อรรถกถาเล่มที่ ๙ หน้าที่ ๓๒๑.

อสติ กากสุนขาทีนมฺปิ ปิณฺฑํ เทนฺติ, ภณฺฑคฺคาหกทหรสฺสปิ ปตฺเต ปกฺขิปนฺเตวาติ เอวมตฺโถ ทฏฺพฺโพ. จิตฺตสฺสาหํ เอเตติ อหํ เอเต ปญฺจ ธมฺเม เมตฺตจิตฺตสฺส ปริวาเร วทามีติ อตฺโถ. [๔๗๐] ชาตวฑฺโฒติ ชาโต จ วฑฺฒิโต จ. โย หิ เกวลํ ตตฺถ ชาโตว โหติ, อญฺตฺถ วฑฺฒิโต, ตสฺส สมนฺตา คามมคฺคา ^๑- น สพฺพโส ปจฺจกฺขา โหนฺติ, ตสฺมา ชาตวฑฺโฒติ อาห. ชาตวฑฺโฒปิ หิ โย จิรํ นิกฺขนฺโต, ตสฺส น สพฺพโส ปจฺจกฺขา โหนฺติ, ตสฺมา ตาวเทว อวสฏนฺติ อาห, ตํขณเมว นิกฺขนฺตนฺติ อตฺโถ. ทนฺธายิตตฺตนฺติ "อยํ นุ โข มคฺโค อยํ นนุ โข"ติ กงฺขาวเสน จิรายิตตฺตํ. วิตฺถายิตตฺตนฺติ ยถา สุขุมํ อตฺถชาตํ สหสา ปุจฺฉิตสฺส กสฺสจิ สรีรํ ถทฺธภาวํ คณฺหาติ, เอวํ ถทฺธภาวคหณํ, น เตฺววาติ อิมินา สพฺพญฺุตาณสฺส อปฺปฏิหตภาวํ ทสฺเสติ. ตสฺส หิ ปุริสสฺส มาราวฏฺฏนาทีนํ วเสน สิยา าณสฺส ปฏิฆาโต, เตน โส ทนฺธาเยยฺย วา วิตฺถาเยยฺย วา, สพฺพญฺุตาณํ ปน อปฺปฏิหตํ, น สกฺกา ตสฺส เกนจิ อนฺตราโย กาตุนฺติ ทีเปติ. เสยฺยถาปิ มาณว พลวา สงฺขธโมติ เอตฺถ พลวาติ พลสมฺปนฺโน. สงฺขธโมติ สงฺขธมโก. อปฺปกสิเรนาติ อกิจฺเฉน อทุกฺเขน. ทุพฺพโล หิ สงฺขธมโก สงฺขํ ธมนฺโตปิ น สกฺโกติ จตสฺโส ทิสา สเรน วิญฺาเปตุํ, นาสฺส สงฺขสทฺโท สพฺพโส ผริ. พลวโต ปน วิปฺผาริโก ^๒- โหติ, ตสฺมา พลวาติ อาห. เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยาติ เอตฺถ เมตฺตายาติ วุตฺเต อุปจาโรปิ อปฺปนาปิ วฏฺฏติ, เจโตวิมุตฺติยาติ วุตฺเต ปน อปฺปนาว วฏฺฏติ. ยํ ปมาณกตํ กมฺมนฺติ ปมาณกตํ กมฺมํ นาม กามาวจรํ วุจฺจติ, อปฺปมาณกตํ กมฺมํ นาม รูปารูปาวจรํ. เตสุปิ อิธ พฺรหฺมวิหารกมฺมญฺเว อธิปฺเปตํ. ตญฺหิ ปมาณํ อติกฺกมิตฺวา โอทิสฺสกอโนทิสฺสกทิสาผรณวเสน วฑฺเฒตฺวา กตตฺตา อปฺปมาณกตนฺติ วุจฺจติ. น ตํ ตตฺราวสิสฺสติ, น ตํ ตตฺราวติฏฺตีติ ตํ กามาวจรกมฺมํ ตสฺมึ รูปารูปาวจรกมฺเม น โอหียติ น ติฏฺติ. กึ วุตฺตํ โหติ:- ตํ ^๓- กามาวจรกมฺมํ ตสฺส รูปารูปาวจรกมฺมสฺส อนฺตรา ลคฺคิตุํ วา าตุํ วา รูปารูปาวจรกมฺมํ ผริตฺวา ปริยาทิยิตฺวา อตฺตโน โอกาสํ คเหตฺวา ปติฏฺาตุํ น สกฺโกติ, อถโข รูปารูปาวจรกมฺมเมว @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สมนฺตคาเม มคฺคา ^๒ สี. วิตฺถาริโก ^๑ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้าที่ ๓๒๑. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=9&page=321&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=9&A=8086&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=9&A=8086&pagebreak=1#p321