อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๕๓๘.

[๙๒๓] ติตฺถายตนานีติ ติตฺถภูตานิ อายตนานิ, ติตฺถิยานํ วา อายตนานิ. ตตฺถ ติตฺถํ นาม ทฺวาสฏฺี ทิฏฺิโย. ติตฺถิยา นาม เยสํ ตา ทิฏฺิโย รุจฺจนฺติ ขมนฺติ. อายตนฏฺโ เหฏฺา วุตฺโตเยว. ตตฺถ ยสฺมา สพฺเพปิ ทิฏฺิคติกา สญฺชายมานา อิเมสุเยว ตีสุ าเนสุ สญฺชายนฺติ, สโมสรมานาปิ เอเตสุเยว สโมสรนฺติ สนฺนิปตนฺติ, ทิฏฺิคติกภาเว จ เนสํ เอตานิเยว การณานิ, ตสฺมา ติตฺถานิ จ ตานิ สญฺชาตานีติอาทินา อตฺเถน อายตนานิ จาติ ติตฺถายตนานิ. เตเนวตฺเถน ติตฺถิยานํ อายตนานีติปิ ติตฺถายตนานิ. ปุริสปุคฺคโลติ สตฺโต. กามญฺจ ปุริโสติปิ ปุคฺคโลติปิ วุตฺเต สตฺโตเยว วุตฺโต โหติ, ^๑- อยํ ปน สมฺมติกถา นาม โย ยถา ชานาติ, ตสฺส ตถา วุจฺจติ. ปฏิสํเวเทตีติ อตฺตโน สนฺตาเน อุปฺปนฺนํ ชานาติ, ปฏิสํวิทิตํ กโรติ อนุภวติ วา. ปุพฺเพ กตเหตูติ ปุพฺเพ กตการณา, ปุพฺเพ กตกมฺมปจฺจเยเนว ปฏิสํเวเทตีติ อตฺโถ. อยํ นิคณฺสมโย. เอวํวาทิโน ปน เต กมฺมเวทนญฺจ กิริยาเวทนญฺจ ปฏิกฺขิปิตฺวา เอกํ วิปากเวทนเมว สมฺปฏิจฺฉนฺติ. ปิตฺตสมุฏฺานาทีสุ ^๒- จ อฏฺสุ อาพาเธสุ สตฺต ปฏิกฺขิปิตฺวา อฏฺมํเยว สมฺปฏิจฺฉนฺติ. ทิฏฺธมฺมเวทนียาทีสุ จ ตีสุ กมฺเมสุ เทฺว ปฏิกฺขิปิตฺวา เอกํ อปราปริยเวทนียเมว สมฺปฏิจฺฉนฺติ. กุสลากุสลวิปากกิริยาสงฺขาตาสุ จ จตูสุ เจตนาสุ วิปากเจตนํเยว สมฺปฏิจฺฉนฺติ. อิสฺสรนิมฺมานเหตูติ อิสฺสรนิมฺมานการณา, พฺรหฺมุนา วา ปชาปตินา วา อิสฺสเรน นิมฺมิตตฺตา ปฏิสํเวเทตีติ อตฺโถ. อยํ พฺราหฺมณสมโย. อยญฺหิ เตสํ อธิปฺปาโย:- อิมา ติสฺโส เวทนา ปจฺจุปฺปนฺเน อตฺตนา กตมูลเกน วา อาณตฺติมูลเกน วา ปุพฺเพ กเตน วา อเหตุอปฺปจฺจยา วา ปฏิสํเวเทตุํ นาม น สกฺกา, อิสฺสรนิมฺมานการณาเอว ปน อิมา ปฏิสํเวเทตีติ. เอวํวาทิโน ปเนเต เหฏฺา วุตฺเตสุ อฏฺสุ อาพาเธสุ เอกมฺปิ อสมฺปฏิจฺฉิตฺวา สพฺเพ ^๓- @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ^๒ ขุ.มหา. ๒๙/๒๒/๑๔ (สฺยา) ^๓ ฉ.ม. สพฺพํ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๕๓๘. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=54&page=538&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=12647&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=54&A=12647&pagebreak=1#p538