ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ  พระวินัยปิฎก  พระสุตตันตปิฎก  พระอภิธรรมปิฎก  ค้นพระไตรปิฎก  ชาดก  หนังสือธรรมะ 
หน้า
แสดง
หน้า
คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย
อรรถกถาเล่มที่ ๗ ภาษาบาลี อักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๑)

หน้าที่ ๓๑-๓๔.

หน้าที่ ๓๑.

วิมฺเมติ มญฺตีติ เอตถ ปน เกวลมฺหิ มหาปวึ ตณฺหาวเสน มมายตีติ อิมินา นเยน ปวตฺตา เอกา ตณฺหามญฺนา เอว ลพฺภตีติ เวทิตพฺพา. สจายํ มม เกสา มม โลมา มม อโยติ เอวํ ยถาวุตฺตปฺปเภทาย สพฺพายปิ อชฺฌตฺติกพาหิราย ปวิยา โยเชตพฺพาติ. ปวึ อภินนฺทตีติ วุตฺตปฺปการเมว ปวึ ตณฺหาทิฏฺีหิ อภินนฺทติ, อสฺสาเทติ, ปรามสติ จาติ วุตฺตํ โหติ. "ปวึ มญฺตี"ติ เอเตเนว เอตสฺมึ อตฺเถ สิทฺเธ กสฺมา เอวํ วุตฺตนฺติ เจ. อวิจาริตเมตํ โปราเณหิ. อยมฺปน เม อตฺตโน มติ, เทสนาวิลาสโต วา อาทีนวทสฺสนโต วา. ยสฺสา หิ ธมฺมธาตุยา สุปฏิวิทฺธตฺตา นานานยวิจิตฺรเทสนาวิลาสสมฺปนฺโน, อยํ ๑- สา ภควตา สุปฏิวิทฺธา. ตสฺมา ปุพฺเพ มญฺนาวเสน กิเลสุปฺปตฺตึ ทสฺเสตฺวา อิทานิ อภินนฺทนาทิวเสน ๒- ทสฺเสนฺโต เทสนาวิลาสโต วา อิทมาห. โย วา ปวึ มญฺติ, ปวิยา มญฺติ, ปวิโต มญฺติ, ปวี เมติ มญฺติ, โส ยสฺมา น สกฺโกติ ปวีนิสฺสิตํ ตณฺหํ วา ทิฏฺึ วา ปหาตุํ, ตสฺมา ปวึ อภินนฺทติ. โย จ ปวึ อภินนฺทติ, ทุกฺขํ โส อภินนฺทติ, ทุกฺขญฺจ อาทีนโวติ อาทีนวทสฺสนโตปิ อิทมาห. วุตฺตํ เจตํ ภควตา "โย ภิกฺขเว ปวีธาตุํ อภินนฺทติ, ทุกฺขํ โส อภินนฺทติ, โย ทุกฺขํ อภินนฺทติ, อปริมุตฺโต โส ทุกฺขสฺมาติ วทามี"ติ. เอวํ ปวีวตฺถุกํ มญฺนญฺจ อภินนฺทนญฺจ วตฺวา อิทานิ เยน การเณน โส มญฺติ อภินนฺทติ, ตํ การณํ อาวีกโรนฺโต อาห "ตํ กิสฺส เหตุ, อปริญฺาตํ ตสฺสาติ วทามี"ติ. ตสฺสตฺโถ, โส ปุถุชฺชโน ตํ ปวึ กิสฺส เหตุ มญฺติ, เกน การเณน มญฺติ, อภินนฺทตีติ เจ. อปริญฺาตํ ตสฺสาติ วทามีติ, ยสฺมา ตํ วตฺถุ ตสฺส อปริญฺาตํ, ตสฺมาติ วุตฺตํ โหติ. โย หิ ปวึ ปริชานาติ, โส ตีหิ ปริญฺาหิ ปริชานาติ าตปริญฺาย ตีรณปริญฺาย ปหานปริญฺายาติ. ตตฺถ กตมา าตปริญฺา? ปวีธาตุํ ชานาติ, อยํ ปวีธาตุ อชฺฌตฺติกา อยํ พาหิรา, อิทมสฺสาลกฺขณํ, อิมานิ รสปจฺจุปฏฺานปทฏฺานานีติ, อยํ @เชิงอรรถ: สี. อสฺส. ฉ.ม. อภินนฺทนาวเสน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒.

