อรรถกถาเล่มที่ ๘ ภาษาบาลี อักษรไทย
ม.อ. (ปปญฺจ.๒)
หน้าที่ ๔๘-๕๐.

หน้าที่ ๔๘.
อกโรนฺโต มรณกฺขยํ ภนฺเต ลภิสฺสถาติ โจทิโต คณํ วิสฺสชฺเชตฺวา กณฺณิการ
วาลุกสมุทฺทวิหารํ คโต. ตตฺถ อนฺโตวสฺสํ เถรนวมชฺฌิมานํ อุปกาโร หุตฺวา
มหาปวารณาย อุโปสถทิวเส ธมฺมกถาย ชนตํ โขเภตฺวา คโต.
    โย ปน โสตาปนฺนาทีสุ อญฺตโร หุตฺวา โสตาปนฺนาทิภาวํ ชานาเปตุํ
น อิจฺฉติ, อยํ อธิคมอปฺปิจฺโฉ นาม, ตโย กุลปุตฺตา วิย ฆฏิการกุมฺภกาโร
วิย จ.
    อายสฺมา ปน ปุณฺโณ อตฺริจฺฉตํ ปาปิจฺฉตํ มหิจฺฉตํ จ ปหาย สพฺพโส
อิจฺฉาปฏิปกฺขภูตาย อโลภสงฺขาตาย ปริสุทฺธาย อปฺปิจฺฉตาย สมนฺนาคตตฺตา
อปฺปิจฺโฉ นาม อโหสิ. ภิกฺขูนํปิ "อาวุโส อตฺริจฺฉตา ปาปิจฺฉตา มหิจฺฉตาติ
อิเม ธมฺมา ปหาตพฺพา"ติ เตสุ อาทีนวํ ทสฺเสตฺวา เอวรูปํ อปฺปิจฺฉตํ สมาทาย
วตฺติตพฺพนฺติ อปฺปิจฺฉกถํ กเถสิ. เตน วุตฺตํ "อตฺตนา จ อปฺปิจฺโฉ อปฺปิจฺฉกถํ
จ ภิกฺขูนํ กตฺตา"ติ.
                        ทฺวาทสวิธสนฺโตสวณฺณนา
    อิทานิ อตฺตนา จ สนฺตุฏฺโติอาทีสุ วิเสสตฺถเมว ทีปยิสฺสาม.
โยชนา ปน วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพา. สนฺตุฏฺโติ อิตรีตรปจฺจยสนฺโตเสน
สมนฺนาคโต. โส ปเนส สนฺโตโส ทฺวาทสวิโธ โหติ. เสยฺยถีทํ? จีวเร ตาว ๑-
ยถาลาภสนฺโตโส ยถาพลสนฺโตโส ยถาสารุปฺปสนฺโตโสติ ติวิโธ, เอวํ ปิณฺฑปาตาทีสุ.
ตสฺสายํ ปเภทสํวณฺณนา.
    อิธ ภิกฺขุ จีวรํ ลภติ สุนฺทรํ วา อสุนฺทรํ วา, โส เตเนว ยาเปติ,
อญฺ น ปตฺเถติ, ลภนฺโตปิ น คณฺหาติ, อยมสฺส จีวเร ยถาลาภสนฺโตโส.
อถ โย ปกติทุพฺพโล วา โหติ อาพาธชราภิภูโต วา, ครุจีวรํ ปารุเปนฺโต ๒-
กิลมติ, โส สภาเคน ภิกฺขุนา สทฺธึ ตํ ปริวตฺเตตฺวา ลหุเกน ยาเปนฺโตปิ
สนฺตุฏฺโว โหติ, อยมสฺส จีวเร ยถาพลสนฺโตโส. อปโร ปณีตปจฺจยลาภี โหติ,
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ตาว-สทฺโท น ทิสฺสติ      ๒ ฉ.ม. ปารุปนฺโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๙.
