อรรถกถาเล่มที่ ๘ หน้าที่ ๒๗๗.

ปฏิฆํ เตน ปชหตีติ เอตฺถ น โทมนสฺเสเนว ปฏิฆํ ปชหติ. นาปิ ^๑- ปฏิเฆเนว ปฏิฆปฺปหานํ, น โทมนสฺเสน วา โทมนสฺสปฺปหานํ นาม อตฺถิ. อยํ ปน ภิกฺขุ เตมาสิกาทีสุ อญฺญตรํ ปฏิปทํ คเหตฺวา อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ "ปสฺส ภิกฺขุ, กึ ตุยฺหํ สีเลน หีนฏฺฐานํ อตฺถิ, อุทาหุ วิริเยน, อุทาหุ ปญฺญาย, นนุ เต สีลํ สุปริสุทฺธํ วิริยํ สุปคฺคหิตํ ปญฺญา สูรา หุตฺวา วหตี"ติ. โส เอวํ ปฏิสญฺจิกฺขิตฺวา "น อิทานิ ปุน อิมสฺส โทมนสฺสสฺส อุปฺปชฺชิตุํ ทสฺสามี"ติ วิริยํ คาฬฺหํ ^๒- กตฺวา อนฺโตเตมาเส วา อนฺโตฉมาเส วา อนฺโตนวมาเส วา อนาคามิมคฺเคน ปฏิฆํ สมุคฺฆาเฏติ, อิมินา ปริยาเยน ปฏิเฆเนว ปฏิฆํ โทมนสฺเสเนว โทมนสฺสํ ปชหติ นาม. น ตตฺถ ปฏิฆานุสโย อนุเสตีติ ตตฺถ เอวรูเป โทมนสฺเส ปฏิฆานุสโย นานุเสติ, น ตํ อารพฺภ อุปฺปชฺชติ, ปหีโนว ตตฺถ ปฏิฆานุสโยติ อตฺโถ. อวิชฺชํ เตน ปชหตีติ อิธ ภิกฺขุ อวิชฺชานุสยํ วิกฺขมฺเภตฺวา จตุตฺถํ ฌานํ สมาปชฺชติ, ฌานวิกฺขมฺภิตํ อวิชฺชานุสยํ ตถา วิกฺขมฺภิตเมว กตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตมคฺเคน สมุคฺฆาเฏติ, โส อรหตฺตมคฺเคน ปหีโนปิ ตถา วิกฺขมฺภิตตฺตาว จตุตฺถชฺฌาเน นานุเสติ นาม. เตนาห "น ตตฺถ อวิชฺชานุสโย อนุเสตี"ติ. [๔๖๖] อิทานิ ปฏิภาคปุจฺฉํ ปุจฺฉนฺโต สุขาย ปนยฺเยติอาทิมาห. ตสฺส วิสฺสชฺชเน ยสฺมา สุขสฺส ทุกฺขํ, ทุกฺขสฺส จ สุขํ ปจฺจนีกํ, ตสฺมา ทฺวีสุ เวทนาสุ วิสภาคปฏิภาโค กถิโต. อุเปกฺขา ปน อนฺธการาภิภูตา ทุทฺทีปนา, อวิชฺชาปิ ตาทิสาวาติ เตเนตฺถ สภาคปฏิภาโค กถิโต. ยตฺตเกสุ ปน ฐาเนสุ อวิชฺชา ตมํ กโรติ, ตตฺตเกสุ อวิชฺชา ตมํ วิโนเทตีติ เอตฺถ ^๓- วิสภาคปฏิภาโค กถิโต. อวิชฺชาย โข อาวุโสติ เอตฺถ อุโภเปเต ธมฺมา อนาสวา โลกุตฺตราติ สภาคปฏิภาโคว กถิโต. วิมุตฺติยา โข อาวุโสติ เอตฺถ อนาสวฏฺเฐน โลกุตฺตรฏฺเฐน อพฺยากตฏฺเฐน จ สภาคปฏิภาโคว กถิโต. อจฺจยาสีติ เอตฺถ ปญฺหํ อติกฺกมิตฺวา คโตสีติ อตฺโถ. นาสกฺขิ ปญฺหานํ ปริยนฺตํ คเหตุนฺติ ปญฺหานํ ปริจฺเฉทปฺปมาณํ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. น หิ ^๒ ฉ.ม. ทฬฺหํ ^๓ ฉ.ม. เอตฺถ-สทฺโท น ทิสฺสติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๘ หน้าที่ ๒๗๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=8&page=277&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=8&A=7093&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=8&A=7093&modeTY=2&pagebreak=1#p277