อรรถกถาเล่มที่ ๖ ภาษาบาลี อักษรไทย
ที.อ. (สุมงฺคล.๓)
หน้าที่ ๑๗๐-๑๗๑.

หน้าที่ ๑๗๐.
เอโก ธมฺโม? สพฺเพ สตฺตา อาหารฏฺิติกา. สพฺเพ สตฺตา สงฺขารฏฺิติกา"ติ
กถิเต ตสฺส กถํ สุตฺวา อญฺโ กเถสฺสติ. ตสฺสปิ อญฺโติ เอวํ ปรมฺปรกถานิยเมน
อิทํ พฺรหฺมจริยํ จิรํ ติฏฺมานํ สเทวกสฺส โลกสฺส อตฺถาย หิตาย
ภวิสฺสตีติ เอกกวเสน ธมฺมเสนาปติ สาริปุตฺตตฺเถโร สามคฺคีรสํ ทสฺเสสีติ.
                        เอกกวณฺณนา นิฏฺิตา.
                             ทุกวณฺณนา
      [๓๐๔] อิติ เอกกวเสน สามคฺคีรสํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ทุกวเสน
ทสฺเสตุํ ปุน เทสนํ อารภิ. ตตฺถ นามรูปทุเก นามนฺติ จตฺตาโร อรูปิโน
ขนฺธา นิพฺพานญฺจ. ตตถ จตฺตาโร ขนฺธา นามนฏฺเน นามํ. นามนฏฺเนาติ
นามกรณฏฺเน. ยถา หิ มหาชนสมฺมตตฺตา มหาสมฺมตสฺส "มหาสมฺมโต"ติ
นามํ อโหสิ, ยถา วา ๑- มาตาปิตโร "อยํ ติสฺโส นาม โหตุ, ปุสฺโส ๒- นาม
โหตู"ติ เอวํ ปุตฺตสฺส กิตฺติมนามํ กโรนฺติ, ยถา วา "ธมฺมกถิโก วินยธโร"ติ
คุณโต นามํ อาคจฺฉติ, น เอวํ เวทนาทีนํ. เวทนาทโย หิ มหาปวีอาทโย
วิย อตฺตโน นามํ กโรนฺตาว อุปฺปชฺชนฺติ. เตสุ อุปฺปนฺเนสุ เตสํ นามํ
อุปฺปนฺนเมว โหติ. น หิ เวทนํ อุปฺปนฺนํ "ตฺวํ เวทนา นาม โหหี"ติ,
โกจิ ภณติ, น จสฺสา เยนเกนจิ การเณน นามคฺคหณกิจฺจํ อตฺถิ, ยถา
ปวิยา อุปฺปนฺนาย "ตฺวํ ปวี นาม โหหี"ติ นามคฺคหณกิจฺจํ นตฺถิ,
จกฺกวาฬสิเนรุมฺหิ จนฺทิมสุริยนกฺขตฺเตสุ อุปฺปนฺเนสุ "ตฺวํ จกฺกวาฬํ นาม,
ตฺวํ นกฺขตฺตํ นาม โหหี"ติ นามคฺคหณกิจฺจํ นตฺถิ, นามํ อุปฺปนฺนเมว โหติ,
โอปปาติกา ปญฺตฺติ นิปตติ, เอวํ เวทนาย อุปฺปนฺนาย "ตฺวํ เวทนา นาม
โหหี"ติ นามคฺคหณกิจฺจํ นตฺถิ, ตาย อุปฺปนฺนาย เวทนาติ นามํ อุปฺปนฺนเมว
โหติ. สญฺาทีสุปิ เอเสว นโย. อตีเตปิ หิ เวทนา เวทนาเยว. สญฺา.
สงฺขารา. วิญฺาณํ วิญฺาณเมว. อนาคเตปิ. ปจฺจุปฺปนฺเนปิ. นิพฺพานํ ปน
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. วา น ทิสฺสติ   ๒ ฉ.ม. ผุสฺโส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๗๑.
