   ภิกฺขโวติ  ฯ  ภทนฺเตติ  เต  ภิกฺขู  ภควโต  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ
ภควา    เอตทโวจ   วนปตฺถปริยายํ   โว   ภิกฺขเว   เทสิสฺสามิ   ตํ
สุณาถ   สาธุกํ   มนสิกโรถ   ภาสิสฺสามีติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  โข  เต
ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     [๒๓๕]   ภควา   เอตทโวจ   อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อญฺญตรํ
วนปตฺถํ    อุปนิสฺสาย    วิหรติ    ตสฺส    ตํ    วนปตฺถํ   อุปนิสฺสาย
วิหรโต   อนุปฏฺฐิตา   เจว   สติ   น   อุปฏฺฐาติ   อสมาหิตญฺจ  จิตฺตํ
น    สมาธิยติ    อปฺปริกฺขีณา   จ   อาสวา   น   ปริกฺขยํ   คจฺฉนฺติ
อนนุปฺปตฺตญฺจ    อนุตฺตรํ    โยคกฺเขมํ    นานุปาปุณาติ    เย    จิเม
ปพฺพชิเตน    ชีวิตปริกฺขารา    สมุทาเนตพฺพา    จีวรปิณฺฑปาตเสนาสน-
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา เต กสิเรน สมุทาคจฺฉนฺติ ฯ
     {๒๓๕.๑}   เตน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  อิติ  ปฏิสญฺจิกฺขิตพฺพํ  อหํ  โข
อิมํ   วนปตฺถํ  อุปนิสฺสาย  วิหรามิ  ตสฺส  เม  อิมํ  วนปตฺถํ  อุปนิสฺสาย
วิหรโต   อนุปฏฺฐิตา   เจว   สติ  น  อุปฏฺฐาติ  อสมาหิตญฺจ  จิตฺตํ  น
สมาธิยติ   อปฺปริกฺขีณา  จ  อาสวา  น  ปริกฺขยํ  คจฺฉนฺติ  อนนุปฺปตฺตญฺจ
อนุตฺตรํ  โยคกฺเขมํ  นานุปาปุณามิ  เย  จิเม  ปพฺพชิเตน  ชีวิตปริกฺขารา
สมุทาเนตพฺพา จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา
เต  กสิเรน  สมุทาคจฺฉนฺตีติ  ฯ  เตน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  รตฺติภาคํ  วา
ทิวสภาคํ วา ตมฺหา วนปตฺถา ปกฺกมิตพฺพํ น วตฺถพฺพํ ฯ
     [๒๓๖]   อิธ   ปน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อญฺญตรํ  วนปตฺถํ  อุปนิสฺสาย
วิหรติ   ตสฺส   ตํ   วนปตฺถํ   อุปนิสฺสาย   วิหรโต   อนุปฏฺฐิตา  เจว
สติ   น   อุปฏฺฐาติ   อสมาหิตญฺจ   จิตฺตํ   น   สมาธิยติ  อปฺปริกฺขีณา
จ   อาสวา   น   ปริกฺขยํ  คจฺฉนฺติ  อนนุปฺปตฺตญฺจ  อนุตฺตรํ  โยคกฺเขมํ
นานุปาปุณาติ    เย    จ    โข   อิเม   ปพฺพชิเตน   ชีวิตปริกฺขารา
สมุทาเนตพฺพา จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา
เต อปฺปกสิเรน สมุทาคจฺฉนฺติ ฯ
     {๒๓๖.๑}   เตน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  อิติ  ปฏิสญฺจิกฺขิตพฺพํ  อหํ  โข
อิมํ   วนปตฺถํ  อุปนิสฺสาย  วิหรามิ  ตสฺส  เม  อิมํ  วนปตฺถํ  อุปนิสฺสาย
วิหรโต   อนุปฏฺฐิตา   เจว   สติ  น  อุปฏฺฐาติ  อสมาหิตญฺจ  จิตฺตํ  น
สมาธิยติ   อปฺปริกฺขีณา  จ  อาสวา  น  ปริกฺขยํ  คจฺฉนฺติ  อนนุปฺปตฺตญฺจ
อนุตฺตรํ   โยคกฺเขมํ   นานุปาปุณามิ   เย   จ   โข  อิเม  ปพฺพชิเตน
ชีวิตปริกฺขารา        สมุทาเนตพฺพา       จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลาน-
ปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา  เต  อปฺปกสิเรน  สมุทาคจฺฉนฺติ  น  โข  ปนาหํ
จีวรเหตุ    อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิโต   น   ปิณฺฑปาตเหตุ   น
เสนาสนเหตุ      น     คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารเหตุ     อคารสฺมา
อนคาริยํ        ปพฺพชิโต       อถ       จ       ปน       เม
อิมํ   วนปตฺถํ  อุปนิสฺสาย  วิหรโต  อนุปฏฺฐิตา  เจว  สติ  น  อุปฏฺฐาติ
อสมาหิตญฺจ   จิตฺตํ  น  สมาธิยติ  อปฺปริกฺขีณา  จ  อาสวา  น  ปริกฺขยํ
คจฺฉนฺติ    อนนุปฺปตฺตญฺจ    อนุตฺตรํ    โยคกฺเขมํ   นานุปาปุณามีติ   ฯ
เตน   ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา   สงฺขาปิ   ตมฺหา   วนปตฺถา  ปกฺกมิตพฺพํ  น
วตฺถพฺพํ ฯ
     [๒๓๗]   อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อญฺญตรํ  วนปตฺถํ  อุปนิสฺสาย  วิหรติ
ตสฺส  ตํ  วนปตฺถํ  อุปนิสฺสาย  วิหรโต  อนุปฏฺฐิตา  เจว  สติ  อุปฏฺฐาติ
อสมาหิตญฺจ    จิตฺตํ   สมาธิยติ   อปฺปริกฺขีณา   จ   อาสวา   ปริกฺขยํ
คจฺฉนฺติ   อนนุปฺปตฺตญฺจ   อนุตฺตรํ   โยคกฺเขมํ   อนุปาปุณาติ   เย   จ
โข   อิเม   ปพฺพชิเตน   ชีวิตปริกฺขารา  สมุทาเนตพฺพา  จีวรปิณฺฑปาต-
เสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา   เต   กสิเรน   สมุทา   คจฺฉนฺติ
เตน   ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา   อิติ  ปฏิสญฺจิกฺขิตพฺพํ  อหํ  โข  อิมํ  วนปตฺถํ
อุปนิสฺสาย   วิหรามิ   ตสฺส   เม   อิมํ   วนปตฺถํ  อุปนิสฺสาย  วิหรโต
อนุปฏฺฐิตา    เจว    สติ   อุปฏฺฐาติ   อสมาหิตญฺจ   จิตฺตํ   สมาธิยติ
อปฺปริกฺขีณา   จ   อาสวา   ปริกฺขยํ   คจฺฉนฺติ   อนนุปฺปตฺตญฺจ  อนุตฺตรํ
โยคกฺเขมํ  อนุปาปุณามิ  ฯ  เย  จ  โข  อิเม ปพฺพชิเตน ชีวิตปริกฺขารา
สมุทาเนตพฺพา จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา
เต   กสิเรน   สมุทาคจฺฉนฺติ  ฯ  น  โข  ปนาหํ  จีวรเหตุ  อคารสฺมา
อนคาริยํ    ปพฺพชิโต    น    ปิณฺฑปาตเหตุ    น   เสนาสนเหตุ   น
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารเหตุ          อคารสฺมา          อนคาริยํ
ปพฺพชิโต   อถ   จ   ปน   เม   อิมํ   วนปตฺถํ   อุปนิสฺสาย  วิหรโต
อนุปฏฺฐิตา    เจว    สติ   อุปฏฺฐาติ   อสมาหิตญฺจ   จิตฺตํ   สมาธิยติ
อปฺปริกฺขีณา   จ   อาสวา   ปริกฺขยํ   คจฺฉนฺติ   อนนุปฺปตฺตญฺจ  อนุตฺตรํ
โยคกฺเขมํ   อนุปาปุณามีติ   ฯ   เตน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  สงฺขาปิ  ตสฺมึ
วนปตฺเถ วตฺถพฺพํ น ปกฺกมิตพฺพํ ฯ
     [๒๓๘]   อิธ   ปน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อญฺญตรํ  วนปตฺถํ  อุปนิสฺสาย
วิหรติ   ตสฺส   ตํ  วนปตฺถํ  อุปนิสฺสาย  วิหรโต  อนุปฏฺฐิตา  เจว  สติ
อุปฏฺฐาติ   อสมาหิตญฺจ   จิตฺตํ   สมาธิยติ   อปฺปริกฺขีณา   จ   อาสวา
ปริกฺขยํ    คจฺฉนฺติ   อนนุปฺปตฺตญฺจ   อนุตฺตรํ   โยคกฺเขมํ   อนุปาปุณาติ
เย    จ    โข   อิเม   ปพฺพชิเตน   ชีวิตปริกฺขารา   สมุทาเนตพฺพา
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา      เต    อปฺปกสิเรน
สมุทาคจฺฉนฺติ ฯ
     {๒๓๘.๑}   เตน   ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา   อิติ  ปฏิสญฺจิกฺขิตพฺพํ  อหํ
