อรรถกถาเล่มที่ ๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
ที.อ. (สุมงฺคล.๒)
หน้าที่ ๓๓๕-๓๓๖.

หน้าที่ ๓๓๕.
      [๓๕๘] นิทานาทีนิ วุตฺตตฺถาเนว. ปิยาปฺปิยนิทานนฺติ ปิยสตฺตสงฺขารนิทานํ
มจฺฉริยํ, อปฺปิยสตฺตสงฺขารนิทานา อิสฺสา. อุภยํ วา อุภยนิทานํ. ปพฺพชิตสฺส
หิ สทฺธึวิหาริกาทโย, คหฏฺฐสฺส ปุตฺตาทโย หตฺถิอสฺสาทโย วา สตฺตา ปิยา
โหนฺติ เกฬายิตา มมายิตา, มุหุตฺตํปิ เต อปสฺสนฺโต อธิวาเสตุํ น สกฺโกติ.
โส อญฺญํ ตาทิสํ ปิยสตฺตํ ลภนฺตํ ทิสฺวา อิสฺสํ กโรติ. "อิมินา อมฺหากํ กิญฺจิ
กมฺมํ อตฺถิ, มุหุตฺตํ ตาวกาลิกํ ๑- เทถา"ติ ตเมว อญฺเญหิ ยาจิโต "น ๒-
สกฺกา ทาตุํ, กิลมิสฺสติ วา อุกฺกณฺฐิสฺสติ วา"ติ อาทีนิ วตฺวา มจฺฉริยํ กโรติ.
เอวํ ตาว อุภยํปิ ปิยสตฺตนิทานํ โหติ. ภิกฺขุสฺส ปน ปตฺตจีวราทิปริกฺขารชาตํ, ๓-
คหฏฺฐสฺส วา อลงฺการาทิอุปกรณํ ปิยํ โหติ มนาปํ, โส อญฺญสฺส ตาทิสํ
อุปฺปชฺชมานํ ทิสฺวา "อโห วตสฺส เอวรูปํ น ภเวยฺยา"ติ อิสฺสํ กโรติ,
ยาจิโต จาปิ "มยมฺเปตํ มมายนฺตา น ปริภุญฺชาม, น สกฺกา ทาตุนฺ"ติ
มจฺฉริยํ กโรติ. เอวํ อุภยํปิ ปิยสงฺขารนิทานํ โหติ. อปฺปิเยปิ ปน เต
วุตฺตปฺปกาเร สตฺเต จ สงฺขาเร จ ลภิตฺวา สเจปิสฺส เต อมนาปา โหนฺติ,
ตถาปิ กิเลสานํ วิปริตวุตฺติตาย "ฐเปตฺวา มํ โภ อญฺโญ เอวรูปสฺส ลาภี"ติ
อิสฺสํ วา กโรติ, ยาจิโต ตาวกาลิกํปิ อททมาโน มจฺฉริยํ วา กโรติ. เอวํ
อุภยํปิ อปฺปิยสตฺตสงฺขารนิทานํ โหติ.
      ฉนฺทนิทานนฺติ เอตฺถ ปริเยสนฉนฺโท, ปฏิลาภฉนฺโท, ปริโภคฉนฺโท,
สนฺนิธิฉนฺโท, วิสชฺชนฉนฺโทติ ปญฺจวิโธ ฉนฺโท.
      กตโม ปริเยสนฉนฺโท? อิเธกจฺโจ อติตฺโต ฉนฺทชาโต รูปํ ปริเยสติ,
สทฺทํ, คนฺธํ, รสํ, โผฏฺฐพฺพํ ปริเยสติ, ธนํ ปริเยสติ. อยํ ปริเยสนฉนฺโท.
กตโม ปฏิลาภฉนฺโท? อิเธกจฺโจ อติตฺโต ฉนฺทชาโต รูปํ ปฏิลภติ, สทฺทํ, คนฺธํ,
รสํ, โผฏฺฐพฺพํ ปฏิลภติ, ธนํ ปฏิลภติ. อยํ ปฏิลาภฉนฺโท. กตโม ปริโภคฉนฺโท?
อิเธกจฺโจ อติตฺโต ฉนฺทชาโต รูปํ ปริภุญฺชติ, สทฺทํ, คนฺธํ, รสํ, โผฏฺฐพฺพํ
ปริภุญฺชติ, ธนํ ปริภุญฺชติ. อยํ ปริโภคฉนฺโท. กตโม สนฺนิธิฉนฺโท?
อิเธกจฺโจ อติตฺโต ฉนฺทชาโต ธนสนฺนิจยํ กโรติ "อาปทาสุ ภวิสฺสตี"ติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.. อิ. ตาว นํ        ๒ อิ. โน       ๓ ฉ.ม. ปตฺตจีวรปริกฺขารชาตํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๖.
