อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ ภาษาบาลี อักษรไทย
วิภงฺค.อ. (สมฺโมห.)
หน้าที่ ๑๓๐-๑๓๑.

หน้าที่ ๑๓๐.
ตํสมฺปยุตฺตาว มิจฺฉาสมาธิสมุคฺฆาติกา จิตฺเตกคฺคตา สมฺมาสมาธีติ. เอส โลกุตฺตโร
อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค, โย สห โลกิเยน มคฺเคน ทุกฺขนิโรธคามินีปฏิปทาติ
สงฺขฺยํ ๑- คโต.
     โส โข ปเนส มคฺโค สมฺมาทิฏฺิสงฺกปฺปานํ วิชฺชาย, เสสธมฺมานํ
จรเณน คหิตตฺตา ๒- วิชฺชา เจว จรณญฺจ. ตถา เตสํ ทฺวินฺนํ วิปสฺสนาาเณน ๓-
อิตเรสํ สมถาเณน ๓- สงฺคหิตตฺตา สมโถ เจว วิปสฺสนา จ. เตสํ วา ทฺวินฺนํ
ปญฺากฺขนฺเธน ตทนนฺตรานํ ติณฺณํ สีลกฺขนฺเธน อวเสสานํ สมาธิกฺขนฺเธน
อธิปญฺาอธิสีลอธิจิตฺตสิกฺขาหิ จ สงฺคหิตตฺตา ขนฺธตฺตยญฺเจว สิกฺขตฺตยญฺจ
โหติ, เยน สมนฺนาคโต อริยสาวโก ทสฺสนสมตฺเถหิ จกฺขูหิ คมนสมตฺเถหิ จ
ปาเทหิ สมนฺนาคโต อทฺธิโก วิย วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน หุตฺวา วิปสฺสนาาเณน
กามสุขลฺลิกานุโยคํ, สมถาเณน อตฺตกิลมถานุโยคนฺติ อนฺตทฺวยํ ปริวชฺเชตฺวา
มชฺฌิมปฏิปทํ ปฏิปนฺโน ปญฺากฺขนฺเธน โมหกฺขนฺธํ สีลกฺขนฺเธน โทสกฺขนฺธํ
สมาธิกฺขนฺเธน จ โลภกฺขนฺธํ ปทาเลนฺโต อธิปญฺาสิกฺขาย ปญฺาสมฺปทํ,
อธิสีลสิกฺขาย สีลสมฺปทํ, อธิจิตฺตสิกฺขาย สมาธิสมฺปทนฺติ ติสฺโส สมฺปตฺติโย
ปตฺวา อมตํ นิพฺพานํ สจฺฉิกโรติ, อาทิมชฺฌปริโยสานกลฺยาณํ สตฺตตึสโพธิปกฺขิย-
ธมฺมรตนวิจิตฺตํ สมฺมตฺตนิยามสงฺขาตํ อริยภูมิญฺจ โอกฺกนฺโต โหตีติ.
                     สุตฺตนฺตภาชนียวณฺณนา นิฏฺิตา.
                         --------------
                       ๒. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา
     [๒๐๖-๒๑๔] อิทานิ อภิธมฺมภาชนียํ โหติ. ตตฺถ "อริยสจฺจานี"ติ อวตฺวา นิปฺ-
ปเทสโต ปจฺจยสงฺขาตํ สมุทยํ ทสฺเสตุํ "จตฺตาริ สจฺจานี"ติ วุตฺตํ. อริยสจฺจานีติ
หิ วุตฺเต อวเสสา จ กิเลสา อวเสสา จ อกุสลา ธมฺมา ตีณิ จ อกุสลมูลานิ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สงฺขํ     ๒ ฉ.ม. สงฺคหิตตฺตา       ๓ ฉ.ม....ยาเนน. เอวมุปริปิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๓๑.
สาสวานิ อวเสสา จ สาสวา กุสลา ธมฺมา น สงฺคยฺหนฺติ. น จ เกวลํ
ตณฺหาว ทุกฺขํ สมุทาเนติ, อิเมปิ อวเสสา จ กิเลสาทโย ปจฺจยา สมุทาเนนฺติเยว.
