อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๔๔๐.

เนว อญฺเหิ กริยมานานิ ปสฺสติ, น กตานิ อุคฺคณฺหาติ, น กเถนฺตานํ สุณาติ, อตฺตโน ปน ธมฺมตาย จินฺตาย กโรติ. ปญฺวตา หิ อตฺตโน ธมฺมตาย กตมฺปิ อญฺเหิ อุคฺคณฺหิตฺวา กโรนฺเตหิ กตสทิสเมว โหติ. กมฺมสฺสกตํ วาติ "อิทํ กมฺมํ สตฺตานํ สกํ, อิทํ โน สกนฺ"ติ เอวํ ชานนาณํ. สจฺจานุโลมิกํ วาติ วิปสฺสนาาณํ. ตญฺหิ จตุนฺนํ สจฺจานํ อนุโลมนโต สจฺจานุโลมิกนฺติ วุจฺจติ. อิทานิสฺส ปวตฺตนาการํ ทสฺเสตุํ รูปํ อนิจฺจนฺติ วาติอาทิ วุตฺตํ. เอตฺถ จ อนิจฺจลกฺขณเมว อาคตํ, น ทุกฺขลกฺขณอนตฺตลกฺขณานิ, อตฺถวเสน ปน อาคตาเนวาติ ทฏฺพฺพานิ:- ยญฺหิ อนิจฺจํ, ตํ ทุกฺขํ. ยํ ทุกฺขํ, ตํ อนตฺตาติ. ^๑- ยํ เอวรูปินฺติ ยํ เอวํ เหฏฺา นิทฺทิฏฺสภาวํ อนุโลมิกํ. ขนฺตินฺติอาทีนิ สพฺพานิ ปญฺาเววจนาเนว. สา หิ เหฏฺา วุตฺตานํ กมฺมายตนาทีนํ ปญฺจนฺนํ การณานํ อปจฺจนีกทสฺสเนน อนุโลเมตีติ อนุโลมิกา. ตถา สตฺตานํ หิตจริยาย อนุโลเมตีติ, ^๒- มคฺคสจฺจสฺส อนุโลเมตีติ, ^๒- ปรมตฺถสจฺจสฺส นิพฺพานสฺส อนุโลมนโต อนุโลเมตีติปิ อนุโลมิกา. สพฺพานิปิ เอตานิ การณานิ ขมติ สหติ ทฏฺุํ สกฺโกตีติ ขนฺติ. ปสฺสตีติ ทิฏฺิ. โรเจตีติ รุจิ. มุจตีติ มุติ. ^๓- มุทตีติ มุทีติปิ ปาโ. เปกฺขตีติ เปกฺขา. สพฺเพปิสฺสา เต กมฺมายตนาทโย ธมฺมา นิชฺฌานํ ขมนฺติ. วิเสสโต จ ปญฺจกฺขนฺธสงฺขาตา ธมฺมา ปุนปฺปุนํ อนิจฺจทุกฺขานตฺตวเสน นิชฺฌายมานา ตํ นิชฺฌานํ ขมนฺตีติ ธมฺมนิชฺฌานขนฺติ. ปรโต อสฺสุตฺวา ปฏิลภตีติ อญฺสฺส อุปเทสวจนํ อสฺสุตฺวา สยเมว จินฺเตนฺโต ปฏิลภติ. อยํ วุจฺจตีติ อยํ จินฺตามยา ปญฺา นาม วุจฺจติ. สา ปเนสา น เยสํ เกสญฺจิ อุปฺปชฺชติ, อภิญฺาตานํ ปน มหาสตฺตานเมว อุปฺปชฺชติ. ตตฺถาปิ สจฺจานุโลมิกาณํ ทฺวินฺนํเยว โพธิสตฺตานํ อุปฺปชฺชติ. เสสปญฺา สพฺเพสมฺปิ ปูริตปารมีนํ มหาปญฺานํ อุปฺปชฺชตีติ เวทิตพฺพา. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ตทนตฺตาติ ^๒ ฉ.ม. อิติ-สทฺโท น ทิสฺสติ ^๓ ฉ.ม. มุทตีติ มุทิ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๔๔๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=54&page=440&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=10399&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=54&A=10399&pagebreak=1#p440