อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๑๓.

ตํ ตํ วา ปนาติ เอตฺถ น เหฏฺฐิมนโย โอโลเกตพฺโพ. น หิ ภควา สมฺมติมนาปํ ^๑- ภินฺทติ. ปุคฺคลมนาปํ ปน ภินฺทติ. ตสฺมา ตํตํวาปนกวเสเนว ^๒- อุปาทายุปาทาย หีนปฺปณีตตาว กเถตพฺพา. ^๓- เนรยิกานํ หิ รูปํ โกฏิปฺปตฺตํ หีนํ นาม, ตํ อุปาทาย ติรจฺฉาเนสุ นาคสุปณฺณานํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสํ รูปํ หีนํ, ตํ อุปาทาย เปตานํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสมฺปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย ชานปทานํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสมฺปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย คามโภชกานํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสมฺปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย ชนปทสามิกานํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสมฺปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย ปเทสราชูนํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสมฺปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย จกฺกวตฺติรญฺโญ รูปํ ปณีตํ นาม. ตสฺสาปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย ภุมฺมานํ เทวานํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสมฺปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย จาตุมฺมหาราชิกานํ เทวานํ รูปํ ปณีตํ นาม. เตสมฺปิ หีนํ, ตํ อุปาทาย ตาวตึสานํ เทวานํ รูปํ ปณีตํ นาม. ฯเปฯ อกนิฏฺฐกเทวานํ ^๔- ปน รูปํ มตฺถกปฺปตฺตํ ปณีตํ นาม. [๗] ทูรทุกนิทฺเทเส อิตฺถินฺทฺริยาทีนิ เหฏฺฐา วิภตฺตาเนว. อิมสฺมึ ปน ทุเก ทุปฺปริคฺคหฏฺเฐน ลกฺขณทุปฺปฏิวิชฺฌตาย สุขุมรูปํ ทูเรติ กถิตํ, สุปริคฺคหฏฺเฐน ^๕- ลกฺขณสุปฏิวิชฺฌตาย โอฬาริกรูปํ สนฺติเกติ. กพฬิงฺการาหารปริโยสาเนว ^๖- นิยฺยาตนฏฺฐาเนปิ "อิทํ วุจฺจติ รูปํ ทูเร"ติ น นิยฺยาติตํ. ^๗- กสฺมา? ทุวิธํ หิ ทูเร นาม ลกฺขณโต จ โอกาสโต จาติ. ตตฺถ ลกฺขณโต ทูเรติ น กถิตํ. ตํ โอกาสโต กเถตพฺพํ. ตสฺมา ทูเรติ อกถิตํ โอฬาริกรูปํ โอกาสโต ทูเรติ ทสฺเสตุํ อนิยฺยาเตตฺวาว ยํ วา ปนญฺญมฺปีติอาทิมาห. สนฺติกปทนิทฺเทเสปิ เอเสว นโย. ตตฺถ อนาสนฺเนติ น อาสนฺเน. อนุปกฏฺเฐติ นิสฺสฏฺเฐ. ^๘- ทูเรติ ทูรมฺหิ. อสนฺติเกติ น สนฺติเก. อิทํ วุจฺจติ รูปํ ทูเรติ อิทํ ปณฺณรสวิธํ สุขุมรูปํ ลกฺขณโต ทูเร, ทสวิธํ ปน โอฬาริกรูปํ เยวาปนกวเสน โอกาสโต ทูเรติ วุจฺจติ. สนฺติกปทนิทฺเทโส อุตฺตานตฺโถเยว. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. สมฺมุติ..... เอวมุปริปิ ^๒ ฉ.ม. ตํตํวาปนวเสเนว @^๓ ฉ.ม. หีนปฺปณีตตา เวทิตพฺพา ^๔ ฉ.ม. อกนิฏฺฐ... ^๕ ฉ.ม. สุขปริคฺคหฏฺเฐน @^๖ ฉ.ม. กพฬีการาหารปริโยสาเน จ ^๗ สี. น กถิตํ ^๘ ฉ.ม. นิสฺสเฏ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๑๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=54&page=13&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=280&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=54&A=280&modeTY=2&pagebreak=1#p13