อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๑๓.

ตํ ตํ วา ปนาติ เอตฺถ น เหฏฺิมนโย โอโลเกตพฺโพ. น หิ ภควา สมฺมติมนาปํ ^๑- ภินฺทติ. ปุคฺคลมนาปํ ปน ภินฺทติ. ตสฺมา ตํตํวาปนกวเสเนว ^๒- อุปาทายุปาทาย หีนปฺปณีตตาว กเถตพฺพา. ^๓- เนรยิกานํ หิ รูปํ โกฏิปฺปตฺตํ หีนํ นาม, ตํ อุปาทาย ติรจฺฉาเนสุ นาคสุปณฺณานํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสํ รูปํ หีนํ, ตํ อุปาทาย เปตานํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสมฺปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย ชานปทานํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสมฺปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย คามโภชกานํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสมฺปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย ชนปทสามิกานํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสมฺปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย ปเทสราชูนํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสมฺปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย จกฺกวตฺติรญฺโ รูปํ ปณีตํ นาม. ตสฺสาปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย ภุมฺมานํ เทวานํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสมฺปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย จาตุมฺมหาราชิกานํ เทวานํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสมฺปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย ตาวตึสานํ เทวานํ รูปํ ปณีตํ นาม. ฯเปฯ อกนิฏฺกเทวานํ ^๔- ปน รูปํ มตฺถกปฺปตฺตํ ปณีตํ นาม. [๗] ทูรทุกนิทฺเทเส อิตฺถินฺทฺริยาทีนิ เหฏฺา วิภตฺตาเนว. อิมสฺมึ ปน ทุเก ทุปฺปริคฺคหฏฺเน ลกฺขณทุปฺปฏิวิชฺฌตาย สุขุมรูปํ ทูเรติ กถิตํ, สุปริคฺคหฏฺเน ^๕- ลกฺขณสุปฏิวิชฺฌตาย โอฬาริกรูปํ สนฺติเกติ. กพฬิงฺการาหารปริโยสาเนว ^๖- นิยฺยาตนฏฺาเนปิ "อิทํ วุจฺจติ รูปํ ทูเร"ติ น นิยฺยาติตํ. ^๗- กสฺมา? ทุวิธํ หิ ทูเร นาม ลกฺขณโต จ โอกาสโต จาติ. ตตฺถ ลกฺขณโต ทูเรติ น กถิตํ. ตํ โอกาสโต กเถตพฺพํ. ตสฺมา ทูเรติ อกถิตํ โอฬาริกรูปํ โอกาสโต ทูเรติ ทสฺเสตุํ อนิยฺยาเตตฺวาว ยํ วา ปนญฺมฺปีติอาทิมาห. สนฺติกปทนิทฺเทเสปิ เอเสว นโย. ตตฺถ อนาสนฺเนติ น อาสนฺเน. อนุปกฏฺเติ นิสฺสฏฺเ. ^๘- ทูเรติ ทูรมฺหิ. อสนฺติเกติ น สนฺติเก. อิทํ วุจฺจติ รูปํ ทูเรติ อิทํ ปณฺณรสวิธํ สุขุมรูปํ ลกฺขณโต ทูเร, ทสวิธํ ปน โอฬาริกรูปํ เยวาปนกวเสน โอกาสโต ทูเรติ วุจฺจติ. สนฺติกปทนิทฺเทโส อุตฺตานตฺโถเยว. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. สมฺมุติ..... เอวมุปริปิ ^๒ ฉ.ม. ตํตํวาปนวเสเนว @^๓ ฉ.ม. หีนปฺปณีตตา เวทิตพฺพา ^๔ ฉ.ม. อกนิฏฺ... ^๕ ฉ.ม. สุขปริคฺคหฏฺเน @^๖ ฉ.ม. กพฬีการาหารปริโยสาเน จ ^๗ สี. น กถิตํ ^๘ ฉ.ม. นิสฺสเฏ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๑๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=54&page=13&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=280&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=54&A=280&pagebreak=1#p13