อรรถกถาเล่มที่ ๖ หน้าที่ ๑๐๓.

ปญฺหาพฺยากรณวณฺณนา [๑๘๗] อคารมชฺเฌ วสนฺตา หิ โสตาปนฺนาทโย จ ยาวชีวํ คิหิพฺยญฺชเนน ติฏฺนฺติ. ขีณาสโว ปน อรหตฺตํ ปตฺวาว มนุสฺสภูโต ปรินิพฺพายติ วา ปพฺพชติ วา. จาตุมฺมหาราชิกาทีสุ กามาวจรเทเวสุ มุหุตฺตํปิ น ติฏฺติ. กสฺมา? วิเวกฏฺานสฺส อภาวา. ภุมฺมเทวตฺตภาเว ปน ิโต อรหตฺตํ ปตฺวาปิ ติฏฺติ. ตสฺส จ ^๑- วเสน อยํ ปญฺโห อาคโต. ภินฺนโทสตฺตา ปนสฺส ภิกฺขุภาโว เวทิตพฺโพ. อตีรกนฺติ อตีรํ อปริจฺเฉทํ มหนฺตํ. โน จ โข อนาคตนฺติ อนาคตํ ปน อทฺธานํ อารพฺภ เอวํ น ปญฺเปติ, อตีตเมว มญฺเ สมโณ โคตโม ชานาติ, น อนาคตํ. ตถา หิสฺส อตีเต อฑฺฒฉกฺกสตชาตกานุสฺสรณํ ^๒- ปญฺายติ. อนาคเต เอวํ พหุอนุสฺสรณํ น ปญฺายตีติ อิมมตฺถํ มญฺมานา เอวํ วเทยฺยุํ. ตยิทํ กึ สูติ อนาคเต อปญฺาปนํ กึนุโข. กถํสูติ เกน นุ โข การเณน อชานนฺโตเยว นุ โข อนาคตํ นานุสฺสรติ, อนนุสฺสริตุกามตาย นานุสฺสรตีติ. อญฺวิหิตเกน าณทสฺสเนนาติ ปจฺจกฺขํ วิย กตฺวา ทสฺสนสมตฺถตาย ทสฺสนภูเตน าเณน อญฺตฺถวิหิตเกน าเณน อญฺ อารพฺภ ปวตฺตมานํ าณทสฺสนํ สงฺคเหตพฺพํ ปญฺาเปตพฺพํ มญฺนฺติ. เต หิ จรโต จ ติฏฺโต จ สุตฺตสฺส จ ชาครสฺส จ สตตํ สมิตํ าณทสฺสนํ ปจฺจุปฏฺิตํ มญฺนฺติ, ตาทิสญฺจ าณํ นาม นตฺถิ. ตสฺมา ยถริว พาลา อพฺยตฺตา, เอวํ มญฺนฺตีติ เวทิตพฺพา. สตานุสารีติ ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติสมฺปยุตฺตํ. ยาวตกํ อากงฺขตีติ ยตฺตกํ าตุํ อิจฺฉติ, ตตฺตกํ ชานิสฺสามีติ าณํ เปเสติ. ^๓- อถสฺส ทุพฺพลปตฺตปุเฏ ปกฺขิตฺตนาราโจ ^๔- วิย อปฺปฏิหตํ อนิวาริตํ าณํ คจฺฉติ, เตน ยาวตกํ อากงฺขติ ตาวตกํ อนุสฺสรติ. โพธิชนฺติ โพธิมูเล ชาตํ. าณํ อุปฺปชฺชตีติ จตุมคฺคาณํ อุปฺปชฺชติ. อยมนฺติมา ชาตีติ เตน าเณน ชาติมูลสฺส ปหีนตฺตา ปุน อยมนฺติมา ชาติ. นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ อปรํปิ าณํ อุปฺปชฺชติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม., อิ. จสทฺโท น ทิสฺสตี ^๒ ฉ.ม. อฑฺฒฉฏฺ... ^๓ ฉ.ม. เปเสสิ @^๔ ฉ.ม. ปกฺขนฺทนาราโจ, อิ. ปกฺขนฺตนาราโจ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๖ หน้าที่ ๑๐๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=6&page=103&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=6&A=2581&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=6&A=2581&pagebreak=1#p103