อรรถกถาเล่มที่ ๙ ภาษาบาลี อักษรไทย
ม.อ. (ปปญฺจ.๓)
หน้าที่ ๑๖๙-๑๗๐.

หน้าที่ ๑๖๙.
ตตฺรายมธิปฺปาโย:- ยมิทํ ชายตีติ วุจฺจติ, ตํ มุญฺชโต อูสิกา วิย วิชฺชมานเมว
นิกฺขมตีติ. "เอสิกฏฺายฏฺิตาติปิ ปาโ, สุนิขาโต เอสิกตฺถมฺโภ นิจฺจโล ติฏฺติ,
เอวํ ิตาติ อตฺโถ. อุภเยนปิ เตสํ วินาสาภาวํ ทีเปติ. น วิปริณาเมนฺตีติ ปกตึ
น ชหนฺติ. น อญฺมญฺ พฺยาพาเธนฺตีติ อญฺมญฺ น อุปหนนฺติ. นาลนฺติ
น สมตฺถา.
      ปวีกาโยติอาทีสุ ปวีเยว ปวีกาโย, ปวีสมูโห วา, ตฺตถาติ เตสุ
ชีวสตฺตเมสุ ๑- กาเยสุ. นตฺถิ หนฺตา วาติ หนฺตุํ วา ฆาเตตุํ วา โสตุํ วา
สาเวตุํ วา ชานิตุํ วา ชานาเปตุํ วา สมตฺโถ นาม นตฺถีติ ทีเปติ. สตฺตนฺนํเยว ๒-
กายานนฺติ ยถา มุคฺคราสิอาทีสุ ปหตํ สตฺถํ มุคฺคราสิอาทีนํ อนฺตเรน ปวิสติ,
เอวํ สตฺตนฺนํ กายานํ อนฺตเรน ฉิทฺเทน วิวเรน สตฺถํ ปวิสติ. ตตฺถ
"อหํ อิมํ ชีวิตา โวโรเปมี"ติ เกวลํ สญฺามตฺตเมว โหตีติ ทสฺเสติ.
โยนิปฺปมุขสตสหสฺสานีติ ปมุขโยนีนํ อุตฺตมโยนีนํ จุทฺทสสตสหสฺสานิ อญฺานิ จ
สฏฺิสตานิ อญฺานิ จ ฉสตานิ. ปญฺจ จ กมฺมุโน สตานีติ ปญฺจ กมฺมสตานิ จ, เกวลํ
ตกฺกมตฺตเกน นิรตฺถกํ ทิฏฺึ ทีเปติ. ปญฺจ จ กมฺมานิ ตีณิ จ กมฺมานีติอาทีสุปิ
เอเสว นโย. เกจิ ปนาหุ "ปญฺจ กมฺมานีติ ปญฺจินฺทฺริยวเสน ภณติ. ๓- ตีณีติ
กายกมฺมาทิวเสนา"ติ. กมฺเม จ อฑฺฒกมฺเม จาติ เอตฺถ ปนสฺส กายกมฺมญฺจ
วจีกมฺมญฺจ กมฺมนฺติ ลทฺธิ, มโนกมฺมํ อุปฑฺฒกมฺมนฺติ. ทฺวฏฺิปฏิปทาติ ทฺวาสฏฺิ
ปฏิปทาติ วทติ. ทฺวฏฺนฺตรกปฺปาติ เอเกกสฺมึ ๔- กปฺเป จตุสฏฺิ อนฺตรกปฺปา
นาม โหนฺติ, อยํ ปน อญฺเ เทฺว อชานนฺโต เอวมาห. ฉฬาภิชาติโย
อปณฺณกสุตฺเต วิตฺถาริตา.
      อฏฺ ปุริสภูมิโยติ มนฺทภูมิ ขิฑฺฑาภูมิ ปทวีมํสกภูมิ อุชุคตภูมิ เสกฺขภูมิ
สมณภูมิ ชินภูมิ ปนฺนภูมีติ อิมา อฏฺ ปุริสภูมิโยติ วทติ. ตตฺถ ชาตทิวสโต
ปฏฺาย สตฺตทิวเส สมฺพาธฏฺานโต นิกฺขนฺตตฺตา สตฺตา มนฺทา โหนฺติ
โมมูหา. อยํ มนฺทภูมีติ วทติ. เย ปน ทุคฺคติโต อาคตา โหนฺติ, เต อภิณฺหํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. สตฺตสุ  ๒ ฉ.ม. สตฺตนฺนํเตฺวว   ๓ สี. คณติ  ๔ ฉ.ม. เอกสฺมึ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๗๐.
