อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๒๐๖.

อติเรกปณฺณาสธมฺมา สภาวฏฺเฐน ธมฺมาเอว โหนฺติ, น อญฺโญ โกจิ สตฺโต วา ภาโว วา ชีโว ^๑- วา โปโส วา ปุคฺคโล วา โหตีติ. ตถา ราสฏฺเฐน ขนฺธาว โหนฺตีติ. เอวํ ปุริมนเยเนว สพฺพปเทสุ อตฺถโยชนา เวทิตพฺพา. ยสฺมา ปน ฌานโต อญฺญํ ฌานงฺคํ มคฺคโต วา อญฺญํ มคฺคงฺคํ นตฺถิ, ตสฺมา อิธ "ฌานํ โหติ, มคฺโค โหติ"อิจฺเจว วุตฺตํ. อุปนิชฺฌายนฏฺเฐน หิ ฌานเมว, เหตุวฏฺเฐน มคฺโคว โหติ, น อญฺโญ โกจิ สตฺโต วา ภาโว วาติ. เอวํ สพฺพปเทสุ อตฺถโยชนา กาตพฺพา. นิทฺเทสวาโร อุตฺตานตฺโถเอวาติ. สุญฺญตวาโร นิฏฺฐิโต. นิฏฺฐิตา จ ตีหิ มหาวาเรหิ มณฺเฑตฺวา นิทฺทิฏฺฐสฺส ปฐมจิตฺตสฺส อตฺถวณฺณนา. --------------- ทุติยจิตฺตวณฺณนา [๑๔๖] อิทานิ ทุติยจิตฺตาทีนิ ทสฺเสตุํ "กตเม ธมฺมา"ติอาทิ อารทฺธํ. เตสุ สพฺเพสุปิ ปฐมจิตฺเต วุตฺตนเยเนว ตโย ตโย มหาวารา เวทิตพฺพา. น เกวลํ จ มหาวาราเอว, ปฐมจิตฺเต วุตฺตสทิสานํ สพฺพปทานํ อตฺโถปิ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. อิโต ปรํ หิ ^๒- อปุพฺพปทวณฺณนํเยว กริสฺสาม. อิมสฺมึ ตาว ทุติยจิตฺตนิทฺเทเส "สสงฺขาเรนา"ติ อิทเมว อปุพฺพํ, ตสฺสตฺโถ สห สงฺขาเรนาติ สสงฺขาโร, เตน สสงฺขาเรน สปฺปโยเคน สอุปาเยน ปจฺจยคเณนาติ อตฺโถ. เยน หิ อารมฺมณาทินา ปจฺจยคเณน ปฐมํ มหาจิตฺตํ อุปฺปชฺชติ, เตเนว สปฺปโยเคน สอุปาเยน อิทํ อุปฺปชฺชติ. ตสฺเสวํ อุปฺปตฺติ เวทิตพฺพา:- อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ วิหารปจฺจนฺเต วสมาโน เจติยงฺคณสมฺมชฺชนเวลาย วา เถรุปฏฺฐานเวลาย วา สมฺปตฺตาย ธมฺมสฺสวนทิวเส วา สมฺปตฺเต "มยฺหํ คนฺตวา ปจฺจาคจฺฉโต อติทูรํ ภวิสฺสติ, น คมิสฺสามี"ติ จินฺเตตฺวา ปุน จินฺเตสิ ^๓- "ภิกฺขุสฺส นาม เจติยงฺคณํ วา เถรุปฏฺฐานํ วา ธมฺมสฺสวนํ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ^๒. ฉ.ม. ปรมฺปิ ^๓ ฉ.ม. จินฺเตติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๒๐๖. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=53&page=206&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=53&A=5160&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=53&A=5160&modeTY=2&pagebreak=1#p206