อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ ภาษาบาลี อักษรไทย
วิภงฺค.อ. (สมฺโมห.)
หน้าที่ ๕๕๑-๕๕๒.

หน้าที่ ๕๕๑.
     [๙๔๖] โสมนสฺสุปวิจาราทีสุ โสมนสฺเสน สทฺธึ อุปวิจรนฺตีติ โสมนสฺสุปวิจารา.
จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวาติ จกฺขุวิญฺญาเณน รูปํ ปสฺสิตฺวา. โสมนสฺสฏฺฐานิยนฺติ
โสมนสฺสสฺส อารมฺมณวเสน การณภูตํ. อุปวิจรตีติ ตตฺถ วิจารปฺปวตฺตเนน
อุปวิจรติ. วิตกฺโก ปน ตํสมฺปยุตฺโต วาติ อิมินา นเยน ตีสุปิ ฉกฺเกสุ อตฺโถ
เวทิตพฺโพ.
     [๙๔๗] เคหสิตานีติ กามคุณนิสฺสิตานิ. โสมนสฺสานีติ เจตสิกสุขานิ.
โทมนสฺสานีติ เจตสิกทุกฺขานิ. อุเปกฺขาติ อญฺญาณสมฺปยุตฺตา อุเปกฺขาเวทนา.
อญฺญาณุเปกฺขาติปิ เอตาสํเยว นามํ.
     [๙๔๘] อตฺถิ เม อตฺตาติ วาติ สพฺพปเทสุ วาสทฺโท วิกปฺปตฺโถ, เอวํ
วา ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชตีติ วุตฺตํ โหติ. อตฺถิ เม อตฺตาติ เจตฺถ สสฺสตทิฏฺฐิ
สพฺพกาเลสุ อตฺตโน อตฺถิตํ คณฺหาติ. สจฺจโต เถตโตติ ภูตโต จ ถิรโต จ, อิทํ
สจฺจนฺติ สุฏฺฐุ ทฬฺหภาเวนาติ วุตฺตํ โหติ. นตฺถิ เม อตฺตาติ อยํ ปน
อุทฺเฉททิฏฺฐิ, สโต สตฺตสฺส ตตฺถ ตตฺถ วิภวคฺคหณโต. อถวา ปุริมาปิ ตีสุ
กาเลสุ อตฺถีติ คหณโต สสฺสตทิฏฺฐิ. ปจฺจุปฺปนฺนเมว นตฺถีติ คณฺหนฺตี
อุจฺเฉททิฏฺฐิ. ปจฺฉิมาปิ อตีตานาคเตสุ นตฺถีติ คหณโต ภสฺมนฺตา อาหุติโยติ
คหิตทิฏฺฐิกานํ วิย อุจฺเฉททิฏฺฐิ. อตีเตเยว นตฺถีติ คณฺหนฺตี
อธิจฺจสมุปฺปตฺติกสฺเสว ๑- สสฺสตทิฏฺฐิ. อตฺตนา วา อตฺตานํ สญฺชานามีติ
สญฺญากฺขนฺธสีเสน ขนฺเธ อตฺตาติ คเหตฺวา สญฺญาย อวเสสกฺขนฺเธ สญฺชานนโต
อิมินา อตฺตนา อิมํ อตฺตานํ สญฺชานามีติ เอวํ โหติ. อตฺตนา วา อนตฺตานนฺติ
สญฺญากฺขนฺธํเยว อตฺตาติ คเหตฺวา อิตเร จตฺตาโร ขนฺเธ อนตฺตาติ คเหตฺวา
สญฺญาย เตสํ ชานนโต เอวํ โหติ. อนตฺตนา วา อตฺตานนฺติ สญฺญากฺขนฺธํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกสฺเสว
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๕๒.
อนตฺตาติ อิตเร จ จตฺตาโร ขนฺเธ อตฺตาติ คเหตฺวา สญฺญาย เตสํ ชานนโต
เอวํ โหติ. สพฺพาปิ สสฺสตุจฺเฉททิฏฺฐิโยว.
     วโท เวเทยฺโยติอาทโย ปน สสฺสตทิฏฺฐิยาเอว อภินิเวสาการา. ตตฺถ
วทตีติ วโท, วจีกมฺมสฺส การโกติ วุตฺตํ โหติ. เวทยตีติ เวเทยฺโย, ชานาติ
อนุภวติ จาติ วุตฺตํ โหติ. อิทานิ ยํ โส เวเทติ, ตํ ทสฺเสตุํ ตตฺร ตตฺร
ทีฆรตฺตํ กลฺยาณปาปกานนฺติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ ตตฺร ตตฺราติ เตสุ เตสุ
โยนิคติฏฺฐิตินิวาสนิกาเยสุ อารมฺมเณสุ วา. ทีฆรตฺตนฺติ จิรรตฺตํ. ปจฺจนุโภตีติ
ปฏิสํเวทยติ. น โส ชาโต นาโหสีติ โส อตฺตา อชาติธมฺมโต น ชาโต นาม,
สทา วิชฺชมาโนเยวาติ อตฺโถ. เตเนว อตีเต นาโหสิ, อนาคเตปิ น ภวิสฺสติ.
โย หิ ชาโต, โส อโหสิ. โย จ ชายิสฺสติ, โส ภวิสฺสตีติ. อถวา "น โส
ชาโต นาโหสี"ติ โส สทา วิชฺชมานตฺตา อตีเตปิ น ชาตุ นาโหสิ, อนาคเตปิ
น ชาตุ น ภวิสฺสติ. นิจฺโจติ อุปฺปาทวยรหิโต. ธุโวติ ถิโร สารภูโต. สสฺสโตติ
สพฺพกาลิโก. อวิปริณามธมฺโมติ อตฺตโน ปกติภาวํ อวิชหนธมฺโม กกณฺฏโก
วิย นานปฺปการตฺตํ นาปชฺชติ. เอวมยํ สพฺพาสวทิฏฺฐิ ๑- นาม กถิตา. เสสํ
สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
                      ฉกฺกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          -------------
                        ๗. สตฺตกนิทฺเทสวณฺณนา
     [๙๔๙] สตฺตกนิทฺเทเส ถามคตฏฺเฐน อปฺปหีนฏฺเฐน จ อนุเสนฺตีติ
อนุสยา. วฏฺฏสฺมึ สตฺเต สํโยเชนฺติ ฆเฏนฺตีติ สญฺโญชนานิ. สมุทาจารวเสน
ปริยุฏฺฐหนฺตีติ ปริยุฏฺฐานานิ. กามราโคว ปริยุฏฺฐานํ กามราคปริยุฏฺฐานํ.
เสเสสุปิ เอเสว นโย.
@เชิงอรรถ: ๑ ม.มู. ๑๒/๑๙/๑๒


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๕๕๑-๕๕๒.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=54&page=551&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=12941&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=54&A=12941&modeTY=2&pagebreak=1#p551