าตปริญฺา. กตมา ตีรณปริญฺา? เอวํ าตํ กตฺวา ปวีธาตุํ ตีเรติ อนิจฺจโต ทุกฺขโต โรคโตติ จตฺตาลีสาย อากาเรหิ, อยํ ตีรณปริญฺา. กตมา ปหานปริญฺา? เอวํ ตีรยิตฺวา อคฺคมคฺเคน ปวีธาตุยา ฉนฺทราคํ ปชหติ, อยํ ปหานปริญฺา. นามรูปววตฺถานํ วา าตปริญฺา. กลาปสมฺมสนาทิอนุโลมปริโยสานา ตีรณปริญฺา. อริยมคฺเค าณํ ปหานปริญฺาติ. โย ปวึ ปริชานาติ, โส อิมาหิ ตีหิ ปริญฺาหิ ปริชานาติ, อสฺส จ ปุถุชฺชนสฺส ตา ปริญฺาโย นตฺถิ, ตสฺมา อปริญฺาตตฺตา ปวึ มญฺติ จ อภินนฺทติ จาติ. เตนาห ภควา "อิธ ภิกฺขเว อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน ฯเปฯ ปวึ มญฺติ, ปวิยา มญฺติ, ปวิโต มญฺติ, ปวี เมติ มญฺติ, ปวึ อภินนฺทติ, ตํ กิสฺส เหตุ? อปริญฺาตํ ตสฺสาติ วทามีติ. ปวีวาโร นิฏฺิโต. อาโปวาราทิวณฺณนา อาปํ อาปโตติ เอตฺถาปิ ลกฺขณสสมฺภารารมฺมณสมฺมติวเสน จตุพฺพิโธ อาโป. เตสุ "ตตฺถ กตมา อชฺฌตฺติกา อาโปธาตุ, ยํ อชฺฌตฺตํ ปจฺจตฺตํ อาโป อาโปคตํ เสฺนโห เสฺนหคตํ พนฺธนตฺตํ รูปสฺส อชฺฌตฺตํ อุปาทินฺนนฺ"ติอาทีสุ ๑- วุตฺโต ลกฺขณอาโป. "อาโปกสิณํ อุคฺคณฺหนฺโต อปสฺมึ นิมิตฺตํ คณฺหตี"ติ อาทีสุ วุตฺโต สสมฺภารอาโป. เสสํ สพฺพํ ปวิยํ วุตฺตสทิสเมว. เกวลํ โยชนานเยน ๒- ปน "ปิตฺตํ เสมฺหนฺ"ติ อาทินา นเยน วุตฺตา ทฺวาทสเภทา อชฺฌตฺติกา อาโปธาตุ, "ตตฺถ กตมา พาหิรา อาโปธาตุ, ยํ พาหิรํ อาโป อาโปคตํ เสฺนโห เสฺนหคตํ พนฺธนตฺตํ รูปสฺส พหิทฺธา อนุปาทินฺนํ, เสยฺยถีทํ? มูลรโส ขนฺธรโส ตจรโส ปตฺตรโส ปุปฺผรโร ผลรโส ขีรํ ทธิ สปฺปิ นวนีตํ เตลํ มธุ ผาณิตํ ภุมฺมานิ วา อุทกานิ อนฺตลิกฺขานิ วา"ติ ๑- เอวํ วุตฺตา จ พาหิรา อาโปธาตุ เวทิตพฺพา. โส จ อชฺฌตฺตารมฺมณตฺติเก นิมิตฺตอาโป. @เชิงอรรถ: ๑-๑ อภิ. วิภงฺค. ๓๕/๑๗๔/๙๗ ธาตุวิภงฺค. ฉ.ม. โยชนานเย.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓.