โข   อิมํ   วนปตฺถํ   อุปนิสฺสาย   วิหรามิ   ตสฺส   เม  อิมํ  วนปตฺถํ
อุปนิสฺสาย  วิหรโต  อนุปฏฺฐิตา  เจว  สติ  อุปฏฺฐาติ  อสมาหิตญฺจ  จิตฺตํ
สมาธิยติ   อปฺปริกฺขีณา   จ   อาสวา   ปริกฺขยํ  คจฺฉนฺติ  อนนุปฺปตฺตญฺจ
อนุตฺตรํ   โยคกฺเขมํ   อนุปาปุณามิ   เย   จ   โข   อิเม  ปพฺพชิเตน
ชีวิตปริกฺขารา      สมุทาเนตพฺพา     จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจย-
เภสชฺชปริกฺขารา   เต  อปฺปกสิเรน  สมุทาคจฺฉนฺตีติ  ฯ  เตน  ภิกฺขเว
ภิกฺขุนา ยาวชีวมฺปิ ตสฺมึ วนปตฺเถ วตฺถพฺพํ น ปกฺกมิตพฺพํ ฯ
     [๒๓๙]   อิธ    ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   อญฺญตรํ   คามํ   อุปนิสฺสาย
วิหรติ  ฯเปฯ  อญฺญตรํ  นิคมํ  อุปนิสฺสาย  วิหรติ  ฯเปฯ  อญฺญตรํ  นครํ
อุปนิสฺสาย   วิหรติ   ฯเปฯ  อญฺญตรํ  ชนปทํ  อุปนิสฺสาย  วิหรติ  ฯเปฯ
อญฺญตรํ   ปุคฺคลํ   อุปนิสฺสาย   วิหรติ   ตสฺส   ตํ   ปุคฺคลํ  อุปนิสฺสาย
วิหรโต   อนุปฏฺฐิตา   เจว   สติ   น   อุปฏฺฐาติ   อสมาหิตญฺจ  จิตฺตํ
น    สมาธิยติ    อปฺปริกฺขีณา   จ   อาสวา   น   ปริกฺขยํ   คจฺฉนฺติ
อนนุปฺปตฺตญฺจ    อนุตฺตรํ    โยคกฺเขมํ    นานุปาปุณาติ    เย    จิเม
ปพฺพชิเตน    ชีวิตปริกฺขารา    สมุทาเนตพฺพา    จีวรปิณฺฑปาตเสนาสน-
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา เต กสิเรน สมุทาคจฺฉนฺติ ฯ
     {๒๓๙.๑}   เตน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  อิติ  ปฏิสญฺจิกฺขิตพฺพํ  อหํ  โข
อิมํ   ปุคฺคลํ   อุปนิสฺสาย   วิหรามิ  ตสฺส  เม  อิมํ  ปุคฺคลํ  อุปนิสฺสาย
วิหรโต   อนุปฏฺฐิตา   เจว   สติ  น  อุปฏฺฐาติ  อสมาหิตญฺจ  จิตฺตํ  น
สมาธิยติ   อปฺปริกฺขีณา  จ  อาสวา  น  ปริกฺขยํ  คจฺฉนฺติ  อนนุปฺปตฺตญฺจ
อนุตฺตรํ  โยคกฺเขมํ  นานุปาปุณามิ  เย จิเม ๑- ปพฺพชิเตน ชีวิตปริกฺขารา
สมุทาเนตพฺพา จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา
เต  กสิเรน  สมุทาคจฺฉนฺตีติ  ฯ  เตน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  รตฺติภาคํ  วา
ทิวสภาคํ  วา โส ปุคฺคโล อนาปุจฺฉา ปกฺกมิตพฺโพ ๒- นานุพนฺธิตพฺโพ ฯ
     [๒๔๐]   อิธ   ปน   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อญฺญตรํ  ปุคฺคลํ  อุปนิสฺสาย
วิหรติ   ตสฺส   ตํ   ปุคฺคลํ   อุปนิสฺสาย   วิหรโต   อนุปฏฺฐิตา   เจว
สติ   น   อุปฏฺฐาติ   อสมาหิตญฺจ   จิตฺตํ   น   สมาธิยติ  อปฺปริกฺขีณา
@เชิงอรรถ:  โป. ม. เย จ โข อิเม ฯ  ม. ปกฺกมิตพฺพํ ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ
จ   อาสวา   น   ปริกฺขยํ  คจฺฉนฺติ  อนนุปฺปตฺตญฺจ  อนุตฺตรํ  โยคกฺเขมํ
นานุปาปุณาติ    เย    จ    โข   อิเม   ปพฺพชิเตน   ชีวิตปริกฺขารา
สมุทาเนตพฺพา จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา
เต อปฺปกสิเรน สมุทาคจฺฉนฺติ ฯ
     {๒๔๐.๑}   เตน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  อิติ ปฏิสญฺจิกฺขิตพฺพํ อหํ โข อิมํ
ปุคฺคลํ  อุปนิสฺสาย  วิหรามิ  ตสฺส  เม  อิมํ  ปุคฺคลํ  อุปนิสฺสาย  วิหรโต
อนุปฏฺฐิตา   เจว   สติ  น  อุปฏฺฐาติ  อสมาหิตญฺจ  จิตฺตํ  น  สมาธิยติ
อปฺปริกฺขีณา   จ   อาสวา  น  ปริกฺขยํ  คจฺฉนฺติ  อนนุปฺปตฺตญฺจ  อนุตฺตรํ
โยคกฺเขมํ  นานุปาปุณามิ  เย  จ  โข  อิเม  ปพฺพชิเตน  ชีวิตปริกฺขารา
สมุทาเนตพฺพา จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา
เต   อปฺปกสิเรน   สมุทาคจฺฉนฺติ  น  โข  ปนาหํ  จีวรเหตุ  อคารสฺมา
อนคาริยํ    ปพฺพชิโต    น    ปิณฺฑปาตเหตุ    น   เสนาสนเหตุ   น
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารเหตุ     อคารสฺมา     อนคาริยํ    ปพฺพชิโต
อถ   จ   ปน   เม   อิมํ   ปุคฺคลํ   อุปนิสฺสาย   วิหรโต  อนุปฏฺฐิตา
เจว   สติ  น  อุปฏฺฐาติ  อสมาหิตญฺจ  จิตฺตํ  น  สมาธิยติ  อปฺปริกฺขีณา
จ   อาสวา   น   ปริกฺขยํ  คจฺฉนฺติ  อนนุปฺปตฺตญฺจ  อนุตฺตรํ  โยคกฺเขมํ
นานุปาปุณามีติ   ฯ   เตน   ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา   สงฺขาปิ  โส  ปุคฺคโล
อนาปุจฺฉา ปกฺกมิตพฺโพ นานุพนฺธิตพฺโพ ฯ
     [๒๔๑]   อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อญฺญตรํ  ปุคฺคลํ  อุปนิสฺสาย  วิหรติ
ตสฺส   ตํ  ปุคฺคลํ  อุปนิสฺสาย  วิหรโต  อนุปฏฺฐิตา  เจว  สติ  อุปฏฺฐาติ
อสมาหิตญฺจ    จิตฺตํ   สมาธิยติ   อปฺปริกฺขีณา   จ   อาสวา   ปริกฺขยํ
คจฺฉนฺติ    อนนุปฺปตฺตญฺจ    อนุตฺตรํ    โยคกฺเขมํ    อนุปาปุณาติ   เย
จ     โข     อิเม    ปพฺพชิเตน    ชีวิตปริกฺขารา    สมุทาเนตพฺพา
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา       เต      กสิเรน
สมุทาคจฺฉนฺติ   ฯ   เตน   ภิกฺขเว   ภิกฺขุนา  อิติ  ปฏิสญฺจิกฺขิตพฺพํ  อหํ
โข  อิมํ  ปุคฺคลํ  อุปนิสฺสาย  วิหรามิ  ตสฺส  เม  อิมํ  ปุคฺคลํ อุปนิสฺสาย
วิหรโต   อนุปฏฺฐิตา  เจว  สติ  อุปฏฺฐาติ  อสมาหิตญฺจ  จิตฺตํ  สมาธิยติ
อปฺปริกฺขีณา     จ     อาสวา    ปริกฺขยํ    คจฺฉนฺติ    อนนุปฺปตฺตญฺจ
อนุตฺตรํ   โยคกฺเขมํ   อนุปาปุณามิ   เย   จ   โข   อิเม  ปพฺพชิเตน
ชีวิตปริกฺขารา          สมุทาเนตพฺพา         จีวรปิณฺฑปาตเสนาสน-
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา   เต   กสิเรน   สมุทาคจฺฉนฺติ   น   โข
ปนาหํ   จีวรเหตุ   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชิโต  น  ปิณฺฑปาตเหตุ
น    เสนาสนเหตุ    น    คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารเหตุ   อคารสฺมา
อนคาริยํ   ปพฺพชิโต   อถ   จ   ปน   เม   อิมํ   ปุคฺคลํ  อุปนิสฺสาย
วิหรโต    อนุปฏฺฐิตา    เจว    สติ   อุปฏฺฐาติ   อสมาหิตญฺจ   จิตฺตํ
สมาธิยติ   อปฺปริกฺขีณา   จ   อาสวา   ปริกฺขยํ  คจฺฉนฺติ  อนนุปฺปตฺตญฺจ
อนุตฺตรํ   โยคกฺเขมํ  อนุปาปุณามีติ  ฯ  เตน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  สงฺขาปิ
โส ปุคฺคโล อนุพนฺธิตพฺโพ น ปกฺกมิตพฺพํ ฯ
     [๒๔๒]   อิธ   ปน   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อญฺญตรํ  ปุคฺคลํ  อุปนิสฺสาย
วิหรติ   ตสฺส   ตํ   ปุคฺคลํ   อุปนิสฺสาย   วิหรโต   อนุปฏฺฐิตา   เจว
