อรรถกถาเล่มที่ ๗ หน้าที่ ๓๕๑.

ปรปุคฺคลานํ อินฺทฺริยปโรปริยตฺตํ ยถาภูตํ ญาณํ? อิธ ตถาคโต สตฺตานํ อาสยํ ปชานาติ อนุสยํ ปชานาตี"ติอาทินา ^๑- นเยน อภิธมฺเม อาคตาเยว. ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนนฺติ ปฐมาทีนํ จตุนฺนํ ฌานานํ รูปี รูปานิ ปสฺสตีติ อาทีนํ อฏฺฐนฺนํ วิโมกฺขานํ สวิตกฺกสวิจาราทีนํ ติณฺณํ สมาธีนํ ปฐมชฺฌานสมาปตฺติอาทีนญฺจ นวนฺนํ อนุปุพฺพสมาปตฺตินํ. สงฺกิเลสนฺติ หานภาคิยธมฺมํ. โวทานนฺติ วิเสสภาคิยธมฺมํ. วุฏฺฐานนฺติ "โวทานมฺปิ วุฏฺฐานํ, ตมฺหา ตมฺหา สมาธิมฺหา วุฏฺฐานมฺปิ วุฏฺฐานนฺ"ติ ^๒- เอวํ วุตฺตํ ปคุณชฺฌานญฺเจว ภวงฺคผลสมาปตฺติโย จ. เหฏฺฐิมํ เหฏฺฐิมญฺหิ ปคุณชฺฌานํ อุปริมสฺส อุปริมสฺส ปทฏฺฐานํ โหติ. ตสฺมา "โวทานมฺปิ วุฏฺฐานนฺ"ติ วุตฺตํ. ภวงฺเคน สพฺพชฺฌาเนหิ วุฏฺฐานํ โหติ. ผลสมาปตฺติยา นิโรธสมาปตฺติโต วุฏฺฐานํ โหติ. ตํ สนฺธาย "ตมฺหา ตมฺหา สมาธิมฺหา วุฏฺฐานมฺปิ วุฏฺฐานนฺ"ติ วุตฺตํ. อิทํปิ ญาณํ "ตตฺถ กตมํ ตถาคตสฺส ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ สงฺกิเลสํ โวทานํ วุฏฺฐานํ ยถาภูตํ ญาณํ? ฌายีติ จตฺตาโร ฌายี, อตฺเถกจฺโจ ฌายี สมฺปตฺตึเยว สมานํ วิปตฺตีติ ปจฺเจตี"ติอาทินา ^๓- นเยน อภิธมฺเม วิตฺถาริตํ. สพฺพญฺญุตญาณญฺจ ^๔- วิตฺถารกถาย วินิจฺฉโย ^๔- สมฺโมหวิโนทนิยํ วิภงฺคฏฺฐกถายํ วุตฺโต. ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติทิพฺพ- จกฺขุญาณกถา วิสุทฺธิมคฺเค ^๕- วิตฺถาริตา. อาสวกฺขยกถา ภยเภรเว. [๑๔๙] อิมานิ โข สาริปุตฺตาติ ยานิ ปุพฺเพ "ทส โข สาริปุตฺต ตถาคตสฺส ตถาคตพลานี"ติ อโวจํ, อิมานิ ตานีติ อปฺปนํ กโรติ. ตตฺถ ปรวาทิกถา โหติ:- ทสพลญาณํ นาม ปาฏิเยกฺกํ นตฺถิ, สพฺพญฺญุตญาณสฺเสวายํ ปเภโทติ. ตํ น ตถา ทฏฺฐพฺพํ. อญฺญเมว, หิ ทสพลญาณํ, อญฺญํ สพฺพญฺญุตญาณํ. ทสพลญาณญฺหิ สกสกกิจฺจเมว ชานาติ. สพฺพญฺญุตญาณํ ตํปิ ตโต อวเสสํปิ ชานาติ. ^๖- ทสพลญาเณสุปิ หิ ^๗- ปฐมํ การณาการณเมว ชานาติ. ทุติยํ กมฺมนฺตรวิปากนฺตรเมว. ตติยํ กมฺมปริจฺเฉทเมว. จตุตฺถํ ธาตุนานตฺตการณเมว. ปญฺจมํ สตฺตานํ อชฺฌาสยาธิมุตฺติเมว. ฉฏฺฐํ อินฺทฺริยานํ ติกฺขมุทุภาวเมว. สตฺตมํ @เชิงอรรถ: ^๑ อภิ. วิภงฺค. ๓๕/๘๑๔/๔๑๔ ญาณวิภงฺค: ทสกนิทฺเทส @^๒ อภิ. วิภงฺค ๓๕/๘๒๘/๔๑๙ ทสกนิทฺเทส ^๓ อภิ. วิภงฺค. ๓๕/๘๒๘/๔๑๗ ทสกนิทฺเทส @^๔-๔ ฉ.ม. สตฺตนฺนํ ญาณานํ วิตฺถารกถาวินิจฺฉโย ^๕ วิสุทฺธิ. ๒/๒๕๑-๒ @อภิญฺญานิทฺเทส ^๖ ฉ.ม. ปชานาติ ^๗ ฉ.ม. ทสพลญาเณสุ หิ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๗ หน้าที่ ๓๕๑. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=7&page=351&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=7&A=8975&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=7&A=8975&modeTY=2&pagebreak=1#p351