เตชํ เตชโตติ อิมสฺมึ เตโชวาเรปิ วุตฺตนเยเนว วิตฺถาโร เวทิตพฺโพ. โยชนานเยน ปเนตฺถ "เยน จ สนฺตปฺปติ, เยน จ ชีริยฺยติ, เยน จ ปริฑยฺหติ, เยน จ อสิตปีตขายิตสายิตํ สมฺมาปริณามํ คจฺฉตี"ติ ๑- เอวํ วุตฺตา จตุปฺปเภทา อชฺฌตฺติกา เตโชธาตุ, "ตตฺถ กตมา พาหิรา เตโชธาตุ? ยํ พาหิรํ เตโช เตโชคตํ อุสฺมา อุสฺมาคตํ อุสุมํ อุสุมคตํ พหิทฺธา อนุปาทินฺนํ. เสยฺยถีทํ? กฏฺคฺคิ สกลิกคฺคิ ปลาลคฺคิ ติณคฺคิ โคมยคฺคิ ถูสคฺคิ สงฺการคฺคิ อินฺทคฺคิ อคฺคิสนฺตาโป สุริยสนฺตาโป กฏฺสนฺนิจยสนฺตาโป ติณสนฺนิจยสนฺตาโป ธญฺสนฺนิจยสนฺตาโป ภณฺฑสนฺนิจยสนฺตาโป"ติ ๒- เอวํ วุตฺตา จ พาหิรา เตโชธาตุ เวทิตพฺพา. วายํ วายโตติ อิมสฺส วายวารสฺสาปิ โยชนานเย ปน "อุทฺธงฺคมา วาตา, อโธคมา วาตา, กุจฺฉิสยา วาตา, โกฏฺาสยา วาตา, องฺคมงฺคานุสาริโน วาตา, สตฺถกา วาตา, ขุรกา วาตา, อุปฺปลกา วาตา, อสฺสาโส ปสฺสาโส"ติ ๓- เอวํ วุตฺตา อชฺฌตฺติกา วาโยธาตุ, "ตตฺถ กตมา พาหิรา วาโยธาตุ? ยํ พาหิรํ วาโย วาโยคตํ ถมฺภิตตฺตํ รูปสฺส พหิทฺธา อนุปาทินฺนํ, เสยฺยถีทํ? ปุรตฺถิมา วาตา, ปจฺฉิมา วาตา, อุตฺตรา วาตา, ทกฺขิณา วาตา, สรชา วาตา, อรชา วาตา, สีตา วาตา, อุณฺหา วาตา, ปริตฺตา วาตา, อธิมตฺตา วาตา, กาฬวาตา, เวรมฺภวาตา, ปกฺขวาตา, สุปณฺณาวาตา, ตาลวณฺฏวาตา, วิธูปนวาตา"ติ ๓- เอวํ วุตฺตา จ พาหิรา วาโยธาตุ เวทิตพฺพา. เสสํ วุตฺตนยเมว. ๔- เอตฺตาวตา จ ยฺวายํ:- "วุตฺตํ หิ เอกธมฺเม, เย ธมฺมา เอกลกฺขณา เตน. วุตฺตา ภวนฺติ สพฺเพ, อิติ วุตฺโต ลกฺขโณ หาโร"ติ. เอวํ เนตฺติยํ ลกฺขโณ นาม หาโร วุตฺโต, ตสฺส วเสน ยสฺมา จตูสุ ภูเตสุ คหิเตสุ อุปาทารูปํปิ คหิตเมว ภวติ, รูปลกฺขณํ อนตีตตฺตา. ยํ จ @เชิงอรรถ: อภิ. วิภงฺค. ๓๕/๑๗๕/๙๗ ธาตุวิภงฺค *๒ ปาลิ. ภสฺมาสนฺนิจยสนฺตาโป, อภิ. @วิภงฺค. ๓๕/๑๗๕/๙๘ อภิ. วิภงฺค. ๓๕/๑๗๖/๙๘ สุตฺตนฺตภาชนีย @ ฉ.ม. วุตฺตนยเมวาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๔.

