อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๒๓.

๕. วิญฺาณกฺขนฺธนิทฺเทส [๒๖] วิญฺาณกฺขนฺธนิทฺเทเส ยงฺกิญฺจิ วิญฺาณนฺติ จตุภูมิกวิญฺาณํ ปริยาทิยติ. จกฺขุวิญฺาณนฺติอาทีนิ อตีตาทิวเสน นิทฺทิฏฺวิญฺาณํ สภาวโต ทสฺเสตุํ วุตฺตานิ. ตตฺถ จกฺขุวิญฺาณาทีนิ ปญฺจ จกฺขุปสาทาทิวตฺถุกาเนว, มโนวิญฺาณํ หทยวตฺถุวตฺถุกมฺปิ อวตฺถุกมฺปิ. สพฺพํ จตุภูมิกวิญฺาณํ. เสสํ เวทนากฺขนฺธสทิสเมวาติ. อยํ วิญฺาณกฺขนฺธนิทฺเทโส. -------------- ปกิณฺณกกถา อิทานิ ปญฺจสุปิ ขนฺเธสุ สมุคฺคมโต ปุพฺพาปรโต อทฺธานปริจฺเฉทโต เอกุปฺปาทนานานิโรธโต นานุปฺปาทเอกนิโรธโต เอกุปฺปาทเอกนิโรธโต นานุปฺปาทนานานิโรธโต อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนโต อชฺฌตฺติกพาหิรโต โอฬาริกสุขุมโต หีนปณีตโต ทูรสนฺติกโต ปจฺจยโต สมุฏฺานโต ปรินิปฺผนฺนโต สงฺขตโตติ โสฬสหากาเรหิ ปกิณฺณกํ เวทิตพฺพํ. ตตฺถ สมุคฺคมโต ^๑- ทุวิโธ สมุคฺคโม คพฺภเสยฺยกสมุคฺคโม โอปปาติกสมุคฺคโมติ. ตตฺถ คพฺภเสยฺยกสมุคฺคโม เอวํ เวทิตพฺโพ. คพฺภเสยฺยกสตฺตานํ หิ ปฏิสนฺธิกฺขเณ ปญฺจกฺขนฺธา อปจฺฉา อปุเร เอกโต ปาตุภวนฺติ. ตสฺมึ ขเณ ปาตุภูตา กลลสงฺขาตา รูปสนฺตติ ปริตฺตา โหติ ขุทฺทกมกฺขิกาย เอกวายาเมน ปาตพฺพมตฺตาติ วตฺวา ปุน "อติพหุํ เอตํ, สณฺหสูจิยา เตเล ปกฺขิปิตฺวา อุกฺขิตฺตาย ปคฺฆริตฺวา อคฺเค ิตพินฺทุมตฺตนฺ"ติ วุตฺตํ. ตมฺปิ ปฏิกฺขิปิตฺวา "เอกเกเส เตลโต อุทฺธริตฺวา คหิเต ตสฺส ปคฺฆริตฺวา อคฺเค ิตพินฺทุมตฺตนฺ"ติ วุตฺตํ. ตมฺปิ ปฏิกฺขิปิตฺวา "อิมสฺมึ ชนปเท มนุสฺสานํ เกเส อฏฺธา ผาลิเต ตโต เอกโกฏฺาสปฺปมาโณ อุตฺตรกุรุกานํ เกโส, ตสฺส ปสนฺนติลเตลโต อุทฺธฏสฺส อคฺเค ิตพินฺทุมตฺตนฺ"ติ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๒๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=54&page=23&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=520&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=54&A=520&pagebreak=1#p23