อรรถกถาเล่มที่ ๕ หน้าที่ ๒๐๒.

อกโข ภควา สญฺญาเวทยิตนิโรธสมาปตฺติยา วุฏฺฐหิตฺวา เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมาปชฺชิ ฯเปฯ ตติยชฺฌานา วุฏฺฐหิตฺวา จตุตฺถํ ฌานํ สมาปชฺชีติ เอตฺถ ภควา จตุวีสติยา ฐาเนสุ ปฐมํ ฌานํ สมาปชฺชติ, ^๑- เตรสสุ ฐาเนสุ ทุติยํ, ตถา ตติยํ, ปณฺณรสสุ ฐาเนสุ จตุตฺถํ ฌานํ สมาปชฺชิ. กถํ? ทสสุ อสุเภสุ, ทฺวตฺตึสากาเร, อฏฺฐสุ กสิเณสุ, เมตฺตากรุณามุทิตาสุ, อานาปาเน, ปริจฺเฉทากาเสติ อิเมสุ ตาว จตุวีสติยา ฐาเนสุ ปฐมํ ฌานํ สมาปชฺชิ. ฐเปตฺวา ปน ทฺวตฺตึสาการญฺจ ทส อสุภานิ จ เสเสสุ เตรสสุ ทุติยํ ฌานํ, เตสุเยว จ ตติยํ ฌานํ สมาปชฺชิ. อฏฺฐสุ ปน กสิเณสุ, อุเปกฺขาพฺรหฺมวิหาเร, อานาปาเน, ปริจฺเฉทากาเส, จตูสุ อารุปฺเปสูติ อิเมสุ ปณฺณรสสุ ฐาเนสุ จตุตฺถํ ฌานํ สมาปชฺชิ. อยํปิ จ สงฺเขปกถาว. นิพฺพานปุรํ ปวิสนฺโต ปน ภควา ธมฺมสฺสามิ สพฺพาปิ จตุวีสติโกฏิสตสหสฺสสงฺขาตา สมาปตฺติโย ปวิสิตฺวา วิเทสํ คจฺฉนฺโต ญาติชนํ อาลิงฺคิตฺวา วิย สพฺพํ สมาปตฺติสุขํ อนุภวิตฺวา ปวิฏฺโฐ. จตุตฺถชฺฌานา วุฏฺฐหิตฺวา สมนนฺตรา ภควา ปรินิพฺพายีติ เอตฺถ ฌานสมนนฺตรํ, ปจฺจเวกฺขณา สมนนฺตรนฺติ เทฺว สมนนฺตรานิ. ตตฺถ ฌานา ^๒- วุฏฺฐาย ภวงฺคํ โอติณฺณสฺส ตตฺเถว ปรินิพฺพานํ ฌานสมนนฺตรํ นาม. ฌานา วุฏฺฐหิตฺวา ปุน ฌานงฺคานิ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ภวงฺคํ โอติณฺณสฺส ตตฺเถว ปรินิพฺพานํ ปจฺจเวกฺขณสมนนฺตรํ นาม. อิมานิ เทฺวปิ สมนนฺตราเนว. ภควา ปน ฌานํ สมาปชฺชิตฺวา ฌานา วุฏฺฐาย ฌานงฺคานิ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ภวงฺคจิตฺเตน อพฺยากเตน ทุกฺขสจฺเจน ปรินิพฺพายิ. เย หิ เกจิ พุทฺธา วา สาวกา ^๓- วา อนฺตมโส กุนฺถกิปิลิกํ ^๔- อุปาทาย สพฺเพ ภวงฺคจิตฺเตเนว อพฺยากเตน ทุกฺขสจฺเจน กาลํ กโรนฺตีติ. [๒๒๐] มหาภูมิจาลาทีนิ วุตฺตนยาเนวาติ. ภูตาติ สตฺตา. อปฺปฏิปุคฺคโลติ ปฏิภาคปุคฺคลวิรหิโต. พลปฺปตฺโตติ ทสวิธญาณพลปฺปตฺโต. [๒๒๑] อุปฺปาทวยธมฺมิโนติ อุปฺปาทวยสภาวา. เตสํ วูปสโมติ เตสํ สงฺขารานํ วูปสโม, อสงฺขตํ นิพฺพานเมว สุขนฺติ อตฺโถ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. สมาปชฺชิ ^๒ อิ. จตุตฺถชฺฌานา ^๓ ฉ.ม., อิ. ปจฺเจกพุทฺธา วา @ อริยสาวกา วา ^๔ ฉ.ม. กุนฺถกิปิลฺลิกํ,

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕ หน้าที่ ๒๐๒. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=5&page=202&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=5216&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=5&A=5216&modeTY=2&pagebreak=1#p202