สติ   อุปฏฺฐาติ   อสมาหิตญฺจ  จิตฺตํ  สมาธิยติ  อปฺปริกฺขีณา  จ  อาสวา
ปริกฺขยํ    คจฺฉนฺติ   อนนุปฺปตฺตญฺจ   อนุตฺตรํ   โยคกฺเขมํ   อนุปาปุณาติ
เย    จ    โข   อิเม   ปพฺพชิเตน   ชีวิตปริกฺขารา   สมุทาเนตพฺพา
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา     เต     อปฺปกสิเรน
สมุทาคจฺฉนฺติ ฯ
     {๒๔๒.๑}   เตน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  อิติ  ปฏิสญฺจิกฺขิตพฺพํ  อหํ  โข
อิมํ   ปุคฺคลํ   อุปนิสฺสาย   วิหรามิ  ตสฺส  เม  อิมํ  ปุคฺคลํ  อุปนิสฺสาย
วิหรโต    อนุปฏฺฐิตา    เจว    สติ   อุปฏฺฐาติ   อสมาหิตญฺจ   จิตฺตํ
สมาธิยติ     อปฺปริกฺขีณา     จ     อาสวา     ปริกฺขยํ     คจฺฉนฺติ
อนนุปฺปตฺตญฺจ     อนุตฺตรํ     โยคกฺเขมํ     อนุปาปุณามิ    เย    จ
โข      อิเม      ปพฺพชิเตน      ชีวิตปริกฺขารา     สมุทาเนตพฺพา
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา     เต     อปฺปกสิเรน
สมุทาคจฺฉนฺตีติ   ฯ   เตน   ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา  ยาวชีวมฺปิ  โส  ปุคฺคโล
อนุพนฺธิตพฺโพ น ปกฺกมิตพฺพํ อปิ สมุชฺชมาเนนปีติ ๑- ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมนา   เต   ภิกฺขู   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
                       วนปตฺถสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ สตฺตมํ ฯ
                                  -----------
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ปนุชฺชมาเนนปีติ ฯ
                               มธุปิณฺฑิกสุตฺตํ
     [๒๔๓]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ  ภควา  สกฺเกสุ  วิหรติ
กปิลวตฺถุสฺมึ    นิโคฺรธาราเม    ฯ   อถ   โข   ภควา   ปุพฺพณฺหสมยํ
นิวาเสตฺวา    ปตฺตจีวรมาทาย    กปิลวตฺถุํ    ปิณฺฑาย    ปาวิสิ    ฯ
กปิลวตฺถุสฺมึ     ปิณฺฑาย    จริตฺวา    ปจฺฉาภตฺตํ    ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต
เยน   มหาวนํ   เตนุปสงฺกมิ   ทิวาวิหาราย   มหาวนํ  อชฺโฌคาเหตฺวา
เวลุวลฏฺฐิกาย   มูเล   ทิวาวิหารํ   นิสีทิ   ฯ  ทณฺฑปาณิปิ  โข  สกฺโก
ชงฺฆาวิหารํ   อนุจงฺกมมาโน   อนุวิจรมาโน  เยน  มหาวนํ  เตนุปสงฺกมิ
มหาวนํ  อชฺโฌคาเหตฺวา  เยน  เวลุวลฏฺฐิกา  เยน  ภควา  เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควตา   สทฺธึ   สมฺโมทิ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา ทณฺฑโมลุพฺภ เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ ฯ
     {๒๔๓.๑}   เอกมนฺตํ  ฐิโต  โข ทณฺฑปาณิ สกฺโก ภควนฺตํ เอตทโวจ
กึวาที  สมโณ กิมกฺขายีติ ฯ ยถาวาที โข อาวุโส สเทวเก โลเก สมารเก
สพฺรหฺมเก    สสฺสมณพฺราหฺมณิยา   ปชาย   สเทวมนุสฺสาย   น   เกนจิ
โลเก   วิคฺคยฺห   ติฏฺฐติ   ยถา   จ   ปน  กาเมหิ  วิสํยุตฺตํ  วิหรนฺตํ
ตํ    พฺราหฺมณํ    อกถํกถึ   ฉินฺนกุกฺกุจฺจํ   ภวาภเว   วีตตณฺหํ   สญฺญา
นานุเสนฺตีติ  เอวํวาที  โข  อหํ  อาวุโส  เอวมกฺขายีติ  ฯ  เอวํ วุตฺเต
ทณฺฑปาณิ   สกฺโก   สีสํ   โอกมฺเปตฺวา   ชิวฺหํ   นิลฺลาเฬตฺวา  ติวิสาขํ
นลาฏิกํ นลาเฏ วุฏฺฐาเปตฺวา ทณฺฑโมลุพฺภ ปกฺกามิ ฯ
     [๒๔๔]   อถ   โข   ภควา   สายณฺหสมยํ  ปฏิสลฺลานา  วุฏฺฐิโต
เยน   นิโคฺรธาราโม   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ปญฺญตฺเต  อาสเน
นิสีทิ   ฯ   นิสชฺช   โข   ภควา   ภิกฺขู   อามนฺเตสิ  อิธาหํ  ภิกฺขเว
ปุพฺพณฺหสมยํ     นิวาเสตฺวา    ปตฺตจีวรมาทาย    กปิลวตฺถุํ    ปิณฺฑาย
ปาวิสึ   กปิลวตฺถุสฺมึ   ปิณฺฑาย   จริตฺวา  ปจฺฉาภตฺตํ  ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต
เยน       มหาวนํ      เตนุปสงฺกมึ      ทิวาวิหาราย      มหาวนํ
อชฺโฌคาเหตฺวา เวลุวลฏฺฐิกาย มูเล ทิวาวิหารํ นิสีทึ ฯ
     {๒๔๔.๑}   ทณฺฑปาณิปิ    โข   ภิกฺขเว   สกฺโก   ชงฺฆาวิหารํ
อนุจงฺกมมาโน   อนุวิจรมาโน   เยน   มหาวนํ   เตนุปสงฺกมิ   มหาวนํ
อชฺโฌคาเหตฺวา  เยน  เวลุวลฏฺฐิกา  เยนาหํ  เตนุปสงฺกมิ  อุปสงฺกมิตฺวา
มม  สทฺธึ  สมฺโมทิ  สมฺโมทนียํ  กถํ  สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา ทณฺฑโมลุพฺภ
เอกมนฺตํ   อฏฺฐาสิ   ฯ   เอกมนฺตํ   ฐิโต   โข   ภิกฺขเว   ทณฺฑปาณิ
สกฺโก   มํ   เอตทโวจ   กึวาที   สมโณ   กิมกฺขายีติ   เอวํ   วุตฺเต
อหํ   ภิกฺขเว   ทณฺฑปาณึ   สกฺกํ   เอตทโวจํ   ยถาวาที  โข  อาวุโส
สเทวเก   โลเก   สมารเก   สพฺรหฺมเก   สสฺสมณพฺราหฺมณิยา   ปชาย
สเทวมนุสฺสาย   น   เกนจิ   โลเก   วิคฺคยฺห  ติฏฺฐติ   ยถา  จ  ปน
กาเมหิ    วิสํยุตฺตํ    วิหรนฺตํ   ตํ   พฺราหฺมณํ   อกถํกถึ   ฉินฺนกุกฺกุจฺจํ
ภวาภเว   วีตตณฺหํ   สญฺญา   นานุเสนฺตีติ   ๑-   เอวํวาที   โข  อหํ
อาวุโส   เอวมกฺขายีติ   ฯ   เอวํ   วุตฺเต  ภิกฺขเว  ทณฺฑปาณิ  สกฺโก
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. นานุเสนฺติ ฯ
สีสํ   โอกมฺเปตฺวา   ชิวฺหํ   นิลฺลาเฬตฺวา   ติวิสาขํ   นลาฏิกํ  นลาเฏ
วุฏฺฐาเปตฺวา ทณฺฑโมลุพฺภ ปกฺกามีติ ฯ
     [๒๔๕]   เอวํ   วุตฺเต   อญฺญตโร   ภิกฺขุ   ภควนฺตํ  เอตทโวจ
กึวาที   ปน   ภนฺเต   ภควา   สเทวเก  โลเก  สมารเก  สพฺรหฺมเก
สสฺสมณพฺราหฺมณิยา    ปชาย    สเทวมนุสฺสาย    น    เกนจิ   โลเก
วิคฺคยฺห   ติฏฺฐติ   กถํ  ๑-  ปน  ภนฺเต  กาเมหิ  วิสํยุตฺตํ  วิหรนฺตํ  ตํ
พฺราหฺมณํ     อกถํกถึ    ฉินฺนกุกฺกุจฺจํ    ภวาภเว    วีตตณฺหํ    สญฺญา
นานุเสนฺตีติ     ฯ    ยโตนิทานํ    ภิกฺขุ    ปุริสํ    ปปญฺจสญฺญาสงฺขา
สมุทาจรนฺติ     เอตฺถ     เจ     นตฺถิ    อภินนฺทิตพฺพํ    อภิวทิตพฺพํ
อชฺโฌสิตพฺพํ    เอเสวนฺโต    ราคนุสยานํ   เอเสวนฺโต   ปฏิฆานุสยานํ
เอเสวนฺโต   ทิฏฺฐานุสยานํ   เอเสวนฺโต   วิจิกิจฺฉานุสยานํ  เอเสวนฺโต
มานานุสยานํ   เอเสวนฺโต  ภวราคานุสยานํ  เอเสวนฺโต  อวิชฺชานุสยานํ
เอเสวนฺโต ทณฺฑาทานสตฺถาทานกลหวิคฺคหวิวาทตุวํตุวเปสุญฺญ-
มุสาวาทานํ   ๒-   เอตฺเถเต   ปาปกา   อกุสลา  ธมฺมา  อปริเสสา
นิรุชฺฌนฺตีติ   ฯ   อิทมโวจ   ภควา  อิทํ  วตฺวาน  สุคโต  อุฏฺฐายาสนา
วิหารํ ปาวิสิ ฯ
     [๒๔๖]   อถ  โข  เตสํ  ภิกฺขูนํ  อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต เอตทโหสิ