โส ปตฺตุณฺณจีวราทีนํ ๑- อญฺตรํ มหคฺฆจีวรํ พหูนิ วา ปน จีวรานิ ลภิตฺวา
อิทํ เถรานํ จิรปพฺพชิตานํ อนุรูปํ อิทํ พหุสฺสุตานํ อนุรูปํ, อิทํ คิลานานํ อิทํ
อปฺปลาภานํ โหตูติ ทตฺวา เตสํ ปุราณจีวรํ วา สงฺการกูฏาทิโต วา นนฺตกานิ
อุจฺจินิตฺวา เตหิ สงฺฆาฏึ กตฺวา ธาเรนฺโตปิ สนฺตุฏฺโว โหติ, อยมสฺส จีวเร
ยถาสารุปฺปสนฺโตโส.
    อิธ ปน ภิกฺขุ ปิณฺฑปาตํ ลภติ ลูขํ วา ปณีตํ วา, โส เตเนว
ยาเปติ, อญฺ น ปตฺเถติ, ลภนฺโตปิ น คณฺหาติ, อยมสฺส ปิณฺฑปาเต
ยถาลาภสนฺโตโส. โย ปน อตฺตโน ปกติวิรุทฺธํ วา พฺยาธิวิรุทฺธํ วา ปิณฺฑปาตํ
ลภติ, เยนสฺส ปริภุตฺเตน อผาสุ โหติ, โส สภาคสฺส ภิกฺขุโน ตํ ทตฺวา
ตสฺส หตฺถโต สปฺปายโภชนํ ภุญฺชิตฺวา สมณธมฺมํ กโรนฺโตปิ สนฺตุฏฺโว โหติ,
อยมสฺส ปิณฺฑปาเต ยถาพลสนฺโตโส. อปโร พหุํ ปณีตํ ปิณฺฑปาตํ ลภติ,
โส ตํ จีวรํ วิย จิรปพฺพชิตพหุสฺสุตอปฺปลาภิคิลานานํ ทตฺวา เตสํ วา เสสกํ
ปิณฺฑาย วา จริตฺวา มิสฺสกาหารํ ภุญฺชนฺโตปิ สนฺตุฏฺโว โหติ, อยมสฺส
ปิณฺฑปาเต ยถาสารุปฺปสนฺโตโส.
    อิธ ปน ภิกฺขุ เสนาสนํ ลภติ มนาปํ วา อมนาปํ วา, โส เตน
เนว โสมนสฺสํ น ปฏิฆํ อุปฺปาเทติ, อนฺตมโส ติณสนฺถารเกนาปิ ยถาลทฺเธเนว
ตุสฺสติ, อยมสฺส เสนาสเน ยถาลาภสนฺโตโส. โย ปน อตฺตโน ปกติวิรุทฺธํ
วา พฺยาธิวิรุทฺธํ วา เสนาสนํ ลภติ, ยตฺถสฺส วสโต อผาสุ โหติ, โส ตํ
สภาคสฺส ภิกฺขุโน ทตฺวา ตสฺส สนฺตเก สปฺปายเสนาสเน วสนฺโตปิ  สนฺตุฏฺโว
โหติ, อยมสฺส เสนาสเน ยถาพลสนฺโตโส. อปโร มหาปุญฺโ
เลณมณฺฑปกูฏาคาราทีนิ พหูนิ ปณีตเสนาสนานี ลภติ, โส ตานิ จีวราทีนิ วิย
จิรปพฺพชิตพหุสฺสุตอปฺปลาภิคิลานานํ ทตฺวา ยตฺถ กตฺถจิ วสนฺโตปิ สนฺตุฏฺโว โหติ,
อยมสฺส เสนาสเน ยถาสารุปฺปสนฺโตโส. โยปิ "อุตฺตมเสนาสนนฺนาม ปมาทฏฺานํ,
ตตฺถ นิสินฺนสฺส ถีนมิทฺธํ โอกฺกมติ, นิทฺทาภิภูตสฺส ปุน ปฏิพุชฺฌโต
ปาปวิตกฺกา ปาตุภวนฺตี"ติ ปฏิสญฺจิกฺขิตฺวา ตาทิสํ เสนาสนํ ปตฺตํปิ น
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปตฺตจีวราทีนํ, ม. ปฏฺฏุณฺณจีวราทินํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐.