สทาปิ นิพฺพานเมวาติ. อิติ นามกรณฏฺเน นามํ. นามนฏเนาปิ เจตฺถ
จตฺตาโร ขนฺธา นามํ. เต หิ อารมฺมณาภิมุขา ๑- นมนฺติ. นามนฏฺเน สพฺพํปิ
นามํ. จตฺตาโร หิ ขนฺธา อารมฺมเณ อญฺมญฺ นาเมนฺติ, นิพฺพานํ
อารมฺมณาธิปติปจฺจยตาย อตฺตนิ อนวชฺชธมฺเม นาเมติ.
      รูปนฺติ จตฺตาโร จ มหาภูตา จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทาย รูปํ,
ตํ สพฺพํปิ รุปฺปนฏฺเน รูปํ. ตสฺส วิตฺถารกถา วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺตนเยเนว
เวทิตพฺพา.
      อวิชฺชาติ ทุกฺขาทีสุ อาณํ. อยมฺปิ วิตฺถารโต วิสุทฺธิมคฺเค
กถิตาเยว. ภวตณฺหาติ ภวปฏฺนา. ยถาห "ตตฺถ กตมา ภวตณฺหา. โย ภเวสุ
ภวจฺฉนฺโท"ติ อาทิ.
      ภวทิฏีติ ภโว วุจฺจติ สสฺสตํ, สสฺสตวเสน อุปฺปชฺชนกทิฏฺิ.
สาปิ "ตตฺถ กตมา ภวทิฏฺิ. `ภวิสฺสติ อตฺตา จ โลโก จา'ติ ยา เอวรูปา
ทิฏฺิ ทิฏฺิคตนฺ"ติ ๒- อาทินา นเยน อภิธมฺเม วิตฺถาริตา. วิภวทิฏฺีติ วิภโว
วุจฺจติ อุจฺเฉทํ, อุจฺเฉทวเสน อุปฺปชฺชนกทิฏฺิ. สาปิ "ตตฺถ กตมา วิภวทิฏฺิ.
`น ภวิสฺสติ อตฺตา จ โลโก จา'ติ ยา เอวรูปา ทิฏฺิ ทิฏฺิคตนฺ"ติ ๓-
อาทินา นเยน ตตฺเถว วิตฺถาริตา.
      อหิริกนฺติ "ยํ น หิริยติ หิริยิตพฺเพนา"ติ ๔- เอวํ วิตฺถาริตา
นิลฺลชฺชตา. อโนตฺตปฺปนฺติ ยํ "น โอตฺตปฺปติ โอตฺตปฺปิตพฺเพนา"ติ ๕- เอวํ
วิตฺถาริโต อภายนอากาโร.
      หิรี จ โอตฺตปฺปญฺจาติ "ยํ หิริยติ หิริยิตพฺเพน, โอตฺตปฺปติ
โอตฺตปฺปิตพฺเพนา"ติ ๖- เอวํ วิตฺถาริตานิ หิริโอตฺตปฺปานิ. อปิเจตฺถ
อชฺฌตฺตสมุฏฺานา หิรี, พหิทฺธาสมุฏฺานํ โอตฺตปฺปํ. อตฺตาธิปเตยฺยา หิรี,
โลกาธิปเตยฺยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อารมฺมณาภิมุขํ  ๒ อภิ. สงฺ. ๓๔/๑๓๒๐/๒๙๘  ๓ อภิ. สงฺ ๓๔/๑๓๒๑/๒๙๘
@๔ อภิ. สงฺ. ๓๔/๑๓๓๐/๒๙๙  ๕ อภิ. สงฺ. ๓๔/๑๓๓๑/๒๙๙


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๖ หน้าที่ ๑๗๐-๑๗๑.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=6&page=170&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=6&A=4269&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=6&A=4269&pagebreak=1#p170