อรรถกถาเล่มที่ ๗ หน้าที่ ๓๑.

ปฐวิมฺเมติ มญฺญตีติ เอตถ ปน เกวลมฺหิ มหาปฐวึ ตณฺหาวเสน มมายตีติ อิมินา นเยน ปวตฺตา เอกา ตณฺหามญฺญนา เอว ลพฺภตีติ เวทิตพฺพา. สจายํ มม เกสา มม โลมา มม อโยติ เอวํ ยถาวุตฺตปฺปเภทาย สพฺพายปิ อชฺฌตฺติกพาหิราย ปฐวิยา โยเชตพฺพาติ. ปฐวึ อภินนฺทตีติ วุตฺตปฺปการเมว ปฐวึ ตณฺหาทิฏฺฐีหิ อภินนฺทติ, อสฺสาเทติ, ปรามสติ จาติ วุตฺตํ โหติ. "ปฐวึ มญฺญตี"ติ เอเตเนว เอตสฺมึ อตฺเถ สิทฺเธ กสฺมา เอวํ วุตฺตนฺติ เจ. อวิจาริตเมตํ โปราเณหิ. อยมฺปน เม อตฺตโน มติ, เทสนาวิลาสโต วา อาทีนวทสฺสนโต วา. ยสฺสา หิ ธมฺมธาตุยา สุปฏิวิทฺธตฺตา นานานยวิจิตฺรเทสนาวิลาสสมฺปนฺโน, อยํ ^๑- สา ภควตา สุปฏิวิทฺธา. ตสฺมา ปุพฺเพ มญฺญนาวเสน กิเลสุปฺปตฺตึ ทสฺเสตฺวา อิทานิ อภินนฺทนาทิวเสน ^๒- ทสฺเสนฺโต เทสนาวิลาสโต วา อิทมาห. โย วา ปฐวึ มญฺญติ, ปฐวิยา มญฺญติ, ปฐวิโต มญฺญติ, ปฐวี เมติ มญฺญติ, โส ยสฺมา น สกฺโกติ ปฐวีนิสฺสิตํ ตณฺหํ วา ทิฏฺฐึ วา ปหาตุํ, ตสฺมา ปฐวึ อภินนฺทติ. โย จ ปฐวึ อภินนฺทติ, ทุกฺขํ โส อภินนฺทติ, ทุกฺขญฺจ อาทีนโวติ อาทีนวทสฺสนโตปิ อิทมาห. วุตฺตํ เจตํ ภควตา "โย ภิกฺขเว ปฐวีธาตุํ อภินนฺทติ, ทุกฺขํ โส อภินนฺทติ, โย ทุกฺขํ อภินนฺทติ, อปริมุตฺโต โส ทุกฺขสฺมาติ วทามี"ติ. เอวํ ปฐวีวตฺถุกํ มญฺญนญฺจ อภินนฺทนญฺจ วตฺวา อิทานิ เยน การเณน โส มญฺญติ อภินนฺทติ, ตํ การณํ อาวีกโรนฺโต อาห "ตํ กิสฺส เหตุ, อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามี"ติ. ตสฺสตฺโถ, โส ปุถุชฺชโน ตํ ปฐวึ กิสฺส เหตุ มญฺญติ, เกน การเณน มญฺญติ, อภินนฺทตีติ เจ. อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามีติ, ยสฺมา ตํ วตฺถุ ตสฺส อปริญฺญาตํ, ตสฺมาติ วุตฺตํ โหติ. โย หิ ปฐวึ ปริชานาติ, โส ตีหิ ปริญฺญาหิ ปริชานาติ ญาตปริญฺญาย ตีรณปริญฺญาย ปหานปริญฺญายาติ. ตตฺถ กตมา ญาตปริญฺญา? ปฐวีธาตุํ ชานาติ, อยํ ปฐวีธาตุ อชฺฌตฺติกา อยํ พาหิรา, อิทมสฺสาลกฺขณํ, อิมานิ รสปจฺจุปฏฺฐานปทฏฺฐานานีติ, อยํ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อสฺส. ^๒ ฉ.ม. อภินนฺทนาวเสน

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๗ หน้าที่ ๓๑. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=7&page=31&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=7&A=782&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=7&A=782&modeTY=2&pagebreak=1#p31