อิทํ  โข  โน  อาวุโส  ภควา  สงฺขิตฺเตน  อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน
อตฺถํ   อวิภชิตฺวา   อุฏฺฐายาสนา   วิหารํ   ปวิฏฺโฐ   ยโตนิทานํ  ภิกฺขุ
ปุริสํ     ปปญฺจสญฺญาสงฺขา     สมุทาจรนฺติ     เอตฺถ    เจ    นตฺถิ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. กถณฺจ ปน ฯ  โป. ม. ตุวํตุวํ ฯ ยุ. ตุวนฺตุว ฯ
อภินนฺทิตพฺพํ    อภิวทิตพฺพํ    อชฺโฌสิตพฺพํ    เอเสวนฺโต   ราคานุสยานํ
เอเสวนฺโต   ปฏิฆานุสยานํ   เอเสวนฺโต   วิจิกิจฺฉานุสยานํ  เอเสวนฺโต
มานานุสยานํ   เอเสวนฺโต  ภวราคานุสยานํ  เอเสวนฺโต  อวิชฺชานุสยานํ
เอเสวนฺโต ทณฺฑาทานสตฺถาทานกลหวิคฺคหวิวาทตุวํตุว-
เปสุญฺญมุสาวาทานํ   เอตฺเถเต   ปาปกา   อกุสลา  ธมฺมา  อปริเสสา
นิรุชฺฌนฺตีติ   โก   นุ   โข   อิมสฺส   ภควตา   สงฺขิตฺเตน  อุทฺเทสสฺส
อุทฺทิฏฺฐสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภเชยฺยาติ ฯ
     {๒๔๖.๑}   อถ  โข  เตสํ  ภิกฺขูนํ  เอตทโหสิ  อยํ  โข อายสฺมา
มหากจฺจาโน  สตฺถุ  เจว  สํวณฺณิโต  สมฺภาวิโต  จ  วิญฺญูนํ สพฺรหฺมจารีนํ
ปโหติ    จายสฺมา    มหากจฺจาโน    อิมสฺส    ภควตา    สงฺขิตฺเตน
อุทฺเทสสฺส    อุทฺทิฏฺฐสฺส    วิตฺถาเรน   อตฺถํ   อวิภตฺตสฺส   วิตฺถาเรน
อตฺถํ     วิภชิตุํ     ยนฺนูน     มยํ     เยนายสฺมา     มหากจฺจาโน
เตนุปสงฺกเมยฺยาม   อุปสงฺกมิตฺวา   อายสฺมนฺตํ   มหากจฺจานํ   เอตมตฺถํ
ปฏิปุจฺเฉยฺยามาติ   ฯ   อถ  โข  เต  ภิกฺขู  เยนายสฺมา  มหากจฺจาโน
เตนุปสงฺกมึสุ     อุปสงฺกมิตฺวา    อายสฺมตา    มหากจฺจาเนน    สทฺธึ
สมฺโมทึสุ    สมฺโมทนียํ    กถํ    สาราณียํ    วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ
นิสีทึสุ ฯ
     {๒๔๖.๒}   เอกมนฺตํ  นิสินฺนา  โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ
เอตทโวจุํ  อิทํ  โข  โน  อาวุโส  กจฺจาน  ภควา  สงฺขิตฺเตน  อุทฺเทสํ
อุทฺทิสิตฺวา    วิตฺถาเรน    อตฺถํ    อวิภชิตฺวา   อุฏฺฐายาสนา   วิหารํ
ปวิฏฺโฐ    ยโตนิทานํ    ภิกฺขุ   ปุริสํ   ปปญฺจสญฺญาสงฺขา   สมุทาจรนฺติ
เอตฺถ   จ   นตฺถิ   อภินนฺทิตพฺพํ   ฯเปฯ  เอตฺเถเต  ปาปกา  อกุสลา
ธมฺมา   อปริเสสา   นิรุชฺฌนฺตีติ   เตสํ  โน  อาวุโส  กจฺจาน  อมฺหากํ
อจิรปกฺกนฺตสฺส   ภควโต   เอตทโหสิ   อิทํ   โข  โน  อาวุโส  ภควา
สงฺขิตฺเตน    อุทฺเทสํ    อุทฺทิสิตฺวา    วิตฺถาเรน    อตฺถํ   อวิภชิตฺวา
อุฏฺฐายาสนา  วิหารํ  ปวิฏฺโฐ  ยโตนิทานํ  ภิกฺขุ  ปุริสํ  ปปญฺจสญฺญาสงฺขา
สมุทาจรนฺติ  เอตฺถ  เจ  นตฺถิ  อภินนฺทิตพฺพํ  ฯเปฯ  เอตฺเถเต  ปาปกา
อกุสลา   ธมฺมา   อปริเสสา  นิรุชฺฌนฺตีติ  โก  นุ  โข  อิมสฺส  ภควตา
สงฺขิตฺเตน    อุทฺเทสสฺส    อุทฺทิฏฺฐสฺส   วิตฺถาเรน   อตฺถํ   อวิภตฺตสฺส
วิตฺถาเรน   อตฺถํ   วิภเชยฺยาติ   เตสํ  โน  อาวุโส  กจฺจาน  อมฺหากํ
เอตทโหสิ   อยํ   โข   อาวุโส   อายสฺมา  มหากจฺจาโน  สตฺถุ  เจว
สํวณฺณิโต   สมฺภาวิโต   จ   วิญฺญูนํ   สพฺรหฺมจารีนํ   ปโหติ   จายสฺมา
มหากจฺจาโน    อิมสฺส   ภควตา   สงฺขิตฺเตน   อุทฺเทสสฺส   อุทฺทิฏฺฐสฺส
วิตฺถาเรน   อตฺถํ   อวิภตฺตสฺส   วิตฺถาเรน   อตฺถํ  วิภชิตุํ  ยนฺนูน  มยํ
เยนายสฺมา      มหากจฺจาโน     เตนุปสงฺกเมยฺยาม     อุปสงฺกมิตฺวา
อายสฺมนฺตํ    มหากจฺจานํ   เอตมตฺถํ   ปฏิปุจฺเฉยฺยามาติ   วิภชตายสฺมา
มหากจฺจาโนติ ฯ
     [๒๔๗]   เสยฺยถาปิ   อาวุโส   ปุริโส   สารตฺถิโก   สารคเวสี
สารปริเยสนํ  จรมาโน  มหโต  รุกฺขสฺส  ติฏฺฐโต  สารวโต  อติกฺกมฺเมว
มูลํ   อติกฺกมฺม   ขนฺธํ   สาขาปลาเส   สารํ   ปริเยสิตพฺพํ   มญฺเญยฺย
เอวํ    สมฺปทมิทํ    อายสฺมนฺตานํ   สตฺถริ   สมฺมุขีภูเต   ตํ   ภควนฺตํ
อติสิตฺวา    อเมฺห    เอตมตฺถํ   ปฏิปุจฺฉิตพฺพํ   มญฺญถ   โส   หาวุโส
ภควา   ชานํ   ชานาติ   ปสฺสํ   ปสฺสติ  จกฺขุภูโต  ญาณภูโต  ธมฺมภูโต
พฺรหฺมภูโต    วตฺตา   ปวตฺตา   อตฺถสฺส   นินฺเนตา   อมตสฺส   ทาตา
ธมฺมสามิ    ตถาคโต    โส   เจว   ปเนตสฺส   กาโล   อโหสิ   ยํ
ภควนฺตํเยว   เอตมตฺถํ   ปฏิปุจฺเฉยฺยาถ  ยถา  โน  ภควา  พฺยากเรยฺย
ตถา นํ ธาเรยฺยาถาติ ฯ
     {๒๔๗.๑}   อทฺธาวุโส    กจฺจาน    ภควา    ชานํ   ชานาติ
ปสฺสํ    ปสฺสติ   จกฺขุภูโต   ญาณภูโต   ธมฺมภูโต   พฺรหฺมภูโต   วตฺตา
ปวตฺตา   อตฺถสฺส   นินฺเนตา   อมตสฺส   ทาตา   ธมฺมสามิ   ตถาคโต
โส   เจว   ปเนตสฺส   กาโล   อโหสิ   ยํ   ภควนฺตํเยว   เอตมตฺถํ
ปฏิปุจฺเฉยฺยาม   ยถา   โน  ภควา  พฺยากเรยฺย  ตถา  นํ  ธาเรยฺยาม
อปิจายสฺมา   มหากจฺจาโน   สตฺถุ   เจว   สํวณฺณิโต   สมฺภาวิโต   จ
วิญฺญูนํ    สพฺรหฺมจารีนํ    ปโหติ    จายสฺมา    มหากจฺจาโน   อิมสฺส
ภควตา    สงฺขิตฺเตน    อุทฺเทสสฺส    อุทฺทิฏฺฐสฺส    วิตฺถาเรน   อตฺถํ
อวิภตฺตสฺส    วิตฺถาเรน   อตฺถํ   วิภชิตุํ   วิภชตายสฺมา   มหากจฺจาโน
อครุกริตฺวาติ ๑-  ฯ
     [๒๔๘]   เตนหาวุโส  สุณาถ  สาธุกํ  มนสิกโรถ  ภาสิสฺสามีติ  ฯ
เอวมาวุโสติ  โข  เต  ภิกฺขู  อายสฺมโต  มหากจฺจานสฺส  ปจฺจสฺโสสุํ  ฯ
อายสฺมา   มหากจฺจาโน   เอตทโวจ   ยํ   โข   โน  อาวุโส  ภควา
สงฺขิตฺเตน  อุทฺเทสํ  อุทฺทิสิตฺวา  วิตฺถาเรน  อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺฐายาสนา
วิหารํ     ปวิฏฺโฐ    ยโตนิทานํ    ภิกฺขุ    ปุริสํ    ปปญฺจสญฺญาสงฺขา
@เชิงอรรถ:  ม. อครุํ กตฺวาติ ฯ
สมุทาจรนฺติ  เอตฺถ  เจ  นตฺถิ  อภินนฺทิตพฺพํ  ฯเปฯ  เอตฺเถเต  ปาปกา
อกุสลา   ธมฺมา   อปริเสสา   นิรุชฺฌนฺตีติ   อิมสฺส   โข  อหํ  อาวุโส
ภควตา  สงฺขิตฺเตน  อุทฺเทสสฺส  อุทฺทิฏฺฐสฺส  วิตฺถาเรน  อตฺถํ  อวิภตฺตสฺส
เอวํ   วิตฺถาเรน   อตฺถํ   อาชานามิ   จกฺขุญฺจาวุโส  ปฏิจฺจ  รูเป  จ
อุปฺปชฺชติ     จกฺขุวิญฺญาณํ     ติณฺณํ    สงฺคติ    ผสฺโส    ผสฺสปจฺจยา
เวทนา   ยํ   เวเทติ   ตํ   สญฺชานาติ   ยํ  สญฺชานาติ  ตํ  วิตกฺเกติ
ยํ    วิตกฺเกติ    ตํ    ปปญฺเจติ   ยํ   ปปญฺเจติ   ตโตนิทานํ   ปุริสํ
ปปญฺจสญฺญาสงฺขา   สมุทาจรนฺติ  อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺเนสุ  จกฺขุวิญฺเญยฺเยสุ
รูเปสุ ฯ
     {๒๔๘.๑}   โสตญฺจาวุโส    ปฏิจฺจ    สทฺเท    จ   อุปฺปชฺชติ
