อรรถกถาเล่มที่ ๖ หน้าที่ ๒๖๑-๒๖๒.

หน้าที่ ๒๖๑.

นิพฺเพธภาคิโย สมาธีติ อิมินา นเยน สพฺพสมาปตฺติโย วิตฺถาเรตฺวา อตฺโถ เวทิตพฺโพ. วิสุทฺธิมคฺเค ปนสฺส วินิจฺฉยกถา กถิตาว. อิมสฺมึปิ วาเร อภิญฺาทโย เอกกสทิสาว. อภิญฺาปเท ปเนตฺถ มคฺโค กถิโต. สจฺฉิกาตพฺพปเท ผลํ. จตฺตาโรธมฺมวณฺณนา นิฏฺิตา. ------------------ ปญฺจธมฺมวณฺณนา [๓๕๕] (ข) ปีติผรณตาทีสุ ปีติ ^๑- ผรมานา อุปฺปชฺชตีติ ทฺวีสุ ฌาเนสุ ปญฺา ปีติผรณตา นาม. สุขํ ผรมานํ อุปฺปชฺชตีติ ตีสุ ฌาเนสุ ปญฺา สุขผรณตา นาม. ปเรสํ เจโตผรมานา อุปฺปชฺชตีติ เจโตปริยปญฺา เจโตผรณตา นาม. อาโลกผรเณ อุปฺปชฺชตีติ ทิพฺพจกฺขุปญฺา อาโลกผรณตา นาม. ปจฺจเวกฺขณาณํ ปจฺจเวกฺขณนิมิตฺตํ นาม. วุตฺตมฺปิ เจตํ "ทฺวีสุ ฌาเนสุ ปญฺา ปีติผรณตา, ตีสุ ฌาเนสุ ปญฺา สุขผรณตา. ปรจิตฺเต ปญฺา เจโตผรณตา, ทิพฺพจกฺขุ อาโลกผรณตา. ตมฺหา ตมฺหา สมาธิมฺหา วุฏฺิตสฺส ปจฺจเวกฺขณานํ ปจฺจเวกฺขณนิมิตฺตนฺ"ติ. ตตฺถ ปีติผรณตา สุขผรณตา เทฺว ปาทา วิย. เจโตผรณตา อาโลกผรณตา เทฺว หตฺถา วิย. อภิญฺาปาทกชฺฌานํ มชฺฌิมกาโย วิย. ปจฺจเวกฺขณนิมิตฺตํ สีสํ วิย. อิติ อายสฺมา สาริปุตฺตตฺเถโร ปญฺจงฺคิกํ สมฺมาสมาธึ องฺคปจฺจงฺคสมฺปนฺนํ ปุริสํ วิย ^๒- กตฺวา ทสฺเสสิ. (ช) อยํ สมาธิ ปจฺจุปฺปนฺนสุโข เจวาติ อาทีสุ อรหตฺตผลสมาธิ อธิปฺเปโต. โส หิ อปฺปิตปฺปิตกฺขเณ สุขตฺตา ปจฺจุปฺปนฺนสุโข. ปุริโม ปุริโม ปจฺฉิมสฺส ปจฺฉิมสฺส สมาธิสุขสฺส ปจฺจยตฺตา อายตึ สุขวิปาโก. กิเลเสหิ อารกตฺตา อริโย. กามามิสวฏฺฏามิสโลกามิสานํ อภาวา นิรามิโส. พุทฺธาทีหิ ^๓- มหาปุริเสหิ เสวิตตฺตา อกาปุริสเสวิโต. องฺคสนฺตตาย @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม., ปีตึ ^๒ ฉ.ม. วิย น ทิสฺสติ ^๓ อิ. พุทฺโธ พุทฺธาทีหิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๒.

อารมฺมณสนฺตตาย สพฺพกิเลสทรถสนฺตตาย จ สนฺโต. อตปฺปนียฏฺเน ปณีโต. กิเลสปฏิปฺปสฺสทฺธิยา ลทฺธตฺตา กิเลสปฏิปฺปสฺสทฺธิภาวํ วา ลทฺธตฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธิลทฺโธ. ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ปฏิปฺปสฺสทฺธีติ หิ อิทํ อตฺถโต เอกํ. ปฏิปฺปสฺสทฺธกิเลเสน วา อรหตา ลทฺธตฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธิลทฺโธ. เอโกทิภาเวน อธิคตตฺตา เอโกทิภาวเมว วา อธิคตตฺตา เอโกทิภาวาธิคโต. อปฺปคุณสาสวสมาธิ วิย สสงฺขาเรน สปฺปโยเคน จิตฺเตน ปจฺจนีกธมฺเม นิคฺคยฺห กิเลเส วาเรตฺวา อนธิคตตฺตา น จ สสงฺขารานิคฺคยฺห วาริตคโต. ตญฺจ สมาธึ สมาปชฺชนฺโต ตโต วา วุฏฺหนฺโต สติเวปุลฺลปฺปตฺตตฺตา สโตว สมาปชฺชติ สโตว วุฏฺหติ. ยถาปริจฺฉินฺนกาลวเสน วา สโต สมาปชฺชติ สโต วุฏฺหติ. ตสฺมา ยเทตฺถ "อยํ สมาธิ ปจฺจุปฺปนฺนสุโข เจว อายตึ จ สุขวิปาโก"ติ เอวํ ปจฺจเวกฺขมานสฺส ปจฺจตฺตํเยว อปรปจฺจยาณํ อุปฺปชฺชติ, ตํ เอกมงฺคํ. เอเสว นโย เสเสสุปิ. เอวมิเมหิ ปญฺจหิ ปจฺจเวกฺขณาเณหิ อยํ สมาธิ "ปญฺจาณิโก สมฺมาสมาธี"ติ วุตฺโต. อิมสฺมึ วาเร วิเสสภาคิยปเท มคฺโค กถิโต. สจฺฉิกาตพฺพปเท ผลํ. เสสํ ปุริมสทิสเมว. ปญฺจธมฺมวณฺณนา นิฏฺิตา. ----------------- ฉธมฺมวณฺณนา [๓๕๖] ฉกฺเกสุ สพฺพํ อุตฺตานตฺถเมว. ทุปฺปฏิวิชฺฌปเท ปเนตฺถ มคฺโค กถิโต. เสสํ ปุริมสทิสํ. ฉธมฺมวณฺณนา นิฏฺิตา. --------------

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๖ หน้าที่ ๒๖๑-๒๖๒. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=6&page=261&pages=2&pagebreak=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=6&A=6613&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=6&A=6613&pagebreak=1#p261