อยํ สนฺนิธิฉนฺโท. กตโม วิสชฺชนฉนฺโท?  อิเธกจฺโจ อติตฺโต ฉนฺทชาโต ธนํ
วิสชฺเชติ:- หตฺถาโรหานํ อสฺสาโรหานํ รถิกานํ ธนุคฺคหานํ `อิเม มํ
รกฺขิสฺสนฺติ โคปิสฺสนฺติ มมายิสฺสนฺติ สมฺปริวาริสฺสนฺตี"ติ. อยํ วิสชฺชนฉนฺโท.
อิเม ปญฺจปิ ฉนฺทา อิธ ตณฺหามตฺตเมว, ตํ สนฺธาย อิทํ วุตฺตํ.
      วิตกฺกนิทาโนติ เอตฺถ "ลาภํ ปฏิจฺจ วินิจฺฉโย"ติ ๑- เอวํ วุตฺโต
วินิจฺฉยวิตกฺโก วิตกฺโก นาม. วินิจฺฉโยติ เทฺว วินิจฺฉยา ตณฺหาวินิจฺฉโย จ,
ทิฏฺฐิวินิจฺฉโย จ. อฏฺฐสตตณฺหาวิปริตํ ตณฺหาวินิจฺฉโย นาม. ทฺวาสฏฺฐิทิฏฺฐิโย
ทิฏฺฐิวินิจฺฉโย นามาติ เอวํ วุตฺตตณฺหาวินิจฺฉยวเสน หิ อิฏฺฐานิฏฺฐปิยาปิย-
ววตฺถานํ น โหติ. ตเทว หิ เอกจฺจสฺส อิฏฺฐํ โหติ, เอกจฺจสฺส อนิฏฺฐํ
ปจฺจนฺตราชมชฺฌิมเทสราชูนํ คณฺฑุปฺปาทมิคมํสาทีสุ วิย. ตสฺมึ ปน ตณฺหาวินิจฺฉเยน
วินิจฺฉิเต ปฏิลทฺธวตฺถุสฺมึ "เอตฺตกํ รูปสฺส ภวิสฺสติ, เอตฺตกํ สทฺทสฺส, เอตฺตกํ
คนฺธสฺส, เอตฺตกํ รสสฺส, เอตฺตกํ โผฏฺฐพฺพสฺส ภวิสฺสติ, เอตฺตกํ มยฺหํ ภวิสฺสติ
เอตฺตกํ ปรสฺส ภวิสฺสติ, เอตฺตกํ นิทหิสฺสามิ, เอตฺตกํ ปรสฺส ทสฺสามี"ติ ววตฺถานํ
วิตกฺกวินิจฺฉเยน โหติ เตนาห "ฉนฺโท โข เทวานมินฺท วิตกฺกนิทาโน"ติ.
      ปปญฺจสญฺญาสงฺขานิทาโนติ ตโย ปปญฺจา ตณฺหาปปญฺโจ, มานปปญฺโจ,
ทิฏฺฐิปปญฺโจติ. ตตฺถ อฏฺฐสตตณฺหาวิปริตํ ตณฺหาปปญฺโจ นาม. นววิโธ มาโน
มานปปญฺโจ นาม. ทฺวาสฺฏฺฐิทิฏฺฐิโย ทิฏฺฐิปปญฺโจ นาม. เตสุ อิธ ตณฺหาปปญฺโจ
อธิปฺเปโต. เกนฏฺเฐน ปปญฺโจติ? มตฺตปมตฺตาการปาปนฏฺเฐน ปปญฺโจ. ตํสมฺปยุตฺตา
สญฺญา ปปญฺจสญฺญา. สงฺขา วุจฺจติ  โกฏฺฐาโส "สญฺญานิทานา หิ ปปญฺจสงฺขา"ติ ๒-
อาสีสุ วิย. อิติ ปปญฺจสญฺญาสงฺขานิทาโนติ ปปญฺจสญฺญาโกฏฺฐาสนิทาโน วิตกฺโกติ
อตฺโถ.
      ปปญฺจสญฺญาสงฺขานิโรธสารุปฺปคามินินฺติ เอติสฺสา ปปญฺจสญฺญาสงฺขาย
โย นิโรโธ วูปสโม, ตสฺส สารุปฺปญฺเจว ตตฺถ คามินึ จาติ สห วิปสฺสนาย
มคฺคํ ปุจฺฉติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ที. มหา. ๑๐/๑๐๓/๕๒ มหานิทานสุตฺต    ๒ ขุ.สุ. ๒๕/๘๘๑/๕๐๖ กลหวิวาทสุตฺต


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕ หน้าที่ ๓๓๕-๓๓๖.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=5&page=335&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=8572&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=5&A=8572&modeTY=2&pagebreak=1#p335