โสตวิญฺญาณํ    ฯเปฯ   ฆานญฺจาวุโส   ปฏิจฺจ   คนฺเธ   จ   อุปฺปชฺชติ
ฆานวิญฺญาณํ   ...   ฯ   ชิวฺหญฺจาวุโส   ปฏิจฺจ   รเส   จ  อุปฺปชฺชติ
ชิวฺหาวิญฺญาณํ   ...  ฯ  กายญฺจาวุโส  ปฏิจฺจ  โผฏฺฐพฺเพ  จ  อุปฺปชฺชติ
กายวิญฺญาณํ   ...   ฯ   มนญฺจาวุโส   ปฏิจฺจ   ธมฺเม   จ  อุปฺปชฺชติ
มโนวิญฺญาณํ     ติณฺณํ     สงฺคติ     ผสฺโส    ผสฺสปจฺจยา    เวทนา
ยํ    เวเทติ   ตํ   สญฺชานาติ   ยํ   สญฺชานาติ   ตํ   วิตกฺเกติ   ยํ
วิตกฺเกติ  ตํ  ปปญฺเจติ  ยํ  ปปญฺเจติ  ตโตนิทานํ  ปุริสํ ปปญฺจสญฺญาสงฺขา
สมุทาจรนฺติ          อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺเนสุ         มโนวิญฺเญยฺเยสุ
ธมฺเมสุ  ฯ  โส  วตาวุโส  จกฺขุสฺมึ  สติ  รูเป  สติ  จกฺขุวิญฺญาเณ  สติ
ผสฺสปญฺญตฺตึ     ปญฺญาเปสฺสตีติ    ฐานเมตํ    วิชฺชติ    ผสฺสปญฺญตฺติยา
สติ   เวทนาปญฺญตฺตึ  ปญฺญาเปสฺสตีติ  ฐานเมตํ  วิชฺชติ  เวทนาปญฺญตฺติยา
สติ      สญฺญาปญฺญตฺตึ      ปญฺญาเปสฺสตีติ      ฐานเมตํ      วิชฺชติ
สญฺญาปญฺญตฺติยา     สติ    วิตกฺกปญฺญตฺตึ    ปญฺญาเปสฺสตีติ    ฐานเมตํ
วิชฺชติ     วิตกฺกปญฺญตฺติยา     สติ    ปปญฺจสญฺญาสงฺขาสมุทาจรณปญฺญตฺตึ
ปญฺญาเปสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ ฯ
     {๒๔๘.๒}   โส  วตาวุโส  โสตสฺมึ  สติ สทฺเท สติ ... ฯ ฆานสฺมึ
สติ  คนฺเธ  สติ  ...  ฯ  ชิวฺหาย  สติ  รเส  สติ  ...  ฯ  กายสฺมึ
สติ  โผฏฺฐพฺเพ   สติ  ...  ฯ  มนสฺมึ  สติ  ธมฺเม  สติ  มโนวิญฺญาเณ
สติ       ผสฺสปญฺญตฺตึ      ปญฺญาเปสฺสตีติ      ฐานเมตํ      วิชฺชติ
ผสฺสปญฺญตฺติยา        สติ        เวทนาปญฺญตฺตึ       ปญฺญาเปสฺสตีติ
ฐานเมตํ      วิชฺชติ      เวทนาปญฺญตฺติยา     สติ     สญฺญาปญฺญตฺตึ
ปญฺญาเปสฺสตีติ        ฐานเมตํ        วิชฺชติ        สญฺญาปญฺญตฺติยา
สติ      วิตกฺกปญฺญตฺตึ      ปญฺญาเปสฺสตีติ      ฐานเมตํ      วิชฺชติ
วิตกฺกปญฺญตฺติยา         สติ         ปปญฺจสญฺญาสงฺขาสมุทาจรณปญฺญตฺตึ
ปญฺญาเปสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ ฯ
     {๒๔๘.๓}   โส วตาวุโส จกฺขุสฺมึ อสติ รูเป อสติ จกฺขุวิญฺญาเณ
     อสติ    ผสฺสปญฺญตฺตึ    ปญฺญาเปสฺสตีติ    เนตํ    ฐานํ   วิชฺชติ
ผสฺสปญฺญตฺติยา  อสติ  เวทนาปญฺญตฺตึ  ปญฺญาเปสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ  วิชฺชติ
เวทนาปญฺญตฺติยา   อสติ   สญฺญาปญฺญตฺตึ   ปญฺญาเปสฺสตีติ   เนตํ   ฐานํ
วิชฺชติ  สญฺญาปญฺญตฺติยา  อสติ  วิตกฺกปญฺญตฺตึ  ปญฺญาเปสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ
วิชฺชติ     วิตกฺกปญฺญตฺติยา    อสติ    ปปญฺจสญฺญาสงฺขาสมุทาจรณปญฺญตฺตึ
ปญฺญาเปสฺสตีติ     เนตํ     ฐานํ    วิชฺชติ    ฯ    โส    วตาวุโส
โสตสฺมึ  อสติ  สทฺเท  อสติ  ฯเปฯ  ฆานสฺมึ  อสติ  คนฺเธ อสติ ... ฯ
ชิวฺหาย  อสติ  รเส  อสติ  ... ฯ กายสฺมึ อสติ โผฏฺฐพฺเพ อสติ ... ฯ
มนสฺมึ    อสติ    ธมฺเม    อสติ   มโนวิญฺญาเณ   อสติ   ผสฺสปญฺญตฺตึ
ปญฺญาเปสฺสตีติ     เนตํ     ฐานํ    วิชฺชติ    ผสฺสปญฺญตฺติยา    อสติ
เวทนาปญฺญตฺตึ   ปญฺญาเปสฺสตีติ   เนตํ   ฐานํ  วิชฺชติ  เวทนาปญฺญตฺติยา
อสติ     สญฺญาปญฺญตฺตึ     ปญฺญาเปสฺสตีติ     เนตํ    ฐานํ    วิชฺชติ
สญฺญาปญฺญตฺติยา        อสติ       วิตกฺกปญฺญตฺตึ       ปญฺญาเปสฺสตีติ
เนตํ    ฐานํ    วิชฺชติ    วิตกฺกปญฺญตฺติยา   อสติ   ปปญฺจสญฺญาสงฺขา-
สมุทาจรณปญฺญตฺตึ ปญฺญาเปสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
     {๒๔๘.๔}   ยํ   โข   โน  อาวุโส  ภควา  สงฺขิตฺเตน  อุทฺเทสํ
อุทฺทิสิตฺวา   วิตฺถาเรน  อตฺถํ  อวิภชิตฺวา  อุฏฺฐายาสนา  วิหารํ  ปวิฏฺโฐ
ยโตนิทานํ   ภิกฺขุ   ปุริสํ   ปปญฺจสญฺญาสงฺขา   สมุทาจรนฺติ  เอตฺถ  เจ
นตฺถิ  อภินนฺทิตพฺพํ  ฯเปฯ  เอตฺเถเต  ปาปกา  อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา
นิรุชฺฌนฺตีติ   อิมสฺส   โข  อหํ  อาวุโส  ภควตา  สงฺขิตฺเตน  อุทฺเทสสฺส
อุทฺทิฏฺฐสฺส   วิตฺถาเรน   อตฺถํ   อวิภตฺตสฺส   เอวํ   วิตฺถาเรน   อตฺถํ
อาชานามิ   ฯ  อากงฺขมานา  จ  ปน  ตุเมฺห  อายสฺมนฺโต  ภควนฺตํเยว
อุปสงฺกมิตฺวา   เอตมตฺถํ   ปฏิปุจฺเฉยฺยาถ  ยถา  โน  ภควา  พฺยากโรติ
ตถา นํ ธาเรยฺยาถาติ ฯ
     [๒๔๙]   อถ  โข  เต  ภิกฺขู  อายสฺมโต  มหากจฺจานสฺส  ภาสิตํ
อภินนฺทิตฺวา   อนุโมทิตฺวา   อุฏฺฐายาสนา   เยน   ภควา  เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทึสุ   ฯ  เอกมนฺตํ
นิสินฺนา  โข  เต  ภิกฺขู  ภควนฺตํ  เอตทโวจุํ  ยํ  ๑-  โข  โน  ภนฺเต
ภควา   สงฺขิตฺเตน   อุทฺเทสํ   อุทฺทิสิตฺวา  วิตฺถาเรน  อตฺถํ  อวิภชิตฺวา
อุฏฺฐายาสนา    วิหารํ    ปวิฏฺโฐ   ยโตนิทานํ   ภิกฺขุ   ปุริสํ   ปปญฺจ
สญฺญาสงฺขา   สมุทาจรนฺติ   เอตฺถ   เจ   นตฺถิ   อภินนฺทิตพฺพํ   ฯเปฯ
เอตฺเถเต ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺตีติ ฯ
     {๒๔๙.๑}   เตสํ โน ภนฺเต อมฺหากํ อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต เอตทโหสิ
อิทํ  โข  โน  อาวุโส  ภควา  สงฺขิตฺเตน  อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน
อตฺถํ  อวิภชิตฺวา  อุฏฺฐายาสนา  วิหารํ  ปวิฏฺโฐ  ยโตนิทานํ  ภิกฺขุ  ปุริสํ
ปปญฺจสญฺญาสงฺขา    สมุทาจรนฺติ    เอตฺถ    เจ   นตฺถิ   อภินนฺทิตพฺพํ
อภิวทิตพฺพํ    อชฺโฌสิตพฺพํ    เอเสวนฺโต    ราคานุสยานํ   เอเสวนฺโต
ปฏิฆานุสยานํ   เอเสวนฺโต   ทิฏฺฐานุสยานํ  เอเสวนฺโต  วิจิกิจฺฉานุสยานํ
เอเสวนฺโต   มานานุสยานํ   เอเสวนฺโต   ภวราคานุสยานํ  เอเสวนฺโต
อวิชฺชานุสยานํ    เอเสวนฺโต   ทณฺฑาทานสตฺถาทานกลหวิคฺคหวิวาทตุวํตุว-
เปสุญฺญมุสาวาทานํ        เอตฺเถเต        ปาปกา        อกุสลา
ธมฺมา    อปริเสสา    นิรุชฺฌนฺตีติ   โก   นุ   โข   อิมสฺส   ภควตา
สงฺขิตฺเตน    อุทฺเทสสฺส    อุทฺทิฏฺฐสฺส   วิตฺถาเรน   อตฺถํ   อวิภตฺตสฺส
วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภเชยฺยาติ ฯ
     {๒๔๙.๒}   เตสํ    โน   ภนฺเต   อมฺหากํ   เอตทโหสิ   อยํ
โข      อายสฺมา     มหากจฺจาโน     สตฺถุ     เจว     สํวณฺณิโต
สมฺภาวิโต     จ     วิญฺญูนํ      สพฺรหฺมจารีนํ    ปโหติ    จายสฺมา
@เชิงอรรถ:  ยุ. อิทํ โข โนติ.
