อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ ภาษาบาลี อักษรไทย
วิภงฺค.อ. (สมฺโมห.)
หน้าที่ ๕๓๐-๕๓๑.

หน้าที่ ๕๓๐.
โกญฺจนาทํ กโรนฺโต ตุมฺหากํ อภิมุโข อาคจฺฉติ, ตถา  นํ กโรถาติ. เถโร
ตถา กตฺวา เวเคน อาคจฺฉโต หตฺถิสฺส เภรวํ อาการํ ทิสฺวา อุฏฺฐาย
ปลายิตุมารทฺโธ. ตเมนํ ขีณาสวตฺเถโร หตฺถํ ปสาเรตฺวา จีวรกณฺเณ คเหตฺวา
"ภนฺเต ขีณาสวสฺส สารชฺชํ นาม โหตี"ติ อาห. โส ตสฺมึ กาเล อตฺตโน
ปุถุชฺชนภาวํ ญตฺวา "อวสฺสโย เม อาวุโส ธมฺมทินฺน โหหี"ติ วตฺวา
ปาทมูเล อุกฺกุฏิกํ นิสีทิ. "ภนฺเต ตุมฺหากํ อวสฺสโย ภวิสฺสามิจฺเจวาหํ อาคโต,
มา จินฺตยิตฺถา"ติ กมฺมฏฺฐานํ กเถสิ. เถโร กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา จงฺกมํ
อารุยฺห ตติเย ปทวาเร อคฺคผลํ อรหตฺตํ ปาปุณิ. เถโร กิร โทสจริโต
อโหสิ.
     [๘๘๓] อสฺมิมานนิทฺเทเส รูปํ ๑- อสฺมีติ มาโนติ อหํ รูปนฺติ อุปฺปนฺนมาโน.
ฉนฺโทติ มานํ อนุคตจฺฉนฺโทว. ตถา อนุสโย. เวทนาทีสุปิ เอเสว นโย.
     [๘๘๔] มิจฺฉามานนิทฺเทเส ปาปเกน วา กมฺมายตเนนาติอาทีสุ ปาปกํ กมฺมายตนํ นาม
เกวฏฺฏมจฺฉพนฺธเนสาทานํ ๒- กมฺมํ. ปาปกํ สิปฺปายตนํ นาม มจฺฉชาลขิปนกุมีนกรเณสุ
เจว ปาสโอฑฺฑนสูลาโรปนาทีสุ จ เฉกตา. ปาปกํ วิชฺชาฏฺฐานํ นาม ยา กาจิ
ปรูปฆาตวิชฺชา. ปาปกํ สุตํ นาม ภารตยุทฺธสีตาหรณาทิปฏิสํยุตฺตํ. ปาปกํ ปฏิภาณํ
นาม ทุพฺภาสิตยุตฺตํ กาพฺพนาฏกวิลปฺปนาทิปฏิภาณํ. ๓- ปาปกํ  สีลํ นาม อชสีลํ
โคสีลํ. วตมฺปิ อชวตโควตเมว. ปาปิกา ทิฏฺฐิ ปน ทฺวาสฏฺฐิยา ทิฏฺฐิคเตสุ ยา กาจิ
ทิฏฺฐิ.
     [๘๘๕] ญาติวิตกฺกนิทฺเทสาทีสุ "มยฺหํ ญาตโย สุขชีวิโน สมฺปตฺติยุตฺตา"ติ
เอวํ ปญฺจกามคุณสนฺนิสฺสิเตน เคหสิตเปเมน ญาตเก อารพฺภ อุปฺปนฺนวิตกฺโกว
ญาติวิตกฺโก นาม. "ขยงฺคตา วยงฺคตา สทฺธา ปสนฺนา"ติ เอวํ ปวตฺโต ปน
ญาติวิตกฺโก นาม น โหติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ก. รูเป      ๒ ฉ.ม......เนสาทาทีนํ      ๓ ฉ.ม. กปฺปนาฏก.....
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๓๑.
     [๘๘๖] "อมฺหากํ ชนปโท สุภิกฺโข สมฺปนฺนสสฺโส"ติ ตุฏฺฐมานสฺส
เคหสิตเปมวเสเนว อุปฺปนฺนวิตกฺโก ชนปทวิตกฺโก นาม. "อมฺหากํ ชนปเท
มนุสฺสา สทฺธา ปสนฺนา ขยงฺคตา วยงฺคตา"ติ เอวํ ปวตฺโต ปน ชนปทวิตกฺโก
นาม น โหติ.
     [๘๘๗] อมรตฺถาย วิตกฺโก, อมโร วา วิตกฺโกติ อมรวิตกฺโก. ตตฺถ
อุกฺกุฏิกปฺปธานาทีหิ ทุกฺเข นิชฺชิณฺเณ สมฺปราเย อตฺตา สุขี โหติ อมโรติ
ทุกฺกรการิกํ กโรนฺตสฺส ตาย ทุกฺกรการิกาย ปฏิสํยุตฺโต วิตกฺโก อมรตฺถาย
วิตกฺโก นาม. ทิฏฺฐิคติโก ปน สสฺสตํ วเทสีติอาทีนิ ปุฏฺโฐ "เอวนฺติปิ เม
โน, ตถาติปิ เม โน, อญฺญถาติปิ เม โน, โนติปิ เม โน, โน โนติปิ เม
โน"ติ ๑- วิกฺเขปํ อาปชฺชติ, ตสฺส โส ทิฏฺฐิคตปฏิสํยุตฺโต วิตกฺโก. ยถา อมโร
นาม มจฺโฉ อุทเก คเหตฺวา มาเรตุํ น สกฺกา, อิโต จิโต จ ธาวติ, คาหํ
น คจฺฉติ, เอวเมว เอกสฺมึ ปกฺเข อสณฺฐหนโต น มรตีติ อมโร นาม
โหติ. ตํ ทุวิธมฺปิ เอกโต กตฺวา อยํ วุจฺจติ อมรวิตกฺโกติ วุตฺตํ.
     [๘๘๘] ปรานุทฺทยตาปฏิสํยุตฺโตติ อนุทฺทยตาปฏิรูปเกน เคหสิตเปเมน
ปฏิสํยุตฺโต. สหนนฺทีติอาทีสุ อุปฏฺฐาเกสุ นนฺทนฺเตสุ โสจนฺเตสุ จ เตหิ
สทฺธึ ทิคุณํ นนฺทติ, ทิคุณํ โสจติ, เตสุ สุขิเตสุ ทฺวิคุณํ สุขิโต โหติ,
ทุกฺขิเตสุ ทฺวิคุณํ ทุกฺขิโต โหติ. อุปฺปนฺเนสุ กิจฺจกรณีเยสูติ เตสุ มหนฺเตสุ
วา ขุทฺทเกสุ วา กมฺเมสุ อุปฺปนฺเนสุ. อตฺตนา วา โยคํ อาปชฺชตีติ ตานิ
ตานิ กิจฺจานิ สาเธนฺโต ปญฺญตฺตึ วีติกฺกมติ, สลฺเลขํ โกเปติ. โย ตตฺถาติ
โย ตสฺมึ สํสฏฺฐวิหาเร ตสฺมึ วา โยคาปชฺชเน เคหสิโต วิตกฺโก, อยํ
ปรานุทฺทยตาปฏิสํยุตฺโต วิตกฺโก นาม.
@เชิงอรรถ: ๑ ที.สี. ๙/๖๔/๒๗


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๕๓๐-๕๓๑.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=54&page=530&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=12466&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=54&A=12466&modeTY=2&pagebreak=1#p530