อรรถกถาเล่มที่ ๕๑ ภาษาบาลี อักษรไทย
พุทฺธ.อ. (มธุรตฺถ.)
หน้าที่ ๓๗๐-๓๗๑.

หน้าที่ ๓๗๐.
      [๒๓] จตฺตาลีสรตนานิ            อจฺจุคฺคโต มหามุนิ
           กนกปฺปภา นิจฺฉรติ          สมนฺตา ทสโยชนํ.
      [๒๔] จตฺตาลีสวสฺสสหสฺสานิ        อายุ ตสฺส มเหสิโน
           ตาวตา ติฏฺฐมาโน โส       ตาเรสิ ชนตํ พหุํ.
      [๒๕] ธมฺมาปณํ ปสาเรตฺวา        นรนารีนํ สเทวเก
           นทิตฺวา สีหนาทํว           นิพฺพุโต โส สสาวโก.
      [๒๖] อฏฺฐงฺควจนสมฺปนฺโน         อจฺฉิทฺทานิ นิรนฺตรํ
           สพฺพํ ตมนฺตรหิตํ            นนุ ริตฺตา สพฺพสงฺขารา"ติ.
     ตตฺถ วสเต ตตฺถ เขเม ปุเรติ อยํ คาถา กกุสนฺธสฺส ชาตนคร-
สนฺทสฺสนตฺถํ วุตฺตาติ เวทิตพฺพา. มหากุลนฺติ อุทิโตทิตํ ภควโต ปิตุกุลํ. นรานํ
ปวรํ เสฏฺฐนฺติ ชาติวเสน สพฺพมนุสฺสานํ ปวรํ เสฏฺฐนฺติ อตฺโถ. ชาติมนฺตนฺติ
อภิชาติวนฺตํ, อุตฺตมาภิชาตํ. มหายสนฺติ มหาปริวารํ, กึ ตํ พุทฺธสฺส มหากุลํ.
ตตฺถ มหากุลํ เขเม ปุเร วสเตติ ปเทน สมฺพนฺโธ ทฏฺฐพฺโพ.
     สมนฺตา ทสโยชนนฺติ สมนฺตโต ทส โยชนานิ ผริตฺวา นิจฺจกาลํ
สรีรโต นิกฺขมิตฺวา สุวณฺณวณฺณา ปภา นิจฺฉรตีติ อตฺโถ. ธมฺมาปณนฺติ
ธมฺมสงฺขาตํ อาปณํ. ปสาเรตฺวาติ ภณฺฑวิกฺกิณนตฺถํ นานาภณฺฑสมิทฺธมาปณํ
วิย ธมฺมาปณํ ปสาเรตฺวาติ อตฺโถ. นรนารีนนฺติ เวเนยฺยนรนารีนํ ฌาน-
สมาปตฺติมคฺคผลรตนวิเสสาธิคมตฺถาย. สีหนาทํวาติ สีหนาทํ วิย, อภยนาทํ นทิตฺวา.
อฏฺฐงฺควจนสมฺปนฺโนติ อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตสโร สตฺถา. อจฺฉิทฺทานีติ ฉิทฺทาทิ-
ภาวรหิตานิ สีลานิ อจฺฉิทฺทานิ อสพลานิ อกมฺมาสานิ. อถ วา อจฺฉิทฺทานิ
อวิวรานิ สาวกยุคฬาทีนิ. นิรนฺตรนฺติ สตตํ สพฺพกาลํ. สพฺพํ ตมนฺตรหิตนฺติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๗๑.
สตฺถา จ สาวกยุคฬาทีนิ จ ตํ สพฺพํ มุนิภาวมุปคนฺตฺวา อทสฺสนภาวมุปคตนฺติ
อตฺโถ.
                     อเปตพนฺโธ กกุสนฺธพุทฺโธ
                     อทนฺธปญฺโญ คตสพฺพรนฺโธ
                     ติโลกสนฺโธ กิร สจฺจสนฺโธ
                     เขเม วเน วาสมกปฺปยิตฺถ.
เสสคาถาสุ สพฺพตฺถ ปากฏเมวาติ.
                     กกุสนฺธพุทฺธวํสวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                      นิฏฺฐิโต พาวีสติโม พุทฺธวํโส.
                          -------------
                      ๒๕. โกณาคมนพุทฺธวํสวณฺณนา
     กกุสนฺธสฺส ปน ภควโต อปรภาเค ตสฺส สาสเน จ อนฺตรหิเต
สตฺเตสุ ตึสวสฺสสหสฺสายุเกสุ ชาเตสุ ปรหิตโกณาคมโน ๑- โกณาคมโน นาม
สตฺถา โลเก อุทปาทิ. ๒- อถ วา กนกาคมนโต โกณาคมโน นาม สตฺถา โลเก
อุทปาทิ. ตตฺถ กการสฺส โกอาเทสํ กตฺวา นการสฺส ณาเทสํ กตฺวา เอกสฺส
กการสฺส โลปํ กตฺวา นิรุตฺตินเยน กนกสฺส กนกาทิอาภรณสฺส อาคมนํ ปวสฺสนํ
ยสฺส ภควโต อุปฺปนฺนกาเล โส โกณาคมโน นาม. ๒- เอตฺถ ปน อายุ
อนุปุพฺเพน ปริหีนสทิสํ กตํ, น เอวํ ปริหีนํ, ปุน วฑฺฒิตฺวา ปริหีนนฺติ
เวทิตพฺพํ. กถํ? อิมสฺมึเยว กปฺเป กกุสนฺโธ ภควา จตฺตาลีสวสฺสสหสฺสายุกกาเล
นิพฺพตฺโต, ตํ ปน อายุ ปริหายมานํ ทสวสฺสกาลํ ปตฺวา ปุน อสงฺเขฺยยฺยํ
ปตฺวา ตโต ปริหายมานํ ตึสวสฺสสหสฺสายุกกาเล ฐิตํ, ตทา โกณาคมโน ภควา
โลเก อุปฺปนฺโนติ เวทิตพฺโพ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. ปรหิตโปนาคมโน             ๒-๒ สี.,อิ. นตฺถ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๑ หน้าที่ ๓๗๐-๓๗๑.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=51&page=370&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=51&A=8194&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=51&A=8194&modeTY=2&pagebreak=1#p370