มหากจฺจาโน    อิมสฺส   ภควตา   สงฺขิตฺเตน   อุทฺเทสสฺส   อุทฺทิฏฺฐสฺส
วิตฺถาเรน    อตฺถํ    อวิภตฺตสฺส   วิตฺถาเรน   อตฺถํ   วิภชิตุํ   ยนฺนูน
มยํ    เยนายสฺมา    มหากจฺจาโน   เตนุปสงฺกเมยฺยาม   อุปสงฺกมิตฺวา
อายสฺมนฺตํ   มหากจฺจานํ   เอตมตฺถํ   ปฏิปุจฺเฉยฺยามาติ   ฯ   อถ  โข
มยํ   ภนฺเต   เยนายสฺมา   มหากจฺจาโน  เตนุปสงฺกมิมฺห  อุปสงฺกมิตฺวา
อายสฺมนฺตํ   มหากจฺจานํ   เอตมตฺถํ   ปฏิปุจฺฉิมฺห  ฯ  เตสํ  โน  ภนฺเต
อายสฺมตา   มหากจฺจาเนน   อิเมหิ   อากาเรหิ  อิเมหิ  ปเทหิ  อิเมหิ
พฺยญฺชเนหิ   อตฺโถ   วิภตฺโตติ   ฯ   ปณฺฑิโต   ภิกฺขเว   มหากจฺจาโน
มหาปญฺโญ    ภิกฺขเว    มหากจฺจาโน    มญฺเจปิ    ตุเมฺห    ภิกฺขเว
เอตมตฺถํ   ปฏิปุจฺเฉยฺยาถ  อหมฺปิ  ตํ  เอวเมวํ  ๑-  พฺยากเรยฺยํ  ยถา
ตํ   มหากจฺจาเนน   พฺยากตํ   เอโส   เจว  เอตสฺส  อตฺโถ  เอวญฺจ
นํ ธาเรถาติ ฯ
     [๒๕๐]   เอวํ   วุตฺเต  อายสฺมา  อานนฺโท  ภควนฺตํ  เอตทโวจ
เสยฺยถาปิ   ภนฺเต  ปุริโส  ชิฆจฺฉาทุพฺพลฺยปเรโต  มธุปิณฺฑิกํ  อธิคจฺเฉยฺย
โส    ยโต    ยโต    สาเยยฺย   ลเภเถว   สาทุํ   รสํ   อเสจนกํ
เอวเมว   โข  ภนฺเต  เจตโส  ภิกฺขุ  ทพฺพชาติโก  ยโต  ยโต  อิมสฺส
ธมฺมปริยายสฺส   ปญฺญาย   อตฺถํ   อุปปริกฺเขยฺย  ลเภถ  เจว  อตฺตมนตํ
ลเภถ   จ   เจตโส   ปสาทํ  โก  นามายํ  ภนฺเต  ธมฺมปริยาโยติ  ฯ
ตสฺมาติห    ตฺวํ   อานนฺท   อิมํ   ธมฺมปริยายํ   มธุปิณฺฑิกปริยาโยเตฺวว
นํ ธาเรหีติ ฯ
@เชิงอรรถ:  โป. เอวเมว ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมโน   อายสฺมา   อานนฺโท   ภควโต
ภาสิตํ อภินนฺทีติ ฯ
                     มธุปิณฺฑิกสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ อฏฺฐมํ ฯ
                                  ----------
                              เทฺวธาวิตกฺกสุตฺตํ
     [๒๕๑]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   ตตฺร   โข   ภควา  ภิกฺขู
อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     [๒๕๒]   ภควา   เอตทโวจ   ปุพฺเพว   เม  ภิกฺขเว  สมฺโพธา
อนภิสมฺพุทฺธสฺส  โพธิสตฺตสฺเสว  สโต  เอตทโหสิ  ยนฺนูนาหํ  เทฺวธา  ๑-
กตฺวา   เทฺวธา   กตฺวา  วิตกฺเก  วิหเรยฺยนฺติ  โส  โข  อหํ  ภิกฺขเว
โย  จายํ  กามวิตกฺโก  โย  จ  พฺยาปาทวิตกฺโก  โย  จ  วิหึสาวิตกฺโก
อิมํ  เอกํ  ภาคมกาสึ  โย  จายํ เนกฺขมฺมวิตกฺโก โย จ อพฺยาปาทวิตกฺโก
โย จ อวิหึสาวิตกฺโก อิมํ ทุติยํ ภาคมกาสึ ฯ
     {๒๕๒.๑}   ตสฺส   มยฺหํ  ภิกฺขเว  เอวํ  อปฺปมตฺตสฺส  อาตาปิโน
ปหิตตฺตสฺส   วิหรโต   อุปฺปชฺชติ   กามวิตกฺโก   โส   เอวํ   ปชานามิ
อุปฺปนฺโน  โข  เม  อยํ  กามวิตกฺโก โส จ โข อตฺตพฺยาพาธายปิ สํวตฺตติ
ปรพฺยาพาธายปิ   สํวตฺตติ   อุภยพฺยาพาธายปิ   สํวตฺตติ   ปญฺญานิโรธิโก
วิฆาตปกฺขิโก     อนิพฺพานสํวตฺตนิโก     อตฺตพฺยาพาธาย     สํวตฺตตีติปิ
เม    ภิกฺขเว    ปฏิสญฺจิกฺขโต    อพฺภตฺถํ    คจฺฉติ    ปรพฺยาพาธาย
สํวตฺตตีติปิ  เม  ภิกฺขเว  ปฏิสญฺจิกฺขโต  อพฺภตฺถํ  คจฺฉติ  อุภยพฺยาพาธาย
สํวตฺตตีติปิ       เม       ภิกฺขเว       ปฏิสญฺจิกฺขโต      อพฺภตฺถํ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ทฺวิธาติ ปาโฐ ทิสฺสติ ฯ
คจฺฉติ      ปญฺญานิโรธิโก      วิฆาตปกฺขิโก     อนิพฺพานสํวตฺตนิโกติปิ
เม   ภิกฺขเว   ปฏิสญฺจิกฺขโต   อพฺภตฺถํ   คจฺฉติ   ฯ   โส   โข  อหํ
ภิกฺขเว  อุปฺปนฺนุปฺปนฺนํ  กามวิตกฺกํ  ปชฺชหเมว  วิโนทนเมว ๑- พฺยนฺตเมว
นํ อกาสึ ฯ
     {๒๕๒.๒}   ตสฺส   มยฺหํ  ภิกฺขเว  เอวํ  อปฺปมตฺตสฺส  อาตาปิโน
ปหิตตฺตสฺส    วิหรโต   อุปฺปชฺชติ   พฺยาปาทวิตกฺโก   ฯเปฯ   อุปฺปชฺชติ
วิหึสาวิตกฺโก  โส  เอวํ  ปชานามิ  อุปฺปนฺโน  โข  เม อยํ วิหึสาวิตกฺโก
โส   จ   โข   อตฺตพฺยาพาธายปิ   สํวตฺตติ   ปรพฺยาพาธายปิ  สํวตฺตติ
อุภยพฺยาพาธายปิ       สํวตฺตติ      ปญฺญานิโรธิโก      วิฆาตปกฺขิโก
อนิพฺพานสํวตฺตนิโก     อตฺตพฺยาพาธาย    สํวตฺตตีติปิ    เม    ภิกฺขเว
ปฏิสญฺจิกฺขโต    อพฺภตฺถํ    คจฺฉติ    ปรพฺยาพาธาย   สํวตฺตตีติปิ   เม
ภิกฺขเว      ปฏิสญฺจิกฺขโต     อพฺภตฺถํ     คจฺฉติ     อุภยพฺยาพาธาย
สํวตฺตตีติปิ     เม     ภิกฺขเว     ปฏิสญฺจิกฺขโต    อพฺภตฺถํ    คจฺฉติ
ปญฺญานิโรธิโก    วิฆาตปกฺขิโก    อนิพฺพานสํวตฺตนิโกติปิ   เม   ภิกฺขเว
ปฏิสญฺจิกฺขโต  อพฺภตฺถํ  คจฺฉติ  ฯ  โส  โข  อหํ  ภิกฺขเว  อุปฺปนฺนุปฺปนฺนํ
วิหึสาวิตกฺกํ ปชฺชหเมว วิโนทนเมว พฺยนฺตเมว นํ อกาสึ ฯ
     {๒๕๒.๓}   ยญฺญเทว  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  พหุลมนุวิตกฺเกติ  อนุวิจาเรติ
ตถา ตถา นติ โหติ เจตโส ฯ กามวิตกฺกํ เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ พหุลมนุวิตกฺเกติ
อนุวิจาเรติ    ปหาสิ   เนกฺขมฺมวิตกฺกํ   กามวิตกฺกํ   พหุลมกาสิ   ตสฺส
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ปชฺชหาเมว วิโนเทเมว อิติ อิเม ปาฐา ทิสฺสนฺติ ฯ ปชฺชหิเมว
@วิโนทนิเมวาติ อมฺหากํ รุจิ ฯ
ตํ   กามวิตกฺกาย   จิตฺตํ   นมติ   ฯ   พฺยาปาทวิตกฺกํ   เจ   ภิกฺขเว
ภิกฺขุ  ...  ฯ  วิหึสาวิตกฺกํ เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ พหุลมนุวิตกฺเกติ อนุวิจาเรติ
ปหาสิ     อวิหึสาวิตกฺกํ     วิหึสาวิตกฺกํ     พหุลมกาสิ    ตสฺส    ตํ
วิหึสาวิตกฺกาย   จิตฺตํ   นมติ  ฯ  เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  วสฺสานํ  ปจฺฉิเม
มาเส  สรทสมเย  กิฏฺฐสมฺพาเธ  โคปาลโก  คาโว  รกฺเขยฺย โส [๑]-
คาโว   ตโต  ตโต  ทณฺเฑน  อาโกฏฺเฏยฺย  ปฏิโกฏฺเฏยฺย  สนฺนิรุทฺเธยฺย
สนฺนิวาเรยฺย ฯ
     {๒๕๒.๔}   ตํ  กิสฺส  เหตุ  ฯ  ปสฺสติ  หิ  โส ภิกฺขเว โคปาลโก