ภูโตปาทารูปํ, โส รูปกฺขนฺโธ. ตสฺมา "อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน ปวึ อาปํ เตชํ วายํ มญฺตี"ติ วทนฺเตน อตฺตโต รูปํ สมนุปสฺสตีติปิ วุตฺตํ โหติ. "ปวิยา อาปสฺมึ เตชสฺมึ วายสฺมึ มญฺตี"ติ วทนฺเตน รูปสฺมึ อตฺตานํ สมนุปสฺสตีติ วุตฺตํ โหติ. "ปวิโต อาปโต เตชโต วายโต มญฺตี"ติ วทนฺเตน รูปโต อญฺโ อตฺตาติ สิทฺธตฺตา รูปวนฺตํ จ อตฺตานํ อตฺตนิ จ รูปํ สมนุปสฺสตีติ วุตฺตํ โหติ. เอวเมตา จตสฺโส รูปวตฺถุกา สกฺกายทิฏฺิมญฺนา เวทิตพฺพา. ตตฺถ เอกา อุจฺเฉททิฏฺิ ติสฺโส สสฺสตทิฏฺิโยติ เทฺว ทิฏฺิโย โหนฺตีติ อยมฺปิ เอตฺถ วิเสโส เวทิตพฺโพ. ภูตวาราทิวณฺณนา [๓] เอวํ รูปมุเขน สงฺขารวตฺถุกํ มญฺนํ วตฺวา อิทานิ เย สงฺขาเร อุปาทาย สตฺตา ปญฺาปิยนฺติ, เตสุ สตฺเตสุปิ ยสฺมา ปุถุชฺชโน มญฺนํ กโรติ, ตสฺมา เต สตฺเต นิทฺทิสนฺโต ภูเต ภูตโต สญฺชานาตีติ อาทิมาห. ตตฺรายํ ภูตสทฺโท ปญฺจกฺขนฺธ อมนุสฺส ธาตุ วิชฺชมาน ขีณาสวสตฺตรุกฺขาทีสุ ทิสฺสติ. "ภูตมิทนฺติ ภิกฺขเว สมนุปสฺสถา"ติอาทีสุ *๑- หิ อยํ ปญฺจสุ ขนฺเธสุ ทิสฺสติ. "ยานีธ ภูตานิ สมาคตานี"ติ ๒- เอตฺถ อมนุสฺเสสุ. "จตฺตาโร โข ภิกฺขุ มหาภูตา เหตู"ติ ๓- เอตฺถ จตูสุ ธาตูสุ. "ภูตสฺมึ ปาจิตฺติยนฺ"ติอาทีสุ ๔- วิชฺชมาเนสุ. "โย จ กาลฆโส ภูโต"ติ ๕- เอตฺถ ขีณาสเว. "สพฺเพว นิกฺขิปิสฺสนฺติ ภูตา โลเก สมุสฺสยนฺ"ติ ๖- เอตฺถ สตฺเตสุ. "ภูตคามปาตพฺยตายา"ติ ๗- เอตฺถ รุกฺขาทีสุ. อิธ ปนายํ สตฺเตสุ วตฺตติ โน จ โข อวิเสเสน. จาตุมฺมหาราชิกานํ หิ เหฏฺา สตฺตา อิธ ภูตาติ อธิปฺเปตา. ตตฺถ ภูเต ภูตโต สญฺชานาตีติ อาทิ วุตฺตนยเมว. ภูเต มญฺตีติ อาทีสุ ปน ติสฺโสปิ มญฺนา โยเชตพฺพา. กถํ? อยํ หิ "โส ปสฺสติ คหปตึ @เชิงอรรถ: *๑ ปาลิ. ปสฺสถาติ, ม.มู. ๑๒/๔๐๑/๓๕๘ มหาตณฺหาสงฺขยสุตฺต ขุ. สุ. ๒๕/๒๒๔/๓๗๖ @รตนสุตฺต ม. อุปริ. ๑๔/๘๖/๖๘ มหาปุณฺณมสุตฺต. วินย. มหาวิ. ๒/๖๙/๑๔๓ @ภูตาโรจนสิกฺขาปท ขฺ. ชา. ทุก. ๒๗/๓๔๐/๙๕ มูลปริยายชาตก (สฺยา) @ ที. มหา. ๑๐/๒๒๐/๑๓๗ ปรินิพฺพุตกถา วินย. มหาวิ. ๒/๙๐/๑๖๐


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๗ หน้าที่ ๓๑-๓๔. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=7&page=31&pages=4&pagebreak=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=7&A=782&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=7&A=782&pagebreak=1#p31


จบการแสดงผล หน้าที่ ๓๑-๓๔.

บันทึก ๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]