อิติ อิเมปิ ปจฺจยา ทุกฺขํ สมุทาเนนฺติเยวาติ นิปฺปเทสโต ปจฺจยสงฺขาตํ สมุทยํ
ทสฺเสตุํ "อริยสจฺจานี"ติ อวตฺวา "จตฺตาริ สจฺจานี"ติ วุตฺตํ.
     นิทฺเทสวาเร จ เนสํ ปมํ ทุกฺขํ อนิทฺทิสิตฺวา ตสฺเสว ทุกฺขสฺส
สุขนิทฺเทสนตฺถํ ๑- ทุกฺขสมุทโย นิทฺทิฏฺโ. ตสฺมึ หิ นิทฺทิฏฺเ "อวเสสา จ
กิเลสา"ติอาทินา นเยน ทุกฺขสจฺจํ สุขนิทฺเทสํ โหติ. นิโรธสจฺจเมตฺถ ตณฺหาย
ปหานํ "ตณฺหาย จ อวเสสานญฺจ กิเลสานํ ปหานนฺ"ติ เอวํ ยถาวุตฺตสฺส
สมุทยสฺส ปหานวเสน ปญฺจหากาเรหิ นิทฺทิฏฺ. มคฺคสจฺจํ ปเนตฺถ
ปมชฺฌานิกโสตาปตฺติมคฺควเสน ธมฺมสงฺคณิยํ ๒- วิภตฺตสฺส เทสนานยสฺส มุขมตฺตเมว
ทสฺเสนฺเตน นิทฺทิฏฺ. ตตฺถ นยเภโท เวทิตพฺโพ, ตํ อุปริ ปกาสยิสฺสาม.
     ยสฺมา ปน น เกวลํ อฏฺงฺคิกมคฺโคว ปฏิปทา, "ปุพฺเพว โข ปนสฺส
กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อาชีโว สุปริสุทฺโธ โหตี"ติ ๓- วจนโต ปน ปุคฺคลชฺฌาสยวเสน
ปญฺจงฺคิโกปิ มคฺโค ปฏิปทาเอวาติ เทสิโต, ตสฺมา ตํ นยํ ทสฺเสตุํ ปญฺจงฺคิกวาโรปิ
นิทฺทิฏฺโ. ยสฺมา ปน ๔- น เกวลํ อฏฺงฺคิกปญฺจงฺคิกมคฺคาว ปฏิปทา,
สมฺปยุตฺตกา ปน อติเรกปญฺาสธมฺมาปิ ปฏิปทาเอว, ตสฺมา ตํ นยํ ทสฺเสตุํ
ตติโย สพฺพสงฺคาหิกวาโรปิ นิทฺทิฏฺโ. ตตฺถ "อวเสสา ธมฺมา ทุกฺขนิโรธคามินิยา
ปฏิปทาย สมฺปยุตฺตา"ติ อิทํ ปริหายติ. เสสํ สพฺพตฺถ สทิสเมว.
     ตตฺถ อฏฺงฺคิกวารสฺส "ตณฺหาย จ อวเสสานญฺจ กิเลสานํ ปหานนฺ"ติอาทีสุ
ปญฺจสุ โกฏฺาเสสุ ปมโกฏฺาเส ตาว โสตาปตฺติมคฺเค ฌานาภินิเวเส
สุทฺธิกปฏิปทา สุทฺธิกสุญฺตา สุญฺตปฏิปทา สุทฺธิกอปฺปณิหิตํ อปฺปณิหิตปฏิปทาติ
อิเมสุ ปญฺจสุ าเนสุ ๕- ทฺวินฺนํ ทฺวินฺนํ จตุกฺกปญฺจกนยานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สุขนิทฺเทสตฺถํ       ๒ อภิ. ๓๔/๒๗๗/๘๔     ๓ ม.อุ. ๑๔/๔๓๓/๓๗๓
@๔ ฉ.ม. จ  ๕ ฉ.ม. วาเรสุ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๑๓๐-๑๓๑.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=54&page=130&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=3060&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=54&A=3060&pagebreak=1#p130