ตโตนิทานํ   วธํ  วา  พนฺธํ  วา  ชานึ  วา  ครหํ  วา  เอวเมว  โข
อหํ   ภิกฺขเว   อทฺทสํ   อกุสลานํ  ธมฺมานํ  อาทีนวํ  โอการํ  สงฺกิเลสํ
กุสลานํ    ธมฺมานํ   เนกฺขมฺเม   อานิสํสํ   โวทานปกฺขํ   ตสฺส   มยฺหํ
ภิกฺขเว   เอวํ   อปฺปมตฺตสฺส  อาตาปิโน  ปหิตตฺตสฺส  วิหรโต  อุปฺปชฺชติ
เนกฺขมฺมวิตกฺโก   โส   เอวํ   ปชานามิ   อุปฺปนฺโน   โข   เม   อยํ
เนกฺขมฺมวิตกฺโก   โส   จ   โข   เนว   อตฺตพฺยาพาธาย  สํวตฺตติ  น
ปรพฺยาพาธาย   สํวตฺตติ   น   อุภยพฺยาพาธาย   สํวตฺตติ  ปญฺญาวุฑฺฒิโก
อวิฆาตปกฺขิโก     นิพฺพานสํวตฺตนิโก     รตฺติญฺเจปิ     นํ     ภิกฺขเว
อนุวิตกฺเกยฺยํ อนุวิจาเรยฺยํ เนว ตโตนิทานํ ภยํ สมนุปสฺสามิ ฯ
     {๒๕๒.๕}   ทิวสญฺเจปิ  นํ  ภิกฺขเว อนุวิตกฺเกยฺยํ อนุวิจาเรยฺยํ เนว
ตโตนิทานํ  ภยํ  สมนุปสฺสามิ  ฯ  รตฺตินฺทิวญฺเจปิ  นํ ภิกฺขเว อนุวิตกฺเกยฺยํ
อนุวิจาเรยฺยํ  เนว  ตโตนิทานํ  ภยํ  สมนุปสฺสามิ  ฯ อปิจ โข เม อติจิรํ
อนุวิตกฺกยโต    อนุวิจารยโต    กาโย    กิลเมยฺย   กาเย   กิลนฺเต
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ตา ฯ
จิตฺตํ  โอหญฺเญยฺย  ๑-  โอหเต  จิตฺเต  อารา  จิตฺตํ  สมาธิมฺหาติ  โส
โข  อหํ  ภิกฺขเว  อชฺฌตฺตเมว  จิตฺตํ  สณฺฐเปมิ  สนฺนิสีเทมิ  ๒- เอโกทึ
กโรมิ  สมาทหามิ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  มา  เม  จิตฺตํ อุคฺฆาฏีติ ๓- ฯ ตสฺส
มยฺหํ   ภิกฺขเว   เอวํ   อปฺปมตฺตสฺส   อาตาปิโน   ปหิตตฺตสฺส  วิหรโต
อุปฺปชฺชติ     อพฺยาปาทวิตกฺโก    ฯเปฯ    อุปฺปชฺชติ    อวิหึสาวิตกฺโก
โส  เอวํ  ปชานามิ  อุปฺปนฺโน  โข  เม  อยํ  อวิหึสาวิตกฺโก โส จ โข
เนว    อตฺตพฺยาพาธาย   สํวตฺตติ   น   ปรพฺยาพาธาย   สํวตฺตติ   น
อุภยพฺยาพาธาย       สํวตฺตติ       ปญฺญาวุฑฺฒิโก      อวิฆาตปกฺขิโก
นิพฺพานสํวตฺตนิโก      รตฺติญฺเจปิ     นํ     ภิกฺขเว     อนุวิตกฺเกยฺยํ
อนุวิจาเรยฺยํ เนว ตโตนิทานํ ภยํ สมนุปสฺสามิ ฯ
     {๒๕๒.๖}   ทิวสญฺเจปิ   นํ  ภิกฺขเว  อนุวิตกฺเกยฺยํ  อนุวิจาเรยฺยํ
เนว   ตโตนิทานํ   ภยํ   สมนุปสฺสามิ   ฯ  รตฺตินฺทิวญฺเจปิ  นํ  ภิกฺขเว
อนุวิตกฺเกยฺยํ   อนุวิจาเรยฺยํ   เนว   ตโตนิทานํ   ภยํ  สมนุปสฺสามิ  ฯ
อปิจ   โข   เม  อติจิรํ  อนุวิตกฺกยโต  อนุวิจารยโต  กาโย  กิลเมยฺย
กาเย   กิลนฺเต   จิตฺตํ   โอหญฺเญยฺย   โอหเต   จิตฺเต  อารา  จิตฺตํ
สมาธิมฺหาติ   โส   โข   อหํ   ภิกฺขเว   อชฺฌตฺตเมว  จิตฺตํ  สณฺฐเปมิ
สนฺนิสีเทมิ  เอโกทึ  กโรมิ  สมาทหามิ  ตํ  กิสฺส  เหตุ  มา  เม  จิตฺตํ
อุคฺฆาฏีติ ฯ
     {๒๕๒.๗}   ยญฺญเทว  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  พหุลมนุวิตกฺเกติ  อนุวิจาเรติ
ตถา  ตถา  นติ  โหติ  เจตโส  ฯ  เนกฺขมฺมวิตกฺกํ  เจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ
พหุลมนุวิตกฺเกติ อนุวิจาเรติ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. อูหญฺเญยฺย ฯ  ม. ยุ. สนฺนิสาเทมิ ฯ  สี. ยุ. อูหนีติ ฯ
ปหาสิ  กามวิตกฺกํ  เนกฺขมฺมวิตกฺกํ  พหุลมกาสิ  ตสฺส  ตํ เนกฺขมฺมวิตกฺกาย
จิตฺตํ  นมติ  ฯ  อพฺยาปาทวิตกฺกํ  เจ  ภิกฺขเว ภิกฺขุ ... ฯ อวิหึสาวิตกฺกํ
เจ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ  พหุลมนุวิตกฺเกติ  อนุวิจาเรติ  ปหาสิ  วิหึสาวิตกฺกํ
อวิหึสาวิตกฺกํ   พหุลมกาสิ   ตสฺส   ตํ  อวิหึสาวิตกฺกาย  จิตฺตํ  นมติ  ฯ
เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  คิมฺหานํ  ปจฺฉิเม  มาเส สพฺพปสฺเสสุ คามนฺตสมฺภเวสุ
โคปาลโก   คาโว  รกฺเขยฺย  ตสฺส  รุกฺขมูลคตสฺส  วา  อพฺโภกาสคตสฺส
วา  สติกรณียเมว  โหติ เอตา คาโวติ เอวเมว โข ภิกฺขเว สติกรณียเมว
อโหสิ เอเต ธมฺมาติ ฯ
     [๒๕๓]   อารทฺธํ  โข  ปน  เม  ภิกฺขเว  วิริยํ  อโหสิ  อสลฺลีนํ
อุปฏฺฐิตา   สติ   อปฺปมฺมุฏฺฐา   ปสฺสทฺโธ   กาโย   อสารทฺโธ  สมาหิตํ
จิตฺตํ   เอกคฺคํ   โส   โข   อหํ   ภิกฺขเว  วิวิจฺเจว  กาเมหิ  วิวิจฺจ
อกุสเลหิ   ธมฺเมหิ   สวิตกฺกํ   สวิจารํ   วิเวกชํ   ปีติสุขํ  ปฐมํ  ฌานํ
อุปสมฺปชฺช   วิหาสึ   ฯ   วิตกฺกวิจารานํ   วูปสมา  อชฺฌตฺตํ  สมฺปสาทนํ
เจตโส    เอโกทิภาวํ    อวิตกฺกํ   อวิจารํ   สมาธิชํ   ปีติสุขํ   ทุติยํ
ฌานํ ฯเปฯ ตติยํ ฌานํ ... ฯ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหาสึ ฯ
     {๒๕๓.๑}   โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตุปกฺกิเลเส     มุทุภูเต     กมฺมนิเย     ฐิเต     อาเนญฺชปฺปตฺเต
ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณาย    จิตฺตํ    อภินินฺนาเมสึ    โส    อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ  อนุสฺสรามิ  เสยฺยถีทํ  เอกมฺปิ  ชาตึ  เทฺวปิ  ชาติโย ฯเปฯ
อิติ   สาการํ   สอุทฺเทสํ   อเนกวิหิตํ  ปุพฺเพนิวาสํ  อนุสฺสรามิ  ฯ  อยํ
โข   เม   ภิกฺขเว   รตฺติยา   ปฐเม  ยาเม  ปฐมา  วิชฺชา  อธิคตา
อวิชฺชา   วิหตา   วิชฺชา   อุปฺปนฺนา  ตโม  วิหโต  อาโลโก  อุปฺปนฺโน
ยถาตํ อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต ฯ
     {๒๕๓.๒}   โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตุปกฺกิเลเส   มุทุภูเต   กมฺมนิเย   ฐิเต   อาเนญฺชปฺปตฺเต   สตฺตานํ
จุตูปปาตญาณาย   จิตฺตํ   อภินินฺนาเมสึ  โส  ทิพฺเพน  จกฺขุนา  วิสุทฺเธน
อติกฺกนฺตมานุสเกน  สตฺเต  ปสฺสามิ  จวมาเน  อุปปชฺชมาเน  ฯเปฯ อิเม
วต   โภนฺโต  สตฺตา  กายทุจฺจริเตน  สมนฺนาคตา  ฯเปฯ  อิติ  ทิพฺเพน
จกฺขุนา    วิสุทฺเธน   อติกฺกนฺตมานุสเกน   สตฺเต   ปสฺสามิ   จวมาเน
อุปปชฺชมาเน    หีเน   ปณีเต   สุวณฺเณ   ทุพฺพณฺเณ   สุคเต   ทุคฺคเต
ยถากมฺมูปเค   สตฺเต   ปชานามิ   ฯ  อยํ  โข  เม  ภิกฺขเว  รตฺติยา