โรทนฺติ เจว วิรวนฺติ จ. สุคติโต ๑- อาคตา ตํ ตํ อนุสฺสริตฺวา ๑- หสนฺติ.
อยํ ขิฑฺฑาภูมิ นาม. มาตาปิตูนํ หตฺถํ วา ปาทํ วา มญฺจํ วา ปี วา
คเหตฺวา ภูมิยํ ปทนิกฺขิปนํ วีมํสกภูมิ นาม. ปทสาว คนฺตุํ สมตฺถกาโล อุชุคตภูมิ
นาม. สิปฺปานํ สิกฺขนกาโล เสกฺขภูมิ นาม. ฆรา นิกฺขมฺม ปพฺพชฺชากาโล ๒-
สมณภูมิ นาม. อาจริยํ เสวิตฺวา ชานนกาโล ชินภูมิ นาม. ภิกฺขุ จ ปนฺนโก
ชิโน น กิญฺจิ  อาหาติ เอวํ อลาภึ สมณํ ปนฺนภูมีติ วทติ.
      เอกูนปญฺาส อาชีวสเตติ เอกูนปญฺาส อาชีววุตฺติสตานิ. ปริพฺพาชกสเตติ
ปริพฺพาชกปพฺพชฺชสตานิ. นาคาวาสสเตติ นาคมณฺฑลสตานิ. วีเส อินฺทฺริยสเตติ วีส
อินฺทฺริยสตานิ. ตึเส นิรยสเตติ ตึส นิรยสตานิ. รโชธาตุโยติ รชโอกิรณฏฺานานิ.
หตฺถปิฏฺิปาทปิฏฺาทีนิ สนฺธาย วทติ. สตฺต สญฺีคพฺภาติ โอฏฺโคณคทฺรภอช-
ปสุมิคมหึเส สนฺธาย วทติ. อสญฺีคพฺภาติ สาลิยวโคธูมมุคฺคกงฺคุวรกกุทฺรูสเก
สนฺธาย วทติ. นิคณฺิคพฺภาติ นิคณฺฑิมฺหิ ชาตคพฺภา, อจฺฉุเวฬุนฬาทโย
สนฺธาย วทติ. สตฺต เทวาติ พหู เทวา, โส ปน สตฺตาติ วทติ. มนุสฺสาปิ
อนนฺตา, โส สตฺตาติ วทติ. สตฺต ปีสาจาติ ปิสาจา มหนฺตา, สตฺตาติ วทติ.
      สราติ มหาสรา. กณฺณมุณฺฑกรถกาฬอโนตตฺตสีหปฺปปาตฉทฺทนฺตมุจฺจลินฺทกุณาลทเห ๓-
คเหตฺวา วทติ. ปวุฏาติ คนฺถิกา. ปปาตาติ มหาปปาตา. ปปาตสตานีติ
ขุทฺทกปปาตสตานิ. สุปินาติ มหาสุปินา. สุปินสตานีติ ขุทฺทกสุปินสตานิ.
มหากปฺปีโนติ ๔- มหากปฺปานํ. เอตฺถ เอกมฺหา สรา วสฺสสเต วสฺสสเต
กุสคฺเคน เอกํ อุทกพินฺทุํ นีหริตฺวา นีหริตฺวา สตฺตกฺขตฺตุํ ตมฺหิ สเร
นิรุทเก กเต เอโก มหากปฺโปติ วทติ. เอวรูปานํ มหากปฺปานํ จตุราสีติสตสหสฺสานิ
เขเปตฺวา พาโล จ ปณฺฑิโต จ ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรตีติ ๕- อยมสฺส ลทฺธิ. ปณฺฑิโตปิ
กิร อนฺตรา สุชฺฌิตุํ น สกฺโกติ, พาโลปิ ตโต อุทฺธํ น คจฺฉติ.
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. อาคตา ตํ อมุสฺสริตฺวา อนุสฺสริตฺวา            ๒ ฉ.ม. ปพฺพชนกาโล
@๓ ฉ.ม. กณฺณมุณฺฑรถกาฬอโนตตฺตสีหปปาตกุฬิรมุจลินฺทกุณาลทเห ๔ สี. มหากปฺปุโนติ
@๕ ฉ.ม. พาลา จ ปณฺฑิตา ทุกฺขสฺสนฺติ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้าที่ ๑๖๙-๑๗๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=9&page=169&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=9&A=4254&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=9&A=4254&pagebreak=1#p169