สมฺปฏิจฺฉติ, โส ตํ ปฏิกฺขิปิตฺวา อพฺโภกาสรุกฺขมูลาทีสุ วสนฺโตปิ สนฺตุฏฺโว
โหติ, อยมฺปิสฺส เสนาสเน ยถาสารุปฺปสนฺโตโส.
    อิธ ปน ภิกฺขุ เภสชฺชํ ลภติ ลูขํ วา ปณีตํ วา, โส ยํ ลภติ,
เตเนว สนฺตุสฺสติ, อญฺ น ปตฺเถติ, ลภนฺโตปิ น คณฺหาติ, อยมสฺส
คิลานปจฺจเย ยถาลาภสนฺโตโส. โย ปน เตลตฺถิโก ผาณิตํ ลภติ, โส ตํ สภาคสฺส
ภิกฺขุโน ทตฺวา ตสฺส หตฺถโต เตลํ คเหตฺวา อญฺเทว วา ปริเยสิตฺวา เตหิ
เภสชฺชํ กโรนฺโตปิ สนฺตุฏฺโว โหติ, อยมสฺส คิลานปจฺจเย ยถาพลสนฺโตโส.
อปโร มหาปุญฺโ พหุํ เตลมธุผาณิตาทิปณีตเภสชฺชํ ลภติ, โส ตํ จีวรํ วิย
จิรปพฺพชิตพหุสฺสุตอปฺปลาภิคิลานานํ ทตฺวา เตสํ อาภตเกน เยน เกนจิ
ยาเปนฺโตปิ สนฺตุฏฺโว โหติ. โย ปน เอกสฺมึ ภาชเน มุตฺตหรีตกํ เปตฺวา
เอกสฺมึ จตุมธุรํ, "คณฺห ภนฺเต ยทิจฺฉสี"ติ วุจฺจมาโน สจสฺส เตสุ อญฺตเรนปิ
โรโค วูปสมติ, อถ มุตฺตหรีตกํ นาม พุทฺธาทีหิ วณฺณิตนฺติ จตุมธุรํ
ปฏิกฺขิปิตฺวา มุตฺตหรีตเกเนว เภสชฺชํ กโรนฺโต ปรมสนฺตุฏฺโว โหติ, อยมสฺส
คิลานปจฺจเย ยถาสารุปฺปสนฺโตโส.
    อิเมสํ ปน ปจฺเจกํ ปจฺจเยสุ ติณฺณํ ติณฺณํ สนฺโตสานํ ยถาสารุปฺปสนฺตุฏฺโ
อคฺโค. อายสฺมา ปุณฺโณ เอเกกสฺมึ ปจฺจเย อิเมหิ ตีหิ สนฺโตเสหิ
สนฺโตโสเยว อโหสิ. สนฺตุฏฺิกถญฺจาติ ภิกฺขูนํปิ จ อิมํ สนฺตุฏฺิกถํ กตฺตาว
อโหสิ.
                          ติวิธปวิเวกวณฺณนา
    ปวิวิตฺโตติ กายปวิเวโก  จิตฺตปวิเวโก อุปธิปวิเวโกติ อิเมหิ ตีหิ
ปวิเวเกหิ สมนฺนาคโต. ตตฺถ เอโก คจฺฉติ, เอโก ติฏฺติ, เอโก นิสีทติ,
เอโก เสยฺยํ กปฺเปติ, เอโก คามํ ปิณฺฑาย ปวิสติ, เอโก ปฏิกฺกมติ, เอโก
จงฺกมํ อธิฏฺาติ, เอโก จรติ, เอโก วิหรตีติ อยํ กายปวิเวโก นาม.
อฏฺสมาปตฺติโย ปน จิตฺตปวิเวโก นาม. นิพฺพานํ อุปธิปวิเวโก นาม.
วุตฺตมฺปิ เหตํ "กายวิเวโก จ วิเวกฏฺกายานํ เนกฺขมฺมาภิรตานํ. จิตฺตวิเวโก จ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๘ หน้าที่ ๔๘-๕๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=8&page=48&pages=3&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=8&A=1226&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=8&A=1226&pagebreak=1#p48