มชฺฌิเม   ยาเม   ทุติยา   วิชฺชา   อธิคตา   อวิชฺชา   วิหตา  วิชฺชา
อุปฺปนฺนา   ตโม   วิหโต   อาโลโก   อุปฺปนฺโน   ยถาตํ   อปฺปมตฺตสฺส
อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต ฯ
     {๒๕๓.๓}   โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตุปกฺกิเลเส  มุทุภูเต กมฺมนิเย ฐิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต อาสวานํ ขยญาณาย
จิตฺตํ  อภินินฺนาเมสึ  โส  อิทํ ทุกฺขนฺติ ยถาภูตํ อพฺภญฺญาสึ อยํ ทุกฺขสมุทโยติ
ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   อยํ   ทุกฺขนิโรโธติ   ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   อยํ
ทุกฺขนิโรธคามินี    ปฏิปทาติ    ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   อิเม   อาสวาติ
ยถาภูตํ    อพฺภญฺญาสึ    อยํ    อาสวสมุทโยติ    ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ
อยํ    อาสวนิโรโธติ    ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   อยํ   อาสวนิโรธคามินี
ปฏิปทาติ   ยถาภูตํ   อพฺภญฺญาสึ   ตสฺส   เม   เอวํ   ชานโต   เอวํ
ปสฺสโต   กามาสวาปิ   จิตฺตํ   วิมุจฺจิตฺถ   ภวาสวาปิ   จิตฺตํ  วิมุจฺจิตฺถ
อวิชฺชาสวาปิ     จิตฺตํ     วิมุจฺจิตฺถ    วิมุตฺตสฺมึ    วิมุตฺตมิติ    ญาณํ
อโหสิ    ขีณา    ชาติ    วุสิตํ    พฺรหฺมจริยํ   กตํ   กรณียํ   นาปรํ
อิตฺถตฺตายาติ    อพฺภญฺญาสึ   ฯ   อยํ   โข   เม   ภิกฺขเว   รตฺติยา
ปจฺฉิเม   ยาเม   ตติยา   วิชฺชา   อธิคตา   อวิชฺชา   วิหตา  วิชฺชา
อุปฺปนฺนา   ตโม   วิหโต   อาโลโก   อุปฺปนฺโน   ยถาตํ   อปฺปมตฺตสฺส
อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต ฯ
     [๒๕๔]   เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว   อรญฺเญ   ปวเน   มหนฺตํ  นินฺนํ
ปลฺลลํ   ตเมนํ   มหา  มิคสงฺโฆ  อุปนิสฺสาย  วิหเรยฺย  ตสฺส  โกจิเทว
ปุริโส    อุปฺปชฺเชยฺย    อนตฺถกาโม    อหิตกาโม    อโยคกฺเขมกาโม
โส  ยฺวาสฺส  มคฺโค  เขโม  โสวตฺถิโก  ปีติคมนีโย  ตํ  มคฺคํ  ปิทเหยฺย
วิวเรยฺย   กุมฺมคฺคํ   โอทเหยฺย   โอกจรํ  ฐเปยฺย  โอกจาริกํ  เอวญฺหิ
โส   ภิกฺขเว   มหา   มิคสงฺโฆ   อปเรน  สมเยน  อนยพฺยสนํ  ตนุตฺตํ
อาปชฺเชยฺย  ฯ  ตสฺเสว  โข  ปน  ภิกฺขเว  มหโต  มิคสงฺฆสฺส โกจิเทว
ปุริโส    อุปฺปชฺเชยฺย    อตฺถกาโม   หิตกาโม   โยคกฺเขมกาโม   โส
ยฺวาสฺส   มคฺโค   เขโม   โสวตฺถิโก   ปีติคมนีโย  ตํ  มคฺคํ  วิวเรยฺย
ปิทเหยฺย    กุมฺมคฺคํ    โอหเนยฺย    โอกจรํ    นาเสยฺย   โอกจาริกํ
เอวญฺหิ      โส      ภิกฺขเว      มหา      มิคสงฺโฆ     อปเรน
@เชิงอรรถ:  โป. อนตฺถํ ฯ
สมเยน วุฑฺฒึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺเชยฺย ฯ
     {๒๕๔.๑}   อุปมา  โข เม อยํ ภิกฺขเว กตา อตฺถสฺส วิญฺญาปนาย ฯ
อยญฺเจเวตฺถ  อตฺโถ  มหนฺตํ  นินฺนํ  ปลฺลลนฺติ  โข  ภิกฺขเว  กามานเมตํ
อธิวจนํ  ฯ  มหา  มิคสงฺโฆติ  โข  ภิกฺขเว สตฺตานเมตํ อธิวจนํ ฯ ปุริโส
อนตฺถกาโม   อหิตกาโม   อโยคกฺเขมกาโมติ   โข  ภิกฺขเว  มารสฺเสตํ
ปาปิมโต    อธิวจนํ   ฯ   กุมฺมคฺโคติ   โข   ภิกฺขเว   อฏฺฐงฺคิกสฺเสตํ
มิจฺฉามคฺคสฺส    อธิวจนํ    เสยฺยถีทํ    มิจฺฉาทิฏฺฐิยา   มิจฺฉาสงฺกปฺปสฺส
มิจฺฉาวาจาย     มิจฺฉากมฺมนฺตสฺส     มิจฺฉาอาชีวสฺส    มิจฺฉาวายามสฺส
มิจฺฉาสติยา  มิจฺฉาสมาธิสฺส  ฯ  โอกจโรติ  โข  ภิกฺขเว  นนฺทิราคสฺเสตํ
อธิวจนํ  ฯ  โอกจาริกาติ  โข  ภิกฺขเว  อวิชฺชาเยตํ  อธิวจนํ  ฯ ปุริโส
อตฺถกาโม   หิตกาโม   โยคกฺเขมกาโมติ   โข   ภิกฺขเว  ตถาคตสฺเสตํ
อธิวจนํ   อรหโต   สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส  ฯ  มคฺโค  ๑-  เขโม  โสวตฺถิโก
ปีติคมนีโยติ   โข   ภิกฺขเว   อริยสฺเสตํ  อฏฺฐงฺคิกสฺส  มคฺคสฺส  อธิวจนํ
เสยฺยถีทํ   สมฺมาทิฏฺฐิยา  สมฺมาสงฺกปฺปสฺส  สมฺมาวาจาย  สมฺมากมฺมนฺตสฺส
สมฺมาอาชีวสฺส สมฺมาวายามสฺส สมฺมาสติยา สมฺมาสมาธิสฺส ฯ
     [๒๕๕]   อิติ  โข  ภิกฺขเว  วิวโฏ  มยา  เขโม มคฺโค โสวตฺถิโก
ปีติคมนีโย     ปิหิโต     กุมฺมคฺโค    โอหโต    โอกจโร    นาสิตา
โอกจาริกา   ฯ   ยํ   ภิกฺขเว   สตฺถารา  กรณียํ  สาวกานํ  หิเตสินา
อนุกมฺปเกน   อนุกมฺปํ   อุปาทาย   กตํ   โว   ตํ   มยา  ฯ  เอตานิ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. เขโม มคฺโค ฯ
ภิกฺขเว   รุกฺขมูลานิ   เอตานิ   สุญฺญาคารานิ   ฌายถ   ภิกฺขเว   มา
ปมาทตฺถ   มา   ปจฺฉา   วิปฺปฏิสาริโน  อหุวตฺถ  ฯ  อยํ  โว  อมฺหากํ
อนุสาสนีติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมนา   เต   ภิกฺขู   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
                        เทฺวธาวิตกฺกสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ นวมํ ฯ
                                    ----------



             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้าที่ ๑-๒๔๐. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=12&item=1&items=255&modeTY=2              อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=12&item=1&items=255&modeTY=2&mode=bracket              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=12&item=1&items=255&modeTY=2              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=12&item=1&items=255&modeTY=2              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=1              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=7&A=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=1              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :